Richtlijnontwikkeling

door Leen Voogt, voorzitter NVVR 'de Wervelkolom'

De NVVR 'de Wervelkolom' is in de afgelopen jaren betrokken geweest bij de ontwikkeling van diverse richtlijnen en hebben om die reden zitting in allerlei adviesraden en werkgroepen. Een richtlijn is gemaakt voor zorgverleners en er staat in beschreven wat algemeen gezien de beste zorg is voor mensen met bijvoorbeeld een hernia en/ of andere wervelkolomproblemen. Verder staan er aanbevelingen en instructies in hoe de zorgverleners zouden moeten handelen.

De richtlijn is geen wettelijk voorschrift, want zorg aan mensen met een rugklachten blijft maatwerk. Een zorgverlener kan daarom besluiten van de richtlijn af te wijken. Samen met de Patientenfederatie Nederland hebben wij ervoor gezorgd dat het patiëntenperspectief de aandacht krijgt die het verdiend. Alle hierna besproken richtlijnen zijn ook te vinden op het ledendeel vanonze website: https://www.ruginfo.nl/leden_richtlijnen.asp

Geïnstrumenteerde wervelkolomchirurgie (2017)

Deze richtlijn beschrijft de indicatiestelling voor geïnstrumenteerde wervelkolomchirurgie en het beoordelen van de effectiviteit van dergelijke ingrepen bij degeneratieve aandoeningen van de thoracolumbosacrale wervelkolom. Op initiatief van Nederlandse Orthopaedische Vereniging is in 2013 gestart met de ontwikkeling van de richtlijn spinaalchirurgie. Namens de NVVR heeft dhr. Leen Voogt zitting gehad in de werkgroep. Diverse beroepsgroepen hebben commentaar geleverd op de conceptrichtlijn. In mei 2017 is de richtlijn geautoriseerd.

Geïnstrumenteerde wervelkolomchirurgie zijn operaties aan de rug waarbij implantaten (protheses, schroeven of haken) worden gebruikt. Deze ingrepen beogen correctie en/of stabilisatie van de wervelkolom, al dan niet gepaard met neurologische decompressie. In de praktijk betreft het voornamelijk patiënten met degeneratieve scoliose, lumbale spondylolysis/-spondylolisthesis, of patiënten met chronische lage rug- en/of beenpijn bij discusdegeneratie en/of facetartrose op beeldvorming. Deze richtlijn beschrijft de stand van de wetenschap betreffende de indicatiestelling en effectiviteit van geïnstrumenteerde wervelkolomoperaties. Ook wordt de organisatie van zorg en nabehandeling bij deze patiënten beschreven.

Ongeïnstrumenteerde wervelkolomchirurgie (2018)

Deze richtlijn is geschreven voor allen die betrokken zijn bij een symptomatische lumbale hernia nuclei pulposi of een lumbaalspinaalstenose, die niet spontaan verbetert met of zonder conservatieve therapie, adequate

pijnstilling of wanneer neurologisch symptomatologie zich ontwikkelt die een verder conservatief beleid niet rechtvaardigt.

Op initiatief van Nederlandse Vereniging voor Neurochirurgie is in 2015 gestart met de ontwikkeling van de richtlijn Ongeïnstrumenteerde wervelkolomchirurgie. Namens de NVVR heeft dhr. Leen Voogt zitting gehad in de werkgroep. Diverse beroepsgroepen hebben commentaar geleverd op de conceptrichtlijn. In november 2018 is de richtlijn geautoriseerd.

De betrokken beroepsgroepen zijn de Nederlandse Vereniging voor Neurochirurgie, Nederlandse Orthopaedische Vereniging, Nederlandse Vereniging voor Neurologie, Nederlandse Vereniging voor Anesthesiologie, Nederlandse Vereniging voor Radiologie, Koninklijke Nederlands Genootschap voor Fysiotherapie en de Nederlandse Vereniging van Revalidatieartsen.

Lumbosacraal Radiculair Syndroom (2020)

Deze richtlijn richt zich op de niet-chirurgische behandeling van volwassenen met een vermoedelijke Lumbosacraal Radiculair Syndroom (LRS) (pijnklachten >6 weken), verwezen door de huisarts naar de tweedelijn.

Op initiatief van de Nederlandse Vereniging voor Neurologie (NVN) is begin 2018 gestart met de herziening van de richtlijn Lumbosacraal Radiculair Syndroom (LRS).

Namens de NVVR 'de Wervelkolom' was dhr. Leen Voogt vertegenwoordigd in de werkgroep. Het KNGF, NVMT en NVBF hebben begin 2020 commentaar geleverd op de conceptrichtlijn. In september 2020 is de richtlijn geautoriseerd. Lumbosacraal Radiculair Syndroom (LRS) wordt gedefinieerd als: in de bil en/of in één been uitstralende pijn, vergezeld van één of meerdere klachten of symptomen die suggestief zijn voor een aandoening van een specifieke 'lumbosacrale wortel’. Jaarlijks worden er zo’n 80.000 patiënten naar de neuroloog verwezen voor lumbago met uitstraling.

De herziene richtlijn besteed meer aandacht aan het biopsychosociale model van pijn als leidraad voor de praktijk. Nociceptie, sensitisatie, biomedische, psychologische en sociale factoren worden beschreven. De richtlijn geeft aanbevelingen ten aanzien van anamnese en lichamelijk onderzoek, beeldvormende diagnostiek, fysiotherapie en oefentherapie, medicamenteuze behandeling, interdisciplinaire revalidatie, chirurgie, werkhervatting en organisatie van zorg.

Wervelkolomgerelateerde pijnklachten van de lage rug (2012)

Deze richtlijn beschrijft de stand van de wetenschap betreffende de diagnostiek en behandeling van wervelkolomgerelateerde pijn van de lumbale wervelkolom. De richtlijn beperkt zich tot invasieve therapie en beschrijft alleen methoden waarbij met apparatuur of op andere wijze het lichaam van de patiënt wordt binnengegaan. Niet-invasieve therapie is behandeling met medicijnen of behandelingen zoals fysiotherapie of TENS (Transcutane Electro Neuro Stimulatie).

Voor wie is de richtlijn bedoeld?

Deze richtlijn is bestemd voor anesthesiologen, orthopeden en neurochirurgen.

Voor patiënten

Pijnklachten van de lage rug, oftewel lage rugpijn, is pijn onderin de rug in het lumbale deel. Dit wordt ook wel lendenen genoemd: het gebied achter en opzij van het lichaam tussen de ribben en het darmbeen. Een aantal aandoeningen van de lumbale wervelkolom wordt samen aangeduid als wervelkolomgerelateerde pijn van de lumbale wervelkolom. Dit zijn:

• Facetpijn: pijn vanuit de facetgewrichtjes, die samen met de tussenwervelschijven de verbinding tussen de ruggenwervels vormen