Zagajnik nr 1 (45) wiosna 2017

N r 1 (4 5 )/ IO W N S A 2 0 17

Kwartalnik edukacyjno-informacyjny Oœrodka Kultury Leœnej w Go³uchowie

W numerze:

Nabytki biblioteczne Nadchodz¹ce wydarzenia Otwarte wystawy Fina³ XXX edycji konkursu „Mój Las” Bocian bia³y – coraz rzadszy zwiastun wiosny, wypatrujmy go!

Archiwum fotograficzne OKL – Sadzenie lasu Tatra i Praga – legendarne pojazdy transportu leœnego Kania ruda i kania czarna

2

Zapraszamy

J. Frankowski

Bie¿¹cy rok bêdzie czasem szczególnym w naszym Oœrodku, albowiem przypadaj¹ w nim trzy rocznice: 30-lecie powstania Oœrodka Kultury Leœnej jako samodzielnej jednostki w Lasach Pañstwowych oraz 40-lecie powo³ania Rady Naukowej OKL i utworzenia Pokazowej Zagrody Zwierz¹t.

Rocznice te bêd¹ zaakcentowane podczas ogólnopolskiej konferencji poœwiêconej muzealnictwu przyrodniczemu w Polsce, która odbêdzie siê w maju oraz podczas konferencji wspó³organizowanej ze Stowarzyszeniem Mi³oœników ¯ubrów planowanej na wrzesieñ.

Jak co roku w maju odbêdzie siê kolejna edycja konkursu krasomówczego „Bajarze z Leœnej Polany” im. redaktora Andrzeja Zalewskiego. Serdecznie zachêcam do wziêcia w nim udzia³u. Z kolei w czerwcu zapraszamy wszystkich zainteresowanych na dwa wydarzenia kulturalne: Miêdzynarodowy Festiwal Kultury Leœnej i £owieckiej, który odbêdzie siê 3 czerwca oraz 9 czerwca na festyn edukacyjny dla dzieci i m³odzie¿y „Spotkanie z lasem”.

W salach wystaw czasowych Muzeum Leœnictwa eksponowane bêd¹ liczne wystawy artystyczne i kolekcjonerskie. Zobaczyæ na nich bêdzie mo¿na zbiory plakatów na temat ochrony lasu, malarstwo ze zbiorów Nadleœnictwa W³odawa, autorskie wystawy intarsji, fotografii przyrodniczej, malarstwa oraz grafiki £ódzkiej Szko³y Graficznej.

Prezentowane równie¿ bêd¹ wystawy organizowane z innymi placówkami muzealnymi w naszym kraju, takie jak: „Polskie wystawy i ekspozycje ³owieckie” oraz wystawa poœwiêcona bartnictwu. Planujemy tak¿e wystawê z okazji 40-lecia hodowli ¿ubrów w Go³uchowie.

Przygotowujemy kolejne skrytki geocachingowe w parku-arboretum poœwiêcone Adamowi Kubaszewskiemu – wspó³twórcy

ogrodu oraz grê parkow¹ popularyzuj¹c¹ historyczne postaci z Go³uchowa. W kwietniu odbêdzie siê „Dzieñ Ziemi”, w maju „Noc muzeów”, a we wrzeœniu czwarta edycja konferencji naukowej „Las i historia”.

W planach wydawniczych jest kolejny, 16 tom „Studiów i Materia³ów Oœrodka Kultury Leœnej”, materia³y konferencyjne „Muzealnictwo przyrodnicze w Polsce” oraz ksi¹¿ka poœwiêcona intarsji. Zamierzamy wznowiæ seriê broszur dla dzieci i m³odzie¿y pod has³em „Las – czy go znasz?” oraz materia³y metodyczne dla nauczycieli pt.: „U¿ytkowanie lasu nie jest z³e”.

Nasza oferta wydawnicza dostêpna jest na stronie internetowej, gdzie polecamy liczne tytu³y ksi¹¿ek oraz albumów z zakresu historii leœnictwa i kulturotwórczej roli lasu.

W sprzeda¿y mamy tak¿e gry dydaktyczne i broszury dla dzieci oraz materia³y metodyczne dla nauczycieli. Na stronie internetowej zachêcamy te¿ do brania udzia³u w konkursach organizowanych przez nasz Oœrodek. Wiosna to atrakcyjna pora roku pod wzglêdem fenologicznym, wiêc zachêcam serdecznie do odbywania wycieczek, lekcji i spacerów po parku i ogrodzie zio³owo-kwiatowym i wizyty w zagrodzie zwierz¹t.

Benedykt RoŸmiarek, Dyrektor OKL

Nabytki biblioteczne

P Wystawy sta³e w Muzeum Leœnictwa: „Kulturotwórcza rola lasu” „Dzieje leœnictwa w Polsce” „Spotkanie z lasem” „Diorama – gr¹d œrodkowoeuropejski w aspekcie wiosennym” „Diorama – œwierczyna borealna w aspekcie zimowym” „Gatunki leœne z Czerwonej Ksiêgi” „Technika leœna”, „Ochrona lasu” Cha³upa – leœniczówka P Wystawy czasowe w Muzeum Leœnictwa: Wystawa „Ochrona lasu na plakatach” (do kwietnia 2017 r.) „Malarstwo ze zbiorów Nadleœnictwa W³odawa” (do kwietnia 2017 r.)

P Zajêcia terenowe dla dzieci i m³odzie¿y prowadzone w parku-arboretum: „Leœni detektywi”, „Ssaki leœne”, „Szukamy dendrologicznych skarbów”, „Wiosna budzi zapachami i kolorami” P Zajêcia muzealne dla dzieci i m³odzie¿y prowadzone w Muzeum Leœnictwa: „Spotkanie z lasem”, „Zagro¿enia lasu” „Zwierzêta leœne z Czerwonej Ksiêgi” Informacje dotycz¹ce zajêæ: tel. (62) 761-50-45 e-mail: okl@okl.lasy.gov.pl P Biblioteka OKL: czynna od wtorku do czwartku w godz. 900–1300 dla czytelników spoza Oœrodka po wczeœniejszym uzgodnieniu: tel. (62) 761-50-45 wew. 113

Nadchodz¹ce wydarzenia ,

25 kwietnia – „Dzien ziemi” 11–12 maja – Konferencja „zbiory i ekspozycje przyrodnicze w Polsce”

,

18–19 maja – XI Ogólnopolski Konkurs „Bajarze z Lesnej Polany” im. redaktora Andrzeja zalewskiego ,

25–26 maja – IV Powiatowy Przeglad Twórczosci Dzieciecej „ze sztuka bezpieczniej”

,

,

,

3 czerwca – IV Miedzynarodowy Festiwal Kultury Lesnej i £owieckiej ,

,

9 czerwca – XIII festyn edukacyjny „Spotkanie z lasem” sierpieñ – rozstrzygniecie konkursu pn.: „Go£uchowski król lasów” ,

„Sekretne ¿ycie drzew” Miêdzynarodowy bestseller niemieckiego autora, Petera Wohllebena, rzuca nowe œwiat³o na ¿ycie lasu i jego sta³ych mieszkañców – drzew.

Doœwiadczony leœnik w charakterystyczny dla siebie sposób opisuje niezwyk³e cechy wielu gatunków drzew, które jak zauwa¿a, w przynajmniej kilku elementach przypominaj¹ ludzi. To niecodzienne spojrzenie u³atwia zrozumienie fenomenu, skrywaj¹cego siê w g³êbi lasu. Pozycja, po któr¹ z ca³¹ pewnoœci¹ warto siêgn¹æ, by poznaæ nie tylko leœny savoir-vivre czy sposób dzia³ania leœnego odkurzacza dwutlenku wêgla, ale i du¿o, du¿o wiêcej.

Autor: Peter Wohlleben. Rok wydania: 2016. Liczba stron: 251.

Oprawa twarda. [cd. str. 3]

10–12 paŸdziernika – IV Konferencja naukowa „Las i historia”

3

Nabytki biblioteczne [cd. ze str. 2]

„Sowy: tajemnicze i nieuchwytne” Przepiêkne fotografie i sporo wiedzy – to wszystko zawarte na niespe³na 130 stronach pozycji poœwiêconej jednym z najbardziej tajemniczych gatunków ptaków. Autorka przedstawi³a sowy w sposób wyczerpuj¹cy, skupiaj¹c siê nie tylko na usystematyzowaniu informacji o charakterystyce, gatunkach lub ochronie tych¿e ptaków, ale równie¿ na ich roli w kulturze.

Dziêki atrakcyjnej szacie graficznej i licznym ciekawostkom, ksi¹¿ka bêdzie przystêpn¹ lektur¹ tak¿e dla m³odszych czytelników.

Autor: Justyna Mrowiec.

Rok wydania: 2014.

Liczba stron: 127.

Oprawa twarda.

Otwarte wystawy

„Ciêcie roœlin ogrodowych.

Ilustrowany poradnik pielêgnacji roœlin” Ilustrowany poradnik polskich autorów powinien znaleŸæ siê na pó³ce ka¿dego ogrodnika-amatora. Dziêki fotografiom prezentuj¹cym krok po kroku proces przycinania roœlin ogrodowych oraz radom doœwiadczonego ogrodnika, nauczymy siê w³aœciwej obs³ugi narzêdzi oraz poznamy ró¿ne techniki i rodzaje ciêæ. Warto zapoznaæ siê z lektur¹, szczególnie przed zbli¿aj¹cym siê na wiosnê okresem prac ogrodowych.

Autor: Jan Maruniewicz.

Rok wydania: 2011.

Liczba stron: 119.

Oprawa twarda.

„Park Krajobrazowy im. gen. Dezyderego Ch³apowskiego” Dwujêzyczny album opisuj¹cy doœæ m³ody, gdy¿ powsta³y w 1992 roku Park Krajobrazowy im. gen.

Dezyderego Ch³apowskiego, zawiera najbardziej

charakterystyczne cechy obszaru rozci¹gaj¹cego siê miêdzy Koœcianem a Œremem. Atrakcj¹ Parku jest unikatowy w skali kraju krajobraz rolniczy z zachowaniem zadrzewieñ œródpolnych i przydro¿nych. Co warte szczególnej uwagi – zamieszczone zdjêcia autorstwa Marka Chwistka, z wykszta³cenia leœnika, a fotografa z zami³owania, s¹ udokumentowaniem niezwyk³oœci tego uroczego miejsca na terenie województwa wielkopolskiego.

Autor: Marek Chwistek.

Rok wydania: 2016.

Liczba stron: 332.

Oprawa twarda.

Romana Koch

Zapraszamy do lektury!

Od 9 stycznia 2017 r. w Muzeum Leœnictwa – „Oficyna” mo¿na zwiedzaæ 24 marca br. w „Oficynie” zosta³a otwarta wystawa „Malarstwo ze zbiorów wystawê pn. „Ochrona lasu na plakatach”, na któr¹ sk³adaj¹ siê eksponaty ze Nadleœnictwa W³odawa”, ukazuj¹ca blisko 50 prac powsta³ych podczas plenerów organizowanych przez tê jednostkê; na zdjêciu praca Niny Krymovej zbiorów Oœrodka Kultury Leœnej w Go³uchowie (fot. J. Zalejska-Niczyporuk) „Kraina bocianów” (fot. T. Kubik)

4

Fina³ XXX edycji konkursu „Mój Las” 10 stycznia 2017 roku w Oœrodku Kultury Leœnej w Go³uchowie odby³ siê uroczysty fina³ trzydziestej edycji ogólnopolskiego konkursu „Mój Las” na szczeblu regionalnym.

Wydarzenie jest organizowane przez Zarz¹d G³ówny Stowarzyszenia In¿ynierów i Techników Leœnictwa i Drzewnictwa (SITLiD) w Warszawie oraz Zarz¹d G³ówny Ligi Ochrony Przyrody (LOP) w Warszawie.

Do pierwszego etapu konkursu prace nadsy³ane s¹ do Zarz¹dów Okrêgowych LOP, a w przypadku braku okrêgu Ligi na danym terenie, dzie³a nale¿y przes³aæ do Oddzia³u SITLiD. W XXX edycji konkursu do Zarz¹du Oddzia³u SITLiD w Kaliszu z siedzib¹ w Oœrodku Kultury Leœnej w Go³uchowie zg³oszono ³¹cznie 42 prace w trzech kategoriach wiekowych. W pierwszej kategorii wiekowej, w któ- Laureaci wraz z opiekunami i pracownikami OKL uœwietnili fina³ konkursu pami¹tkowym zdjêciem (fot. J. Wróbel-Mróz) rej bior¹ udzia³ uczniowie klas I–III szkó³ podstawowych, nap³ynê³y 32 dzie³a. M³odzie¿ z klas IV–VI szkó³ podstawowych wykona³a 9 prac, a w grupie gimnazjalnej dostarczono jedno opracowanie.

W grudniu 2016 roku jury pod przewodnictwem Benedykta RoŸmiarka, dyrektora OKL, po przeanalizowaniu prac, przyzna³o nagrody oraz wyró¿nienia. W pierwszej kategorii wiekowej, w której dzieci rysowa³y „Dzieñ i noc w lesie”, pierwsze miejsce otrzyma³a Alicja Miko³ajczak z klasy I a Szko³y Podstawowej nr 3 im. Powstañców Wielkopolskich w Pleszewie, drugie – Julia Michalska z klasy III e Szko³y Podstawowej nr 5 im. UNICEF w Turku, a trzecie – Wiktoria Pilarczyk z klasy III e Szko³y Podstawowej nr 5 im. UNICEF w Turku. W tej grupie przyznano równie¿ wyró¿nienia.

Otrzymali je: Aleksandra Kujawa z klasy III d i Iga Woreta z klasy II e, uczennice ze Szko³y Podstawowej nr 5 im. UNICEF w Turku, Wiktoria Michalak z klasy III c, Patryk Gurzyñski z klasy III a oraz Jan Nowak z klasy III b, uczniowie ze Szko³y Nagrody w konkursie wrêczali Benedykt RoŸmiarek, dyrektor Oœrodka Kultury Leœnej Podstawowej nr 3 im. Kornela Makuszyñskiego w KoŸminie i Barbara Czo³nik, kierownik Dzia³u Edukacji i Informacji OKL (fot. J. Wróbel-Mróz)

Fina³ konkursu odbywa³ siê w sali kolumnowej zabytkowej „Powozowni” (fot. J. Wróbel-Mróz)

Prace nades³ane na konkurs w pierwszej kategorii wiekowej (fot. J. Wróbel-Mróz) [cd. str. 5]

5

Fina³ XXX edycji konkursu „Mój Las” [cd. ze str. 4]

Wlkp., a tak¿e Maksymilian W³osik z klasy I a Szko³y Podstawowej nr 3 im. Powstañców Wielkopolskich w Pleszewie.

Temat w drugiej kategorii wiekowej brzmia³ „Drzewa i jego funkcje w przyrodzie”. Pierwsze miejsce przyznano Weronice Styburskiej z klasy IV, drugie – Katarzynie Kubackiej z klasy V b, trzecie – Agacie Stanis³awskiej z klasy V a. Równie¿ i w tej grupie jury wyró¿ni³o dwie prace: Jakuba Borowczyka z klasy V b i Konrada Betowskiego z klasy IV b. Wszyscy nagrodzeni i wyró¿nieni w tej kategorii uczniowie uczêszczaj¹ do Szko³y Podstawowej nr 3 im. Kornela Makuszyñskiego w KoŸminie Wlkp.

W trzeciej kategorii wiekowej przyznano tylko wyró¿nienie dla Wiktorii Szulc z klasy III Gimnazjum nr 1 im. ks.

Stanis³awa Konarskiego w Jarocinie. Gimnazjaliœci pisali prace na temat „Znaczenia drewna dla lasu i ludzi”.

Upominki i dyplomy ufundowane przez Oœrodek Kultury Leœnej w Go³uchowie zosta³y wrêczone laureatom podczas

Prace nades³ane w I i II kategorii wiekowej (fot. J. Wróbel-Mróz)

Podziêkowania za zaanga¿owanie i przygotowanie uczniów do konkursu otrzymali równie¿ nauczyciele (fot. J. Wróbel-Mróz)

uroczystoœci podsumowuj¹cej konkurs, która odbywa³a siê w sali kolumnowej zabytkowej „Powozowni”.

Uczestnicy spotkania obejrzeli równie¿ film przyrodniczy pt.: „Dzikoœæ w sercu” oraz zwiedzili wystawy w Muzeum Leœnictwa w „Powozowni” i „Owczarni”.

Nie zabrak³o tak¿e corocznego, pami¹tkowego zdjêcia oraz wspólnego poczêstunku. Chêtni wybrali siê równie¿ na spacer po parku, by podziwiaæ bajkowo oœnie¿one drzewa i krzewy.

Podczas fina³u zorganizowana zosta³a wystawa wszystkich nades³anych prac za wyj¹tkiem tych, które zajê³y pierwsze i drugie miejsca. Dzie³a te zosta³y wys³ane do Zarz¹du G³ównego Stowarzyszenia In¿ynierów i Techników Leœnictwa i Drzewnictwa w Warszawie i wezm¹ udzia³ w centralnym etapie, który ma byæ zorganizowany do 15 marca 2017 roku.

Wszystkim laureatom jeszcze raz serdecznie gratulujemy i zachêcamy uczniów do wziêcia udzia³u w kolejnej edycji konkursu.

Joanna Zalejska-Niczyporuk

Uczestnicy fina³u konkursu obejrzeli film o tematyce przyrodniczej (fot. J. Wróbel-Mróz)

6

Bocian bia³y – coraz rzadszy zwiastun wiosny, wypatrujmy go!

Bocian bia³y jest najbardziej z wszystkich ptaków obecny w polskiej kulturze, tradycji i zwyczajach. Niestety, jego liczebnoœæ spada na skutek dramatycznych zmian w œrodowisku, m.in. jego melioracji, chemizacji i „zadrutowania” liniami energetycznymi, a przede wszystkim likwidacji (z powodu nieop³acalnoœci) ³¹k i pastwisk, bêd¹cych g³ównymi ¿erowiskami bociana. W Polsce dla 2004 r. liczebnoœæ szacowano na ok. 52 tys. par lêgowych, a dla 2014 r. ju¿ na jedynie ok. 42–43 tys. par.

Rozród Doros³e bociany wa¿¹ 3–4 kg, co wydaje siê niewiele, jak na ptaka o rozpiêtoœci skrzyde³ oko³o dwóch metrów. Obie p³cie nie ró¿ni¹ siê upierzeniem, ale samce z regu³y s¹ wiêksze, ciê¿sze i maj¹ nieco d³u¿sze dzioby.

Gody pary na gnieŸdzie w Odolanowie, 15 kwietnia 2015 r.; dziêki odczytom numeru obr¹czki na nodze samicy (ptak na dole) wiemy, ¿e gniazdowa³a ona w Odolanowie corocznie w latach 2012–2016 (fot. P.T. Dolata)

dni ¿ycia piskl¹t jeden rodzic siedzi na nich i je ogrzewa, bo nie maj¹ jeszcze w³asnej termoregulacji. Co najmniej kolejne drugie tyle dni rodzic stale stoi przy pisklêtach, zas³aniaj¹c je sob¹ przed deszczem lub upa³em. W tym czasie partner pilnie zdobywa po¿ywienie. Potem zajmuj¹ siê tym ju¿ oboje ca³e dni, by daæ radê wykarmiæ gromadkê m³odych: z regu³y dwa–cztery, wyj¹tkowo piêæ. M³ode osi¹gaj¹ lotnoœæ 55–68 dni po wykluciu.

Wêdrówki, letnie stada i zimowanie Doros³y bocian bia³y, strzeg¹cy parotygodniowych piskl¹t na gnieŸdzie na nieu¿ywanym kominie piekarni w Nowym Mieœcie nad Wart¹, 23 czerwca 2011 r. (fot. P.T. Dolata)

W roku maj¹ tylko jeden lêg, w przypadku straty z regu³y powtarzany. Gniazda zak³adaj¹ obecnie na s³upach (szczególnie energetycznych), budynkach i kominach; coraz rzadziej w pierwotny sposób – na drzewach. Buduj¹ je z ga³êzi, ka¿dej wiosny dok³adanych, bo gniazda wykorzystywane s¹ do kilkudziesiêciu lat. Dlatego ich œrednica i wysokoœæ mog¹ siêgaæ dwóch metrów, a waga nawet tony!

Wyœció³ka to g³ównie siano i trawy, zbierane z ³¹k. W kwietniu, rzadziej w maju, samica sk³ada dwa–szeœæ, najczêœciej cztery jaja (jedno co dwie doby). Jaja s¹ bia³e, œrednie wymiary to 72 x 52 mm, a masa ok. 100 gramów. Wysiaduje je g³ównie samica, przy wylotach na ¿erowisko zastêpowana przez samca. Pisklêta wykluwaj¹ siê po ok.

32–35 dniach od zniesienia jaj, wa¿¹ wtedy ok. 70 gramów. M³ode wychowuj¹ troskliwie oboje rodzice. Przez pierwszych ok. 10–14

Bociany przylatuj¹ do nas w koñcu marca i kwietniu, jak ¿aden inny ptak budz¹c zainteresowanie ludzi i mediów. Dawne opowieœci, ¿e bociany przynosz¹ dzieci, wynika³y prawdopodobnie z tego, ¿e wiosn¹, równoczeœnie z przylotami bocianów, rodzi³o siê wiêcej dzieci – „owoców” d³ugich, letnich wieczorów sprzed dziewiêciu miesiêcy. Próbowano to wiêc jakoœ ¿artobliwie wyt³umaczyæ.

Po kilku-kilkunastu dniach na gnieŸdzie pojawia siê partner i z regu³y od razu dochodzi do widowiskowych godów, zaczynaj¹cych sezon lêgowy, który mo¿na te¿ w ca³oœci ogl¹daæ na przekazach z kamer, np. www.bociany.ec.pl, o której ni¿ej.

Grupa nielêgowych bocianów bia³ych na topoli przy Prosnie ko³o Kwilenia, 7 maja 2015 r. (fot. P. T. Dolata)

Doros³y bocian dogl¹daj¹cy trzech jaj w do³ku gniazdowym, obraz z kamery www.bociany.ec.pl w Przygodzicach, 4 czerwca 2016 r. (fot. P. T. Dolata)

W niektórych, zasobnych w pokarm, miejscach od maja do lipca mo¿na obserwowaæ stada nielêgowych jeszcze bocianów, w 2., 3. i 4. kalendarzowym roku ¿ycia. Takie stado dziesiêciu bocianów widzia³em 10.05.2014 r. na polu ko³o Chocza, sk¹d przed zmrokiem przelecia³y na nocleg na wielk¹ topolê nad Prosn¹ ko³o Kwilenia, co by³o [cd. str. 7]

7

Bocian bia³y – coraz rzadszy zwiastun wiosny, wypatrujmy go! [cd. ze str. 6]

niezwyk³ym widokiem. Na tej samej topoli siedem bocianów nocowa³o 6/7.05.2015 r., a w dzieñ do dziewiêciu ¿erowa³o na polach i ³¹kach w pobli¿u. Czêœciej i wiêksze takie stada mo¿na spotkaæ w naszym regionie w dolinach rzek: Lutyni pod Jarocinem, Baryczy pod Odolanowem oraz Leniwej Baryczy i O³oboku pod Sieroszewicami.

Bociany odlatuj¹ z Polski w lipcu i sierpniu. Pokonuj¹ drogê do œrodkowej i po³udniowej Afryki, czyli a¿ ok. 10 tys. km! Jest to rekord dla ptaków tej wielkoœci.

gatunkowej zwierz¹t, jako wymagaj¹cy ochrony czynnej. Najlepsz¹, choæ bardzo trudn¹, metod¹ ochrony jest zachowanie siedlisk: ³¹k, pastwisk, rozlewisk i p³ytkich zbiorników. Pod istniej¹ce lub budowane gniazda warto za³o¿yæ specjaln¹, stabilizuj¹c¹ je podstawê.

¯erowanie i pokarm Bociany ¿eruj¹ krocz¹c po ziemi i b³yskawicznie uderzaj¹c dziobem ofiarê. Zdobycz jest bardzo ró¿na: najczêœciej s¹ ni¹ d¿d¿ownice (prawie wy³¹czny pokarm ma³ych piskl¹t), owady (szczególnie

Przelot stada bocianów bia³ych do Afryki z jednego z dwóch w Europie rejonów ich koncentracji przed odlotami, 22 sierpnia 2005 r., Tarifa w Hiszpanii (fot. P.T. Dolata)

Podstawy takie s¹ obecnie zamontowane pod wiêkszoœæ gniazd w Polsce. W okolicy Go³uchowa i ca³ej Po³udniowej Wielkopolsce najwiêcej za³o¿yli na s³upach energetycznych pracownicy firmy ENERGA-OPERATOR SA.

Czekamy na bociany na niebie i na ekranie Taka zdobycz, jak ta wielka ryba, zdarza siê bocianowi bia³emu wyj¹tkowo, 8 maja 2015 r. (fot. P. T. Dolata)

chrz¹szcze i prostoskrzyd³e), norniki i inne gryzonie, czasem krety i zaskroñce. ¯aby, zgodnie z bajkami, s¹ preferowan¹ zdobycz¹, ale w przesuszonej Polsce niewiele ich niestety mo¿na znaleŸæ. Ulubionym pokarmem bocianów s¹ ryby, ale ³api¹ je tylko w p³ytkich zbiornikach i rozlewiskach, te¿ coraz rzadszych. Jeœli tylko maj¹ okazjê,

W Po³udniowej Wielkopolsce ka¿dy interesuj¹cy siê przyrod¹ mo¿e w³¹czyæ siê w zbieranie informacji o przylotach, gniazdach i lêgach bocianów. Zachêcamy Czytelników do wysy³ania obserwacji na adres p.dolata@op.pl. Trzeba mieæ jednak pewnoœæ, ¿e przy obserwacji z daleka w locie to bociany, a nie podobne ¿urawie czy czaple – przyda siê dokumentacyjne zdjêcie. Najciekawsze obserwacje i zdjêcia zamieœcimy na ³amach „Zagajnika”.

Okazjê do niezwykle dok³adnego przyjrzenia siê ca³emu sezonowi bocianów daj¹ kamery internetowe przy gniazdach. Od 2006 r. najs³ynniejsza w Polsce dzia³a niedaleko Go³uchowa, w Przygodzicach, warto wiêc od marca nie tylko rozgl¹daæ siê w terenie, ale i zagl¹daæ na www.bociany.ec.pl.

Pawe³ T. Dolata

Literatura Profus P. 2006. „Zmiany populacyjne i ekologia rozrodu bociana bia³ego Ciconia ciconia L. w Polsce na tle populacji europejskiej. Synteza”. Studia Naturae 50: 1–150.

Rodzic karmi¹cy cztery ok. dwutygodniowe pisklêta w Dniu Bociana Bia³ego, 31 maja 2016 r. Chynowa, (fot. P. T. Dolata)

towarzysz¹ ludziom w pracach polowych (kolejna przyczyna do naszej sympatii), szczególnie w sianokosach, które pozbawiaj¹ zwierzêta os³ony roœlinnoœci, u³atwiaj¹c bocianom polowanie. W Afryce w du¿ej mierze ¿ywi¹ siê szarañcz¹, budz¹c i tam sympatiê ludzi.

Ochrona Gatunek objêty jest ochron¹ œcis³¹ na mocy rozporz¹dzenia Ministra Œrodowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony

Samica zbieraj¹ca materia³ na wyœció³kê do budowanego nowego gniazda, 24 maja 2015 r., Przybys³awice (fot. P. T. Dolata)

8

Archiwum fotograficzne Oœrodka Kultury Leœnej Sadzenie lasu Wiosna w lesie to pracowity czas nie tylko dla przyrody, ale równie¿ dla leœników. W³aœnie wtedy rozpoczynaj¹ siê prace zalesieniowe i odnowieniowe.

Zalesienia to wprowadzanie lasu na miejsce, gdzie go wczeœniej nie by³o, na grunty nieleœne. Natomiast odnowienia to zastêpowanie wyciêtego lasu nowym pokoleniem drzew. Leœnicy wykorzystuj¹ ró¿ne metody w celu odnowienia lasu – naturaln¹ zdolnoœæ drzew do odnowieñ poprzez samosiew, ale w du¿ym stopniu pomagaj¹ zainicjowaæ nowe pokolenie lasu sztucznie, czyli siewem i sadzeniem.

Sadzenie jest najczêstszym sposobem regeneracji lasu. Tak jak kiedyœ, tak i teraz przede wszystkim odbywa siê to rêcznie, choæ stosuje siê równie¿ sadzarki. Bardzo wa¿ny jest dobór odpowiednich gatunków

Lipa posadzona przez prezydenta Ignacego Moœcickiego 24 wrzeœnia 1929 r. w leœnictwie Kroman, Nadleœnictwo Naliboki k. Wilna (fot. Arch. OKL)

Nasadzenia stoku w drzewostanie œwierkowym; lata 50. XX w. (fot. CAF)

Dzieci sadz¹ce lipy podczas uroczystych obchodów Dnia Lasu w Koœcianie; 26 kwietnia 1947 r. (fot. Arch. OKL)

Zajêcia praktyczne uczniów z Pañstwowej Œredniej Szko³y Rolniczo-Leœnej w ¯yrowicach – wiosenne sadzenie dêbu pod nadzorem prof. Badowskiego; 1933 r. (fot. Arch. OKL)

do panuj¹cych warunków na danym terenie. Od ponad dekady leœnicy sadz¹ wiêcej gatunków liœciastych, ró¿norodnoœæ gatunkowa drzew wp³ywa na lepsz¹ kondycjê zdrowotn¹ lasów.

Sadzenie drzew uwa¿ane jest tak¿e za pewien symbol, stanowi czêœæ kultury œwiadcz¹cej o odradzaniu siê, powstawaniu czegoœ nowego. Czêsto akt posadzenia drzewa uœwietnia³ ró¿ne uroczystoœci – tak by³o i jest to kultywowane do dziœ.

[cd. str. 9]

9

Archiwum fotograficzne Oœrodka Kultury Leœnej Sadzenie lasu [cd. ze str. 8]

W archiwum fotograficznym OKL znajduje siê liczna grupa zdjêæ pokazuj¹cych sadzenie drzew, czy to jako obraz codziennej pracy w lesie, czy przy okazji ró¿nych wydarzeñ pañstwowych, historycznych, symbolicznie inicjuj¹cych odnowienia, czy te¿ obchodzenie wiosennego Œwiêta Lasu. Cenn¹ pami¹tk¹ jest przedwojenne zdjêcie przedstawiaj¹ce lipê, któr¹ posadzi³ prezydent Ignacy Moœcicki 24 wrzeœnia 1929 r. w leœnictwie Kroman znajduj¹cym siê na terenie Nadleœnictwa Naliboki ko³o Wilna.

Ciekawy jest cykl fotografii z lat 30. XX w. pokazuj¹cy prawid³owe sadzenie sosny w szkó³ce leœnej. Natomiast na odwrocie jednego ze zdjêæ dopisano chiñsk¹ sentencjê: Kto posadzi³ choæby jedno drzewo, ten nie przeszed³ przez ¿ycie bezu¿ytecznie. Warto o tym pamiêtaæ oraz wiedzieæ, ¿e zabiegi hodowlane, którymi s¹ zalesienia i odnowienia, przyczyniaj¹ siê do utrzymania i zwiêkszania powierzchni leœnej kraju. W Polsce lasów przybywa, obecnie lesistoœæ wynosi 29,5% (wg Raportu o stanie lasów w Polsce w 2015). Œrednio ka¿dego roku w naszym kraju jest sadzonych 500 mln m³odych drzew.

Joanna Kostka •ród³a: IBL, Raport o stanie lasów w Polsce 2015. CILP, Warszawa 2016. http://nauczyciele.erys.pl/aktualnosci/22_03_2010/pora_sadzenia [dostêp: 27.01.2017] http://www.warszawa.lasy.gov.pl/hodowla-lasu#.WIh9E31lKvA [dostêp: 27.01.2017] http://www.lasy.gov.pl/informacje/aktualnosci/pracowita-wiosna-w-lasach [dostêp: 27.01.2017]

Prace szkó³karskie (narzêdzia, sprzêt, systemy korzeniowe) – pokaz sadzenia sosny; lata 30. XX w. (fot. Arch. OKL)

Prace szkó³karskie (narzêdzia, sprzêt, systemy korzeniowe) – pokaz sadzenia sosny, praca kosturem; lata 30. XX w. (fot. Arch. OKL)

Sadzenie drzewa przez Zbigniewa Waltera, dyrektora Rejonu Lasów Pañstwowych w Lêborku podczas Dnia Lasu w 1959 r. (fot. Arch. OKL)

Prace szkó³karskie (narzêdzia, sprzêt, systemy korzeniowe) – pokaz sadzenia sosny, ubijanie ziemi; lata 30. XX w. (fot. Arch. OKL)

10

Tatra i Praga – legendarne pojazdy transportu leœnego Transport leœny zajmuje siê przede wszystkim przemieszczaniem drewna. Jego specyficzn¹ cech¹ jest jeden kierunek przep³ywu ³adunków: z miejsca pozyskania œcinki w lesie do szlaków wywozowych lub odbiorców wykorzystuj¹cych ten surowiec. Do krótkiego transportu drewna wykorzystuje siê do dzisiaj zwierzêta – konie i ci¹gniki. Na dalsze odleg³oœci dawniej u¿ytkowano rzeki, którymi sp³awiano surowiec, a potem wraz z rozwojem sieci kolejowej i drogowej – wagony i samochody.

W latach piêædziesi¹tych XX w. do wywozu d³ugiego drewna sprowadzono do Polski samochody Tatra 111. Napêd na trzy osie umo¿liwia³ temu pojazdowi poruszanie siê w trudnych warunkach terenowych. Oprócz bezspornych zalet, do jakich mo¿na zaliczyæ du¿¹ ³adownoœæ (do 15 m3) i prêdkoœæ oraz wzglêdnie niskie koszty eksploatacji, Tatra 111 mia³a wady ograniczaj¹ce jej przydatnoœæ do wywozu drewna

w polskim gospodarstwie leœnym. Du¿e wymiary gabarytowe, przy s³abym stanie ówczesnych dróg, utrudnia³y lub wrêcz uniemo¿liwia³y wykorzystanie tego samochodu. Ponadto Tatra 111 nie mia³a urz¹dzeñ do mechanicznego za³adunku drewna.

Samochód Tatra 111 (fot. Arch. OKL)

Najbardziej powszechnym i typowym samochodem stosowanym do wywozu drewna w polskich lasach przez wiele lat, bo oko³o trzy dekady, by³ samochód Praga V3S wyposa¿ony w wysokoprê¿ny 6-cylindrowy silnik ch³odzony powietrzem. Napêd na wszystkie trzy osie umo¿liwia³ pojazdowi poruszanie siê w trudnych warunkach terenowych. W polskim gospodarstwie leœnym samochód Praga V3S nale¿a³ do pojazdów o wszechstronnym zastosowaniu. S³u¿y³ do wywozu drewna stosowego i zrêbków, a po odpowiedniej adaptacji – do wywozu d³u¿yc, a nawet ¿erdzi. [cd. str. 11]

Samochód Praga V3S (fot. Arch. OKL)

11

Tatra i Praga – legendarne pojazdy transportu leœnego [cd. ze str. 10]

Adaptacja tego pojazdu polega na zdjêciu skrzyni ³adunkowej, umieszczeniu na ramie samochodu ³awy pokrêtnej z k³onicami (dla d³u¿yc – jedna ³awa, dla ¿erdzi – dwie) oraz umieszczeniu pomiêdzy kabin¹ kierowcy a skrzyni¹ ³adunkow¹ wci¹garki dwubêbnowej s³u¿¹cej do za³adunku d³u¿yc i papierówki w stosach. W innej wersji by³ to pojazd po¿arniczy ze zbiornikiem wodnym o pojemnoœci 5000 litrów, wyposa¿ony w autopompê œlimakow¹ o wydajnoœci 1000 litrów na minutê, motopompê (800 l/min.), podstawow¹ armaturê po¿ar-

nicz¹, dzia³ko wodnopr¹dowe i specjalny balkon dla pr¹downika, z którego mo¿e byæ podawana woda podczas jazdy.

Józef Nadolny •ród³a Botwin M., Botwin J., Maszynoznawstwo leœne, Wyd. II, PWRiL, Warszawa 1979.

Kubiak M., Transport leœny, Wyd. II, Wydawnictwo Akademii Rolniczej im. Augusta Cieszkowskiego, Poznañ 1998.

Samochód po¿arniczy Praga V3S (fot. Arch. OKL)

Dane techniczne pojazdów Pojazd

Tatra T-111-R

Praga V3S

Moc u¿yteczna silnika

131 kW

73 kW

Masa w³asna

8600 kg

5470 kg

U¿yteczne obci¹¿enie

10 240 kg

5000 kg

Biegi

4 w przód, 1 w ty³

2 × 4 w przód, 1 w ty³

4,6–25,6 km/h – biegi terenowe

3,2–20,6 km/h – biegi terenowe

11,6–61,5 km/h – biegi szosowe

9,5–58,9 km/h – biegi szosowe

Stosowany typ pó³przyczepy

DA-7, PAL-100

DA-5

U¿yteczne obci¹¿enie pó³przyczepy

6500 kg, 10 000 kg

5000 kg

Masa przyczepy

2500 kg, 2900 kg

1600 kg

Prêdkoœæ

Norma zu¿ycia materia³ów pêdnych l/100 km

35,0 – letnia

26,0 – letnia

38,5 – zimowa

28,5 – zimowa

Produkcja

Czechos³owacja

Czechos³owacja, w latach 1953–1990

12

Zadanie Po³¹cz kropki i narysuj ptaki. Przyporz¹dkuj je do kolorowych obrazków i pokoloruj wed³ug podanego schematu.

4 5 6 7 9

8

3 2 1 68 67 66 63 65 62 61 64 60

10

58

12 14

ORZEL- PRZEDNI

57

15 54

57

56

55

54 53

51 52

19

56

50 20

30

19 20 32 36 21 34 53 25 27 29 31 22 23 24 26 28 33 35 37 38 52 5049 51 41 42 39 40 45 44 43 47 46 48

2 1

15 16 17 18

55

16 17 18

3

14

59

11

13

54 76 10 8 12 9 1113

21

BIELIK

41

42

48 46

40 22 39 38 35 25 23 37 34 24 30 3236 33 29 27 28 31 26

H U M O R

Wydawca: Oœrodek Kultury Leœnej, ul. Dzia³yñskich 2, 63-322 Go³uchów, tel./faks (62) 761-50-45, 761-50-46, www.okl.lasy.gov.pl, e-mail: okl@okl.lasy.gov.pl Redakcja: Barbara Czo³nik – redaktor naczelny, Alicja Antonowicz, Joanna Zalejska-Niczyporuk Sta³a wspó³praca: Rafa³ Walendowski Opracowanie i sk³ad: Joanna Zalejska-Niczyporuk Fotografie: Archiwum OKL, Centralna Agencja Fotograficzna, Pawe³ T. Dolata, Teresa Kubik, Joanna Wróbel-Mróz, Joanna Zalejska-Niczyporuk Ok³adka: Judaszowiec chiñski, fot. Karolina Zió³kowska Korekta: Katarzyna Wawrzków Druk: Super Print, ul. Kaliska 67, 63-300 Pleszew Dofinansowano ze œrodków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Œrodowiska i Gospodarki Wodnej w Poznaniu

ISBN 83-922141-2-9 ISSN 1897-3906

49

47 45 43 44

Gatunki leœne z Polskiej Czerwonej Ksiêgi NT — gatunki ni¿szego ryzyka, bliskie zagro¿enia

Kania ruda — Milvus milvus (Linnaeus, 1758) Kania czarna — Milvus migrans (Boddaert, 1783)

Kania czarna w naturze (fot. Arch. OKL)

Kania ruda w naturze (fot. Arch. OKL)

oderwij - zachowaj

Wystêpowanie Kaniê czarn¹ mo¿na spotkaæ w szeœciu podgatunkach w Europie, Afryce, Australii oraz w Azji, gdzie jest najliczniejsza. Na naszym kontynencie nie zasiedla ona tylko Wysp Brytyjskich, Skandynawii, Danii i Holandii, pó³nocnej Francji ani wysokich gór i wysp na Morzu Œródziemnym. Natomiast wystêpowanie kani rudej ograniczone jest w³aœciwie tylko do naszego kontynentu, choæ nielicznie spotykana jest tak¿e w pó³nocno-zachodniej Afryce. Zasiêg obu gatunków w Europie jest podobny.

W Polsce kanie s¹ spotykane na zachodzie, pó³nocy i pó³nocnym wschodzie kraju. Szacuje siê, ¿e gniazduje u nas tylko 600–700 par kani rudej i 400–500 par kani czarnej, co oznacza, ¿e oba gatunki s¹ bardzo rzadkie.

Cechy gatunku Kanie rude s¹ nieco wiêksze od czarnych, masa cia³a dochodzi nawet do 1,5 kg, a rozpiêtoœæ d³ugich, stworzonych do szybowania skrzyde³, prawie do 170 cm.

U kañ czarnych masa rzadko osi¹ga 1 kg, a rozpiêtoœæ skrzyde³ u nieco mniejszych samców to nawet 150 cm. Warto wspomnieæ, ¿e ró¿nice w wielkoœci i wadze samca i samicy (tzw. dymorfizm p³ciowy) mog¹ byæ znaczne u kani rudej, podczas gdy u czarnej s¹ prawie niewidoczne.

a

Kanie obu gatunków ró¿ni¹ siê tak¿e nieco ubarwieniem.

Ogólnie u obu ptaków m³ode s¹ jaœniejsze ni¿ doros³e. U kañ czarnych przewa¿a brunatno-szare upierzenie, przy czym g³owa jest wyraŸnie jaœniejsza, a tu³ów delikatnie rdzawy. Rude maj¹ p³omienne upierzenie, mniej intensywne na grzbiecie i wierzchu skrzyde³. Kontrastuje ono z czarnymi koñcówkami lotek (piór na obrze¿ach skrzyde³) i bia³ymi plamami pod skrzyd³ami, które dobrze widaæ podczas lotu. Dodatkowo g³owy doros³ych kañ rudych s¹ srebrzystobia³e, a sterówki (pióra ogona) intensywnie rdzawe z wierzchu, czego nie zobaczymy u kani czarnej. Bardzo charakterystyczne s¹ tak¿e sylwetki podczas lotu. W d³ugich, u³atwiaj¹cych sterowanie ogonach, dobrze widaæ wciêcie, które u kani czarnej jest nieco p³ytsze.

Podczas lotu ptaki te trzymaj¹ skrzyd³a w kszta³cie litery „M”. Czêsto lataj¹ b doœæ nisko, do szybowania wykorzystuj¹ wznosz¹ce pr¹dy powietrzne. Potrafi¹ bardzo p³ynnie zmieniaæ kierunek i wysokoœæ lotu, co sprawia wra¿enie jakby tañczy³y w powietrzu. Wszystko to powoduje, ¿e odró¿nienie kani od innych gatunków ptaków nie powinno byæ problemem, nawet dla pocz¹tkuj¹cego obserwatora.

Ogon kani rudej (a) i kani czarnej (b) [•ród³o: https:// pl.wikipedia.org/wiki/Kania_ruda] [dostêp: 9.02.2017]

Zasiêg gniazdowania kani rudej w Polsce [•ród³o: „Ilustrowana encyklopedia ptaków Polski”, Micha³ Radziszewski, Mateusz Matysiak, Dom Wydawniczy PWN, Warszawa 2015]

Biotop Kanie to ptaki zwi¹zane z urozmai-

Zasiêg gniazdowania kani czarnej w Polsce [•ród³o: „Ilustrowana encyklopedia ptaków Polski”, Micha³ Radziszewski, Mateusz Matysiak, Dom Wydawniczy PWN, Warszawa 2015]

conym krajobrazem, z lasami, zadrzewieniami oraz terenami otwartymi, jak pola uprawne, ³¹ki i nieu¿ytki rolne. Kanie lubi¹ tak¿e s¹siedztwo zbiorników wodnych typu jeziora, doliny rzeczne i stawy. Z wod¹ zwi¹zana jest szczególnie kania czarna w przeciwieñstwie do kani rudej, która mo¿e siê bez niej obejœæ.

Po¿ywienie Kanie s¹ oportunistami, czyli ³api¹ i jedz¹ to, co akurat znajdzie siê w pobli¿u kiedy zg³odniej¹. Polowanie polega na patrolowaniu rewiru ³owieckiego, ofiarami najczêœciej padaj¹ ma³e ptaki, gryzonie, p³azy i niedu¿e ryby. W tych ostatnich gustuje zw³aszcza kania czarna, która jest bardziej zwi¹zana z wod¹ i ryby mog¹ stanowiæ nawet po³owê jej pokarmu. Potrafi¹ polowaæ tak¿e na piechotê – poszukuj¹ wtedy gryzoni, jaszczurek, owadów, a nawet d¿d¿ownic. Oba ptaki nie pogardz¹ tak¿e padlin¹ i resztkami po innych zwierzêtach. Czasem by je znaleŸæ patroluj¹ nawet drogi i linie kolejowe. Doœæ czêsto zdarza siê, ¿e kanie osiedlaj¹ siê w pobli¿u zak³adów przetwórstwa miêsnego oraz wysypisk œmieci, które odwiedzaj¹ w poszukiwaniu ³atwego k¹ska.

Bardzo ciekawym faktem s¹ te¿ kradzie¿e, których siê dopuszczaj¹. Potrafi¹ one pozorowaæ ataki i nêkaæ w locie lub na ziemi inne ptaki, a¿ do momentu gdy te porzuc¹ swoj¹ zdobycz. Ofiarami z³odziejstwa padaj¹ nawet du¿o wiêksze od kañ bieliki!

Rozmna¿anie W Polsce kanie rude pojawiaj¹ siê w marcu (wyj¹tkowo nawet w styczniu), czarne – oko³o 3 tygodnie po nich. Nied³ugo po przylocie przystêpuj¹ do lêgów. Samica sk³ada 2–4 jaja, które wysiaduje oko³o miesi¹ca. M³ode opuszczaj¹ gniazdo w wieku 6–7 tygodni, ale jeszcze miesi¹c pozostaj¹ pod opiek¹ rodziców. Ucz¹ siê wtedy lataæ i doskonal¹ umiejêtnoœci ³owieckie.

Gniazda Pierwszy raz do lêgów kanie przystêpuj¹ w drugim lub trzecim roku ¿ycia. Gniazda buduj¹ na skraju lasu lub kilkadziesi¹t metrów od jego brzegu, mog¹ te¿ zajmowaæ gniazda kruków, czapli lub kormoranów. Na miejsce gniazdowania wybieraj¹ tak¿e niedu¿e kêpy lasów otoczonych polami. Najczêœciej siedlisko powstaje na du¿ej soœnie, gdzieœ w rozwidleniu konarów. Jako budulec kanie wykorzystuj¹ grubsze i cieñsze patyki.

Gniazda kañ wyró¿niaj¹ siê na tle siedlisk innych ptaków.

Charakterystyczn¹ cech¹ jest znoszenie do gniazda ró¿nego rodzaju œmieci i odpadków pozostawionych przez cz³owieka. S¹ to plastikowe folie, papiery, sznurki i kawa³ki szmat. Czasem œmieci jest tyle, ¿e wypadaj¹ z gniazda i le¿¹ pod drzewem. U kañ czarnych mo¿na znaleŸæ dodatkowo niezjedzone resztki ryb.

Zagro¿enia

R. Walendowski, Kania ruda (w locie) i kania czarna (akwarela)

Ochrona Obydwa gatunki kañ s¹ w Polsce objête ochron¹ œcis³¹. Wyznacza siê te¿ strefy ochronne wokó³ ich gniazd. Jak to siê odbywa? Kiedy leœnicy odnajd¹ zasiedlone gniazdo, zg³aszaj¹ taki fakt do Regionalnej Dyrekcji Ochrony Œrodowiska, co skutkuje utworzeniem strefy. Informacja o tym gdzie jest gniazdo trafia do systemu informatycznego leœników. Dziêki temu mo¿na planowaæ gospodarkê leœn¹ w taki sposób, by ta nie zagra¿a³a ptakom.

Opracowanie: Patryk Ortell Konsultacja merytoryczna: Tadeusz Mizera

Literatura Kruszewicz A.G., Ptaki Polski, Multico, Warszawa 2005.

Pielowski Z., Ptaki drapie¿ne, Wydawnictwo Œwiat, Warszawa 1996.

Radziszewski M., Ilustrowana encyklopedia ptaków Polski, PWN, Warszawa 2015.

Polska Czerwona ksiêga zwierz¹t. Krêgowce, PWRiL, Warszawa 2001.

Mebs T. Ptaki drapie¿ne Europy, Multico, Warszawa 1998.

Waga A. Myœlistwo ptasze, dzie³o z XVI wieku, obejmuj¹ce wyk³ad wszystkiego co wówczas do ptasznictwa w Polszcze nale¿a³o…, Warszawa 1842.

- Przekszta³canie mozaik pól uprawnych o zró¿nicowanym krajobrazie w wielkie monokultury, co powoduje utratê ³owisk.

- Wzmo¿ony ruch turystyczny w miejscach wykorzystywanych przez kanie na ³owiska, np. akweny wodne.

- Wyk³adanie zatrutego miêsa przez k³usowników i w³aœcicieli stawów hodowlanych.

http://www.koo.org.pl [dostêp: 15.02.2017] http://www.bbc.com/news/science-environment-12231819 [dostêp: 15.02.2017] http://blogs.crikey.com.au/northern/2015/11/08/ornithogenic-fire-raptors-aspropagators-of-fire-in-the-australian-savanna/ [dostêp: 15.02.2017]

Ciekawostki a Dlaczego kanie znosz¹ œmieci do gniazd? Jedna z teorii mówi o tym, ¿e jest to sposób na zasygnalizowanie statusu i si³y.

W³aœciciel takiego gniazda bêdzie zaciekle broni³ swojego terytorium. Piêcioletnie badania przeprowadzone w Parku Narodowym Doñana w Hiszpanii wykaza³y, ¿e im wiêksza kolekcja œmieci w gnieŸdzie, tym lepsze terytorium i wiêcej piskl¹t. Co ciekawe, gdy pod nieobecnoœæ w³aœcicieli naukowcy podrzucali œmieci do gniazd, w których by³o ich ma³o – ptaki usuwa³y je zaraz po powrocie. Nie wiadomo, czy orientowa³y siê, ¿e to nie ich w³asne „wyposa¿enie”, czy mo¿e nie chcia³y ryzykowaæ starcia z silniejszymi osobnikami? a D³ugoœæ cia³a kani rudej od czubka dzioba do koñca ogona mo¿e wynosiæ 70 cm. Ciekawostk¹ jest fakt, ¿e sam ogon mo¿e mieæ nawet 40 cm! a Kiedyœ ludzie zaobserwowali, ¿e kanie szybuj¹ w powietrzu,

gdy zanosi siê na burzê. Dziœ wiemy, ¿e wykorzystuj¹ wznosz¹ce pr¹dy ciep³ego powietrza, by oszczêdzaæ si³y. Kiedyœ nie znaj¹c przyczyny takiego zachowania, ludzie t³umaczyli je sobie tym, ¿e ptaki te pij¹ wodê deszczow¹, ³api¹c w locie krople w otwarty dziób. Dlatego w³aœnie spragnione mia³y pojawiaæ siê na niebie i zwiastowaæ zbli¿aj¹cy siê deszcz. St¹d wziê³o siê powiedzenie: Pragn¹æ czegoœ jak kania d¿d¿u. a U kañ mo¿na zaobserwowaæ zjawisko tanatozy. Jest to udawanie martwego w sytuacji zagro¿enia. Sposób jest tak skuteczny, ¿e kania potrafi nabraæ nawet lisa! a W Australii zaobserwowano, ¿e podczas po¿arów kanie przenosz¹ tl¹ce siê patyki w miejsca nieobjête ogniem.

Nauczy³y siê, ¿e drobne zwierzêta masowo uciekaj¹ w panice przed zagro¿eniem i wtedy ³atwiej je z³apaæ. Przenosz¹c ogieñ w nowe miejsce kanie maj¹ wiêksz¹ szansê na ³atwy pokarm.

Strony internetowe