SRTKL2 Tr 346-697

Phaàn IV: THAÙNG NAÊM XA TOÅ QUOÁC

Thaønh phoá Queá Laâm 1 Theo Töï ñieån Baùch khoa Trung Quoác

Queá Laâm, thaønh phoá tröïc thuoäc Khu töï trò daân toäc Choang.

Thaønh phoá coù naêm khu vaø hai huyeän Döông Soùc, Queá Laâm.

Thaønh phoá Queá Laâm coù dieän tích 4.195 km2 vôùi daân soá 1.205.300 ngöôøi (rieâng noäi thaønh: 565 km2 vaø 509.600 daân).

Thôøi Xuaân Thu thuoäc nöôùc Vieät, thôøi Chieán quoác thuoäc nöôùc Sôû. Naêm thöù 33 ñôøi Taàn Thuyû Hoaøng (214 tröôùc Coâng nguyeân) laäp quaän Queá Laâm neân mang teân töø ñoù. Töø naêm 1936 ñeán naêm 1949 laø phuû thuû cuûa tænh Quaûng Taây.

Thaønh phoá Queá Laâm naèm ôû phía ñoâng baéc Khu töï trò, phía nam haønh lang Töông Queá, phía nam nuùi Nguõ Lónh vaø naèm treân ñoaïn giöõa cuûa Ly Giang. Queá Laâm naèm ôû vuøng AÙ nhieät ñôùi: khí haäu oân hoøa, möa nhieàu. Nuùi soâng gaén boù döïa vaøo

1

Trích töø “Lö Sôn, Queá Laâm - Moät thôøi ñeå nhôù” (Ban Lieân laïc tröôøng Thieáu nhi Lö Sôn, Queá Laâm, 2003).

346

nhau, taïo thaønh caûnh quan Cac-xtô ñaëc saéc: nhieàu ñænh nuùi cao vuùt, thaúng ñöùng, trong loøng coù nhieàu hang ñoäng kì thuù.

Giöõa caùc ngoïn nuùi laø heä thoáng soâng ngaàm luùc aån, luùc hieän.

Nhöõng ngoïn nuùi töôïng hình ñaëc saéc, soi boùng treân caùc doøng nöôùc trong xanh, taïo thaønh “Queá Laâm sôn thuyû giaùp thieân haï”.

Danh lam thaéng caûnh taäp trung ôû ngoaïi thaønh vaø caùc vuøng xung quanh. Caûnh ñeïp coù Thaát Tinh Nham, Loâ Ñòch Nham, Ñieäp Thaùi Sôn, Phuïc Baù Sôn, Nam Kheâ Sôn, Muõi Voi, Ñoäc Tuù Phong, Nuùi Ngaàm… Thaát Tinh Nham laø daõy nuùi coù baûy ngoïn, trong loøng laø hang ñoäng, coù con soâng ngaàm daøi 814m, chaûy qua baûy ñoäng ñaù voâi gioáng nhö baûy nhung phoøng lôùn. Moãi ñoäng coù nhieàu chuoâng ñaù, maêng ñaù, truï ñaù, gieáng, ñaù traân chaâu… taïo thaønh “Theá giôùi thaàn kì”. Loâ Ñòch Nham laø moät hoà ngaàm coå, hình thaønh moät ñoäng ñaù voâi hình tuùi. Trong ñoäng choàng chaát caù hoaù thaïch ôû caùc tö theá khaùc nhau, ñöôïc goïi laø “Cung ngheä thuaät thieân nhieân”. Nöôùc Ly Giang trong xanh, hai beân bôø laø nuùi cao, doác ñöùng, soi boùng xuoáng doøng soâng taïo neân phong caûnh nuùi soâng töôi ñeïp. Töø thaønh phoá Queá Laâm xuoâi theo Ly Giang tôùi Döông Soùc laø phong caûnh soâng nöôùc raát kì thuù.

Veà giao thoâng coù ñöôøng xe löûa Töông Queá, coù theå ñeán Baéc Kinh, Thöôïng Haûi, Quaûng Chaâu vaø Coân Minh. Theo ñöôøng soâng, taàu thuyû qua Ngoâ Chaâu ñeán Quaûng Chaâu vaø Hoàng Koâng.

Saân bay Queá Laâm coù nhöõng chuyeán bay ñònh kì ñi Baéc Kinh, Thöôïng Haûi vaø caùc thaønh phoá lôùn. Haøng naêm, Queá Laâm ñoùn khoaûng 1 trieäu löôït khaùch du lòch vaø ñöôïc xeáp thö tö veà du lòch cuûa Trung Quoác.

347

Chöa vaø roài !

HOÀ PHÖÔÙC KHAÛI Hoïc sinh khoùa 3

Khoaûng 10 giôø saùng, taàu lieân vaän ñeán ga Queá Laâm. Döôùi saân ga, ngöôøi ñoâng nghòt, chuû yeáu laø caùc baïn thanh nieân, hoïc sinh Trung Quoác. Ñoaøn hoïc sinh tröôøng Nguyeãn Vaên Troãi vöøa töø treân taàu böôùc xuoáng saân ga, caùc baïn Trung Quoác ñaõ uøa ñeán taëng nhöõng cuoán tröôùc taùc Mao Traïch Ñoâng, gaén leân ngöïc aùo chuùng toâi nhöõng huy hieäu Baùc Mao ñuû loaïi - to, nhoû, vuoâng, troøn. Troâng chuùng toâi luùc naøy ai cuõng nhö nhöõng anh huøng, duõng só töø tieàn tuyeán trôû veà. Nhaân daân Trung Quoác ñoùn tieáp chuùng toâi nhö ñoùn nhöõng ngöôøi anh em ruoät thòt. Thaät caûm ñoäng, loøng chuùng toâi caûm thaáy nao nao khoù taû!

Töø treân xe veà tröôøng, chuùng toâi thaáy doøng soâng Ly uoán löôïn quanh nhöõng thöûa ruoäng vaø nhöõng daõy nuùi ñaù voâi. Ngay beân kia bôø laø moät ngoïn nuùi ñaù, coù moät caùi hang raát to, troâng xa nhö ñaàu con voi ñang thoø voøi xuoáng soâng huùt nöôùc.

Veà ñeán truôøng, sau khi ñaõ oån ñònh choã ôû, caùc ñaïi ñoäi xeáp haøng xuoáng beáp aên tröa. Nhaø aên, ngöôøi ra ngöôøi vaøo nöôøm nöôïp. Böõa côm ñaàu tieân vì chöa bieát chính xaùc quaân soá cuûa caû 348

tröôøng laø bao nhieâu neân caùc chò nuoâi ngöôøi Trung Quoác cöù thaáy ñuû “6 Vieät Nam” laø beâ leân moät maâm. Ñang ñoùi, laïi ñöôïc aên “côm Taøu”, ai cuõng thaáy ngon mieäng. AÊn côm xong, veà nhaø caát baùt ñuõa, chuùng toâi ruû nhau ra soâng Ly tham quan. Khoâng kòp nghæ ngôi, moãi ñöùa moät tuùi du lòch nhoû ñeo vai, ñi luoân.

Muoán ra soâng theo ñöôøng ngaén nhaát thì phaûi ñi loái cöûa sau.

Maø muoán qua ñöôïc cöûa sau thì phaûi ñi ngang qua nhaø aên. Toáp chuùng toâi, naêm ngöôøi, cöù theá thaúng tieán ñeán nhaø aên ñeå ra soâng; nhöng cuõng vì vaäy maø gaây ra raéc roái… Vöøa tôùi cöûa nhaø aên, chuùng toâi gaëp moät chò Trung Quoác. Chò chaén ngang cöûa vaø hoûi: “Næ maán sö phan lô maáy jaåu?”. Trôøi aï, coù giôøi môùi hieåu ñöôïc chò ta hoûi gì!? Trong nhaø aên vaãn coøn ngöôøi Vieät Nam ñang aên, nhöng naøo coù ai bieát tieáng Taøu? Chuùng toâi, ñaàu thì laéc nguaày nguaäy, coøn moàm thì lieán thoaéng: “Chuùng toâi khoâng hieåu, khoâng hieåu…”. Nhìn caùi laéc ñaàu cuûa chuùng toâi, chò nghó laø “chöa aên” vaø aán chuùng toâi vaøo maâm roài goïi ngöôøi beâ côm leân. Chuùng toâi caøng coá giaûi thích nhöng ñaâu coù ñöôïc. Loay hoay maõi, ñi cuõng khoâng ñöôïc maø ôû (aên theâm moät xuaát nöõa) cuõng khoâng xong. May thay, luùc aáy coâ Ngaàn, daïy Trung vaên, ñi tôùi vaø söï vieäc theá laø ñöôïc giaûi toaû.

Cho ñeán taän baây giôø, toâi vaãn nhôù maõi caâu hoûi “Caùc em ñaõ aên côm chöa?”1.

H.P.K

1

Næ maán sö phan lô maáy jaåu?

349

Nhôù nhöõng böõa côm ôû Queá Laâm Ghi theo lôøi keå cuûa anh Nguyeãn Phuïc Höng (hoïc sinh khoùa 2) ANH THY thöïc hieän

Moät saùng ñaàu thaùng gieâng naêm 1967, trong tieát trôøi se laïnh, töø treân taàu lieân vaän quoác teá, caû tröôøng “ñoå boä” xuoáng saân ga Queá Laâm. Troáng giong côø môû, chính quyeàn vaø nhaân daân thaønh phoá vui möøng chaøo ñoùn chuùng toâi nhö ñoùn nhöõng ngöôøi lính töø tieàn tuyeán lôùn trôû veà. Caùc lôùp ñöôïc xeáp leân xe ñöa veà tröôøng Y Trung. Nhaän chaên maøn, saùch vôû, giöôøng ñeäm cuøng baùt toä1 vaø caû thìa aên côm… xong thì cuõng vöøa ñeán giôø côm tröa. Theo höôùng daãn, caùc lôùp xeáp haøng ñi xuoáng nhaø aên. Nhaø aên laø moät hoäi tröôøng roäng naèm gaàn coång chính höôùng ra phía soâng Ly, moät ñaàu saùt chaân nuùi Xuyeân Sôn2 (thieân nhieân taïo ra moät hang xuyeân qua ñaàu moûm nuùi). Tröôùc nhaø aên laø moät saân roäng raûi xæ than, caïnh ñoù laø cöûa haøng cung tieâu baùn nhu yeáu phaåm, saùch buùt, baùnh keïo…

Ngaøy ôû Ñaïi Töø, do ñoäi hình sô taùn phoøng khoâng maø caùc beáp aên toå chöùc theo töøng ñaïi ñoäi. Coøn ôû ñaây, nhaø aên duøng cho toaøn tröôøng, chöùa ñöôïc caû nghìn ngöôøi. Cuoäc soáng thôøi bình coù khaùc! Haøng traêm baøn aên ñöôïc xeáp thaúng theo töøng daõy. Treân moãi baøn ñaõ xeáp saün nhöõng ñóa thöùc aên noùng soát, muøi thôm caùc 1 2

Baùt saét traùng men, to nhö baùt phôû.

Chuaùn shaøn.

350

moùn aên thaät haáp daãn, naøo laø rau chaân vòt3 xaøo, thòt lôïn kho, roài ñaäu phuï raùn keøm theâm moät chai xì daàu. Khi chuùng toâi xuoáng ñeán nôi thì caùc baùc caáp döôõng ngöôøi Hoa môùi kheä neä böng ra cho moãi baøn moät khay côm ñang boác hôi. Côm gì maø laï quaù, cöùng ngaéc phaûi duøng dao xaét ra töøng phaàn vuoâng vöùc xuùc vaøo baùt moãi ngöôøi. Thöùc aên cuõng ñöôïc chia theo khaåu phaàn cho vaøo baùt toä vaø duøng thìa ñeå xuùc aên. ÔÛ treân taàu lieân vaän ñöôïc aên ngon vôùi nhieàu “sôn haøo, haûi vò” ñuùng nhö caâu “aên côm Taøu, ôû nhaø Taây…”, nay veà tröôøng môùi ñöôïc aên côm bình daân theo khaåu vò cuûa ngöôøi Hoa. Buïng ñang ñoùi coàn caøo, vaû laïi, ña soá laø con trai neân chaû neà haø gì, aên tuoát. Ngon laønh!

Aên xong ai naáy töï mang baùt thìa ra voøi nöôùc noùng röûa vaø ñem veà nhaø.

Vaøi ngaøy sau khi ñaõ quen, chuùng toâi moø vaøo beáp xem côm ñöôïc naáu ra sao. Thì ra, côm caùc beáp aên taäp theå ôû Trung Quoác ñeàu ñöôïc naáu chín baèng heä thoáng hôi nöôùc. Gaïo röûa saïch ñöôïc cho vaøo khay theo ñònh löôïng, sau ñoù xeáp choàng leân nhau trong ca-bin roài ñaäy naép kín. Hôi nöôùc noùng töø noài suùp-de ñöôïc xaû vaøo ca-bin laøm cho gaïo chín. Vôùi phöông phaùp naøy, chöa bao giôø chuùng toâi bò aên côm soáng, côm kheâ nhö hoài ôû nhaø naáu baèng beáp than, nhöng rieâng moùn aên khoaùi khaåu “côm chaùy noài” thì chaû bao giôø coù(!). Heä thoáng naøy coù theå haáp baùnh bao, haáp mì vaét… Ñaây quaû laø moät “coâng ngheä” môùi!

Soáng ôû Queá Laâm moät thôøi gian, khi ñöôïc ñi chôi phoá, môùi thaáy ngöôøi daân Trung Quoác coù thoùi quen tieát kieäm thôøi gian.

Sau khi nhaän khaåu phaàn côm vaø thöùc aên töø beáp aên taäp theå, hoï coù theå vöøa ñi ñöôøng vöøa aên cho ñeán khi veà nhaø thì cuõng

3

Rau caûi boù soâi, spinat.

351

Caùc thaày vaø chò nuoâi tröôùc ngaøy rôøi Queá Laâm, heø 1968

vöøa heát. Coù leõ soáng ôû vuøng oân ñôøi, muøa ñoâng trôøi laïnh maø ngöôøi Hoa coù thoùi quen aên caùc moùn xaøo hoaëc thích aên thòt kho coù nhieàu môõ. Moùn aên daân daõ cuûa ngöôøi Hoa laø ñaäu phuï nhöï, ca-la-thaàu, baép caûi muoái… Ra phoá, troâng leân cöûa soå nhaø naøo cuõng thaáy treo luûng laúng chuïc caùi baép caûi muoái maàu naâu naâu.

Trong nhaø aên coù saân khaáu lôùn coù theå laøm nôi bieåu dieãn cho caû traêm dieãn vieân. Tröôøng Y Trung coøn boá trí moät ñaøn pi-a-noâ ôû ñaây ñeå chuùng toâi taäp vaên ngheä. Moät laàn, do chöa ñeán giôø aên neân caû boïn chaïy leân xem baùc thôï caû chænh boä daây cho ñaøn.

Khoâng caàn duøng thanh maãu, baùc kheõ goõ nheï leân töøng daây roài caân. Xem baùc laøm vieäc maø boïn toâi phuïc laùc caû maét! Ñaây cuõng laø laàn ñaàu tieân chuùng toâi bieát aâm thanh cuûa pi-a-noâ ñöôïc phaùt ra töø vieäc goõ leân caùc sôïi daây ñaøn. Nhaø aên naøy ñaõ chöùng kieán nhieàu buoåi lieân hoan vaên ngheä vôùi Hoàng veä binh cuøng nhöõng buoåi mit-tinh toaøn tröôøng, uûng hoä ñoàng baøo caû nöôùc ñang chieán ñaáu choáng giaëc Myõ.

352

Ñeán thaùng 7 naêm 1967, khoùa 2 sau khi thi toát nghieäp ñaõ nhaän leänh trôû veà nöôùc. Ñaây laø böõa côm cuoái cuøng cuûa chuùng toâi ôû nhaø aên. Hôn nöûa naêm troâi qua, bao söï kieän gaén boù ñaõ xaåy ra taïi ñaây, nôi maø moãi ngaøy hai laàn chuùng toâi ñöôïc gaëp maët thaày, coâ vaø caùc em lôùp döôùi. Ngaøy mai, chuùng toâi leân taàu veà nöôùc, seõ phaûi xa thaày, xa coâ, xa caùc em. Böõa côm cuoái ñöôïc nhaø tröôøng cho naáu nhieàu moùn ngon nhöng sao maø khoù nuoát, maét ñöùa naøo cuõng röng röng, coå hoïng ñöùa naøo cuõng ngheøn ngheïn. Caùc thaày, coâ laàn löôït ñeán chuùc chuùng toâi leân ñöôøng maïnh khoûe, saün saøng nhaän vaø hoaøn thaønh baát cöù nhieäm vuï gì, ñi baát cöù nôi naøo maø Toå quoác caàn.

Boãng moät em ôû khoùa 4 (hình nhö laø Phuïc Quoác), hai tay xaùch khay côm coøn tôùi phaân nöûa, ñöùng daäy hoâ lôùn: “Caùc baïn ôi, ngaøy mai caùc anh chò khoùa 2 veà nöôùc roài, chuùng ta seõ khoâng bao giôø ñöôïc gaëp laïi. Caùc baïn haõy nhöôøng phaàn côm cuûa mình ñeå caùc anh, chò aên, coù theâm söùc khoûe, veà nöôùc chieán ñaáu choáng Myõ!”. Em vöøa döùt lôøi, aøo aøo caùc maâm mang khay côm sang cho chuùng toâi. Ñuû maët caùc em lôùp döôùi, xuùm xít ñöùng voøng quanh caùc baøn aên cuûa khoùa 2. Thaät caûm ñoäng, chuùng toâi ñaõ khoùc tröôùc tình caûm thaân thöông naøy!

Kyû nieäm ñoù ñaõ theo toâi suoát nhöõng naêm thaùng chieán tranh.

Thaät khoù queân! Coù leõ khoâng nôi naøo maø baïn beø thöông yeâu nhau nhö ôû tröôøng Troãi; thaäm chí coù theå nhaän xeùt: Baïn beø tröôøng Troãi thöông yeâu nhau coøn hôn caû anh em ruoät!

A.T

353

Nhöõng thaùng ngaøy khoâng queân Toâi chæ coù gaàn boán naêm coâng taùc ôû tröôøng Vaên hoùa quaân ñoäi mang teân Anh huøng lieät só Nguyeãn Vaên Troãi, nhöng nhöõng kæ nieäm khoù queân thì nhieàu ñeán khoâng ngôø. Nhaân kæ nieäm 40 naêm thaønh laäp tröôøng, xin ghi laïi maáy hoài öùc nhö moùn quaø nhoû taëng caùc ñoàng chí, ñoàng nghieäp vaø caùc em hoïc sinh thaân yeâu cuûa moät thôøi ñaùng nhôù.

Voán laø chieán só coâng binh vaø laø thaày giaùo daïy Toaùn chæ quen cuoác xeûng, coâng thöùc, goùc caïnh neân vaên veû xoaøng xónh. Mong ñöôïc thoâng caûm vaø chaáp nhaän!

Thaày giaùo NGOÂ HOÀNG CHIEÂU

MUØA XUAÂN NÔI XÖÙ BAÏN Ñuùng ngaøy 1 thaùng 1 naêm 1967, chuyeán taàu lieân vaän VieätTrung ñaëc bieät xuaát phaùt töø Haø Noäi ñöa thaày troø chuùng toâi sang Queá Laâm (Quaûng Taây, Trung Quoác) ñeå ñöôïc yeân oån giaûng daïy, hoïc taâïp, ñaøo taïo nguoàn löïc phuïc vuï cho cuoäc chieán tranh giaûi phoùng daân toäc. Baàu khoâng khí giaù laïnh nôi xöù Baïn thænh thoaûng laïi noùng leân bôûi cao traøo “caùch maïng vaên hoaù” vaø nhöõng böôùc chaân raäm ròch, oàn aõ cuûa caùc “tieåu töôùng hoàng veä binh”. Caùi söï laï aáy aûnh höôûng khoâng nhoû ñeán söùc khoûe, taâm lí cuûa thaày troø chuùng toâi. Ban giaùm hieäu nhaø tröôøng döï caûm ñöôïc nhöõng khoù khaên saép ñeán neân ñaõ lo taêng cöôøng caùn boä cho cô sôû.

354

Cao Caåm Quyø cuøng thaày Maïnh, thaày Nguyeät, thaày An vaø thaày Taâm beân bôø Tieåu Ñoâng Giang, Queá Laâm 1967.

Vöøa chaân öôùt chaân raùo veà tröôøng, toâi ñöôïc boå sung xuoáng cuøng anh Nguyeãn Ngoïc, Thaåm Gia Ñaïo phuï traùch ñaïi ñoäi 72. Ñaïi ñoäi naøy coù ba trung ñoäi (ba lôùp 7) do caùc anh Hoaøng Maïnh Kính, Leâ Ñình Xuyeân vaø Voõ Bình laøm trung ñoäi tröôûng.

Nhö vaäy laø 6 caùn boä phuï traùch gaàn 150 chieán só nhoû (coù moät chieán só gaùi ñoäc nhaát – Haï Thanh Xuyeân). Vöøa môùi oån ñònh ñöôïc choã aên choã ôû taïi tröôøng Y Trung thì phaûi baét tay ngay vaøo chuaån bò ñoùn Teát Nguyeân ñaùn coå truyeàn. Teát Ñinh Muøi naêm 1967 coù leõ laø caùi teát ñaàu tieân xa nhaø cuûa tuyeät ñaïi ña soá caùc coâ caäu chieán só löùa tuoåi hoïc troø neân caùn boä vaø thaày coâ giaùo raát lo. Teát naêm aáy ñaïi ñoäi toâi coù caønh ñaøo ñoùn xuaân haún hoi. Chæ khaùc laø khoâng phaûi ñaøo bích Nhaät Taân hay ñaøo phai xöù Laïng maø laø ñaøo quaû do maáy chieán só thaùo vaùt ñaõ “ñaëc coâng” ngoaøi vöôøn cuûa coâng xaõ. Veà coã baøn: nhaø beáp coù ñuû gioø naïc, thòt môõ, döa haønh. Lieân hoan giao thöøa: haäu caàn lo cho baùnh keïo eâ heà, thöøa thaõi maø sao vaãn khoâng vui? Xong phaàn toå chöùc chung, 355

töøng nhoùm nhoû xuùm nhau ræ raû troø chuyeän. Toâi saø vaøo trung ñoäi 3 thì ñöôïc caùc em môøi neám thöû moùn ñoà uoáng “töï cheá”: moät thöù nöôùc suûi boït (töïa bia hôi), muøi haêng haêng coù vò the the. Hoûi ra môi bieát caùc em laáy nhöïa caây ñaøo cho vaøo nöôùc ñöôøng roài nguaáy tung leân nhö kieåu ñaùnh kem tröùng. Laâu ngaøy khoâng coøn nhôù “taùc phaåm” aáy laø saùng kieán cuûa ai. Caùi teát aáy quaû laø moät caùi teát thaät ñaùng nhôù!

Sau Teát ít laâu, thaày troø chuùng toâi phaûi choáng choïi vôùi dòch vieâm maøng naõo. Nghe tin daân Queá Laâm bò cheát moät soá. Caùc coâ phuïc vuï vaø hoïc sinh tröôøng ta cuõng dính maáy tröôøng hôïp, thaäm chí khaù naëng. Em Hoaø (hoïc sinh C5) qua ñôøi do vieâm maøng naõo. Quaù lo ngaïi, nhaø tröôøng ra leänh caám traïi nghieâm ngaët. Quaân y eùp hoïc sinh phaûi uoáng moät löôïng khaù lôùn sunfa-mit. Caùn boä (ñöôïc taêng cöôøng theâm caùc thaày ôû Phoøng Giaùo duïc xuoáng) suoát ñeâm ñi kieåm tra sôø traùn, lay goïi töøng em xem coù bò cöùng haøm, cöùng coå, coù bò soát khoâng. May thay, traän dòch ñaõ ñöôïc ñaåy luøi, thaày troø ñaïi ñoäi 72 bình an voâ söï. Nhöng nhöõng ngaøy ñaàu xuaân aáy quaû laø nhöõng ngaøy xuaân cöïc kì vaát vaû vaø ñaùng sôï!

HOÏC SINH HIEÁU ÑOÄNG, THAÀY PHAÛI BAØY TROØ Ñaïi ñoäi 8 ñöôïc thaønh laâïp treân cô sôû saùp nhaäp hai ñaïi ñoäi 71 vaø 72, soá chieán só taêng theâm 100. Caùn boä thì anh Phaïm Khang, anh Leâ Thanh Phong veà thay caùc anh Nguyeãn Ngoïc, Thaåm Gia Ñaïo (caùn boä ñaïi ñoäi) vaø theâm anh Thuî, anh Ngoïc (caùn boä trung ñoäi). Veà bieân cheá thì toå chöùc lôùp 8E coù 18 em ñöôïc choïn trong soá hoïc sinh coù haïnh kieåm toát, hoïc löïc khaù gioûi cuûa ñôn vò taäp trung laïi do thaày Vuõ Ngoïc Oaùnh laøm chuû nhieäm, em Traàn Phong laøm lôùp tröôûng. Moät soá em cuûa lôùp 8E nhö Nguyeãn Thieän Nhaân, Nguyeãn Thieän Luaän, Nguyeãn Chöông, Leâ Chí Hoaø, Phaïm Khaùng Tröôøng, Voõ Minh Ñaïo, Traàn Hieàn, Traàn Kieán Quoác, 356

Nguyeãn Theá Thònh, Phan Kì Baéc, Nguyeãn Ñoân Hoøa…vv Ngoaøi soá hoïc sinh lôùp 8E keå treân, toâi coøn nhôù khaù nhieàu teân hoïc troø vôùi nhöõng ñaëc ñieåm khaùc nhau (coù theå keå ra ñeán caû traêm) nhö Huyønh Kim Trung, Haïo “coà”, Cöôøng “meøo”, Ñöùc “gaøn”, Phuùc “ngoá’, Duõng “ba loe”, Doanh ‘maùn”, Laûnh “böï”, Ñaø “löôøi”… raát deã thöông. Soá khaù ñoâng nöõa noåi danh laø hieáu ñoäng nhö Ñoäng Sôn, Voõ Duõng, Baéc “bu”, Phan Nam, Taán Lôïi, Leâ Bình, Coâng Tröôøng, Kha Tö Xoâ, Khaùnh Taàn, Quang Baéc, Voõ Thuùc Minh, Trung “thuït”, Taï Quang Huy, Traàn Vinh…vv Coù hai söï kieän xaûy ra sau Teát Maäu Thaân 1968 laø Nguyeãn Phöôùc Ngoïc bò gaõy chaân do ñaù ñeø trong moät buoåi lao ñoäng vaø Löu Duõng qua dôøi trong moät ñeâm buoàn khoâng theå naøo queân!

Sau nhöõng söï vieäc treân buoäc chuùng toâi phaûi nghó ra nhieàu troø ñeå thu huùt hoïc sinh lieân tuïc vaøo caùc hoaït ñoäng tích cöïc; daãu cuõng bieát raèng, laøm nhö vaäy thì thaày troø quaù meät vaø chöa thaät ñuùng theo khoa hoïc sö phaïm. Ví duï nhö toå chöùc haønh quaân daõ ngoaïi moãi tuaàn moät laàn. Thaày Ñinh Coâng Baéc (giaùo vieân Söû) tích cöïc cuøng toâi ñi trinh saùt ñòa hình tröôùc. Coù baän thaày troø chuùng toâi leo ñeøo, loäi suoái caû chuïc caây soá qua raëng nuùi “Coång trôøi” cao vôøi vôïi ôû phía baéc doanh traïi. May maø chaúng xaûy ra söï coá gì lôùn duø khaù vaát vaû vaø coù phaàn nguy hieåm, ngoaïi tröø tröôøng hôïp coù moät toáp bò laïc loanh quanh trong röøng khoaûng nöûa giôù. Cuõng laïi vaãn thaày Baéc nhieàu laàn cuøng toâi ñi tuaàn tra ñeâm, phaàn thì ñeå coá vaán cho caùc em chôi ñaùnh traän giaû, phaàn thì caûmh giôùi ñeå “caùc tieåu töôùng” nhaø ta ñöøng laøm hoûng caây, beû troäm mía cuûa daân. Coâ giaùo Thuyù Ngaàn (giaùo vieân Trung vaên) vaø coâ Thaùi Hoàng Haûo (giaùo vieân Nga vaên), caëm cuïi vieát kòch baûn “Lam Sôn tuï nghóa”. Khi döïng vôû, chính thaày An saém vai Leâ Lôïi, toâi ñoùng Nguyeãn Phi Khanh, Huyønh Taán Lôïi ñoùng Nguyeãn Traõi, Taï Quang Huy vaøo vai Vöông Thoâng, Voõ Baèng vaø Tröông Vónh Phuùc laøm phuï taù cho Vöông Thoâng, 357

coøn toaøn boä lôùp 8C nhaäp vai quaân lính vaø daân chuùng. Sau moät thôøi gian taäp luyeâïn, cheá taùc trang phuïc, ñaïo cuï coâng phu, vôû kòch ñöôïc duyeät vaø ñem coâng dieãn toaøn tröôøng. Ngoaøi noäi boä nhaø tröôøng xem coøn coù ñoâng ñaûo caùn boä, coâng nhaân Trung Quoác ñang xaây döïng cô sôû môùi cho tröôøng cuõng tôùi xem vaø ñaõ hoan ngheânh nhieät lieät, heát söùc khen ngôïi, ñaùnh giaù cao veà kòch baûn vaø ngheä thuaät dieãn xuaát… Theá laø ñaïi ñoäi 8 oån ñònh vaø tieán boä khaù nhanh.

TOÂI BÒ MAÁT TROÄM GAØ Sau khi cuøng ñaïi ñoäi 9 keát thuùc toát ñeïp naêm hoïc 1968-1969, toâi ñöôïc ñieàu xuoáng phuï traùch khoái hoïc sinh khoùa 8 (khi caùc em leân lôùp 7). Luùc baáy giôø khoái caáp II ñoùng quaân ôû ñoài Trung Haø (Baát Baït, Sôn Taây). Hoài ñoù, ñôn vò aên mì vaét ñoän côm.

Thaáy baùnh aên thöøa (vì chaát löôïng boät keùm, khoâng ngon) vöùt vung vaõi, toâi tieác cuûa mua ñaøn gaø hôn chuïc con veà nuoâi. Treân ñoài ñaát roäng raõi, thoaùng ñaõng, ñöôïc aên toát, luõ gaø lôùn nhanh nhö thoåi, beùo nuùc ních. Ban ngaøy chuùng ruùc vaøo buïi caây luùp xuùp, toái chui vaøo chuoàng laøm baèng voû thuøng goã, ñaët saùt cöûa soå, ngay sau nhaø chæ huy. Moät toái thöù baûy, hoïc sinh ñöôïc nghæ, caùn boä taäp trung hoïp treân gaùc nhaø hieäu boä. Boãng nghe tieáng gaø keâu “quaùc”, toâi caàm ñeøn pin xuoáng soi thì thaáy thieáu maát ba, boán con. Toái hoâm sau, soá coøn laïi ñöôïc nhoát kó vaøo haàm traùnh bom cho tôùi ngaøy giaùp Teát môùi giao cho nhaø beáp laøm thòt lieân hoan tröôùc khi thaày troø veà nghæ pheùp.

Veà sau toâi ñöôïc bieát, chính maáy em hoïc sinh khoùa 8 ñaõ laáy troäm, nhöng ñeán giôø vaãn chöa bieát roõ laø ai? Ñaây cuõng laø chuyeän vui cuûa caùi thuôû nghòch ngôïm hôn “quyû” vaø “ma” cuûa caùc em. Thaät laø khoù queân!

N.H.C 358

Nghe thô Baùc luùc giao thöøa Thaày giaùo CHI PHAN Nghe thô Baùc luùc giao thöøa Haäu phöông, tieàn tuyeán cuõng vöøa sang xuaân Chuùc möøng daêm phuùt ñaàu naêm Baùc ôi! Lôøi Baùc aân caàn khaép nôi, Ngoït ngaøo, aám aùp laøn moâi Tieáng xuaân hay tieáng ñaát trôøi queâ höông Ñeâm nay tieàn tuyeán yeâu thöông Nghe thô Baùc ñoïc giöõa ñöôøng haønh quaân Giaëc coøn chöa chòu döøng chaân Coù anh chieán só ñoùn xuaân trong röøng Qua soâng, qua suoái, qua böng Maù mang baùnh teùt, baùnh chöng maáy choàng Thuyeàn xuoâi, nöôùc chaûy ngöôïc doøng Tay chaøo, tay laùi thöùc roøng maáy ñeâm?

Baùnh naøy tình nghóa saâu theâm Haäu phöông, tieàn tuyeán chia nieàm vui xuaân.

Laéng nghe tieáng truùc trong ngaàn Quyeän theo thô Baùc vang gaàn, voïng xa Ñeâm nay, xuaân khaép moïi nhaø Xuaân trong loøng baïn, loøng ta, loøng mình, Xuaân trong löûa ñaïn chieán tranh

359

Thuû ñoâ ta vaãn vui quanh Bôø Hoà Beù em thöùc suoát maáy giôø Ngoài beân maùy ñoùn Baùc Hoà ñoïc thô Tin veà reo giöõa Thuû ñoâ Khaép nôi chieán thaéng ñoùn côø Baùc trao Coû non xanh möôùt chieán haøo Phoá phöôøng röïc saéc hoa ñaøo nôû boâng Ñeâm nay chín nhôù möôøi troâng Xuaân beân ñaát baïn maø loøng xoán xang…

Thaáy troø gaàn guõi taác gang Ñeâm xuaân sum hoïp Baéc, Nam moät nhaø ÔÛ ñaây vaéng meï, vaéng cha Coù tình taâp theå bao la maën noàng Roän raøng nhö hoäi cöôùp boâng Thieát tha, trìu meán tình trong gia ñình Ñieän chao, aùnh saùng lung linh Côø hoa in boùng roõ hình queâ höông Ngaân nga ñaøi ñoå hoài chöoâng Ñaõ nghe ñaát nöôùc leân ñöôøng ñeâm nay Söùc xuaân vuøn vuït trôøi maây Chieán coâng ñaõ chaéc nhöõng ngaøy ñaàu naêm Ñoùn thô Baùc ñoïc moãi laàn Muoán nghe, nghe maõi nhöõng vaàn thô xuaân…

Teát Ñinh Muøi, xa Toå quoác C.P 360

Veà hoøm thö ôû Queá Laâm NGUYEÃN VAÊN TUAÁN Hoïc sinh khoùa 8

Khoùa 8 laø khoaù choùt cuûa nhaø tröôøng. Heø 1967, chuùng toâi môùi sang Trung Quoác. Ngaøy ñoù ñöùa naøo cuõng beù loaét choaét, vöøa môùi hoïc xong lôùp 4, ñaõ phaûi tham gia vaøo cuoäc haønh quaân ñöôøng daøi, ban ñaàu ñi baèng oâtoâ leân bieân giôùi, roài ñoåi sang taøu lieân vaän ñi theâm gaàn nghìn caây soá nöõa tôùi thaønh phoá Queá Laâm. Vaäy laø môùi 11-12 tuoåi ñaàu ñaõ phaûi soáng xa meï. Cho duø coù ñoâng baïn beø, cho duø ngaøy ngaøy noâ ñuøa nghòch ngôïm, cho duø khoâng coøn nghe thaáy tieáng bom… nhöng ñeâm veà, moãi khi leân giöôøng, thì baûn naêng treû thô laïi troãi daäy. Töï nhieân nhôù meï, nhôù kinh khuûng. Chaên aám truøm kín ñaàu troán reùt maø nöôùc maét öôùt ñaãm hai mi. Nhöng nhôù ñeán maáy cuõng chæ thuùt thít, khoâng khoùc thaønh tieáng. Ñeán thöù baûy, chuû nhaät, ñöùa naøo cuõng naèm boø treân giöôøng, hí hoaùy vieát thö veà nhaø. Ñaõ boán chuïc naêm troâi qua, coù ai trong chuùng ta coøn nhôù “hoøm thö” cuûa tröôøng ngaøy aáy?

Trong moät laàn dôû laïi ñoáng giaáy tôø löu tröõ cuûa meï, toâi ñöôïc ñoïc laïi nhöõng laù thö mình vieát veà nhaø thôøI gian 1967-1968.

361

“Tuoåi” cuûa noù ñaõ ngoùt ngheùt 40! Nhöõng lôøi leõ ngaây thô pha loái vieát vuïng daïi vaø neùt chöõ naén noùt keå veà söùc khoûe, veà hoïc taäp vaø veà thaày coâ, baïn beø… Trong thö khoâng queân taâm söï vôùi meï veà noãi nhôù nhaø “Con chæ mong ñöôïc veà vôùi meï…”. Cuoái laù thö naøo, coù leõ khoâng chæ rieâng toâi, cuõng chua vaøo phaàn “taùi buùt” (T.B): Ñòa chæ cuûa con HT 2212 (B51) Queá Laâm, Quaûng Taây, Trung Quoác. Döôøng nhö neáu khoâng ghi theâm hoøm thö (HT) vaøo thì meï seõ khoâng traû lôøi(!). Moãi tuaàn, ñaïi ñoäi nhaän thö moät laàn. Khi tröïc ban mang thö veà laø caû boïn nhao nhao xuùm laïi, tìm xem coù thö. Sau hoài nhoán nhaùo seõ thaáy nhöõng neùt maët raïng rôõ vaø caû nhöõng ñöùa maët buoàn röôøi röôïi. Theá môùi bieát chuùng toâi nhôù meï vaø ngoùng troâng thö ñeán möùc naøo! ÔÛ Queá Laâm coù ñeán boán tröôøng Vieät Nam, nhöng chæ coù tröôøng ta laø tröôøng quaân ñoäi neân soá hoøm thö ñöôïc choïn ñuùng “ngaøy thaønh laäp” Quaân ñoäi. Nhö vaäy quaân böu ôû trong nöôùc coù moät ñòa chæ ñaëc bieät, heã coù thö göûi tôùi seõ ñöôïc phaân loaïi vaø chôø tôùi chuyeán taàu lieân vaän quoác teá thì chuyeån ra ga. Thö theo taàu tôùi ga Queá Laâm thì ñöôïc baøn giao cho nhaân vieân böu ñieän vaø tieáp tuïc ñeán vôùi chuùng toâi. Phaàn trong ngoaëc sau soá hoøm thö ñeå phaân bieät caùc ñaïi ñoäi trong moät khoùa. Ví du:ï B51 laø ñaïi ñoäi 51 cuûa lôùp 5 (khoùa 8 coù ñeán ba ñaïi ñoäi 51, 52, 53) hay B82 laø ñaïi ñoäi 82 cuûa khoùa 5... Nhö vaäy chæ rieâng “hoøm thö” cuõng theå hieän “raát nhaø binh”!

Xin gôïi laïi moät thoâng tin nho nhoû ñeå nuoâi döôõng kyû nieäm cuûa thôøi gian soáng xa Toå quoác!

N.V.T.

362

Ngöôøi giöõ nhieàu aûnh kyû nieäm ôû Y Trung ngaøy aáy BAN BIEÂN TAÄP

Khi caùc baïn ñaët cho chuùng toâi caâu hoûi: Ai laø ngöôøi giöõ nhieàu aûnh kyû nieäm tröôøng ta ngaøy aáy? Xin thay maët Ban bieân taäp traû lôøi: Ñoù laø Cao Caåm Quyø. Theá Cao Caåm Quyø laø ai maø hay quaù vaäy? Ñaây laø caâu chuyeän daøi, keå ra khoâng maáy ai tin… … Tröôùc maët chuùng toâi laø gaàn ba chuïc taám aûnh tö lieäu ñen traéng ñaõ ngaû maøu thôøi gian. Ñaây laø hình aûnh giaùo vieân hai tröôøng Nguyeãn Vaên Troãi vaø Y Trung toå chöùc thi ñaáu giao höõu boùng chuyeàn vaø boùng roå taïi saân vaän ñoäng Xuyeân Sôn, nhaân ngaøy Quoác teá Lao ñoäng naêm 1967. Nhöõng cuù ñaäp buùa boå hay nhöõng cuù baät toâm tuyeät vôøi neùm boùng vaøo roå. Ngaøy aáy chuùng ta sang nöôùc Baïn chöa ñaày nöûa naêm vaø vöøa phaûi choáng choïi muøa ñoâng ñaàu tieân laïnh giaù, khaéc nghieät…

Coøn ñaây laø hình aûnh cuoäc mit-tinh kyû nieäm laàn thöù 22 ngaøy Quoác khaùnh nöôùc Vieät Nam Daân chuû Coäng hoøa, naêm 1967, vôùi toaøn caûnh hoäi tröôøng trong nhaø aên lôùn, caïnh coång sau ra Tieåu Ñoâng Giang. Treân Chuû tòch ñoaøn coù baùc Quyønh, chuù Duyeät, caùc thaày, coâ tröôøng Nguyeãn Vaên Troãi vaø Hieäu tröôûng tröôøng Y Trung Linh Haùn Daân. Phía döôùi laø nhöõng chuù thieáu sinh quaân, beù loaét choaét, vôùi veû maët raïng rôõ ñang ngoài beät treân 363

neàn ñaát, coù baïn keùo quaàn hôû caû oáng quyeån. Sau phaàn mit-tinh laø lieân hoan vaên ngheä. Ngoaøi phaàn trình dieãn cuûa chuùng ta thì caùc baïn hoïc sinh Y Trung cuõng ñoùng goùp nhieàu tieát muïc, trong ñoù coù ñieäu muùa “Nhaân daân mieàn Nam ñaùnh Myõ”. Tieát muïc naøy ñaëc saéc ôû choã caùc baïn maëc trang phuïc Vieät Nam. Keát thuùc lieân hoan, Chuû nhieäm Chính trò môû tieäc traø chieâu ñaõi trong hoäi tröôøng nhoû. Chính uyû Quyønh khi phaùt bieåu ñaõ ca ngôïi moái tình höõu nghò Vieät-Trung vaø caûm ôn söï giuùp ñôõ cuûa tröôøng Y Trung vôùi chuùng ta. Coâ Lyù Thò Ngaàn laø ngöôøi dòch cho Chính uyû, coøn coâ Nguyeãn Thò Taâm laøm phieân dòch cho ñaïi dieän tröôøng Y Trung. Trong baøi phaùt bieåu cuûa mình, Hieäu tröôûng Linh Haùn Daân noùi leân söï uûng hoä kieân quyeát cuûa nhaân daân Trung Quoác vôùi cuoäc ñaáu tranh choáng Myõ cuûa nhaân daân Vieät Nam. Sau ñoù thaày Hoàng Tuyeán vaø Töôûng Bích Haø, ñöôïc Phaïm Minh Nghóa ñeäm ñaøn ac-cooùc, ñaõ haùt taëng khaùch nhieàu ca khuùc. Sau khi thaày Tuyeán keát thuùc baøi haùt Trung Quoác vôùi lôøi ca “Seõ ñem laù côø ñoû caém treân hoøn ñaûo Ñaøi Loan”, moät hoïc sinh Y Trung leân taëng thaày chieác huy hieäu Baùc Mao. Trong boä söu taäp cuûa anh Cao coøn coù aûnh chaân dung cuûa thaày Hoàng Tuyeán, thaày Vaân Haø, thaày Traàn Nguyeät taëng. Ñaëc bieät coù taám aûnh anh Cao chuïp chung vôùi thaày Voõ Taøi Maïnh, thaày Traàn Nguyeät, thaày Cao Cöï An vaø thaày Nguyeãn Chí Taâm.

Cao Caåm Quyø ngoài sau cuøng, coøn caùc thaày ngoài döïa löng vaøo nhau, nöôùc döôùi soâng Tieåu Ñoâng Giang löõng lôø in boùng nuùi Thaùp, xa xa laø Xuyeân Sôn trong moät ngaøy naéng ñeïp.

Ngay khi vöøa ñaët chaân tôùi Saøi Goøn, anh Cao ñaõ cho chuùng toâi xem nhöõng kyû nieäm naøy. Khi ñoù toâi ñaõ ngôø ngôï, haún phaûi laø ngöôøi “coù cöông vò” ngaøy ñoù môùi coù theå löu giöõ ñöôïc nhieàu tö lieäu quyù nhö theá? Ñaëc bieät anh nhôù nhö in teân cuûa nhieàu thaày, coâ vaø hoïc sinh tröôøng Troãi. Trong boä söu taäp coøn coù taäp baøi haùt tieáng Vieät cheùp tay, (ñaây laø moät thoùi quen cuûa hoïc sinh 364

löùa chuùng ta ngaøy ñoù). Coù baøi do A Lan daïy, baøi thì do A Ngaàn, A Taâm1 cheùp cho. Anh coøn cho xem taám huy hieäu Baùc Hoà do baùc Quyønh taëng ngaøy môùi sang vaø huy hieäu “Soáng nhö Anh Nguyeãn Vaên Troãi” do A Taâm taëng laøm kæ nieäm. Vaäy Cao Caåm Quyø naøy coù phaûi “Cao Tö leänh”? Chæ ñeán khi anh ñöa ra laù thö cuûa Chính uyû Quyønh vieát cho anh ngaøy 9 thaùng 4 naêm 1968, khi chuùng ta ñang ñoùng quaân ôû tröôøng môùi, thì chuùng toâi khaúng ñònh ñaây chính laø “Cao Tö leänh”. Vaäy laø anh khoâng cheát! Cao Caåm Quyø sinh naêm 1949, cuøng löùa vôùi nhieàu hoïc sinh lôùp lôùn cuûa tröôøng ta. Cao ñöôïc tröôøng Y Trung giao nhieäm vuï laøm lieân laïc vôùi Ban giaùm hieäu tröôøng Nguyeãn Vaên Troãi. Sau khi ta chuyeån veà Phong Khaåu, Cao tieáp tuïc lao vaøo côn loác Caùch maïng Vaên hoùa. Töø ñaáy chuùng ta baët tin anh…

Trong buoåi chieâu ñaõi taïi An Loäc Quaùn, Cao Caåm Quyø xuùc ñoäng keå laïi: Giöõa naêm 1968, tình hình Caùch maïng Vaên hoaù raát phöùc taïp, ngay trong noäi boä löïc löôïng laøm Caùch maïng Vaên hoaù cuõng phaân chia thaønh hai phe Lieân Chæ vaø Taïo Phaûn. Hoï cheùm gieát laãn nhau. Nhieàu ngöôøi bò cheát, nhieàu gia ñình tan taùc. Ba meï Cao ñaõ giuïc anh veà Thöôïng Haûi ñeå baûo toaøn tính maïng. Caùc baùc sau naøy keå laïi: Heø naêm 1968, nhieàu baïn thieáu sinh quaân Nguyeãn Vaên Troãi ra thaêm ñeå chia tay veà nöôùc, nhöng hoï chæ gaëp boán coâ em gaùi cuûa Cao. Ba meï chæ noùi vôùi caùc baïn Vieät Nam raèng Cao ñi vaéng. Coøn caùc baïn Vieät Nam thì nghó Cao ñaõ cheát trong caûnh “noài da naáu thòt”. ÔÛ Thöôïng Haûi, Cao phaûi ñi lao ñoäng ôû noâng thoân baûy naêm, töøng laøm “baùc só chaân ñaát”2 roài môùi trôû veà hoïc ñaïi hoïc Döôïc. Toát nghieäp,

1

Anh goïi coâ Lan, coâ Ngaàn, coâ Taâm (daïy Trung vaên) theo kieåu ngöôøi Quaûng Ñoâng.

Sinh vieân, hoïc sinh töï nguyeän xa thaønh thò veà noâng thoân, vaän duïng nhöõng kieán thöùc ñaõ hoïc ôû nhaø tröôøng, taän duïng nhöõng nguoàn coû caây, thaûo döôïc chöõa beänh cho noâng daân.

2

365

anh veà queâ ôû Phaät Sôn (Quaûng Ñoâng) sinh soáng. Cao thöôøng veà Queá Laâm thaêm ba meï, vaø nhôø coù quan heä thaân thieát vôùi thaày Ñoã Kieám Tuyeân neân khi bieát tin caùc baïn tröôøng Troãi tìm veà Queá Laâm naêm 2003, Cao Caåm Quyø quyeát taâm sang Vieät Nam thaêm baùc Quyønh vaø thaày, troø tröôøng Troãi.

Sang ñeán Haø Noäi, khoâng gaëp ñöôïc baùc Quyønh, anh ñöôïc baïn Quoác Khaùnh vaø Leâ Bình (khoùa 5) ñoùn tieáp chaân tình. Khi vaøo tôùi Ñaø Naüng laïi ñöôïc Ban Lieân laïc mieàn Trung môû tieäc chieâu ñaõi taïi nhaø haøng Faifo. Vaøo thaønh phoá Hoà Chí Minh, Cao ñaõ caûm ñoäng phaùt bieåu: “Thaät khoâng theå ngôø raèng trong chuyeán xuyeân Vieät, toâi ñaõ ñöôïc caùc baïn tröôøng Nguyeãn Vaên Troãi ñoùn tieáp chu ñaùo! Toâi ñaõ thaêm ñöôïc nhieàu thaày, coâ vaø caû chò Quyeân. Caùc baïn vaãn nhö nhöõng ngaøy naøo!”

Coøn chuùng toâi thì caûm ñoäng vaø thaùn phuïc vì ñaõ maáy chuïc naêm vôùi bao nhieâu ñoåi thay cuûa thôøi cuoäc maø vaãn giöõ caån thaän nhöõng taám aûnh tö lieäu quyù baùu. Phaûi chaêng ngaøy ñoù vaø cho ñeán taän baây giôø, chuùng ta ñaõ soáng vôùi anh Cao Caåm Quyø noùi rieâng vaø nhaân daân Queá Laâm noùi chung raát thaät tình? ñuùng vôùi tinh thaàn cuûa Baùc Mao: Trung Quoác bao la laø haäu phöông vöõng maïnh cuûa nhaân daân Vieät Nam. Nghe tin saép xuaát baûn “Sinh ra trong khoùi löûa” taäp II, Cao Caåm Quyø ñaõ taëng laïi Ban Bieân taäp toaøn boä tö lieäu goác nhöng chuùng toâi noùi: “Anh haõy giöõ laáy baûn goác, chuùng toâi chæ xin sao laïi boä söu taäp cuûa anh vaø bieán noù thaønh taøi saûn chung.”

Cao Caåm Quyø quaû laø moät ngöôøi baïn Trung Quoác raát möïc yeâu quyù Vieät Nam! B.B.T

366

Boä söu taäp quyù BAN BIEÂN TAÄP

Ñaàu naêm 2005, Cao Caåm Quyø - cöïu hoïc sinh tröôøng Y Trung - töø Trung Quoác mang sang cho chuùng ta moät boä söu taäp quyù (gaàn 30 taám aûnh cuøng nhieàu tö lieäu soáng), ghi laïi kyû nieäm nhöõng naêm thaùng nhaø tröôøng taù tuùc taïi Queá Laâm.

Xin traân troïng giôùi thieäu moät phaàn boä söu taäp cuøng baïn ñoïc!

Hieäu tröôûng Linh Haùn Daân, thaày Duyeät vaø baùc Quyønh treân Chuû tòch ñoaøn mit-tinh kyû nieäm Quoác khaùnh muøng 2-9-1967 taïi tröôøng Y Trung.

367

Caùc baïn khoùa 6,7, 8 trong hoäi tröôøng lôùn taïi Y Trung möøng Quoác khaùnh.

Nhoùm vuõ ñaïo tröôøng Y Trung bieåu dieãn tieát muïc “Nhaân daân mieàn Nam ñaùnh Myõ”

368

Ñoäi boùng roå, boùng chuyeàn giaùo vieân thi ñaáu giao höõu vôùi tröôøng Y Trung nhaân dòp ngaøy Quoác teá Lao ñoäng 1-5-1967.

Gaëp maët trong hoäi tröôøng nhoû ôû Y Trung, muøng 2-9-1967

369

Chính uÛy Quyønh phaùt bieåu yù kieán.

Ñaïi bieåu Hoàng veä binh Y Trung ñaùp leã.

370

Thaày Hoàng Tuyeán haùt vang “Trung Quoác quyeát taâm giaûi phoùng Ñaøi Loan”.

Nöõ Hoàng veä binh tröôøng Y Trung tham döï lieân hoan.

371

Laù thö cuûa Chính uûy ñöôïc Cao Caåm Quyø löu giöõ Ngaøy 9 thaùng 4 naêm 1968 Ñoàng chí Cao thaân meán!

Toâi ñaõ nhaän ñöôïc thö cuû a ñoà n g chí hôn moä t tuaàn nay nhöng baän quaù, hoâm nay môùi vieát ñöôïc thö cho ñoàng chí. Mong ñoàng chí thoâng caûm. Ñoàng chí coù khoûe khoâng? Ñoàng chí cho toâi göû i lôø i thaê m ñoà n g chí Hieäu tröôûng, caùc ñoàng chí giaùo vieân vaø anh chò em hoïc sinh.

Caûm ôn söï quan taâm cuû a caù c ñoà n g chí. Caù c ñoàng chí ñaõ giuùp ñôõ chuùng toâi raát nhieàu, coâng ôn ñoù khoâng bao giôø chuùng toâi queân.

Xin baùo tin möøng ñeå ñoàng chí bieát, nhöõng caây maø caùc ñoàng chí taëng nay ñaõ naûy loäc, taát caû ñeàu soáng. Bao giôø coù ñieàu kieän môøi caùc ñoàng chí tôùi thaêm tröôøng vaø xem caây ñaõ lôùn. Coù dòp toâi seõ xuoáng thaêm vaø caùm ôn caùc ñoàng chí.

Moät laàn nöõa chuùc ñoàng chí khoûe. Raát thaân, baét tay thaät chaët.

Buøi Khaéc Quyønh.

372

“ Con nuoâi ” Thaày giaùo PHAÏM ÑÌNH TROÏNG *

Thöïc ra duøng töø “boá nuoâi–con nuoâi” ñeå chæ quan heä cuûa moät maûng “thaày–troø” ôû tröôøng Thieáu sinh quaân Nguyeãn Vaên Troãi (Toång cuïc Chính trò) laø chöa chính xaùc. Coù leõ duøng töø “nghóa phuï–nghóa töû” töông ñoái saùt hôn. Tuy nhieân, ñaõ quen duøng roài ta cöù taïm baèng loøng vaäy. Vaû laïi, chuyeän naøy laø töï phaùt, noù sinh ra töø thöïc teá cuoäc soáng coù tính ñaëc thuø cuûa tröôøng ta maø thoâi.

Trong baøi “Noãi nhôù khoâng queân”, hai em Nguyeãn Höõu Haø, Leâ Hoøa Bình coù vieát: “Ñieàu nhôù nhaát veà oâng thaày naøy (thaày Troïng) laø coù ñoâng con nhaát tröôøng, vì oâng nhaän nhieàu con nuoâi…”1. Ñuùng laø toâi coù caû moät “taäp ñoaøn quaân” toaøn con nuoâi nhö baïn beø luùc ñoù ñuøa vui, nhöng thaày Ngoâ Ngoïc Hoøa vaø moät soá thaày nöõa, löôïng con nuoâi chaéc cuõng khoâng ít hôn toâi. ÔÛ tröôøng Troãi, moät thaày coù nhieàu con nuoâi vaø moät hoïc sinh (nhaát laø caùc hoïc sinh khoái lôùp 5, lôùp 6) coù theå coù nhieàu boá nuoâi. Khaùi nieäm “boá”, “con” ôû tröôøøng Troãi raát thoaùng vaø quaù kì laï. “Boá” laøm vieäc cuûa ngöôøi thaày (ñaây laø traùch nhieäm chuû yeáu), laøm vieäc cuûa ngöôøi cha, ngöôøi meï, ngöôøi baïn vaø khoâng ít laàn laøm caû vieäc cuûa… vuù em! * Ñaïi taù, Nhaø baùo, nguyeân Tröôûng ñaïi dieän Baùo Quaân ñoäi Nhaän daân taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh.

1 Xem “Sinh ra trong khoùi löûa” taäp I, trang 217.

373

Moái quan heä tình caûm naøy baét nguoàn töø nhu caàu cuûa caû hai phía: Thaày–troø. Chaéc raèng hình thöùc “con nuoâi” chuû yeáu laø vôùi lôùp 5, lôùp 6 (lôùp beù nhaát tröôøng). Môùi hôn 10 tuoåi, caùc em coøn con nít, nhu caàu ñöôïc che chôû, ñöôïc chaêm soùc vaø nuõng nòu coøn raát lôùn. Ñoät ngoät böùt ra khoûi toå aám gia ñình, sang taän Trung Quoác, sau phuùt giaây haøo höùng ñöôïc “xuaát döông” ban ñaàu laø söï huït haãng, laø noãi nhôù gia ñình da dieát. Thaày, coâ giaùo chính laø ngöôøi buø cho caùc em khoaûng troáng ñoù. Haøng ngaøy, ñöôïc goïi moät tieáng “boá” xöng “con” – duø laø boá tình nghóa – vaãn ñôõ thaáy coâ ñôn! Maáy ñöùa con nuoâi ñaët cho toâi khaù nhieàu teân goïi: boá, ba , baàm, meï… chính laø ñeå ñaùp öùng noãi khaùt khao taän nôi saâu thaúm cuûa loøng mình.

Aáy laø troø. Coøn thaày? Thaày (caû coâ nöõa, nhöng phaàn lôùn caùc coâ giaùo tröôøng ta luùc ñoù coøn treû, chöa choàng neân khoâng daùm bieåu hieän nhö caùnh giaùo vieân nam) xa gia ñình, xa vôï con (neáu coù) cuõng chòu söï troáng vaéng, raát khaùt khao moät tieáng goïi

Hoïc sinh lôùp beù trong buoåi tieãn ñöa caùc anh khoùa 3 veà nöôùc nhaän nhieäm vuï môùi, Queá Laâm thaùng 6-1968

374

“boá” töø mieäng con treû. Coøn ñieåm naøy nöõa maø chæ tröôøng Nguyeãn Vaên Troãi môùi coù, aáy laø tình caûm cuûa caùc thaày coâ giaønh cho cha meï hoïc sinh, nhöõng ñoàng ñoäi ñang thay mình ñöùng ôû nôi ñaàu soùng ngoïn gioù trong cuoäc chieán ñaáu choáng ñeá quoác Myõ hung baïo. Toâi nhôù moät laàn chò Traâm, meï em Nguyeãn Vieät Baéc, vieát thö cho toâi. Sau khi ñaõ caûm ôn toâi ñaõ coi Baéc nhö con em ruoät thòt, chò keå chuyeän bom ñaïn Myõ ñaùnh Haø Noäi, Nam Ñònh theá naøo. Keå veà cuoäc soáng gian khoå cuûa anh Traàn Giang, choàng chò (hình nhö luùc aáy ñang laø Chính uyû sö ñoaøn)…vv. Ñoïc thö maø toâi boài hoài, xuùc ñoäng.

Ngoaøi ñaëc ñieåm chung aáy, toâi coøn moät lí do rieâng maø “vì vaán ñeà teá nhò khoâng tieän noùi ra”. Luùc ôû tröôøng Y Trung, toâi bò moät cuù soác, oám lieät, phaûi naèm beänh xaù. Chuyeän naøy “Ñaûng khoâng bieát, chính quyeàn khoâng hay vaø baïn beø cuõng muø tòt”, nhöng luõ con nuoâi laïi döï caûm ñöôïc. Tan giôø töï tu, chuùng keùo tôùi bu quanh giöôøng. Toái thöù baûy, ngaøy chuû nhaät, caùc em laån quaån beân toâi, keå ñuû thöù chuyeän cho toâi vui. Phaùt hieän ra “nguyeân nhaân saâu xa khieán thaày ñoå beänh” laø maáy ñöùa nhoû hoïc troø gaùi, vì caùc em raát nhaïy caûm. Chuùng ñeå yù ngay caû ñoäng taùc khi giaûng baøi, toâi hay choáng caèm treân hai baøn tay ñan ngoùn vaøo nhau, khuyûu tay tì treân maët baøn; khieán toâi khoâng theå khoâng cho caùc em xem taám aûnh kyû nieäm.

Con nuoâi toâi chuû yeáu laø caùc em B1 vaø B4 khoùa 7, bôûi ñoù laø hai lôùp toâi daïy laâu nhaát vaø B4 laø trung ñoäi toâi laøm Chuû nhieäm nhieàu naêm hoïc. Toâi ñoùn caùc em töø Baèng Töôøng vaø tieãn caùc em ôû Trung Haø, naêm 1970, khi tröôøng Nguyeãn Vaên Troãi giaûi theå ñeå trôû laïi thaønh tröôøng Vaên hoaù quaân ñoäi, boài döôõng vaên hoùa cho caùn boä lôùn tuoåi. Hai lôùp naøy cuõng coù hoïc sinh lôùn tuoåi hoaëc to con, caùc em khoâng goïi toâi baèng boá vaø toâi cuõng khoâng goïi caùc em laø con (vì luùc ñoù toâi 25-26 tuoåi), nhöng veà tình caûm, toâi coi caû lôùp nhö nhau. Chæ khi naøo caùc em baét naït maáy ñöùa 375

nhoû, toâi môùi can thieäp. Vìø söï coâng baèng naøy maø caùc em Leâ Duõng, Vaên Huøng, Nguyeãn Tieán Quaân, Phuøng Theá Quaûng, Traàn Theá Daân…vv ñaõ thöôøng xuyeân baûo ban ñöôïc caùc baïn nhoû giuùp toâi. (Moät laàn caû tröôøng caém traïi daõ ngoaïi, em Khaùnh Taàn hoïc lôùp treân, cuøng caùc baïn vaøo traïi cuûa lôùp 5 quaäy vaø ñaù maáy quaû boùng bay. Toâi naït, Taàn cöï laïi thì maáy ñöùa con nuoâi cuøng “boà” kheõ nhaéc: ‘Thoâi anh Taàn, boá chuùng em ñaáy”; Taàn dòu ngay. (Khoâng ngôø naêm sau toâi ñöôïc phaân coâng daïy vaên lôùp Khaùnh Taàn).

Nhöõng naêm ôû tröôøng Nguyeãn Vaên Troãi, hoïc sinh cuûa toâi khoâng ít caäu ñöôïc xeáp loaïi “caù bieät”. Vôùi toâi, caùc em goïi laø “caù bieät” thì cuõng thuoäc loaïi taàm taàm, bôûi vì khi laø hoïc sinh phoå thoâng, nhaát laø luùc hoïc caáp I, caáp II, toâi thuoäc loaïi hoïc ñuôïc nhöng chaúng hieàn laønh gì. Hoài coøn nhoûù – côõ tuoåi con nuoâi toâi – toâi töøng taäp hôïp luõ nhoùc trong xoùm huaán luyeän thaønh ñoäi quaân thieän chieán, ñoùng beø chuoái vöôït soùng to gioù lôùn (queâ toâi ñoàng chieâm truõng, thaùng 7, thaùng 8, nöôùc ngaäp luùt con saøo), sang ñaùnh nhau vôùi luõ treû con ôû xoùm 4, ñaït hieäu suaát chieán ñaáu “5 aên 5 thua”(!)

Vaäy laø, “ñoàng beänh töông lieân”. Khoâng bao giôø toâi xæ vaû vaø gheùt boû maáy em “sieâu quaäy” trong taàm daïy doã cuûa mình. Böïc thì böïc thaät, nhöng thaâm taâm toâi töï nhuû: Noù cuõng nhö mình caùch ñaây hôn chuïc naêm thoâi!

Vieäc nhaän con nuoâi, suy cho cuøng, laïi coøn do nhu caàu quaûn lyù hoïc sinh. Quaûn con deã hôn quaûn hoïc troø, bôûi vì, boá coù quyeàn naït noä vaø cho con vaøi roi chöù thaày thì khoâng. Ñieàu laï luøng laø, khi tình caûm chín muoài, caùc em sôï nhaát khoâng phaûi laø phaït maø laø caét tieâu chuaån “con nuoâi” baèng söï laïnh nhaït duø chæ vaøi ngaøy.

Coù leõ ñieàu naøy chæ tröôøng Troãi môùi coù. Ngaøy aáy, toâi nghieäm ra raèng, duøng tình caûm “cha–con” trong vieäc quaûn lyù caùc em raát coù hieäu quaû. Nhöõng luùc nhaø tröôøng xaûy ra loän xoän, Boà Taây–Boà Ta 376

gaây söï huyeân naùo. Anh Phaûng, anh Thònh vaø toâi döôùi quyeàn chæ huy cuûa ñaïi ñoäi tröôûng Xuaân, chính trò vieân Thaùt, taäp hôïp ñöôïc heát hoïc sinh vaøo lôùp nghe keå chuyeän laø ñaõ boùc ñöôïc chuùng ra khoûi “loâi ñaøi”. Thaày phaûi coù ngheä thuaät keå chuyeän thaät haáp daãn.

Luùc ñaàu soá to con coù hôi mieãn cöôõng nhöng phaûi laøm sao “huùt hoàn” caùc em, khieán chuùng queân baüng chuyeän ñang dieãn ra beân ngoaøi cöûa soå. Tröø vaøi em naêng löôïng bò dö, ham ñaùnh nhau; coøn caùc em khaùc ñeàu bò cuoán vaøo caâu chuyeän. Ngöôøi keå chuyeän vöøa laéng nghe ñoäng tónh beân ngoaøi vöøa quaùn xuyeán thính giaû. Xem chöøng “moâi tröôøng” ñaõ trôû laïi bình thöôøng, chuyeän “Haùn-Sôû tranh huøng” ñaõ chaám döùt thì thaày cuõng nhanh choùng vaø kheùo leùo chaám döùt caâu chuyeän, ñeå laïi söï haùo höùc vaø thoøm theøm ôû ngöôøi nghe, ñeà phoøng buoåi chieàu “ñaát baèng daâïy soùng” nöõa.

Chuyeän töôûng laø bình thöôøng nhöng laø ngöôøi trong cuoäc môùi thaáy heát giaù trò. Naøy nheù, neáu coù “ñoäng loaïn”, chuùng toâi chæ caàn nhaùy maét moät caùi, “nhoùm noøng coát “ hoâ leân: “Nghe thaày keå tieáp chuyeän, chuùng maøy ôi!”, theá laø gom ñöôïc caû traêm ñöùa, bôùt ñi bao chuyeän loän xoän vaø phieàn toaùi. Chöa noùi chuùng tham gia trong “ñoäi hình chieán ñaáu” maø ñôn thuaàn chæ laøm ngöôøi xem thoâi cuõng ñuû meät.

Nhôù moät laàn loän xoän, caû tröôøng taäp trung ôû saân vaän ñoäng tröôøng Y Trung, caùc thaày raát caêng thaúng. Bieát raèng caùc em chæ hieáu ñoäng maø thoâi nhöng kieàm cheá ñöôïc chuùng khoâng phaûi deã. Chöa bao giôø thaáy baùc Chính uyû noùng giaän ñeán theá. Baùc noùi gioïng raát nghieâm vaø saét laïi: “Toâi töøng laø Tröôûng ban Quaân phaùp Ñaïi ñoaøn 308, ñaõ töøng kyù giaáy xöû töû nhöõng keû voâ kyû luaät. Caùc chaùu khoâng ñöôïc quaù trôùn!”. Quaû thaät, söï noåi noùng cuûa baùc Quyønh coù taùc duïng. Caùc “tieåu töôùng” im re. Lôùp naøo veà lôùp aáy. Rieâng hai khoái tieåu ñoaøn 5 (khoùa 7) nhö ñöôïc tieáp theâm söùc maïnh, vöøa ñi ñeàu vöøa hoâ “moät - hai - ba - boán”(coù khi caùc em ñoàng loaït hoâ baèng tieáng Hoa theo tín hieäu cuûa toâi) 377

vaø ca baøi “Tieán böôùc döôùi quaân kì” thaønh ra ñoäi hình oaùch nhaát tröôøng.

Laàn dòch vieâm maøng naõo ôû Y Trung cuõng laø moät laàn cam go.

Tröôøng phaûi taïm döøng hoïc vaên hoùa. Caùc ñôn vò “noäi baát xuaát, ngoaïi baát nhaäp”. Côm cuõng mang veà nhaø aên ñeå traùnh laây lan.

Chieán dòch keùo daøi haøng thaùng, laøm theá naøo giöõ ñöôïc caùc em cöïc kì hieáu ñoäng naøy trong boán böùc töôøng caû ngaøy laãn ñeâm?

Khoâng bieáât hoïc sinh caùc lôùp treân theá naøo, coøn lôùp 5, lôùp 6 chuû yeáu laø nghe keå chuyeän. Anh Ngoâ Ngoïc Hoøa vaø toâi laø löïc löôïng noøng coát cuûa khoái lôùp 5, caùc thaày khaùc, nhieät tình hoã trôï. Moät laàn ñöôïc anh Chi Phan xuoáng chi vieän. Chuyeän coå tích (laáy töø saùch, töø phim hoaït hình) vaø chuyeän tình baùo, trinh thaùm ñan xen nhau, roài chuyeän taâm lyù xaõ hoäi phuø hôïp vôùi löùa tuoåi. Nhöng caû thaùng trôøi, laáy ñaâu ra chuyeän ñeå keå, maø phaûi laø chuyeän khieán caùc em “maét xeách chöõ i, mieäng troøn chöõ o” môùi ñöôïc. Bôûi vì, ñoái töôïng naøy keùn “aên” laém. Heát voán chuyeän thieáu nhi, toâi beøn môû kho kieám hieäp. Hoài coøn beù, toâi raát meâ kieám hieäp. Queâ toâi trong choáng Phaùp laø vuøng nöûa Taây nöûa ta, neân söu taàm ñöôïc haøng traêm truyeän, töø Chinh Ñoâng, Chinh Taây, Phong Thaàn ñeán Maùu Tuoân Xoùm Lieãu, Boàng Lai Hieäp Khaùch, Sôn Ñoâng Kieám Haän…vv.

Dó nhieân, ñeå cho coù tính giaùo duïc, toâi bôùt ñi nhöõng chi tieát gieát choùc gheâ ngöôøi, ruøng rôïn; giöõ laïi (vaø thaäm chí bòa theâm) nhöõng neùt li kì, leã pheùp, vò tha, ñoaøn keát, duõng caûm (ñoái töôïng laø lính Troãi maø). Giaù coù ghi aâm thu laïi thì caùc nhaân vaät nhö Tieát Nhôn Quí, Ngoïc Kì Laân Vaân Ñaèng Giao, Kim Hoà Ñieäp Truùc Khaùnh Töôøng, Yeân Chi Hoà Li Tang Caåm Loan, Anh huøng ñeä nhaát Thang Moäc Laân…vv ñaõ bieán thaønh con ngöôøi khaùc(!). Thaät kì laï, luùc nhoû töôûng ñoïc chôi, aáy vaäy maø coù luùc duøng.

Noùi ñeán dòch vieâm maøng naõo, toâi laïi ngaäm nguøi nhôù tôùi moät trong soá “con nuoâi cöng” cuûa toâi hoài ñoù gaëp baát haïnh. Caùch vaøi hoâm tröôùc, moät buoåi toái, Hoøa leân khu Hieäu boä, chôi vôùi toâi ñeán gaàn 378

9 giôø röôõi (laø giôø choùt thaày Thònh cho pheùp). Chôït em ruùt trong tuùi aùo ñöa cho toâi tôø giaáy traêng kim (giaáy baïc) gaáp vuoâng vaén.

- Caùi gì vaäy? Toâi hoûi.

Em cöôøi ngöôïng nghòu: - Thaày môû ra xem.

Toâi môû tôø giaáy, thaáy maët traùi voûn veïn coù doøng chöõ naén noùt: “Em yeâu thaày laém”. Toâi xuùc ñoäng keùo em vaøo loøng. Em coï maùi toùc ngaén vaøo caèm toâi, tin caäy. Hoâm sau em ngaõ beänh vaø hoâm sau nöõa em maát. Leã truy ñieäu Hoøa, baùc Quyønh khoùc vaø nhieàu thaày troø khoùc theo. (ÔÛ tröôøng Troãi, toâi thaáy baùc Chính uyû khoùc boán laàn: laàn em Hoøa maát, laàn truy ñieäu Ñaïi töôùng Nguyeãn Chí Thanh, laàn em Löu Duõng maát vaø laàn Baùc Hoà veà vôùi cuï Caùc Maùc, cuï Leâ nin).

Tröôøng Nguyeãn Vaên Troãi laø moät tröôøng ñaëc bieät cho neân, ñuùng nhö Lôøi töïa cuûa cuoán “Sinh ra trong khoùi löûa” taäp I ñaõ noùi, noù coù nhieàu caùi ñaëc bieät “khoâng gioáng ai”, trong ñoù coù quan heä Thaày–troø. ÔÛ lôùp hoïc sinh lôùn tuoåi, tình caûm thaân thieát “thaày–troø” nhieàu khi bieåu hieän baèng caùch xöng hoâ “anh-em” nhöng tình thöông yeâu ñuøm boïc thì y heät. Xa Toå quoác trong luùc Baéc, Nam ngaäp traøn khoùi löûa chieán tranh, nhu caàu ñoäng vieân nhau ñaõ lôùn, nhu caàu söôûi aám loøng nhau coøn lôùn hôn.

Tình caûm chaân thaønh, ngaây thô, coù phaàn ruoät thòt cuûa caùc em ñaõ giuùp toâi vöôït qua noãi buoàn. Laøm sao buoàn maõi ñöôïc khi caùc em caàn mình vöõng chaõi ñeå chuùng döïa. Nhieàu buoåi sôùm, treân ñöôøng toâi ñi ñaùnh raêng, aên saùng, baát ngôø caùc em nhö ñaøn chim seû aøo aøo töø treân caây nhaåy xuoáng, tieáng goïi “boá”, goïi “baàm” ríu rít. Ñöùa giaèng laáy baøn chaûi, thuoác ñaùng raêng, baùt ñuõa, maáy ñöùa xuùm vaøo “khieâng “ chieác khaên maët, bu theo toâi nhö ñaøn chim non. Toái thöù baûy, chuû nhaät, khoâng maáy luùc vaéng boùng hoïc sinh. Caùc em khoâng tôùi laø mong ngoùng. Nhôù moät ñeâm muøa ñoâng ôû Y Trung, baïn beø ñaõ ngon giaác, toâi laëng 379

leõ rôøi Hieäu hoä xuoáng ñaïi ñoäi xem caùc em nguû theá naøo. Ñi heát moät voøng, söûa chaên daét maøn cho maáy em, toâi tôùi daõy giöôøng cuoái. Chôït Hoaøi Nam nhoûm daäy veùn maøn vaø keùo tay toâi, thì thaøo: “Ba, ba vaøo ñaây nguû vôùi con!”. Nghe sao maø maùt loøng, maùt daï! Toâi thaùo giaày chui vaøo nguû vôùi Nam, queân baüng quy ñònh cuûõa tröôøng.

Nieàm vui cuûa maáy em hoïc sinh nhoû mang laïi lôùn tôùi möùc khieán toâi khoâng nghó gì tôùi chuyeän yeâu ñöông. Khoâng hieåu sao hoài aáy toâi laïi coù caûm giaùc caùc “con” toâi khoâng muoán toâi coù baïn gaùi. Neáu moät luùc naøo ñoù nhaän ñöôïc thö nhaø, thaáy boá meï nhaéc tôùi chuyeän laáy vôï thì cuõng chæ nghó ngôïi chuùt ít roài thoâi, bôûi vì ngaïi söï maát maùt coù theå coù, trong tình caûm cuûa luõ treû. Quaû thaät maõi sau naøy, khi sang chieán tröôøng Laøo, roài chieán tröôøng Campuchia, boùng daùng cuûa nhöõng Vaên Hoaøi Nam, Traàn Thoáng Nhaát, Phaïm Taäp Thanh, Ñaëng Hoàng Minh, Nguyeãn Vieät Baéc…vv cöù hieän leân roõ moàn moät.

Toâi nghó, giaù nhö tröôøng Thieáu sinh quaân Nguyeãn Vaên Troãi toàn taïi laâu hôn, rieâng lónh vöïc “thaày-troø” cuõng coù theå laø ñeà taøi cuûa nhieàu coâng trình nghieân cöùu khoa hoïc.

Thaønh phoá Hoà Chí Minh, 20-4-2003 P.Ñ.T

380

Vì nhaân daân phuïc vuï NGUYEÃN TRÍ DUÕNG Hoïc sinh khoùa 3

Saùng hoâm aáy, toâi ruû Phi Huøng cuøng Chí Ñieàn ra saân boùng Y Trung oân baøi. Toâi leo leân caây xaø keùp ngoài vaø giôû vôû ra hoïc.

Chaúng hieåu sao, môùi ngoài ñöôïc moät tí ñaõ caûm thaáy meät moûi.

Toâi gaáp quyeån vôû laïi, ngaém caûnh trôøi ñaát ñeå thö daõn moät chuùt.

Baáy giôø ñang laø muøa Xuaân. Nhöõng caønh thoâng khoe saéc laù xanh non döôùi aùnh maët trôøi. Treân söôøn doác xa xa, moät ngöôøi daân Trung Quoác ñang naëng nhoïc keùo chieác xe ba gaùc leân doác.

Ngöôøi baùc ta lieâu xieâu, chaân böôùc chueänh choaïng, chieác xe xem chöøng muoán döøng laïi, coù nguy cô tuoät doác. Khoâng xong roài, phaûi cöùu nguy! Nghó tôùi ñoù toâi voäi la leân: - Tuïi maày ôi, ñaåy giuùp oâng kia moät tay ñi!

Theá laø caû ba thaèng chuùng toâi chaïy veà phía chieác xe. Ñaèng sau toâi, Chí Ñieàn coøn hoâ raát to baèng tieáng Trung Quoác: - Uaây raån mæn phuû u! (“Vì nhaân daân phuïc vuï!”).

Ngöôøi keùo xe aáy khoaûng 35 tuoåi, daùng voùc cao lôùn, baép thòt noåi leân cuoàn cuoän treân nöôùc da maàu ñoàng. Coù leõ oâng ta ñaõ vaän heát löïc roài nhöng vaãn khoâng theå keùo noåi chieác xe leân doác, vì noù chaát quaù nhieàu gaïch. Chuùng toâi chung tay ñaåy chieác xe qua khoûi ñænh doác. Chieác xe döøng laïi, oâng laáy tay queät moà hoâi treân traùn, nhoeûn mieäng cöôøi roài luoân mieäng: “Xia xia, xia xia!” (Caùm ôn). Sau ñoù, oâng ta laïi moät mình keùo chieác xe ñi. Giöõa luùc toâi ñang coøn ñieàu hoøa laïi nhòp thôû thì thaáy ngöôøi thaèng Chí Ñieàn laûo ñaûo muoán ngaõ. Toâi vaø Phi Huøng voäi chaïy laïi ñôõ noù, nhöng 381

ñaõ khoâng kòp. Raát may cuù ngaõ cuõng khoâng thaät naëng, toâi ñang ñònh hoâ haáp nhaân taïo nhöng nhìn kyõ thaáy noù vaãn coøn thôû nheï neân laïi thoâi. Boãng sau löng toâi vang leân moät gioïng traàm aám: - Ñoàng chí naøy sao theá? Bò oám aø?

Thì ra laø baùc Döông Höng Tuaán, hieäu truôûng. Quaû thaät toâi khoâng bieát traû lôøi theá naøo vì saùng nay noù vaãn coøn khoûe nhö voi, khoâng thaáy than ñau, keå oám gì. Nhöng thaèng Phi Huøng ñaõ nhanh nhaûu traû lôøi: - Thöa baùc, noù bò ñoùi ñaáy aï.

Thaèng Chí Ñieàn ñaõ tænh. Theá laø ba ñöùa toâi xuùm laïi than thôû vôùi baùc veà noãi khoå cuûa nhöõng thaèng ñang lôùn maø moãi saùng chæ ñöôïc moät toâ chaùo traéng vaø moät caùi baùnh haáp. Chuùng toâi vaãn goïi caùi baùnh aáy laø “maùy bay khoâng ngöôøi laùi”, vì noù ñöôïc laøm thuaàn tuyù baèng boät mì, khoâng heà coù moät tí nhaân naøo (duø chæ laø nhaân baép caûi hay su haøo). Sau moät luùc suy tính, baùc hieäu tröôûng noùi: “Ngaøy mai seõ taêng khaåu phaàn saùng theâm moät caùi baùnh haáp nöõa”. Veà ñeán trung ñoäi, chuùng toâi lieàn baùo tin saép ñöôïc taêng theâm moät caùi baùnh vaøo khaåu phaàn aên saùng cho anh em möøng.

Nhöng nhieàu ñöùa vaãn khoâng tin seõ xaûy ra caùi ñieàu kì dieäu aáy(!).

Chuùng noù khoâng tin cuõng phaûi, vì thôøi baáy giôø coù nhieàu teân hay bòa chuyeän, laøm cho anh em nhieàu laàn ñöôïc aên “baùnh veõ”.

Roài bình minh leân, caùi ñieàu kì dieäu aáy ñaõ xaûy ra. Nhöng thaät ñaùng tieác, nieàm haïnh phuùc nhoû nhoi aáy chæ toàn taïi ñöôïc khoaûng hai thaùng ngaén nguûi. Coù theå vì tình hình haäu caàn cuûa chuùng ta luùc ñoù coù khoù khaên. Nhöng duø sao, söï kieän naøy cuõng ñaõ ñeå laïi moät daáu aán khoâng phai môø trong taâm trí chuùng toâi. Ñoù chính laø tình thöông yeâu cuûa baùc hieäu tröôûng ñoái vôùi boïn hoïc sinh chuùng toâi.

Thaønh phoá Hoà Chí Minh, 16-3-2003 N.T.D 382

Bieát ngoaïi ngöõ coù khaùc...

NGUYEÃN COÂNG TRÖÔØNG Hoïc sinh khoùa 5

Muøa laïnh ñaàu tieân aûm ñaïm ôû Y Trung roài cuõng ñi qua.

Trôøi aám daàn leân. Vôùi baûn tính nghòch ngôïm, hieáu ñoäng cuûa lính Troãi, moät saùng chuû nhaät, anh em ñaïi ñoäi 72 ruû nhau “ñi tua” quanh tröôøng. Tröôùc laø thaêm thuù caûnh quan, sau nöõa may ra kieám ñöôïc caùi gì boû vaøo buïng. Ñi caùch tröôøng vaøi ba caây soá thì thaáy moät khu vöôøn roäng vaøi heùc-ta, troàng ñaøo quaû.

Tieác laø ñaøo coøn non neân khoâng theå aên thöû. Caû boïn lang thang theâm moät ñoaïn thì ñeán caùnh ñoàng troàng maàu. Ñang muøa laïc. Nhaác thöû maáy goác thì thaáy ñaõ coù cuû, haït khaù maåy.

Laïc naøy maø luoäc thì chaéc laø ngoït laém! Vaäy laø anh em hoø nhau “thu hoaïch”. Nhöõng caây laïc bò nhoå baät goác, cuû ñöôïc böùt ra, nheùt ñaày hai tuùi quaàn. Ñang say söa nhaët nhaïnh thì thaáy coù boùng ngöôøi maëc aùo chaøm, hôùi haûi chaïy laïi. Ai ñoù hoâ leân “Baùo ñoäng, baùo ñoäng!”. Caû boïn chaïy töù taùn. Rieâng Phuïc Nghieäp chaäm chaân neân bò giöõ laïi.

Veà ñeán tröôøng ñaõ maáy tieáng ñoàng hoà maø khoâng thaáy Nghieäp trôû veà. Coù ñöùa ñöa ra yù kieán, hay laø baùo caùo caùc thaày, 383

ñeå nhaø tröôøng can thieäp vôùi coâng xaõ xin Nghieäp veà. Song ai ñoù phaûn baùc, caùc thaày maø bieát laø ñi moùt laïc troäm thì toäi caøng to. Vaäy laø caû boïn keùo nhau ra ñaàu saân vaän ñoäng, thaáp thoûm troâng ngoùng. Ñeán gaàn giôø aên tröa, töø xa thaáy caäu ta ñang thaát theåu ñi veà. Anh em voäi chaïy ra ñoùn vaø thaêm hoûi xem coù bò laøm sao? Luùc ñoù, Nghieäp ta môùi keå: sau khi bò toùm, baùc noâng daân ñöa caäu veà giao cho coâng xaõ. Baát ñoàng ngoân ngöõ, baùc noùi baùc hieåu, chaùu noùi chaùu hieåu; hôn nöõa, maáy vò laõnh ñaïo laïi ñi vaéng, theá laø baùc cho caäu vaøo ngoài taïm trong nhaø kho. Hai tieáng sau, phoù chuû nhieäm môùi veà. OÂng ta hoûi maáy caâu, coøn Nghieäp ta thì cöù laéc ñaàu “puù tuûng”1. Chôït trong ñaàu baät ra maáy caâu tieáng Hoa vöøa hoïc ñöôïc, caäu “suûa”2 ngay: “Dzueå Trung döûu di oan xuaây!”3. Vöøa nghe xong, oâng caùn boä cöôøi lôùn vaø xoa ñaàu caäu: “Haûo, haûo… Huùi ja, huùi ja!”4, tha cho veà. Tieän ñaø, Phuïc Nghieäp coøn haõnh dieän taùn theâm: “Caùc caäu coù thaáy khoâng, bieát ngoaïi ngöõ cuõng coù khaùc!”

Cuõng moät laàn khaùc “ñi tua”. Thaáy caùnh hoïc sinh cuøng trang löùa, coù toùc ñen, maét ñen gioáng ngöôøi Hoa, ñang daïo chôi; maáy baïn Trung Quoác quaây laïi hoûi: “Næ maán sö Dzueâ naûn raån? Sö phuù sö?”5. Khi bieát ñuùng laø daân Vieät Nam, caùc baïn xung phong daãn chuùng toâi ñi thaêm Ñoäng Thaát Tinh. Vaøo ñaàu heø, doïc phoá xaù Queá Laâm hoa nôû roä, caùc vöôøn caây tróu quaû treân caønh. Thaáy coù caây leâ ven ñöôøng ñaày traùi, thoang thoaûng thôm muøi quaû chín; anh em nhaùy maét nhìn nhau. Ñöùa naøo cuõng muoán treøo

1

Khoâng hieåu.

Noùi.

3 Tình höõu nghò Vieät Trung muoân naêm!

4 Veà nhaø, veà nhaø!

5 Caùc baïn laø ngöôøi Vieät Nam aø?

2

384

leân haùi vaøi quaû, aên thöû. Nhöng coù maáy baïn Trung Quoác beân caïnh maø treøo leân haùi thì kì laém. (Vì caùc baïn Trung Quoác khoâng coù thoùi quen töï tieän haùi quaû khi chöa ñöôïc pheùp). Boãng moät baïn trong chuùng toâi chæ tay leân caây leâ, nhanh mieäng hoûi: “Haûo puù haûo?”. Vöøa nghe hoûi, caùc baïn Trung Quoác traû lôøi ngay: “Haûo, haán haûo!” Vaäy laø anh ta vòn caønh, treøo toùt leân caây, vôùi tay haùi lieàn daêm quaû. Anh em ñöùng döôùi hí höûng, ngöûa muõ ra höùng. Rieâng caùc baïn Trung Quoác thì heát söùc ngaïc nhieân, khoâng hieåu caùi gì ñaõ xaûy ra nhanh ñeán nhö vaäy?

Khi hai caùnh chia tay nhau, doïc ñöôøng veà, anh baïn cuûa chuùng ta ñaõ giaûi thích: “Luùc naõy, tôù ñaõ “chôi chöõ” vôùi maáy baïn Trung Quoác. Hoï cöù töôûng tôù hoûi “leâ coù ngon khoâng?”, nhöng thöïc ra tôù hoûi “chuùng toâi laøm vieäc naøy ñöôïc khoâng? “. Maø heã thaáy “haûo, haûo” laø laøm lieàn!” Ñuùng laø “nhaát quyû, nhì ma, thöù ba hoïc troø”. Cuõng laø moät kæ nieäm vui ñaáy chöù?

N.C.T

385

Hai laàn tieáp “Hoàng veä binh” Thaày giaùo PHAÏM ÑÌNH TROÏNG

Tröôøng veà “Y Trung” ñöôïc boán hay naêm ngaøy gì ñoù. Ñeâm ñaõ veà khuya. Ñang nguû ngon thì coù caûm giaùc chaên boâng bò laät leân, toâi giaät mình tænh giaác, thaáy coù ngöôøi ñöùng caïnh giöôøng.

Luùc baáy giôø giaùo vieân nguû chung trong moät phoøng roäng vaø naèm giöôøng taàng, toâi naèm giöôøng treân, voäi veùn maøn loù ñaàu xuoáng hoûi: - Gì vaäy?

- Chính uyû môøi anh leân coù vieäc.

Quen vôùi kæ luaät quaân ñoäi, toâi khoâng hoûi theâm, laáy quaàn aùo aám ôû ñaàu giöôøng maëc vaøo vaø theo ñoàng chí veä binh. Moät côn gioù laïnh laøm toâi tænh haún.

Trong phoøng khaùch cuûa Ban giaùm hieäu, Chính uyû Buøi Khaéc Quyønh ñang ñöùng ñoái dieän vôùi boán, naêm vò tieåu töôùng “Hoàng veä binh” qua chieác baøn roäng. Toâi nhaän ngay ra “Cao Tö leänh”, vaãn vôùi chieác kính caän goïng nhöïa vaø boä quaàn aùo boä ñoäi ngay ngaén, tay chæ maáy vieân ñaïn AK treân baøn vaø noùi gì ñoù vôùi Chính uyû. Tröôùc khi veà tröôøng Thieáu sinh quaân Nguyeãn Vaên 386

Troãi, toâi ñaõ coâng taùc ôû Trung Quoác, chöùng kieán töø ñaàu cuoäc Caùch maïng Vaên hoùa long trôøi lôû ñaát, ñaõ xem nhöõng cuoäc “vaên ñaáu” vaø “vuõ ñaáu”, nhieàu laàn ñöôïc ñoïc baùo chöõ to vaø töøng thaáy nhöõng khaåu hieäu khaùc nhau nhö nöôùc vôùi löûa, chaúng haïn “UÛng hoä Vinh Quoác Thanh!” daùn caïnh “Ñaû ñaûo Vi Quoác Thanh!”…vv neân hieåu ngay laø coù chuyeän “kieåu Hoàng veä binh”. Khoâng hieåu do baùc Quyønh cho raèng toâi ñaõ ôû Trung Quoác, hieåu veà Caùch maïng vaên hoaù, hay do söï tieän lôïi luùc ñeâm hoâm maø baùc khoâng goïi chò Ngaàn, chò Taâm, chò Lan, anh Nguyeät laø nhöõng ngöôøi gioûi tieáng Hoa maø goïi toâi. Toâi böôùc tôùi gaàn baøn. Chính uyû noùi gioïng ñieàm ñaïm: - Anh xem maáy caäu naøy muoán gì?

Toâi chöa kòp hoûi thì “Cao Tö leänh” chæ vaøo maáy vieân ñaïn: - Chuùng toâi laø ñoäi quaân baûo veä Caùch maïng voâ saûn cuûa Mao Chuû tòch moät caùch tuyeät ñoái. Trung Quoác ñang tieán haønh Ñaïi caùch maïng vaên hoùa vó ñaïi chöa töøng coù - Cao ñoïc moät ñoaïn trong “Mao Tuyeån” roài tieáp - Ñeâm nay ñi kieåm tra tröôøng Y Trung, trong khu hoïc sinh cuûa Vieät Nam phaùt hieän coù vuõ khí…

- Cao laïi ñoïc “Mao Tuyeån” roài môùi noùi tieáp - Tuaân theo lôøi daïy cuûa Mao Chuû tòch vó ñaïi, chuùng toâi tröïc tieáp ñeán nghe caùc ñoàng chí giaûi thích veà nhöõng vuõ khí naøy.

Nhìn maët cuûa maáy tieåu töôùng vaø gioïng nghieâm troïng cuûa Cao, toâi suyùt phì cöôøi. Toâi ñònh dòch cho Chính uyû nghe nhöng oâng ñaõ hieåu caû. Chính uyû baûo: - Anh noùi vôùi hoï raèng maáy vieân ñaïn naøy chaéc laø chaùu naøo ñoù laáy cuûa boá meï ñeå chôi thoâi. Boá meï caùc chaùu laø boä ñoäi, ñang tröïc tieáp ñaùnh Myõ.

Döïa vaøo yù kieán Chính uyû, toâi trieån khai ra thaønh moät baøi dieãn thuyeát khaù daøi, bôûi vì maáy oâng “taïo phaûn” naøy… kì laém.

Mình “phi ñaïi ngoân baát thaønh ñaïi söï” (Khoâng ñaïi ngoân khoâng 387

xong vieäc lôùn!). Toâi giaûi thích raèng Vieät Nam ñang thay caû theá giôùi caùch maïng ñeå ñaùnh Myõ; raèng “ñeá quoác Myõ laø con hoå giaáy”, tuy vaäy phaûi bieát caùch ñaùnh môùi thaéng ñöôïc noù. Chuùng toâi ñaõ tröïc tieáp ñaùnh nhau vôùi lính Myõ ôû Nuùi Thaønh, Baàu Baøng, Plaây-me roài neân raát coù kinh nghieäm. Raèng cha meï caùc chaùu ñang ñoäi möa bom baõo ñaïn ñeå ñaùnh Myõ, caùc chaùu laø haït gioáng ñoû, lôùn leân seõ tieáp tuïc noái goùt cha oâng laøm caùch maïng… vv vaø vv. Rieâng caâu hoûi “vì sao hoïc sinh Vieät Nam mang theo vuõ khí”, toâi giaûi thích: Trung Quoác coù chuyeän “Ngu Coâng dôøi nuùi”, coøn Vieät Nam, trong ñaùnh Myõ, coù caâu noùi noåi tieáng cuûa baø UÙt Tòch: “Coøn caùi lai quaàn cuõng ñaùnh”, “ñôøi cha meï ñaùnh Myõ chöa xong thì ñôøi con ñaùnh”. Caùc chaùu giöõ ñaïn ñeå neáu cha meï ñaùnh Myõ chöa thaéng thì caùc chaùu ñaùnh tieáp. Ñoù laø giöõ truyeàn thoáng anh huøng. Tuy vaäy, sang Trung Quoác laø veà haäu phöông lôùn ñaùng tin caäy roài, khoâng caàn mang theo ñaïn nöõa.

Chuùng toâi seõ baûo caùc chaùu noäp heát, khi naøo veà Vieät Nam ñaùnh Myõ seõ phaùt laïi…

Chính uyû Quyønh nghe toâi “traøng giang ñaïi haûi” chæ tuûm tæm cöôøi coøn maáy tieåu töôùng gaät ñaàu lia lòa. Cuoái cuøng, luùc toâi döøng lôøi, “Cao Tö leänh” ñöa tay leân muõ chaøo ñoàng chí Chính uyû theo kieåu nhaø binh vaø noùi: - Caùc ñoàng chí Vieät Nam noùi nhö vaäy, chuùng toâi yeân taâm roài. Xin chaøo caùc ñoàng chí!

Chôø cho ñoäi Hoàng veä binh ñi khoûi, Chính uyû Quyønh thoát leân: “Laï thaät!”. Treân ñöôøng veà toâi nghó maõi veà hai chöõ “Laï thaät” cuûa Chính uyû. “Cuoäc caùch maïng naøy laï thaät”, “maáy vò Hoàng veä binh naøy laï thaät” hay toâi - Phaïm Ñình Troïng - “laï thaät”, cuõng khoa tröông, ñaïi ngoân nhö caùc tieåu töôùng! * * * 388

Thaày Phaïm Ñình Troïng gaëp laïi Cao “Tö leänh” sau 38 naêm taïi Tp.HCM.

Chuyeän thöù hai phöùc taïp hôn, xaûy ra luùc ban ngaøy, cuõng taïi “Y Trung”, sau khi hoïc sinh tröôøng Troãi ñaõ thoâng thuoäc ñòa hình, ñòa vaät.

Moät buoåi saùng toâi vöøa xuoáng lôùp thì coù ngöôøi ñeán tìm, noùi laø leân phieân dòch cho caùc chuù treân Hieäu boä.

- Maáy coâ giaùo tieáng Hoa ñaâu? – Toâi hoûi.

- Em khoâng roõ. Chaéc laø ñang leân lôùp.

Toâi ñeán nôi thì thaáy coù khoaûng chuïc ngöôøi caû ta vaø baïn.

Thôøi gian ñaõ qua gaàn 40 naêm, toâi khoâng nhôù coù nhöõng ai nhöng chaéc chaén khoâng coù baùc Quyønh vaø baùc Tuaán. Khoâng khí oàn aøo. Toâi böôùc vaøo nhaø thì nghe ai ñoù (hình nhö anh Duyeät hay anh Linh thì phaûi) noùi: “Anh Troïng ñaây roài. Maáy chaùu nhaø mình nghòch quaù, laáy cam cuûa daân ñeå hoï chuïp aûnh roài mang vaøo kieän. Thuû tröôûng khoâng coù nhaø. Ta cöù xöû söï theo tinh thaàn chung cuûa Chính uyû: Caùc chaùu coøn nhoû, coù vieäc gì sai thì xin loãi baïn vaø giaùo duïc caùc chaùu sau. “Con daïi caùi mang” maø. Anh xin loãi hoï vaø noùi roõ, caùc chaùu nhoû nghòch 389

ngôïm vaäy thoâi chöù khoâng coù chuû yù phaù phaùch gì. Neáu thieät haïi veà kinh teá, nhaø tröôøng boài thöôøng chu ñaùo. Laàn sau caùc chaùu coù laøm gì sai quaáy, caùc baùc, caùc anh cöù vaøo noùi vôùi nhaø tröôøng laø ñöôïc roài, khoâng caàn phaûi chuïp aûnh.

- Vaâng – Toâi traû lôøi roài caàm maáy taám aûnh treân baøn leân xem, vöøa xem vöøa nghó caùch öùng xöû sao cho ñuùng chæ ñaïo laïi coù hieäu quaû. Ñuùng laø caùc em hoïc sinh Troãi, khoùa döôùi, “taäp kích” vöôøn cam coâng xaõ giöõa ban ngaøy maø raát voâ tö, coi nhö vöôøn nhaø mình. Ñöùa leo leân caây haùi, ñöùa coâng keânh nhau vít caønh xuoáng böùt, moät soá thì hí huùi löôïm traùi treân maët ñaát. Toâi nhìn sang baïn, thaáy coù ba, boán thanh nieân tuoåi chæ 18-20 vaø maáy baùc tuoåi ngoaïi töù tuaàn.

- Caùc ñoàng chí, ai chuïp maáy taám aûnh naøy vaäy? – Toâi thaêm doø.

- Chuùng toâi – Caùc chaøng trai treû töï nhaän, coøn maáy baùc lôùn tuoåi ñöa maét nhìn nhau laëng im. Moät thanh nieân coù veû laø tröôûng nhoùm noùi theâm: “Ñoàng chí thaáy ñuùng laø söï thaät chöù?”

- “Ñuùng” nhöng maø “khoâng thaät” – Toâi traû lôøi nghieâm chænh.

Bò baát ngôø, caùc tieåu töôùng chöïng laïi moät chuùt môùi phaûn öùng: - Anh noùi gì vaäy? “Ñuùng” maø “khoâng thaät”, anh baûo chuùng toâi döïng ra aø?

Toâi baét ñaàu noùng gaùy nhöng coá kìm, tuy nhieân gioïng baét ñaàu gay gaét: - Thaät giaû caùi gì. Quaù ñaùng! Caùc anh coù nhôù lôøi Mao Chuû tòch noùi khoâng: “Phaûi phaân bieät hieän töôïng vaø baûn chaát”. Luùc coøn laø “tieåu quyû” caùc anh coù nghòch khoâng? Chaéc caùc anh chöa coù vôï con nhöng coù em, coù chaùu nhoû chöù? Maáy chaùu naøy bao nhieâu tuoåi, laøm sao khoâng chôi ñuøa, nghòch ngôïm ñöôïc, cuõng nhö em, nhö chaùu caùc anh thoâi. Nhö vaäy hieän töôïng laø 390

haùi cam nhöng baûn chaát laø ñuøa nghòch, chöù khoâng phaûi ñaïo taëc. Ñuùng khoâng? Mao Chuû tòch noùi: “Ñaát nöôùc Trung Quoác bao laø laø haäu phöông vöõng maïnh cuûa nhaân daân Vieät Nam”.

Toaøn Ñaûng, toaøn daân Trung Quoác thöïc hieän lôøi daïy cuûa Mao Chuû tòch neân ñoùn hoïc sinh Vieät Nam sang ñaây, sao chæ coù moät chuùt thieáu soùt cuûa caùc chaùu maø caùc anh laøm to chuyeän? Caùc anh thaáy baø con Queá Laâm khoâng, nhöôøng tröôøng cho caùc chaùu Vieät Nam, lo caû côm aùo, chaên maøn cho caùc chaùu. Caùc chaùu coù loãi, caùc anh vaøo noùi vôùi nhaø tröôøng laø ñöôïc, caàn gì phaûi chuïp aûnh phöùc taïp? Haønh ñoäng nhö vaäy ñaâu phaûi laø “hoïc soáng duøng soáng tröôùc taùc cuûa Mao Chuû tòch”!1 Toâi lieác qua maáy baùc lôùn tuoåi, nhaän ñöôïc aùnh maét ñoàng tình, caøng töï tin “ra-phan”2 tieáp, thænh thoaûng trích moät caâu trong “Ngöõ Luïc”3 vaø cöù lieân tuïc cheâm caâu hoûi “Coù ñuùng theá khoâng?”, “Coù phaûi vaäy khoâng?” theo thoùi quen cuûa ngöôøi Hoa. (Raát may, nhôø ñaõ coâng taùc trong Quaân giaûi phoùng nhaân daân Trung Quoác maø toâi thuoäc moät ít “Ngöõ Luïc”, thaønh ra caùc tieåu töôùng cuõng chôøn). Maáy ñoàng chí caùn boä tröôøng ta luùc ñaàu nghe gioïng toâi hôi caêng cuõng ngaïi, sau yeân chí daàn. Toâi vöøa ngöøng thì moät baùc noâng daân leân tieáng: - Anh noùi ñuùng. Ñaõ laø “tieåu quyû” thì noù nghòch thoâi. Chuùng toâi thaáy caùc chaùu nhoû quaù maø ñaõ phaûi xa cha meï, thöông laém; maáy quaû cam coù ñaùng gì, khoâng caàn phaûi aûnh. Chæ laø muoán noùi ñeå caùc thaày giaùo daïy doã, baûo ban theâm cho caùc chaùu ngoan thoâi.

1 2 3

Nguyeân vaên chöõ Haùn “Hoaït hoïc hoaït duïng”.

Rafale: lieân thanh.

Ngöõ luïc: soå nhoû, bìa ni-loâng ñoû coù in nhöõng caâu noùi cuûa Mao Chuû tòch.

391

Baùc noâng daân noùi tieáng phoå thoâng hôi khoù nghe neân toâi voäi dòch laïi ñeå caùc anh caùn boä tröôøng hieåu roõ. Toâi coøn nhôù coù anh baét tay maáy baùc noâng daân vaø caûm ôn. Ñöôïc theå, toâi nhìn caùc “veä binh ñoû”: - Ñoàng chí thaáy chöa? Caùc baùc ñaây ñuùng laø thöông caùc chaùu hoïc sinh Vieät Nam nhö con chaùu, xaùc ñònh phaûi cuøng tröôøng daïy doã. Caùc baùc quaû thaät laø “haûo paùng yaøng” (taám göông saùng), chuùng ta caàn phaûi hoïc taäp. Coù phaûi vaäy khoâng? Coù ñuùng theá khoâng?

Vaãn anh baïn treû “phaùt ngoân vieân” luùc tröôùc: - Chuùng toâi ñoàng yù khoâng caàn phaûi aûnh, nhöng caùc ñoàng chí neân ghi nhôù: ñeå trôû thaønh “caùch maïng tieáp ban nhaân”1 (ngöôøi keá tuïc cuûa caùch maïng) thì “Moät khoâng sôï khoå, hai khoâng sôï ñoùi”2. (Nguyeân vaên: “Moät khoâng sôï khoå, hai khoâng sôï cheát”. Khoâng hieåu do nhôù sai hay muoán söûa cho hôïp vôùi chuyeän haùi troäm cam maø anh ta noùi “sôï ñoùi” thay cho “sôï cheát”) vaø nhaát thieát phaûi “chính trò quaù soaùi”3 (neâu cao chính trò). Toâi chöa kòp traû lôøi thì baát ngôø baùc noâng daân phaùt moät caâu “baù chaùy”: - Con nít laøm sao “quaù soaùi”!

P.Ñ.T

1

Caùc cuïm töø naøy raát thònh haønh trong Caùch maïng vaên hoaù.

Sau naøy, trong moät laàn hoïp caùn boä nhaø tröôøng, Chính uyû coù neâu leân vuï mang aûnh hoïc sinh haùi troäm cam vaøo tröôøng kieän, khoâng bieát coù phaûi vuï toâi keå treân ñaây khoâng?

3 Cuïm töø thònh haønh trong Caùch maïng vaên hoùa.

2

392

Ñoäi boùng ñaù giaùo vieân Thaày giaùo NINH CÖÛ TRÖÏC

Ñoäi boùng ñaù giaùo vieân taïi Queá Laâm, Heø 1967.

Phaûi noùi boùng ñaù laø moät moân theå thao mang tính taäp theå cao, vaø ngöôøi ta goïi laø “moân theå thao vua” laø chuaån xaùc. Khi coøn ñi hoïc cuõng nhö khi ra coâng taùc ôû ñôn vò, toâi raát meâ boùng ñaù. Ngaøy ôû Traïi Hoøe, thaáy caùc em vöøa taäp trung leân buoåi saùng 393

thì buoåi chieàu ñaõ chaïy ra saân, chôi boùng. Truøng vôùi sôû thích cuûa mình, toâi raát söôùng vì gaëp ñöôïc nhöõng chuù beù cuøng ñam meâ. Lôùp toâi phuï traùch coù Ñöùc Duõng, Minh Ñaïo, Taêng Löïc, Vaên Huaán, Ngoâ Cöûu, Tieán Baéc… ñaù coù kyõ thuaät. Toâi lieàn baøy cho caùc em chieán thuaät, ñaëc bieät tính ñoàng ñoäi trong thi ñaáu. Caùc em tieáp thu khaù nhanh vaø aùp duïng vaøo trong caùc traän ñaáu.

Ngaøy leân Ñaïi Töø, nhaø ôû saùt röøng, saân baõi khoù khaên hôn. Vaäy maø ñeán ñaâu, caùc em cuõng ñeà nghò phaùt röøng ñeå coù saân chôi boùng, chí ít ñaù ñöôïc goân toâm.

Khi sang ñeán Queá Laâm, thaày, troø toâi khoâng theå ngôø ñöôïc raèng tröôøng Y Trung laïi coù moät saân vaän ñoäng to, ñeïp ñeán theá, coù caû ñöôøng piste chaïy xung quanh. Cöù chieàu, heát giôø hoïc laø caùc em laïi uøa ra saân, khoâng ñuû saân chôi thì xoay ngang chôi trong hai saân nhoû, caùc goùc cuõng bò chieám duïng. Chôi ñeán khi toái mòt môùi chòu veà aên côm. Phong traøo boùng ñaù trong toaøn tröôøng thaät soâi noåi.

Caùnh caùn boä, giaùo vieân cuõng thaønh laäp moät ñoäi, thi ñaáu giao höõu vôùi caùc tröôøng baïn. Anh Vaân Haø, tröôûng Ban Haønh chính, töøng chôi boùng cho ñoäi Taû Ngaïn, coù kyõ thuaät kheùo leùo vaø nhieàu kinh nghieäm ñöôïc giao laøm ñoäi tröôûng. Toâi giöõ chaân tieàn veä, toå chöùc taán coâng. Caùc thaày giaùo Saûng, Haäu, Hieán, Chöû, anh Thaêng (trôï lí Chính trò), anh Taân (Tuyeân huaán)… ñeàu haêng haùi tham gia. Anh Nguyeãn Thaân Boång ñaù tieàn ñaïo, coù nhöõng cuù ñi boùng laét leùo, laø “caây laøm baøn” cuûa ñoäi. Thuû moân laø anh Nguyeãn Phuù, coù voùc daùng cao to, nhanh nheïn neân nhöõng cuù suùt boång ñeàu bò anh khoáng cheá.

Trong tay toâi laø taám aûnh ñoäi boùng giaùo vieân chuïp taïi saân vaän ñoäng Y Trung, tröôùc khi vaøo thi ñaáu. Hoâm ñoù, Chính uyû Buøi Khaéc Quyønh cuõng ra saân ñoäng vieân anh em. Veû maët ai cuõng phaán khôûi. Thôøi gian xa roài, khoâng coøn nhôù hoâm ñoù thaéng hay thua! Ñaõ gaàn 40 naêm troâi qua, trí nhôù giaûm nhieàu; 394

hôn nöõa taám aûnh ñaõ cuõ, phaûi duøng caû kính luùp ñeå xem maø khoâng nhaän heát maët ngöôøi quen. Chaéc caùc ñoàng nghieäp cuõng thoâng caûm! Goùc ngoaøi cuøng beân phaûi thaáy thaày Chi Phan maëc aùo traéng daøi tay, chaép tay sau ñít. Toâi thaàm nghó: “Caùi anh chaøng naøy chæ ñaøn haùt, thô vaên chöù coù bao giôø bieát quaû boùng troøn hay meùo maø cuõng ñöùng vaøo ñaây”. (Noùi vui vaäy Chi Phan ñöøng giaän!).

Nhôø coù hoaït ñoäng theå thao maø chuùng toâi gaàn guõi vaø hieåu caùc em hoïc sinh nhieàu hôn, cuõng nhôø hoaït ñoäng naøy maø caùc em phaùt trieån toaøn dieän. Sau naøy, nhieàu hoïc sinh cuûa toâi nhö Tuaán Sôn, Ñöùc Duõng, Vaên Huøng trôû thaønh caàu thuû coù thöù haïng trong laøng boùng ñaù Vieät Nam. Laøm thaày haún ai cuõng töï haøo!

N.C.T

395

OÂi Vieät Nam, queâ meï ñeïp theâm nhieàu! 1 Thaày giaùo CHI PHAN

Toâi nghe roõ tieáng hoø reo vang daäy Töï muoân loøng, vang ñoäng caû khoâng gian Tin ñieän baùo sang, doõng daïc, roõ raøng - Ta ñaõ haï hai nghìn maùy bay cuûa giaëc.

OÂi! Coù phaûi oâng cha ta boán nghìn naêm giöõ ñaát Ñaõ chaét chiu töøng gioït söõa nuoâi con Naêm thaùng qua ñi, xanh baõi, thaém coàn Gaân coát khoûe, chaân doàn ñuoåi giaëc Ñeán hoâm nay, coù trieäu caùnh tay raén chaéc Giöông suùng baén thuø, naøo keùm Thaïch Sanh Hai nghìn maùy bay Myõ ñaõ tan taønh Treân mieàn Baéc queâ höông ta ñoù Töø vònh Haï Long ñeán röøng Paéc Boù Xaùc Hoa Kyø vung vaõi khaép nôi Nuùi Aán, soâng Hoàng trôøi bieån xa khôi Muoân hoïng suùng nhaû traêm nghìn thoi löûa

1

Baøi thô ñöôïc ñoïc tröôùc toaøn tröôøng, nhaân dòp quaân daân mieàn baùc baén rôi chieâc maùy bay thöù 2000 cuûa giaëc Myõ. Queá Laâm, ngaøy 7-6-1967.

396

Muoân tieáng theùt Nguyeãn Vieát Xuaân chaát chöùa Nuùi caêm hôøn ñaõ maáy möôi naêm Buïi döùa, bôø tre, nöông luùa, oùng tô taèm Loang maùu ñoû vaãn leân maàm cuoäc soáng, OÁng khoùi cao cao giöõa bieån trôøi xanh loäng Boá Haï, Töù Kyø chín moïng nhöõng vöôøn cam… Ôi nhöõng con ñöôøng maùu xöông ñaõ ñoå Xe ta ñoù, töøng ñoaøn gioøn tan maùy noå Vuùt lao ra tieàn tuyeán yeâu thöông Ñan giöõa luoàng bom, chôùp ñaïn doïc ñöôøng Giaønh söï soáng trong töøng giaây, töøng phuùt.

* * * Treân maûnh ñaát naøy, thôøi gian chaûy xieát Moãi ngaøy sang, theâm chieán thaéng huy hoaøng Moãi ngaøy sang, röïc rôõ aùnh haøo quang Xanh Toå quoác vaø vaøng töôi Toå quoác.

Ngaøy hoâm nay khaép neûo ñöôøng ñaát nöôùc Môû hoäi töng böøng ñoùn röôùc chieán coâng Ñoùn nhöõng meï cha toùc baïc, löng coøng Hieán maùu, hieán con, moät loøng theo Ñaûng, Ñoùn nhöõng beù em lao mình trong löûa ñaïn Seùm thòt, seùm da tieáp laù nguî trang Ñoùn nhöõng chò em phuï nöõ ñaûm ñang Daêm vieân ñaïn suùng tröôøng, baén tan thaàn saám Myõ Ñoùn nhöõng ngöôøi con töû sinh treân chieán luyõ Daøy daïn möa bom, baõo löûa quanh mình Gian khoå nhieàu maø ñôøi vaãn töôi xanh Nhö hoa laù reo cöôøi trong söông sôùm.

397

Ôi nhöõng chaøng trai tuoåi troøn möôøi taùm Söùc caêng ñaày, chaéc laún hai vai Chieán ñaáu ngaøy ñeâm, ñuoåi giaëc chaïy hoaøi Sôï vieát thö veà, meï cöôøi: Chöa ñaùnh giaëc.

Ngaøy hoâm nay, chieán coâng veà treân mieàn Baéc Con soá hai nghìn naém chaéc trong tay Maáy chuïc trieäu ngöôøi, taát caû vui say Möøng chieán thaéng trong loøng ñaát nöôùc.

* * * Laø nhöõng ñöùa con ñi xa Toå quoác Thaáy xoán xang giaây phuùt thieâng lieâng.

Töø Queá Laâm chia seû noãi niieàm Naùo nöùc tin nhaø, lo toan giaûng daïy Moãi phuùt, moãi giaây gieo maàm treân trang giaáy Chaêm chuùt ngaøy ñeâm vöøa ñuû aùnh trôøi Maùt goác, caây xanh, naåy loäc ñaâm choài Ñeå mai ngaøy, nôû hoa keát quaû Maø hoâm nay, traêm baøn tay sôùm ñaõ Naâng niu cuoäc soáng nhöõng con ngöôøi Mô öôùc moät ngaøy ñeïp tuoåi hai möôi Laïi ñöùng hieân ngang canh trôøi Toå quoác Nhö nhöõng ngaøy naøy beân nöôùc thaân yeâu Oâi! Vieät Nam queâ meï ñeïp theâm nhieàu…

C.P

398

Ly Giang, ôi doøng soâng tuoåi thô !

NGUYEÃN CHÆNH HUAÁN * Hoïc sinh khoùa 5

... Trong tim ai cuõng coù moät doøng soâng rieâng mình.

Con soâng ñaõ taém maùt tuoåi thô ñôøi toâi.

(Hoaøng Hieäp) Queâ höông toâi ven bôø Cöûu Long. Toâi sinh ra beân doøng soâng Treøm Treïm, nôi chieán khu U Minh, ñöôïc ba maù aüm ñi taäp keát.

Toâi lôùn leân ôû phoá phöôøng Haø Noäi cho ñeán ngaøy leân tröôøng Troãi, roài sang Queá Laâm. Ñoái vôùi toâi, doøng soâng nôi tuoåi thô ñaõ tung taêng ñoâi bôø beân nhöõng röøng tre, vöôøn traùi, nôi toâi ñaõ nguïp laën nhö moät chuù coác, nôi toâi ñaõ tung cuù boâng-nheâ ñaàu ñôøi vaø vinh döï ñöôïc Haø baù nheø nheï níu chaân môøi moät chaàu nöôùc, laïi chính laø soâng Ly. Ly Giang, ôi doøng soâng yeâu meán cuûa tuoåi thô!

Hoïa baùo Trung Quoác khoaûng nhöõng naêm 1970 – 1971 coù ñaêng taùc phaåm ñoaït giaûi nhaát cuoäc thi nhieáp aûnh ngheä thuaät toaøn Trung Quoác, ñoù chính laø aûnh röøng truùc, ñuùng ra laø röøng vaàu, beân höõu ngaïn Ly Giang, nôi chuùng toâi vaãn bôi qua vaøo nhöõng ngaøy heø naêm 1967. Noùi ñeán caûnh saéc cuûa xöù Trung Hoa kyø vó, beân caïnh nhöõng danh thaéng khaùc, bao giôø cuõng coù Ly Giang huyeàn aûo nhö moät baøi töù tuyeät cuûa thieân nhieân, vôùi sôn thuûy höõu tình, vôùi nhöõng nuùi ñaù voâi, chieác maûng tre vaø nhöõng con coâng coác…

Dòch giaû saùch thieáu nhi.

399

Nhöng ngaøy aáy chuùng toâi ñaâu hieåu vaø cuõng chaúng thaáy caûnh saéc tuyeät vôøi, thi vò ñeä nhaát thieân haï chính laø ôû nôi chuùng toâi ñang… quaäy. Chuùng toâi quan taâm ñeán moät thöù khaùc: beân taû ngaïn, giaùp vôùi Y Trung ôû daûi ñaát naèm giöõa soâng Ly vaø keânh ñaøo Tieåu Ñoâng Giang, laø nhöõng vöôøn döa chuoät, khoå qua, ñoâi khi caû döa gang, ñaày caùm doã! Ñaáy laø nhöõng khu ruoäng ñuùng “kieåu Trung Quoác”: boùn phaân baéc, ñöôïc chaêm nhö chaêm bon-sai, chia oâ nhö baøn côø, be bôø, daãy coû saïch nhö lau nhö ly, phía treân laø daøn tre cho döa leo maùt röôïi, neân traùi sai vaø ngon. Taém soâng xong, maét tröôùc maét sau luoàn ngay vaøo daøn döa chuoät, vaø cuõng y nhö luõ chuoät sa huõ neáp, luõ chuùng toâi ung dung ngoài trong boùng maùt, beû döa chuoät xôi hoàn nhieân. Coù anh coøn caån thaän ñem muoái theo chaám, aên xong laïi voâ tö beû nhöõng traùi ngon nhaát laän quaàn veà nhaø aên tieáp ….. maø chaúng theøm “nhaän thöùc” raèng mình ñang phaïm toäi aên troäm taøi saûn xaõ hoäi chuû nghóa giöõa cao traøo Ñaïi caùch maïng Vaên hoùa voâ saûn! Nhaân ñaây xin noùi theâm laø theo “thoáng keâ noäi boä” ngaøy aáy toaøn boä khoùa 5 vôùi gaàn 200 teân thì chæ coù Theá Thònh, Quoác Huøng vaø Thieän Nhaân laø chöa thaáy aên döa theo kieåu naøy. Khoâng roõ coù chính xaùc hay khoâng?

Hoâm aáy, cuõng nhö moïi laàn, laën nguïp chaùn, chuùng toâi leân bôø.

Tröôùc khi chui vaøo daøn döa, bao giôø cuõng coù ñoäng taùc “oaûn tuø tì”, keû thua phaûi caàm quaàn ñuøi öôùt cho ngöôøi thaéng vaø nhö vaäy keû thaéng ñöôïc lôïi hai laàn: vöøa khoûi caàm quaàn öôùt vöøa coù tuùi quaàn troáng ñeå ñöïng döa… Ruûi thay, toâi laø keû thua vaø theo ñuùng luaät chôi phaûi oâm moät ñoáng quaàn ñuøi öôùt. Ñeå raûnh tay taùc nghieäp trong vöôøn döa, toâi doàn quaàn öôùt vaøo ñaày tuùi, thaønh thöû, sau khi no döa, luùc ra veà, toâi phaûi caàm treân tay maáy quaû döa chuoät roõ daøi, roõ to, thay vì nheùt kín trong tuùi. Raéc roái baét ñaàu töø ñaây…

Chuùng ta coøn nhôù roõ töø nhaø aên Y Trung ra, theo con ñöôøng song song vôùi keânh Tieåu Ñoâng Giang leân thaønh phoá ñoä vaøi traêm meùt reõ traùi laø chieác caàu baéc qua keânh sang vöôøn döa, ñi 400

hôn traêm meùt nöõa thì tôùi röøng vaàu beán soâng Ly. Giöõa ñoaïn töø caàu tôùi beán soâng, phiaù tay phaûi laø moät ngoâi nhaø coå ñöôïc duøng vaøo muïc ñích coâng coäng nhö truï sôû toå troàng döa hay kho chöùa noâng cuï cuûa coâng xaõ, vì khoâng thaáy coù daân ôû. (Baïn Kieán Quoác vöøa roài qua thaêm laïi Queá Laâm noùi raèng ngoâi nhaø coå aáy nay vaãn coøn).

Khi ñi caùch “truï sôû” chuïc meùt thaáy maáy baùc noâng daân chít khaên maët boâng tröôùc traùn, coät nuùt sau chaåm (ñuùng theo kieåu caùc ñaïi bieåu noâng daân vaãn chít khi döï Ñaïi hoäi Ñaûng hay Ñaïi hoäi ñaïi bieåu Nhaân daân toaøn quoác), troû vaøo toâi xì xoà vôùi nhau. Ñoaïn moät baùc löïc ñieàn vaùc cuoác xoâng thaúng vaøo toâi. Caû boïn boû chaïy töù taùn, coøn toâi hai beân ñuøi luøng nhuøng ñoáng quaàn öôùt, hai tay laüng nhaüng maáy quaû döa, mieäng ñang toùp teùp nhai neân khoâng theå chaïy nhanh. Hôn nöõa tang chöùng raønh raønh, baùc löïc ñieàn cöù nhaèm thaúng toâi maø truy. Trong nhaùy maét baùc ñaõ tuùm ñöôïc vaø loâi toâi vaøo truï sôû! Taïi ñaây dieãn ra moät cuoäc ñoái thoaïi maø hai beân hoaøn toaøn hieåu nhau, duø baát ñoàng ngoân ngöõ. Toâi cöù chaép tay laép baép “Laïy baùc tha cho chaùu!”, coøn baùc noâng daân thì moät möïc laéc ñaàu, chæ tay vaøo ngoâi nhaø nôi coù daêm baùc ñang ñöùng, yù noùi: vaøo truï sôû giaûi quyeát, khoâng xin xoû gì caû!

Cuõng caàn noùi theâm boái caûnh luùc naøy ñang laø cao ñieåm Caùch maïng Vaên hoùa, Y Trung naèm trong ñòa baøn giao tranh giöõa hai phe Lieân chæ vaø Taïo phaûn, thænh thoaûng vaãn nghe suùng noå quanh vuøng, coøn pheøng la ñaáu toá, chuïp muõ löøa dong khaép phoá laø chuyeän haèng ngaøy. Baáy giôø chuùng toâi khoâng hieåu raèng trong caûnh nhieãu nhöông cuûa moät xöù sôû thôøi aáy caùi gì cuõng thieáu, chæ con ngöôøi laø thöøa, thì moïi loãi troäm caép duø nhoû, nhaát laø toäi troäm caép cuûa coâng, cuõng bò xöû lyù cöïc kyø nghieâm khaéc theo ñuùng truyeàn thoáng kyû luaät, ñoâi khi ñeán haø khaéc cuûa Trung Quoác, neân suoát thôøi gian ôû beân aáy haàu nhö khoâng thaáy 401

daân ñòa phöông troäm caép bao giôø. Vì vaäy vieäc luõ treû Troãi hoàn nhieân haùi quaû aên ñeán taøn maït, coù khaû naêng laøm giaûm saûn löôïng thu hoaïch cuûa coâng xaõ, caû ñaøo quaû laãn döa chuoät, döa gang, haún ñaõ gaây baát bình chính ñaùng cho chính nhöõng con ngöôøi caàn cuø moät naéng hai söông, taïo neân nhöõng vöôøn traùi aáy.

Neáu laø daân ñòa phöông, haún luõ treû Troãi ñeàu chaúng coøn haøm raêng aên chaùo!

Sau moät hoài van xin voâ hieäu, löøa luùc baùc noâng daân buoâng tay ñeå trao ñoåi vôùi maáy ngöôøi trong nhaø, toâi vuøng chaïy. Nhöng ñöôïc maáy böôùc, linh caûm khoâng bình thöôøng, toâi döøng laïi vöøa ñuùng luùc caùi gaäy töø tay baùc noâng daân giô cao, quaät xuoáng… cuõng döøng laïi ngang ñaàu! Toâi líu ríu böôùc trôû laïi truï sôû. Roài khoâng hieåu caùc baùc trao ñoåi nhöõng gì vôùi nhau, xem chöøng caêng laém. Cuoái cuøng chaû hieåu coù phaûi vì tình höõu haûo Vieät – Trung hay vì “taøn dö” cuûa loøng khoan dung Khoång Phaät (Khoång töû: cuï toå ñaïo Nho, Phaät: ñaïo Phaät) trong taâm thöùc ngöôøi noâng daân AÙ Ñoâng maø Caùch maïng Vaên hoùa baøi tröø chöa saïch, hoaëc vì caû hai maø chính baùc löïc ñieàn vöøa giô gaäy phang toâi ñaõ tieán laïi gaàn, nhìn chaèm chaèm vaøo toâi, roài haát haøm, troû tay ra cöûa. Theá laø vuø! Caùc chieán höõu Chieán “où”, Chính “cuùn”, Tröôøng “raùch”, Trung “vòt baàu”, Khöông “lôïn”… naáp xung quanh chôø toâi cuõng ñoàng loaït vuø theo!

Suoát thôøi gian ôû tröôøng Troãi, toâi thöôøng laøng nhaøng toáp cuoái trong moïi vieäc töø hoïc löïc, theå löïc, vaên theå, cho ñeán khoaûn nghòch ngôïm, phaù phaùch; nhöng khi ra tröôøng ngoaøi naêm cuoái, toâi laïi ôû toâùp ñaàu, thaäm chí toát nghieäp phoå thoâng vôùi soá ñieåm cao nhaát Haø Noäi. Noùi vaäy ñeå thaáy chaát löôïng ñaøo taïo cuûa tröôøng mình quaû laø sieâu, mình khoâng hoå danh laø lính Troãi! Do ñoù “chieán tích” vöôøn döa noùi treân cuõng chaúng laø caùi ñinh gì, nhaït nheõo laø ñaèng khaùc, so vôùi nhöõng chieán tích laãy löøng, thaäm chí ñoäng trôøi cuûa lính khoùa 5 vaø toaøn tröôøng. Vaäy maø ñoái 402

vôùi toâi, cuøng vôùi laàn suyùt cheát chìm cuõng taïi beán soâng naøy, laïi laø ñieåm nhaán tuyeät vôøi, noù laøm cho tuoåi thô cuûa toâi “troïn veïn” hôn, thi vò hôn; neáu khoâng coù noù, taâm hoàn mình chaéc seõ coù khoaûng huït haãng naøo ñoù, nhaân caùch mình chaéc seõ coù chuùt gì ñoù chöa troøn traën?!

Toâi raát taâm ñaéc vôùi ñuùc keát cuûa moät baäc ñaøn anh ôû khoùa 4 veà sôû hoïc vaø sôû tri, raèng sôû dó anh em tröôøng mình gaén boù vôùi nhau ñeán theá laø nhôø xuaát thaân töø caùc gia ñình caùch maïng vaø nhôø moâi tröôøng noäi truù quaân ñoäi laøm taêng gaáp boäi thôøi gian coï xaùt, hieåu bieát nhau, taïo neân caùi chaát ñaëc tröng caû toát laãn xaáu cuûa lính Troãi. Beân caïnh nhöõng yeáu toá aáy, phaûi chaêng coøn vì anh em ta coù chung moät giai ñoaïn quan troïng nhaát trong quaù trình hình thaønh baûn ngaõ vaø nhaân caùch con ngöôøi, giai ñoaïn maø Maxime Gorki noùi raèng, moïi kyù öùc ñeàu gaén chaët vaøo trí oùc tuoåi thô nhö ñaù laùt gaén vaøo maët ñöôøng, maø khoâng moät giai ñoaïn naøo sau ñoù cuûa ñôøi ngöôøi coù theå so saùnh ñöôïc. Vaâng, phaûi chaêng coøn vì anh em ta ñeàu chung moät queâ höông: Tuoåi thô döôùi maùi tröôøng Thieáu sinh quaân Nguyeãn Vaên Troãi thaân yeâu!

Trong tieàm thöùc cuûa toâi, soâng Cöûu Long vaø soâng Treøm Treïm maõi maõi laø nhöõng doøng soâng queâ höông, nhöng toâi coù thieät thoøi lôùn laø khoâng coù nhöõng kyù öùc tuoåi thô gaén lieàn vôùi doøng soâng thaân yeâu aáy. May thay ôû tít taän phöông baéc xa xoâi, uoán löôïn ñoâi bôø Queá Thaønh, coù moät doøng soâng teân goïi Ly Giang ñaõ buø ñaép phaàn naøo thieät thoøi aáy, cho toâi soáng troïn veïn tuoåi thô, ñeå toâi giôø ñaây baâng khuaâng nhôù veà maø ca leân raèng: Trong tim ai cuõng coù moät doøng soâng rieâng mình Ly Giang ñaõ taém maùt tuoåi thô ñôøi toâi Ly Giang, ôi doøng soâng tuoåi thô...

N.C.H

403

Tuaàn haønh möøng baén rôi maùy bay Myõ thöù 1800 TRAÀN THAÉNG LÔÏI Hoïc sinh khoùa 3

Laø con nhaø lính, chuùng toâi luoân ngoùng troâng tin thaéng traän nôi queâ nhaø, vì trong ñoù coù söï ñoùng goùp cuûa chính cha meï, ngöôøi thaân chuùng toâi. Sau Teát Maäu Thaân (1968), khi tröôøng ñaõ chuyeån veà Phong Khaåu, thaày, troø chuùng ta raát vui möøng vôùi söï kieän toaøn mieàn Nam ñoàng loaït noåi daäy tieán coâng. Quaân daân mieàn Baéc ñaõ coù nhöõng hoã trôï tích cöïc baèng nhöõng chieán coâng vít coå nhieàu maùy bay caùc loaïi cuûa giaëc Myõ. Con soá maùy bay Myõ bò haï ñöôïc thoâng baùo haøng ngaøy treân baûn tin thôøi söï: 1700, 1750… roài 1780! Khi caøng ñeán gaàn con soá 1800, chuùng toâi caøng thaáy raïo röïc, xoán xang, ngoùng chôø vaøo coät moác chieán coâng. Ai cuõng thaáy phaûi tích cöïc giaønh nhieàu ñieåm 5 ñeå thi ñua vôùi quaân daân trong nöôùc. Lôùp naøy thi ñua vôùi lôùp khaùc, ñaïi ñoäi naøy kí keát thi ñua vôùi ñaïi ñoäi khaùc. Moät khoâng khí höøng höïc khaép Phong Khaåu. Saùng hoâm aáy, khi ñaøi phaùt thanh nhaø tröôøng vöøa phaùt xong baûn tin ñaëc bieät: quaân daân ta ñaõ haï chieác maùy bay phaûn löïc thöù 1800, anh em chuùng toâi hoø reo aàm ó. Caùc lôùp döôùi coøn laáy saùch vôû ñaäp raàm raàm vaøo maët baøn. Nhaø 404

Chuaån bò tuaàn haønh chaøo möøng chieán thaéng.

tröôøng thoâng baùo: saùng hoâm sau seõ toå chöùc tuaàn haønh möøng chieán thaéng. Maáy baïn coù hoa tay Thaùi Chi, Anh Minh laäp töùc laáy keùo, bìa laøm ngay moâ hình moät chieác F105, treân thaân coù daùn chöõ USAF (Löïc löôïng khoâng quaân Hôïp chuûng quoác Hoa Kyø). Caùc lôùp chuaån bò saün baêng, côø, khaåu hieäu…

Saùng chuû nhaät, trôøi laát phaát möa, caùc lôùp ñaõ taäp trung ñoâng ñuû theo ñoäi hình ñaïi ñoäi. Khoùa 3 laø “lôùp anh caû” neân daãn ñaàu.

Caû khoái caáp III baét ñaàu haønh quaân ra coång, töø ñaây ñi theo höôùng nuùi Ñaàu Maâu ra thaønh phoá Queá Laâm. Moâ hình “khoâng löïc Hueâ Kyø” F105 chuùi ñaàu xuoáng ñaát, bieåu thò cho chieác maùy bay thöù 1800 bò baén rôi, daãn ñaàu ñoäi hình. Theo phaân coâng cuûa thaày Bính, Tieán “saàn” giöõ ñaàu maùy bay, naâng hai caùnh laø Hoà Xuaân Nam vaø Chí Thoï. Ñi ngay sau moâ hình maùy bay laø Quoác Chính vôùi laù côø ñoû sao vaøng. Löõ Thaùi vaø Trung Vieät chuaån bò saün moät aùp-phích lôùn coù ghi con soá 2000 – ñoù laø 405

höôùng tôùi cuûa muïc tòeâu chieán ñaáu vaø chieán thaéng. (Maáy anh naøy thaät laø haøi höôùc nhöng raát coù lí!). Ñoaøn tuaàn haønh vöøa ñi vöøa hoâ vang khaåu hieäu: “Nhieät lieät chaøo möøng quaân daân ta baén rôi 1800 maùy bay giaëc Myõ!”, “Ñeá quoác Myõ cuùt khoûi mieàn Nam!”, “Ñaû ñaûo ñeá quoác Myõ!”, “Nhaân daân Vieät Nam anh huøng muoân naêm!”... Nhaân daân vuøng Phong Khaåu thaáy hoïc sinh Vieät Nam tuaàn haønh cuõng keùo ra xem, voã tay uûng hoä. Hoï coøn hoâ vang: “Zueânaûn pisaâng, Maåyti pipai!”1.

Quaû thaät luùc ñoù chuùng toâi raát töï haøo vôùi chieán coâng veû vang naøy cuûa quaân daân caû nöôùc. Trôøi maùt nhöng vì khí theá tuaàn haønh vaø hoâ khaåu hieäu ñeán raùt hoïng, neân moà hoâi moà keâ öôùt ñaàm löng aùo. Duø raát meät nhöng thaät höng phaán, chuùng toâi ñi ñeán gaàn Thaát Tinh Nham môùi quay veà tröôøng.

Sau böõa ñoù, ai cuõng mong cho thôøi gian troâi qua mau ñeå naêm hoïc choùng keát thuùc, sôùm ñöôïc veà nöôùc tham gia vaøo cuoäc khaùng chieán cuûa toaøn daân toäc, goùp phaàn giaûi phoùng mieàn Nam, thoáng nhaát Toå quoác! Thaät dieäu kì hoaøi baõo tuoåi thanh xuaân. Nay nghó laïi vaãn thaáy loøng raïo röïc!

T.T.L

1

Vieät Nam nhaát ñònh thaéng! Ñeá quoác Myõ nhaát ñònh thua!

406

Chaám baøi Thaày giaùo BUØI ÑÖÙC THUAÄN

Moät choàng gaáp cao Moät choàng ñeå môû Nhöõng doøng chöõ ñoû Trong khung lôøi pheâ Soaùt heát baøi naøy Caân nhaéc baøi kia Nhíu maøy suy nghó Chöõa caùc loãi sai Boå sung theâm yù Töøng caâu, töøng doøng ñoïc kó Ñeâm laïnh maø loøng xoán xang Göông maët ñaøn em chaêm ngoan Hieän leân qua töøng neùt chöõ Kim Thaønh – coù nhieàu suy nghó Nhöng caâu coøn hay xoâ boà Phöông Tuøng – voán thích vaên thô Baøi coù nhieàu hình aûnh laï Nhöõng em caûnh nhaø vaát vaû Thöôøng yù saéc hôn lôøi

407

Thuû töôùng daïy khoâng sai: Reøn neùt chöõ, caâu vaên Chính laø luyeän tính ngöôøi Caøng yeâu ngheà, yeâu treû Ñôøi vui, loøng thaûnh thôi Coâng vieäc say meâ, cuoán huùt Caû taâm trí doõi theo ngoøi buùt AÂn caàn, traân troïng töøng trang Veà khuya, ñieän caøng theâm saùng Baøi noái baøi, trang lieàn trang Troø tieáp söùc thaày suy nghó Ñeâm laéng vaøo saâu yù nhò Khoaûng trôøi ngoaøi cöûa trong veo Maét troø hieän nhö sao saùng Loøng thaày traøn ngaäp yeâu thöông. Ñaây vaïn choài ñang sinh buùp YÙ, lôøi ñeïp töïa traêng trong Töøng caâu, töøng caâu noái tieáp Caùc em söôûi aám caû loøng Ñieåm ñoù, lôøi pheâ naén noùt Caøng khuya caøng saùng nhö göông Ñeïp töø taám loøng yeâu treû Keát ñoïng thaønh lôøi meán thöông.

Queá Laâm, 11-1967 408

Beân trang giaùo aùn Thaày giaùo BUØI ÑÖÙC THUAÄN

Ngoïn ñeøn daàu Trong ñeâm saâu haét saùng Ngoâi sao khuya Caøng lung linh laáp laùnh Ñeøn vaø sao Cuøng tuï vaøo ñoâi maét Thaønh ngoïn löûa hoàng Haét nhöõng tia xa Soi tìm ra nhöõng yù saâu sa Treân töøng trang giaáy Moät mình ngoài ñaáy Trong ñeâm laïnh, phoøng im Nhöng nghó tôùi hoïc sinh Anh thaáy loøng aám laïi Giôû taäp hoà sô Ñoái chieáu, boå sung caâu hoûi

409

Tìm theâm lôøi giaûi môùi Ghi nhöõng ñieàu deã sai Khoâng chuù yù, hoïc sinh thöôøng maéc phaûi Choïn lôøi dieãn giaûi Laät di, laät laïi vaán ñeà Theâm moät neùt veõ Bôùt moät caâu ghi Vaän duïng ñoà duøng giaûng daïy Nhöõng coät, nhöõng doøng Ñoû xanh, kín giaáy Baèng moïi caùch Phaûi laøm soáng daäy Nhöõng kieán thöùc seõ daïy ngaøy mai Laøm sao?

Laøm sao?

Moãi yù, moài phaàn Nhö coù tay chaân Níu vaøo trí nhôù Thaät soáng ñoäng Maø nheï nhaøng côûi môû Ñeán vôùi hoïc sinh Thaân maät, baïn beø Ñeå töï ñaùy loøng Caùc em thöïc söï say meâ Toaùn, Vaên, Lyù , Hoaù… Ñaït söï giaûn ñôn Saâu, tinh, laéng, ñoïng

410

Vaãn laø caùi moác Khieán anh thöùc hoaøi Vôùi giaùo aùn, ñeâm khuya.

Queá Laâm, 2-1968 * * *

Nhaät kyù döï giôø Thaày giaùo BUØI ÑÖÙC THUAÄN

Neáu ai cuõng ghi baûng Nhö thaày Tieäp, thaày Baân Muïc lôùn roài muïc nhoû Chöõ, soá, hình… ñöùng, nghieâng…

Raát trình töï, xeáp haøng Treân baûng vaø trong oùc Ngoài döï giôø Vaät lyù Thaày Boång, lôùp 8B Nhöõng caâu chuyeän thöïc teá Ñi vaøo baøi say meâ Thaày keå raát coù duyeân Gioïng boång, traàm, nhanh, chaäm Baøi “cô hoïc” soáng ñoäng In trong ñaàu hoïc sinh.

411

Ñoäc taáu: Chuyeän tieåu ñoäi toâi 1 Thaày giaùo CHI PHAN

Thöa caùc anh em, ñoàng chí!

Nhaân dòp ñoâng qua, xuaân tôùi Toâi ra ñaây chuùc möøng naêm môùi Baèng moùn quaø nho nhoû cuûa rieâng toâi: Xin keå vôùi anh em, ñoàng chí moät ñoâi lôøi Veà chuyeän rieâng tö trong tieåu ñoäi.

Vaán ñeà thöïc ra cuõng chaúng coù gì raéc roái, Khoái chuyeän buoån, buoàn, buoàn…...

Maø cuõng laém vieäc vuûi, vuøi, vui...

AÁy cheát, maûi vaøo ñeà queân ñöùt caùi muïc giôùi thieäu baûn thaân roài, Toâi A tröôûng, laõnh ñaïo soá ngöôøi troøn leû chuïc.

Nhôù laïi ngaøy ñaàu, bieân cheá xong toå chöùc, Tieåu ñoäi toâi coù maët ñuû caùc baïn Baéc, Trung, Nam Tuoåi taùc cheânh nhau khoâng quaù hai naêm, Ngöôøi giaø nhaát nhöõng... möôøi saùu

1

Nguyeãn Maïnh Quaân trình baøy baøi naøy trong ñeâm lieân hoan toaøn tröôøng, Teát Ñinh Muøi 1967, taïi Queá Laâm, Trung Quoác.

412

coøn ña phaàn ñang troå loâng tô thì môùi möôøi tö.

Sum hoïp moät nhaø töø naêm nôi, boán choán Neân tính tình cuûa chuùng toâi thaät traêm veû, ngaøn maøu, Coù baïn hoïc raát chaêm nhöng hay gaét goûng, caøu nhaøu Chuùng toâi goïi ñuøa laø anh chaøng “Toång coâng ty maém ruoác”, Coù baïn noùi naêng thöôøng “ba hoa xít toác”, Naáu ba voi khoâng ngoït ñöôïc baùt xaùo naøo Nhöng vôùi baïn beø thì tha thieát thöông nhau, Coù baïn oûn aø, oûn eûn, khieâm nhöôøng nhö con gaùi -“Baùo caùo vôùi anh tieåu ñoäi tröôûng, cho em ñi chôi nheù!”, Toâi gaät ñaàu vaø khoaùi chí nhìn theo, Anh baïn naøy thaät ñaùng quyù, ñaùng yeâu...

Coøn coù baïn laàm lì ít noùi, Chæ leân tieáng khi coù ngöôøi goïi, hoûi Maéc caùi beänh “aám ñaàu” cuõng ñaõ laâu laâu Nhöng hoïc toaùn, vieát vaên laïi phaát laù côø ñaàu.

Theá môùi bieát noäi taâm con ngöôøi laø phöùc taïp, Cho neân khoâng theå traùnh khoûi coù phuùt giaây vaáp vaùp Veà ñuû moïi chuyeän treân ñôøi Töø vieäc hoïc haønh, tu döôõng, vui chôi Cho ñeán nhöõng vaán ñeà lieân quan tôùi taùc phong sinh hoaït Cöù moãi laàn ñaïi ñoäi hoïp baøn coâng taùc Tieåu ñoäi toâi thöôøng bò nhaän xeùt, pheâ bình Naøo hoïc haønh suùt keùm Naøo noäi boä roái tinh Ruoät gan toâi cöù loän tuøng pheøo nhö khi leân xaø ñôn, xaø keùp, Chaïy ngöôïc chaïy xuoâi, heát hoø laïi heùt Maø tình hình vaãn naùt beùt nhö töông.

413

Caùc baïn khoùa 5 ôû tröôøng môùi, cuoái xuaân 1968.

Coù ñôïi kieåm tra toaùn, lyù ôû cuoái chöông Caû tieåu ñoäi phaûi lónh veà non chuïc “ngoãng”, AÁy laø chöa keå nhöõng baøi vaên saùo roãng Chæ tí teïo tì teo nöõa laø naãng ñieåm hai, Luùc aáy, ngöôøi ñoû maët, keû tía tai, Coù baïn lôùn toàng ngoàng coøn leân giöôøng khoùc nheø, thuùt tha thuùt thít: - “Baøi khoù boû xöø, thôøi gian laïi ít, Suy nghó hoài laâu, ñaùp soá chaúng ra Taïi baïn, taïi thaày hay loãi taïi ta...?”

Coøn anh baïn chuû quan thì laïi ngoài rung ñuøi, ngaâm maáy caâu Kieàu laåy: “Laøm trai cho ñaùng neân trai Ñieåm naêm ñaõ traûi, ñieåm hai phaûi töøng”.

414

Thöa anh em, ñoàng chí! Ñaõ nhieàu ñeâm, toâi vaét tay naèm nghó Môùi thaám thía moät ñieàu; Phaûi luyeän reøn, ñoaøn keát, thöông yeâu Trong hoïc taäp vaø sôùm chieàu coâng taùc, Phaûi laõnh ñaïo anh em hoïc haønh theo phöông phaùp Maø nhaø tröôøng ñaõ nhaéc nhôû, khuyeân raên Lôøi leõ saùng soi vaèng vaëc aùnh traêng raèm, Chi boä, chi ñoaøn ñi saâu ñi saùt Caùc thaày, coâ ngaøy ñeâm cuøng coäng taùc Phaùt ñoäng thi ñua “Chieán dòch Ñoâng Xuaân” Daïy vaø hoïc naâng cao chaát löôïng gaáp maáy laàn.

Vaø töø ñoù tieåu ñoäi toâi daàn daàn chuyeån bieán...

Hoïp lôùp, hoïp Ñoaøn goùp nhieàu yù kieán Baûn thaân toâi saùng caû maét, caû loøng OÂm chaët baïn hieàn, tin töôûng chôø mong, Höùa heïn vôùi nhau chung löng phaán ñaáu.

Chuùng toâi baøi tröø thoùi hö, taät xaáu Chaêm soùc nhau nhö theå anh em Luùc yeáu, luùc ñau, côm nöôùc, thuoác men Tình taäp theå nhö chính meï hieàn beân nöôùc.

Ngaøy laïi ngaøy, daét dìu nhau tieán böôùc Daøn haøng ngang theá traän tieán coâng Laäp nhoùm “truy baøi”, tính toaùn tinh thoâng, Laøm nhö theá thaáy nhaäp taâm ñaùo ñeå, Hoïc kó nhôù laâu, hoïc ñaâu nhôù ñaáy, Keát quaû laøm baøi thöôøng khaù nhaát A toâi Ñieåm boán, ñieåm naêm naûy nôû, sinh soâi, Nhieàu nhieàu quaù, ñeám sao cho xieát.

415

Phaán khôûi haêng say, tình baïn beø caøng thaém thieát, Thaáy chuùng toâi ñaâu, caùc tieåu ñoäi baïn cöù baùm rieát nhö keo, - “Naøy anh chaøng tieåu ñoäi tröôûng “Tí nheo” (Chaû laø A toâi coù nhieàu baïn beù loaét choaét) Maùch cho mình maáy nöôùc côø ñang bí Laõnh ñaïo theá naøo maø tieåu ñoäi leân nhö dieàu gaëp gioù Noùi toaïc moùng heo ra, chôù bí maät nhaø ngheà Neâu goác gaùc töøng vaán ñeà, ñöøng sôï boïn tôù khen cheâ”.

Chuùng toâi toû ra khieâm toán vaø baét ñaàu trao ñoåi Thöa caùc baïn, Chaúng coù gì laø böûu boái Chuyeän cuûa tieåu ñoäi toâi ñôn giaûn nhö khoâng Coát loõi phaûi laø chung yù, chung loøng Hoïc baïn, hoïc thaày, tö töôûng phaûi thoâng Vaø hoïc taäp, luyeän reøn theo phöông phaùp, Sôùm sôùm chieàu chieàu vui chôi ca haùt Ñoäng vieân nhau ra söùc thi ñua...

Laøm ñöôïc nhö treân, neáu tieåu ñoäi chaäm nhö ruøa cuõng aét phaûi chaïy nhanh nhö thoû.

Caùc baïn nghe xong maët maøy hôùn hoû Nhö môùi aên xong vaøi ba “toä” côm chieàu Höùa heïn vôùi nhau, seõ quyeát laøm theo Nhö tieåu ñoäi toâi ñeå phaát laù côø ñaàu veà moïi maët.

Thöa anh em, ñoàng chí, Toâi noùi gaàn, noùi xa, keå daây caø ra daây muoáng Chuyeän tieåu ñoäi toâi trong moïi tình huoáng vöøa qua

416

Mong goùp tieát muïc ñaàu naêm xuaân sôùm laøm quaø, Tröôùc laø vui cöûa vui nhaø Sau laø... ruùt ra baøi hoïc, Xin chaøo anh em, ñöøng cho toâi laø noùi “boác” Soáng chaân thaønh vaø noùi cuõng thaønh taâm Giaù ngöôøi toâi laø taám baùnh coù nhaân Toâi xin boùc ra vaø ñaët ngay leân ñóa, Ñeå anh em ngaém nghía Chöùng kieán cho vò thôm ngon Cuûa moät taám loøng non, noûn, noøn, non.. .

Aáy, laúng laëng maø nghe Trong haäu tröôøng, baïn beø toâi ñang nhaéc kheõ: - “Noùi ngaén thoâi veà coøn döï lieân hoan Baùnh keïo Vani ñaõ saép saün treân baøn Neáu chaäm chaân laø boïn mình cheùn heát”.

Thoâi, xin pheùp cho toâi vaøo vui teát Vôùi anh em trong tieåu ñoäi cuûa toâi Caâu chuyeän ñeán ñaây xin taïm ngöøng lôøi...

Queá Laâm, Teát Ñinh Muøi 1967

417

Nhöõng kyû nieäm khoù queân Coâ giaùo PHAÏM THÒ THUÏC

Nhöõng cuoäc chia ly ñau loøng 1. Sang Queá Laâm, toâi ñöôïc nhaø tröôøng phaân coâng daïy theâm moân Söû cho nöûa lôùp 6 (khoùa 7) vaø toaøn boä caùc lôùp khoái 5 (khoùa 8). Nhìn caùc chaùu vôùi voùc daùng nhoû beù, khoaùc treân mình boä quaân phuïc roäng thuøng thình vaø phaûi soáng xa cha, xa meï, laøm toâi raát thöông vì chính mình cuõng töøng phaûi xa cha meï luùc môùi 12 tuoåi. Moãi laàn xuoáng nhaø aên, khi veà toâi thöôøng naùn laïi noùi chuyeän vôùi moät soá chaùu hoïc sinh beù nhoû.

Moät hoâm, Nguyeãn Vaên Hoaø (khoùa 7) töï döng chaïy ñeán gaëp toâi, noùi: “Coâ ôi coâ, coâ cho chaùu nhaän coâ laøm meï nheù!”. Toâi laëng ngöôøi ñi moät luùc roài gaät ñaàu. Töø hoâm ñoù, toâi hay gaëp Hoøa sau böõa côm. Toâi hoûi han tình hình söùc khoûe, hoïc taäp cuûa Hoaø vaø khoâng queân daën chaùu coá ngoan ngoaõn hoïc taäp, nghe lôøi thaày, coâ. Coù khi xuoáng thaêm lôùp, toâi khoâng queân mang cho Hoøa goùi keïo, hay ñôm laïi caùi cuùc aùo vöøa ñöùt. Muøa ñoâng laïnh giaù naêm aáy, trong dòch vieâm maøng naõo, khoâng may Hoøa bò maéc beänh.

Maëc duø caùch li raát nghieâm ngaët, toâi vaãn coá ra Beänh vieän Nhaân 418

daân thaønh phoá thaêm chaùu. Hoøa ñaõ hoân meâ saâu, ñeán hoâm sau thì maát. Toâi cöù thöông tieác maõi. Cho ñeán giôø, toâi vaãn nhôù nhö in trong ñaàu, hình aûnh cuûa Hoøa. Mong Hoøa an giaác ngaøn thu nôi vónh haèng!

2. Coù moät laàn, vöøa côm xong, töø nhaø aên böôùc ra, toâi gaëp ngay moät caäu hoïc sinh ngöôøi nhoû thoù, dong doûng cao, da ngaêm ñen nhöng aùnh maét raát lanh lôïi, chaïy laïi hoûi: “Coâ ôi! Coâ laø ngöôøi Hueá haû? Ba meï chaùu cuõng ngöôøi Hueá; vaäy coâ chaùu ta laø ñoàng höông roài. Coâ thöông chaùu nheù!”. Toâi thöïc söï caûm ñoäng tröôùc ñeà nghò ñöôøng ñoät cuûa chaùu. Khi vaøo daïy lôùp 6, thaáy chaùu ngoài trong lôùp, toâi doø treân sô ñoà bieát chaùu laø Cao Quyù Vuõ (con anh chò Cao Vaên Khaùnh). Sau ngaøy tröôøng Troãi giaûi theå, veà daïy ôû tröôøng caáp II Lyù Thöôøng Kieät Haø Noäi, toâi coù daïy em gaùi cuûa Vuõ laø Cao Baûo Vaân. Luùc ñoù môùi bieát tin Vuõ khoâng coøn nöõa, vì moät tai naïn giao thoâng treân tuyeán ñöôøng saét Haø Noäi - Vónh Yeân. Thaät laø toäi nghieäp!

Thöông hoïc sinh coù hoaøn caûnh khoù khaên 1. Heø 1970, tröôøng Troãi giaûi taùn, Toång cuïc ñöa xe leân Trung Haø vaø Höng Hoùa ñoùn hoïc sinh veà traû cho gia ñình. Caùc chaùu ñöôïc ñöa veà Traïm 354 cho boá meï ñeán ñoùn. Khi caùc chaùu ñaõ veà gaàn heát, chæ coøn laïi hai anh em Ñaëng Kim Thaønh, Ñaëng Kim Sôn (con boá Ñaëng Kim Giang) vaø chaùu Nguyeãn Vieät Haèng (con boá Nguyeãn Sôn). Thaáy ba ñöùa taàn ngaàn, maët buoàn thiu, toâi keâu xích loâ ñöa Kim Thaønh, Kim Sôn veà Khu taäp theå Phan Ñình Phuøng; coøn laïi Vieät Haèng, ñöôïc ñöa veà nhaø toâi.

Chieàu hoâm ñoù, toâi nhaén gia ñình Vieät Haèng ñeán ñoùn. Sau naøy, khi gaëp laïi ba chaùu, ñöùa naøo cuõng nhaéc laïi chuyeän xöa vôùi moät thaùi ñoä bieát ôn vaø caûm ñoäng.

2. Heø 1998, toâi ra Haø Noäi ñeå keøm chaùu ngoaïi hoïc thi vaøo caáp III. Nghe tin Buøi Kim Khaùnh ñang oám naëng, toâi voäi ñeán 419

thaêm. Nhaø Khaùnh ôû soá 10 ñöôøng Khuùc Haïo, Ba Ñình. Gaëïp Khaùnh, toâi ñaõ baät khoùc, Khaùnh cuõng khoùc theo. Khoâng ngôø Khaùnh tieàu tuî ñeán theá! Qua taâm söï, Khaùnh lo nhaát laø chaùu Taï Hoaøng (con trai ñoäc nhaát), saép vaøo hoïc caáp III. Toâi baûo Khaùnh cöù yeân taâm, coâ seõ giuùp. Ngaøy aáy vaøo caáp III raát khoù, nhaát laø vaøo tröôøng caáp III Vieät Ñöùc – Lyù Thöôøng Kieät (tröôøng toâi daïy tröôùc khi veà höu). Laø giaùo vieân cuõ neân toâi ñaõ ñöôïc moät suaát öu tieân cho chaùu ngoaïi roài. Toâi nghó vaø gôïi yù Khaùnh xin theâm giaáy giôùi thieäu cuûa Vaên phoøng Chính phuû (cô quan cuõ cuûa ba Khaùnh) cho “chaéc aên”. Coù giaáy giôùi thieäu keøm theo naên næ cuûa toâi maø nhaø tröôøng ñaõ nhaän Taï Hoaøng vaøo hoïc cuøng lôùp vôùi chaùu ngoaïi toâi cho ñeán khi hai ñöùa hoïc heát caáp III. Naêm 2000, nghe tin Khaùnh maát, thöông quaù nhöng vì xa xoâi caùch trôû maø toâi khoâng coù dòp tieãn ñöa em veà nôi an nghæ cuoái cuøng. Neáu coù dòp ra Haø Noäi, toâi seõ ñeán thaép höông cho em vaø ba meï em. Caàu chuùc cho linh hoàn Khaùnh ñöôïc sieâu thoaùt nôi vónh haèng!

Nhöõng noãi oan khoâng ñaùng coù 1. Ñeå daïy cho caùc em gaùi thaønh thaïo nöõ coâng gia chaùnh maø ñaïi ñoäi nöõ C11 ñöôïc nhaø tröôøng trang bò cho baûy chieác maùy khaâu ñeå daïy caét may. Hoïc sinh nam cuõng nhö nöõ ñeàu ñöôïc phaùt quaân phuïc nhöng coù chaùu ñöôïc phaùt khoâng ñuùng côõ, maëc roäng thuøng thình, troâng thaät ngoä. Nhieàu chaùu mang quaàn aùo ñeán nhôø toâi hoaëc caùc baïn gaùi söûa laïi maëc cho vöøa; nhöng nhieàu caäu cuõng muoán thoâng qua ñoù ñeå laøm quen vôùi caùc baïn gaùi. Chuyeän söûa laïi quaàn aùo ñeán tai nhaø tröôøng. Ban giaùm hieäu ñaõ pheâ bình toâi vi phaïm ñieàu leänh. Thaät laø oan cho toâi vì chæ mong muoán söûa laïi aùo quaàn cho caùc chaùu maëc vöøa hôn, ñeïp hôn. Ai ngôø!? Caùc chaùu Coâng Duõng, Döông Minh, Maïnh Quaân, Leâ Quoác Thaùi, Phaïm Bình… coù coøn nhôù kæ nieäm naøy?

420

Caùc em gaùi khoùa 7 chia tay caùc chò khoùa 2, Queá Laâm, Heø 1967.

2. Ngaøy ôû Queá Laâm, do coù maâu thuaãn trong moät soá hoïc sinh neân xuaát hieän hai nhoùm “Boà Ta”, “Boà Taây”. Thænh thoaûng, caùc chaùu laïi gaây goå vaø ñaùnh nhau. Caùnh “Boà Taây” thöôøng toå chöùc baøn baïc keá hoaïch vaø luyeän voõ ôû Vöôøn Ñaøo, tröôøng Y Trung.

Tröôùc tình hình naøy, baùc hieäu tröôûng Döông Höng Tuaán bí maät giao cho toâi vaø baùc só Bích nhieäm vuï tìm caùch tieáp caän, theo doõi hoaït ñoäng cuûa “Boà Taây”. Vì toâi vaø Bích töøng laø hoïc sinh mieàn Nam, so vôùi caùc coâ giaùo trong tröôøng thì coøn treû neân deã gaàn guõi caùc chaùu. Ñaëc bieät, trong “Boà Taây”, ña soá laø hoïc sinh mieàn Nam hoaëc coù ba meï laø ngöôøi mieàn Nam. Hai chuùng toâi nhieàu laàn ñeán Vöôøn Ñaøo chôi vaø taâm söï vôùi caùc chaùu, xem caùc chaùu taäp voõ, qua ñoù bieát ñöôïc nhöõng keá hoaïch haønh ñoäng cuûa “Boà Taây”. Moät soá thaày giaùo vaø hoïc sinh ngoan thaáy vaäy ñaõ nghó toâi vaø baùc só Bích tieáp tay vaø beânh vöïc cho “Boà Taây”ï Caùc thaày vaø soá hoïc sinh naøy toû yù khoâng haøi loøng. Sau naøy, khi 421

tröôøng giaûi taùn, toâi ñaõ keå laïi chuyeän naøy cho soá chaùu ngoan, luùc ñoù caùc chaùu môùi hieåu vieäc laøm cuûa coâ Thuïc vaø chò Bích, giuùp nhaø tröôøng ngaên chaën ñöôïc nhieàu vuï ñaùnh nhau. Vaø hai coâ quaû laø “ñieäp vieân” baát ñaéc dó!

Trong “Boà Taây” toâi nhôù nhaát Nguyeãn Höõu Trí vaø Voõ Duõng.

Höõu Trí thì caän naëng, luùc naøo cuõng nheo nheo hai con maét, coøn Voõ Duõng tuy hung haêng nhöng laïi raát tình caûm. Em hay taâm söï vôùi toâi vaø thöôøng goïi toâi baèng maù. Voõ Duõng vaø Höõu Trí ñaõ ñi xa. Mong hai em an giaác ngaøn thu!

Hieåu coâ, thöông coâ Choàng toâi, anh Leâ Troïng Long, hôn toâi 2 tuoåi, hy sinh luùc toâi môùi 26. Vì laø vôï lieät só vaø ñöôïc söï giuùp ñôõ taän tình cuûa anh chò Traàn Quyù Hai maø toâi ñöôïc veà daïy ôû tröôøng Thieáu sinh quaân Nguyeãn Vaên Troãi. Cuõng vì hoaøn caûnh ñoù maø caùc chaùu C11 raát hieåu vaø thöông toâi.

Hoài ôû Y Trung hay Phong Khaåu, coù maáy thaày ngoû yù giôùi thieäu toâi taùi giaù vôùi thaày giaùo naøy, thaày giaùo kia chöa vôï hoaëc gaëp hoaøn caûnh eùo le. Moät vaøi chaùu nghe ñöôïc voäi vaøng ñoàng thanh: “ÖÙ cho coâ Thuïc ñi laáy choàng!”

Ngaøy veà Vieät Nam ôû Trung Haø vaø Höng Hoùa, khi ñoù caùc chaùu ñaõ lôùn, ñaõ hieåu vaø giuïc toâi ñi böôùc nöõa. Coù chaùu coøn ñònh giôùi thieäu anh hoï cuûa mình cho toâi. Roài ñeán khi anh Tröông Buùt (choàng toâi baây giôø) leân Trung Haø vaø Höng Hoaù tìm hieåu thì ñöôïc caùc chaùu ñoàng tình vaø giuïc toâi ñi laáy choàng. Thaùng 6 naêm 1970, chuùng toâi toå chöùc ñaùm cöôùi. Raát nhieàu chaùu hoïc sinh cuûa toâi ôû caáp II bieát ñaõ ñeán döï. Hoâm aáy toå chöùc thaät ñaïm baïc chæ coù baùnh keïo, nöôùc maùt vaø traùi caây nhöng thaät aám cuùng vaø chaân tình. Ñaây cuõng laø buoåi gaëp maët cuoái cuøng cuûa coâ chaùu toâi, sau boán naêm chung soáng.

422

C11 bò “troäm” quaäy 1. ÔÛ Phong Khaåu (Queá Laâm), toâi nguû chung phoøng vôùi caùc chaùu nöõ caáp II ñeå tieän quaûn lí trong sinh hoaït vaø oám ñau.

Giöôøng cuûa toâi ñaët gaàn cöûa ra vaøo, saùt cöûa soå. Vaøo moät ñeâm thaùng 5 naêm 1968, khi ñang nguû say, boãng thaáy ñoäng ôû maøn, toâi choaøng daäy vôù laáy chieác ñeøn pin ñeå ngay ñaàu giöôøng. Khoâng thaáy ñeøn ñaâu maø chæ thaáy tieáng chaân ngöôøi chaïy huyønh huîch.

Nhö vaäy ñaõ coù “troäm” ñeán vieáng thaêm C11. Chieác ñeøn pin, coù voû boïc baèng chæ maøu vaøng ñöôïc toâi moùc raát coâng phu, ñeå duøng trong ñeâm, ñaõ khoâng caùnh maø bay. Chaû hieåu chaùu hoïc sinh nam nghòch ngôïm naøo ñaõ laáy vaø giôø naøy coù coøn giöõ?

2. Khi veà nöôùc, tuy ôû Trung Haø nhöng haøng tuaàn vaãn coù giôø daïy nöõ coâng cho caùc chaùu hoïc sinh nöõ caáp III beân Höng Hoùa.

Vì daïy buoåi chieàu neân toái ñoù toâi nghæ laïi. Khi ñang ngon giaác boãng thaáy caùc chaùu nöõ heùt töôùng “Coù troäm!”, roài nghe tieáng chaân ngöôøi chaïy. Toâi vaø chò Nhaâm laáy ñeøn pin ra soi thì chaúng thaáy ai. Sôùm hoâm sau daäy môùi phaùt hieän ra maøn cuûa Haï Thanh Xuyeân coù ñöôøng caét töø meùp leân ñeán ñình, vì giöôøng ôû ngay saùt cöûa soå. “Troäm” ñaây chæ laø söï nghòch ngôïm cuûa soá hoïc sinh nam hieáu ñoäng! Ñoù laø moät vaøi kæ nieäm xin nhaéc laïi cuøng thaày, coâ vaø caùc em hoïc sinh thaân yeâu. Chính nhöõng kæ nieäm naøy goùp phaàn laøm toâi khoâng bao giôø queân tröôøng Nguyeãn Vaên Troãi!

Nam Caùt Tieân, Ñoàng Nai, 10-2003 P.T.T

423

Ngöôøi giöõ nhieàu kyû nieäm TUAÁN CÖÔØNG thöïc hieän Ñeå cho ra ñôøi “Sinh ra trong khoùi löûa” taäp I, Ban Bieân soaïn ñaõ nhaän ñöôïc töø thaày Mai Duy Voïng (giaùo vieân daïy Hoùa) nhieàu tö lieäu aûnh quyù nhö böùc aûnh thaày, coâ chuïp treân ñoài phoøng thí nghieäm ôû Y Trung, naêm 1967; böùc aûnh thaày Phuù, thaày Voïng cuøng ba hoïc sinh gaùi (Thanh Haø, Thu Löông vaø Nguyeãn Thò Maãn) ôû Phong Khaåu, heø 1968; hay taám aûnh lôùn chuïp trong buoåi hoïp maët khoùa 3 taïi vöôøn nhaø Ñaïi töôùng Nguyeãn Chí Thanh ôû phoá Lyù Nam Ñeá, Haø Noäi, naêm 1984… cuøng nhöõng doøng caûm töôûng: “Coù cuøng caùc em chòu ñöïng gian khoå trong nhöõng ngaøy ñaàu khaùng chieán choáng Myõ, môùi thaáy töï haøo veà nhöõng gì caùc em ñaõ mang laïi cho nhaø tröôøng vaø ñoù laø phaàn thöôûng quyù gía maø caùc em ñaõ daønh cho chuùng toâi.

Mong raèng caùc em giöõ maõi kyû nieäm toát ñeïp naøy!” Ñaàu naêm 2003, khi nhaän ñöôïc thoâng baùo cuûa Ban Lieân laïc, phaùt ñoäng vieát baøi, göûi tö lieäu cho cuoán saùch, thaày höùa: “Seõ vieát nhöng tröôùc maét xin göûi Ban Bieân taäp kyû nieäm cuûa thaày ñeå laøm taøi saûn chung”. Caàm treân tay nhöõng tö lieäu thaày trao, toâi khoâng khoûi boài hoài, xuùc ñoäng.

1. Laù thö cuûa phuï huynh hoïc sinh: Haø Noäi, ngaøy 14 thaéng 8 naêm 1966 Kính göûi caùc ñoàng chí Buøi Khaéc Quyønh, Döông Höng Tuaán, Mai Duy Voïng Nhaân dòp chaùu Vuõ Vaên Thu, con giai toâi ñöôïc nhaø tröôøng cho pheùp veà thaêm gia ñình, hoâm nay chaùu trôû veà tröôøng, gia ñình xin göûi lôøi hoûi thaêm söùc khoûe caùc ñoàng chí, xin caûm ôn nhaø tröôøng

424

vaø caùc ñoàng chí ñaõ daäy baûo caùc chaùu, giaùo duïc caùc chaùu trôû thaønh nhöõng chaùu vöøa hoïc taäp vaên hoùa toát, vöøa coù ñaïo ñöùc tö caùch toát. Gia ñình chuùng toâi raát möøng, baø con quanh khu toâi ô,û ai cuõng khen caùc chaùu ngoan vaø caøng tín nhieäm quaân ñoäi ta, tín nhieäm nhaø tröôøng trong vieäc giaùo duïc caùc chaùu.

Qua caùc ñoàng chí xin göûi lôøi hoûi thaêm vaø caûm ôn cuûa gia ñình ñeán taát caû caùc ñoàng chí caùn boä, chieán só, caùc coâ giaùo, thaày giaùo vaø coâng nhaân vieân tröôøng ta. Chuùc caùc ñoàng chí trong naêm hoïc tôùi seõ ñaït ñöôïc nhöõng thaéng lôïi lôùn hôn nöõa, thöïc hieän lôøi Baùc daäy: “Quaân ñoäi ta Trung vôùi Ñaûng, Hieáu vôùi daân, Nhieäm vuï naøo cuõng hoaøn thaønh, Khoù khaên naøo cuõng vöôït qua, Keû thuø naøo cuõng ñaùnh thaéng”.

Nhôø caùc doàng chí chuyeån lôøi hoûi thaêm söùc khoûe cuûa chuùng toâi ñeán caùc cuï vaø gia ñình.

Kính chaøo quyeát thaéng! - Vuõ Theá An

2. Thieáp chuùc möøng: Matxcôva, ngaøy 4 thaùng 9 naêm 1969 Thaày Voïng kính meán!

Ngaøy Hieán chöông quoác teá Nhaø giaùo - 20 thaùng 11 - saép ñeán, em chuùc thaày doài daøo söùc khoûe , coâng taùc toát, luoân luoân vui treû.

Chuùng em ñeàu ñaõ keát thuùc moân Hoùa. Caû hai hoïc kì, em thi ñeàu ñaït ñieåm 5. Song em vaãn cöù mong ñöôïc hoïc moân Hoùa vì coù nhieàu baøi thí nghieäm raát hay, thaày aï!

Hoï c sinh khoù a 2 cuû a thaà y – Hoaøng Löông Hoøa.

T.C. 425

Nhöõng vuï caù cöôïc baùnh bao, xoâi cheø LEÂ MINH NGHÓA * Hoïc sinh khoùa 8

Gia ñình toâi coù hai anh em laø hoïc sinh tröôøng Troãi – Minh Chính, Minh Nghóa. Laø khoùa uùt, heø naêm 1967, boïn toâi môùi sang Queá Laâm. Luùc ñaàu soáng ôû Y Trung. Vì ñang quen soáng trong ñieàu kieän chieán tranh - khoù khaên thieáu thoán, neân khi sang ñaây, côm hai böõa khoâng phaûi ñoän ngoâ saén, böõa naøo cuõng coù caù thòt, saùng saùng laïi ñöôïc aên baùnh bao nhaân thòt, ngaøy cuoái tuaàn ñöôïc aên xoâi cheø thì thaáy nhö ñöôïc ñoåi ñôøi. Rieâng nhaø beáp raát chòu khoù thay ñoåi thöïc ñôn, khi thì cheø baø coát, luùc cheø ñoã ñen, ñoã xanh, coù chuû nhaät naáu caû baùnh troâi, baùnh chay. Chaû theá maø trong anh em coù caâu: “Zñôø-rat-xtôø-vui-che1... Thöù baûy coù xoâi cheø!”. Thaät laø ñaõ!

Coøn luõ treû chuùng toâi môùi 11-12 tuoåi ñaàu, ñöùa naøo cuõng ham hieåu bieát vaø hieáu thaéng. Coù ñieàu gì môùi laï laø ñem ngay ra khoe roài tranh luaän. Khi khoâng chaáp nhaän thua thì chaïy ñi môøi thaày laøm troïng taøi. Dó nhieân khi thaày giaùo ñaõ ñöa ra yù kieán cuoái cuøng thì keát thuùc tranh luaän. Maø söï vuï kieåu theá naøy moãi lôùp moãi ngaøy phaûi coù ñeán “vaøi chuïc”. Cuõng chaû hieåu xuaát phaùt töø bao giôø vaø * Toát nghieäp lôùp 10 thì ñi hoïc ôû Ba Lan, roài veà nöôùc coâng taùc. Thôøi kì môû cöûa sang ñònh cö vaø laøm aên ôû Vac-sa-va cuøng caùc baïn Troãi: Chu Kì Nghóa (khoùa 2), Vaên Thaéng (khoùa 5), Phöông, Ñaïo, Duõng (khoùa 6), Ñaïi, Cöôøng (khoùa 8)...

1 “Xin chaøo!” (tieáng Nga).

426

saùng kieán cuûa ñöùa naøo maø anh em caû lôùp quyeát ñònh aùp duïng “hình thöùc caù cöôïc”. Nghóa laø, ai thua thì phaûi noäp keû thaéng khaåu phaàn aên saùng cuûa mình, coi nhö “hoïc phí”. Taâùt nhieân cuõng tuyø ñieàu quan troïng cuûa söï vieäc maø coù möùc caù cöôïc khaùc nhau. Neáu laø söï vuï bình thöôøng thì caù cöôïc baùnh bao, coøn khoâng (thaäm chí do xuùi baåy, kích ñoäng cuûa ngöôøi ngoaøi) thì caù cöôïc baèng suaát xoâi cheø (suaát aên saùng ngon nhaát trong tuaàn). (Vieäc caù cöôïc naøy cuõng phaûi thöïc hieän bí maät vì caùc thaày maø bieát laø seõ caám ngay).

Cuoái naêm 1967, lôùp 5 vaø 6 ñöôïc chuyeån veà tröôøng môùi. Laàn ñoù, boïn toâi vöøa chuyeàn tay nhau ñoïc xong “Tam Quoác Dieãn Nghóa”.

Toâi vaø Nghò “pheä” tranh luaän xem Taøo Thaùo hay Löu Bò ai laø chính nghóa. Gheùt tính ña nghi cuûa Taøo Thaùo, khoaùi tính nghóa hieäp cuûa Löu-Quan-Tröông maø toâi caû quyeát phe Löu Bò laø “phe ta”. Nghò “pheä” ñöôïc söï uûng hoä cuûa Chí Hoaø, Tieán Long, khoâng chaáp nhaän Löu Bò laø chính nghóa vì oâng ta khoâng taøi vaø khoâng cöông quyeát, luùc naøo cuõng “dó hoaø vi quyù”, coù ñöôïc thaéng lôïi phaûi laø nhôø vaøo taøi quaân sö cuûa Khoång Minh Gia Caùt Löôïng. Vaø cuoái cuøng, Löu-Quan-Tröông vaãn khoâng thoáng nhaát ñöôïc ñaát nöôùc.

Hai teân tranh nhau lí luïan â , thaäm chí nhö theùt vaøo maët nhau vì ñöùa naøo cuõng cho mình laø ñuùng. Ñaït “boät” thaáy vaäy chaïy ñi môøi thaày Cöø (daïy Söû) ñeán phaùn xeùt. Bieát hai ñöùa tranh luaän, thaày phaân tích: “Chuyeän ba nöôùc tranh giaønh quyeàn löïc, phaân chia ñaát nöôùc xaûy ra trong thôøi kì xaõ hoäi phong kieán Trung Hoa. Khoâng theå noùi beân naøo laø chính nghóa vì hoï duøng chieán tranh phi nghóa, duøng xöông maùu daân ñen ñeå cöôùp ñaát ñai, cuûa caûi, tieàn baïc cho rieâng mình; coøn daân lao ñoäng laø nhöõng ngöôøi khoå nhaát, phaûi gaùnh chòu moïi haäu quaû…” Vôùi lí giaûi cuûa thaày thì caû hai ñeàu hoøa.

Caû boïn giaûi taùn nhöng hai phe vaãn aám öùc trong loøng, bôûi ñaõ coù luaät baát thaønh vaên: moät thaéng hai baïi, khoâng coù tình huoáng “hoøa”.

Caàn phaûi duøng phöông phaùp khaùc ñeå phaân bieät ñuùng sai! Chí Hoaø ñeà nghò: “Baây giôø hai thaèng maøy tæ thí baèng vaät tay, boïn tao laøm 427

troïng taøi. Thaèng naøo thaéng thì phaàn ñuùng thuoäc veà noù.” sau naøy nghó laïi cuõng thaáy laï, khoâng hieåu ôû ñaây coù moái quan heä naøo giöõa hai nhaân vaät trong Tam Quoác töø xa xöa vôùi ñoâi tay beù boûng cuûa lính Troãi cuoái theá kyû XX. Boïn toâi loâi nhau ra goùc saân boùng roå phía tieåu ñoaøn II, nôi coù ñaët maáy baøn boùng baèng xi-maêng. Ngaøy ñoù, Nghò “pheä” ñaõ cao hôn toâi nöûa caùi ñaàu, nhöng toâi coùc sôï vaø quyeát ñaáu vì leõ phaûi. Löïa moät goùc baøn, hai ñöùa xaén tay aùo leân ñeán taän naùch, tay traùi choáng naïnh coøn coå tay phaûi ngoaéc vaøo nhau. Sau khi Chí Hoøa hoâ: “Baét ñaàu!”, hai ñöùa cuøng laáy heát söùc ghì coå tay thaät maïnh, hoøng baát ngôø quaät ngaõ ñoái phöông. Ñöùa naøo ñöùa naáy maët ñoû tía tai, troâng nhö hai con traâu ñang löïa theá, gaøi söøng, ñoï söùc. Maáy ñöùa ñöùng xung quanh hoø heùt uûng hoä “coá leân, coá leân!”.

Söùc toâi coù haïn, cuoái cuøng vì nhænh hôn maø Nghò ñaõ laáy coå tay ñeø caùnh toâi saùt xuoáng maët baøn. Chí Hoaø khoaùi chí cöôøi vaø naém coå tay Nghò giô cao: “Thaèng naøy chieán thaéng!”

Saùng hoâm sau laø chuû nhaät, toâi - keû thua traän chieàu qua - ñaõ laúng laëng xuoáng beáp mang xuaát aên cuûa mình veà nhaø cho keû thaéng.

Hoâm ñoù nhaø beáp naáu cheø ñaëc bieät – baùnh troâi, baùnh chay. Suaát aên cuûa toâi coù maáy caùi baùnh troâi nhaân ñoã xanh, to baèng ngoùn tay caùi, laøm baèng boät neáp traéng boùc, naèm leành beành trong nöôùc ñöôøng ngoït lòm öôùp höông hoa böôûi. Ngon nhö vaäy maø khoâng ñöôïc aên caøng laøm toâi raàu loøng. Khi “töï giaùc” noäp khaåu phaàn cho Nghò, toâi quay maët ñi ngay vì buïng ñang ñoùi coàn caøo, trong khi ñoù maáy ñöùa baïn khoâng chæ nhaûy vaøo “aên hoâi” maø coøn nhe raêng cöôøi treâu choïc. Uaát thì uaát thaät nhöng phaûi chòu vì “luaät ñaõ ñònh”!

Nay töø ñaát Ba Lan xa xoâi xin göûi baøi vieát veà ñoùng goùp cho taäp saùch. Ñaây cuõng laø moät kæ nieäm cuûa nhöõng naêm thaùng ôû tröôøng, laøm toâi nhôù maõi!

Warszawa, 4-2003 L.M.N 428

Vuï ñoát röøng ôû Phong Khaåu Thaân nhôù höông hoàn hai baïn Kim Trung, Troïng Trung!

NGUYEÃN CHÆNH HUAÁN Hoïc sinh khoùa 5

Ñaàu 1967, tröôøng ta ñöôïc sô taùn sang Queá Laâm (Trung Quoác). Thôøi gian ñaàu, Baïn boá trí tröôøng ñoùng trong khuoân vieân tröôøng Trung hoïc soá 1 cuûa thaønh phoá. Queá Laâm, moät thaønh phoá naèm hai beân bôø soâng Ly, coù nhieàu coâng vieân, vöôøn hoa vaø vöôøn caây aên quaû, laø maûnh ñaát coù laém ao hoà, hang ñoäng, röøng caây… taïo moâi tröôøng lí töôûng cho nhu caàu hieáu ñoäng, toø moø, khaùm phaù vaø caû nhu caàu… “ngaét troäm” cuûa luõ treû tröôøng Troãi. Ñieàu naøy raát quan troïng! Vaâng, khi ñaàu ñaõ hai thöù toùc, chuùng toâi môùi hieåu ra raèng, tuoåi thô bao giôø cuõng caàn moät caây kheá, caây oåi naøo ñoù ñeå treøo, ñeå haùi, ñeå ñöôïc ngaõ u ñaàu vaøi baän, ñeå bò röôït cong ñuoâi ñoâi phen. Neáu khoâng thì tuoåi thô seõ thieät thoøi nhieàu laém, maát thô nhieàu laém! Tuy nhieân söï nghòch ngôïm ñeán möùc “thu hoaïch giuøm” coâng xaõ caû ñaøo, leâ laãn döa chuoät, döa gang - nhö moät baïn ñoàng moân ñaõ ñuùc keát - thì quaû laø quaù ñaùng! Keû vieát baûn töï thuù naøy coù moät kyû nieäm raát “saâu saéc… xaáu” trong söï quaù ñaùng naøy, xin ñöôïc keå laïi cuøng thaày, baïn!

Cuoái heø 1967, tröôøng ta chuyeån daàn sang khu vöïc Phong Khaåu, luùc aáy goïi laø “tröôøng môùi”. Baáy giôø khoùa 5 hoïc xong lôùp 7, chuyeån leân lôùp 8, tuoåi ñoä 13-14. Sau khi toûa ra “trinh saùt” quanh vuøng, boïn toâi thaát voïng vì khaùc vôùi Y Trung, tröôøng môùi ñöôïc xaây döïng ngay döôùi chaân daõy nuùi cao nhaát Queá Laâm, coù leõ treân döôùi 1000m. Daõy nuùi coù moät ñoaïn ñeøo thaáp, gioù hun 429

huùt luøa qua, neân nôi ñaây coù teân laø Phong Khaåu chaêng? Treân moät trieàn sôn cöôùc hoang vu, khoâ caèn, coû döông xæ moïc khaép nôi ôû taàng döôùi, coøn ôû taàng treân laø thoâng non cao töø 1m ñeán 3m do coâng xaõ troàng. Duy moät loaøi caây cöùu vaõn phaàn naøo böùc tranh ñôn ñieäu aáy vaø khaû dó ñoùng vai troø “caây kheá tuoåi thô” cho chuùng toâi, ñoù laø caây sim. Chính nhöõng quaû sim chín moïng, ngoït löø, haäu coù muøi röôïu laø muïc ñích cuûa nhöõng cuoäc xuaát chinh daõ ngoaïi voâ toå chöùc cuûa boïn toâi. Khoå noãi, sim treân nhöõng vaït ñoài quanh tröôøng thì coù haïn maø “löûa haùo sim” cuûa hoïc troø Troãi - thöù hoïc troø xöùng ñaùng ñoaït giaûi voâ ñòch töø tay Quyû vaø Ma - thì voâ haïn. Neân cuõng deã hieåu laø, sau vaøi thaùng chuyeån veà tröôøng môùi, sim ñaõ heát saïch, keå caû nhöõng quaû coøn chaùt. Noùi ñi aên sim nhöng sim ñaâu maø aên! Muoán coù sim phaûi leân thaät cao, ñieàu maø chæ caùc anh khoùa treân vôùi söùc voùc vöôït troäi môùi laøm noåi. Quanh chuyeän aên sim cuõng coù laém truïc traëc, nhoû thì laø taùo boùn (saùng saùng, cöù ra khu nhaø veä sinh coâng coäng laø bieát toaøn tröôøng ñaõ aên sim ñeán ñoä naøo), coøn lôùn hôn thì bò ong ñoát, raén caén nhö caùc baïn Huy Duõng, Phöôùc Lôïi cuûa khoùa 5. Tai hoïa chaùy röøng do chuùng toâi gaây ra cuõng töø moät buoåi ñi aên sim nhö vaäy!

Chuyeän laø, moät saùng chuû nhaät ñeïp trôøi, giöõa thu naêm 1967, moät toaùn ñi aên sim thuoäc B3C8 goàm Chænh Huaán, Coâng Tröôøng, Kim Trung, Troïng Trung, Taát Thaéng vaø Quang Huy. Caû boïn chui qua ngaùch cöûa khu tieåu ñoaøn 2 (khu caáp III), baêng qua baõi hoang döôùi chaân nuùi, reõ traùi ñeán “Cöûa Gioù”ù, roài leo leân caùc trieàn nuùi uoán löôïn daãn leân ñænh cao nhaát. Sau moät hoài leo treøo, suïc saïo coâng coác, chuùng toâi leân ñeán ñoä cao vaøi traêm meùt thì… heát “xí quaùch”. Moät toaùn ba anh lôùp 10, trong ñoù coù “caây taáu haøi” Maïnh Quaân, vöôït leân cao hôn tìm sim; coøn chuùng toâi thì döøng laïi ngoài nghæ. Phaàn vì ñaõ “heát hôi”, phaàn vì khoâng troâng mong gì coøn sim ôû ñoä cao naøy, chuùng toâi baøn nhau lui quaân.

430

Töø treân nuùi coù caùnh röøng thoâng non, ngaøy xöa caùc baïn töøng nghòch ngôïm ñoát, Döông Minh nhìn veà khu tröôøng môùi ôû Phong Khaåu, ngaøy 11-06-2005.

Vaø ñeå cuoäc lui quaân ñöôïc nhanh goïn, khoâng coøn caûnh anh naøy ñoøi lui, anh kia ñoøi tieán, moät keû naøo ñoù (Chænh Huaán thì phaûi) naûy ra “saùng kieán” ñoát löûa leân, laøm roi buoäc nhöõng teân ñoøi ñi tieáp phaûi chaïy veà. Vaøi teân höôûng öùng. Caû hoäi nghó laø laøm. Theá laø Taát Thaèng laáy con dao gaêm reøn töø theùp oå bi, caùn ñuùc chì nham nhôû, caét caønh döông xæ khoâ “laøm ñoùm”, coøn Kim Trung - môùi taäp toïe huùt thuoác, saün baät löûa – thì noåi löûa.

Rieâng Quang Huy hôn chuùng toâi moät vaøi tuoåi, chín chaén trong vai troø trung ñoäi tröôûng, toû yù khoâng thaät taùn thaønh. Nhöng löûa ñaõ beùn neân chaúng coøn gì ñeå noùi. Caû boïn löõng thöõng boû veà, laïi coøn laáy laøm tieác vì khoâng thaáy löûa “quaát roi” nhö yù muoán. Kì thöïc neáu ôû cuoái gioù thì caû luõ ñaõ thaønh than!

Veà ñeán doanh traïi, Quang Huy thaáy aùy naùy neân ñaõ quay laïi. Chæ nhaùy maét, anh chaøng hôùt haûi chaïy veà, baùo coù chaùy lôùn vaø chuû ñoäng baùo caùo vôùi thaày Chieâu, ñaïi ñoäi tröôûng, laø do “ñoát toå ong” voâ yù gaây chaùy vaø nhaän heát traùch nhieäm veà mình(!). Laùt 431

sau, Maïnh Quaân cuøng thaày Dö, ñaïi ñoäi phoù, ñeán B3 chæ maët, nhaän dieän chuùng toâi. C10 baùo ñoäng! Toaøn ñaïi ñoäi trang bò cuoác xeûng töùc toác ñi chöõa chaùy nhöng ñaõ quaù muoän.

Hoùa ra löûa chaùy beùn vaøo taàng döông xæ khoâ, gaëp luoàng gioù maïnh döôùi “Cöûa Gioù” thoác leân, lan raát nhanh vaøo taàng thoâng non roài buøng leân thaønh moät ñaùm chaùy röøng döõ doäi, thieâu truïi moät trieàn nuùi roäng vaøi ba traêm meùt, saâu baûy taùm traêm meùt, chæ trong voøng vaøi tieáng ñoàng hoà. Ñuùng laø “Tinh tinh chi hoûa khaû dó lieâu nguyeân”! 1 Nôi tröôùc kia laø haøng chuïc hectare röøng vôùi haøng nghìn caây thoâng non ñaõ bò chaùy saïch, thaønh moät veät ñen thui nham nhôû, troâng rôïn toùc gaùy! Thieät haïi vaät chaát ñeán giôø cuõng chöa roõ lôùn côõ chöøng naøo! Vaø khoâng phaûi chuùng toâi maø chính ba anh C10 môùi bò ngoïn löûa quaát saùt löng, may maø nhôø söùc trai 17 môùi vuøng thoaùt ñöôïc leân tôùi ñænh nuùi, vöôït doác xuoáng söôøn nuùi beân kia, voøng veà baùo caùo chæ huy.

Ngay buoåi hoïp tieåu ñoaøn ñaàu tuaàn, chuùng toâi bò thaày Nguyeãn Phuù, chính trò vieân2, tuyeân boá kyû luaät caûnh caùo toaøn tieåu ñoaøn.

Rieâng Quang Huy laø caùn boä neân bò kyû luaät naëng - khai tröø ñoaøn, caùch chöùc trung ñoäi tröôûng. Tuy nhieân chuùng toâi maõi caûm phuïc loøng duõng caûm vaø tính nghóa hieäp cuûa anh! Ñöùa naøo cuõng bò kæ luaät “caûnh caùo ghi hoïc baï”. (Laø hoïc sinh, ai cuõng ñau khoå khi bò “ghi hoïc baï”. Vôùi lính Troãi soáng xa gia ñình, xa cha meï thì kyû luaät naøy seõ laø noãi ñau buoàn laøm cha meï khoâng yeân taâm coâng taùc, nhaát laø vôùi nhöõng cha meï ñang chieán ñaáu ngoaøi chieán tröôøng xa). Suoát naêm hoïc, toâi bò aùm aûnh

1

“Moät ñoám löûa nhoû ñoát chaùy caû caùnh ñoàng coû roäng lôùn”.

Thaùng 10-2004, thaày Phuù ñöôïc khoùa 3 môøi vaøo thaêm Saøi Goøn. Gaëp laïi thaày khi ñi vieáng moä anh Troãi, Huaán coù hoûi thaày coøn nhôù vuï kæ luaät naøy. Thaày baûo: “Laâu quaù ñaõ queân, chæ nhôù laø Huaán hoïc lôùp döôùi. Heø naêm aáy, chuù Duyeät veà nöôùc coâng taùc neân thaày ñöôïc giao laøm chính trò vieân tieåu ñoaøn caáp III…”

2

432

bôûi toäi loãi vaø nôm nôùp chôø kyû luaät. Thôøi gian laëng leõ troâi, naêm hoïc ñaõ heát. Khi ñaïi ñoäi traû cuoán hoïc baï, toâi voäi laät ngay trang ghi nhaän xeùt cho naêm hoïc: Lôùp 83 - Ñaïi ñoäi 8 – Naêm hoïc 67-68 ... Kyû luaät:...

Nhaän xeùt cuûa ñaïi ñoäi tröôûng (Öu khuyeát ñieåm veà caùc maët:ñöùc, trí, theå, myõ): Söùc hoïc ñöôïc. Hoïc kì 2 coù coá gaéng nhieàu veà tinh thaàn thaùi ñoä hoïc taäp. Nhìn chung caùc maët ñeàu coù tieán boä nhöng caàn phaûi coá gaéng nhieàu nöõa ñeå coù tieán boä vöõng chaéc hôn.

Söùc khoûe yeáu (ñau khôùp). Hoïc kì 2 nghæ hoïc hôn 1 thaùng vì oám, nhöng khi veà coá gaéùng hoïc taäp vaø theo kòp lôùp.

Ngaøy 18 thaùng 5 naêm 1968. Ñaïi ñoäi tröôûng: Ngoâ Hoàng Chieâu Thaät möøng vì khoâng bò “kyû luaät ghi hoïc baï”! Coù leõ vì caùc thaày cuõng laø nhöõng ngöôøi cha xa con neân nghó ñaây laø troø nghòch daïi ñoät cuûa luõ treû xa cha, xa meï. Caùc thaày bieát luõ treû tuy gaây haäu quaû nghieâm troïng nhöng khoâng coù ñoäng cô xaáu, neân giô cao ñaùnh kheõ maø roäng loøng tha thöù chaêng? Vaø baøi hoïc maø caùc thaày ñeå laïi cho chuùng toâi laø, laém khi söï tha thöù coù taùc duïng hôn nhieàu, thaám hôn nhieàu so vôùi kyû luaät. Bôûi cho tôùi taän baây giôø, toâi vaãn day döùt hoái haän, nhö moät gaùnh naëng löông taâm, moãi khi nghó raèng, bieát bao coâng söùc nhoïc nhaèn cuûa con ngöôøi laéng ñoïng trong caùnh röøng aáy ñaõ bò huyû hoaïi vì söï ngu ngoác cuûa chuùng toâi. Caøng nghó, chuùng toâi caøng thöông ba anh lôùp treân, nhaát laø anh Maïnh Quaân, voán yeáu chaân (hình nhö do di chöùng baïi lieät thuôû nhoû), maø tính maïng bò ñe doïa. Vaø caøng khaâm phuïc söùc lao ñoäng kieåu “Ngu Coâng dôøi nuùi” cuûa daân 433

Queá Laâm, hoaùn caûi moät vuøng khoâ caèn, hoang vu thaønh caû khu röøng baït ngaøn. Chuùng toâi caøng caûm ôn löôïng bao dung cuûa hoï, thay vì ñaùnh ñaäp keû gaây ra tai hoïa thì laïi tha thöù cho chuùng toâi. (Nghe noùi, baùc Quyønh sau khi ñích thaân xin loãi ñòa phöông ñaõ ñaët vaán ñeà boài thöôøng vuï chaùy; nhöng “xin loãi” thì hoï nhaän coøn “boài thöôøng” thì hoï töø choái!). Chuùng toâi tin raèng loøng yeâu treû thô, tình yeâu thieân nhieân vaø loøng ñoä löôïng (neáu coù) cuûa mình hoâm nay, aét phaûi coù daáu aán cuûa cuù soác aáy, cuûa loøng tha thöù naøy vaø cuûa löôïng bao dung kia!

Toâi xin kheùp laïi baûn töï thuù naøy baèng vaøi doøng nöõa, trong tö caùch ngöôøi khuyeát taät, coù leõ laø duy nhaát cuûa tröôøng ta(?).

Vaâng, chæ moät vaøi thaùng sau vuï naøy, toâi bò beänh khôùp döõ doäi, phaûi lieät giöôøng ñeán hôn 20 naêm sau môùi göôïng daäy noåi, ñeå roài choáng naïng laãm chaãm treân ñöôøng ñôøi ñeán giôø. Cho neân, duø cuoäc “ñi sim” treân trieàn nuùi Queá Laâm tröa aáy coù taøo lao vaø roà daïi ñeán ñaâu, ñoù cuõng laø laàn cuoái cuøng toâi ñöôïc treøo cao ñeán theá, giöõa ngaàn aáy baïn beø thaân yeâu, vôùi ngaàn aáy nieàm vui con treû, giöõa ngaàn aáy ñaát trôøi - naéng - gioù - coû - caây… Khoâng ngôø, ñoù chính laø “DAÁU CHAÁM HEÁT” cho quaõng ñôøi laønh laën ngaén nguûi cuûa toâi! Noù trôû thaønh kyû nieäm quyù giaù ñeán noãi, giôø ñaây, moãi khi nhôù veà chuyeän daïi ñoät ngaøy naøo, loøng toâi khoâng khoûi boài hoài, maét toâi khoâng khoûi röng röng…

Thaønh phoá Hoà Chí Minh, ngaøy 22-6-2003 N.C.H

434

Queá Laâm vaø nhöõng laàn daõ ngoaïi HUYØNH TAÁN LÔÏI * Hoïc sinh khoùa 5 1. Ñeå taêng cöôøng quan heä vôùi nhaân daân ñòa phöông, tieåu ñoaøn ñaõ lieân heä vôùi coâng xaõ cho hoïc sinh veà gaët luùa giuùp daân.

Saùng chuû nhaät, naéng raùo, caû boïn xeáp haøng xuoáng xaõ. Caùnh ñoàng ñaïi maïch chín vaøng, thôm phöùc, kheõ reo trong gioù sôùm.

Töøng lôùp ñöôïc phaân coâng veà töøng toå ñoäi nhaän lieàm, quang, daây vaø xe keùo roài theo nhau ra ñoàng. Caùi lieàm gaët cuûa noâng daân Trung Quoác khoâng gioáng cuûa ta, caùn laø moät thanh goã daøi ñeán 30-40 phaân, ñaàu kia coù gaén löôõi haùi. Baø con noâng daân thaàm nghó: chaéc maáy chuù beù hoïc sinh naøy laøm gì bieát laøm ruoäng, chæ ñi chôi cho vui. AÁy vaäy maø, khi xuoáng ruoäng, anh em caàm lieàm gaët nhanh thoaên thoaét, roài bieát duøng caû tay ñai ñeå coät töøng boù luùa, quaúng leân xe. Nhöõng chuyeán xe ba gaùc chôû luùa ñaïi maïch uøn uøn keùo veà saân coâng xaõ. Theá môùi bieát nhöõng laàn xuoáng xaõ giuùp daân, ngaøy ôû Traïi Hoøe hay Ñaïi Töø, cuõng coù ích!

Tröa ñoù, ai laøm ôû toå naøo thì veà nhaø daân toå aáy nghæ. Tay chaân laám lem, maù ñöùa naøo cuõng ñoû öûng. Meät nhöng thaät laø vui. Baø con töø ngaïc nhieân trôû neân khaâm phuïc. Caùc chò xaùch nöôùc gieáng cho maáy chuù röûa tay chaân. Caùc cuï giaø ra taän nhöõng goác caây, choã anh em ngoài nghæ, quaït maùt cho vaø luoân mieäng khen: “Jueâ Naûn xueá saâng haán haûo, haán haûo!”1. Tröa ñoù, anh * Giaùm ñoác Sôû Coâng nghieäp, uyû vieân Hoäi ñoàng Nhaân daân tænh Quaûng Ngaõi.

1 Hoïc sinh Vieät Nam raát toát!

435

em ñöôïc aên moät böõa côm noâng daân Trung Quoác, coù caû chaùo traéng, hoät vòt muoái, ca-la-thaàu vaø baùnh bao.

Rieâng Chænh Huaán vaø maáy ñöùa töøng nghòch ngôïm, laøm chaùy röøng thoâng non cuûa coâng xaõ hoài môùi veà Phong Khaåu thaàm nghó, vieäc laøm naøy chaéc cuõng buø ñaép ñöôïc phaàn naøo toäi loãi ngaøy xöa!?

2. Ñaàu muøa heø 1968, ñaïi ñoäi toå chöùc haønh quaân daõ ngoaïi.

Baùo ñoäng raát sôùm. Ñöùa naøo cuõng ba-loâ khoaùc vai vôùi ñaày ñuû aùo quaàn, chaên maøn, chaïy ra nôi taäp trung. Ñaïi ñoäi toå chöùc haønh quaân daõ ngoaïi theo töøng trung ñoäi.

Khi ngang qua söôøn nuùi maø boïn Huaán, Huy, Trung… ñaõ gaây chaùy röøng, thaáy coâng xaõ ñaõ cho troàng laïi. Thoâng non nay ñaõ cao hôn meùt. Höôùng haønh quaân ñöôïc xaùc ñònh theo caùc muõi teân chæ daãn, do caùnh tieàn traïm caém doïc ñöôøng. Buoåi sôùm trôøi maùt, gioù loàng loäng, chim hoùt líu lo, caïnh caùc khe suoái thaáy böôùm ñuû saéc maàu tung taêng, bay löôïn. Caû daõy nuùi ñöôïc phuû xanh baèng röøng thoâng baït ngaøn, ñöùa naøo cuõng coá hít thaät saâu ñoùn laáy khoâng khí trong saïch cuûa röøng. Ñi hôn moät tieáng, khi ñaõ thaám meät, vaãn phaûi vöôït qua ñænh nuùi, ñi tieáp theo ñöôøng moøn. Vöøa sang söôøn beân kia thì ñaäp vaøo maét moät phong caûnh höõu tình. Phía döôùi laø caû moät ñoàng baèng roäng lôùn, ruoäng luùa nhö ñöôïc keû oâ baøn côø; moät doøng soâng xanh nhö daûi luïa, löõng lôø chaûy doïc theo chaân nuùi. Ñaïi ñoäi döøng caém traïi caïnh moät ngoâi chuøa coå. Anh em phaân coâng nhau vo gaïo, ñaët beáp. Côm naáu quaù löûa hôi coù muøi kheâ, nhöng töø saùng ñeán giôø chöa coù gì vaøo buïng neân ai cuõng ñoùi run ngöôøi. Maëc cho muøi côm beùn khoù chòu, caû boïn xuùm vaøo aên moät böõa côm daõ ngoaïi ngon laønh vaø soâi ñoäng khoâng khí chieán ñaáu. Quaû laø, ñöôïc veà vôùi thieân nhieân, söôùng thaät!

H.T.L 436

Nhôù !

Thaày giaùo BUØI ÑÖÙC THUAÄN *

Ngaøy aáy, Phuï luïc moân Vaên lôùp 9 coù trích baøi “Maët traän treân cao”, thô cuûa Xuaân Thieàu. Khi phaân tích ñeán ñoaïn keát, moät khoå thô ñoïng laïi vaø laøm noåi baät chuû ñeà cuûa baøi thô ngôïi ca tinh thaàn chieán ñaáu vaø chieán thaéng cuûa quaân daân mieàn Baéc, ñaùnh tan chieán tranh leo thang cuûa ñeá quoác Myõ: Chieàu chieàu sau luùc lau xong phaùo Tieáng cöôøi daäy caû daõy Tröôøng Sôn Öôùc gì keùo phaùo leân cao nöõa Saùp maët quaân thuø ñaùnh tuyeät hôn!

Toâi xaâu chuoãi yù thô theo thôøi gian lòch söû ñeå laøm noåi baät truyeàn thoáng laïc quan cuûa boä ñoäi Cuï Hoà. Vôùi gioïng truyeàn caûm, toâi ñoïc laïi boán caâu thô trong baøi “Caù nöôùc” cuûa Toà Höõu, saùng taùc trong nhöõng naêm ñaàu choáng Phaùp gian khoå maø anh huøng: Anh keå chuyeän toâi nghe Traän Chôï Ñoàn, Chôï Raõ Ta ñaùnh giaëc chaïy re Hai ñöùa cöôøi ha haû

* Giaùo vieân Vaên, hieän soáng taïi thò traán Dieâm Ñieàn, Thaùi Bình.

437

Chæ caàn tìm hieåu ôû khía caïnh tieáng cöôøi laïc quan, tieáng cöôøi chieán thaéng, ta seõ thaáy roõ tinh thaàn chieán ñaáu vaø chieán thaéng ñaõ trôû thaønh truyeàn thoáng cuûa Quaân ñoäi Nhaân daân. Thuôû ñaùnh Phaùp “ta ñaùnh, ñòch chaïy re” vaø tieáng cöôøi caát leân giöõa gian khoå, trong aùc lieâït maø vaãn laïc quan, saûng khoaùi laøm sao! Cöôøi thoaûi maùi, cöôøi heát côõ, aâm thanh vang xa thaät heå haû “Hai ñöùa cöôøi ha haû”.

Coøn ñeán thôøi choáng Myõ, lôùp daøn em ra quaân ñoâng ñaûo, taâm hoàn phôi phôùi ñaùnh giaëc Myõ vôùi tinh thaàn “xeû doïc Tröôøng Sôn ñi cöùu nöôùc” neân tinh thaàn vaø öôùc muoán cuûa hoï coù chieàu cao vaø chieàu roäng lôùn hôn raát nhieàu. Tieáng cöôøi nhö ñöôïc nhieàu taàng coäng höôûng, vang daäy caû daõy Tröôøng Sôn huøng traùng, vang daäy caû khoâng gian, thôøi gian, daáy leân moät yù chí, moät tinh thaàn, moät öôùc muoán cao ñeïp. Tinh thaàn tieán coâng caùch maïng taïo neân chuû nghóa anh huøng caùch maïng thôøi ñaïi Hoà Chí Minh.

Thöïc teá chaép caùnh cho yù töôûng, noäi dung vaø ngheä thuaät ôû ñaây ñoàng nhaát moät caùch töï nhieân ñeå chuyeån taûi nhuaàn nhuyeãn tinh thaàn thôøi ñaïi röïc löûa anh huøng Vieät Nam. Ñuùng luùc keûng heát giôø, thaày troø chuùng toâi tan lôùp trong tieáng cöôøi noùi baøn baïc raâm ran. Chieàu aáy, chi ñoaøn lôùp 9D - do Nguyeãn Vuõ Ñònh1 laøm bí thö – coù buoåi hoïp tuaàn cuoái thaùng kieåm ñieåm laïi coâng taùc tö töôûng vaø hoïc taäp. Chaúng hieåu caùc em trao ñoåi nhöõng gì nhöng toái hoâm ñoù Ñònh gaëp toâi taâm söï: “Chuùng em caûm thaáy caùi hoàn vaên hoïc, coát tình ngöôøi, truyeàn thoáng cuûa daân toäc, tinh thaàn cuûa cha anh tieáp söùc cho chuùng em hoâm nay thaät laø saâu naëng vaø maõnh lieät. Chieàu nay trong cuoäc hoïp, baïn Huøng phaùt bieåu:

1

Nguyeân Tham möu tröôûng Boä tö leänh Haûi quaân. Maát naêm 1993 vì tai naïn giao thoâng khi söï nghieäp ñang ñaày trieån voïng.

438

Hoïc sinh khoùa 3 cuûa thaày Buøi Ñöùc Thuaän, Phong Khaåu, Heø 1968.

- Lôùp cha chuù chuùng ta ñaõ laïc quan chieán ñaáu vaø chieán thaéng nhö baøi giaûng vaên maø thaày Thuaän giaûng saùng nay.

Chuùng ta phaûi hieåu, phaûi suy nghó vaø haønh ñoäng nhö theá naøo cho xöùng ñaùng vôùi cha anh ta!

Chuùng em khoâng coi ñaây laø sinh hoaït tö töôûng maø ñaây laø leõ soáng duy nhaát cuûa thanh nieân Vieät Nam noùi chung, ñaëc bieät laø thanh nieân tröôøng Thieáu sinh quaân Nguyeãn Vaên Troãi chuùng em.”

Nghe gioïng noùi cuûa Nguyeãn Vuõ Ñònh maø toâi caûm nhaän ñöôïc nieàm xuùc ñoäng cuûa em vaø cuûa 42 ñoaøn vieân chi ñoaøn 9D, chieàu hoâm aáy. Ñeán hoâm nay, khi ñoïc laïi “Sinh ra trong khoùi löûa” thì toâi laïi caûm nhaän “caùi chaát Troãi” maø nhieàu em ñaõ nhaéc tôùi quaû laø ñaõ ñöôïc tích tuï, ñaõ ñöôïc leân men töø truyeàn thoáng cuûa quaân ñoäi ta, truyeàn thoáng cuûa cha anh coäng vôùi söï ñoùng goùp cuûa tröôøng Thieáu sinh quaân Nguyeãn Vaên Troãi, cuûa thaày troø chuùng toâi, töø nhöõng naêm khoùi löûa nhöng raát ñoãi haøo huøng!

B.Ñ.T 439

Ca kòch “Tình anh em” TRAÀN XUAÂN LAÊNG Hoïc sinh khoùa 3

Naêm aáy, Teát Maäu Thaân 1968 ñang ñeán gaàn. Laø nhöõng ñöùa con soáng xa Toå quoác, beân caïnh noãi nhôù nhaø, chuùng toâi vaãn linh caûm nhaän thaáy coù moät caùi gì ñoù saép xaûy ra ôû beân nöôùc.

Vì sao daïo naøy thö töø göûi qua thöa quaù? Vaø vì sao ba maù chuùng toâi ñeàu ñi coâng taùc “nöôùc ngoaøi” vaøo dòp naøy? Hình nhö caùc baùc, caùc chuù trong Ban Giaùm hieäu cuõng nhaän ra ñieàu naøy. Ñeå xoùa ñi phaàn naøo noãi nhôù nhaø cuûa hoïc sinh moãi khi Teát ñeán, nhaø tröôøng quyeát ñònh toå chöùc hoäi dieãn vaên ngheä ôû caùc khoùa.

Chæ coøn khoaûng moät thaùng nöõa laø ñeán Teát. Moät buoåi toái, khoaûng 9 giôø, ñang ngoài hoïc baøi cuøng vôùi caû lôùp thì boãng thaáy lôùp tröôûng Nguyeãn Vieät Huøng vaø lôùp phoù Hoaøng Minh Chính “nhaùy maét” môøi toâi ñi hoïp. Nhaän ñöôïc lôøi môøi toâi baên khoaên töï hoûi: “Quaùi! Chuùng noù laøm caùi troø gì maø phaûi leùn leùn, luùt luùt vaäy khoâng bieát?”

Hoùa ra, ñeå giöõ bí maät nghò quyeát cuûa lôùp, taïo baát ngôø cho caùc lôùp khaùc cuøng khoùa neân chuùng noù môùi baøy ra caùi troø naøy. Sau cuoäc hoïp toái hoâm ñoù, moät nghò quyeát cuï theå ñöôïc thoáng nhaát: Ñeå traùnh “ñuïng haøng”, tieát muïc tham döï hoäi dieãn naêm nay cuûa lôùp B4 seõ khoâng laø toáp ca, ñôn ca, hoøa taáu.... maø seõ laø Ca kòch! Vaø caùi thaèng toâi laø ngöôøi ñöôïc phaân coâng vieát kòch baûn.

Thaät thaø maø noùi, töø thuôû beù ñeán giôø coù bao giôø toâi ñöôïc daïy 440

Beân nhau trong caùi Teát cuoái cuøng ôû tröôøng Troãi, Haø Noäi 1970.

veà vieát ca kòch Khu Naêm. Tuy nhieân, khi coøn hoïc ôû tröôøng Hoïc sinh mieàn Nam, toâi coù tham gia bieåu dieãn vôû “Ñoäi kòch Chim cheøo beûo” neân coù hieåu sô sô veà daân ca Khu Naêm. Vaû laïi, toâi tin raèng: Tuïi ôû cuøng khoùa cuõng chaû ñöùa naøo hieåu veà ca kòch. Theá laø toâi vieát.

Vieäc toâi ñöôïc giao vieát kòch baûn cuõng chæ coù maáy ñöùa trong lôùp ñöôïc bieát. Haøng ngaøy, khi tuïi noù ñi chôi thì toâi laïi phaûi truøm chaên kín ngöôøi, cho bôùt laïnh ñeå vieát vaø ñeå giaáu kòch baûn khi coù keû toø moø “ñeán thaêm”. Toâi coøn nhôù, khi vieát gaàn xong, thaèng Quang Minh khoâng bieát ôû ñaâu moø ñeán ñuùng vaøo luùc toâi ñang “ñoäc dieãn”. Thaáy toâi ñang haùt ca kòch, noù troá maét ngaïc nhieân: “EÂ, Laêng! Baøi haùt cuûa ai ñoù maøy? Maø maøy haùt kieåu gì tao thaáy ngoà ngoä?”. Sau khi choáng cheá maáy caâu, toâi ñaõ xua tan ñöôïc moái “hoaøi nghi”cuûa haén. Huù vía!

Kòch baûn vieát xong, toâi cuøng maáy ñöùa Khaùnh Töôøng, Hoà Xuaân Nam, Leâ Töôøng Long ñöôïc choïn vaøo caùc vai cuøng toå chöùc daøn döïng. Luùc naøy, caùc lôùp khaùc trong khoùa cuõng ñang 441

raùo rieát chuaån bò vaø thaêm doø nhau tôùi taáp, buoäc chuùng toâi phaûi taäp kín vaøo nhöõng thôøi ñieåm maø tuïi lôùp khaùc khoâng theå ngôø ñeán. Ñeâm giao thöøa ñoùn Teát Maäu Thaân cuûa khoùa 3 gaây aán töôïng maïnh meõ baèng chính chöông trình bieåu dieãn vaên ngheä. Ngay buoåi chieàu, khi taám baûng thoâng baùo tieát muïc ñeâm bieåu dieãn ñöôïc döïng leân, toâi ñaõ nghe nhieàu tieáng xì xaøo: “Boïn B4 phaù ñaùm chuùng maøy ôi! Chuùng noù döïng ca kòch aø?”, “EÂ! B4 haùt kinh kòch1, nghe kinh khuûng quaù!”… Coøn vôùi chuùng toâi, chuùng toâi raát tin vôû ca kòch “Tình Anh Em” seõ ñoaït giaûi cao vì noù “ñoäc nhaát voâ nhò” trong ñeâm dieãn. Trôøi quaû ñaõ khoâng phuï “thuû ñoaïn” cuûa chuùng toâi. Tieáng voã tay reàn vang khi vôû ca kòch keát thuùc ñaõ khaúng ñònh ñieàu “tieân ñoaùn” aáy. Vôû ca kòch “Tình Anh Em” ñoaït ñöôïc giaûi nhaát!

Saùng moàng moät Teát, nieàm vui khi ñöôïc Ban giaùm khaûo coâng boá keát quaû hoäi dieãn ñeâm qua coøn chöa tan thì taát caû chuùng toâi laïi traøn ngaäp moät nieàm vui môùi: Mieàn Nam toång taán coâng vaø noåi daäy ñoàng loaït. Taát caû chuùng toâi ñeàu höôùng veà Toå quoác, nôi aáy ba maù chuùng toâi ñang tieán coâng keû thuø. Vaø ôû beân nöôùc, khi nghó veà chuùng toâi chaéc “caùc cuï” seõ luoân yeân taâm vì: Chuùng toâi ñang soáng trong moät “Tình Anh Em” thaät söï!

T.X.L

1

Moät loaïi hình ca kòch daân gian noåi tieáng cuûa Trung Quoác.

442

Lính Troãi vôùi baûn Ñaïi hôïp xöôùng Caùch maïng ANH THY thöïc hieän

Nhaân Teát Ñoäc laäp naêm nay, toâi saép xeáp thôøi gian ñeán thaêm nhaïc só Toâ Haûi1. OÂng ñang soáng, dòch saùch vaø daïy ñaøn trong moät caên hoä treân ñöôøng Nguyeãn Troïng Tuyeån (quaän Phuù Nhuaän, thaønh phoá Hoà Chí Minh). Trôøi ñaõ toái, oâng taäp teãnh môû cöûa ñoùn toâi vaø giôùi thieäu vôùi moät oâng khaùch: “Chaùu laø con thaày giaùo mình ôû tröôøng Luïc quaân Traàn Quoác Tuaán, nhöõng naêm 50”.

Nghe oâng noùi nhö ñöôïc côûi taám loøng! Vöøa roùt nöôùc ra cheùn, oâng noùi: “Caùc chaùu thaät ñaùng quyù vì cha meï ñaõ maát, caùc chuù - lính cuûa cha meï chaùu - thì giaø roài, vaäy maø caùc chaùu vaãn nhôù ñeán. Ñieàu naøy hieám laém! Maø töø khi chuù trôû veà Thaønh phoá, chuû nhaät naøo, anh em Luïc quaân cuõng keùo veà ñaây, nhaø chaät phaûi ngoài caû xuoáng saøn, noùi chuyeän, ñaøn haùt. Tình caûm Luïc quaân, tình caûm cuûa nhöõng ngöôøi lính ñeïp quaù!” * * * Nhôù laïi nhöõng naêm thaùng choáng Myõ, Ñaûng vaø Quaân ñoäi quyeát ñònh môû tröôøng Thieáu sinh quaân mang teân Anh huøng lieät só Nguyeãn Vaên Troãi ñeå ñaøo taïo con em caùn boä trong vaø

1

Nhaïc só Toâ Haûi, hoäi vieân Hoäi Nhaïc só Vieät nam, hoïc vieân khoùa 5 tröôøøng Só quan Luïc quaân. OÂng coù teân cuøng taùc phaåm ñöôïc in trong “Baùch khoa toaøn thö veà Aâm nhaïc” (Coäng hoøa Phaùp).

443

ngoaøi quaân ñoäi, con em gia ñình coù coâng, chuaån bò cho moät ngaøy mai. Do chieán tranh ngaøy caøng aùc lieät, cuoái naêm 1966, nhaø tröôøng ñöôïc Ñaûng vaø Baùc cho sô taùn sang thaønh phoá Queá Laâm (Trung Quoác). Teát naêm 1968, xa nhaø, ñeå ñoùn naêm môùi Maäu Thaân, boïn hoïc sinh khoùa 5 chuùng toâi ñöôïc thaày Mai Xuaân Hieán (daïy Toaùn) vaø thaày Cao Thöôûng (daïy Vaên) daøn döïng tieát muïc “Toå khuùc: Tieáng haùt Ngöôøi chieán só bieân thuyø”1. Ñaây laø laàn ñaàu tieân trong ñôøi hoïc sinh, toâi ñöôïc tham gia trong daøn hôïp xöôùng. Baûn hôïp xöôùng coù tôùi boán chöông, maø moãi chöông laïi coù nhieàu lôøi khaù daøi, khi bieåu dieãn phaûi haùt theo nhieàu beø môùi theå hieän heát söï hoaønh traùng, ñoà soä cuûa taùc phaåm… Tuy khoâng phaûi hoïc sinh tröôøng nhaïc nhöng chuùng toâi vaãn coá gaéng taäp, taäp moät caùch say söa theo tinh thaàn cuûa tuoåi treû tröôøng Troãi. Cöù buoåi toái, sau giôø ñoïc baùo laø caû boïn laïi taäp trung xuoáng nhaø aên taäp theå ñeå taäp haùt.

Buoåi coâng dieãn Teát ñoù ñöôïc toå chöùc ôû Hoäi tröôøng lôùn (chính laø nhaø aên cuûa khoái caáp II). Maëc ngoaøi trôøi giaù reùt, caû ñaïi ñoäi vaãn xeáp haøng nghieâm chænh tröôùc cöûa ngaùch cuûa saân khaáu, chôø ñeán tieát muïc cuûa mình. Soá dieãn vieân leân tôùi caû traêm ngöôøi, phaûi maát tôùi 5 phuùt ñeå saép xeáp ñoäi hình. Ñöùng treân saân khaáu, ñöùa naøo ñöùa naáy ñeàu run vì ñaây laø laàn ñaàu hôïp xöôùng ñöôïc leân trình dieãn toaøn tröôøng. Thaày Hieán caàm ñuõa chæ huy. Daøn nhaïc nhaø tröôøng tham gia ñeäm cho hôïp xöôùng coù Phaïm Nguyeãn (khoùa 3) vaø Phaïm Minh Nghóa (khoùa 6) ñeäm aéc-cooùc, thaày Vaên thoåi clari-net, thaày Chi Phan chôi vioâ-loâng, Coâng Thaønh (khoùa 6) thoåi trom-pet, thaày Taâm ñeäm coâng-tô-rô-bat, chuù Duõng ñeäm troáng, coøn laïi laø ghi-ta, maêng-ñoâ-lin… Ñaïi loaïi laø coù gì ñaùnh naáy!

1

Theo coá giaùo sö-nhaïc só Nguyeãn Vaên Thöông: “Luùc ñaàu moïi ngöôøi goïi taùc phaåm naøy laø toå khuùc. Thöïc ra, ñaây laø baûn giao höôûng, ñaïi hôïp xöôùng ñaàu tieân cuûa neàn aâm nhaïc caùch maïng”.

444

“Toáp ca Theá kyû” cuûa khoùa 3 taïi Queá Laâm.

Ngay sau khi môû maøn, daøn hôïp xöôùng ñaõ veõ leân caûnh huøng vó cuûa nuùi röøng bieân cöông Toå quoác. Sang chöông II laø aâm höôûng tieáng voù ngöïa cuûa caùc chieán só bieân phoøng ngaøy ñeâm gaùc canh, baûo veä bieân cöông. Chöông III mieâu taû hình aûnh cuûa ngöôøi lính, sau nhöõng phuùt giaây caêng thaúng vaãn ngoùng veà queâ höông, nôi coù nhöõng ngöôøi thaân thieát ñang chôø mong. Vaø chöông cuoái cuøng laø aâm höôûng nhoän nhòp, soâi ñoäng cuûa coâng cuoäc lao ñoäng kieán thieát mieàn Baêùc xaõ hoäi chuû nghóa vaø nhaéc nhôû ngöôøi chieán só luoân chaéc tay suùng, baûo veä söï thanh bình cho Toå quoác. Hai baïn Phan Nam, Taán Lôïi cuøng baïn gaùi Haï Thanh Xuyeân ñöôïc phaân lónh xöôùng moät soá ñoaïn. Baûn hôïp xöôùng keát thuùc sau 15 phuùt trình dieãn. Caû hoäi tröôøng voã tay raøo raøo, uûng hoä loaïi hình ngheä thuaät môùi, ñöôïc theå hieän trong phong traøo vaên ngheä cuûa nhaø tröôøng. (Sau naøy môùi bieát caùc thaày daøn döïng ñöôïc taùc phaåm lôùn nhö vaäy laø nhôø ñaõ tham gia hôïp xöôùng ngaøy coøn hoïc ôû Sö phaïm Haø Noäi vaø töøng bieåu dieãn ôû saân vaän ñoäng Haøng Ñaãy, ñaàu nhöõng naêm 60).

445

* * * Nhöõng naêm 70, sau khi toát nghieäp Thieáu sinh quaân, ña soá chuùng toâi nhaäp nguõ vaø vaøo hoïc taäp taïi caùc tröôøng só quan.

Chieán tranh chöa keát thuùc, giaëc Myõ laïi tieán haønh chieán tranh phaù hoaïi laàn hai ra mieàn Baéc. Hoïc vieân só quan laïi sô taùn theo nhaø tröôøng, laïi leân röøng hoaëc veà noâng thoân. Ngaøy nghæ khoâng ñi ñaâu, cöù toái thöù baûy laïi quaây quaàn beân aám cheø caïnh chieác radio Orionton cuûa ñaïi ñoäi ngoùng chôø “Buoåi phaùt thanh: Vì an ninh Toå quoác”. Ñuùng 9 giôø, sau nhaïc hieäu keøn ñoàng môû maøn Chöông I cuûa “Toå khuùc”, caâu chuyeän ñöôïc baét ñaàu... Taùc phaåm cuûa oâng ñaõ theo chuùng toâi, theo cuoäc ñôøi cuûa nhöõng ngöôøi lính, suoát moät thôøi nhö vaäy ñaáy!

Cho tôùi giôø, ñaõ 35 naêm troâi qua, nhöng toâi coøn nhôù nhö in töøng lôøi ca, giai ñieäu vaø beø mình ñöôïc phaân haùt.

Chieàu chieàu döøng chaân ñænh non söôøn nuùi, (Beø: Ai ñi xa xoâi nhöng loøng vaãn vui).

Ngoù troâng xa xa taän phía chaân trôøi, (Coù ngöôøi thöông yeâu ngaøy ñeâm ngoùng troâng) Queâ höông yeâu daáu bao ngöôøi chôø mong, (Nôi queâ höông xa xoâi, ai chôø mong) Nhöõng ñeâm hoâm raèm, tieáng ca vang löøng cuøng ngöôøi xa vaéng ñaäp luùa döôùi traêng... Ñöôïc haùt nhöõng giai ñieäu ñeïp vôùi nhöõng ca töø thieát tha nhö theá thì laøm sao khoâng meán phuïc taøi naêng cuûa ngöôøi ñaõ saùng taùc ra noù! Quaù tuyeät vôøi! Chuùng toâi ñaõ hoïc, hieåu vaø daønh tình caûm quyù troïng nhaïc só Toâ Haûi töø chính taùc phaåm cuûa oâng.

A.T

446

Hoa Ñoã Quyeân NGUYEÃN KHAÙNH HOØA* Hoïc sinh khoùa 5

Ñoã quyeân ôi! haùt löng ñeøo Nguùt xanh röøng thaúm, thoâng reo daëm ngaøn Hoaøng hoân phuû tím khoâng gian Baâng khuaâng maây ñoïng traéng ngaøn non cao Ñoã quyeân ôi! ñeïp xieát bao Giöõa chieàu Em ñöùng, ngoït ngaøo boùng Em.

Queá Laâm 1968 N.K.H

* Baïn coù gioïng ñoïc raát dieãn caûm, ñöôïc chuù Taân (Tuyeân huaán Phoøng Chính trò) choïn ñoïc thuyeát minh phim ngaøy tröôøng veà Höng Hoùa.

447

Vöôït qua noãi ñau KIEÁN QUOÁC

Thaùng 6 naêm 1968. Trôøi Queá Laâm ñaõ vaøo heø. Anh em khoùa 3 vöøa thi toát nghieäp xong, ñang chôø ngaøy leân taàu veà nöôùc nhaän nhieäm vuï nhöng vaãn haêng haùi chuaån bò caùc tieát muïc tham gia ñeâm lieân hoan vaên ngheä, giao löu vôùi hai tröôøng Nguyeãn Vaên Beù vaø Daân toäc Trung öông. Ñaây laø ñeâm giao löu ñaàu tieân ñöôïc toå chöùc giöõa ba tröôøng taïi Queá Laâm maø tröôøng ta ñöôïc giao laøm noøng coát. Thaày Chi Phan nhaän nhieäm vuï Toång ñaïo dieãn chöông trình. Ñoäi kòch khoùa 3 ñaêng kyù vôùi thaày döïng vôû “Hoøn ñaát”, trong ñoù nhaân vaät chò Söù ñöôïc Phöông Tuøng thuû vai. Coù leõ do taùc phaåm ñaõ ñöôïc hoïc trong chöông trình maø caùc dieãn vieân thuoäc loøng vai dieãn chæ trong vaøi ngaøy. Toáp ca nam “Noãi lo cuûa nhaø thieän xaï”, saùng taùc cuûa thaày Chi Phan coù Minh Ñöùc, Maïnh Quaân, Nguyeãn Thaéng, Coâng Minh, Beá Ngoïc, Anh Minh, Hoà Baéc… tham gia, Phaïm Nguyeãn ñeäm ac-cooùc. Maïnh Quaân coøn phaûi chuaån bò theâm tieát muïc ñoäc taáu vui “Chuyeän tieåu ñoäi toâi” cuõng cuûa thaày Phan saùng taùc. Coâ Thuïc ñaêng kyù hai tieát muïc: song ca nöõ “Laøng toâi” vaø “Chuù meøo khaùng chieán”, do em Töôûng Bích Haø vaø Nguyeãn Hoøa Bình haùt; ñôn ca “Chaøo anh giaûi phoùng quaân, chaøo muøa Xuaân ñaïi thaéng!” do Töôûng Hoaøi Nam ñaûm nhaän. Chò Bích, baùc só, trình dieãn solo “Muùa Taân Cöông”… Khoâng quaù khi caùc thaày taâm söï: Caøng soáng vôùi caùc em môùi caøng thaáy hoïc sinh tröôøng Troãi coù nhieàu taøi leû!

448

Theo keá hoaïch, chieàu nay thaày troø leân ñöôøng. Cuõng laø “mang chuoâng ñi ñaám nöôùc ngöôøi” neân ai cuõng lo. Chuù Tuùc ñaõ ñaùnh chieác xe ca Tröôøng Xuaân ra coång. Ñaïo cuï ñaõ saép heát leân xe. Chæ coøn ít phuùt nöõa laø ñeán giôø xuaát phaùt. Dieãn vieân trong ñoäi vaên ngheä ríu rít leân xe, coøn thaày Phan tay caàm danh saùch ñang ñieåm laïi maët töøng ngöôøi. Boãng thaáy thaày Cao Thöôûng töø khu giaùo vieân chaïy leân vôùi boä maët hôùt haûi, nhìn aùnh maét thaày khi ñoù laï laém. Giaät tay aùo thaày Phan, thaày kheõ noùi: “Phan!” roài quay ñi ngay.

- Coù chuyeän gì ñaáy? – thaày Phan hoûi.

Thaày Thöôûng quay laïi, maét ñoû hoe, gioïng run run: “Boá… Boá Phan… maát saùng nay.” Vöøa nghe xong, thaày Chi Phan naác leân, roài xæu xuoáng. Chôït nghó tôùi ñieàu gì, thaày quay löng chaïy ra xa, luùc ñoù nöôùc maét môùi traøo ra nhöng coá kìm khoâng khoùc thaønh tieáng. Coù gì buoàn hôn khi boá maát maø khoâng ñöôïc ôû beân, nhaát laø ngaøy ñoù thaày Phan coøn quaù treû, môùi 23-24. Ñuùng laø “buoàn nhö boá cheát”! Caùnh hoïc sinh ngô ngaùc khoâng hieåu ñieàu gì ñaõ xaûy ra vôùi thaày. Laëng ñi trong daêm phuùt, thaày töï xaùc ñònh, neáu mình suy suïp luùc naøy laø buoåi bieåu dieãn seõ thaát baïi; neáu caùc em bieát tin naøy seõ khoâng coøn khí theá böôùc leân saân khaáu ñeâm nay. Laáy khaên tay lau nöôùc Thaày Chi Phan vaø baïn Haø Quang Chí maét, thaày quay laïi xe. Boïn treû, 449

nhöõng hoïc sinh ñaõ gaén boù vôùi thaày maáy naêm nay, nhaát laø caùnh lôùp B3 nhao nhao: - Coù vieäc gì xaûy ra ñaáy aï? Boïn em coù giuùp thaày ñöôïc gì khoâng?

Thaày Phan kheõ laéc ñaàu: “Khoâng coù gì ñaâu. Caùc em leân xe, chuaån bò xuaát phaùt!”. Chuù Tuùc noå maùy cho xe chaïy. Thaày Cao Thöôûng ñöùng döôùi saân nhìn theo, maét buoàn röôøi röôïi… Ñeâm hoâm ñoù, chöông trình ñöôïc bieåu dieãn thaät hoaøn haûo.

Thaày Chi Phan ñöùng sau caùnh gaø theo doõi vaø chæ ñaïo töøng tieát muïc nhö khoâng coù ñieàu gì xaûy ra. Thaày troø tröôøng baïn voã tay nhieät lieät nhö ñöôïc xem moät chöông trình cuûa ñoaøn Vaên coâng Toång cuïc Chính trò. Chæ cho ñeán khi phoâng maøn treân saân khaáu kheùp laïi, thaày Ñieåm töø sau caùnh gaø chaïy ra thì thaày Phan môùi guïc ñaàu vaøo vai ñoàng nghieäp khoùc. Nöôùc maét öôùt caû vai aùo. Ñeán luùc ñoù luõ hoïc troø môùi bieát ñieàu gì ñaõ ñeán vôùi thaày Phan…

Vaø sau naøy môùi hay, ôû nhaø ñieän sang töø chieàu. Caàm böùc ñieän baùo treân tay, baùc Quyønh cho goïi boä moân Vaên leân hoäi yù.

Ai cuõng phaân vaân vì toái nay thaày Chi Phan phaûi chuû trì moät buoåi bieåu dieãn ñaëc bieät. Neáu thoâng baùo tröôùc giôø ñi, sôï raèng thaày buoàn seõ hoûng vieäc chung. Nhöng khi naøo baùo laø thích hôïp nhaát? Hay ñeå ñeán khi keát thuùc ñeâm dieãn? Rieâng thaày Cao Thöôûng, ngöôøi tröïc tieáp nhaän tin, ñaõ ñaáu tranh tö töôûng. Chôi thaân vôùi thaày Chi Phan bao naêm, laïi laø ñoàng nghieäp neân thaày raát hieåu tính caùch thaày Phan: soáng raát coù tình vaø laøm vieäc raát coù traùch nhieäm. Hôn nöõa, maát maùt cuûa baïn coù khaùc gì maát maùt cuûa mình. Khoâng cho pheùp daáu baïn luùc naøy.

Sau naøy khi hình dung laïi phuùt giaây ñoù, chaû hieåu sao, thaày Cao Thöôûng cöù nghó theá naøo baïn mình cuõng ñuû nghò löïc ñeå vöôït qua cuù soác. Vaø thaày ñaõ quyeát ñònh...

Saøi Goøn, tröôùc ngaøy 30-4-2003 K.Q 450

Kyû nieäm veà moät ngöôøi thaày HOAØNG QUANG * Hoïc sinh khoùa 4

Cho ñeán baây giôø, khi “ñaàu ñaõ chôùm ñieåm baïc, raêng ñaõ baét ñaàu long”, kæ nieäm trong ñôøi cuõng ñaõ queân nhieàu nhöng daáu aán nhöõng naêm thaùng soáng vaø hoïc taäp trong tröôøng Troãi thì thaät khoù queân.

Trong taäp I “Sinh ra trong khoùi löûa”, nhieàu baïn ñaõ coù nhöõng baøi vieát thaät xuùc ñoäng ca ngôïi coâng lao vaø ñöùc ñoä cuûa caùc thaày, coâ tröôøng ta. Ñoïc xong laøm toâi nhôù laïi caùc giôø hoïc vaät lyù sinh ñoäng cuûa thaày Nguyeãn Thaân Boång, giôø phaân tích vaên hoïc thaät haáp daãn cuûa thaày Chi Phan, giôø toaùn cuûa thaày Ñoan maø caùc con soá khoâ khan cuõng trôû neân gaàn guõi, roài giôø hoïc Trung vaên cuûa coâ Ngaàn maø caû coâ laãn troø vöøa hoïc vöøa cuøng haùt thaät vui veû: Paàn paàn paàn nai chiu xö ní, paán nai xö ni paân nai xöø nì, paán nai chiu xöø nì...

* Hieän sinh soáng taïi Leipzig (Coäng hoaø Lieân bang Ñöùc) cuøng Buøi Nam, Buøi Ñaêng Bình, Toân Gia Quyù, Phaïm Voõ Huøng, Phan Thaùi Hoøa, Phan Ñöùc Duõng, Ñoaøn Quoác Khaùnh, Buøi Quang Chính, Quaân Chính, Tuaân...

451

Caùc thaày cuøng ñoäi thi hoïc sinh gioûi Toaùn mieàn Baéc naêm hoïc 1968 - 1969.

Trong soá thaày, coâ cuûa tröôøng, coù moät ngöôøi thaày in daáu aán saâu ñaäm trong toâi, cho ñeán baây giôø tuy ñaõ hôn 30 naêm xa tröôøng, khi nhaéc laïi chuyeän xöa toâi laïi nhôù ñeán. Ñoù laø thaày Baân – chính trò vieân ñaïi ñoäi cuûa khoaù 4, moät ngöôøi thaày ñaõ theo saùt, dìu daét chuùng toâi trong suoát thôøi gian soáng vaø hoïc taäp ôû tröôøng Troãi.

Voán laø moät ñöùa treû nghòch ngôïm, hieáu ñoäng ngay töø trong buïng meï (meï toâi keå laïi vaäy), neân khi böôùc chaân vaøo tröôøng Troãi (cuoái naêm lôùp 6), toâi bò coi laø “phaàn töû caù bieät”, ñöôïc Ban chæ huy ñaïi ñoäi quan taâm theo doõi. Khi thì toâi boû hoïc vaøo nhaø daân naáu cheø saén, khi thì vi phaïm kæ luaät daân vaän (aên troäm saén, baén gaø cuûa daân) ngaøy ôû Traïi Cau, Ñaïi Töøø, roài löôøi taäp theå duïc buoåi saùng hoaëc khuøng leân laø ñaùnh nhau vôùi baïn... Moãi laàn vi phaïm kyû luaät, toâi ñeàu “ñöôïc” Ban chæ huy ñaïi ñoäi goïi leân vaø ngöôøi maø toâi phaûi ñoái dieän nhieàu nhaát laø thaày Baân. Tuy ñaõ 452

töông ñoái “daïn ñoøn” nhöng moãi laàn gaëp thaày, toâi laïi caûm thaáy lo sôï (maëc duø chöa bao giôø thaày caùu gaét hoaëc “noåi traän loâi ñình”). Tieáng thaày nhoû nheï vôùi aùnh maét ñaày thuyeát phuïc, giaûng giaûi ñieàu hay leõ phaûi. Quaû thaät, nhöõng luùc aáy, toâi aân haän voâ cuøng vaø höùa seõ khoâng bao giôø vi phaïm.

Nhö caùc cuï noùi “Cha meï sinh con, trôøi sinh tính” neân chæ ít laâu sau toâi laïi queân khuaáy nhöõng ñieàu thaày daïy vaø nhöõng gì mình ñaõ höùa. Vaø caùi gì phaûi ñeán seõ ñeán. Cuoái naêm lôùp 8, ôû Queá Laâm (luùc aáy tröôøng ta ñoùng quaân ôû khu tröôøng môùi), ñaïi ñoäi chuaån bò toång keát naêm hoïc vaø böôùc vaøo nghæ heø. Moät buoåi chieàu ñeïp trôøi, toâi ñöôïc Ban chæ huy ñaïi ñoäi goïi leân vaø ngöôøi gaëp toâi vaãn laø thaày Baân. Cuõng nhö nhöõng laàn tröôùc, toâi töï “vaán an” cho mình: Chaéc chaúng coù gì gheâ gôùm, thaày laïi giaûng giaûi vaø toâi laïi höùa söûa chöõa. Moïi chuyeän laïi... vaãn theá! Khi vöøa böôùc vaøo phoøng, thaày chæ gheá cho toâi ngoài roài vaøo ñeà. Vaãn gioïng noùi nheï nhaøng (nhöng laàn naøy toâi caûm thaáy coù gì khang khaùc); tröôùc tieân, thaày nhaän xeùt nhöõng maët tieán boä cuûa toâi trong hoïc taäp vaø reøn luyeän trong thôøi gian qua. Sau ñoù, vôùi gioïng kieân quyeát hôn, thaày neâu vaø phaân tích caùc khuyeát ñieåm khaù traàm troïng cuûa toâi trong vieäc chaáp haønh ñieàu leänh: naøo laø “keát boà keát bòch”, ñaùnh loän nhau, vi phaïm kæ luaät daân vaän (vaøo vöôøn caây coâng xaõ aên troäm ñaøo, döa haáu...), roài “nguû nöôùng” khoâng chòu daâïy taäp theå duïc saùng... Thaày keát luaän (cho ñeán baây giôø toâi vaãn coøn nhôù roõ nhö in nhöõng lôøi thaày noùi): “Vôùi nhöõng khuyeát ñieåm cuûa em, Ban chæ huy ñaïi ñoäi quyeát ñònh cho em toång keát haïnh kieåm caû naêm hoïc ñieåm 3. Nhö vaäy em seõ bò löu ban laïi lôùp 8 vì khoâng ñuû tieâu chuaån xeùt leân lôùp. Ñaïi ñoäi seõ thoâng baùo quyeát ñònh kyû luaät naøy tôùi phuï huynh”. Nghe xong, toâi thaáy trôøi ñaát nhö suïp ñoå ngay tröôùc maët. Bò löu ban vì haïnh kieåm 3 laø ñieàu maø töø tröôùc ñeán nay chöa bao giôø toâi nghó tôùi. Hai chöõ “löu ban” cöù quay cuoàng tröôùc maét. Ba meï 453

toâi ôû trong nöôùc maø bieát tin chaéêc laø seõ ñau buoàn vì thaèng con “trôøi ñaùnh” naøy. Hai maét toâi cay seø. Ngöng moät luùc (coù leõ muoán ñeå toâi tónh taâm laïi) thaày noùi tieáp: “Tuy vaäy, sau khi xeùt keát quaû hoïc taäp cuûa em, Ban chæ huy thaáy ñeå taïo ñieàu kieän cho em söûa chöõa khuyeát ñieåm, phaán ñaáu vöôn leân, caùc thaày chuyeåûn em veà B4 (trung ñoäi goàm caùc baïn hoïc yeáu) vaø giao cho em laøm caùn söï hoïc taäp. Em coù nhieäm vuï moãi toái töø 6 giôø ñeán 7 giôø 30 phuùt, giuùp caùc baïn giaûi caùc baøi taäp veà toaùn, lyù, hoaù. Em coù laøm ñöôïc khoâng? Neáu em hoaøn thaønh toát thì ñaïi ñoäi seõ xem xeùt laïi kyû luaät naøy.” Khoâng chaàn chöø, toâi traû lôøi: “Thöa thaày em laøm ñöôïc aï!”. Trong ñaàu toâi luùc aáy chæ coù moät suy nghó duy nhaát: laïi “soáng” roài, nhôø ñöôïc thaày Baân vaø Ban chæ huy ñaïi ñoäi môû ñöôøng thoaùt. Chaéc chaén ba meï ôû nhaø seõ ñôõ buoàn. Thaáy toâi ñaõ hoaøn hoàn, thaày nheï nhaøng noùi tieáp: “Ban chæ huy ñaïi ñoäi tin laø em nhaän ra khuyeát ñieåm vaø seõ coá gaéng phaán ñaáu hoaøn thaønh nhieäm vuï.” Toâi ñöùng phaét daâïy, queân maát laø mình khoâng ñoäi muõ, vaãn giô tay leân ngang ñaàu chaøo thaày theo kieåu nhaø binh.

Ngay sau ñaáy, cöù ñuùng 6 giôø toái, toâi xaùch chieác baûng con treo leân töôøng ngay trong phoøng nguû, cuøng caùc baïn oân laïi lyù thuyeát vaø giaûi caùc baøi taäp khoù. Sau moãi buoåi oân luyeän, toâi caûm nhaän coù theâm nieàm vui môùi vì mình ñaõ laøm ñöôïc moät vieäc coù ích. Cuøng vôùi nhöõng coá gaéng trong hoïc taäp, toâi tieán boä hôn trong vieäc chaáp haønh kyû luaät, khoâng quaäy phaù nhö tröôùc. Ñaëc bieät, coù tieán boä roõ reät trong chaáp haønh giôø giaác, khi vöøa nghe coøi baùo thöùc buoåi saùng, toâi baät daâïy ngay; khoâng nhöõng theá, coøn hoâ roõ to: “Daâïy ñi, daâïy ñi anh em!”. Thaät laø vui!

Thöïc ra, nhöõng ñieàu toâi laøm ñöôïc trong “thôøi gian caûi taïo” khoâng coù gì laø gheâ gôùm vôùi caùc baïn, nhöng ñoái vôùi toâi, quaû laø caû moät vaán ñeà. Ñang thöôøng xuyeân tuï taäp chôi bôøi vôùi caùc “chieán höõu” L.Q.T, D.Q.T, T.T.B... nay phaûi giaûm bôùt ñeå lao 454

vaøo giuùp ñôõ caùc baïn môùi trong B4 cuõng chaúng phaûi deã gì, nhaát laø vôùi moät keû laém „taät” nhö toâi. Ñoâi luùc cuõng caûm thaáy phaùt khuøng. Roài coù caâu hoûi cöù lôûn vôûn trong ñaàu: Lieäu caùc thaày coù coøn thaønh kieán vaø truø giaäp mình khoâng? Caùc thaày ñaõ göûi nhaän xeùt theá naøo cho ba meï?...

Trong suoát thôøi gian naøy, toâi luoân ñöôïc Ban chæ huy ñaïi ñoäi, maø tröïc tieáp laø thaày Baân, theo saùt ñoäng vieân. Sau gaàn hai thaùng phaán ñaáu, moät hoâm, toâi nhaän ñöôïc thö cuûa meï toâi töø trong nöôùc göûi sang. Tim ñaäp, tay run, voäi boùc bì thö. Thö meï vieát “... Khi nhaän ñöôïc baûn nhaän xeùt cuoái naêm cuûa nhaø tröôøng göûi veà, meï raát buoàn vaø ñau khoå. Meï ñaõ khoùc. Con coù bieát raèng, trong khi ba con vaø ñoàng ñoäi haøng ngaøy haøng giôø phaûi ñoái maët vôùi caùi cheát ñeåå baûo veä baàu trôøi Toå quoác thì con ñöôïc Ñaûng vaø quaân ñoäi cho sang nöôùc baïn aên hoïc nhöng laïi phuï loøng mong moûi cuûa ba meï, cuûa quaân ñoäi...” Cay cay soáng muõi, toâi coá gaéng ñoïc tieáp “...Vöøa roài meï môùi nhaän ñöôïc thö cuûa thaày Baân. Thaày cho bieát trong thôøi gian thöû thaùch, con ñaõ coù nhieàu coá gaéng söûa chöõa khuyeát ñieåm, coù tieán boä trong chaáp haønh kyû luaät vaø ñoaøn keát vôùi baïn beø, hoaøn thaønh nhieäm vuï ñöôïc giao... Ba meï raát möøng vaø hy voïng con seõ phaán ñaáu toát ñeå xöùng ñaùng laø ANH BOÄ ÑOÄI CUÏ HOÀ.” (Naêm töø naøy ñöôïc meï toâi vieát hoa). Ñoïc ñeán ñaây, toâi thôû phaøo nheï nhoõm, theá laø yeân taâm, caùc thaày khoâng truø uùm vaø ba meï ñaõ tha thöù cho mình, phaûi coá gaéng hôn.

Heát kì nghæ heø ñoù, toâi ñöôïc thaày Baân thay maët Ban chæ huy thoâng baùo: “Ñaïi ñoäi ñaõ xeùt laïi kyû luaät cuûa em. Em chính thöùc ñöôïc leân lôùp 9”. Ba thaùng sau, toâi laïi ñöôïc xeùt keát naïp vaøo Ñoaøn Thanh nieân lao ñoäng Vieät Nam - moät trong nhöõng söï kieän quan troïng trong “ñôøi soáng chính trò” cuûa toâi. Luùc ñaáy, toâi chæ coøn bieát caùm ôn söï quan taâm giaùo duïc vaø giuùp ñôõ cuûa caùc thaày trong Ban chæ huy ñaïi ñoâi maø tröïc tieáp laø thaày Baân.

455

Thaùng 9 naêm 1969, sau khi toát nghieäp lôùp 10, chuùng toâi rôøi tröôøng Troãi thaân yeâu, nhaäp nguõ vaø trôû thaønh “Anh boä ñoäi Cuï Hoà”. Nhöng nhöõng kæ nieäm veà tröôøng luoân ñi cuøng toâi theo naêm thaùng. Chính nhöõng kæ nieäm naøy cuøng nhöõng ñieàu caùc thaày, caùc coâ daïy baûo ñaõ giuùp cho toâi hoaøn thaønh toát caùc nhieäm vuï cuûa ñôn vò giao, xöùng ñaùng laø moät hoïc sinh tröôøng Thieáu sinh quaân Nguyeãn Vaên Troãi.

Thôøi gian troâi ñi nhanh quaù, môùi ñoù maø ñaõ gaàn 40 naêm.

Giôø ñaây, moãi ngöôøi moãi ngaû, moãi ngöôøi moãi phöông, khoâng bieát coøn coù dòp gaëp laïi ñaày ñuû thaày coâ vaø caùc baïn?

Vöøa roài “thaèng baïn giaø” Toân Gia Quyù coù veà nöôùc, khi quay sang ñaõ keå vôùi toâi: “Thaèng Tuaán-Tín khoaù ta may thaät, con noù ñöôïc thaày Baân nhaän daïy doã vaø keøm caëp veà vaên hoaù...” Caâu noùi aáy ñaõ noùi leân taát caû söï kính troïng cuûa chuùng toâi, nhöõng hoïc sinh khoaù 4, vôùi moät ngöôøi thaày - moät chính trò vieân ñaïi ñoäi.

Leipzig, thaùng 3-2004 H.Q

456

Maáy lôøi taâm huyeát Löõ Thaùi thaân yeâu!

Baây giôø laø 1 giôø 10 phuùt, ngaøy 2 thaùng 7 naêm 1968. Ñaõ quaù nöûa ñeâm roài, chæ coøn 7 tieáng nöõa laø caùc em leân taàu veà nöôùc. Coù leõ sau naøy, chuùng ta ít coù ñieàu kieän cuøng soáng vôùi nhau.

Ba naêm qua, bieát bao kyû nieäm. Töø nhöõng ngaøy ôû Traïi Hoøe ñeán An Myõ, luùc vui, buoàn, söôùng, khoå, thaày, troø ñeàu coù nhau.

Queân sao ñöôïc khi vaøo röøng laáy nöùa, kieám cuûi veà cho ñôn vò; queân sao ñöôïc nhöõng böõa côm ñaïm baïc, baùt canh chæ leøo teøo vaøi ngoïn rau taøu bay hoaëc baùt ngoâ bung aên saùng loùt daï. Vaäy maø cuoäc soáng cuûa thaày, troø ta vaãn vui veû, ñaàm aám!

Vôùi Löõ Thaùi, trong cuoäc soáng taäp theå vöøa qua, em ñaõ tröôûng thaønh leân nhieàu, nhaát laø thôøi ñieåm Queá Laâm bò dòch vieâm maøng naõo. Em toû ra bình tónh, vöõng vaøng. Ñoù laø ñieàu toát. Nay mai ôû moâi tröôøng môùi, thaày muoán caên daën em ñoâi ñieàu: - Ñaàu tieân, phaûi xaùc ñònh ñoäng cô, traùch nhieäm cho chính xaùc.

- Lieân tuïc, beàn bæ phaán ñaáu, khoâng ñöôïc noùng voäi.

- Laø chieán só roài neân phaûi giöõ nghieâm kyû luaät quaân ñoäi.

- Luoân luoân khieâm toán hoïc hoûi nhöõng ñieàu mình chöa bieát.

Laøm ñöôïc nhö vaäy thì tröôùc sau, em seõ ñaït ñöôïc nguyeän voïng.

Nay mai ñaây, ñôn vò coù phaân coâng nhieäm vuï gì, duø khoù khaên, mong em saün saøng nhaän vaø hoaøn thaønh thaät toát.

Thaày chôø tin vui veà thaønh tích cuûa em. Xa tröôøng, xa caùc thaày, caùc coâ, Löõ Thaùi naêng bieân thö veà thaêm hoûi nheù!

Thaày chuùc em leân ñöôøng bình an, maïnh khoeû vaø ñöôïc moïi söï nhö yù!

Hoân em! – Thaày Nguyeãn Phuù.

457

Xaï thuû Thaân taëng caùc em hoïc sinh veà nöôùc nhaäp nguõ Thaày giaùo CHI PHAN

Coù moät baïn hoïc sinh Rôøi tröôøng Nguyeãn Vaên Troãi Khai taêng tuoåi cuûa mình Naèn nì xin nhaäp nguõ.

Baén baøi moät suùng tröôøng Ñaàu tieân ra tuyeán ñôïi Hoài hoäp buoåi leân ñöôøng Phuùt giaây naøy dieãn laïi…

- “Soá moät vaøo beä baén!”

Tim ñaäp maïnh, chaân run…

Yeáu lónh ñaõ thuoäc trôn Vaãn nhö coøn bôõ ngôõ. Ñoàng chí chính trò vieân Ñöùng beân ngoaøi noùi nhoû: - “Quaân ñòch ñang xoâng leân Nhaèm truùng ñaàu chuùng noù!”

458

Nhaèm truùng ñaàu chuùng noù Nhöõng teân Myõ daõ man Gaây bao nhieâu ñau khoå Khaép hai mieàn Baéc, Nam. Suùng noå roøn ba phaùt - “Coù leõ ñaïn vaùi trôøi?” (Ñöùng daäy, toaùt moà hoâi) - “Khoâng! Mình baén chính xaùc…”

Côø hieäu chæ leân trôøi Quay troøn laù côø ñoû Ba löôït baùo voøng möôøi Caû xaï tröôøng vui roä. Ñôït hai, bia soá taùm Baén moät phaùt laät nghieâng Ñoàng chí chính trò vieân Xieát chaët tay xaï thuû

Queá Laâm, 26-6-1967

459

Vaøi neùt Queá Laâm nhöõng ngaøy Caùch maïng Vaên hoùa VIEÄT DUÕNG thöïc hieän

Ñaàu thaùng gieâng naêm 1967, chuùng toâi ñeán thaønh phoá Queá Laâm. Caû tröôøng ñöôïc boá trí veà tröôøng Trung hoïc soá 1 cuûa thaønh phoá. So vôùi nöôùc ta luùc baáy giôø, thaät hieám coù tröôøng caáp III naøo ñöôïc xaây döïng treân moät dieän tích roäng vaø nhaø cöûa khang trang nhö theá. (Ñöôïc bieát tröôøng Y Trung ñöôïc thaønh laäp töø nhöõng naêm tröôùc ngaøy giaûi phoùng 1949, döôùi thôøi Quoác daân ñaûng). Cuõng laø dòp may vì ôû Trung Quoác ñang tieán haønh Ñaïi caùch maïng Vaên hoùa, caùc tröôøng hoïc ñeàu ñoùng cöûa ñeå hoïc sinh “ñi laøm caùch maïng”, vì vaäy maø coù haún moät tröôøng troáng daønh cho chuùng ta.

Trong khuoân vieân tröôøng coù moät soá nhaø xen keõ daønh cho gia ñình giaùo vieân. ÔÛû gaàn ñaïi ñoäi 71 cuõng coù maáy gia ñình.

Hoâm môùi sang, caû boïïn ñang ñöùng giöõa saân uù ôù thì coù thaày giaùo hoûi moät caâu baèng tieáng Nga: “Caùc em coù bieát tieáng Nga?”. Vöøa nghe loaùng thoaùng, moät baïn nhanh nhaåu: “Ña”, roài chaïy voäi veà goïi thaày Thöôûng. Taâm ñaàu yù hôïp, hai thaày vui veû troø chuyeän (sau naøy môùi bieát teân thaày laø Maõ - Maõ laûo sö); coøn boïn toâi thì voâ tö “noùi chuyeän baèng tay” vôùi maáy ñöùa con gaùi, trong ñoù coù Tieåu Mai (hình nhö laø con thaày, traïc tuoåi chuùng toâi). Roài Tieåu Mai chaïy veà nhaø xaùch vôït ruû chuùng toâi chôi boùng baøn. (ÔÛû Trung Quoác, moân theå thao naøy raát phoå bieán, haàu nhö ôû ñaâu coù choã ñuû roäng laø coù theå ñaët moät baøn boùng laøm baèng xi-maêng; 460

ñaàu lôùp hoïc naøo cuûa Y Trung cuõng coù moät baøn boùng). Tieåu Mai caàm vôït doïc, chôi thaønh thaïo laøm maáy ñöùa toâi ñaùnh traû chaät vaät. Thaáy coù quaû neâu hôi cao, anh em cuøng hoâ to: “Tiu!”, laøm baïn ngöôïng ñoû maët vaø noùi: “Puù haûo!”1. (Maõi sau naøy môùi bieát “tiu” laø töø chöûi tuïc cuûa ngöôøi Hoa). Tröôùc laï sau quen, caùc baïn thì daïy boïn toâi tieáng Hoa, coøn chuùng toâi daïy laïi tieáng Vieät.

Quan heä daàn trôû neân thaân thieát.

Queá Laâm naèm saâu trong luïc ñòa, xung quanh laø nuùi ñaù. Muøa ñoâng thì khoâ hanh, gío laïnh vaø reùt thì nhö caét da caét thòt. Boïn treû con môùi sang chöa quen laïnh, ngay muøa ñoâng ñaàu ñaõ vaáp phaûi dòch vieâm maøng naõo. Toaøn tröôøng caám traïi, khoâng ai ñöôïc ra phoá. Tuy theá, khoâng khí soâi ñoäng cuûa Caùch maïng Vaên hoaù vaãn cöù lan vaøo tröôøng. Doïc caùc con ñöôøng, “hoàng veä binh” trong ñoàng phuïc aùo ñaïi caùn, muõ vaø quaàn xanh coâng nhaân, caùnh tay ñeo baêng ñoû, tay caàm Mao tuyeån xeáp haøng, vöøa ñi vöøa haùt nhöõng baøi caùch maïng. Hoï coøn vui veû taëng boïn toâi moät loâ huy hieäu gaøi ngöïc vaø saùch ñoû. Cöù choã naøo coù böùc töôøng troáng laø laäp töùc coù ngöôøi ñeán queùt hoà, keû daùn “ñaïi töï baùo”2 (ñöôïc caùc thaày dòch noäi dung laø: choáng chuû nghóa xeùt laïi hieän ñaïi, choáng giai caáp tö saûn môùi…), tôø naøy môùi daùn buoåi saùng thì buoåi chieàu ñaõ coù tôø khaùc daùn ñeø leân. Boïn hoïc sinh chuùng toâi thì chaúng hieåu taïi sao treân ñaát nöôùc Trung Quoác xaõ hoäi chuû nghóa laïi coù tö saûn, coù xeùt laïi?

Cho ñeán moät sôùm, khi caû lôùp ñang chôø tröïc nhaät mang baùnh bao veà aên saùng thì nghe thaáy tieáng thanh la “pheøng pheøng” aàm ó. Moät toáp “hoàng veä binh” tay caàm saùch ñoû raàm raäp chaïy tôùi nhaø taäp theå giaùo vieân. Chuùng ñaïp cöûa vaøo nhaø thaày Maõ, quaùt thaùo aàm ó roài luïc tung saùch vôû, baùo chí vöùt ra saân, caû 1 2

Khoâng toát!

Baùo chöõ to – moät coâng cuï tuyeân truyeàn trong Caùch maïng Vaên hoaù.

461

maáy cuoán saùch coù bìa in tieáng Nga. Laùt sau, chuùng loâi thaày ra saân vaø ñoïc leänh. (Nghe chaêûng hieåu gì, sau naøy ñöôïc thaày Chieâu giaûi thích: thaày bò quy toïâi ñi theo “con ñöôøng cuûa chuû nghóa xeùt laïi hieän ñaïi Khô-rut-soáp” vì ñaõ daïy tieáng Nga cho hoïc sinh!?). Luõ nhoùc con laâu nhaâu vaøo xæ vaû vaø nhoå nöôùc boït vaøo ngöôøi thaày, chuùng aán leân ñaàu thaày chieác muõ nhoïn baèng bìa (treân coù maáy chöõ vieát baèng möïc Taøu). Trôøi thì laïnh maø treân ngöôøi thaày aùo soáng phong phanh, hai tay bò troùi giaät caùnh khuyûu. Thaày bò aùp giaûi qua saân boùng veà phía ñaïi ñoäi 72, caû boïn chaïy theo sau hoâ: “Taû taûo!”1. (Hình nhö sau ñoù, chuùng sang baét caû giaùo sö Thònh daïy Theå thao cuøng ñöa ra ngoaøi Queá Laâm ñaáu toá). Tieåu Mai vaø meï maét ñoû hoe, uaát öùc nhìn theo maø khoâng daùm laøm gì. Ñeán tröa gaëp baïn, hoûi boïn chuùng laø ai thì ñöôïc traû lôøi: “Tha maán sö Y Trung tô xueá saâng”2. Boïn toâi laéc ñaàu: Taïi sao hoïc troø laïi daùm ñoái xöû nhö vaäy vôùi thaày giaùo cuûa mình? Tuy ñöôïc phoå bieán: ñaây laø “chuyeän noäi boä” cuûa Baïn, khoâng neân toû thaùi ñoä, nhöng boïn treû chuùng toâi khoâng theå xa laùnh Tieåu Mai luùc naøy, baèng aùnh maét, chuùng toâi ñaõ ngaàm ñoäng vieân hai meï con baïn.

Sau ngaøy dòch vieâm maøng naõo taïm laéng, anh em ñöôïc pheùp ra phoá chôi môùi bieát ngoaøi ñoù caùch maïng coøn “gheâ khuûng” hôn nhieàu. Veû ñeïp cuûa thaønh phoá “sôn thuyû höõu tình” giôø ñaây bò caùch maïng laøm bieán daïng. Treân töôøng nhöõng toøa nhaø lôùn naèm doïc phoá trung taâm, toaøn thaáy daùn baùo chöõ to, giaáy raùc ngaäp phoá, khoâng coù ngöôøi doïn. Tröôùc giôø laøm vieäc, coâng chöùc phaûi xeáp haøng tröôùc coång, ñoàng thanh ñoïc “Tröôùc taùc”. Caùc coâng trình lòch söû, chuøa chieàn bò ñaäp phaù (vì laø taøn dö cuûa cheá ñoä phong kieán); saùch vôû quyù (caû lòch söû, vaên hoïc, 1 2

Ñaû ñaûo!

Chuùng noù laø hoïc sinh Y Trung.

462

ngheä thuaät… nhaát laø tieáng Nga) bò mang ra ñoát. Trí thöùc, vaên ngheä só bò ñöa veà noâng thoân caûi taïo. Trong nhaø khoâng coøn tình phuï töû, thaäm chí con caùi daùm goïi cha meï laø “ñaëc vuï”; baùo “toå chöùc” ñöa ñi ñaáu toá. Boïn treû con tuoåi maãu giaùo töï xöng laø “hoàng tieåu binh”, baét boá meï phaûi mua baêng ñoû ñeo leân caùnh tay; theá heä lôùn hôn “vaét muõi chöa saïch” daùm caàm suùng taán coâng vaøo boä chæ huy cuûa giai caáp coâng nhaân. Nghe keå “hoàng veä binh” cuûa Y Trung coøn daùm leân taän Thöôïng Haûi, Thieân Taân… “laøm caùch maïng”. Chuùng coøn ñöôïc pheùp döøng caû ñoaøn taàu ñang chaïy ñeå leo leân tuyeân truyeàn caùch maïng. Caùi uy cuûa “hoàng veä binh” lôùn laém, ai cuõng phaûi sôï. Toaøn tieåu töôùng!

Coù laàn, moät nhoùm hoïc sinh Troãi ñi taét röøng thoâng ra thaønh phoá ñaõ chöùng kieán moät cuoäc xöû baén. Luõ ngöôøi ñeo baêng ñoû aùp giaûi nhöõng ngöôøi coù toäi ra saùt moät hoá ñaøo saün, khoâng caàn ñoïc leänh, khoâng caàn toøa aùn, cöù theá giöông suùng boùp coø vaø ñaåy hoï xuoáng hoá laáp laïi. Caû moät xaõ hoäi vôùi gaàn moät tyû daân nhö trong moät môù boøng bong. Ñeán caû nhöõng laõnh tuï vó ñaïi nhö Löu Thieáu Kyø, Traàn Nghò, Haï Long, La Thuïy Khanh... “hoàng veä binh” cuõng khoâng tha. Quaân khu Quaûng Taây coù Vi Tö leänh, thôøi kì choáng Phaùp ñaõ töøng nhieàu naêm laøm Tröôûng ñoaøn coá vaán quaân söï giuùp Vieät Nam cuõng bò ñaáu toá. Beân bôø Dung Hoà coù Nghinh Phong Caùc raát ñeïp. Treân coät “gaùc ñoùn gioù”, beân naøy coù doøng khaåu hieäu “Taû taûo Uaáy Cuûa Xing!” coøn beân kia laïi laø “Duûng hu Uaáy Cuûa Xing!”1. Thaät chaúng hieåu ra laøm sao! (Quaân giaûi phoùng ñöôïc leänh “aùn binh baát ñoäng”, ñöùng ngoaøi cuoäc).

Chuùng toâi hoûi nhau, caùch maïng naøy laø caùch maïng gì? Nhöõng ngöôøi ñaõ töøng cuøng nhau vaøo sinh ra töû trong Vaïn lyù Tröôøng chinh sao laïi ñeå cho boïn treû con ñoái xöû vôùi ñoàng ñoäi mình taøn aùc nhö vaäy?

1

“Ñaû ñaûo Vi Quoác Thanh!” vaø “UÛng hoä Vi Quoác Thanh!”.

463

Sang naêm 1968, nhöõng ngaøy tröôøng Nguyeãn Vaên Troãi saép veà nöôùc cuõng laø nhöõng ngaøy aùc lieät cuûa Caùch maïng Vaên hoùa. Coù tin, “hoàng veä binh” coøn ngang nhieân döøng caû ñoaøn taàu lieân vaän chôû haøng cuûa Lieân Xoâ, Trung Quoác vaø caùc nöôùc xaõ hoäi chuû nghóa vieän trôï cho coâng cuoäc khaùng Myõ cuûa nhaân daân Vieät Nam ñeå laáy vuõ khí töï trang bò cho mình. Caùc phe phaùi ñaùnh nhau, tình hình an ninh baát oån. Caám traïi hoaøn toaøn! (Queá Laâm noåi tieáng vôùi nhieàu danh lam thaéng caûnh maø hôn moät naêm ôû ñoù, chuùng toâi chæ bieát ñöôïc coù Tu Töôïng Sôn vaø Thaát Tinh Nham6).

Nhaø maùy ñieän ngöng laøm vieäc vì khoâng coù daàu vaø coâng nhaân phaûi choáng traû phaùi “taïo phaûn”. Thaønh phoá maát ñieän.

Caùc ñoàng chí ôû Uyû ban Nhaân daân thaønh phoá ñaõ tôùi gaëp nhaø tröôøng noùi: “Chuùng toâi laøm caùch maïng coù theå coù khoù khaên nhöng khoâng bao giôø ñeå caùc ñoàng chí phaûi thieáu thoán”. Thaønh phoá cöû ñoäi xung kích veà taän Lieãu Chaâu nhaän maùy noå. Khoâng sôï hieåm nguy, caùc ñoäi vieân caém côø ñoû leân noùc roài duõng caûm ñieàu khieån chieác xe taûi lao vun vuùt, xuyeân qua caùc phoøng tuyeán. Maëc cho ñaïn baén theo nhö möa, ñoäi xung kích ñaõ keùo maùy noå an toaøn veà cho nhaø tröôøng ñeå thaép saùng. (Nghe phoå bieán, chuyeán ñi ñoù cuõng coù maáy ngöôøi hy sinh). Vôùi tinh thaàn “chuùng toâi coù theå thieáu aên, nhöng khoâng ñeå caùc ñoàng chí ñoùi”, tuïi hoïc sinh lôùp lôùn ñöôïc quaân giaûi phoùng mang theo suùng hoä toáng, theo xe ñi boác gaïo töø kho döï tröõ cuûa thaønh phoá chôû veà cho nhaø tröôøng. Nghóa tình aáy laøm sao coù theå queân!

Ngaøy phaûi töø bieät Queá Laâm, tieáng suùng ñaõ taïm ngöng nhöng thaønh phoá thì tan hoang. Ñöùa naøo trong chuùng toâi cuõng caàu mong cho cuoäc caùch maïng aáy choùng qua ñi ñeå Queá Laâm ñeïp trôû laïi nhö ngaøy môùi sang!

V.D 1

Nuùi ñaù hình con voi thoø voøi xuoáng soâng Ly vaø Ñoäng nham thaïch Thaát Tinh.

464

Ngöôøi baïn giaø Trung Hoa NGUYEÃN KHAÉC VIEÄT * Hoïc sinh khoùa 7

Ngaøy ôû Phong Khaåu, nhoùm “luïc nhaân” chuùng toâi thöôøng lang thang, thaêm thuù caùc baûn laøng cuûa baø con daân toäc Choang.

Thieân nhieân ôû ñaây coøn hoang sô, ñaây laø doøng suoái trong vaét vôùi caùi guoàng nöôùc quay heát naêm naøy sang naêm khaùc; kia laø daõy nuùi ñaù, luùp xuùp nhöõng buïi sim, quaû chín moïng… Taát caû thaät laï luøng vaø haáp daãn chuùng toâi - nhöõng ñöùa treû 11-12 tuoåi, voâ cuøng hieáu ñoäng. Nhieàu khi nghòch ngôïm, tieän tay “thu hoaïch hoä” baø con noâng daân traùi caây vöøa chín trong vöôøn; luùc höùng leân thì duøng suùng cao su haï chuù gaø mô chaäm chaân, mang leân hang treân daõy nuùi sau tröôøng, nöôùng aên, “taäp laøm thoå phæ”. Nhöõng chuyeán ñi naøy laøm vôi ñi noãi nhôù nhaø, nhôù cha meï cuûa nhöõng ñöùa treû xa xöù.

* Ñi boä ñoäi veà hoïc Ñaïi hoïc quaân söï, khoùa 11 ngaønh oâtoâ xe maùy. Naêm 2004, quay laïi thaêm Queá Laâm, nhöng khoâng tìm ñöôïc ñöôøng veà tröôøng cuõ ôû Phong Khaåu vì ñoåi thay quaù nhieàu. Nay laø tröôûng ñaïi dieän Bia La Force taïi TP. Hoà Chí Minh.

465

… Ñaõ maáy ngaøy nay, boïn toâi khoâng ra khoûi tröôøng. Khoâng phaûi vì saép heát kì nghæ heø, hay vì baän bòu gì cho naêm hoïc môùi, maø vì moät lí do heát söùc ñaëc bieät: Chuùng toâi saép rôøi Queá Laâm, veà nöôùc! Caû boïn haùo höùc chôø ngaøy leân ñöôøng. (Chaû gì xa nhaø cuõng ñaõ gaàn 2 naêm). Khoâng ai coøn nghó ñeán chuyeän “ñi thoå phæ”. Vaû laïi, caùc thaày ñaõ daën phaûi giöõ kín tin naøy, neân vôùi “taùc phong heát söùc quaân söï” cuûa lính Troãi, chuùng toâi töï giaùc chaáp haønh meänh leänh.

Moät buoåi toái, theo chaân maáy ñaøn anh lôùp treân ñi daïo ra beân ngoaøi tröôøng. Vöøa ra khoûi coång, döôùi aùnh ñeøn tuø muø, toâi nhaän ngay ra baùc Chaâu - ngöôøi baïn giaø toát buïng ngöôøi Hoa - ñang ñöùng beân kia ñöôøng. Vöøa thaáy toâi, baùc goïi giaät gioïng “Vieät!

Vieät!” nhö theå sôï toâi chaïy maát. Maáy oâng anh nhìn toâi nghi kò, chaéc thaèng em coøn nôï naàn gì, nhöng roài cuõng ñeå maëc toâi ôû laïi troø chuyeän vôùi baùc.

- Quaûng, Thaéng, Kyø, Sôn, Huøng ñaâu? Sao laâu laém caùc chaùu khoâng ra chôi? – OÂng hoûi doàn vôùi veû lo laéng.

Tuy baát ñoàng ngoân ngöõ, nhöng toâi hieåu baùc raát nhôù chuùng toâi. AÁp uùng maõi, toâi môùi baät ra ñöôïc yù, raèng, chuùng toâi baän… hoïc, neân khoâng ra ñöôïc. Ñaõ maáy ngaøy nay, chieàu naøo, oâng cuõng ra coång ñoùn maø chaúng gaëp ñöùa naøo. Cuoái cuøng, oâng xuùc ñoäng hoûi: “Caùc chaùu saép… saép huùi ja1 … phaûi khoâng?” Coøn toâi, toâi khoâng theå daáu oâng, ñaõ gaät ñaàu. Hai baùc chaùu keùo nhau ra moät baõi coû ven ñöôøng. Vôùi caùi ngoân ngöõ hoãn taïp, duøng caû baèng tay, moät giaø, moät treû ñaõ taâm söï vôùi nhau caû tieáng ñoàng hoà. Cho ñeán khi maáy oâng anh quay laïi, toâi môùi chaøo oâng trôû veà. Vaøo ñeán beân trong coång, ngoaûnh laïi, vaãn thaáy oâng aâu saàu ñöùng ñoù.

1

Veà nhaø.

466

Nhôù heø naøy naêm ngoaùi, khi khoái caáp II ñöôïc chuyeån töø Y Trung veà Phong Khaåu, nhieàu khoái nhaø trong khu tröôøng môùi xaây coøn dang dôû, beå bôi vaø saân vaän ñoäng chöa hoaøn thieän.

Phía ngoaøi haøng raøo laø daõy laùn traïi, maùi lôïp giaáy daàu ñen sì, cuûa caùnh coâng nhaân xaây döïng töø Nam Ninh leân. Baùc Chaâu cuõng trong ñôn vò thi coâng aáy.

Ngaøy aáy, cöù seånh ra laø nhoùm “luïc nhaân” (goàm Quaûng, Thaéng, Kyø, Sôn, Huøng vaø toâi) tìm moïi caùch vöôït raøo, ra beân ngoaøi “ñi thöïc ñòa”. Thaäm chí, daùm moø ra taän ngoaøi thaønh phoá khi maø Ñaïi caùch maïng Vaên hoaù vaøo thôøi kì caêng thaúng nhaát, caùc phe phaùi chieán ñaáu vôùi nhau baèng caû suùng, ñaïn.

Vì hay ngao du neân chuùng toâi thuoäc dieän “ngheøo” nhaát lôùp, tieàn luùc naøo cuõng thieáu, ñeán caû tieàn mua “díp ñaùnh raêng” hay caây buùt bi cuõng khoâng coøn. Ñaõ laø “ngheøo” thì hay töï “vöôït khoù”! Laàn ñoù, khi ñi ngang qua laùn coâng nhaân xaây döïng, thaáy treân maët baøn döïng beân cöûa soå coù caùi ca saét traùng men, beân trong caém baøn chaûi, thuoác ñaùnh raêng vaø caû caây buùt maùy Kim Tinh. Chaúng ai baûo ai, caû luõ nhanh choùng aùp saùt.

Boãng coù tieáng theùt. Nhìn sang cöûa soå beân thì thaáy coù ñoâi chaân thoø ra. Theo phaûn xaï, caû boïn giôû ngay “uø teù quyeàn”. Khi veà ñeán coång sau, môùi hoaøn hoàn döøng laïi kieåm quaân soá.

Khoâng thaáy Kyø ñaâu. Vaäy laø noù “dính” roài, chaéc caäu vôùi tay vaøo beân trong naãng caùi gì. Laøm caùch naøo ñeå cöùu noù baây giôø?

Chöa bieát neân xöû lí theá naøo thì caäu ta moø veà, maët tænh bô: - Naøy, quay laïi ñoù chôi ñi! Coù moät baùc coâng nhaân…

Nghe Kyø noùi, caû boïn trôïn troøn maét, khoâng tin. Nhöng vì toø moø, maáy ñöùa quyeát ñònh quay laïi. Ngöôøi ñaøn oâng tieáp chuùng toâi, traïc 50 tuoåi. OÂng thaân maät môøi chuùng toâi ngoài xuoáng giöôøng, roài roùt nöôùc ra baùt môøi uoáng. Laùt sau, moät thanh nieân chöøng 20 tuoåi chaïy veà, mang theo moät goùi taùo taøu khoâ, môøi chuùng toâi aên. Sau môùi bieát anh ta teân laø Taï. Cuoäc hoäi ngoä trôû 467

neân aám cuùng, roän tieáng noùi cöôøi, nhaát laø khi khoâng dieãn taû noåi do baát ñoàng ngoân ngöõ.

Töø sau hoâm aáy, cöù chieàu chieàu, nhoùm chuùng toâi qua laïi thaêm hai ngöôøi baïn Trung Hoa. Chuùng toâi cuøng nhau ñaùnh côø, ñi daïo chôi. Baùc Chaâu raát gioûi moân voõ ñaùnh coân, vöøa muùa gaäy quay tít baèng hai tay, baùc vöøa ñi nhöõng ñöôøng quyeàn kheùo leùo. Roài baùc daïy cho chuùng toâi taäp. Baùc naén töøng ñoäng taùc, töøng theá chaân, theá tay. Gaàn baùc, chuùng toâi hoïc ñöôïc tính caùch caàn cuø, nhaân haäu, chaân thaønh, giaûn dò, giaøu loøng baùc aùi, vò tha.

Coù nhöõng tröa chuû nhaät, taït qua chôi, chuùng toâi ñaõ ôû laïi aên côm cuøng baùc vaø anh Taï. Côm canh ñôn giaûn nhöng khoâng bao giôø thieáu moùn ñaäu phuï nhöï, ca-la-thaàu ngaâm daám, ôùt.

Caøng ngaøy, caû nhoùm caøng gaén boù vôùi baùc. Chuùng toâi queân daàn nhöõng troø “vöôït khoù”. Sau giôø hoïc chæ mong cho trôøi choùng toái ñeå chaïy ra chôi vôùi baùc. Cuõng chính vì keát thaân vôùi baùc vaø anh Taï maø khaû naêng giao tieáp baèng tieáng Trung khaù haún leân.

Tröôùc hoâm rôøi Queá Laâm, nhoùm “luïc nhaân” heïn nhau ra chaøo baùc. OÂng cöù tieác, sao caùi thôøi gian keát thaân vôùi nhau quaù ngaén nguûi. Baùc coøn daën, veà nöôùc thì ñöøng queân raèng ôû Trung Quoác naøy vaãn coøn moät oâng baïn giaø luoân nhôù ñeán caùc baïn treû.

Baùc mong cho “Maáy cuûa”1 khoâng coøn neùm bom vaø ñaát nöôùc Vieät Nam sôùm coù hoøa bình. Luùc tieãn chuùng toâi ra cöûa, baùc, chaùu ñeàu im laëng buoàn baõ, noùi chaúng neân lôøi. OÂng laáy trong tuùi ra moät tuyùp thuoác ñaùnh raêng môùi, thaät laø to, ñöa cho Quaûng. Maët noù ñaàn ra. Caû luõ nhôù ngay ñeán chuyeän cuõ, coøn oâng thì giang tay ra oâm laáy saùu ñöùa, mieäng laép baép: “Khoâng bieát... ñeán bao giôø… caùc chaùu môùi... huùi laûi2?”

1 2

Ñeá quoác Myõ.

Trôû veà.

468

Chia tay oâng trôû veà Toå quoác, bieát ngöôøi baïn giaø ôû laïi phaûi soáng qua Caùch maïng vaên hoaù khoâng keùm gian nan. Neáu coøn soáng, ñeán nay, oâng cuõng “ngoaïi baùt tuaàn”. Vôùi chuùng toâi, oâng vöøa nhö moät ngöôøi cha, laïi nhö moät ngöôøi baïn. Nhöõng ngaøy aáy ñaõ xa laém roài, nhöng toâi maõi khoâng queân hình aûnh oâng ñöùng nhìn toâi trôû veà tröôøng, trong buoåi toái hoâm aáy. Xin caàu chuùc cho oâng vaø con chaùu trong cuoäc soáng vaïn söï nhö yù!

Coøn caùi tuyùp thuoác ñaùnh raêng aáy ñöôïc mang veà Trung Haø, cuõng chaúng coøn nhôù laø nhoùm “luïc nhaân” duøng chung ñöôïc bao nhieâu laâu, nhöng cho ñeán giôø, toâi vaãn khoâng theå queân ñöôïc höông vò cuûa noù!

Haø Noäi, 1-10-2003 N.K.V

469

Giaây phuùt chia tay Thaày giaùo MAI DUY VOÏNG *

Heø 1968, ñaàu thaùng 7, khoùa 3 toát nghieäp. Caùc em leân ñöôøng veà nöôùc nhaän nhieäm vuï. Saùng hoâm ñoù, nhieàu thaày, coâ xin pheùp Ban giaùm hieäu nghæ daïy ñeå tieãn caùc em ra ga. Ñaõ töø laâu, thaày troø ta bò caám traïi vì tình hình an ninh cuûa thaønh phoá Queá Laâm khoâng ñöôïc nghieâm. Khi xe chaïy qua caàu Giaûi phoùng, moïi ngöôøi baét ñaàu thaáy caûnh tan hoang nhö vöøa qua “naïn hoàng thuyû”. Khaép nôi döïng chieán luyõ, phaùo ñaøi, veát ñaïn sôn phaùo baén loã choã treân töôøng, nhöõng oâ cöûa soå vôõ toang kính, phoá xaù vaéng boùng ngöôøi… Ñoù chính laø haäu quaû nhöõng cuoäc chieán giöõa “hoàng veä binh” (phe “taïo phaûn”) vôùi phaùi coâng nhaân (caùnh “lieân chæ”) trong Ñaïi caùch maïng Vaên hoùa.

Taïi ga Queá Laâm, chuyeán taàu lieân vaän quoác teá töø Baéc Kinh cuõng vöøa döøng. Caùc em leân taàu.

Ngaøy ñoù, thaày coù moät caùi maùy aûnh vaø cuõng haêng haùi chuïp chôi. Ai ngô,ø sau gaàn boán chuïc naêm, taám aûnh ngaøy aáy laïi coù

* Giaùo vieân daïy Hoùa, tröôùc khi veà höu laø ñaïi taù,coâng taùc taïi Cuïc Nhaø tröôøng.

470

Giôø phuùt chia tay taïi saân ga Queá Laâm.

giaù trò ñeán theá cho cuoán saùch! Chaû hieåu sao, thaày laïi chôùp ñöôïc hình aûnh boán chieán só gaùi ñang ñöùng ôû ngay baäc leân xuoáng cöûa toa taàu soá 5. Caïnh cöûa, coâ Haïnh Lôïi (nuoâi quaân) ñaët ngoùn tay troû leân caèm, ñaêm chieâu suy nghó, maét nhìn veà phía xa. (Chæ hôn moät naêm soáng ôû Queá Laâm nhöng chaéc coâ ñaõ coù ôû ñaây nhieàu kyû nieäm ñeïp?). Em Ñoàng Thu ñöùng töïa beân naøy cöûa, maët buoàn röôøi röôïi, nghó tôùi giaây phuùt saép phaûi xa thaày, xa baïn maø trong ñoù coù caû ñöùa em trai yeáu ôùt, môùi hoïc xong lôùp 7. Sau löng coâ nhaân vieân hoûa xa maëc aùo traéng, ngöôøi Trung Quoác, laø hai em Thanh Haø vaø Kim Nhu. Em Nhu moät tay vòn vaøo tay 471

keùo leân xuoáng, chaêm chuù nhìn Thanh Haø ñang cuùi ñaàu hí hoaùy voäi ghi laïi ñòa chæ cho thaày. Rieâng vôùi Thanh Haø, thaày coù nhaän xeùt, ñeán giôø phuùt saép chia ly maø em vaãn giöõ ñöôïc taùc phong bình tónh, chæn chu cuûa moät ngöôøi caùn boä Ñoaøn...

Coøi ñaõ huù, taàu saép chuyeån baùnh. Nhöõng maùi ñaàu xanh vaø nhöõng caùnh tay thoø ra ngoaøi cöûa soå vaãy vaãy. Maét thaày nhoøa nöôùc, vaäy laø xa caùc em hoïc sinh thaân yeâu, nhöõng hoïc troø gaén boù vôùi thaày, coâ vaø nhaø tröôøng töø nhöõng ngaøy ñaàu chieán tranh.

Thoâi, caùc em ñi nheù, ñöøng bao giôø queân thaày, baïn vaø maùi tröôøng thaân yeâu!

Sau ñoù khoâng laâu, thaày leân taàu veà nöôùc cuøng caùc em hoïc sinh khoùa 5, ñuùng vaøo ngaøy 24 thaùng 8 naêm 1968. Thaày nhôù maõi, khi taàu vöøa rôøi saân ga Queá Laâm, Ñaøi phaùt thanh Baéc Kinh thoâng baùo: quaân ñoäi Lieân Xoâ ñaõ cho xe taêng vaø boä binh taán coâng vaøo Tieäp Khaéc. Theá laø caùch maïng theá giôùi baét ñaàu coù nhöõng thay ñoåi, nhöng mong sao ñöøng aûnh höôûng tôùi cuoäc ñaáu tranh giaûi phoùng mieàn Nam, thoáng nhaát Toå quoác cuûa nhaân daân ta.

M.D.V

472

Kyû nieäm ngaøy chia tay “Hoài Quoác” Giaùo sö ÑOÃ KIEÁM TUYEÂN * Cöïu giaùo vieân Ñaïi hoïc Sö phaïm Quaûng Taây

Toâi voán laø daân Hoa kieàu soáng ôû Laïng Sôn, ñeán naêm 1959 thì veà Trung Quoác, hoïc Ñaïi hoïc Sö phaïm ôû Nam Ninh. Sau ñoù ñöôïc phaân coâng veà Queá Laâm daïy Nga vaên taïi Ñaïi hoïc Sö phaïm Quaûng Taây. Thôøi kì tröôøng Nguyeãn Vaên Troãi sang Queá Laâm, ôû Y Trung, toâi ñaõ coù dòp qua laïi thaêm caùc baïn vaø ñöôïc tieáp kieán baùc Quyønh. Toâi cuõng quan heä thaân thieát vôùi caùc thaày, coâ ôû Y Trung, nhaát laø Hieäu tröôûng Linh Haùn Daân, thôøi kì tröôøng caùc baïn môùi sang.

Cuoái naêm 2003, khi ñoaøn tieàn traïm cuûa tröôøng Troãi sang Queá Laâm, toâi ñang baän daïy hoïc neân khoâng gaëp ñöôïc caùc baïn.

Toâi coù baùo tin vui naøy cho thaày Linh Haùn Daân. Moät hoâm, khi ñeán thaêm, oâng ñaõ giôû taäp hoà sô löu vaø cho toâi xem moät taám aûnh quyù. Thaày keå laïi: “Khoaûng thaùng 8 naêm 1968, thay maët

* Giaùo vieân Vieän ñaïi hoïc Ly Giang, Queá Laâm, Vieän ñaàu tieân giaûng daïy moân “Vieät Nam hoïc”.

473

Thaày Haø, thaày Ñöôøng thay maët nhaø tröôøng ra chia tay Hieäu tröôûng tröôøng Y Trung Linh Haùn Daân vaø gia ñình tröôùc ngaøy veà nöôùc, Heø 1968.

tröôøng Nguyeãn Vaên Troãi, thaày Leâ Vaân Haø vaø thaày Nguyeãn Ñöôøng ñeán nhaø rieâng thaêm toâi. Beân aám traø, thaày Haø nhaéc laïi nhöõng kæ nieäm toát ñeïp trong thôøi gian chuùng toâi cuøng laøm vieäc.

Thaày caûm ôn Ban giaùm hieäu cuøng thaày, coâ giaùo, hoïc sinh tröôøng Trung hoïc soá 1 duø coù nhieàu khoù khaên nhöng ñaõ giuùp ñôõ heát söùc nhieät tình caû veà vaät chaát laãn tinh thaàn cho tröôøng Nguyeãn Vaên Troãi. Thaày Haø noùi: “Tình hình cuoäc khaùng chieán choáng Myõ ñang coù nhöõng thay ñoåi cô baûn, coù lôïi cho nhaân daân Vieät Nam. Vì vaäy chuùng toâi ñöa caùc em veà nöôùc ñeå gaàn vôùi thöïc tieãn caùch maïng hôn, ñeå caùc em coù theå sôùm goùp phaàn vaøo söï nghieäp chung. Hoâm nay, chuùng toâi ñeán taïm bieät ñoàng chí vaø gia ñình. Qua ñoàng chí xin chuyeån lôøi chaøo ñeán thaày, troø Y Trung! Tin raèng ngaøy thaéng lôïi cuûa chuùng toâi seõ khoâng coøn bao xa…”. Toâi caûm ñoäng baét tay hai thaày vaø chuùc thaày, 474

troø tröôøng Nguyeãn Vaên Troãi leân ñöôøng “hoài quoác”, “thöôïng loä bình an”! Toâi khoâng queân gaøi leân ngöïc hai ñoàng chí huy hieäu Mao Traïch Ñoâng.

Sau ñoù, toâi môøi hai thaày ra chuïp chung vôùi gia ñình moät poâ aûnh laøm kæ nieäm. Thaày Haø, thaày Ñöôøng trong boä quaân phuïc Vieät Nam, ñöùng giöõa, vôï con toâi ñöùng beân caïnh. Toâi ñöùng caïnh thaày Ñöôøng vaø moät hoïc sinh. Toâi nhôù maõi aùnh maét chaân tình, löu luyeán cuûa nhöõng ngöôøi baïn saép ñi xa. Thôøi gian troâi qua vôùi bao bieán ñoäng, nhöng gia ñình toâi vaãn giöõ caån thaän taám aûnh ñoù, noù minh chöùng cho tình caûm trong saùng giöõa nhöõng ngöôøi ñoàng chí, nhöõng ngöôøi con cuûa hai daân toäc. Heïn sôùm trôû laïi, vaäy maø ñaõ hôn ba chuïc naêm…”

Thaày Linh Haùn Daân vöøa döøng lôøi, toâi lieàn baùo tin caùc baïn saép xuaát baûn taäp II “Sinh ra trong khoùi löûa”, nhö vaäy taám aûnh coù theå seõ laø tö lieäu quyù. Thaày vui loøng giao cho toâi taám aûnh ñeå chuyeån cho Ban bieân taäp. Coù thaày Kieát Huøng töø Thaønh phoá Hoà Chí Minh sang coâng taùc, chuùng toâi ñaõ nhôø chuyeån cho caùc baïn. Hy voïng raèng, noù seõ laøm soáng laïi kæ nieäm cuûa nhöõng naêm thaùng thaày, troø tröôøng Thieáu sinh quaân Nguyeãn Vaên Troãi soáng vaø hoïc taäp taïi nöôùc Trung Hoa vó ñaïi. Tình caûm ngaøy aáy seõ maõi soáng trong moãi chuùng ta! Ñ.K.T

475

476 Baûn ñoà Queá Laâm naêm 1968.

Queá Laâm Vuøng ñaát mang naëng aân tình TS. TRAÀN KHAÙNG CHIEÁN *

Thaùng 11 naêm 2001, chuùng toâi - hai chuïc cöïu giaùo vieân, hoïc sinh tröôøng Thieáu nhi Vieät Nam, ñang soáng laøm vieäc taïi caùc tænh phía Nam ñaõ trôû veà thaêm laïi Queá Laâm, thaêm laïi maùi tröôøng thaân yeâu naêm xöa.

Vôùi söï giuùp ñôõ cuûa anh Ñoã Kieám Tuyeân (giaùo vieân tröôøng Ñaïi hoïc Sö phaïm Quaûng Taây, moät chuyeân gia tieáng Vieät, voán ñaõ coù quan heä thaân thieát töø laâu), chuùng toâi ñaõ tôùi thaêm ngoâi nhaø soá 96, ñöôøng Trung Sôn Baéc. Nôi ñaây, trong cuoäc khaùng chieán cuaû nhaân daân Trung Quoác choáng quaân xaâm löôïc Nhaät Baûn (1937-1945), laø truï sôû cô quan ñaïi dieän Baùt Loä Quaân taïi maët traän Quaûng Taây. Ngaøy nay, ngoâi nhaø goã hai taàng ñöôïc thaønh phoá Queá Laâm giöõ laøm baûo taøng. Trong nhaø, taïi vò trí trang troïng coù treo aûnh Baùc Hoà kính yeâu, phía döôùi coù ghi: “Ñoàng chí Hoà Chí Minh, Chuû tòch nöôùc Vieät Nam Daân chuû Coäng hoøa, ñaõ laøm vieäc taïi ngoâi nhaø naøy töø 1938 ñeán 1940, vôùi bí danh laø Hoà Quang, thieáu taù Baùt Loä Quaân. Ñoàng chí ñaõ coù nhöõng ñoùng goùp cho söï nghieäp khaùng Nhaät cuaû nhaân daân Trung Quoác”. Chuùng toâi caûm ñoäng ngaém nhìn nhöõng hieän vaät

* Chuyeân vieân nghieân cöùu kinh teá Trung taâm Khoa hoïc-Xaõ hoäi-Nhaân vaên Quoác gia. Cöïu hoïc sinh tröôøng Thieáu nhi Vieät Nam taïi Queá Laâm (1953-1957).

477

coù lieân quan ñeán Baùc maø caùc baïn Trung Quoác coøn giöõ ñöôïc: chieác xe ñaïp Phaùp mua töø Haûi phoøng, caëp kính laõo, chieác meàn chaên ñaõ uû aám cho Baùc trong nhöõng ngaøy ñoâng giaù reùt, chieác maùy chöõ ñöôïc Baùc duøng ñeå dòch sang tieáng Anh, Phaùp caùc taøi lieäu phuïc vuï coâng taùc tuyeân truyeàn quoác teá veà cuoäc khaùng chieán choáng xaâm löôïc Nhaät cuaû nhaân daân Trung Quoác.

Theo höôùng daãn cuaû caùn boä baûo taøng, chuùng toâi veà thaêm thoân Loä Maïc, naèm phía Baéc thaønh phoá, nôi Ngöôøi cuøng caùc caùn boä cô quan ñaïi dieän, sau moät ngaøy laøm vieäc ñaõ veà nghæ.

Nhaân daân trong thoân keùo ñeán raát ñoâng khi nghe tin coù caùc vò khaùch töø Vieät Nam ñeán thaêm ngoâi ñình laøng, nôi Hoà Chuû tòch ñaõ töøng ôû trong thôøi kyø khaùng Nhaät; nôi ñöôïc Chính phuû Trung Quoác coâng nhaän laø di tích lòch söû caùch maïng töø naêm 1962. Tình caûm cuaû daân laøng ñoái vôùi chuùng toâi raát thaân tình, côûi môû. Moät cuï giaø tuoåi ngoaøi 80, ñöôïc môøi ñeán keå cho chuùng toâi nhöõng kyû nieäm veà quan heä thaân thieát, gaén boù giöõa daân laøng vôùi caùn boä, chieán siõ cô quan ñaïi dieän: “…Thieáu taù Hoà Quang laø moät con ngöôøi raát yeâu treû em vaø quyù meán ngöôøi giaø. OÂng aân caàn vôùi moïi ngöôøi vaø ñöôïc nhaân daân quyù meán.

Maõi sau ngaøy giaûi phoùng, theá heä chuùng toâi môùi ñöôïc bieát con ngöôøi ñaùng kính ñoù chính laø Chuû tòch Hoà Chí Minh cuaû nhaân daân Vieät Nam anh em”. Trong hai naêm ôû Queá Laâm, Baùc ñöôïc soáng trong söï ñuøm boïc, baûo veä cuaû nhaân daân ñòa phöông.

Muøa heø 1940, vôùi söï giuùp ñôõ nhieät tình cuaû Ñaûng Coäng saûn Trung Quoác, töø Queá Laâm, Baùc ñeán Coân Minh, baét lieân laïc vôùi cô quan haûi ngoaïi cuaû Ñaûng ta. Ñaàu naêm 1941, Ngöôøi cuøng caùc ñoàng chí Phuøng Chí Kieân, Phaïm Vaên Ñoàng, Voõ Nguyeân Giaùp, Vuõ Anh, Ñaëng Vaên Caùp… trôû veà Queá Laâm chuaån bò cho chuyeán trôû veà nöôùc qua ñöôøng Tónh Taây - Cao Baèng.

Vieäc Baùc trôû veà Cao Baèng vaøo ñaàu naêm 1941, tröïc tieáp tham gia laõnh ñaïo caùch maïng Vieät Nam, coù yù nghóa raát quan troïng 478

trong quaù trình ñöa caùch maïng nöôùc ta ñeán thaéng lôïi vaøo Thaùng Taùm naêm 1945. Ngay töø nhöõng naêm thaùng ñaáu tranh gian khoå ñoù, Queá Laâm ñaõ laø moät ñòa phöông gaén boù vôùi Baùc Hoà, vôùi caùch maïng Vieät Nam. Sau khi nöôùc Trung Hoa môùi ra ñôøi, Ñaûng, Chính phuû, nhaân daân Trung Quoác ñaõ giaønh cho cuoäc khaùng chieán choáng Phaùp cuaû nhaân daân ta nhöõng giuùp ñôõ to lôùn, quyù baùu, kòp thôøi. Muøa heø 1950, Trung Quoác ñaõ tieáp nhaän tröôøng Luïc quaân Vieät Nam sang Vaân Nam, taïo ñieàu kieän toát nhaát cho vieäc ñaøo taïo caùn boä chæ huy quaân ñoäi ta. Muaø heø 1951, Khu hoïc xaù Trung öông ñöôïc chuyeån sang Nam Ninh ñeå ñaøo taïo caùn boä sö phaïm cho söï nghieäp giaùo duïc laâu daøi. Thaùng 9 naêm 1951, Queá Laâm ñaõ tieáp nhaän tröôøng Thieáu sinh quaân vôùi 600 hoïc sinh vaø boá trí ñoùng taïi moät cô sôû roäng vôùi ñaày ñuû giaûng ñöôøng, nhaø nghæ, saân vaän ñoäng… naèm ôû phía Taây thaønh phoá, beân khu Giaùp Sôn, coù nuùi bao quanh, keà beân Ñaøo Hoa Giang nhö moät daûi luïa ñaøo uoán lôïn, nöôùc trong vaét quanh naêm. Hoïc sinh cuaû tröôøng sau khi hoïc xong lôùp 7 ñaõ ñöôïc chuyeån xuoáng Khu hoïc xaù Nam ninh hoïc tieáp caùc tröôøng Sö phaïm, Khoa hoïc töï nhieân, caùc lôùp phieân dòch tieáng Hoa; moät soá veà nöôùc tham gia chieán ñaáu. Coù nhieàu hoïc sinh tröôøng Thieáu sinh quaân trong quaù trình coâng taùc, chieán ñaáu ñaõ tröôûng thaønh, hieän ñang ñaûm nhieäm nhöõng cöông vò quan troïng nhö caùc anh Vuõ Maõo, Vuõ Khoan...

Ngaøy 25 thaùng 8 naêm 1953, tröôøng Thieáu nhi Vieät Nam ñöôïc thaønh laäp vôùi hôn 1000 hoïc sinh laø con em caùn boä, boä ñoäi, caùc gia ñình coù coâng vôùi nöôùc, caùc thieáu nieân coù thaønh tích trong chieán ñaáu. Ban ñaàu, nhaø tröôøng ñöôïc Chính phuû Trung Quoác boá trí ñoùng ôû vuøng nuùi cao taïi khu nghæ maùt Lö Sôn noåi tieáng thuoäc tænh Giang Taây. Do söùc khoeû cuaû hoïc sinh Vieät Nam khoâng thích hôïp vôùi baêng giaù muøa ñoâng treân nuùi cao 479

neân ñaàu 1954, tröôøng ñöôïc chuyeån veà Giaùp Sôn (Queá Laâm).

Hoïc sinh lôùp lôùn Thieáu sinh quaân ñöôïc chuyeån veà Khu hoïc xaù Nam Ninh, hoïc sinh lôùp beù ôû laïi hoïc tieáp taïi tröôøng Thieáu nhi Vieät Nam. Naêm 1954, tröôøng nhaän theâm hoïc sinh töø Nam boä, Khu Naêm, Laøo neân toång soá ñaõ leân tôùi 1500 ngöôøi. tröôøng Thieáu nhi Vieät Nam ñoùng taïi Queá Laâm töø ñaàu 1954 ñeán cuoái thaùng 12 naêm 1957. Toaøn theå caùn boä, giaùo vieân, hoïc sinh cuaû tröôøng trong kyù öùc ñeàu nhôù luùc ñoù, nhaân daân Trung Quoác noùi chung, nhaân daân Queá Laâm noùi rieâng coøn raát khoù khaên, aên chöa ñuû no, maëc chöa ñuû aám nhöng ñaõ heát loøng chaêm soùc, giuùp ñôõ, baûo ñaûm nhöõng ñieàu kieän tinh thaàn, vaät chaát toát nhaát cho nhaø tröôøng, ñeå thaày troø taäp trung daïy toát, hoïc toát. Thieát nghó, söï tröôûng thaønh cuûa moãi chuùng toâi hoâm nay ñeàu gaén vôùi nhöõng naêm thaùng nieân thieáu ñöôïc nhaân daân Queá Laâm öu aùi, ñuøm boïc, giuùp ñôõ. AÂn tình ñoù soáng maõi trong moãi traùi tim chuùng toâi.

Naêm 1955, Chính phuû Trung Quoác thaønh laäp tröôøng Ngöõ chuyeân taïi thaønh phoá Queá Laâm ñeå chuaån bò moät naêm Trung vaên cho caùc sinh vieân Vieät Nam tröôùc khi vaøo caùc tröôøng ñaïi hoïc cuaû Baïn. Töø naêm 1955 ñeán naêm 1958, tröôøng Ngöõ chuyeân ñaõ caáp baèng toát nghieäp cho hôn 6000 löu hoïc sinh Vieät Nam, hoï laø löïc löôïng caùn boä khoa hoïc kyõ thuaät voâ cuøng quyù giaù, tham gia vaøo coâng cuoäc xaây döïng, baûo veä mieàn Baéc, chi vieän mieàn Nam vaøo ñaàu nhöõng naêm 60. Chaéc chaén, trong tình caûm cuaû moãi löu hoïc sinh thuôû aáy, hình aûnh thaønh phoá Queá Laâm cuøng taám loøng cuaû con ngöôøi nôi “sôn thuûy höõu tình”, luoân soáng maõi.

Cuoái 1954, Queá Laâm ñaõ tieáp nhaän tröôøng Luïc quaân Vieät Nam töø Vaân Nam chuyeån ñeán. Thaønh phoá taïo moïi ñieàu kieän cô sôû vaät chaát, doanh traïi ñeå tröôøng tieán haønh ñaøo taïo hôn 2000 hoïc vieân khoùa 9. Naêm 2000, moät ñoaøn ñaïi bieåu cuaû tröôøng Só quan Luïc quaân I ñaõ sang thaêm laïi Queá Laâm. Ñoaøn 480

thay maët Boä Quoác phoøng, caùm ôn Ñaûng, chính quyeàn, nhaân daân Queá Laâm ñaõ heát loøng giuùp ñôõ cho nhaø tröôøng trong thôiø gian ñoùng quaân taïi ñòa phöông töø cuoái naêm 1954 ñeán ñaàu naêm 1956.

Vaøo nhöõng naêm chieán tranh choáng Myõ, Queá Laâm daønh Beänh vieän nhaân daân Nam Kheâ Sôn vôùi hôn 1000 giöôøng beänh vaø trang thieát bò y teá hieän ñaïi, vôùi ñaày ñuû thuoác men cuøng moät ñoäi nguõ y-baùc siõ gioûi vôùi nhieàu kinh nghieäm vaø tinh thaàn traùch nhieäm cao ñeå tieáp nhaän ñieàu trò caùc thöông, beänh binh töø chieán tröôøng mieàn Nam ra cuøng caùc caùn boä trung, cao caáp cuaû Vieät Nam .

Khi cuoäc chieán tranh phaù hoaïi mieàn Baéc cuaû giaëc Myõ trôû neân aùc lieät, Queá Laâm laïi moät laàn nöõa haøo hieäp giang tay ñoùn nhaän caùc tröôøng Thieáu sinh quaân Nguyeãn Vaên Troãi vôùi hôn 1000 hoïc sinh, Hoïc sinh mieàn Nam Nguyeãn Vaên Beù (hôn 1000 hoïc sinh), Daân toäc Trung öông (hôn 1000 hoïc sinh) vaø tröôøng Voõ Thò Saùu (hôn 600 nhi ñoàng, con em ñoàng baøo mieàn Nam)1.

Ba tröôøng Mieàn Nam, Daân toäc vaø Nhi ñoàng ñöôïc Baïn boá trí veà khu vöïc Giaùp Sôn, gaàn Ñieáu La Sôn, cho ñeán giöõa naêm 1975; coøn tröôøng Nguyeãn Vaên Troãi ñöôïc Baïn ñöa veà moät khu tröôøng môùi xaây döïng ôû Tieân Sôn (Quaù Töû Sôn). Löùa hoïc sinh ñöôïc

1

Ngaøy 18-12-1966, hai ñoaøn ñaïi bieåu veà giaùo duïc cuûa hai nöôùc Vieät-Trung ñaõ hoïp ôû Baéc Kinh vaø kí “Kyû yeáu hoäi ñaøm veà vaán ñeà ñöa 12 tröôøng cuûa Vieät Nam trôû laïi Trung Quoác”. Caên cöù vaøo Nghò ñònh thö kí ngaøy 23-12-1966 vaø Kyû yeáu treân, Chính phuû Trung Quoác ñaõ giuùp xaây döïng ôû Queá Laâm boán tröôøng. Ñeán naêm 1975, giöõa hai nöôùc coù kí “Kyû yeáu hoäi nghò veà vieäc ñöa boán tröôøng cuûa Vieät Nam töø Queá Laâm, Trung Quoác, veà nöôùc”. Thôøi gian töø cuoái naêm 1966 ñeán giöõa naêm 1975 ñaõ coù 5.186 caùn boä, giaùo vieân, hoïc sinh Vieät Nam (vaø moät soá hoïc sinh Laøo) coâng taùc vaø hoïc taäp taïi ñaây. Sau ñoù, theo quy hoaïch cuûa Baïn, Ñaïi hoïc Sö phaïm Quaûng Taây chính thöùc tieáp thu hai khu tröôøng naøy. (Theo “Phaùc thaûo vaên bia veà moät khu tröôøng” cuûa “Lö Sôn, Queá Laâm – Moät thôøi ñeå nhôù”, 2003".

481

soáng, hoïc taäp trong söï ñuøm boïc cuaû nhaân daân Queá Laâm thôøi choáng Myõ, nay ñaõ tröôûng thaønh, coù nhieàu ñoùng goùp trong coâng cuoäc xaây döïng vaø baûo veä Toå quoác. Nhö caùc theá heä hoïc sinh lôùp tröôùc, hoï luoân bieát ôn nhaân daân Queá Laâm, ngöôøi ñaõ cöu mang mình trong nhöõng thôøi kì khoù khaên.

Thaønh phoá Queá Laâm raát traân troïng tình höõu nghò Vieät-Trung.

Taïi khu tröôøng xöa ôû Giaùp Sôn, caùc baïn Trung Quoác ñaõ traân troïng giöõ laïi ngoâi nhaø gaïch moät taàng, töôøng ñöôïc queùt voâi traéng, caùc cöûa soå sôn xanh, maùi lôïp ngoùi aâm döông ñoái dieän nhaø hoùng maùt taïi khu A (voán tröôùc laø nhaø hoïc cuaû caùc lôùp caáp I) ñeå ghi nhôù söï coù maët caùc theá heä hoïc sinh Vieät Nam taïi ñaây.

Tröôøng Ñaïi hoïc Sö phaïm Quaûng Taây taïi Queá Laâm ñöôïc giao nhieäm vuï laø ñaàu moái giao dòch vôùi taát caû caùc theá heä hoïc sinh Vieät Nam ñaõ töøng hoïc ôû Queá Laâm trong moïi thôøiø kì. Neáu coù dòp veà thaêm Queá Laâm, môøi baïn haõy ñeán tröôøng Ñaïi hoïc Sö phaïm Quaûng Taây taïi khu Vöông Thaønh coå kính ngay trung taâm vôùi ñòa chæ: Nhaø soá 3 ñöôøng Duïc Taøi, ñieän thoaïi: 2816350, 5847785. Chaéc chaén baïn seõ nhaän ñöôïc söï tieáp ñoùn aân tình cuûa Tröôøng cuõ.

Treân baûn ñoà du lòch theá giôùi, trong taâm thöùc cuaû ngöôøi Trung Quoác thì Queá Laâm laø vuøng ñaát “phong caûnh giaùp thieân haï”1, nhöng rieâng ñoái vôùi Vieät Nam: Queá Laâm coøn ñeïp vì laø vuøng ñaát mang naêïng aân tình. Coù leõ treân ñaát nöôùc Trung Quoác bao la, Queá Laâm laø moät trong nhöõng ñiaï phöông coù nhieàu gaén boù aân tình nhaát vôùi Vieät Nam! T.K.C

1

Phong caûnh ñeïp nhaát thieân haï”

482

Phaàn V: TRÔÛ VEÀ QUEÂ HÖÔNG

Vuï laät xe trong ñeâm haønh quaân NGUYEÃN XUAÂN MINH Hoïc sinh khoùa 4

Ngaøy 19 thaùng 5 naêm 1968, khoùa 4 laø ñôn vò ñöôïc nhaø tröôøng toå chöùc cho veà nöôùc1 ñaàu tieân, tham döï huaán luyeän 3 thaùng taïi tröôøng Quaân Chính quaân khu Taû Ngaïn. Taïm bieät thaày, coâ, baïn beø vaø thaønh phoá Queá Laâm, chuùng toâi leân taàu veà nöôùc. (Nghe keå laïi, sau hoâm khoùa 4 veà roài, caû tröôøng buoàn thiu vì baïn beø phaûi xa nhau; hôn nöõa, caùc khoùa aám öùc vì khoâng coù ñöôïc vinh döï nhö khoùa 4!). ÔÛ Baèng Töôøng, tröa hoâm ñoù, anh em ñöôïc aên böõa côm cuoái cuøng ngay taïi ga.

1

Khoùa 3 coøn ôû laïi Queá Laâm ñeå hoaøn thaønh kì thi toát nghieäp phoå thoâng. Sau ñoù, môùi veà Quaân-Chính.

483

Treân saân ga Queá Laâm, thaùng 7-1968.

Vöøa xaùch ba-loâ xuoáng saân ga Ñoàng Ñaêng, ñaõ thaáy moät ñoaøn xe quaân söï bòt buøng, xeáp haøng chôø ôû cöûa. Vaäy laø, Toång cuïc Chính trò cho xe leân ñoùn vaø haønh quaân thaúng veà Sao Ñoû, Chí Linh, Haûi Döông.

Thaày Baân vaø thaày Saûng, hai caùn boä cuûa tröôøng Troãi ñi cuøng, saép xeáp caùc trung ñoäi leân xe. Treân chieác xe toâi ngoài coù Töø Ngöõ, Minh Nghóa, Tuaán Sôn, Minh Duõng…; taát caû khoaûng 20 ngöôøi.

Chuù laùi xe ngöôøi saét laïi, quaàn aùo coøn kheùt muøi bom ñaïn, raâu ria xoàm xoaøm, vui veû noùi: “Ñaõ baûy ñeâm khoâng nguû, tôù vöøa chaïy thaúng töø Tröôøng Sôn ra ñaây, thì ñöôïc giao nhieäm vuï ñoùn caùc em. Nhöng yeân taâm ñi, tay laùi luïa maø!”. Tính xôûi lôûi cuûa chuù ñaõ gaây ngay thieän caûm cho maáy anh lính treû boïn toâi. Tuaán Sôn, Minh Nghóa nhanh chaân nhaûy leân ngoài treân ca-bin. Töø ñaây, ñoaøn xe taûi quaân söï qua thò xaõ Laïng Sôn, ñoå doác Saøi Hoà, 484

chaïy moät maïch cho tôùi thò traán Ñoàng Moû, môùi döøng laïi nghæ, aên côm chieàu. Côm nöôùc xong laïi leân ñöôøng. Ñaõ taét naéng töø laâu nhöng môùi thaùng 5 neân trôøi vaãn raát oi, nhieàu baïn ñoøi thaùo tung baït xe leân ñoùn gioù, nhöng chuù laùi xe khoâng ñoàng yù. Xe chaïy baêng baêng heát ñòa phaän Laïng Sôn, roài qua Voâi, Meït, tôùi thò xaõ Baéc Giang… Maáy ngaøy haønh quaân baèng taàu hoûa ñaõ meät, neân khi xe chaïy laø taát caû laên ra saøn xe maø nguû. Thænh thoaûng gaëp oå gaø, xe xoùc tung leân cuõng khoâng laøm ai tænh giaác. Ñang ngoài leân treân caùi thuøng phuy ñöïng xaêng, nguû gaø nguû gaät, toâi giaät mình tænh giaác vì thaáy xe phanh ñoät ngoät. Ñaõ quaù nöûa ñeâm, xe ñang döøng ôû moät thò traán, thaáy phoá xaù le loùi aùnh ñeøn.

Nghe gioïng laàu baàu cuûa chuù laùi xe: “Chaïy quaù maát moät ñoaïn roài, neáu ñi thaúng laø veà Haø Noäi. Phaûi reõ traùi ôû ngaõ ba trong thò xaõ Baéc Ninh, reõ ñi phaø Phaû Laïi cô.” Chieác xe aäm aïch luøi laïi vaø quay ñaàu chaïy ngöôïc vaøo thò xaõ. Chuùng toâi laïi laên ra nguû. Ñoaïn ñöôøng ñi Phaû Laïi xaáu hôn, chuù laùi xe phaûi ñaùnh tay laùi lieân tuïc, traùnh oå voi, oå traâu. Xe löôïn chöõ chi. Trôøi ñeâm maùt, thaáy hai anh baïn treû ngoài keà beân ñang ngoeïo ñaàu nguû say nhö cheát. Sau caû tuaàn leã oâm voâlaêng, quaù meät moûi, chuù laùi xe cuõng mô mô maøng maøng. Xe cöù löø löø tieán… Töï nhieân thaáy xe chao ñaûo, roài… raàm! Caû caùi xe to töôùng laät nhaøo. Toâi choaøng tænh sôø leân maët muõi, tay chaân, thaáy coøn nguyeân veïn. Ñôïi moät luùc cho hoaøn hoàn, toâi loùp ngoùp boø ra khoûi xe thì thaáy chieác xe taûi quaân söï ñang naèm döôùi ruoäng, choång boán baùnh leân trôøi. Ñaát buøn nhoe nhoeùt. Maáy chuïc anh em naèm la lieät quanh xe. Maáy baïn tænh tröôùc, coøn laønh laën, laàn löôït ñi laät töøng ngöôøi, xem coù ai bò sao khoâng. Tuaán Sôn, Minh Nghóa töø trong ca-bin chui qua cöûa soå ra ngoaøi, phaùt hieän thaáy Töø Ngöõ ñang reân khe kheõ. Hoùa ra caäu bò gaõy xöông ñoøn! Maáy xe ñi tröôùc thaáy xe chuùng toâi bò naïn cuõng quay laïi caáp cöùu. Nhìn kó môùi thaáy ñoaïn naøy ñang söûa, ñaù hoäc vöùt ngoån ngang khaép maët ñöôøng. Chæ coøn hôn caây soá nöõa laø ñeán beán phaø. Trôøi ñaõ raïng saùng…

485

Cuù tai naïn ñoù, ña soá anh em chæ bò xaây xöôùc nheï, rieâng Töø Ngöõ phaûi ñi beänh vieän boù boät. Cuõng nhôø cuù tai naïn naøy maø tuïi toâi ñöôïc treân cho veà Haø Noäi “xaû hôi”, thaêm boá meï maáy ngaøy. Sau ñoù, môùi taäp trung leân tröôøng, vaøo muøa huaán luyeän.

Sau naøy khi coù dòp taùn doùc vôùi nhau, coù baïn neâu yù kieán, neáu hoâm ñoù, chuù laùi xe chieàu theo yù thích boïn treû, cho thaùo baït xe ra thì chaéc cuõng vaøi ba anh bò… Nhöng nghó cho cuøng thì, lính Troãi nhaø ta maïng lôùn laém, trôøi ñaùnh cuõng khoâng cheát!

Chieàu Saøi Goøn, 25-5-2004 N.X.M

Ñeå coù ñöôïc loaït baøi “Nhöõng ngaøy ôû Quaân chính”, anh em lính Troãi khoùa 4 ñaõ tuï hoïp taïi vaên phoøng Viettronics Thuû Ñöùc (cô quan Döông Minh) - naèm treân ñöôøng Nguyeãn Vaên Troãi, khoâng xa caàu Nguyeãn Vaên Troãi, nôi caùch nay vöøa troøn 40 naêm, anh Troãi ñaët mìn möu saùt Mc Namarra - ñeå cuøng nhôù laïi kæ nieäm xöa ôû tröôøng Troãi. Keå ra cuõng thi vò ñaáy chöù?

486

Nhöõng ngaøy reøn luyeän ôû Quaân chính HOAØNG MINH NGHÓA * Hoïc sinh khoùa 4

Ngaøy veà tröôøng Quaân chính quaân khu Taû Ngaïn, chuùng toâi ñöôïc huaán luyeän theo “Chöông trình ñaøo taïo caùn boä phaân ñoäi”. Nghóa laø ñöôïc hoïc ñuû caùc kieán thöùc trang bò cho moät ngöôøi lính boä binh, töø laên leâ, boø toaøi, gaùc xaùch, haønh quaân, söû duïng vuõ khí, ñaøo haàm, nguïy trang, caøi ñaët vaø thaùo gôõ bom mìn… cho ñeán caùc baøi chieán thuaät taán coâng, phoøng ngöï tieåu ñoäi, trung ñoäi.

Saùng sôùm, môùi 5 giôø, ñang ngon giaác noàng thì giaät mình vì nghe keûng baùo thöùc. Phaûi baät daäy ngay, chaïy ra saân, taäp hôïp ñaïi ñoäi, chaïy daøi ñeán daêm caây soá. Taäp theå duïc xong thì nhanh chaân veà laøm veä sinh caù nhaân, roài ñi aên saùng. Sau ñoù laø 15 phuùt kieåm tra Ñieàu leänh noäi vuï: toùc tai goïn gaøng, quaân phuïc saïch seõ, phaûi ngaên naép töø caùch gaøi baøn chaûi ñaùnh raêng cho ñeán caém ñoâi ñuõa treân giaù, chaên maøn gaäp khoâng vuoâng nhö quyeån töï ñieån laø hoâm ñoù maát ñieåm thi ñua.

* Thöôïng taù, trung ñoaøn tröôûng teân löûa phoøng khoâng, sö ñoaøn 367.

487

Tröôùc ngaøy ñi reøn luyeän ôû tröôøng Quaân Chính quaân khu Taû ngaïn.

Roài moät ngaøy huaán luyeän ñöôïc baét ñaàu baèng “khoa muïc ñi ñeàu” leân hoäi tröôøng hoaëc ra thao tröôøng. Caû ñaïi ñoäi, vöøa ñi vöøa haùt. Trong chöông trình khoâng chæ hoïc lí thuyeát maø khoa muïc naøo cuõng phaûi thöïc haønh “ngoaøi thöïc ñòa”. Moân xaï kích hoïc baén caû bia coá ñònh laãn di ñoäng, baén caû ban ngaøy laãn ban ñeâm. Baøi hoïc veà löïu ñaïn ñöôïc thöïc haønh neùm caû löïu ñaïn chaøy laãn moû vòt; coøn ñaùnh boäc phaù thì moãi ñöùa ñöôïc gaøi kíp ñieän, cho noå moät khoái thuoác TNT to baèng baøn tay. Ñôït huaán luyeän ñuùng dòp heø, khi leân lôùp, ñöùa naøo ñöùa naáy moà hoâi ñaàm ñìa.

Heát moät ngaøy hoïc taäp, troâng ñöùa naøo maët maøy cuõng hoác haùc.

Nhaát laø caùnh con gaùi, ai thaáy cuõng phaûi xoùt xa. Aáy vaäy, chôù thaáy baïn gaùi naøo boû cuoäc.

Moãi tuaàn coù ba ñeâm haønh quaân nhöng khoâng ñöôïc baùo tröôùc. Ñang yeân giaác, chôït nghe coøi baùo ñoäng, theá laø xaùch ba488

loâ, suùng ñaïn, leân ñöôøng. Coù ñeâm vöøa haønh quaân veà, chôïp maét ñöôïc hai tieáng, laïi baùo ñoäng. Roài ñeâm tröôùc vöøa baùo ñoäng, thì ñeâm sau laïi haønh quaân. Laém luùc ngoài noùi chuyeän vôùi nhau, cöù theá naøy, khoâng kheùo lính Troãi “ra baõ”! Nhöng roài chuùng toâi ñaõ vöôït qua heát nhöõng “thöû thaùch ôû Quaân chính”.

Trong ngaøy hoäi thao toaøn tröôøng, giaùo vieân vuõ khí raát töï haøo khi caùc hoïc vieân laø lính Troãi thaùo laép suùng CKC, tieåu lieân AK raát nhanh, thuaàn thuïc vaø chuaån xaùc. Nhôù nhaát laø Xuaân Minh, ngöôøi beù tí teïo, ñaõ ñöôïc ñieåm cao trong muïc thaùo laép vuõ khí, nay laïi ñöôïc trôï giaùo choïn laøm “thò phaïm” khoa muïc Nguïy trang. Chaû hieåu thaày troø nguïy trang ra laøm sao maø giöõa tröa heø, caû lôùp xaêm xoi, caøn ñi queùt laïi nhöng khoâng phaùt hieän ra haén naèm ôû ñaâu. Khi nghe coøi keát thuùc, môùi thaáy moät anh chaøng, maët muõi laám lem, quaàn aùo raèn ri buoäc haøng chuïc tuùm coû, ñöùng phaét leân ngay tröôùc maët caû lôùp.

Keát thuùc khoùa hoïc, chæ rieâng moân xaï kích “baén ñaïn thaät CKC” ñaõ gaây xoân xao trong toaøn tröôøng: K7, K8 ñöùng ñaàu vôùi keát quaû 100% ñaït yeâu caàu, 87% khaù, gioûi maø tyû leä gioûi laø 43%.

Moät thaønh tích, hình nhö, chöa coù khoùa hoïc naøo ôû tröôøng ñaït ñöôïc! Coù hai baïn Ñoâng Nhaân, Ñöùc Duõng cuûa khoaù 5 ñöôïc göûi veà “hoïc keù” (thöïc chaát laø “ñi caûi taïo”). Chaû hieåu nghòch ngôïm ñeán côõ naøo maø khi baén CKC, Ñöùc Duõng vôùi ba phaùt laøm troïn 30 ñieåm(!).

Tröôøng Quaân chính ñaõ töø laâu noåi tieáng vôùi truyeàn thoáng “eo heïp” trong chuyeän phong quaân haøm. Vaäy maø, sau khoùa hoïc naøy, nhôø keát quaû hoïc taäp cuûa anh em Troãi, nhieàu caùn boä khung, trôï giaùo, ñaõ ñöôïc theâm sao, theâm vaïch. Theá môùi bieát, lính Troãi ñaâu coù taàm thöôøng!

H.M.N 489

Vì nhaân daân queân mình…

DÖÔNG MINH * Hoïc sinh khoùa 4

Ngaøy 19 thaùng 5 naêm 1968, khoùa 4 ñöôïc nhaø tröôøng cho veà nöôùc tham döï huaán luyeän taïi tröôøng Quaân chính Quaân khu Taû Ngaïn. Taïm bieät thaày, coâ, baïn beø vaø thaønh phoá Queá Laâm, chuùng toâi leân taàu veà nöôùc. Töø Ñoàng Ñaêng, Boä Toång cho xe leân ñoùn vaø ñöa thaúng veà khu ñoùng quaân cuûa tröôøng ôû Chí Linh, Haûi Döông. Khoaù 4 ñöôïc chia thaønh hai ñaïi ñoäi, K8 ñoùng quaân ôû ngay Yeân Moâ, gaàn thò traán Phaû Laïi; K7 ñoùng quaân taän trong Ña Coùc, gaàn daõy Coân Sôn. Caùnh con gaùi khoaù 4 tham gia huaán luyeän chung taïi K8.

Chuùng toâi ñöôïc huaán luyeän theo chöông trình “Ñaøo taïo caùn boä chæ huy Phaân ñoäi nhoû”. Nghóa laø ñöôïc hoïc ñuû caùc khoa muïc töø xaï kích (suùng tröôøng CKC vaø tieåu lieân AK), neùm löïu ñaïn, ñaøo haàm haøo, nguïy trang, boäc phaù, xaùc ñònh phöông höôùng, haønh quaân, vaän ñoäng chieán ñaáu… ñeán caùc baøi chieán thuaät taán coâng, phoøng ngöï... Hoïc xong khoùa naøy, moãi hoïc vieân coù theå ñaûm traùch chöùc vuï caùn boä chæ huy Phaân ñoäi nhoû, xoaøng xónh thì cuõng ñaït tieâu chuaån Tieåu ñoäi tröôûng. Laø con nhaø lính, laïi laø thieáu sinh quaân ñaõ 3-4 naêm, neân yeâu caàu huaán luyeän cuõng chaúng “xa laï” gì ñoái vôùi chuùng toâi. Tuy nhieân, khi veà ñaây môùi

* Hieän laø Toång giaùm ñoác Coâng ty Viettronics Thuû Ñöùc.

490

thaáy nhöõng ngaøy ôû tröôøng vaãn chæ laø “hoïc troø”, chöa thaám vaøo ñaâu so vôùi yeâu caàu cuûa moät “ngöôøi lính” cho chieán tröôøng. Ñaõ nhieàu naêm qua ñi nhöng giai ñoaïn naøy khoâng theå phai môø trong kyù öùc chuùng toâi – raát gian lao, cöïc khoå nhöng coù nhöõng giôø phuùt thaät haøo huøng. Ñuùng vaäy, vì ñaõ coù luùc chuùng toâi queân caû hieåm nguy, saün saøng hy sinh tính maïng ñeå baûo veä daân, ñuùng vôùi tinh thaàn “Vì nhaân daân queân mình …” maø tröôøng Thieáu sinh quaân vaø quaân ñoäi ñaõ reøn giuõa chuùng ta.

Muøa heø naêm ñoù, vaøo thaùng 8, möa roøng raõ caû thaùng trôøi ôû ñaàu nguoàn, laøm nöôùc Luïc Ñaàu Giang daâng leân raát cao. Nöôùc ñaày soâng, traøn qua ñeâ quai, ngaäp heát caùc caùnh ñoàng ñaát baõi.

Nhöõng daõy tre ven soâng chìm nghæm, khoâng coøn daáu veát gì treân maët nöôùc. Doøng soâng ñaõ phình ra gaáp boán, gaáp naêm laàn maø nöôùc treân soâng vaãn chaûy cuoàn cuoän, tieáp tuïc daâng leân, daâng leân … Ñöùng treân bôø ñeâ Phaû Laïi nhìn qua ñeâ beân kia laø caû moät vuøng nöôùc meânh moâng, traéng xoaù, taïo caûm giaùc xa caùch ñeán rôïn ngöôøi. Möïc nöôùc ngoaøi soâng so vôùi trong caùnh ñoàng coù leõ phaûi cao hôn tôùi 15-20m. Con chaïch treân ñeâ (cao hôn maët ñeâ chính khoaûng 1m, roäng khoaûng 1,5-2m) oaèn mình chòu söùc eùp cuûa löôïng nöôùc khoång loà töø phía doøng soâng. Doïc tuyeán ñeâ Phaû Laïi, Chí Linh, nhieàu nôi nöôùc soâng traøn aøo aøo qua con chaïch.

Toaøn tröôøng Quaân chính ñöôïc huy ñoäng ñi hoä ñeâ. Anh em K7 ñoùng quaân xa nhö vaäy, haøng ngaøy, phaûi haønh quaân töø sôùm ra ñeâ, toái mòt môùi trôû veà. Töø saùng sôùm ñeán chieàu toái, chuùng toâi cuøng vôùi daân coâng ñòa phöông taát baät ngöôïc xuoâi treân maët ñeâ, luùc thì ñaép theâm con chaïch nhoû (naèm treân con chaïch lôùn) ñeå ngaên nöôùc traøn, khi thì phaûi boài theâm ñaát vaøo nhöõng ñoaïn ñeâ xung yeáu… Ñeå ñaûm baûo ñoä vöõng chaéc cho ñeâ, daân coâng duøng mai xaén nhöõng taûng ñaát raát lôùn, naëng khoaûng chuïc kyù, coù khi ñeán gaàn 20 kyù. Ñaát ñöôïc ñaøo töø vuøng döôùi chaân ñeâ roài chuyeån 491

ngöôïc leân treân theo trieàn doác ñeán 40-45 ñoä. Laøm chung vôùi daân coâng, duø lính ta phaàn lôùn ôû tuoåi môùi 16-17, töôûng laø “lính caäu”, nhöng vaãn khuaân vaùc chaïy baêng baêng hoaëc chuyeàn tay nhau thoaên thoaét nhö nhöõng noâng daân thöïc thuï. Thaät khoâng uoång phí nhöõng naêm thaùng ñöôïc “reøn luyeän toaøn dieän” ôû tröôøng Troãi! Taát nhieân khoâng loaïi tröø yeáu toá “beänh só” (vì laøm vôùi daân coâng maø ña soá laø chò em treû!), nhöng caùi “só” naøy thaät ñöôïc vieäc vaø ñaùng yeâu!

Thôøi tieát luùc ñoù raát khaéc nghieät. Heát möa laïi naéng gaét. Caùi naéng sau côn möa, vaøo buoåi tröa muøa heø, choùi chang, haàm haäp… thaät oi aû. Moà hoâi hoaø vaøo nöôùc möa. Quaàn aùo öôùt suõng, beâ beát buøn ñaát; khi naéng leân thì khoâ laïi, cöùng queo nhö mo nang, cöùa raùt caû da thòt. Meät, ñoùi, laïnh vì nöôùc möa vaø nöôùc soâng, troän vôùi naéng noùng, laøm cho moät soá ngöôøi (caû lính ta vaø daân coâng) ngaát xæu, phaûi ñöa vaøo caáp cöùu ôû caùc traïm y teá daõ chieán.

Chieàu hoâm ñoù, khoaûng 5 giôø, sau khi heát ca tröïc, chuùng toâi ñöôïc leänh trôû veà. Meät moûi, bô phôø sau moät ngaøy laøm vieäc caät löïc, chuùng toâi taäp hôïp vaø leách theách keùo nhau ñi. Ñaõ traûi qua nhieàu ngaøy hoä ñeâ, neân chaúng ai coøn ñuû söùc löïc ñeå chaïy nhaûy, ñuøa giôõn nhö moïi khi. Chöa ñöôïc bao xa, moät ngöôøi daân ñòa phöông ñaïp xe cuøng chieàu vöôït leân, tay chæ veà phía sau, mieäng lieân tuïc keâu lôùn “Vôõ ñeâ, vôõ ñeâ ôû döôùi kia!” vaø hoát hoaûng ñaïp xe chaïy tieáp veà phía Phaû Laïi. Taát caû chuùng toâi quay baät laïi nhö loø xo, lao veà phía tröôùc. Moät phaûn xaï, moät yù chí ñaõ ñöôïc reøn luyeän thaønh baûn naêng. Caùnh con gaùi cuõng aøo aøo cuoán theo. Chaïy maõi, phía tröôùc vaãn vaéng veû, moâng lung, khoâng coù tín hieäu gì veà ñeâ vôõ. Taát caû meät nhoaøi nhöng tieáp tuïc lao tôùi. Ñang chaïy, toâi bò vaáp, deùp cao su tuoät heát caû hai quai tröôùc.

Phaûi döøng laïi, tìm moät buïi caây ñeå “caát” deùp, neân toâi trôû thaønh 492

ngöôøi chaïy cuoái cuøng. Moät daân coâng chaïy ngang toâi, nhöng anh ta chaïy treân con chaïch, ñoät nhieân bò huït haãng. Ñaát treân con traïch ngaám nöôùc, nhuõn ñeán möùc anh ta bò ngaäp trong con chaïch ñeán ngang hoâng. Ñöùng baát ñoäng, maët taùi daïi, anh ta vaãy toâi goïi laïc caû gioïng: “Chuù ôi, chuù ôi, choã naøy saép vôõ roài!”.

Coù chieác xe taûi ñaäu gaàn ñoù, nghe baùo ñoäng, taøi xeá voäi ñaäp doàn daäp vaøo cöûa xe theo nhòp ba tieáng “thuøng, thuøng, thuøng”. Toâi phoùng vöôït leân vaø heùt lôùn: “Quay Nhöõng taân binh ôû tröôøng Quaân Chính, laïi, quay laïi, choã naøy saép Heø 1968. vôõ roài!” Ngöôøi noï keâu ngöôøi kia, truyeàn leân phía tröôùc. Choác laùt, ñoäi quaân ñaõ quay laïi ñoâng ñuû. Caû moät khuùc traïch daøi hôn 10m ngaám nöôùc, ñaát nhuõn ra, luøng buøng gaàn nhö “chaùo” vaø bò ñaåy luøi vaøo phía trong ñaõ gaàn nöûa meùt. Noù “buïc” ñeán nôi roài!

Trôøi ñaõ môø toái. Tieáng ñaäp “thuøng, thuøng…” vaøo cöûa xe vaãn vang leân nhö nhöõng tieáng keâu cöùu tuyeät voïng. Doøng soâng thì cuoàn cuoän, soâi suïc. Chæ coù chuùng toâi, chöù khoâng coøn moät löïc löôïng vaø phöông tieän cöùu trôï naøo khaùc. Taát caû söõng ngöôøi, ñöùng nhö “trôøi troàng”, khoâng bieát phaûi laøm gì. Tieáng moät daân coâng reàn ró: “Vôõ ñeán nôi roài, cheát ñeán nôi roài!”. Ñoät nhieân coù tieáng theùt: “Xuoáng soâng, ngaên nöôùc laïi!”. Taát caû böøng tænh, lao vaøo cöùu ñeâ.

Cuõng khoâng coøn nhôù ai ñaõ ñieàu haønh (caùn boä khung tröôøng 493

Quaân chính hay ai trong anh em ta?), nhöng sau ñoù, coâng vieäc caáp cöùu naøy ñöôïc toå chöùc vaø phoái hôïp raát chuaån xaùc. Hôn hai chuïc ngöôøi nhaøo ngay xuoáng soâng (toâi khoâng nhôù roõ caùnh con gaùi coù ai khoâng?). Töøng ngöôøi moät, khaån tröông vaø thaän troïng, xoay löng veà phía soâng, nhöõng caùnh tay ñan vaøo nhau, ken ngöôøi laïi thaønh moät laù chaén laøm giaûm aùp löïc tröïc tieáp cuûa nöôùc soâng vaøo choã ñeâ xung yeáu. Soá coøn laïi, gaùi cuõng nhö trai, hoái haû ñaøo ñaát, khuaân vaùc, ñaép boài vaøo con traïch. Nhöõng taûng ñaát ñaàu tieân nhö chìm nghæm trong moät vuõng buøn. Taát caû taát baät, khoâng ai noùi vôùi ai moät caâu, chæ coù nhöõng meänh leänh chæ huy nghe saéc laïnh nhö trong moät traän ñaùnh. Nhöõng ngöôøi laøm haøng raøo chaén nöôùc, vöøa goàng mình choáng choïi vôùi söùc ñaåy cuûa nöôùc vöøa hoài hoäp laéng nghe phaûn öùng cuûa doøng soâng. Treân bôø, döôùi nöôùc im laëng ñeán ngheït thôû. Khoâng coù thôøi gian daønh cho nhöõng suy nghó khaùc. Khoâng coù khoaûnh khaéc naøo ñeå caûm nhaän ñoùi, meät, laïnh … ñaõ ngaám vaøo ñeán taän cuøng cô theå. Chæ coù moät mong muoán chaùy boûng trong taâm trí moïi ngöôøi: hieåm nguy seõ qua ñi, haøng vaïn ngoâi nhaø, haøng vaïn gia ñình seõ ñöôïc bình yeân…

Cuoái cuøng, sau gaàn moät giôø lao ñoäng caêng thaúng, con chaïch ñaõ ñöôïc gia coá vöõng chaéc. Maáy baùc noâng daân chöa heát baøng hoaøng, oâm ghì laáy nhöõng chaøng thieáu sinh quaân beù nhoû vaø luùc ñoù môùi baät ra lôøi caûm kích: “Soáng roài, soáng roài, caùc chuù ôi!”.

Löïc löôïng tuaàn tra, tröïc hoä ñeâ, luùc naøy môùi luïc tuïc keùo ñeán.

Chuùng toâi baøn giao vaø laëng leõ ra veà. Taát caû raõ rôøi, ñi trong caûm giaùc “laâng laâng” nhöng vaãn “bô nhö cuû khoai”, bình dò nhö khoâng coù gì ñaùng keå ñaõ xaûy ra.

Ngöôøi daân Phaû Laïi nghe tin ñeâ vôõ töø chieàu toái, taát baät suoát ñeâm chuaån bò chaïy luït. Saùng ra, hoï thaáy vaãn “bình yeân voâ söï” vaø nghe tin truyeàn mieäng veà cuoäc hoä ñeâ cuûa chuùng toâi ban ñeâm. Baø con taám taéc: “Toái qua, khoâng coù caùc chuù boä ñoäi thieáu sinh quaân thì vôõ ñeâ roài”. Caùn boä khung cuûa tröôøng Quaân chính 494

hæ haû ra maët: “Quaù may maén! Hoâm qua, choã ñoù maø vôõ thì moïi ngöôøi seõ ñi heát. Chuùng tôù coù coøn chaéc cuõng khoâng soáng noåi.”

Vaâng, neáu con chaïch ñoù buïc ra, moät thaùc nöôùc khoång loà töø ñoä cao 20m ñoå xuoáng thì… chuùng toâi chaúng coøn ñieàu kieän ñeå hoâm nay, tröïc tieáp nhaéc laïi kyû nieäm naøy vôùi moïi ngöôøi.

Töôûng chæ laø chuyeän phieám! Maáy chuïc naêm sau, moãi khi nhôù laïi vuï tai naïn ñoå xe treân ñöôøng haønh quaân veà tröôøng Quaân chính, chuyeän hoä ñeâ Phaû Laïi vaø söï coá suyùt laät xe khi haønh quaân töø Quaân chính trôû veà; luùc ñaõ bieát tin vaøo taâm linh vaø soá phaän, thì toâi chôït nghó, chaéc laø do “SOÁ”!?! Vuï cöùu ñeâ thaät nhieàu may maén, may maén cho haøng vaïn gia ñình, may maén cho chính chuùng ta. Khoâng bieát caùi may maén naøo quyeát ñònh!?! Duø sao chaêng nöõa, chaéc chaén, khoâng theå khoâng coù phaàn quan troïng: ñoù laø söï coáng hieán, vì daân, vì nöôùc, soáng coù phuùc, coù ñöùc cuûa moãi gia ñình chuùng ta… Nhôø ñoù maø coù söï phuø hoä töø Trôøi, Phaät vaø vong linh cuûa nhöõng ngöôøi thaân ñaõ hy sinh.

Neáu nhö “con chaïch ñoù vôõ ra…”, thì sau naøy, moãi khi hoäi ngoä, khuùc ca voán ñaõ “traàm huøng” khi coøn ôû tröôøng Thieáu sinh quaân Nguyeãn Vaên Troãi, chaéc seõ coù neùt “bi traùng” hôn “… vì nhaân daân hy sinh”!

D.M

Ghi chuù: Baøi vieát khoâng theå phaân tích chi tieát. Chæ coù chuùng ta, nhöõng “ngöôøi trong cuoäc”, môùi töï thaám yù nghóa veà söï hy sinh vaø may maén cuûa söï vieäc naøy ôû möùc naøo!

495

Böõa aên ngon nhaát ñôøi LEÂ TÖÔØNG LONG * Hoïc sinh khoùa 3

Ngaøy hoâm aáy laø moät ngaøy chuû nhaät, cuoái thaùng 9 naêm 1968.

Khoùa huaán luyeän keát thuùc. Ngaøy hoâm sau, chuùng toâi seõ moãi ngöôøi moät ngaû, chia veà caùc ñôn vò. Tieåu ñoäi chuùng toâi quyeát ñònh lieân hoan chia tay baèng moät böõa aên ngon, buø ñaép cho traêm ngaøy huaán luyeän vaát vaû. Möôøi hai ñöùa, 12 ñoàng. Ñeå baïn ñoïc hieåu ñöôïc giaù trò cuûa 12 ñoàng baïc ngaøy aáy, xin daãn ra moät vaøi ví duï. Moät bao thuoác laù Tröôøng Sôn giaù 1 haøo. Moät bao Tam Ñaûo 3 haøo. Loaïi sang hôn laø Thuû Ñoâ thì 4 haøo vaø sang nhaát laø Thaêng Long bao baïc thì 5 haøo. Moät toâ phôû maäu dòch 3 haøo. Tieâu chuaån aên moät ngaøy cuûa moät chieán só boä binh laø 4 haøo 8 xu. Moät kí gaïo giaù 2 haøo 5 xu…

Tieåu ñoäi chuùng toâi ôû nhôø nhaø cuûa boán gia ñình noâng daân (moãi toå ba ngöôøi soáng trong moät nhaø) thuoäc thoân Phao Sôn (huyeän Chí Linh, Haûi Duông), caùch thò traán Phaû Laïi chöøng 7km. Moät trong boán chuû nhaø aáy thöôøng töï giôùi thieäu laø naáu aên ngon nhaát tænh vì töøng naáu cho quan ba Phaùp vaø töøng laø ñaàu beáp cuûa Uyû ban Haønh chính tænh. Buoåi chieàu thöù baûy, toâi thay maët caû tieåu ñoäi coù lôøi vôùi oâng. OÂng nhaän lôøi nhöng ñeà nghò

* Nhaø baùo vôùi caùc buùt danh Tröôøng Sôn, Töôøng Vaân… laø phoù tröôûng ban Quoác teá Baùo Saøi Goøn Giaûi phoùng.

496

ñöôïc troå taøi vôùi moät böõa tieäc thòt caày baûy moùn. Tieåu ñoäi toâi toaøn lính treû 17-18 tuoåi, môùi toát nghieäp phoå thoâng (heä 10 naêm), trình ñoä naáu nöôùng thuoäc loaïi “treân soáng, döôùi kheâ, töù beà nhaõo nhoeùt” neân ñoàng yù lieàn.

Daïo aáy, ôû xaõ beân xaûy ra moät vuï choù daïi caén cheát nguôøi.

Thôøi chieán, laøm gì coù thuoác phoøng dòch neân chuû tòch huyeän ra leänh caám nuoâi choù vaø daân quaân caùc xaõ thöïc hieän leänh “trieät ñeå” naøy. Nhôø coù leänh caám nuoâi choù aáy neân oâng chuû nhaø toâi kieám ñöôïc moät chuù caày tô giaù reû ôû xoùm beân. Con choù naëng chöøng 7-8 kí, coù boä loâng traéng möôït. Vaäy laø nhaát roài theo tieâu chuaån “nhaát baïch, nhì vaøng, tam khoang, töù ñoám” maø giôùi ghieàn thòt caày ñöa ra.

Thaáy thaèng beù daét choù maët buoàn röôøi röôïi, toâi ñònh tôùi an uûi thì tieáng keûng baùo ñoäng vang leân doàn daäp. Leänh taäp hôïp khaån caáp ñöôïc ban ra. Caû tieåu ñoäi hoái haû maëc quaân phuïc roài chaïy ra saân kho, choã taäp trung ñaïi ñoäi. Toâi chæ kòp noùi moät caâu uyû thaùc vôùi oâng chuû nhaø roài voäi chaïy ñi. Chæ noùi haønh quaân, coøn maõi khi toaøn ñaïi ñoäi vöøa ñi vöøa chaïy treân ñöôøng veà thò traán Phaû Laïi, chuùng toâi môùi ñöôïc phoå bieán laø ñi cöùu ñeâ choáng luït. Ñeâ Phaû Laïi saép vôõ!

Phaû Laïi laø nôi hoäi tuï cuûa saùu con soâng lôùn nhö soâng Thöông, soâng Caàøu, soâng Baïch Ñaèng, soâng Kinh Thaøy… neân coøn ñöôïc goïi laø Luïc Ñaàu Giang. Noùi cho ñuùng, Luïc Ñaàu Giang môùi laø nôi ghi teân vaøo söû saùch, coøn Phaû Laïi laø teân noâm, teân daân gian. Neáu ñeâ Phaû Laïi vôõ, haøng loaït tænh (Baéc Ninh, Baéc Giang, Höng Yeân, Haûi Döông) seõ bò ngaäp. Naêm aáy, luõ lôùn traøn veà, nghe noùi coù ñoaïn ñeâ beân phía Baéc Ninh ñaõ bò vôõ.

Vöøa ñöùng theo haøng doïc, lính chuyeàn tay nhau caùc bao taûi ñaát ñeán choã ñeâ xung yeáu thì bò möa. Möa khoâng to, nhöng ñuû laøm aùo quaàn öôùt suõng. Gioù raát maïnh. Mang vaùc naëng, chòu ñöôïc. Möa gioù cuõng chòu ñöôïc. Tuoåi treû maø. Nhöng bò boû ñoùi 497

thì thaáy cöïc laém. Vöøa vaùc ñaát vöøa ngoùng maø khoâng thaáy caáp döôõng mang böõa aên ra.

(Voøng vo moät chuùt cho baïn hieåu. Lính chuùng toâi moãi ngaøy thöôøng aên ba böõa (6 giôø saùng, 12 giôø tröa, 6 giôø chieàu). Ngaøy chuû nhaät thì chæ hai böõa (10 giôø saùng vaø 4 giôø chieàu) ñeå coøn nguû nöôùng, taém giaët vaø ñi chôi. Vì leõ gì ñoù, hoâm chuû nhaät maø toâi ñang keå vôùi baïn, boä phaän nuoâi quaân khoâng ñöa böõa saùng ra bôø ñeâ.)

Chòu ñoùi, chòu reùt vaäy, caû ñaïi ñoäi tham gia choáng luït tôùi gaàn 4 giôø chieàu thì ñöôïc leänh ruùt quaân. Ñeå veà nhaø cho mau, nhieàu anh em khoâng ñi theo ñöôøng lôùn maø vöôït ñoàng ñi taét. Veà ñeán nhaø thì ñaõ hôn 5 giôø chieàu, nghóa laø khoaûng caùch quaõng giöõa hai böõa aên ñaõ laø 23 tieáng ñoàng hoà. Trong khoaûng thôøi gian ñoù laø moät ñôït cöùu ñeâ choáng luït.

Khi luõ ma buøn, quyû ñoùi chuùng toâi veà ñeán nhaø, maét ñöùa naøo cuõng saùng röïc leân vì nhìn thaáy caû maâm coã thònh soaïn ñang chôø saün. Khoûi caàn noùi, baïn ñoïc cuõng ñoaùn ñöôïc ñieàu gì ñaõ xaûy ra. Toác ñoä röûa raùy thaân mình ngang baèng toác ñoä aùnh saùng(!).

Voït moät phaùt töø beå nöôùc vaøo thaúng maâm côm. Möôøi hai taøu haù moàm, quaàn ñuøi, côûi traàn, xoâng vaøo traän chieán. Thaäm chí, toâi coøn khoâng nhôù böõa aên ñoù coù taát caû bao nhieâu moùn, chæ nhôù laø raát nhieàu vaø moùn naøo cuõng ngon heát saûy. Ñaàu beáp quaû laø xöùng danh “ñeä nhaát tænh”! Ñieàu ñaùng khen cho chuùng toâi laø vaãn coøn ñuû tænh taùo ñeå laøm ñoäng taùc chia ra maáy ñóa thöùc aên môøi gia ñình chuû nhaø cuøng aên. Trong tieåu ñoäi coù caäu Khaùnh Töôøng (baây giôø soáng taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh, quaân haøm thöôïng taù), chieàu qua tuyeân boá laø khoâng bieát aên thòt caày, luùc naøy queân bieán luoân taät aên kieâng cuûa mình, nhaøo voâ. Ñóa caù raùn soát caø chua maø oâng chuû nhaø laøm rieâng cho Töôøng cuõng ñöôïc chuyeån leân cho gia ñình nhaø chuû. Ngoaøi trôøi laïi möa to nhöng naøo coù ai theøm ñeå yù. Taát caû moïi söï baây giôø chæ laø nhöõng moùn aên thôm löøng, beùo ngaäy vaø… ngon chöa töøng thaáy!

498

Baây giôø, caùnh ñoàng luùa nöôùc maø chuùng toâi loäi bì boõm hôn 35 naêm veà tröôùc ñaõ bieán maát, thay vaøo ñoù laø Nhaø maùy ñieän Phaû Laïi. Caùi thoân Phao Sôn naèm ven quoác loä 18 cuõng khoâng coøn, ñaõ thaønh thò traán, khu nhaø ôû cuûa coâng nhaân.

Baïn ñoïc thaân meán! Toâi phaûi xin loãi baïn vì saép laøm chuyeän maø ngöôøi ñôøi deã ngoä nhaän laø khoe khoang ñaây.

Do ñieàu kieän coâng taùc, toâi töøng coù cô hoäi neám traûi moùn aên ba mieàn suoát töø Laïng Sôn, Cao Baèng cho tôùi taän Vónh Long, Caàn Thô, Chaâu Ñoác. Cuõng do ñieàu kieän coâng taùc, hoïc taäp, toâi töøng coù nhieàu ngaøy ôû khaùch saïn Baéc Vó, nôi noåi tieáng coù nhieàu ñaàu beáp gioûi nhaát Baéc Kinh, nôi moãi böõa aên khoâng döôùi 12 moùn vaø khoâng coù moùn naøo laëp laïi ñeán laàn thöù hai. Toâi töøng ñöôïc “aên theo” buoåi chieâu ñaõi ôû Ñieän Krem-ly, nôi tröùng caù ñen ngaäp ñóa cuøng vôùi caùc ly Vodka haûo haïng. Töøng ñöôïc caùc baïn ñoàng nghieäp Hunggary ñöa tôùi khaùch saïn Hin-tôn ôû Budapest – nieàm töï haøo cuûa ngaønh du lòch Hung thôøi aáy, vôùi caùc moùn aên thuaàn tuyù daân toäc. Töøng aên thòt cöøu vôùi caùc loaïi röôïu nho ngon nhaát ôû caùc nöôùc coäng hoaø Trung AÙ thuoäc Lieân Xoâ.

Tuy nhieân, giôø ñaây ngaãm laïi, neáu nhö coù ai ñoù hoûi raèng: “Böõa aên ngon nhaát ñôøi cuûa anh laø böõa naøo?”, toâi seõ laäp töùc ñaùp raèng, ñoù chính laø böõa aên ôû thoân Phao Sôn, caùch ñaây hôn 35 naêm, döôùi aùnh ñeøn daàu tuø muø, ngoài beät döôùi ñaát, caû tieåu ñoäi taän höôûng laïc thuù cuûa moät böõa aên ngon nhaát ñôøi.

Ngöôøi ta baûo, ñeå coù moät böõa aên ngon, phaûi coù thöïc phaåm ngon, ñaàu beáp gioûi vaø thöïc khaùch ñang haùu. Böõa aên beân ñöôøng 18 cuûa chuùng toâi hoài thaùng 9 naêm 1968 ñaõ ñaït caû ba tieâu chuaån naøy!

L.T.L

499

Nhöõng baøi hoïc khoù queân...

NGUYEÃN HOAØNG ANH Hoïc sinh khoùa 6

CAÙI GIEÁNG Hoài môùi leân Ñaïi Töø, ñaïi ñoäi toâi ñoùng ngay döôùi chaân moät ñoài cheø. Ñeå laáy nöôùc aên cho ñôn vò, phaûi ñi raát xa; tieåu ñoaøn caáp toác cho ñaøo gieáng ngay caïnh beáp. Khi thôï ñaøo gieáng, tuy chaúng phaûi vieäc cuûa mình nhöng luõ treû boïn toâi vaãn thích ra nghieâng ngoù, xem ñeán khi naøo thì coù nöôùc. Caùi gieáng ñaõ saâu tôùi 7-8m maø vaãn chöa gaëp maïch.

Tröa hoâm aáy, saép tôùi giôø côm, caû boïn nghe tin seùt ñaùnh: Vi Daân bò ngaõ xuoáng gieáng! Thaày, coâ thì lo cuoáng cuoàng ñöa ngay Daân ñi caáp cöùu, maët khaùc, laïi phaûi lo ñöøng cho em naøo “teù gieáng” nöõa… vv vaø vv…

Rieâng toâi, töï ruùt ra baøi hoïc: Treû con haõy caån thaän khi ra gieáng!

THEÂM CHO CAÙC CHUÙ MOÄT QUAÛ Ngaøy ôû Trung Haø, cöù moãi buoåi chieàu sau böõa côm, toâi hay cuøng maáy ñöùa baïn thaân - Nam Ñieän, Huy Thanh, Ngoïc Sôn… ñi daïo treân con ñöôøng chaïy quanh tröôøng. Tieát trôøi maùt meû, naéng chieàu saép taét coøn haét leân nhöõng chuøm phöôïng vó ñoû röïc, troâng thaät ñeïp. Luõ ve saàu ñoùn khaùch boä haønh baèng khuùc nhaïc 500

röøng khoâng bieát meät. Ñi maõi cuõng moûi chaân, gaëp moät quaùn nöôùc ven ñöôøng, caû boïn ruû nhau vaøo mua chuoái. Baø chuû quaùn troâng maët khoù ñaêm ñaêm. Ngoïc Sôn mau maén vaøo tröôùc chuyeän troø hoûi han. Chaû hieåu caäu ta trình baøy nhöõng gì maø thaáy baø chuû quaùn baät cöôøi: - ÖØ, thì theâm cho caùc chuù moät quaû! Ñöôïc naûi chuoái to laïi theâm nhöõng moät quaû, caû boïn hí höûng xaùch ra baõi coû “traùi thuø traùi taïc”. Chaúng maáy choác ñaõ heát veo caû naûi.

Nghieäm laïi thaáy lôøi Baùc daïy thaät chí lí: Bieát daân vaän toát thì vieäc khoù maáy cuõng xong!

CHÆ TRONG CUOÄC MÔÙI BIEÁT Chaúng nhôù vì sao maø böõa aáy tuïi toâi laïi ñi aên muoän. Lyù do thì nhieàu, naøo laø ñi taêng gia, naøo taäp vaên ngheä, chôi xaø, ñaù boùng… Ñeán khi xuoáng tôùi nhaø aên thì côm ñaõ bò doïn saïch, ñaønh moø ra sau beáp tìm xem coøn gì nheùt vaøo buïng. Thaät may maén, vaãn coøn moät xoong côm vôùi ñóa thöùc aên boû dôû. Coù caäu laïi kieám ñöôïc caû moät muoâi môõ (môõ maø troän vôùi ít muoái coù theâm tí mì chính thì ngon tuyeät!). Rieâng T. laø thaèng cuoái cuøng chaúng bieát moø ñaâu ra caû moät chaäu canh. Döôùi aùnh traêng luùc toû, luùc môø, caû luõ ñoùi meøm, aên nghieán ngaáu, xì xuïp chan huùp… Moät ñöùa kheõ ngoaùy ñuõa tìm rau, vöøa nhaác leân khoûi chaäu canh ñöa vaøo mieäng… thì eo oâi, khieáp… moät maûnh gieû lau baøn ñen thui, ñang roû nöôùc tong toûng…

Caû boïn ruøng mình, khaïc nhoå nhöng noân oïe hoaøi maø moùn canh quyù hoùa chaúng ra cho. Noù ñaõ troâi tuoät xuoáng ruoät non, ruoät giaø maát roài!… Ñuùng laø, chæ nhöõng ngöôøi trong cuoäc môùi bieát!

501

(Rieâng toâi xin höùa seõ ñaõi nhöõng ai ñaõ cuøng aên böõa toái hoâm ñoù moät böõa thòt choù ra troø, coù keøm theo quaø ñaëc bieät. Dó nhieân laø hôn “nhaát phong bì, nhì quaûn buùt” cuûa ñôn vò ta ngaøy ñoù!).

GIÔØ DAÕ NGOAÏI Hoài ôû tröôøng Y Trung (Queá Laâm), chuùng toâi thöôøng ñöôïc toå chöùc daõ ngoaïi. Coù laàn caû lôùp ñöôïc taäp trung ra moät baõi coû xem thaày Khoùat, daïy Hoùa, laøm thí nghieäm. Luùc thì thaày boû vaät naøy vaøo chai nöôùc kia thaáy moät laøn khoùi hoàng boác leân, khi thì loï nöôùc ñang trong suoát boãng hoùa maøu tím. Thaät kyø dieäu! Maáy ñöùa boïn toâi cöù haù hoác mieäng xem.

- Vaø ñaây nöõa… (thaày noùi roài thoïc tay vaøo tuùi… töø tuùi khoùi boãng boác ra nghi nguùt)… Chaùy, chaùy (thaày thaát thanh la leân)…

Coøn luõ ngoá chuùng toâi thì vaãn voã tay lieân tuïc vaø nghó raèng thaày ñang bieåu dieãn.

BAÏN TOÂI - LEÂ QUOÁC BÌNH Trong ñaùm baïn hoïc, Bình laø ngöôøi ñeå laïi cho toâi nhieàu aán töôïng. Ngaøy môùi veà lôùp, vôùi voùc daùng gaày gaày, nöôùc da mai maùi cuøng vôùi caùch noùi chuyeän vaø duøng töø cuûa caäu hoïc sinh Saøi Goøn laøm luõ baïn phaûi troá caû maét, laên boø ra maø cöôøi.

Toâi nhôù maõi, coù laàn thaày Laõ Khaéc Tieäp (daïy Toaùn) goïi Bình leân kieåm tra: - Em haõy ñònh nghóa hình bình haønh?

Bình ngaån ngöôøi moät luùc roài eâ a: “Daï thöa thaày, hình bình haønh laø hình chöõ nhaät… hình chöõ nhaät bò… bò xoâ meùo aï!”.

Nghe caäu ñònh nghóa, caû boïn naèm boø ra baøn cheát saëc vì cöôøi.

502

Laàn khaùc, thaày Toâ Ngoïc Cöø (daïy Söû) goïi ñeán teân caäu. Thaày töø toán ra caâu hoûi: - Theá naøo laø ngaønh khaûo coå hoïc?

Bình quay laïi löôøm boïn toâi moät caùi roài ñaèng haéng traû lôøi: “Daï thöa thaày, khaûo coå hoïc laø… laø… khoa hoïc buùa rìu aï!”.

Theá laø caû lôùp laïi ñöôïc moät phen nhö caùi chôï vôõ…

Tuy vaäy, soáng vôùi nhau khaù laâu, anh em raát quyù Bình vì loái soáng chaân thöïc, khoâng bao giôø giaû doái vôùi baïn beø. Ñeán giôø, moãi laàn nghó ñeán Bình thì toâi laïi nhôù tôùi gioïng haùt oà oà cuûa haén: “Quaún... Bìn queâ ta, chieàu nay coù ñöùa con xa nhôù baàm…” .

Töï nhieân thaáy thöông haén quaù!

N.H.A

503

Tai naïn VIEÄT HUØNG thöïc hieän

Xa nhau ñaõ hôn 30 naêm, nhöng thaät khoù queân Vuõ Tieán Chính – moät anh baïn nhoû beù, tính tình dí doûm, ñaàu luoân caét cua… Muøa ñoâng 1968, nhaân kæ nieäm ngaøy thaønh laäp Quaân ñoäi, Phaân hieäu caáp III ôû Höng Hoùa toå chöùc Hoäi thao. Döï kieán seõ khai maïc baèng maøn ñoàng dieãn theå duïc cuûa caùc khoùa vaø keát thuùc baèng tieát muïc döïng thaùp troàng ngöôøi. Töø ñaàu thaùng, giôø theå thao, anh em khoùa 5 ñöôïc taäp trung ra saân vaän ñoäng tröôùc “Nhaø thôø ñoå”, taäp döïng thaùp. Theo yù ñoà ñaïo dieãn, seõ döïng ba caùi thaùp maø thaùp giöõa cao nhaát coù boán taàng. Leõ dó nhieân, ôû vò trí ñænh thaùp phaûi choïn moät anh baïn khoûe nhöng nhoû con. Vaø Chính ñöôïc choïn vaøo vò trí naøy. Chuïc baïn to khoûe nhö Traàn Laûnh, Kyø Baéc, Ngoâ Cöûu, Theá Thònh, Taán Lôïi… ñöôïc phaân coâng laøm chaân thaùp. Töøng ngöôøi phaûi quaøng hai tay giöõ thaät chaéc sang vai hai baïn keà beân. Moãi baïn ñöùng ôû chaân thaùp phaûi gaùnh caû traêm kí treân vai. Roài nhöõng ngöôøi ôû taàng treân phaûi treøo vaø ñöùng leân vai cuûa caùc baïn ôû taàng döôùi. Thaùp töø töø döïng leân.

Keát thuùc, Chính “coøi” seõ ñöùng treân ñænh phaát cao laù côø ñoû trong nhaïc ñieäu huøng traùng. Moïi laàn taäp ñeàu suoân seû.

Saùng chuû nhaät, 22 thaùng 12 naêm 1968, trôøi höûng naéng nhöng vaãn se laïnh bôûi ñôït gioù muøa ñoâng - baéc ñang veà.

Quanh saân vaän ñoäng ñöôïc trang hoaøng loäng laãy bôûi côø hoa vaø baêng-roân. Ñaây laø laàn ñaàu ra maét cuûa nhaø tröôøng vôùi baø con 504

trong huyeän Tam Noâng neân ai cuõng haùo höùc. Trong ñieäu nhaïc quaân haønh, caùc ñaïi ñoäi “quaân dung töôi tænh” raàm raäp ñi ñeàu töø doanh traïi ra saân vaän ñoäng. Ñuùng 8 giôø, sau dieãn vaên khai maïc cuûa ñaïi uyù Nguyeãn Duyeät, Hoäi thao baét ñaàu.

Môû ñaàu laø tieát muïc bieåu dieãn 36 ñoäng taùc voõ theå duïc tay khoâng cuûa khoùa 6. Thaät thuù vò khi thaáy nhöõng chuù lính tí hon tay chaân meàm maïi dieãu voõ döông oai treân neàn nhaïc theo söï chæ huy cuûa thaày Traàn Sinh. Baø con ñöùng xem voã tay nhieät lieät.

Tieáp sau ñoù, hôn traêm hoïc sinh khoùa 4 trong saéc phuïc thieáu sinh quaân, ñaàu ñoäi muõ coái, quai thaû xuoáng döôùi caèm, oáng quaàn tuùm goïn, tay xaùch suùng CKC laép löôõi leâ, theo ñoäi hình khoái chaïy ñeàu ra saân. Tieáng binh khí va chaïm laùch caùch, tieáng böôùc chaân raàm raäp, buïi cuoán tung sau ñoäi hình. Ñoäi hình ñöôïc trieån khai, roài nhöõng ñoäng taùc gaït phaûi, gaït traùi, ñaùnh baùng suùng vaø nhöõng ngoïn leâ saùng quaéc ñoàng loaït döông leân sau nhöõng tieáng hoâ taäp theå: “Dieät! Dieät! Dieät!”. Thaät duõng maõnh!

Khoùa 5 ñaûm nhaän tieát muïc khoùa chöông trình. Khi nghe hieäu leänh doàn quaân, caû traêm ngöôøi trong trang phuïc aùo traéng deät kim Ñoâng Xuaân, quaàn “xanh khoâng quaân” töø sau khaùn ñaøi chaïy uøa ra saân. Ba chaân ñeá ñöôïc keát nhanh choùng taïo theá vöõng chaéc cho caû ngoïn thaùp. Theo tieáng nhaïc, taàng hai, taàng ba töø töø döïng leân. Thaùp cao ñaõ hôn 4m. Chính “coøi” ñöôïc hoã trôï cuûa thaày giaùo ñaõ treøo leân vai moät baïn ôû chaân thaùp, leo qua taàng hai leân taàng ba. Khi ñaõ ñöùng vöõng treân ngoïn, Chính ruùt laù côø ñoû töø sau löng ra phaát cao. Tieáng voã tay taùn thöôûng vang daäy… Boãng, truïc traëc! Moät anh baïn ôû taàng ba tröôït chaân khoâng coøn baùm ñöôïc treân vai baïn. Thaùp nghieâng. Chính maát theá lao xuoáng ñaát. Ngoïn thaùp ñoå suïp… Caáp cöùu! Chieác xe Jeep cuûa tröôøng ñöôïc thaày Ñoàng ñaùnh gaáp töø trong doanh traïi ra.

Baêng ca ñöôïc ñaåy vaøo xe. Toâi ñöôïc cöû ñi thaùp tuøng. Chính meâ man, maét nhaém nghieàn, muõi baàm daäp, ñoâi moâi khoâ khoác vaøø 505

nhöõng veät maùu coøn dính treân maët. Mieäng toâi cuõng ñaéng ngaét, lo khoâng bieát seõ noùi sao vôùi boá meï Chính. Xe men theo ñöôøng ñeâ chaïy veà beán Trung Haø. Qua phaø, ñöôøng traûi nhöïa toát hôn, thaày Ñoàng taêng ga ñeå xe mau tôùi thò xaõ Sôn Taây. Ñang caàm boâng thaám nöôùc lau leân mieäng Chính thì boãng thaáy xe chao ñaûo, lao chöõ chi töø beân naøy sang beân kia ñöôøng. Ñuùng laø “hoïa voâ ñôn chí”. Sao vaäy? Coâ Chaâu baùc só hoát hoaûng: “Ñi theá naøy thì thaèng beù cheát maát!”. Moïi ngöôøi treân xe trong taâm traïng hoaûng hoát, chæ chôø moät tieáng “raàm”. Nhöng khoâng hieåu coù ai phuø hoä maø maáy phuùt sau xe töï nhieân trôû veà traïng thaùi oån ñònh. Traùn toaùt moà hoâi, thaày Ñoàng laép baép: “Taïi… taïi phanh aên… aên khoâng ñeàu… “. May maén hôn, xe khoâng va queät ai treân ñöôøng! Tónh taâm laïi, thaày cho xe chaïy tôùi ngaõ ba Haø Noäi thì reõ vaøo thò xaõ. Chính ñöôïc ñöa ngay vaøo phoøng caáp cöùu. Chuïp phim khoâng thaáy chaán thöông soï naõo. Laàn ñoù, Chính phaûi naèm Vieän 105 maát caû thaùng môùi ñöôïc veà tröôøng.

Nghæ heø naêm aáy, toâi vaø Taán Lôïi ra beán xe Kim Maõ mua veù veà thaêm Chính. Nhaø baïn ôû ngay thò traán Phuøng, caùch Haø Noäi quaõng 20km. Meï Chính coù moät quaày haøng khoâ ôû chôï. Baø raát möøng khi bieát coù baïn hoïc tröôøng Troãi veà chôi, maø hình nhö Chính daáu khoâng cho meï bieát ñaõ bò naïn(!). Tröa ñoù, baø cho anh em chuùng toâi aên moät böõa côm gaïo môùi vôùi thòt gaø luoäc coù raéc laù chanh…

Ngaøy ra tröôøng, Chính xung phong ñi boä ñoäi vaø chieán ñaáu ôû chieán tröôøng Laøo. Chieán tranh keát thuùc, anh veà ñi hoïc vaø chôi vôùi caùnh Thaéng Lôïi, Chí Hoaø (khoùa 8). Hoâm roài, anh goïi ñieän vaøo heïn coù dòp ra Haø Noäi nhôù veà Phuøng chôi. Chaéc chaén roài, phaûi xem caùi muõi haén theá naøo chöù! Kyû nieäm tuoåi thô maø, khoù queân laém!

V.H 506

Nhôù veà ñoäi boùng cuûa toâi TRAÀN MAÏNH LAÛNH * Hoïc sinh khoùa 5

Nghe tin Ban Lieân laïc tröôøng phaùt ñoäng söu taäp taøi lieäu vaø vieát baøi cho cuoán saùch, toâi ñaõ luïc ñoáng hoà sô löu tröõ vaø tìm ra moät taám aûnh quyù. Ñaõ hôn 30 naêm, nöôùc aûnh ñaõ baïc maàu, nhöng vaãn khoâng khoù ñeå nhaän ra khuoân maët cuûa töøng baïn trong ñoäi boùng cuûa ñaïi ñoäi ngaøy ôû Höng Hoaù. Laät phía sau taám aûnh coøn löu laïi doøng chöõ “Tuyeån ñaïi ñoäi tröôùc giôø thi ñaáu”, toâi boài hoài nhôù laïi… … Ngaøy ñoù, anh em Troãi raát meâ boùng ñaù - moät moân theå thao coù tính taäp theå cao. Naêm 1970, anh em khoùa 5 ñang hoïc lôùp 10 vaø laø “anh caû” trong tröôøng.

Tröø tieàn ñaïo caùnh Phan Ñöùc Duõng ñang ñöùng, coøn caû boïn ñang ngoài beät tröôùc saân coû, ñaàu nhaø ñaïi ñoäi. Töø traùi qua laø Ñoan Huøng ñaù tieàn ñaïo, thaønh vieân trong moät gia ñình coù truyeàn thoáng theå thao. Caïnh ñoù laø toâi, Laûnh “Tu-

* Caùn boä coâng ty xuaát nhaäp khaåu ANIMEX, Boä Thöông maïi.

507

Ñoäi boùng ñaù Ñaïi ñoäi 10 (khoùa 5) ôû Höng Hoùa, Tam Noâng, Phuù Thoï naêm hoïc 1969-1970.

khi”, ñaù trung veä. Thaät thaø maø noùi, ngaøy ñoù toâi to con hôn caùc baïn cuøng khoùa, (hình nhö voøng ngöïc laø meùt moát vaø ñöôïc caùc thaày cho pheùp huùt thuoác laù), luoân ñöôïc giao nhieäm vuï caûn phaù moïi ñôït taán coâng cuûa ñoái phöông. Saùt caïnh toâi laø tieàn veä Taêng Löïc (ñöôïc anh em goïi laø “moäng naêng”, chaéc laø vì moâng baïn ngaøy ñoù hôi bò to?). Leâ Bình ngoài giöõa Taêng Löïc vaø Voõ Minh Ñaïo. Töø ngaøy coøn ôû nhaø, Löïc chuyeân kieán thieát boùng ñeå trung phong Minh Ñaïo laøm baøn. Naáp sau Taêng Löïc thaáy laáp loù caùi maët cuûa haäu veä queùt Buøi Caûm, haén khoâng ngaùn ai bao giôø vaø luoân laø ngöôøi hoã trôï ñaéc löïc cho hai trung veä. Haäu veä caùnh Ngoâ Cöûu (coøn goïi laø Cöûu “hoå”) ngoài ngay sau löng trung veä giaäp Kyø Baéc (töï “Kyø nhoâng”), hai baïn naøy ñaù raát lyø. Ngöôøi ngoài bìa phaûi coù ñaët quaû boùng phía tröôùc laø tieàn ñaïo Vaên Tieán Huaán (tay naøy ngaøy hoïc lôùp 10 ñaõ cao treân meùt baûy vaø khoâng chæ ñaù 508

boùng hay maø coøn laø tay ñaäp chuû coâng cuûa ñoäi boùng chuyeàn Phaân hieäu caáp III. Huaán hay taäp vôùi caùc thaày ñeå thi ñaáu caùc giaûi boùng chuyeàn trong huyeän Tam Noâng). Thuû moân Nguyeãn Maïnh Quyù, ngoài ngay sau löng Taêng Löïc, tuy bò che heát maët nhöng vaãn deã daøng nhaän ra qua caùi ñaàu caét cua quen thuoäc. Quyù “ñieác” khoâng cao to nhöng raát lì ñoøn, ra vaøo hôïp lyù vaø ñaõ nhieàu laàn giöõ löôùi nhaø saïch seõ suoát 80 phuùt thi ñaáu. Möôøi moät chaøng trai cuûa ñoäi tuyeån ñaïi ñoäi ngaøy aáy ñaõ laøm raïng danh nhaø tröôøng…

Coøn ngaøy nay, khi ñaõ qua tuoåi 50, moãi ñöùa moãi soá phaän, moãi phöông trôøi; nhöng thaät khoù queân ñi nhöõng kæ nieäm ñeïp ngaøy cuøng ñi hoïc.

Sau ngaøy rôøi tröôøng, Ñöùc Duõng cuøng Traàn Tuaán Sôn vaø Vaên Huøng ñaàu quaân cho Coâng an Haø Noäi, Duõng ñaù haäu veä caùnh. Nay baïn sinh soáng taän trôøi Taây xa xoâi (ôû thaønh phoá Strassfurt, Coäng hoaø Lieân bang Ñöùc). Nieàm ñam meâ vôùi quaû boùng troøn khoâng maát ñi, Duõng laø oâng baàu cho ñoäi tuyeån boùng ñaù cuûa coäng ñoàng ngöôøi Vieät taïi khu vöïc. Veà giaø, Duõng thích laøm thô vaø luoân daønh tình caûm troïn veïn cho thaày, cho baïn moãi laàn hoài höông.

Nhôù ngaøy ôû tröôøng, Ñoan Huøng khoâng chæ laø tieàn ñaïo hay maø coøn laø tay vôït xuaát saéc. Nhöõng naêm 60, Huøng nhieàu laàn ñöôïc choaøng leân coå nhöõng taám huy chöông vaøng - voâ ñòch ñôn nam Thieáu nieân mieàn Baéc. Nay baïn laø Phoù chuû tòch Uyû ban Chöùng khoaùn nhaø nöôùc.

Coøn tieàn veä Taêng Löïc laø baùc só coâng taùc taïi Vieän quaân y 175 vaø laø moät chuyeân gia cao caáp veà chaån ñoaùn beänh baèng hình aûnh. Taêng Löïc cö xöû vôùi baïn beø chaân thaønh, saün saøng giuùp ñôõ caùc baïn khi “coù vieäc”.

Phaàn sau cuoäc ñôøi cuûa Leâ Bình gaén lieàn vôùi söï nghieäp giaùo duïc. Tuy raát baän roän nhöng Bình vaãn daønh thôøi gian ñeå hoaøn 509

thaønh nhieäm vuï cuûa moät thaønh vieân Ban Lieân laïc, laø caàu noái vôùi anh em ôû mieàn Nam. Tieàn ñaïo Voõ Minh Ñaïo sau naêm thaùng hoïc taäp ôû Ñöùc trôû veà, nay laø moät chuyeân gia noäi soi ñaày kinh nghieäm ôû Vieän quaân y 354. Cuõng raát thuù vò laø vôï Ñaïo chính laø em gaùi Löu Troïng Trung (baùc só cuûa sö ñoaøn phoøng khoâng 367, ñaõ maát vì tai naïn giao thoâng). Sau naøy toâi coù hoûi Minh Ñaïo: chaéc hoài Trung coøn soáng, nhieàu laàn Ñaïo phaûi “cung phuïng” oâng anh vôï? Nghe vaäy baïn chæ cöôøi (!)… Ñaõ laâu laém anh em ta khoâng coù thoâng tin veà Buøi Caûm. Voâ tình moät laàn Kieán Quoác ñi nghæ ôû Nha Trang ñaõ gaëp Buøi Lyù (em trai Buøi Caûm). Nhöng thaät laø buoàn vì bieát tin Buøi Caûm ñaõ maát caùch ñoù maáy naêm do tai naïn giao thoâng, khi ñang laø moät hieäu tröôûng ñaày naêng löïc cuûa tröôøng Daïy ngheà tænh Khaùnh Hoaø.

Haäu veä caùnh Ngoâ Cöûu vaãn vaäy, ñaèm thaém vaø coù nhöõng vaàn thô ñaày mô moäng, hieän soáng ôû Haø Noäi. Trong cuoán “Sinh ra trong khoùi löûa”, Cöûu ñaõ coù moät baøi thô luïc baùt, lieät keâ teân 112 baïn cuûa khoùa 5, thaät dí doûm, ñöôïc thaày Cao Cöï An raát ngôïi khen. Trong taäp saùch naøy, baïn laïi ghi theâm danh saùch “Khoùa 5… phía Nam” baèng nhöõng caâu thô luïc baùt moäc maïc.

Rieâng anh baïn Kyø Baéc vaãn laø moät kó sö cô khí chính xaùc naêng ñoäng. Ngaøy ôû Haø Noäi, baïn aâm thaàm nghieân cöùu, cheá taïo voøi phun cao aùp cho con heo daàu cuûa ñoäng cô diezen, coøn nay coù hôn 100 khaùch haøng ngaønh döôïc coù quan heä laøm aên vôùi KYBACO. (Moät con soá khoâng nhoû, ñaùng töï haøo!).

Thuû moân Nguyeãn Maïnh Quyù cuûa chuùng ta giôø sinh soáng ôû Phan Thieát vaø laø moät caùn boä Sôû Giao thoâng - Coâng chính. Tuy ôû xa nhöng haàu nhö buoåi sinh hoaït naøo cuûa khoùa 5 ôû thaønh phoá Hoà Chí Minh, baïn cuõng “bay” vaøo döï.

510

Môùi thaùng 4 naêm 2004, anh em khoùa 5 ngaäm nguøi nhaän ñöôïc tin buoàn: Vaên Tieâán Huaán ñaõ ñi xa vì xuaát huyeát naõo.

Khoâng ai ngôø ñöôïc ñieàu naøy vì Huaán voán coù moät thaân hình lí töôûng, khoûe maïnh. Thaùng 7, khi anh em hoäi ngoä ôû nhaø cuûa baùc só Phaïm Ñình Thieän nhaân dòp Duy Anh vaøo Thaønh phoá Hoà Chí Minh coâng taùc, chuùng toâi ñöôïc nghe Duy Anh keå laïi: “Ngay sau khi Huaán caáp cöùu vaøo Vieän 108, toâi ñeán thaêm ngay.

Khi hoûi: Coù nhaän ra ai?, thì Huaán traû lôøi: Duy Anh. Nhöng chæ 2 tieáng sau Huaán hoân meâ saâu. Vaøi ngaøy sau, baïn ñi… Hoâm truy ñieäu, caùc baïn tröôøng ta ñeán khaù ñoâng.” Ñuùng laø cuoäc soáng… thaät khoù maø noùi tröôùc ñieàu gì!

Thaønh phoá, heø 2004 T.M.L.

511

Chuùng toâi tham gia thi hoïc sinh gioûi mieàn Baéc TOÂN GIA QUYÙ * Hoïc sinh khoùa 4

Vôùi taát caû söï khieâm toán voán coù cuûa hoïc sinh tröôøng Thieáu sinh quaân Nguyeãn Vaên Troãi, ta vaãn phaûi noùi roõ raøng tröôøng ta vì thaày gioûi neân troø cuõng gioûi. Vaø chuùng toâi ñaõ töøng “mang chuoâng ñi ñaám nöôùc ngöôøi” khi ngaønh giaùo duïc toå chöùc laïi kì thi hoïc sinh gioûi toaøn mieàn Baéc veà moân Vaên, Toaùn.

Heø naêm 1968, tröôøng môùi töø Trung Quoác veà nöôùc, khoái caáp III ñoùng quaân ôû thò traán Höng Hoaù, Phuù Thoï. Chieán tranh phaù hoaïi taïm ngöng töø vó tuyeán 17 trôû ra töø ñaàu thaùng 11. Cuõng naêm naøy, nhaø tröôøng toå chöùc lôùp chuyeân Toaùn cho caùc khoái 8, 9, 10. ÔÛû ñaïi ñoäi 10 (khoùa 4), lôùp chuyeân Toaùn coù caùc baïn Quoác Anh, Xuaân Mieân, Höõu Thaønh, Voõ Haïnh Phuùc, Chaâu Nguyeân, Taï Vuõ truï, Huøng Linh, Theá Nam, Töông Lai, Hoaøng Quang, Phaïm Vuõ Thaéng, Hoaøng Vieät Thaéng…; coøn ñaïi ñoäi 9 (khoaù 5) coù Thieän Nhaân, Thieän Luaän, Nguyeãn Thanh Chöông, Voõ Minh Ñaïo, Buøi Coâng Chính, Hoaøng Vieät, Chí Hoaø, Kieán Quoác, Nguyeãn Khang, Baéc Haûi… Noùi chung caùc baïn ñeàu laø nhöõng hoïc sinh coù thaønh tích khaù, gioûi trong nhöõng naêm hoïc ôû tröôøng vaø coù naêng khieáu caùc moân töï nhieân.

* Kó sö ñieän töû. Ñang sinh soáng taïi Leizig, Coâng hoaø Lieân bang Ñöùc.

512

Qua Teát naêm 1969, nhaø tröôøng ñöôïc thoâng baùo Boä Giaùo duïc seõ toå chöùc moät cuïm thi hoïc sinh gioûi moân Toaùn vaø Vaên ôû tröôøng caáp III Huøng Vöông (Phuù Thoï). Nhaø tröôøng seõ toå chöùc ñoäi tuyeån ñi tham gia. Chuùng toâi ñöôïc phoå bieán: tröôøng caáp III Huøng Vöông laø tröôøng coù truyeàn thoáng daïy, hoïc töø nhöõng naêm khaùng chieán choáng Phaùp, nay hoï vaãn laø ngoïn côø ñaàu trong ngaønh giaùo duïc cuûa tænh. Vì vaäy tröôøng ta phaûi chuaån bò thaät kó kieán thöùc hai moân naøy cho ñoäi tuyeån vaø coá gaéng giaät giaûi. Ñoäi tuyeån Toaùn ñöôïc choïn ngay trong lôùp chuyeân Toaùn, goàm saùu baïn: Taï Vuõ Truï, Hoaøng Quang, Phaïm Vuõ Thaéng, Traàn Theá Nam, Voõ Haïnh Phuùc vaø Huøng Linh. Trong caû moät trung ñoäi chuyeân Toaùn maø chæ choïn ra saùu baïn ñi thi thì quaù yeân taâm. Caùc cuï daïy “so boù ñuõa choïn coät côø” maø! Thaät ra moãi baïn coù moät khaû naêng, moät söï nhanh nhaïy rieâng. Ñieån hình laø Voõ Haïnh Phuùc, duø laø con gaùi nhöng boán naêm lieàn ñeàu laø hoïc sinh xuaát saéc. Thaày Tröïc vaø thaày Bieåu vöøa phuï traùch ñaïi ñoäi, vöøa phuï giaûng cho chuùng toâi, rieâng thaày Oaùnh ñöôïc phaân coâng phuï traùch tröïc tieáp. Caùc thaày ñeàu toát nghieäp khoa Toaùn tröôøng Ñaïi hoïc Sö phaïm vaø coù thaâm nieân giaûng daïy ñeán caû chuïc naêm, töø khi daïy cho caùn boä ôû tröôøng Vaên hoaù quaân ñoäi ñeán khi veà tröôøng Thieáu sinh quaân. Ñaëc bieät caùc thaày chòu khoù ñoïc theâm saùch neân kieán thöùc raát roäng. Ñoái vôùi ñoäi tuyeån Vaên dó nhieân phaûi choïn ra nhöõng baïn gioûi moân Vaên, nhöng trong lôùp chuyeân Toaùn cuõng coù nhöõng baïn gioûi Vaên nhö Töông Lai, Chaâu Nguyeân, Vieät Thaéng, neân thaày Saûng ñaõ ñeà cöû ba baïn naøy vaø ñöôïc thaày Tröïc, thaày Bieåu nhaát trí. Ba baïn coøn laïi laø Nguyeãn Ñình Baù1, Toân Gia Quyù, Ñoaøn Phuù Hoaø. Phaûi noùi Baù laø moät tay chòu khoù ñoïc saùch ñoâng, taây, kim, coå vaø bieát bieán kieán thöùc saùch vôû thaønh taøi saûn trí tueä 1

Baïn toát nghieäp Ñaïi hoïc Kyõ thuaät quaân söï naêm 1974, ít naêm sau maát vì beänh tim.

513

cuûa mình. Coøn Phuù Hoaø thì voán soáng tình caûm, tính tình hoa laù, töø hoài hoïc lôùp 8, lôùp 9 ñaõ vieát thö vôùi nhöõng lôøi leõ “ngoït nhö maät ong roùt vaøo tai” baïn gaùi. (Maø hình nhö baïn coù ngöôøi yeâu sôùm nhaát trong khoùa!?). Rieâng anh “Toân Gia” thì laø con nhaø noøi, cha Quyù laø baùc Toân Quang Phieät, moät trí thöùc lôùn theo caùch maïng.

Ñoäi tuyeån hoïc sinh gioûi Vaên cuøng caùc thaày tröôùc ngaøy ñi thi ñaáu.

AÛnh chuïp taïi Höng Hoùa naêm 1969.

Baùc coù nhieàu taùc phaåm lôùn veà lòch söû vaø vaên hoïc. “Hoå phuï” ñaõ nhö vaäy thì “hoå töû” chí ít cuõng ñöôïc vaøi phaàn döõ daèn! Ñoäi thi Vaên do thaày Saûng vaø thaày Chi Phan phuï traùch. Vì caùc thaày ñaõ daïy chuùng toâi suoát töø thôøi ôû Ñaïi Töø cho ñeán khi sang Queá Laâm, roài veà nöôùc neân raát hieåu sôû tröôøng, sôû ñoaûn cuûa moãi ñöùa. Thaày tìm saùch cho chuùng toâi ñoïc theâm, oân laïi giaùo trình Vaên hoïc caáp III, vaên hoïc Vieät Nam tröôùc vaø sau Caùch maïng Thaùng Taùm.. Caùc thaày daën: muoán phoùng taùc gì thì phoùng taùc nhöng phaûi xuaát phaùt töø goác, phaûi baùm chaéc kieán thöùc cô baûn.

Nhö vaäy laø hai ñoäi tuyeån ñaõ hình thaønh vaø baét ñaàu luyeän.

Chuùng toâi ñöôïc boá trí ôû haún moät khu rieâng bieät, taïm ngöng hoïc 514

chöông trình chính khoùa. Toâi coøn nhôù nhö in aùnh maét theøm thuoàng cuûa caùc baïn khoâng ñöôïc tham gia ñoäi tuyeån, moãi laàn nhìn qua cöûa soå xem chuùng toâi ñoïc saùch hay trao ñoåi kieán thöùc. Chuùng toâi coøn ñöôïc aên theo cheá ñoä “ñaëc taùo” ñeå coù ñuû naêng löôïng vaøo tröôøng choïi (moät ñoàng moát moät suaát, trong khi cheá ñoä “ñaïi taùo” chæ laø saùu haøo taùm). Böõa naøo cuõng coù thòt, caù, aên xong coøn ñöôïc “ñeùt-xe” chuoái, böôûi. Buoåi toái, chuùng toâi ñöôïc quyeàn thöùc ñeán 11 giôø môùi phaûi taét ñeøn cho duø keøn ñi nguû “te toø, te toø, te te tí…” (anh em ta vaãn phoùng taùc laø “buoâng maøn, leân giöôøng, oâm chaên chieáu…”) noåi töø 9 giôø röôõi. Ñaïi loaïi laø ñöôïc öu tieân heát möùc! Caùc baïn goïi chuùng toâi laø “gaø noøi”, vì nhaø tröôøng ñang “chaêm gaø choïi”!

Sô qua nhö vaäy ñeå caùc baïn coù theå nhôù laïi ñoäi hình ñoäi tuyeån cuûa chuùng ta nhö theá naøo. Hoâm tieãn ñoaøn ñi thi, chuù Duyeät, chính trò vieân Tieåu ñoaøn, ñaõ yeâu caàu Tuyeân huaán chuïp aûnh kæ nieäm. Hoâm ñoù thaày Bình (tieåu ñoaøn phoù) cuõng coù maët.

Nhôø söï quan taâm cuûa nhaø tröôøng, cuûa caùc thaày coäng vôùi taøi naêng vaø noã löïc cuûa töøng ngöôøi maø naêm aáy ñoäi tuyeån Vaên vaø Toaùn ñaõ ñoaït giaûi ñoàng ñoäi. Taát nhieân ñaây laø laàn ñaàu tieân ñoäi tuyeån cuûa tröôøng ta ñi thi hoïc sinh gioûi toaøn mieàn Baéc, kinh nghieäm chöa nhieàu neân chöa coù giaûi caù nhaân. Nhöng ñaây laø moät baøi hoïc cho khoùa 5 thi thoá sau naøy. Naêm sau, hai baïn Nguyeãn Thieän Nhaân vaø Nguyeãn Thanh Chöông ñeàu ñoaït giaûi caù nhaân. Soá anh em chuùng toâi, sau kì thi toát nghieäp, ñaõ vaøo hoïc Toång hôïp Haø Noäi nhö Hoaøng Quang, Theá Nam, Taï Vuõ Truï, Töông Lai, Chaâu Nguyeân, Vieät Thaéng. Baïn Voõ Haïnh Phuùc thì sang hoïc Toaùn ôû tröôøng Ñaïi hoïc Toång hôïp Loâ-moâ-noâ-xoáp Matxcôva. Môùi ñoù maø ñaõ 36 naêm…

Leipzig, ñaàu naêm 2005 T.G.Q 515

Chuyeän caùi ñaøi baùn daãn “Xiong Mao” Coâ giaùo PHAN THÒ NHAÂM *

Ngaøy ôû Phong Khaåu, toâi tieát kieäm ñöôïc ít tieàn vaø nhôø thaày Hoàng Tuyeán ra Baùch hoùa Ñaïi laàu, ngoaøi thaønh phoá, mua cho caùi ñaøi baùn daãn ba baêng hieäu “Xiong Mao” (Gaáu meøo), chaïy ba pin trung. Toâi cöù mong ñeán ngaøy veà nöôùc seõ laøm quaø cho caû nhaø vì nhôù maõi nhöõng khi ñi sô taùn veà noâng thoân, thieáu thoán ñuû ñieàu, muoán nghe tin töùc hay ca nhaïc maø khoâng bieát kieám ñaâu ra caùi ñaøi.

Heø naêm 1968, rôøi Queá Laâm, tröôøng ta veà nöôùc. Khoái caáp III ñoùng quaân ôû thò traán Höng Hoùa (Phuù Thoï), coøn khoái caáp II (lôùp 6 vaø 7) ôû Trung Haø (Sôn Taây). Toâi ñöôïc giao nhieäm vuï phuï traùch caùc em gaùi thuoäc C11 ñang hoïc lôùp 6 vaø 7, keát hôïp daïy toaùn cho caùc lôùp. Tuy giaëc Myõ ñaõ taïm ngöøng neùm bom treân mieàn Baéc töø thaùng 11 naêm 1968, nhöng caû nöôùc vaãn trong traïng thaùi saün saøng chieán ñaáu. Chuùng ta ñoùng quaân trong doanh traïi coâng binh ôû Trung Haø, ven soâng Ñaø. Ñieän ñoùm khoâng coù, ban ñeâm phaûi thaép saùng baèng ñeøn daàu hoûa. Vì theá maø caùi ñaøi Xiong Mao cuûa toâi phaùt huy taùc duïng, (coù noù nhö coù moät ti-vi maàu 20 inch thôøi nay); coøn pin nghe ñaøi thì ñaõ coù tieâu chuaån tem phieáu caùn boä moãi thaùng. Toâi coøn caån thaän buoäc

* Giaùo vieân toaùn, phuï traùch C11.

516

Coâ Nhaâm, coâ Thuïc trong ngaøy hoäi tröôøng 15-10-1995.

caùi khaên muøi xoa cho ñôõ xöôùc voû da. Cöù sau böõa côm chieàu, tröôùc giôø töï tu, caùc em gaùi laïi xuùm vaøo phoøng toâi nghe tin töùc, ca nhaïc. Töôûng Bích Haøvaø Nguyeãn Hoøa Bình (“meøo con”) raát meâ haùt neân thích nghe chöông trình ca nhaïc cuûa “Buoåi phaùt thanh Maêng non”. Toái thöù baûy naøo, caùc em cuõng ngoài kín giöôøng ngoùng chôø buoåi phaùt thanh “Vì an ninh Toå quoác”.

Nhöõng ñeâm ñoâng giaù laïnh, quaán chaên boâng quanh ngöôøi, caùc em traät töï ngoài nghe. Ñeán nhöõng ñoaïn hoài hoäp, maáy ñöùa nhoû oâm chaët laáy toâi sôï haõi nhöng vaãn gioûng tai leân nghe cho ñeán khi quaân daân ta baét ñöôïc giaùn ñieäp, bieät kích môùi thoâi.

Cho ñeán moät buoåi tröa, khi toâi töø nhaø aên veà, môû cöûa phoøng thì caùi ñaøi ñaõ khoâng caùnh maø bay. Luïc laïi trí nhôù, toâi nhôù laø tröôùc khi ñi aên vaãn thaáy caùi ñaøi naèm ôû ñaàu giöôøng. Tìm khaép caùc xoù xænh maø khoâng thaáy. Maáy em gaùi thaáy vaäy, nhôùn nhaùc tìm kieám, roài ñöùa noï xì xaøo baùo cho ñöùa kia. Caùc baïn ñoaùn giaø ñoaùn non, nghi ngôø boïn con trai nghòch ngôïm, thieáu tieàn tieâu ñaõ laáy chieác ñaøi baùn ñi kieám tieàn aên quaø. Ñaàu giôø chieàu, 517

vaøo giôø töï tu thì tin naøy ñeán tai thaày Chieâu - ñaïi ñoäi tröôûng.

Thaày ñeán ngay hoûi thaêm. Rieâng toâi vaãn chæ döï ñoaùn, chaéc coù em naøo möôïn taïm ñeå nghe. Thaày höùa seõ tìm laïi caùi ñaøi.

Tröa hoâm sau, xuoáng beáp aên côm nhöng toâi vaãn ñeå cöûa phoøng nhö moïi khi. Khi trôû veà thaáy caùi ñaøi “Xiong Mao” ñaët ngay ngaén treân baøn, cheøn leân moät tôø giaáy hoïc sinh coù vieát maáy doøng: Kính göûi coâ Nhaâm!

Em thaønh thaät xin loãi coâ vì ñaõ töï tieän möôïn caùi ñaøi veà nghe maø khoâng xin pheùp. Coâ tha loãi cho em nheù! Coâ aï, ba em ñi chieán tröôøng B2 ñaõ maáy naêm maø khoâng coù laù thö naøo göûi veà nhaø. Meï em vaø chuùng em lo quaù. Em nghó, bieát ñaâu ñaáy, qua buoåi phaùt thanh cuûa Ñaøi Giaûi phoùng seõ coù tin veà ba. Vaø em ñaõ laøm lieàu. Nay em xin traû laïi coâ. Coâ ñöøng giaän em! Ñoïc ñeán ñaây maét toâi nhoøa leä. Toâi töï traùch mình sao quaù voâ taâm, khoâng hieåu heát taâm tö, nguyeän voïng cuûa caùc em. Thaät tieác, em khoâng ñeå laïi teân neân toâi khoâng bieát laø ai ñeå coù theå cho em möôïn caùi ñaøi ngoùng chôø tin ba. Coøn nhoû maø caùc em ñaõ phaûi xa cha meï. Trong nhieàu gia ñình, nhöõng oâng boá ñaõ ra maët traän; thaäm chí, coù ngöôøi ñaõ hy sinh. Chính caùc em cuõng phaûi chòu ñöïng raát nhieàu. Coù hieåu caùc em, toâi laïi thöông caùc em nhieàu hôn.

Chuyeän xaûy ra ñaõ 35 naêm, nhöng laø moät kæ nieäm khoâng queân trong suoát cuoäc ñôøi ñi daïy hoïc cuûa toâi. Cho tôùi giôø, toâi vaãn thaàm nghó, tình thöông yeâu cha meï, gia ñình vaø nhöõng haønh vi duõng caûm ngaøy aáy chính laø coäi nguoàn ñeå vun ñaép cho caùc em tröôûng thaønh nhö ngaøy hoâm nay.

Caùc em thaân yeâu, toâi thöïc söï töï haøo vì caùc em!

P.T.N 518

Leâ quyeát thaéng TRAÀN PHAÏM TUØNG Hoïc sinh khoaù 4.

Trong tay toâi laø baøi “Ñaõ coù moät con ngöôøi nhö theá”, keå veà traän quyeát töû taïi choát cuûa Chu Taán Quang (lính Troãi khoaù 6).

Khi ñòch traøn ngaäp choát, Quang ñaõ duøng AK laép leâ tieâu dieät ñöôïc boán lính ñòch vaø hy sinh cuøng vôùi teân thöù naêm. Toâi khaâm phuïc yù chí cuûa ngöôøi lính Cuï Hoà, nhöng cuõng thöïc söï baên khoaên vì trong moät khoaûng thôøi gian ngaén nguûi, lieäu anh chaøng “nhaø mình” coù ñuû söùc laøm moät vieäc phi thöôøng tôùi nhö vaäy khoâng? Toâi coá nhôù laïi “tuyeät kó” cuûa leâ quyeát thaéng ñeå töôûng töôïng ra caùc “chieâu thöùc” trong traän quyeát töû cuûa Quang.

Chuùng toâi ñaõ töøng ñöôïc hoïc moân ñaùnh gaàn Xin cuøng oân laïi veà moät kæ nieäm khoù queân hoài tröôøng Troãi, ñoù laø moân Kó thuaät ñaùnh gaàn. Hoài ñoù, khoaù 3 vaø khoaù 4 tuïi toâi ñöôïc huaán luyeän moân naøy “hôi bò nhieàu” so vôùi anh em caùc khoaù. Tuïi toâi ñöôïc hoïc baøi baûn theo ba böôùc.

519

Ñaàu tieân laø taäp ñoäng taùc cô baûn: Cuøng vôùi kó thuaät baén keïp naùch (baén ôû cöï li döôùi 10m), baén gaêm (baén khi aùp saùt ñòch, töông ñöông vôùi cöï li ñaâm leâ) vaø moät soá noäi dung khaùc, lính ta ñöôïc taäp caùc ñoäng taùc cô baûn cuûa kó thuaät ñaùnh leâ; goàm caùc theá taán, gaït, ñôõ, ñaâm, ñaùnh baùng suùng, ñaùnh hoäp tieáp ñaïn, ñaùnh “ñaàu ruoài”.

Böôùc thöù hai laø luyeän taäp vôùi chuyø (moät “quaû boùng da” gaén treân ñaàu gaäy) vaø hình noäm (baèng rôm beän quanh coïc): Ngöôøi phuïc vuï ñöùng cheách phía sau hình noäm, caàm chuyø ñaâm vaøo ngöôøi taäp. Ngöôøi taäp duøng suùng gaït ñôõ chuyø vaø ñaâm leâ vaøo “ñòch” (töùc laø hình noäm, chöù khoâng phaûi laø ngöôøi phuïc vuï!).

Neáu taäp ñoäng taùc “coâng phaù” baèng baùng suùng hay hoäp tieáp ñaïn thì ngöôøi taäp “ñaønh” phaûi “giaõ” vaøo quaû chuyø. Chuyø vaêng maïnh chöùng toû “coâng löïc” cuûa taùc giaû “thaâm haäu”. Nhö vaäy vieäc taäp vaãn thieân veà luyeän söùc vaø mang ñaày tính giaû ñònh.

Böôùc thöù ba laø chieán ñaáu vôùi ñoái thuû coù thöïc, ñoù laø “leâ quyeát thaéng”.

Leâ quyeát thaéng laø moân thi ñaáu ñoái khaùng daønh cho ngöôøi duõng caûm.

Chæ rieâng cuïm töø “leâ quyeát thaéng” cuõng cho thaáy tính quyeát lieät cuûa “moân phaùi”. Kó thuaät “leâ quyeát thaéng” laø kó thuaät chieán ñaáu baèng suùng boä binh laép leâ, nhöng ñaõ ñöôïc “voõ ñaøi hoaù”.

Moân “leâ quyeát thaéng” nhaèm naâng cao tính duõng caûm vaø söï nhanh nhaïy cuûa ngöôøi lính. Cuõng nhö trong chieán tranh, ngöôøi chieán thaéng trong moân “leâ quyeát thaéng” khoâng thuoäc veà keû lieàu maïng, coù söùc khoeû hôn ngöôøi.

Trang bò cuûa “boån moân” goàm suùng vaø aùo giaùp. AÙo giaùp troâng gioáng aùo giaùp cuûa caùc ñaïi töôùng thôøi Tam Quoác (xem phim “Tam quoác dieãn nghóa” cuûa Trung quoác). Ngoaøi cuøng laø 520

Lôùp Quyeát thaéng khoùa 4 naêm hoïc 1965 - 1966.

taám theùp che toaøn boä ngöïc vaø buïng. Beà maët taám theùp hôi nhaùm. Beân trong laø lôùp aùo ñeäm lieàn, che phuû suoát töø vai tôùi heát ñuøi vaø toaøn boä tay traùi. Phaàn caùnh tay vaø gaêng tay traùi coù gaén theâm da boø. AÙo giaùp coù gôø che coå “ñaáu syõ”ñeå chaën ñöôøng leâ ñaâm ngöôïc. Muõ baûo hieåm coù mieáng che coå, “nom” gioáng muõ baûo hieåm cuûa moân kieám Nhaät (ken-do) nhöng song saét che maët cöùng hôn nhieàu. Baøn tay phaûi ñeo gaêng vaûi baït (nhöng “khoâng bieát ñeå laøm gì”?). Tröôùc khi maëc giaùp, ñaáu syõ phaûi mang taám muùt giaûm chaán cho ngöïc. Binh khí laø khaåu suùng tröôøng laøm baèng moät loaïi goã chaéc nhö goã laøm xaø keùp, chieàu daøi 120cm (ñuùng baèng chieàu daøi khaåu CKC laép leâ laù luùa). Ñaàu suùng boïc cao su. Suùng caàm raát chaéc tay.

521

Veà ñaáu phaùp, coù nhieàu “chieâu thöùc” nhöng chuû yeáu laø öùng duïng caùc ñoäng taùc cô baûn cuûa kó thuaät chieán ñaáu baèng suùng boä binh laép leâ, goàm: ñaâm traùi–treân, ñaâm phaûi–treân, ñaâm döôùi. Töông öùng laø ba ñoäng taùc gaït ñôõ cô baûn laø gaït traùi, gaït phaûi, gaït cheùo töø treân xuoáng. “Ñaáu syõ” chæ caàn thuïc luyeän caùc ñoäng taùc cô baûn laø coù theå “thöôïng ñaøi” ñöôïc roài. Dó nhieân muoán “aên thua vôùi thieân haï”, thì ngoaøi caùc ñoäng taùc cô baûn, ñaáu syõ phaûi raønh reõ caùc kó thuaät “treân möùc cô baûn”. Trong moät traän ñaáu, neáu ai ñaâm tröôùc ba phaùt laø thaéng (ñaâm truùng vaøo phaàn taám theùp cuûa aùo giaùp, coøn caùc choã khaùc thì khoâng ñöôïc tính ñieåm). Khoâng ñöôïc aùp duïng ñoäng taùc ñaùnh baùng suùng, ñaùnh hoäp tieáp ñaïn.

Khi chuùng toâi leân lôùp “Sö phuï” boä moân ñaùnh gaàn cuûa tröôøng Troãi laø thaày Traàn Sinh. Thaày veà tröôøng thaùng 6 naêm 1968 vaø ngay nhöõng ngaøy ñaàu tieân ñaõ tieáp xuùc vôùi ñaùm hoïc sinh khoaù 3 vaø khoaù 4, khi chuùng ñang “ñi thöïc taäp” ôû tröôøng Quaân chính quaân khu Taû ngaïn. Khi tröôøng Troãi veà Höng Hoaù, moân “ñaùnh gaàn” ñöôïc chính thöùc ñöa vaøo “hoïc ñöôøng”. Hoïc sinh caáp III ñöôïc hoïc moân naøy, coøn ñaùm caáp II loi choi thì phaûi “nuoát nöôùc mieáng” chôø ... chuyeån caáp.

Giaûng veà moân “ñaùnh gaàn”, thaày Traàn Sinh noùi, ñeå taùc chieán vôùi keû ñòch coù öu theá hôn haún veà phi phaùo, hoaû löïc thì boä ñoäi ta phaûi “naém thaét löng ñòch maø ñaùnh”, lính ta phaûi aùp saùt lính ñòch ñeå giaûm uy löïc cuûa phi phaùo ñoái phöông. Do phaûi aùp saùt ñòch neân seõ phaûi duøng kó thuaät ñaùnh gaàn. Veà suùng boä binh laép leâ, thaày noùi, trong “thaäp baùt ban” vuõ khí “beân Taøu” thì thöông (tröôøng thöông) laø loaïi binh khí naëng, coâng phaù maïnh, coâng thuû thaûy ñeàu lôïi haïi. Suùng laép leâ tuy khoâng caân ñoái nhö thöông, nhöng chieâu thöùc ña phaàn ñöôïc 522

cheá taùc töø “thöông phaùp”. Thaày noùi, neáu duøng CKC, AK laép leâ ñeå taäp caùc ñoäng taùc gaït, ñaâm... thì chöa ñuû, maø phaûi luyeän vôùi ñaáu thuû coù thöïc, thì khi ra traän môùi thaéng ñöôïc ñòch. Quaù ñuùng! Toâi coøn nhôù trong giôø ñaàu tieân hoïc “leâ quyeát thaéng” ôû tröôøng Quaân chính, huaán luyeän vieân “thaû” cho tuïi toâi töï laøm quen. Ñöùng tröôùc maët ñoái thuû, toâi hoaøn toaøn töï tin vì ñaõ thuaàn thuïc caùc yeáu lónh cô baûn. Ñoái thuû lao vaøo ñaâm (moät ñoäng taùc ñaâm thoâng thöôøng), toâi laäp töùc bò truùng ñoøn. Toâi ñaâm laïi, ñoái thuû cuõng khoâng kòp ñôõ. Caû hai ñeàu khoâng hieåu taïi sao mình laïi khoâng kòp gaït ñôõ ñöôøng leâ cuûa ñoái phöông, coøn “quaàn haøo” thì oâm buïng cöôøi. Caùc caëp khaùc cuõng khoâng khaù hôn. Nguy to, kieåu naøy laâm traän thì cheát laø caùi chaéc. Roõ raøng khoâng taäp “leâ quyeát thaéng” thì khoâng theå “aên thua vôùi thieân haï”. Sau naøy, khi thuïc luyeän “leâ quyeát thaéng”, tuïi toâi môùi thaáy ñöôøng leâ cuûa “ñòch” quaû laø khoâng nhanh cho laém.

Nhaán maïnh bí quyeát “khoå luyeän thaønh taøi, chai tay baén gioûi”, thaày nhaéc nhôû tuïi toâi: Khoâng coù ñoøn theá naøo laø cao sieâu vaø khoâng coù ñoøn theá naøo laø thaáp keùm; chæ coù ngöôøi thuïc luyeän yeáu lónh vaø keû chöa thuïc luyeän yeáu lónh; chæ coù ngöôøi söû duïng ñoøn theá ñuùng luùc vaø keû söû duïng caùc ñoøn theá khoâng ñuùng luùc.

Laâu laâu, nhaø tröôøng toå chöùc hoäi thao. Lính Troãi ñoàng dieãn ñaùnh gaàn baèng CKC laép leâ theo ñoäi hình khoái, ñaâm “leâ quyeát thaéng” chieán ñaáu theo ñoäi hình vaø song ñaáu. Khoâng khí raát haøo huøng. Sau moãi ñôït hoäi thao, tinh thaàn “thöôïng voõ” cuûa “binh syõ” leân raát cao. Troäm nghó, giaù hoài ôû Y Trung, Phong Khaåu (Queá Laâm), neáu hoïc sinh (nhaát laø caùc “oâng anh” khoaù 3) ñöôïc taäp moân “leâ quyeát thaéng” thì nhöõng troø quaäy phaù, ñaùnh loän chaéc haún seõ giaûm ñi nhieàu (vì naêng löôïng duøng trong phaù phaùch, vaø caûm giaùc maïnh (voán laø “thuoäc tính” cuûa thanh thieáu nieân) bò tieâu hao heát).

523

Khi chuùng toâi ñi “hoïc theâm” Giaùo aùn cuûa nhaø tröôøng goàm caùc ñoäng taùc cô baûn cuûa ñaáu leâ, nhöng sau thaáy tuïi hoïc troø ham hoïc, laïi hieáu kì, neân thaày Sinh höôùng daãn theâm cho tuïi toâi “thaát tuyeät kó”. “Thaát tuyeät kó” laø do tuïi noù (sau naøy) goïi cho oai, chöù khoâng phaûi laø teân goïi cuûa giaùo aùn. “Thaát tuyeät kó” khoâng phaûi laø “baûy bí kíp” trong truyeän chöôûng, maø laø moät soá (khoâng phaûi laø soá baûy) phöông phaùp khai thaùc caùc lôïi theá, nhöôïc theá cuûa cuûa binh khí, cuûa caáu truùc cô theå con ngöôøi. Hieän nay toâi coøn nhôù ñöôïc boán “tuyeät kó”, xin keå laïi ñeå caùc baïn thaåm ñònh vaø boå sung: “Ñeä nhaát tuyeät kó”: Baïn phaûi phaùn ñoaùn yù ñònh cuûa “ñòch” ñeå ra ñoøn. Ñoøn coâng phaûi nhanh, maïnh. Khi thuû, baïn phaûi traàm tónh ñeå gaït ñôõ vaø phaûi laäp töùc phaûn ñoøn. Caùc ñoøn ñeàu laø hö chieâu maø cuõng ñoàng thôøi laø höõu chieâu, tuyø tröôøng hôïp. Toùm laïi, baïn phaûi thöôøng xuyeân song ñaáu ñeå coù beà daøy kinh nghieäm. “Ñeä nhò tuyeät kó”: Khi gaït ñôõ ñoøn ñaâm döôùi, baïn ñöøng gaït theo quyõ ñaïo töø treân xuoáng vaø töø traùi sang (theo “saùch”), maø phaûi cheùm cheùo töø treân xuoáng. Khi gaït traùi–treân hoaëc gaït phaûi–treân, baïn chæ caàn gaït qua traùi khoaûng 10cm hoaëc gaït qua phaûi khoaûng 15cm laø ñuû, vôùi ñieàu kieän laø baïn phaûi “giaèng” hai caùnh tay moät caùch döùt khoaùt. Neáu thuaàn thuïc ba ñoäng taùc gaït ñôõ naøy thì baïn phaûn ñoøn seõ nhanh hôn “thieân haï”. “Ñeä tam tuyeät kó”: Trong khi ñaáu leâ, toaøn boä cô theå cuûa con ngöôøi ñeàu di chuyeån, trong khi coå tay traùi haàu nhö giöõ yeân. Vì vaäy, trong khi lao vaøo coâng, baïn chæ vieäc xoaùy löôõi leâ quanh coå tay traùi cuûa ñoái thuû, theo voøng troøn, töùc laø leâ cuûa baïn luoân luoân “tyø” leân coå tay traùi cuûa ñoái thuû, vaø nhö vaäy, ñoái thuû seõ khoâng gaït ñöôïc ñöôøng leâ cuûa baïn. Tuy nhieân, muoán nhuaàn nhuyeãn “tuyeät kó ba” thì baïn phaûi thuaàn thuïc “tuyeät kó moät vaø hai”, toùm laïi laø phaûi “khoå luyeän thaønh taøi”. Toâi nhôù hoài ôû Ñaïi hoïc Kó thuaät quaân söï, coù laàn hoïc vieân ñöôïc “dieän 524

kieán” huaán luyeän vieân boä moân ñaùnh gaàn cuûa tröôøng Só quan Luïc quaân. Hoâm ñoù, do thaáy “tuïi Troãi” hôi lô ngô khi nghe giaûng neân anh huaán luyeän vieân beøn goïi moät lính Troãi (hình nhö laø Thanh Ñöôøng hoaëc Minh Nghóa) ra song ñaáu vôùi anh ta, cuõng laø hình thöùc caûnh caùo nheï (chuù khoâng taäp trung nghe giaûng thì anh cho chuù “aên ñoøn”!). Hai beân laøm moät vaøi chieâu thaêm doø, roài chaøng lính Troãi ra “ñeä tam tuyeät kó”. Truùng ngay! Chaøng beøn laëp laïi “tuyeät kó” hai laàn nöõa. Vaãn truùng! Vaø chaøng “Troãi nhoû” lui veà haøng quaân, kieâu haõnh nhö Quan Vaân Tröôøng luùc quaêng ñaàu Nhan Löông xuoáng ñaát, caàm leân li röôïu vaãn coøn noùng cuûa Taøo Thaùo. Ba ñoøn thua xaûy ra chæ trong giaây laùt laøm anh huaán luyeän vieân hôi... töï aùi. Tôùi luùc bieát tuïi toâi laø ñeä töû cuûa “sö toå” Traàn Sinh thì anh ta môùi heát buoàn, vì “sö phuï” cuûa anh cuõng laø ñeä töû cuûa thaày Sinh. (Tính chi li, ñoái thuû cuûa anh phaûi laø sö thuùc!). “Ñeä töù tuyeät kó” (chæ suùng thaät môùi aùp duïng ñöôïc tuyeät kó naøy): Khi bò ñòch ñaâm vaøo ngöïc beân traùi (ñaây laø ñoøn hay gaëp nhaát), thay vì duøng suùng gaït traùi (theo “saùch”), baïn duøng caû hai coå tay xoay buïng suùng ra ngoaøi, ñoàng thôøi hôi ñaåy veà phía tröôùc moät chuùt. Theá laø buïng suùng (buïng caùn leâ) seõ “laéc” baät ñöôøng leâ cuûa ñòch sang traùi ít nhaát 10cm. Do suùng cuûa baïn vaãn chöa di chuyeån neân khi baïn phaûn ñoøn laø ñòch bò “dính” ngay.

Hoài leân tröôøng Ñaïi hoïc quaân söï, hình nhö thaèng Huøng “choù ñoùi” raát thaønh thaïo tuyeät kó naøy. Do luaät nhaø binh nghieâm caám ñaáu baèng suùng thaät neân y phaûi daám duùi luyeän vôùi moät vaøi chaøng lính Troãi (hình nhö coù Chí Quang). Cuõng khoâng coù gì nguy hieåm (tröø phi bò löôõi leâ... ñaâm vaøo tay traùi !) vì anh em saün quy öôùc vôùi nhau (ai ñaâm, ñaâm tôùi ñaâu, ai “laéc” vaø khoâng ñöôïc phaûn ñoøn).

“Leâ quyeát thaéng” raát quan troïng, nhöng hoài chieán tranh, do caàn huaán luyeän gaáp ñeå boå sung cho chieán tröôøng, neân haàu heát 525

chieán syõ ta khoâng ñöôïc hoïc moân naøy, tröø hoïc vieân caùc tröôøng syõ quan, quaân chính vaø... lính Troãi. (Theo toâi bieát thì lính Myõ, lính nguïy cuõng chæ ñöôïc huaán luyeän ñoäng taùc ñaùnh leâ cô baûn, khoâng taäp “leâ quyeát thaéng”).

Chôït nghó tôùi Chu Taán Quang luùc quyeát töû ôû choát, ñeå ñaâm lieân tieáp boán teân ñòch chæ trong giaây phuùt thì coù leõ anh ta ñaõ duøng tuyeät kó naøy chaêng?! (Nhöng thöïc ra, theo toâi, khi giaùp chieán, neáu caû hai beân ñeàu “lôù ngôù” veà kó thuaät thì anh naøo quaû caûm lao vaøo ñaâm tröôùc laø anh ñaáy thaéng, chæ moät phaùt ñaâm laø quaù ñuû).

Khi chuùng toâi laøm “baøi taäp ôû nhaø” (töï tu) Khi chuùng toâi luyeän ñaõ kha khaù, thaày Sinh phaùt cho moãi trung ñoäi boán boä giaùp ñeå töï môû “voõ ñaøi”. Caùc “voõ ñaøi trung ñoäi” ñaõ coù söùc huùt gheâ gôùm ñoái vôùi hoïc sinh. Vaøo caùc buoåi chieàu vaø buoåi toái raûnh roãi, tuïi noù giaønh nhau aùo giaùp ñeå “tæ thí”, raát quyeát lieät, soâi noåi. (Cho tôùi nay toâi vaãn ngaïc nhieân laø hoài ñoù, khoâng hieåu vì lí do gì tuïi noù raát töï giaùc tuaân thuû luaät thi ñaáu!?). Tuïi noù duøng “voõ ñaøi” ñeå “töï tu” vaø ñeå thöû nghieäm caùc meïo môùi “phaùt minh”. Thi ñaáu “leâ quyeát thaéng” khoâng hoaøn toaøn gioáng nhö trong chieán ñaáu, neân ñoâi khi ñaáu syõ lôïi duïng ñaëc ñieåm cuûa trang bò hoaëc keõ hôû cuûa luaät thi ñaáu ñeå “aên ñieåm”. Tuïi noù nghó ra nhieàu meïo “aên ñieåm” quaùi dò (keû bieát lôïi duïng keõ hôû cuûa luaät aét laø ngöôøi thoâng minh, maø caùc thaày tröôøng Troãi laïi meán nhöõng hoïc troø thoâng minh).

Toâi coøn nhôù moät soá meïo “aên ñieåm” cuûa tuïi khoaù toâi, xin keå laïi ñeå caùc baïn “kieåm duyeät”: Ví duï thaèng... (hình nhö laø Huøng moùng), ñaõ aùp duïng chieâu “voãõ thöông”. Khi lao vaøo coâng kích, y goõ ñaàu suùng xuoáng saøn thi ñaáu, luùc suùng naåy leân (do ñaàu suùng bòt cao su) laø y ñaâm lieàn. Chieâu naøy neáu baïn chöa gaëp 526

thì coù theå hôi ngôõ ngaøng vaø theá laø y... ñaâm truùng. Raát nhieàu thaèng aùp duïng chieâu “ñaåy thöông”: Khi ñaâm heát taàm suùng thì y duøng loøng baøn tay traùi nhö moät oáng daãn höôùng, tay phaûi y “ñaåy” suùng theâm moät ñoaïn. Neáu ñoái thuû cho laø mình ñaõ ñöùng ngoaøi taàm leâ thì seõ... dính ñoøn. Ñaây laø hai meïo lôïi duïng ñaëc ñieåm cuûa trang bò thi ñaáu. Coù thaèng... (hình nhö laø Höõu Thaønh), duøng keá “dó thuû vi cöôøng”. Y ñöùng taán raát thaáp, ngöôøi xoay ngieâng 180 ñoä so vôùi höôùng ñaùnh. Nhö vaäy chæ rieâng taám da boø treân tay traùi cuûa y ñaõ ñuû ñeå che ngöôøi vaø ñoái thuû chæ coù nöôùc ñaâm vaøo tay hoaëc maët laø nôi khoâng ñöôïc tính ñieåm. Neáu ñoái thuû di chuyeån (thöôøng laø sang traùi) thì y chæ caàn dòch chaân phaûi sang beân traùi moät chuùt (chæ caàn 15cm) laø laïi “bình chaân nhö vaïi”. Gaëp keû thuû theá kín ñaùo nhöng laïi khoâng coù lôïi theá khi taán coâng, thì ñoái thuû cöù vieäc coâng “thoaûi maùi”. Tuy nhieân, do ñoái thuû ñaâm nhieàu laàn khoâng truùng thì seõ trôû neân noùng voäi.

Chæ caàn moät thoaùng sô yù cuûa ñoái thuû, y beøn phaûn coâng. Ñaâm trong theá naøy thì khoâng maïnh, nhöng khoâng sao, mieãn “dính voâi aên tieàn”1. Coù thaèng... (hình nhö laø Huy Duõng hoaëc Quoác Anh), duøng theá “töû thuû” maø veà nguyeân taéc laø choáng ñöôïc caùc ñoøn huyeàn aûo, keå caû “tuyeät kó ba”. Neáu ñoái thuû tung ra ñoøn huyeàn aûo thì y chuyeån sang theá “töû thuû”. Ñöùng theo theá phoøng thuû cô baûn, muõi suùng chóa vaøo ñieåm chính giöõa cuûa aùo giaùp ñoái thuû. Neáu ñoái thuû coâng thì y ñöa thaúng suùng ra (gioáng nhö luùc ñoøn ñaâm ñaõ thöïc hieän) nhöng chaân khoâng chuyeån sang ñinh taán. Khi naøy hoaëc caû hai cuøng ñoàng thôøi dính ñoøn (tæ soá 1-1), hoaëc ñoái thuû phaûi thu hoài ñoøn (tæ soá 0-0). Caùch ñaây khoaûng

1

Theo luaät thi ñaáu, ñaàu suùng ñöôïc chaám vaøo voâi vaø troïng taøi seõ ñeám daáu voâi “ñoùng” treân aùo giaùp ñeå tính ñieåm.

527

möôi, möôøi laêm naêm, coù ñöùa luaän raèng, ñoù laø tuyeät kó cuûa “sö toå Ñoâng phöông baát baïi” trong truyeän chöôûng Kim Dung.

Quan saùt caùc meïo “aên ñieåm” cuûa ñaùm hoïc troø laùu caù, thaày Sinh caûnh caùo raèng, haàu heát caùc meïo naøy khoâng theå söû duïng ñöôïc trong chieán ñaáu, trong khi “leâ quyeát thaéng” laø nhaèm phuïc vuï cho chieán ñaáu. Tuy nhieân thaày khoâng caám ñoaùn tuïi noù aùp duïng caùc meïo “aên ñieåm”. Thaày cöôøi raát saûng khoaùi khi thaáy tuïi noù duøng meïo ñeå haï nhau. Coù khi thaáy ñöùa naøy luùng tuùng tröôùc meïo cuûa ñöùa kia, thaày coøn höôùng daãn caùch hoaù giaûi.

(Thaày khoâng “sieát” ñaùm hoïc troø cuõng ñuùng thoâi, vì lính Troãi chöa phaûi laø ngöôøi chieán binh thöïc thuï, vieäc luyeän taäp chuû yeáu ñeå khoeû, ñeå taïo “neàn” cho mai sau, vaø ñeå... chôi vui, bôûi chuùng vaãn chöa phaûi laø... ngöôøi lôùn). Cuõng coù moät soá thaèng nghó ra meïo coù theå aùp duïng ñöôïc trong chieán ñaáu, ví duï thaèng... (hình nhö laø Cöôøng choùp), duøng keá “döông ñoâng, kích ... ñoâng”. Y chuû ñoäng taán coâng, laàn naøo cuõng chæ ñaâm vaøo ñuùng moät ñieåm, ñoøn ra maïnh nhöng hôi chaäm. Seõ coù luùc ñoái thuû nghi ngôø raèng y duøng hö chieâu vaø hôi do döï, theá laø ñoøn cuûa y cöù vieäc tieán “nhö cuõ” vaø truùng ñoái thuû. Hoaëc nhö thaèng… (hình nhö laø Thao “laùo”), thì chaúng caàn baát cöù meïo “aên ñieåm” naøo, chuùng cöù vaän duïng caùc “kó thuaät chính taéc”, maïnh meõ, chuû ñoäng, theá laø... “aên ñieåm”.

Laø hoïc sinh, khi laøm “baøi taäp veà nhaø”, neáu giaûi xong baøi taäp thì chuùng seõ tìm theâm caùch giaûi khaùc, theá môùi laø “troø ngoan”.

Chuùng toâi hoïc “leâ quyeát thaéng” cuõng nhö vaäy. Coù leõ trong caùc moân hoïc, ñaây laø moân duy nhaát khoâng coù hoïc sinh boû hoïc, khoâng chòu laøm baøi taäp, leân lôùp khoâng thuoäc baøi.

Toâi ñaët baøi “Ñaõ coù moät con ngöôøi nhö theá” xuoáng baøn, chaâm ñieáu thuoác, chieâu nguïm traø vaø ngaãm veà hieän taïi. Ngaøy nay, moân “leâ quyeát thaéng” coù leõ ñaõ bò “thaát truyeàn”. Cuõng laø ñieàu bình thöôøngï vì baây giôø ngöôøi ta quen thuoäc vôùi hai töø 528

“thöông tröôøng” maø khoâng coøn maáy ai nhaéc tôùi “tröôøng thöông”! Toâi buoàn vì mình ñaõ queân ñi khaù nhieàu nhöõng kæ nieäm cuûa moät thôøi oanh lieät, ñaõ coù luùc queân ñi nhöõng giaù trò cuûa “moân phaùi ñaùnh gaàn”. Khoâng bieát hieän giôø coù chaøng lính Troãi naøo coøn nhôù ñaày ñuû caùc “tuyeät kó “ cuûa “moân phaùi” naøy hay khoâng?

Nghó tôùi anh chaøng Chu Taán Quang, toâi lieân töôûng tôùi anh huøng Laâm UÙy trong traän Xuaân Boà naêm naøo, ñaõ ñaùnh caän chieán, duøng ñaïi ñao tieâu dieät naêm teân lính leâ döông to lôùn, hung tôïn. Toâi ñi gaëp anh em trong Ban Lieân laïc tröôøng Troãi ñeå hoûi veà tieåu ñoaøn sinh vieân cuûa Quang. Anh em than raèng, tieåu ñoaøn sinh vieân hình nhö ñaõ ñöôïc “hoaø laãn” vaøo caùc ñôn vò khaùc töø tröôùc giaûi phoùng, coøn traùi ñaát thì roäng maø thôøi gian thì heïp, neân caùnh Troãi chöa tìm laïi ñöôïc moät chieán syõ naøo cuûa tieåu ñoaøn. May maø baøi haùt cuûa tieåu ñoaøn sinh vieân haùt veà Quang thì vaãn coøn nguyeân veïn, chöa bò “hoaø laãn”. Roài moät teân trong Ban Lieân laïc “buoâng” moät caâu kieåu... lính Troãi, raèng “lính Troãi thaèng ñ. naøo cuõng laø anh huøng, mieãn haén gaëp thôøi cô!”. Hoài hoïc moân Vaên, thaày Chi Phan coù noùi, baøi vaên coù ba phaàn laø môû baøi, thaân baøi vaø keát luaän, nhöng toâi khoâng nghó ra ñöôïc keát luaän baøi naøy, ñaønh möôïn lôøi “buoâng” cuûa anh ta (tuy coù ngoân töø chöa ñaït chuaån möïc thoâng thöôøng veà giao teá) ñeå thay cho lôøi keát!

T.P.T

529

Tieáng ñaøn HAØ QUANG thöïc hieän OÂng cuï nhaø toâi baûo, nöôùc ta coù thöù ñaøn ñaùy vaø ñaøn tranh ñeàu gaåy baèng tieáng tô. Ñaïi löôïc coù boán tieáng chính laø “tinh, tænh, tình, tinh”. Laïi coù ba tieáng phuï laø “tung, tang, taøng”. Baåy tieáng aáy thay ñoåi laøm chuû, khaùch maø thaønh xoang ñieäu. Ñaøn nöôùc ta hay laø vaäy, chöù caùi anh ñaøn ghi-ta beân Taây gaåy leân chaúng ra xoang ñieäu gì caû. Hoài ñoù, luùc raûnh roãi laø lính Troãi giaønh nhau caây ghi-ta, ñaùnh caáp taäp, chæ nghe thaáy “taèng, taèng ... phaëc”, “taèng, taèng ... phaëc”, cöù ngôõ nhö F-105D ñang cöôøng taäp. Heøn chi ngöôøi ñôøi goïi laø “ñaùnh” ñaøn chöù khoâng maáy ai goïi laø “gaåy” ñaøn. Maø ñaøn ghi-ta do ngöôøi Taây-döông laøm ra thì haùt ra tieáng Taây-döông, coøn ñaøn ñaùy, ñaøn tranh cuûa ta môùi haùt ñöôïc tieáng ta. Laáy ñaøn Taây maø ñi haùt tieáng ta, nghe cöù ngoïng líu ngoïng loâ, coøn caùi aâm ñieäu “ñoà mi laø ñoà mi phaù” cuûa anh ñaøn ghi-ta sao maø khoâ khan, maùy moùc quaù. Toâi gheùt ñaøn ghi-ta töø ñaáy.

Thaùng 5 naêm 1968, khoaù 4 tröôøng Troãi roài khoaù 3 ñi huaán luyeän ôû tröôøng Quaân chính quaân khu Taû Ngaïn. Gaëp dòp quaân khu toå chöùc hoäi thao, caùnh Troãi ñöôïc tröôøng Quaân chính cöû ñi thi vaên ngheä. Tôùi khi tieát muïc ñôn ca cuûa Minh Ñöùc ñoaït giaûi nhaát, toáp ca nam nhaø mình giaûi nhì, môùi thaám thía caùi vai troø cuûa caây ñaøn ghi-ta. Quaû thöïc hoâm hoäi dieãn, tieáng ghi-ta, tieáng aéc-cooùc dìu tieáng haùt, luùc khoan, 530

luùc nhaët, ñaâu vaøo ñoù. Tuyeät dieäu! Ñaâm ra caûm tình vôùi caùi anh ñaøn Taây.

Sau ñôït “ñi quaân chính”, lính khoaù 3 veà ñôn vò chieán ñaáu, coøn khoaù 4 tuïi toâi quay veà tröôøng Troãi tieáp tuïc “söï nghieäp hoïc ñöôøng”. Khi raûnh roãi, tuïi noù vaãn giaønh nhau caây ghi-ta, nhöng aâm ñieäu baây giôø nghe chöøng tieán boä hôn. Khoâng roõ do ngoùn ñaøn khaù hôn hoài ôû Ñaïi Töø, Queá Laâm, hay do tai mình toát hôn hoaëc coù leõ do caû hai!? (Mình ñuùng laø daân “taïch taïch xeø”1 – hoïc sinh, nay taû, mai höõu, chöù khoâng laäp tröôøng nhö caùi anh “thaønh phaàn cô baûn”!) Ñaùm coù thaâm nieân ñaøn giôø ñaây ñaõ ñieâu luyeän, tröôùc thì chôi baøi deâ deã nhö “cuøng vaùc suùng leân naøo. Ñi leân, ñi leân…” roài khoù hôn nhö “ñaù moøn maø ñoâi goùt khoâng moøn ...”, hoaëc “Laøng toâi sau luyõ tre môø xa…”, sau thì “Tröôøng ca Soâng Loâ”. Cuoái cuøng chôi caû nhöõng baøi phöùc taïp nhö “Ña-nuyùp noåi soùng”… Ñaøn ghi-ta cuûa lính Troãi haùt leân ñuû caùc thöù tieáng Vieät, Nga, Taøu, YÙ, Taây… Tuïi noù goïi ñaùm coù thaâm nieân laø “boà ñaøn”. Ñaùm môùi nhaäp moân thì tieáng trong, tieáng ñuïc laãn loän, chöa coù xoang ñieäu gì caû, cöù buïng nghó theá naøo thì tay laàn moø gaåy ñöôïc theá aáy. Toâi coøn nhôù coù anh chaøng (hình nhö laø Buøi Coâng Minh) oâm ghi-ta mieäng laàm baàm haùt “Quaûng Bình ... khoan khoan hoø khoan”, coøn tay thì gaåy “tænh tình... tang tang tình tang” nghe chöøng cuõng xuoâi. (Maø “tang tang tình tang” ñöôïc chôi haún baèng “aâm boài”2 môùi hay, trong vaét nhö tieáng suoái Bom Bo muøa thu!). Theá môùi bieát, caùc thöù ngoân ngöõ trong ñaàu vaø caùc thöù aâm thanh treân caây ñaøn, khoâng thöù naøo laø khoâng thoâng ñöôïc vôùi nhau.

1

Tieåu tö saûn.

Kyõ thuaät “boài”: Duøng ngoùn uùt tay traùi kheõ ñaët leân daây ñaøn, ñuùng noát caàn “boài”, roài kheõ gaåy cho thaønh tieáng.

2

531

Luoân vang lôøi ca tieáng haùt.

Hôn 35 naêm sau, vaøo moät toái raûnh roãi, toâi leân saân thöôïng ngaém traêng coù mang theo ñaày ñuû traø röôïu ñoà leà, “vaïn söï caâu bò, chæ khieám ñoâng phong”1. Boãng nghe vaêng vaúng laøn ñieäu “Quaûng Bình... khoan khoan hoø khoan” ngaân leân thieát tha, trong vaét. Khoâng bieát ñoù aâm ñieäu cuûa ñoâng phong ñang traøn qua khe cöûa hay tieáng tieáng ghi-ta cuûa tröôøng Troãi?!

H.Q 1

“Moïi thöù ñeàu ñu,û chæ thieáu gioù ñoâng” – ñaây laø 8 trong 16 chöõ cuûa Khoång Minh neâu ra taïi traän Xích Bích thôøi Tam Quoác.

532

Chieác muoâi “Chieán löôïc” TRAÀN TUAÁN KIEÄT * Hoïc sinh khoùa 5

Chuyeän aên uoáng taäp theå, ngaøy ôû tröôøng, cuõng coù nhieàu kæ nieäm ñaùng nhôù.

Khi sang Queá Laâm thì moãi ngöôøi ñöôïc phaùt moät chieác thìa nhoâm, moät baùt toä traùng men (to nhö baùt aên phôû nhöng ñaùy roäng vaø noâng hôn), moät ca men ñeå uoáng nöôùc. Thöùc aên ñöôïc nhaø beáp chia saün theo khaåu phaàn. Côm aên ñöôïc naáu baèng hôi nöôùc, laáy töø noài suùp-de; khi côm chín ñöôïc nhaø beáp xaén thaønh nhöõng mieáng hình chöõ nhaät, ñeå saün trong khay. Chæ aên heát moät mieáng laø ñaõ no neâ. Ngaøy sang Trung Quoác, anh em ñöôïc aên nhieàu thöùc aên boå döôõng. Ñuùng laø “AÊn côm Taøu”!

Coøn ngaøy veà Höng Hoaù thì aên theo tieâu chuaån ñaïi taùo, “maâm saùu”, nghóa laø saùu ngöôøi aên moät maâm; ñoà duøng baùt, ñuõa phaûi töï baûo quaûn. Thöùc aên ñöôïc chò nuoâi chia ra ñóa hai ngaên (baèng inox), moät beân ñeå rau, moät beân ñeå caù, thòt hay ñaäu kho…; côm, canh ñöôïc ñöïng vaøo noài (chaäu) quaân duïng (cuõng baèng inox)… Theo quy ñònh veä sinh phoøng beänh, moïi ngöôøi phaûi “aên ñuõa hai ñaàu”, töùc laø duøng moät ñaàu ñeå vaø côm vaøo mieäng, ñaàu coøn laïi duøng ñeå gaép thöùc aên töø ñóa. Noùi vaäy, chöù söû duïng ñuõa hai ñaàu thaønh thaïo cuõng khoâng phaûi deã. * Thöôïng taù, caùn boä kinh teá Boä tö leänh Phoøng khoâng.

533

Trong moät böõa aên chieàu, sau khi ñi ñaù boùng veà muoän, anh em toâi mang côm, canh baày caû ra saân, ngoài aên cho maùt. Ñang haùo laïi coù nöôùc rau muoáng luoäc boû chuùt muoái, huùp soaøn soaït, thaät laø ñaõ! Vöøa aên vöøa noùi chuyeän traän boùng chieàu nay, nhìn sang maâm beân caïnh chôït thaáy coù anh baïn ñang duøng moät chieác muoâi ñeå aên. Anh ta aên moät caùch töï nhieân vaø söû duïng “vuõ khí” raát ñieäu ngheä. Côm töø chaäu ñöôïc xuùc baèng chính caùi muoâi aáy ñöa leân mieäng, thöùc aên töø ñóa cuõng vaäy; nöôùc rau töø chaäu ñöôïc anh ta muùc leân roài ngöûa coå tu caùi öïc. Vì ñi aên muoän, trôøi ñaõ toái, khoâng coù caùc thaày neân anh ta coù dòp huøng hoàn khoaùc laùc: - Anh em coù thaáy, ñi aên mang theo baùt, ñuõa laø quaù lích kích?

Rieâng tôù, ñi ñaâu, chæ caàn caép chieác “muoâi chieán löôïc” sau ñít.

Gaëp böõa laø cheùn ñöôïc ngay. Baùt caù nhaân chính laø chaäu côm, chaäu canh, coøn ñuõa chính laø chieác muoâi naøy. “Saùng kieán vó ñaïi” duøng muoâi laøm “vuõ khí chieán ñaáu” cuõng xöùng ñaùng ñöôïc giaûi thöôûng Noâ-ben ñaáy chöù? Vöøa goïn nheï laïi vöøa ña naêng…

Khoâng ñeå cho anh ta noùi heát caâu, ai ñoù töø maâm beân caïnh leân tieáng: - Xin thöa “boá”, lôõ khoâng mang baùt, mang ñuõa thì xin pheùp anh em cho duøng muoâi aên taïm. Noùi vaäy coøn nghe ñöôïc, chöù “boá” cöù duøng phöông aùn naøy “kinh nieân” thì baèng gieát “chuùng con”!... Vì sao aù? Bao nhieâu vi truøng beänh taät töø mieäng “boá” laïi pat-seâ1 heát sang cho “chuùng con”. Ai maø chòu ñöôïc?

- Chí phaûi, chí phaûi! – Anh em nhao nhao uûng hoä.

Anh baïn cuûa chuùng toâi cuït höùng, khoâng daùm noùi caâu naøo. … Chuyeän xaûy ra ñaõ hôn ba chuïc naêm, khoâng hieåu anh baïn aên côm baèng muoâi böõa aáy coù coøn nhôù?

T.T.K 1

Chuyeån qua (tieáng Phaùp boài).

534

Nhöõng “bieät danh” cuûa toâi TRAÀN MINH SÔN * Hoïc sinh khoùa 5

ÔÛ tröôøng Troãi haàu nhö ai cuõng coù ít nhaát moät “bieät danh” do baïn beø ñaët cho. Thöôøng thì “bieät danh” ñoù gaén vôùi moät ñaëc ñieåm, chaúng haïn, coù caùi moàm hôi doe ra thì ñöôïc goïi ngay laø “ba loe”; tröôøng hôïp thöù hai laø bieät danh gaén vôùi moät caâu chuyeän naøo ñoù khoù queân. Rieâng toâi töø ngaøy ôû tröôøng ñeán khi veà giaø coù nhöõng taùm caùi teân, nay xin goùp vui.

Ngaøy ñaàu ôû Traïi Hoøe (Haø Baéc), ñang tuoåi daäy thì, troâng ngöôøi beùo toát, “phao caâu” cöù voång leân neân ñaõ bò “Caây lyù luaän” Leâ Chí Hoøa (coøn coù teân Chí “böïa”, vì löôøi ñaùnh raêng tröôùc khi ñi nguû), ñaët cho caùi teân Sôn “lôïn”. Anh em thaáy khoâng sai cöù theá maø goïi.

Maáy thaùng sau leân Ñaïi Töø, laùn traïi naèm ngay trong röøng, saùt chaân nuùi phía ñoâng daõy Tam Ñaûo. Moät buoåi toái quaây quaàn beân nhau ñoát löûa traïi vaø nhôù laïi chuyeän ñi taém möông moãi chieàu hoài ôû Traïi Hoøe, ai ñoù nhaéc tôùi hai caâu ca dao: “Em nhö cuïc c. troâi soâng/ Anh nhö con choù ngoài troâng treân bôø”. Laäp töùc anh em gaùn cho toâi caùi teân “C.C.T.S.”. Tuy hôi daøi, thaät laø gheâ nhöng chaû hieåu sao mình cuõng chaû töï aùi khi bò goïi nhö vaäy(!).

Phôùt “AÊng-leâ”! * Cöïu chieán binh, Cöû nhaân kinh teá.

535

Naêm hoïc 1966-1967, tröôøng ta coù theâm C11 goàm caùc baïn nöõ. Chaû hieåu sao maø “aâm döông laïi baát hoøa”, chaû baïn trai naøo daùm laïi gaàn caùc baïn nöõ, thaäm chí cöù thaáy chò em laø chaïy bieán.

Kyø vaäy? Theá nhöng khi sang Queá Laâm, toâi ñaõ cuøng Phaïm Höõu Phuøng, Ngoïc Sôn, Thuùc Minh, maïnh daïn laøm quen vaø ñi chôi vôùi caùc baïn gaùi Trung Quoác, naøo laø Maõ Quaân, Lyù Hoàng, Queá Trung… Tröôùc laø baäp beï hoïc tieáng, sau laø laøm coâng taùc daân vaän(!). Thaáy vaäy, Hoaøng Suøng, Minh Ñaïo gaùn cho toâi caùi teân laø boán töø ñaàu cuûa caâu “Giaác moäng Tieåu Mai- Con trai Haø Noäi cheát heát!”.

Ngaøy môùi ñi lính, thaùng 5 naêm 1969, toâi ñöôïc huaán luyeän ôû Ñoài Ong, Gia Vieãn, Ninh Bình. Khi hoïc xaï kích vì vaãn nhôù baøi haùt “Caùi lo cuûa nhaø thieän xaï” do thaày Chi Phan saùng taùc maø toâi ñaõ phaán ñaáu ñaït thaønh tích: baén ba vieân ñaït 29 ñieåm.

Sau ñoù, toâi ñöôïc choïn ñi tham gia döïng caûnh cho moät boä phim taøi lieäu cuûa Xöôûng phim quaân ñoäi. Chæ ñöôïc caùn boä höôùng daãn cho ñoâi ba laàn maø toâi ñaõ baén hai phaùt ñaïn B40 truùng ñích, moät vaøo loâ coát, moät vaøo xe taêng (taát nhieân chæ laø moâ hình). Caûnh naøy ñaõ ñöôïc quay vaø ñöôïc döïng trong boä phim taøi lieäu “Chieán thaéng Ñaéc Toâ - Taân Caûnh”. Laàn ñoù veà ñöôïïc anh em ñôn vò ñaët cho caùi teân Sôn “Haø thaønh” (coù leõ vì ñaõ laøm raïng danh cho lính Haø Noäi). Theá môùi söôùng!

Ngaøy ñi B, toâi ôû Ñoaøn 2232. Thaùng 4 naêm 1970 thì veà ñôn vò chieán ñaáu, ñoùng ôû Ñöùc Hoaø, Ñöùc Hueä (Long An). Ñôn vò coù nhieàu laõo töôùng ngöôøi mieàn Nam. Vöøa veà caâu ñaàu tieân toâi ñöôïc hoûi laø: “Thöù maáy trong gia ñình?”. Töø ñoù caùi teân “Tö Sôn” gaén vôùi toâi cho tôùi ngaøy ñình chieán.

Hoaø bình laäp laïi, toâi vaãn soáng trong Nam. Töø naêm 1976 ñeán 1981 ñöôïc ñi hoïc Kinh teá, lôùp Keá hoaïch coâng nghieäp. Coâ giaùo chuû nhieäm noùi gioïng Baéc, coù teân laø Nguyeät. Vì laø boä ñoäi ñi hoïc neân toâi ñöôïc phaân laøm lôùp tröôûng. Cöù chieàu thöù baûy, choàng coâ 536

laïi leân ñoùn. Naêm naêm laø sinh vieân cuûa coâ maø khoâng heà bieát coâ chính laø vôï cuûa baïn Troãi. Phaûi ñeán ngaøy hoïp lôùp naêm 1984 ôû nhaø Baéc Haûi, gaëp caû hai vôï choàng Tröông Ñoâng Nhaân, toâi môùi vôõ leõ. Thaät laø vui! Ra tröôøng, toâi ñöôïc phaân veà Bieân Hoaø, coâng taùc ôû Xí nghieäp Goám - Söù Ñoàng Nai. Ngoaøi chuyeân moân, toâi coøn ñöôïc phaân coâng laøm tuyeân truyeàn vieân. Chuyeän quaân ta ñaùnh saäp Caàu Môùi (Bieân Hoøa) tuy ñôn vò chæ laø phoái thuoäc nhöng toâi naém vanh vaùch töø caùch boá phoøng cuûa ñòch ra sao, löïc löôïng cuûa ta theá naøo, ngaøy naøo, thaùng naøo ñaùnh…vv, nhö ngöôøi trong cuoäc! Anh em nghe keå phuïc laên vaø caû xí nghieäp trìu meán goïi toâi laø Sôn “Caàu Môùi”.

Naêm 1985 ra Baéc, vì soáng nhaân ñöùc vôùi anh em, taän tình vôùi ñoàng nghieäp coäng vôùi beà daøy nhöõng naêm thaùng choáng Myõ: hai huaân chöông Giaûi phoùng, moät huy chöông Giaûi phoùng haïng Nhaát, boán laàn ñöôïc taëng danh hieäu “Duõng só” vaø ba laàn bò thöông ñöôïc xeáp loaïi thöông binh 4/4, neân anh em trong cô quan traân troïng gaén cho vai “Thaùi thöôïng hoaøng”.

Keå töø naêm 1995, Coâng ty heát vieäc phaûi cho coâng nhaân nghæ khoâng löông. Theo anh em baïn beø, toâi ñi laøm ñuû moïi ngheà keå töø thaàu xaây döïng, ñeán döïng caùc xöôûng bia “leân côn”, laøm maùy bieán aùp, thaäm chí laøm caû ñaïi lyù cho Baûo hieåm Prudential… Vaø ñeán nay, thì thaát nghieäp. Tuoåi ñaõ hôi bò cao, söùc ñaõ hôi bò yeáu neân töï nhaän caùi teân Sôn “toùc baïc”. Noùi vaäy thoâi chöù vaãn “maùu Troãi” laém ñaáy!

T.M.S

537

Chuyeän xaûy ra ôû “CT 23” QUANG “CHAÀY” Hoïc sinh khoùa 6

“CT 23”! Coù ngöôøi baûo ñoù laø vieát taét cuûa maáy chöõ “Caûi taïo 23”!? Nhöng thöïc ra ñoù laø hoøm thö cuûa Phaân hieäu Thaïch Thaát cuûa tröôøng, thaønh laäp töø naêm 1969. Nhöõng baïn ñöôïc chuyeån sang hoïc ôû Phaân hieäu naøy haàu heát laø nhöõng hoïc sinh hieáu ñoäng nhaát hoaëc nghòch ngaàm nhaát (coøn goïi laø “ngaám ngaàm cheát voi”) trong khoùa 6, khoùa 7. Sau naøy, coù gaëp nhau, nhaéc laïi chuyeän xöa, anh em vaãn treâu boïn toâi laø vì hoïc “quaù gioûi” neân ñöôïc choïn ñeå “hoïc moät naêm leân hai lôùp”, (ñuùng laø moät naêm “giaûi quyeát goïn” hai lôùp thaät vì trong chöông trình coù ruùt bôùt moät soá moân). Rieâng toâi nhôù mình raát hieàn, khoâng quaù hieáu ñoäng, khoâng quaù nghòch ngaàm, nhöng chaúng hieåu sao vaãn coù trong danh saùch chuyeån veà ñaây(?). Chuyeän saép keå, ngaøy ôû CT 23 raát rieâng tö, chaû muoán noùi ra. Nhöng moãi laàn gaëp nhau, nhöõng baïn töøng chöùng kieán hay nhaéc laïi, coù baïn baûo haõy vieát cho taäp 2 “Sinh ra trong khoùi löûa”.

Caâu chuyeän theá naøy: Ñaàu naêm 1970, buoåi chieàu, trong moät giôø töï tu, thaày Laõ Khaéc Tieäp baän, khoâng coù maët. Toâi vaø T. “boø” ngoài ôû cuoái lôùp cuøng giaûi moät baøi toaùn Löôïng giaùc thaày giao.

Roài caû hai xoay qua trao ñoåi caùch giaûi. Tuy khoâng ai xuùc phaïm ai nhöng chaû hieåu sao, “khoâng khí” giöõa hai ñöùa noùng daàn leân. Ñeán khi caùi khoâng khí aáy “treân möùc oàn aøo” thì hai ñöùa naûy ra “saùng kieán” ra “ngoaøi kia” xem ai ñuùng ai sai(!). YÙ kieán 538

naøy ñöôïc caû lôùp voã tay taùn thöôûng. Hôn theá nöõa, anh em coøn cöû P.X. vaø L.V. laøm troïng taøi.

Chuùng toâi keùo nhau ra moät caên nhaø boû hoang gaàn ñoù. Nhaø tranh vaùch ñaát, neàn nhaø roäng chöøng 30m2, vöøa ñuû laøm moät saân ñaáu. Thuù thaät, toâi coù bieát voõ veõ gì ñaâu nhöng vaãn cöù “leân ñaøi”. Ñaõ laø lính Troãi, ai cuõng vaäy, ñeàu coù trong maùu moät “thaønh phaàn ñaëc bieät” (theo toâi coù leõ laø “loøng töï troïng”). Tröôùc khi thaùch ñaáu, toâi raát töï tin vì ngoaøi hai baøi “Voõ theå duïc tay khoâng” do thaày Traàn Sinh daïy trong chöông trình, toâi coøn ñöôïc Q.B. vaø L.V. truyeàn cho vaøi ñoøn theá (noùi laø “daïy” nhöng thöïc ra laø laáy thaân laøm bò caùt cho maáy oâng thaày naøy taäp nhöõng luùc “ngöùa ngaùy” chaân tay). Thöôøng thì chuùng toâi soáng raát chan hoøa (maø nay goïi laø “hoøa ñoàng”), nhöng trong giaây phuùt naøy, hai ñöùa caûm thaáy hai chöõ “danh döï” lôùn hôn taát caû. Theá laø…

Laø ngöôøi trong cuoäc, coù leõ hai chuùng toâi laø nhöõng thaèng hieåu nhaát nhöõng chuù gaø choïi ñaõ nghó gì tröôùc khi vaøo traän.

Khoâng caàn bieát xung quanh mình laø ai, khoâng caàn bieát laø mình seõ thua hay thaéng. Chieán ñaáu ñaõ! Hít moät hôi, toâi vaän noäi coâng (sau naøy nghó laïi coù leõ chæ laø “vaän cô”, vì trình ñoä ñaâu coù cao sieâu ñeå maø vaän noäi coâng!), xuoáng taán roài nheï nhaøng di chuyeån tôùi gaàn ñoái thuû. Phaûi ra ñoøn tröôùc, vì nghó “tieân haï thuû vi cöôøng”, toâi tung chaân nhaèm thaúng boä haï T. “boø”. Sau ñoù laø “loaïn ñaû”, cöù nhaèm maët ñoái phöông ra ñoøn (hình nhö coøn aùp duïng ñöôïc caû ngoùn “Tieân oâng caâu caù” maø Q.B. ñaõ daïy). Chaúng phaûi tay vöøa, T. “boø” cuõng ñaùnh lieân tuïc. Caû hai vaãn trô nhö ñaù. May maø hai ñöùa chaúng “ngheà ngoãng” gì, cho duø bieát boä haï vaø maët laø hai nôi hieåm nhöng ñaùnh maõi chaúng truùng. Vöøa ñònh tung cuù ñaù cheäch ñeå giaät goùt vaøo maïng söôøn ñoái phöông thì toâi nhaän ngay ñöôïc moät cuù ñaù goùt cuûa haén vaøo moâng. Toâi ngaõ saáp, ngöôïng chín caû ngöôøi! Vuït ñöùng daäy lao vaøo oâm laáy haén…

539

Cuõng chaúng nhôù laø traän ñaáu keùo daøi bao laâu. Thaáy baát phaân thaéng baïi, nghe anh em can ngaên, hai troïng taøi maët ñoû gay keùo giaät hai “voõ só” veà phía sau. Traän ñaáu “xì-toáp”. Toâi vaø T. “boø” laúng laëng ñi veà lôùp. Luùc naøy môùi caûm thaáy raõ rôøi, lieác maét sang thaáy maët thaèng baïn cuõng taùi daïi nhö bò thieáu oâxy.

Vöøa ngoài vaøo baøn, thaáy nhöng nhöùc ôû moâi döôùi, ñöa ñaàu löôõi chaïm vaøo thì thaáy moät maåu thòt to baèng haït gaïo baùm luûng lieång beân trong. Nöôùc boït coù vò maën vaø tanh cuûa maùu. Nhanh tay giaät vaø buùng maåu thòt ra xa. Toâi laáy tay queät ngay veät maùu coøn dính ôû mieäng, chæ sôï coù ai nhìn thaáy thì “maát ñieåm”! Rieâng T. “boø”, tay vöøa xoa buïng, coøn mieäng thì khoâng heà daáu dieám: “Coù daàu cuø laø khoâng, cho tao moät tí!”

Anh em caû lôùp oàn aøo bình luaän. Maëc, hai ñöùa khoâng quan taâm. Coù ai ñoù leân gioïng laøm toâi nhôù maõi: “Theá laø taát caû ñaõ tænh nguû, baây giôø thì laøm baøi ñi!”

Gaàn ñaây, toâi ñaõ keå laïi chuyeän naøy cho con T. “boø” nghe.

Caùc chaùu troøn maét vöøa laï laãm vöøa thích thuù. Toâi keát luaän: “Boá caùc chaùu laø moät ngöôøi baïn hoïc toát laøm chuù nhôù suoát ñôøi”.

Q.C

540

Caùi taùt VUÕ ANH Hoïc sinh khoùa 7

Cho ñeán giôø, khi ñaõ qua tuoåi 50, toùc treân ñaàu ñaõ ñieåm baïc, moãi laàn vaét tay leân traùn suy ngaãm laïi thaáy ngaøy ñi hoïc mình nghòch quaù! … Ngaøy ôû nhaø hoïc caáp I, toâi ñaõ laø moät ñöùa hoïc troø hieáu ñoäng, luoân chaân luoân tay. Heø naêm 1966, tuïi toâi ñöôïc leân hoïc taäp ôû tröôøng Vaên hoaù quaân ñoäi. Khi leân tröôøng, xa cha meï, soáng taäp theå laïi caøng coù ñieàu kieän phaùt huy “sôû tröôøng, sôû ñoaûn”. Thôøi gian ôû Ñaïi Töø, laø lôùp beù nhaát neân caùc anh khoaù 3 (ñang hoïc lôùp 9) hay xuoáng chaêm soùc, ñöa chuùng toâi ñi chôi.

Söï gaàn guõi keát nghóa naøy laøm vôi ñi noãi nhôù nhaø neân chuùng toâi quyù caùc anh Coâng Duõng, Phaïm Bình, Ñoàng Hieàn… hôn caû anh em ruoät. Ñeán khi sang Queá Laâm, haøng thaùng moãi ñöùa ñöôïc phaùt hai teä röôõi “sinh hoaït phí”, mua nhu yeáu phaåm (thuoác ñaùnh raêng, tem thö, xaø phoøng, keïo…)1. Thöông maáy oâng anh nghieän, khoâng theøm tính toaùn chuùng toâi ñöa luoân soá tieàn aáy ñeå caùc anh mua thuoác. Ngaøy aáy thuoác reû tieàn nhö Hoa Hoàng, Nuùi Voi cuõng treân hai teä, chæ coù Duõng Só vöøa naëng, vöøa kheùt laø moät teä ruôõi. Nhöõng buoåi chieàu sau giôø aên côm, boïn treû chuùng toâi hay cuøng caùc anh lang thang ra sau nuùi. Treân trôøi chæ coøn laïi nhöõng tia naéng yeáu ôùt töø phía taây, gioù hiu hiu thoåi, caû boïn naèm daøi treân coû keå chuyeän nhaø. Maáy oâng anh moùc thuoác

1

Sau naøy khi coù caêng-tin trong tröôøng thì ñöôïc nhaän phuï caáp baèng phieáu (“pheo”) vaø phaàn leû 5 haøo (0,5 teä) baèng tieàn maët.

541

ra huùt roài dí cho boïn toâi: “Huùt thöû xem maáy em!”. Luùc ñaàu thì laéc ñaàu nguaây nguaåy, nhöng ngöûi thaáy thôm thôm, roài ñöôïc môøi maõi thì rít thöû. Ho suø suï. Sôï… roài thöû nöõa, thöû maõi thaønh quen. Vaäy laø maáy ñöùa tuïi toâi cuõng ti toe huùt thuoác. Muøa ñoâng laïnh giaù naêm aáy, nhaát laø nhöõng ngaøy tuyeát rôi, treân moâi coù ñieáu thuoác ñoû löûa cuõng caûm thaáy aám loøng. Nhöng laàn naøo “baäp thuoác”, chuùng toâi phaûi chui vaøo gaàm caàu thang hay ra moät xoù vaéng ngöôøi. Thaày giaùo maø bieát thì cheát.

Naêm aáy, thaày Ngoâ Ngoïc Hoaø daïy Vaên kieâm phuï traùch lôùp.

Ngoaøi vieäc giaûng daïy gioûi, ngoaøi giôø thaày laïi hay keå chuyeän. Moãi laàn thaày keå, chuùng toâi cöù ngaån toø te, doûng tai nghe. Khoâng nhöõng vaäy, thaày coøn coù nhieàu taøi leû: chôi quay goã, ñaùnh côø töôùng... Thaày baøy chuùng toâi caùch choïn goã (phaûi laø goã oåi, thôù dai), phaûi ñeõo sao cho khi boå thì con quay quay tít vaø phaùt ra tieáng vu vu. Khi choïi phaûi bieát boå sao cho ñinh ñaùnh truùng ñaàu con tu, laøm nöùt toaùc con quay ñoái phöông hoaëc chí ít phaûi “caáy laïi seïo” treân thaân. Chuùng toâi cöù hoûi nhau, khoâng hieåu thaày hoïc töø bao giôø maø hay ñeán vaäy? Ñaëc bieät, thaày raát gaàn guõi caùnh hoïc sinh nghòch ngôïm. Thaáy toâi ham ñaùnh côø, thaày ñaõ baøy toâi chôi “côø theá”. Nhôù tôùi “theá” naøo hay, thaày ñeàu saép quaân côø leân baøn.

Thaày noùi côø töôùng laø moät moân theå thao trí tueä, phaûi taäp trung tö töôûng suy nghó khi chôi, phaûi bieát tính toaùn, bieát tieán, bieát thoaùi, bieát hy sinh ñuùng luùc ñeå giaønh ñöôïc thaéng lôïi cuoái cuøng.

Sau naøy khi trôû thaønh chieán só haûi quaân, moãi laàn ñöôïc pheùp leân bôø ôû Haûi Phoøng, toâi hay lang thang ra phoá Caàu Ñaát, Quang Trung hay quanh khu vöïc soâng Laáp vaø vöôøn hoa thaønh phoá, nôi taäp trung nhöõng “baøn côø beät” vaø caùc chieán töôùng maët laïnh nhö tieàn, kieám soáng haøng ngaøy baèng ngheà chôi “côø theá”. Nhìn anh boä ñoäi treû, hieàn laønh, caùnh “chôi côø theá” nghó toâi laø “vòt” ñeán ñeå noäp tieàn. Vaäy maø khi ngoài vaøo baøn, chæ caàn ñi vaøi nöôùc laø toâi xôi taùi ngay caùc caäu. Laém caäu thua voäi chaép tay xaù: “Sö 542

phuï quaû laø cao côø!”. Coøn toâi thì thaàm nghó: gioûi nhö vaäy cuõng laø nhôø thaày Hoaø cuûa chuùng tao!

Cuõng vì nghòch quaù, töø Trung Quoác veà toâi bò ñöa ñi Phaân hieäu 3 CT23, ôû Thaïch Thaát, reøn luyeän. Chæ huy CT23 laø chuù Huøng “chính trò”. Laùn traïi nhaø ôû, lôùp hoïc cuûa CT23 laøm toaøn baèng tranh tre, vaùch ñaát, naèm xen keõ trong daân. Cöù giôø ra chôi, toâi laïi cuøng maáy ñöùa nghòch ngôïm - Vaên Hoaø, Minh Thanh… keùo nhau ra sau heø, huùt thuoác. Chaû hieåu töï bao giôø vaø ai trong chuùng toâi baøy ra caùi troø vöøa rít thuoác vöøa dí ñaàu thuoác ñoû löûa leân maùi nhaø. Nhìn sôïi rôm raï beùn löûa, boác khoùi roài laáy tay phuûi phuûi giaäp taét, caû boïn cöôøi khoaùi chí! Nghòch caùi troø naøy ñaõ nhieàu laàn maø chaúng bò laøm sao. Coù moät laàn, ñuùng vaøo dòp gioù muøa ñoâng baéc traøn veà; caû ba ñöùa vöøa boác pheùt vöøa dí ñaàu thuoác leân maùi nhaø. Do trôøi hanh, maáy sôïi rôm khoâ beùn löûa, gaëp gioù boãng buøng chaùy thaønh ngoïn. Trong chôùp maét löûa theo gioù lan roäng. Anh em hoát hoaûng chaïy ñi xaùch nöôùc, taït leân cöùu maø chaúng aên thua. Thaáy chaùy to, nghe daân trong xoùm la heùt, thaày Hoaø töø Ban chæ huy chaïy veà thì caû moät chaùi nhaø ñaõ bò chaùy ruïi. Tre nöùa noå loáp boáp. Khoâng caàn tra hoûi, thaày giang maïnh tay taùt thaúng vaøo maët toâi. Aân haän quaù, toâi khoâng daùm khoùc. Ngay sau caùi taùt aáy, thaày laëng ñi moät luùc, nhöng nhìn aùnh maét thaày toâi nhö thaáy thaày muoán noùi ñieàu gì.

Chæ vì söï nghòch ngôïm voâ yù thöùc cuûa toâi ñaõ gaây hoïa cho caû lôùp. Phaûi caû tuaàn leã sau môùi coù lôùp ñeå hoïc. Caùi taùt cuûa thaày ñi theo toâi suoát moät thôøi gian daøi. Cho ñeán khi ñaõ laø moät ngöôøi ñaøn oâng tröôûng thaønh, toâi luoân nhôù moät baøi hoïc quyù giaù “phaûi yù thöùc ñöôïc traùch nhieäm cuûa mình tröôùc khi laøm baát cöù moät vieäc gì”!

Gaëp Maïnh Thaéng, nhôù chuyeän xöa!

TPHCM, 3-2005 V.A 543

Chuyeän cuõ boû qua HAÏ THANH XUYEÂN Hoïc sinh khoùa 5

Haø Noäi, nhöõng ngaøy reùt thaáu xöông ñaàu naêm 2005. Tranh thuû ngaøy nghæ cuoái tuaàn, toâi ngoài nhaø ghi laïi nhöõng kyû nieäm cuûa tuoåi hoïc troø. Thôøi gian troâi ñi thaät nhanh, môùi ñoù maø ñaõ gaàn 40 naêm…

Tröôøng Nguyeãn Vaên Troãi ñöôïc thaønh laäp trong hoaøn caûnh caû nöôùc coù chieán tranh. ÔÛ tröôøng Troãi coù moät ñaëc ñieåm laø soá hoïc sinh nöõ cöïc ít, haàu heát laø hoïc sinh nam. Ñaàu naêm hoïc 1966-1967, toâi leân tröôøng vaø laø ñöùa con gaùi duy nhaát cuûa ñaïi ñoäi 7 (khoùa 5). Ngaøy ngaøy, luûi thuûi ñi boä töø C11 ôû Traïi Cau ñeán lôùp hoïc ôû taän Suoái Chì. Giöõa ngaøy ñoâng thaùng giaù môùi caøng thaáy buoàn vì ñôn ñoäc. Naêm sau, khoùa 5 coù theâm caùc baïn Maãn, Vieät Hoa, Thu Huyeàn. Ñaõ töøng soáng taäp theå 14-15 naêm, töø ngaøy ñaàu ñi sô taùn cho ñeán sau naøy khi laø sinh vieân ñaïi hoïc, nhöng khoâng ôû ñaâu thaáy coù söï phaân bieät nam-nöõ “khuûng khieáp” nhö ôû tröôøng Troãi. Ñaïi ñoäi toâi coù 220 hoïc sinh, veûn veïn boán nöõ. Leõ thöôøng thì boïn nöõ phaûi ñöôïc caùc baïn nam “chieàu chuoäng”. Ngöôïc laïi, chuùng toâi luùc naøo cuõng phaûi soáng trong moät tình traïng caêng thaúng. Söï “coù maët” cuûa chuùng toâi nhö laø moät söï “toàn taïi baát ñaéc dó”. Neáu noùi chuyeän vôùi moät baïn nam laø haøng traêm con maét ñoå doàn vaøo. Ngaøy ôû khu tröôøng môùi, coù hoâm vaøo lôùp, vöøa môû naép baøn leân ñaõ thaáy caû ñaàu laâu, xöông soï ai ñoù nheùt vaøo. Sôï quaù, chuùng toâi chæ bieát khoùc. Nhôù nhöõng 544

Beân bôø Tieåu Ñoâng Giang, Queá Laâm, Heø 1967.

ngaøy tuyeát rôi ñaàu naêm 1968, caû saân tröôøng traéng tuyeát, ai cuõng phaûi maëc aùo boâng, quaàn boâng daøy suï choáng reùt. Theá maø caùc baïn nam khoâng tha, cöù boác nhöõng naém tuyeát, nheùt vaøo coå aùo chuùng toâi. Naém tuyeát tan ngay, trong löng laïnh buoát. Nöôùc maét löng troøng, nhìn ra laïi thaáy maáy baïn ñang cöôøi noùi, khoaùi chí maø khoâng daùm laøm gì.

Chuùng toâi ñaõ töï hoûi coù phaûi caùc baïn nam gheùt boû chuùng toâi? Suy cho cuøng thaáy khoâng phaûi vì chuùng ta ñeàu laø con em caùn boä. Nhöng taïi sao nöõ chuùng toâi laïi soáng “khoå sôû” ñeán theá? Tình traïng caêng thaúng nhö vaäy keùo daøi suoát töø naêm lôùp 8 ñeán lôùp 10.

Phaûi vaøi chuïc naêm sau, khi ñaõ coù gia ñình, khi ñaõ laø nhöõng ngöôøi meï, khi trong ñaàu coù ñaày ñuû söï hieåu bieát veà quaù trình phaùt 545

trieån taâm, sinh lí ôû con treû thì môùi nghieäm ra raèng: ngaøy aáy vì chieán tranh aùc lieät maø luõ treû phaûi soáng xa cha, xa meï, xa söï ñuøm boïc cuûa gia ñình; chuùng laïi sinh hoaït trong moâi tröôøng quaân ñoäi, vôùi kyû luaät nhaø binh, trong moät taäp theå ña soá laø “ñaøn oâng” nhöng laïi chöa boû ñöôïc tính tình nghòch ngôïm. Vaäy neân ñaõ coù nhöõng haønh vi khoâng thaät ñeïp vôùi boïn con gaùi. Cuõng vaøi chuïc naêm sau, döôøng nhö ñeå chuoäc laïi loãi laàm, caùc baïn trai ñaõ ñoái xöû vôùi chuùng toâi “ga-laêng” hôn. Laàn naøo hoïp maët, caùc baïn cuõng cöû ngöôøi ñeán nhaø thoâng baùo vaø ñöa ñoùn caån thaän. Khi nhaéc laïi kæ nieäm ôû tröôøng, caùc baïn khoâng queân xin loãi: Haõy boû qua chuyeän ngaøy xöa, roài caàm ñuõa gaép töøng mieáng ngon cho vaøo baùt chuùng toâi. Roài khi ai coù khoù khaên trong cuoäc soáng, chuùng toâi ñeàu tìm ñeán nhau. Vaäy laø nieàm vui ñöôïc nhaân ñoâi vaø noãi buoàn ñöôïc seû nöûa. Vui nhaát laø moãi laàn baïn beø cöôùi vôï, gaû choàng cho con, nhieàu khi chöa kòp nhaän thieáp môøi ñaõ luïc tuïc keùo ñeán “maøy tao, chi tôù” laøm oàn caû moät goùc. Boïn treû thaáy vaäy thì khaâm phuïc: “Caùc coâ, caùc chuù ñaàu ñaõ ñieåm baïc maø vaãn treû trung!”.

Naêm 1995, coù dòp vaøo Saøi Goøn coâng taùc, Maãn vaø toâi ñaõ ñöôïc caùc baïn khoùa 5 ôû phía Nam ñoùn tieáp thaân tình, noàng haäu. Baïn Phuøng Duy Höng ñoùn hai ñöùa veà nhaø aên, nghæ roài laáy xe ñöa ñi thaêm thuù nhieàu nôi. Chuùng toâi coù dòp gaëp laïi haàu heát baïn cuõ. Thaät laø söôùng! Ngaøy trôû ra Haø Noäi, Bình (vôï Höng) coøn ñöa chuùng toâi ñi chôï Beán Thaønh mua saém. Chuùng toâi thöïc söï caûm ñoäng vaø queân ñi taát caû nhöõng gì “khoâng toát ñeïp” tröôùc ñaây.

Cho tôùi taän baây giôø, boïn con gaùi chuùng toâi luoân ñöôïc soáng trong tình caûm baïn beø chaân thaønh cuûa caùc baïn trai tröôøng Troãi.

H.T.X

546

Ñeán hoâm nay vaãn chôi vôùi caùc baïn gaùi NGUYEÃN TROÏNG QUANG VINH * Hoïc sinh khoùa 5

Ngaøy veà tröôøng môùi ôû Phong Khaåu, Queá Laâm. Moät buoåi tröa heø, naêm 1968, maáy ñöùa, trong ñoù coù Phuïc Nghieäp, Vinh “coøi”, troán nguû tröa, ñi lang thang maáy caây soá ra taän nuùi Ñaàu Maâu (coøn ñöôïc anh em goïi laø nuùi Ñaàu Maøo). Thaät laø laï, moät loaït moä chí ñöôïc ñaøo leân; ñaàu laâu, xöông coát xeáp thaønh ñoáng. Chaéc giôø naøy, caùnh “boác maû” ñang nghæ tröa. Vaéng boùng ngöôøi, nhìn tröôùc nhìn sau, Phuïc Nghieäp nhaët caùi ñaàu laâu vaø daêm khuùc xöông, cho vaøo tuùi, xaùch veà. Thaät laø lieàu! (Nay xin thaép nhang, caàu khaán cho höông hoàn ai ñoù, haõy boû qua cho söï nghòch ngôïm voâ thöùc cuûa luõ treû). Veà gaàn ñeán coång tröôøng thì keøn baùo thöùc vang leân. Caû boïn maët ñoû, tía tai, chaïy ngay vaøo lôùp. Coù vaøi baïn khoâng nguû tröa ñaõ coù maët ôû lôùp, rieâng choã maáy ñöùa con gaùi thì coøn troáng. Hai chuùng toâi môû naép baøn, nheùt voäi ñaàu laâu, xöông cheùo vaøo hoäc baøn cuûa Maãn vaø Xuyeân; roài ñöa tay leân mieäng ra hieäu cho anh em giöõ kín chuyeän naøy. Ít phuùt sau, hai baïn gaùi vaøo lôùp. Boïn con trai maët laïnh tanh nhö khoâng hay bieát gì. Vöøa laät maët baøn leân, göông maët Maãn taùi meùt. Moät tieáng heùt kinh haõi. Maët baøn saäp ñeán “raàm”. Hai ñöùa boû chaïy

* Hieän coâng taùc taïi Coâng ty ELINCO, Boä Quoác phoøng.

547

Thaày Haø vaø caùc baïn gaùi C11 tröôùc ngaøy veà nöôùc.

ra ngoaøi. Ñöùng ngoaøi haønh lang, lôùp tröôûng Taán Lôïi voäi chaïy vaøo. Anh thu voäi “tang vaät”, caát taïm ôû döôùi gaàm caàu thang.

Boïn con trai (coù hai thaèng chuû möu coøn ña soá laø toøng phaïm) sau cuù nghòch cheát ngöôøi naøy, baét ñaàu lo laéng. Chaéc raèng, khi thaày vaøo lôùp laø Xuyeân vaø Maãn seõ phaûn aûnh söï vieäc naøy. Maø thaày giaùo ñaõ bieát thì Ban giaùm hieäu chaéc chaén khoâng tha…

Chuoâng reo vaøo lôùp, thaày Tieäp böôùc vaøo. Caû lôùp ñöùng leân chaøo vaø chôø ñôïi… Nhöng caû Maãn vaø Xuyeân ñeàu tænh bô, coi nhö khoâng coù chuyeän gì xaûy ra (?!). … Ngaøy khoùa 5 leân Laïng Sôn oân thi ñaïi hoïc. Naêm 1970, chæ Haï Thanh Xuyeân thi theo khoái quaân ñoäi; coøn Ngoâ Vieät Hoa, Nguyeãn Thò Maãn thì thi khoái daân söï. Heát giôø giaûi lao, caû lôùp vaøo choã, tieáp tuïc oân toaùn. Xuyeân vaøo lôùp sau cuøng. Vöøa laät cuoán vôû cuûa mình ra, Xuyeân heùt leân moät tieáng. Moät con saâu 548

aên laù, to baèng ngoùn tay troû, xanh leø, keïp ngay trong vôû. Thaày giaùo giaät mình, quay laïi hoûi: “Xuyeân, coù vieäc gì vaäy?” Boïn con trai nghòch ngôïm chuùng toâi maët taùi xanh, chôø “sao quaû taï giaùng xuoáng ñaàu”. Nhöng, khoâng theå ngôø ñöôïc raèng, Xuyeân thaûn nhieân gaáp quyeån vôû laïi, roài traû lôøi thaày: “Daï, khoâng… khoâng coù gì ñaâu aï. Em xin loãi thaày.”

Chæ vôùi hai maåu chuyeän “Thaø cheát chöù khoâng khai hai anh du kích naèm trong ñoáng rôm”, toâi muoán noùi leân moät ñieàu thaät giaûn dò: caùc baïn gaùi ôû tröôøng ta, tuy quaân soá raát ít (chæ laø mì chính caùnh) nhöng ñaõ soáng raát hoøa ñoàng vôùi ñaïi ña soá boïn con trai chuùng toâi. Thaäm chí, caùc baïn coøn duõng caûm bao che cho söï nghòch ngôïm cuûa chuùng toâi. Coù leõ vì – vaäy - maø, cho ñeán giôø, ñaõ sang beân naøy doác cuoäc ñôøi, chuùng toâi vaãn raát quyù meán vaø thöôøng lieân laïc vôùi caùc baïn. Vôùi oâng xaõ caùc baïn, chuùng toâi cuõng muoán coù vaøi lôøi nhaén nhuû: neáu vôï caùc baïn ñi döï hoïp maët truyeàn thoáng; böõa ñoù, choàng con ôû nhaø coù bò boû ñoùi; roài khi trôû veà nhaø, chò em coù noàng hôi men, thì caùnh ñaøn oâng chuùng ta cuõng roäng loøng thoâng caûm!

N.T.Q.V

549

Toâi vaøo ñaïi hoïc NGUYEÃN THÒ MAÃN Hoïc sinh khoùa 5

Khoùa 5 keát thuùc chöông trình lôùp 10 vaøo thaùng 5 naêm 1970. Caû ñaïi ñoäi chia tay nhau, moãi ngöôøi moät ngaû. Rieâng toâi ñöôïc nhaø tröôøng xeáp thi vaøo Ñaïi hoïc Quaân y. Voán khoâng thích ngheà naøy neân toâi khoâng coù yù ñònh hoïc, nhöng vì laø nhieäm vuï (vaû laïi coù chaân trong Ban chaáp haønh Lieân chi) neân phaûi göông maãu chaáp haønh. Trong maáy naêm chieán tranh phaù hoaïi aùc lieät, hoïc sinh vaøo ñaïi hoïc chæ caàn “xeùt tuyeån”; nhöng töø naêm 1970 treân mieàn Baéc trôû laïi cheá ñoä “thi tuyeån”.

Baøi thi naêm aáy cöïc khoù. Nhieàu baïn chæ ngoài caén buùt, khoâng vieát ñöôïc chöõ naøo. Coù baïn ñaõ buoàn baõ vieát caû baøi thô ñaày bi ai vaøo giaáy, göûi giaùm thò: Giaùm thò nhìn em giaùm thò cöôøi Em nhìn giaùm thò nöôùc maét rôi Coång tröôøng ñaïi hoïc cao vôøi vôïi Möôøi thaèng leo coång chín thaèng rôi…

Toâi cuõng naèm trong soá ñoù. Khi leân chaøo caùc thaày, toâi ñöôïc ñoäng vieân khoâng ñöôïc thoái chí vì thôøi cô vaãn ñeán vôùi nhöõng 550

Caùc thaày gaëp maët cuoái naêm 2002

ai coøn quyeát taâm. Nghe vaäy nhöng trong loøng tróu naëng noãi buoàn. Naêm sau, toâi quyeát ñònh thi laïi. Taát nhieân baûn thaân phaûi chòu moät aùp löïc lôùn. Thaät laø may vì toâi ñöôïc thaày Mai Xuaân Hieán giuùp ñôõ taän tình, luyeän thi moân Toaùn. Troø thì ôû Haø Noäi, coøn thaày thì ôû maõi Xöù Laïng (töø naêm 1970, tröôøng Vaên hoaù quaân ñoäi chuyeån veà laïi Laïng Sôn). Haøng tuaàn, thaày ra böu ñieän göûi baøi luyeän thi veà Haø Noäi cho toâi. (Laøm gì coù fax, email… hieän ñaïi nhö baây giôø). Toâi laøm xong, lieàn göûi baøi leân cho thaày chaám, chöõa, roài thaày laïi göûi veà. Cöù nhö vaäy, caû moät naêm trôøi roøng raõ, hai thaày troø “chieán ñaáu” beàn bæ…

Thaùng 6 naêm 1971, ñaêng kyù thi vaøo tröôøng Ñaïi hoïc Kinh teá Quoác daân vaø toâi ñaõ ñoã. Ngöôøi ñaàu tieân toâi baùo tin vui laø thaày Hieán. Coù gì sung söôùng vaø haïnh phuùc hôn khi ñaõ ñaït ñöôïc nguyeän voïng. Trong keát quaû ñoù coù moät phaàn coâng lao khoâng nhoû cuûa thaày.

551

Vôùi gia ñình toâi coù moät ñieàu thuù vò hôn laø thaày Hieán khoâng chæ luyeän thi ñaïi hoïc cho toâi maø maáy chuïc naêm sau, thaày coøn luyeän thi cho caû con gaùi toâi. Naêm ñoù, con em cuûa nhieàu hoïc sinh tröôøng Nguyeãn Vaên Troãi cuõng ñöôïc vaøo “loø luyeän thi” cuûa thaày. Naêm vöøa roài, con gaùi toâi toát nghieäp. Moãi khi nhaéc laïi nhöõng kæ nieäm veà thôøi gian ñi hoïc, chaùu thöôøng noùi: “Thaày giaùo cuûa meï gioûi thaät!”. Nghe con noùi, toâi caûm ñoäng muoán traøo nöôùc maét. Thaät ra khoâng chæ toâi maø taát caû hoïc sinh tröôøng Nguyeãn Vaên Troãi ñeàu thaám thía moät ñieàu: chuùng ta thöïc söï may maén vì ñöôïc caû moät taäp theå giaùo vieân cuøng caùn boä quaûn lyù gioûi giang, taän taâm, ñaày tinh thaàn traùch nhieäm dìu daét, giaùo duïc. Ñoù laø baùc Quyønh, thaày Phuù, thaày Hieán, thaày Ñaïo, thaày Boång, thaày Voïng, coâ Hoàng, coâ Thuïc, coâ Nhaâm, coâ Ngaàn… Hình aûnh cuûa caùc thaày, caùc coâ maõi in ñaäm trong taâm trí chuùng em!

N.T.M

552

Tö lieäu ngaøy ñi hoïc BAN BIEÂN TAÄP

Ñôøi hoïc sinh luoân keøm theo cuoán soå lieân laïc, baûng ñieåm, giaáy khen, giaáy giôùi thieäu sinh hoaït Ñoaøn… Xin traân troïng giôùi thieäu nhöõng gì maø ngöôøi hoïc sinh Thieáu sinh quaân thôøi kì choáng Myõ coøn löu giöõ suoát 40 naêm qua!

Phieáu ñieåm cuûa hoïc sinh Ngoâ Minh Kính.

553

Thö baùo khen cho gia ñình hoïc sinh

Hoïc baï cuûa hoïc sinh Nguyeãn Chænh Huaán.

554

Giaáy giôùi thieäu vaøo tröôøng ñaïi hoïc.

Giaáy chöùng nhaän Ñoaøn vieân Thanh nieân Lao ñoäng Vieät Nam.

555

Phaàn VI: VAØO TRAÄN MÔÙI

Moät kyû nieäm khoù queân1 Ghi theo lôøi keå cuûa Ñoã Taán Myõ (khoùa 5) VIEÄT DUÕNG thöïc hieän

Heø 1967, vì ñaõ lôùn tuoåi khoâng theå tieáp tuïc theo hoïc, Ñoã Taán Myõ, Voõ Duõng, Nguyeãn Vaên Ngoïc, Ngoâ Phuùc Chieán, Toâ Vaên Hoaønh cuøng moät soá baïn ñöôïc nhaø tröôøng cho veà nöôùc. Ñöùa naøo cuõng muoán chöùng toû mình seõ chieán ñaáu gioûi ngoaøi maët traän; theá laø caû boïn heø nhau leân gaëp maáy chuù ôû Toång cuïc Chính trò naèng naëc ñoøi ñi chieán ñaáu. Vì maáy ñöùa ñeàu coù ba meï ñang chieán ñaáu ngoaøi chieán tröôøng neân caùc chuù phaûi baøn ñi tính laïi caån thaän. Cuoái cuøng, Voõ Duõng ñöôïc giôùi thieäu veà tröôøng Quaân chính quaân khu Taû ngaïn, Phuùc Chieán veà Trung caáp Thoâng tin; coøn Myõ, Ngoïc vaø Hoaønh ñöôïc göûi xuoáng sö ñoaøn Phoøng khoâng 361, baûo veä vuøng trôøi Haø Noäi.

1

Baøi ñaêng treân Baùo Quaân ñoäi Nhaân daân cuoái tuaàn, 19-10-2003.

560

Khi caàm quyeát ñònh treân tay, ba ñöùa khoaùc ba-loâ cuøng veà ñaïi ñoäi 6, trung ñoaøn 233. Trong ñoäi hình taùc chieán cuûa sö 361, traän ñòa phaùo cao xaï 57 cuûa ñaïi ñoäi 6 ñöôïc boá trí ngay trong loøng thuû ñoâ, luùc thì ôû baõi Phuùc Taân, khi laïi sang Gia Laâm… Caùnh lính môùi ñöôïc gheùp ngay vaøo caùc khaåu ñoäi vaø ñöôïc huaán luyeän tröïc tieáp taïi traän ñòa. Ngaøy 26 thaùng 10 naêm 1967, khi vöøa chuyeån traän ñòa veà sau ga Haøng Coû, ngay beân bôø hoà Vaên Chöông ñöôïc vaøi ba hoâm thì ñaïi ñoäi phaûi ñaùnh traû moät ñôït taán coâng aùc lieät cuûa maùy bay Myõ. Keûng baùo ñoäng, coù maùy bay! Caùc phaùo thuû lao vaøo vò trí chieán ñaáu, caùc khaåu ñoäi xoay noøng phaùo chænh höôùng, taàm theo söï chæ huy töø ñaïi ñoäi. Muïc tieâu xuaát hieän, moät toáp maùy bay boå nhaøo caét bom xuoáng höôùng Nhaø maùy ñieän Yeân Phuï.

Nhìn laù côø treân tay khaåu ñoäi tröôûng phaát, phaùo thuû “muïc tieâu” lieân tuïc ñaïp coø. Nhöõng noøng phaùo ñoàng loaït döïng löôùi löûa chaën ñaàu toáp maùy bay. Caû Haø Noäi khoùi löûa muø mòt, tieáng bom ñaïn noå raàm trôøi, nhöõng veät ñaïn ñan cheùo nhau treân khoâng. Boãng moät chieác maùy bay truùng ñaïn phuït khoùi ñen vaø chaùy nhö moät boù ñuoác, lao thaúng xuoáng noäi thaønh. Teân phi coâng voäi baám nuùt bung khoang laùi, duø baät ra treo lô löûng treân khoâng. Chieác duø da cam theo chieàu gioù haï daàn ñoä cao vaø rôi xuoáng ñuùng loøng hoà Truùc Baïch. Chaân vöøa chaïm maët hoà, chöa kòp hoaøn hoàn, haén ñaõ bò quaân daân ta baét soáng, giaûi veà “Hin-tôn” Haø Noäi.

Sau khi kieåm tra baùo caùo cuûa trinh saùt ñieän töû, Boä Tö leänh Phoøng khoâng – Khoâng quaân thoâng baùo: tieåu ñoaøn cao xaï 57, thuoäc trung ñoaøn 233 laø ñôn vò baén rôi chieác maùy bay naøy. Ñaây chính laø chieác maùy bay F4D do John McCain1 ñieàu khieån.

Chieàu hoâm ñoù, khi vöøa nghe ñaïi ñoäi thoâng baùo, anh em ñaõ hoø

1

Sau naøy laø thöôïng nghò só, ñaõ nhieàu laàn vaøo Vieät Nam. Cuoái naêm 2000, thaùp tuøng Toång thoáng Bill Clinton thaêm Haø Noäi.

561

reo aàm yõ, trong chieán coâng chung cuûa tieåu ñoaøn, chaéc chaén coù söï ñoùng goùp cuûa ñaïi ñoäi 6.

Ngay sôùm hoâm sau, khi ñang lau chuøi phaùo vaø chuaån bò traän ñòa, töø xa, anh em thaáy moät chieác Com-maêng-ca truøm löôùi nguïy trang töø töø ñi vaøo traän ñòa. Ñoaùn giaø ñoaùn non, chaéc coù thuû tröôûng caáp treân ñeán ñoäng vieân. Xe döøng ngay ôû haàm sôû chæ huy, cöûa baät môû thì moïi ngöôøi thaáy Ñaïi töôùng Voõ Nguyeân Giaùp töø treân xe böôùc xuoáng. Trong trang phuïc nhaø binh, ñaàu ñoäi muõ saét, oâng cuøng Tö leänh quaân chuûng Phuøng Theá Taøi vaøo ngay sôû chæ huy nghe baùo caùo vaø kieåm tra phöông aùn taùc chieán. Sau ñoù, oâng cuøng caùn boä xuoáng thaêm töøng khaåu ñoäi. Möøng vui khoù taû vì caû ñôn vò vöøa môùi qua moät traän ñaùnh aùc lieät, traän ñòa coøn kheùt leït thuoác suùng maø Ñaïi töôùng ñaõ tôùi thaêm. Anh em voã tay vaø hoâ vang: “Chuùc thuû tröôûng khoûe!” Ñeán khaåâu ñoäi naøo, oâng cuõng chuùc möøng chieán coâng cuûa ñôn vò, hoûi thaêm söùc khoûe töøng chieán só vaø khoâng queân hoûi xem coù nhaän ñöôïc thö nhaø vaø aên uoáng coù no khoâng. Chieán só naøo cuõng caûm ñoäng vì thaáy oâng gaàn guõi khoâng khaùc gì cha meï ôû nhaø. Phoùng vieân baùo Quaân ñoäi Nhaân daân vaø Xöôûng phim quaân ñoäi thaùp tuøng chuyeán coâng caùn cuûa Ñaïi töôùng ñaõ tranh thuû ghi laïi hình aûnh nhöõng giaây phuùt caûm ñoäng naøy. Nghe ñaïi ñoäi tröôûng baùo caùo, trong khaåu ñoäi coù hai chieán só laø hoïc sinh cuûa tröôøng Thieáu sinh quaân Nguyeãn Vaên Troãi göûi veà chieán ñaáu. Vôùi gioïng Quaûng Bình aám aùp, oâng quay sang hoûi: - Ñaâu, chaùu naøo töø tröôøng Troãi veà chieán ñaáu baûo veä Haø Noäi?

Laäp töùc Ñoã Taán Myõ vaø Nguyeãn Vaên Ngoïc ñöùng nghieâm ñöa tay leân vaønh muõ: - Daï… baùo caùo Ñaïi töôùng… chuùng chaùu ñaây aï!

Hoûi thaêm hai chieán só treû veà gia ñình, ñöôïc bieát Ngoïc laø con ñoàng chí Nguyeãn Chí Ñieàm – Tö leänh Boä ñoäi Ñaëc coâng vaø ba 562

cuûa Myõ - ñoàng chí Ñoã Taán Chaâu - ñang coâng taùc taïi Boä Tö leänh Thoâng tin, oâng vui veû: - Baùc cuõng coù ba ñöùa laø hoïc sinh tröôøng Troãi. Lính tröôøng Troãi hoïc taäp raát gioûi, nay chieán ñaáu cuõng phaûi gioûi nheù. Caùc chaùu phaûi phaùt huy truyeàn thoáng vaø khoâng bao giôø ñöôïc laøm hoå danh nhaø tröôøng; phaûi ñoaøn keát hoïc hoûi lính cuõ. Heát chieán tranh phaûi tieáp tuïc ñi hoïc. Cho baùc göûi lôøi thaêm ba meï… Chuùc hai chaùu vaø caùc ñoàng chí maïnh khoûe!

Noùi roài oâng chia tay ra xe ñi kieåm tra caùc ñôn vò khaùc. Caû ñaïi ñoäi caûm phuïc thaáy Ñaïi töôùng raát oai phong nhöng laïi khoâng xa caùch lính. Sau laàn ñoù, Myõ vaø Ngoïc laïi coù dòp ñeå haõnh dieän vôùi anh em trong ñôn vò veà tröôøng Troãi. Caû hai raát töï haøo vì chæ laø “lính queøn” nhöng ñöôïc vò chæ huy cao nhaát cuûa quaân ñoäi daønh cho söï öu aùi thaêm hoûi ñaëc bieät. … Sau naøy, khi vaøo chieán ñaáu ôû maët traän B2 vaø ñöôïc xem phim “Em beù Haø Noäi”, Taán Myõ nhaän ngay ra hình aûnh thôøi söï ghi cheùp laàn Ñaïi töôùng ñeán thaêm ñaïi ñoäi ñöôïc gheùp trong phim. Myõ thaáy roõ caû göông maët cuûa Ngoïc traéng treûo, ñeïp trai, ñaàu ñoäi muõ saét ñang töôi cöôøi noùi chuyeän vôùi baùc Vaên. Myõ boãng traøo nöôùc maét, giaù maø Ngoïc coøn soáng ñeå ñöôïc xem laïi giaây phuùt naøy!… Vaø kyû nieäm ñoù ñaõ theo Taán Myõ suoát nhöõng naêm thaùng chieán tranh cho tôùi taän ngaøy hoâm nay…

Chuyeän cuõ keå laïi - Thu 2002 V.D Xin chaân thaønh caûm ôn nhaø vaên - trung taù Leâ Thaønh Chôn, töøng coâng taùc taïi Boä tö leänh Phoøng khoâng - Khoâng quaân, ñaõ cung caáp nhöõng thoâng tin chính xaùc veà traän ñaùnh ngaøy 26-10-1967.

563

Chuùng toâi ñöôïc göûi ñaøo taïo ôû Lieân Xoâ ÑOAØN MAÏNH THANH * Hoïc sinh khoaù 2

Hoïc sinh khoùa 2 taïi Hoïc vieän Teân löûa OÂ-ñeùt-xa.

Ñaàu thaùng 7 naêm 1967, sau kì thi toát nghieäp phoå thoâng, khoùa 2 leân taàu veà nöôùc. Taïi ga Baèng Töôøng, chuùng toâi ñoåi sang taàu Vieät Nam. Sôùm hoâm aáy, khi con taàu lieân vaän chaäm chaïp laên baùnh ngang qua bieân giôùi, chôït nghe tieáng chim cu

* Hieän coâng taùc taïi Tieåu ban Khen thöôûng, Kæ luaät Lieân ñoaøn Boùng ñaù Vieät Nam VFF.

564

röøng gaùy ñaâu ñaây. Ai cuõng boài hoài, xuùc ñoäng. Theá laø ñaõ veà ñeán Toå quoác!

Con taàu lao vun vuùt. Coøn chuùng toâi - nhöõng haønh khaùch ñaëc bieät, nhöõng ñöùa con ñi xa môùi trôû veà - thöïc söï thaáy hai chöõ “queâ höông” thieâng lieâng ñeán nhöôøng naøo! Caøng veà gaàn ñeán Haø Noäi, trong loøng caøng thaáy xoán xang. Trôøi ñaõ veà chieàu, nhöõng tia naéng sau daõy Ba Vì xa xa saép taét. Khi con taàu aäm aïch chaïy treân caàu Long Bieân thì haøng vaïn ngoïn ñeøn trong caùc oâ cöûa soå vöøa baät saùng. Haø Noäi thaät gaàn guõi, thaân thöông! Taïi cöûa ga Haøng Coû, xe ca cuûa Toång cuïc Chính trò ñaõ chôø saün, ñöa chuùng toâi veà moät tröôøng hoïc ôû phoá Ñoäi Caán. Sau khi nghe phoå bieán keá hoaïch, anh em ñöôïc veà nhaø nghæ pheùp. Xa gia ñình chæ hôn 6 thaùng, nhöng quaõng thôøi gian ñoù phaûi soáng ôû nöôùc baïn, neân ñöùa naøo cuõng thöïc söï xuùc ñoäng khi böôùc chaân vaøo ngoâi nhaø thaân yeâu cuûa mình. Moät buoåi toái vui veû sum hoïp cuûa caùc gia ñình Troãi.

Nhöng khoâng ai trong chuùng toâi bieát raèng, chính mình seõ phaûi soáng trong taâm traïng xa Toå quoác, ngay sau ñoù ít ngaøy, nhöõng 6 naêm trôøi!

Nhaän ñöôïc giaáy baùo nhaäp nguõ, anh em khoùa 2 coù maët ñaày ñuû ôû Khu taäp theå Nam Ñoàng. Chuùng toâi nhaän quaân trang roài theo xe haønh quaân leân Quoác Oai. Doïc ñöôøng khaùo nhau, maáy anh baïn “tham möu con” ñoaùn giaø ñoaùn non, chaéc laïi “chænh huaán, chænh quaân” !? Maáy ngaøy sau, moät só quan cuûa Cuïc Caùn boä leân thoâng baùo, ña soá seõ sang hoïc taïi caùc tröôøng só quan kó thuaät taïi Lieân Xoâ. (Nhöng phaûi heát söùc giöõ bí maät, khoâng ñöôïc loä ra ngoaøi). Caùc thuû tuïc khaùm söùc khoûe, laøm hoä chieáu, tieâm chuûng… ñöôïc tieán haønh. Sau ñoù, caùn boä cuûa Cuïc giôùi thieäu veà vaên hoaù, phong tuïc taäp quaùn cuøng heä thoáng nhaø tröôøng quaân söï ôû Lieân Xoâ. Möøng vì ñöôïc tieáp tuïc ñöôïc ñi hoïc, nhöng chaïnh loøng buoàn vì laïi phaûi soáng xa nhaø, nhaát laø nhieàu anh em ñang 565

Caùc hoïc vieân só quan laø lính Troãi gaëp nhau taïi Thaønh phoá Ki-ev.

nung naáu yù chí ñöôïc vaøo Nam chieán ñaáu. Sau maáy ngaøy hoïc taäp, anh em xaùc ñònh, ñi hoïc cuõng laø moät nhieäm vuï.

Cuoái thaùng 8, laïi moät cuoäc chia li treân saân ga Haøng Coû. Taïm bieät gia ñình vaø baïn beø, chuùng toâi leân taàu lieân vaän qua Ñoàng Ñaêng, Baèng Töôøng, ñeå sang Lieân Xoâ. Moät chuyeán ñi ngöôïc vôùi laàn veà, caùch ñaây hôn moät thaùng. Nghe thoâng baùo, taàu lieân vaän quoác teá khoâng döøng ôû ga Queá Laâm, laøm ñöùa naøo cuõng tieác ngaån tieác ngô. Giaù maø ñöôïc gaëp laïi thaày, coâ vaø caùc baïn treân chính saân ga naøy; thaäm chí, nhieàu baïn coøn coù em ñang hoïc ôû ñaây! Chuùng toâi keùo reøm cöûa soå, ngaém nhìn laïi nôi ñaõ soáng moät thôøi. Phong caûnh thaønh phoá thaân yeâu loang loaùng qua tröôùc maét. Trong loøng ai cuõng baâng khuaâng, cay cay soáng muõi…

Sau khi ñoåi taàu ôû Baéc Kinh, chuùng toâi tieáp tuïc qua Maõn Chaâu Lyù, roài con taàu hieän ñaïi lao vun vuùt giöõa nhöõng caùnh röøng tai-ga roäng baït ngaøn ôû Xi-beâ-ry. Chuïc ngaøy sau, taàu döøng ôû Matxcôva. Tuyø vieân quaân söï ra ñoùn, coù mang theo danh saùch göûi ñi hoïc caùc tröôøng. Nghó laø lính Troãi khi sang 566

ñeán “ñaát khaùch, queâ ngöôøi” seõ ñöôïc soáng gaàn nhau nhöng khoâng phaûi vaäy. Caùc ñoaøn ñöôïc phaân ngay. Veà Minxcô hoïc Hoïc vieän Phoøng khoâng coù Nguyeãn Sôn Tuøng, Trònh Minh Tuaán, Taêng Cöôøng, Hoaøng Nam, Myõ Thaønh, Huyønh Löông Nghóa… Caùnh ñi Odessa hoïc Cao ñaúng phoøng khoâng coù Phaïm Ngoïc Nguyeân, Nguyeãn Thieân Sôn, Kì Trung, Taøi Chung, Kim Vieät, Ñaøm Höõu Nghò, Tuù “keõm”, Chính “coái”, Thaéng “tuït” … Veà Penza hoïc phaùo coù Vuõ Nhaät Minh, Phaïm Vaên Hieån, Voõ Minh AÁn, Chu Kì Minh, Traàn Quoác Duõng, Phaïm Sôn… Ñi Hoïc vieän Thoâng tin Leningrad coù Löông Vieät, Leâ Hieàn, Quaûn Ñình Sôn, Ñaøo Theá Long, Nguyeãn Ñoã Trung, Ñaëng Vaên Moâ, Ñaëng Quyù Lai, Ñinh Troïng Thaønh… Veà hoïc Hoïc vieän radar vaø phaùo phoøng khoâng Kiep coù Nguyeãn Hoàng Thanh, Ñoaøn Maïnh Thanh, Chu Höõu Nghóa… ÔÛ laïi Matxcôva theo hoïc Hoïc vieän Khoâng quaân Giu-coáp coù Traàn Theá Vieät, Traàn Ngoïc Giao, Vuõ Vieät Sôn, Hoaøng Quang Vieät, Buøi Thanh Chaâu… Anh em toâi laïi bòn ròn chia tay nhau.

Naêm hoïc döï bò baét ñaàu. Moân hoïc chính laø tieáng Nga, keøm theâm toaùn, lyù, hoùa, Lòch söû Ñaûng Coäng saûn… Vôùi nhöõng kieán thöùc tieáng Nga ñöôïc thaày Hoaøng Vaên, thaày Nguyeãn Chí Taâm, thaày Nguyeãn Vaên Thöôûng, coâ Thaùi Hoàng Haûo daïy ngaøy ôû tröôøng, chuùng toâi nhanh choùng baét nhòp vôùi cuoäc soáng môùi. Kì nghæ ñoâng ñaàu tieân, anh em ruû nhau leân taàu ñi thaêm baïn beø Troãi ôû caùc thaønh phoá. Heø ñeán, chuùng toâi toå chöùc caùc cuoäc giao löu, thi ñaáu boùng ñaù, boùng chuyeàn giöõa caùc tröôøng. Phaûi noùi, hoïc sinh Troãi ñi tôùi phöông trôøi naøo, cuõng vaãn thöông yeâu, ñuøm boïc nhau nhö ngaøy coøn ôû tröôøng. Xa tröôøng, vaãn nhôù thaày, nhôù baïn. Chuùng toâi vieát thö veà thaêm hoûi thaày, coâ vaø luoân nhaän ñöôïc söï ñoäng vieân, quan taâm cuûa nhaø tröôøng. Chính vì vaäy, tuy soáng xa queâ höông, xa tröôøng maø chuùng toâi khoâng heà thaáy bò caùch trôû.

567

Heø naêm 1973, soá hoïc sinh khoùa 2 toát nghieäp ñaõ trôû thaønh caùc só quan kó thuaät ñaày naêng löïc, boå sung löïc löôïng cho cuoäc khaùng chieán choáng Myõ, cöùu nöôùc. Trôû veà Toå quoác, chuùng toâi veà ngay caùc ñôn vò chieán ñaáu, khai thaùc hieäu quaû caùc khí taøi quaân söï hieän ñaïi. Chuùng toâi vinh döï ñöôïc tham gia tröïc tieáp vaøo chieán dòch Hoà Chí Minh lòch söû. Ñeán hoâm nay, nhieàu anh em hoïc sinh khoùa 2 coøn coâng taùc, ñang ñaûm nhieäm caùc troïng traùch trong caùc ñôn vò quaân ñoäi, caùc cô quan quaûn lí, hay caùc doanh nghieäp; nhöng cuõng nhieàu baïn ñaõ hoaøn thaønh nhieäm vuï vaø trôû veà vôùi cuoäc soáng ñôøi thöôøng. Nhöng cho duø ôû ñaâu, chuùng toâi cuõng luoân töï haøo vaø laøm raïng danh maùi tröôøng Thieáu sinh quaân mang teân anh Troãi! Ñ.M.T

568

Tình baïn söôûi aám ñôøi toâi NGUYEÃN HOØA BÌNH Hoïc sinh khoùa 2

Thaùng 8 naêm 1967, toâi ñi chuyeán thöù hai rôøi tröôøng töø Queá Laâm veà nöôùc. Cuøng ñi coøn coù Huyønh Quang Tín cuøng khoùa vaø Phuùc Chieán, Taán Myõ, Toâ Hoaønh, Nguyeãn Vaên Ngoïc, Voõ Duõng cuûa khoùa 5. Khi ñeán Baèng Töôøng, ñoaøn taàu lieân vaän phaûi döøng laïi caû tuaàn leã vì coâng nhaân hoaû xa keùo ñaàu maùy ñi ñaùnh nhau vôùi phaùi “taïo phaûn”. Veà tôùi Haø Noäi, sau khi nghæ vôùi gia ñình, toâi cuøng maáy baïn khoùa 2 (Vuõ Döông, Giaùp Huøng, Ñinh Xuaân Huøng, Ñaøo Coâng Trieån) ñöôïc Cuïc Caùn boä cho veà ñôn vò. Tröôùc khi ñi, ñaïi dieän cuûa Cuïc ñaû thoâng cho boá meï: “Treân muoán ñöa caùc chaùu veà ñôn vò reøn luyeän ñeå caùc chaùu khoâng naûy sinh tö töôûng laøm quan quaù deã!”. Caû naêm ñöùa veà trung ñoaøn thoâng tin ñöôøng daây 132, trung ñoaøn coù nhieäm vuï trieån khai maïng thoâng tin höõu tuyeán suoát caùc tænh phía Baéc, doïc theo Tröôøng Sôn, vaøo taän maët traän B2, Nam boä. Chính uyû trung ñoaøn laø chuù Huyønh Tình, oâng noåi tieáng laø thöông lính. (Gaàn boán chuïc naêm sau, khi gaëp laïi Taán Myõ môùi bieát oâng chính laø ba cuûa baïn). Heát thôøi gian reøn luyeän, anh em ñöôïc goïi veà ñi hoïc, mình toâi tieáp tuïc theo ñôn vò ñi chieán ñaáu ôû bieân giôùi Vieät-Laøo. Ñaàu naêm 1969, khi tham gia raûi ñöôøng daây ôû mieàn taây huyeän Höông Kheâ (Haø Tónh), trong moät laàn maùy bay Myõ ñaùnh bom vaøo ñöôøng daây, coät thoâng tin ñaõ ñoå vaø ñeø gaãy ñuøi 569

phaûi cuûa toâi. Toâi meâ man baát tænh vaø ñöôïc sô cöùu roài chuyeån veà ñieàu trò taïi beänh vieän daõ chieán Quaân khu Boán ôû Thanh Chöông (Ngheä An). Nhöõng ngaøy naèm vieän, toâi ñöôïc chaêm soùc taän tình. Moãi laàn leân xeùt nghieäm, toâi thöôøng troø chuyeän vôùi chò Vaân, baùc só môùi ra tröôøng. Thaáy toâi laø lính Haø Noäi, chò raát thöông. Moät buoåi chieàu ñang choáng naïng taäp teãnh töø treân ñoài xuoáng thì gaëp Phan Nam. Haén voà laáy toâi, xuyùt xoa: “Sao maøy ra noâng noãi naøy?”, toâi traû lôøi: “Chieán tranh maø…”. Nam haøn huyeân vaø khoe coù chò gaùi ñang coâng taùc taïi ñaây roài daãn toâi ñi giôùi thieäu. Luùc gaëp môùi hay baùc só Vaân chính laø chò Phan Nam. Sau böõa tröa coù côm vôùi thòt hoäp, hai ñöùa oâm nhau nguû trong laùn; luùc tænh daäy thaáy hai baùt nöôùc cheø xanh pha ñöôøng ñaët ngay ñaàu giöôøng. Ngöûa coå uoáng moät hôi maø nöôùc maét toâi röng röng! (Ngaøy aáy nhö theá laø quyù laém!). Chieàu ñoù, Nam phaûi trôû laïi ñôn vò, tröôùc khi ñi haén thaùo chieác ñoàng hoà ñeo treân tay, ñöa cho toâi vaø noùi: “Tao chaúng coù gì ñeå giuùp maøy. Thoâi, coù caùi ñoàng hoà Baùc Hoà cho ba tao, tao taëng laïi maøy. Neáu caàn thì baùn ñi maø boài döôõng!”. Thaät caûm ñoäng nhöng toâi chæ daùm laéc ñaàu.

Naèm laïi ñieàu trò ôû Thanh Chöông, toâi coøn gaëp Trònh Duõng (khoùa 4) vaøo thaêm ngöôøi nhaø. Raát thöông khi thaáy toâi bò queø, Duõng ñaõ ñoäng vieân: “Anh yeân taâm, veà Haø Noäi, em seõ noùi boá em lo cho anh. Cuï coù thaâm nieân trong ngaønh y, saün saøng giuùp baïn beø vaø con em ñoàng ñoäi khi coù khoù khaên. Ngöôøi thöôøng coøn giuùp ñöôïc nöõa laø ngöôøi coù hoaøn caûnh nhö anh”. Nhöõng luùc ñöôïc gaëp laïi baïn Troãi, ñöôïc ñoäng vieân, toâi thaáy mình nhö ñöôïc uoáng moät lieàu thuoác tieân!

Vì chaân khoâng laønh, toâi ñöôïc chuyeån ra Vieän quaân y 108.

Heø naêm 1969, khi ñang chaùn naûn vì vieäc hoïc haønh lôõ dôû, coäng theâm caùi chaân bò moå ñeán ba, boán laàn maø chöa khoûi thì thaáy maáy anh em khoùa 5 (Taán Lôïi, Leâ Bình, Phöôùc Ngoïc, Kieán Quoác, Quang Linh…) keùo vaøo. Toâi möøng quaù! Coù laø ngöôøi bò 570

Caùc baïn Troãi gaëp nhau ôû Ñaïi hoïc Quaân söï, Vónh Yeân, Heø 1973.

naïn môùi hieåu nhöõng laàn vieáng thaêm cuûa baïn coá tri giaù trò nhö theá naøo! Sau ñoù, cöù raûnh laø Linh “ñen” laïi ruû baïn beø ñaïp xe vaøo, khi thì tôùi thaêm vôùi maáy quaû cam, naûi chuoái, luùc thì mang bao Tam Ñaûo, Tam Thanh vöøa mua ôû Giao teá. Anh em thöông, beänh binh cuøng phoøng thaáy vaäy phaûi phaùt ghen.

Nhieàu hoâm muoán lænh veà nhaø (ngaøy ñoù kæ luaät ôû beänh vieän quaân ñoäi nghieâm nhö ôû ñôn vò chieán ñaáu, beänh nhaân khoâng theå ra khoûi coång vieän), anh em ñaõ giaáu trong tuùi boä “xô-vin” ñeå toâi thay roài ñi laãn vaøo ñoaøn ngöôøi ñeán thaêm beänh nhaân.

Heát kì nghæ heø, caùc baïn trôû veà tröôøng ôû Höng Hoaù. Ra vieän ñöôïc ít ngaøy, toâi moø leân thaêm Phan Nam ôû Thaäm Thình (Phuù Thoï). Khi noùi veà yù ñònh quay laïi thaêm tröôøng Troãi thì ñöôïc haén daën: “Nhôù taït qua tröôøng Trung caáp Hoaù chaát Vieät Trì gaëp em Ngaø. Ngaø seõ thay tao giuùp maøy”. Chæ vôùi maáy lôøi nhaén nhuû khoâng caàn giaáy, toâi ñaõ ñöôïc Ngaø nhieät tình laáy xe ñaïp ñeøo 571

hôn chuïc caây soá, ra taän beán ñoø ñeå sang Höng Hoaù. Khi ñoø caäp beán, nhìn laïi vaãn thaáy Ngaø chôø toâi leân bôø an toaøn môùi ñaïp xe veà tröôøng. (Maõi sau naøy môùi bieát Ngaø laø daân Höng Hoaù vaø gia ñình laø “cô sôû caùch maïng” cuûa lính ta). Vôùi ñoâi chaân chöa laønh, toâi taäp teãnh leát boä vaøo thò traán. Chieàu, vöøa heát giôø töï tu, lính Troãi ñoå ra saân vaän ñoäng, caïnh nhaø thôø, chôi boùng ñaù. Vöøa thaáy toâi, Ñöùc Duõng heùt toaùng leân: “OÂâi, anh Bình!”, (Duõng raát nhôù vì ngaøy ôû Queá Laâm hay leân ñaïi ñoäi 10 nhôø toâi caét toùc), roài chaïy ñi tìm Taán Lôïi, Leâ Bình. Chuùng toâi möøng rôõ oâm laáy nhau roài keùo ra quaùn baø Khoeøo, laøm maáy cheùn cheø Phuù Thoï vôùi daêm chieác keïo laïc. Toái hoâm ñoù, toâi cuøng xuoáng beáp aên côm taäp theå vôùi anh em. Côm canh baày caû ra saân, thaáy coù lính cuõ veà thaêm, anh em caùc lôùp keùo laïi ngoài vaây quanh, hoûi chuyeän chieán tröôøng roài mang caû thöùc aên sang cuøng aên.

Vì ñieàu leänh khoâng cho pheùp ngöôøi laï ñöôïc nghæ trong phoøng nguû, neân caùc baïn ñaõ doïn moät goùc nhaø hoäi tröôøng boû hoang, ngay tröôùc saân nhaø aên, laøm nôi nghæ cho toâi. (Vì khaùch laø hoïc sinh cuõ, neân nhaø tröôøng cuõng chieáu coá cho nghæ trong khuoân vieân doanh traïi). Cöù heát giôø hoïc laø anh em laïi keùo leân chôi, caû boïn naèm ngaû ngôùn treân maáy chieác baøn ñöôïc keâ laïi laøm giöôøng. Toái naøo cuõng caø keâ, ñaøn haùt caùc baøi tröôøng Troãi cho ñeán khi coù keûng ñi nguû môùi veà phoøng. Bieát toâi nghieän thuoác laù nhöng trong tuùi khoâng ñöùa naøo coù tieàn (tuy raèng bao Tröôøng Sôn hay Nhò Thanh - loaïi thuoác naëng vaø reû nhaát ngaøy ñoù - giaù coù hai haøo baïc), Leâ Bình naûy ra saùng kieán: Laáy cheø maïn cuoán thay thuoác laù sôïi. Haén veà nhaø luïc ba-loâ laáy ra goùi Hoàng Ñaøo, quaø leân thaêm cuûa baø giaø chöa kòp duøng ñeå “ñi daân vaän”, roài chaïy ngay leân hoäi tröôøng. Caû boïn xuùm laïi, xeù baùo cuõ laáy giaáy vaø nhuùm ít cheø khoâ boû vaøo, cuoán laïi, huùt phì pheøo.

Trong cheø maïn coù chaát ta-nanh neân huùt vaøo cuõng say khoâng keùm thuoác laù xòn. Kieán Quoác khoâng bieát huùt nhöng cuõng ti toe 572

chaâm löûa thöû moät ñieáu, vöøa rít moät hôi ñaõ ho saëc suïa, laøm caû boïn cöôøi boø.

Toâi soáng ôû “toå nheän” aáy caû tuaàn leã vaø ñöôïc gaëp laïi nhieàu thaày, coâ. Moät chieàu coâ Ngaàn laïi chôi thì thaáy Trung Nam ñang ngoài ôû gieáng vaët loâng gaø. Caäu nhaän nhieäm vuï vaøo daân kieám veà caëp gaø ñeå toái nay naáu chaùo, lieân hoan chia tay. Thaáy toâi bò thöông, coâ khoâng caàm ñöôïc nöôùc maét: “Nghe thaày Boång noùi em veà thaêm tröôøng, coâ tôùi thaêm em. Coøn treû quaù, môùi 19 tuoåi maø em ñaõ bò… Soá phaän thaät trôù treâu vaø chieán tranh thaät taøn khoác!”. Toâi coøn nhôù nhö in lôøi coâ daën: “Ñaõ ñöôïc reøn luyeän qua chieán ñaáu, laø thöông binh, em nhôù khuyeân baûo caùc em lôùp döôùi hoïc taäp, reøn luyeän tieán boä. Quaân ñoäi ta moãi ngaøy moät tieán leân chính quy, hieän ñaïi. Moãi em phaûi hoïc thaät gioûi moät ngaønh.

Neáu khoâng ñuû söùc khoeû vaøo khoâng quaân thì coá hoïc kyõ thuaät nhö teân löûa, xe taêng, thoâng tin…, ñeå sau naøy coøn phuïc vuï laâu daøi!”. Cho ñeán giôø môùi thaáy coâ noùi ñuùng vaø toâi vaãn cöù thaéc maéc, vì sao moät coâ giaùo coøn raát treû, chæ daïy moân ngoaïi ngöõ laïi coù nhöõng lôøi khuyeân chaân thaønh vaø chí lí ñeán nhö vaäy? Nhöõng ngaøy veà tröôøng gaëp laïi thaày, baïn ñaõ laøm toâi vôi ñi nhöõng noãi buoàn vaø söï töï ti…

Teát naêm 1970, anh em ñöôïc veà nghæ ñaõ keùo xuoáng thaêm toâi, nhaø toâi ôû cuoái phoá Baø Trieäu. Meï toâi cuøng caùc em thaáy baïn beø ñeán thaêm thì möøng laém. Cuï noùi: “Baïn beø tröôøng Troãi coøn quyù con hôn caû anh em ruoät!” roài boùc baùnh chöng môøi caû boïn.

Phan Nam ñöôïc meï toâi thöông nhaát vì “ba meï noù ôû taän trong Khu Boán”. Naêm ñoù, haén töø Haûi Phoøng veà, ñaàu huùi cua, mình khoaùc aùo len daøi tay ñeå loä ra caùi coå aùo lính thuyû coù vieàn soùng maàu xanh nöôùc bieån. Toâi thaéc maéc vì bieát haén laø lính cuûa Sö ñoaøn 363 phoøng khoâng; coøn haén thì chæ cöôøi tröø: “Lính Troãi maø!”. Tuy coù sai ñieàu leänh nhöng troâng raát oaùch! Ñeâm 30, chuùng toâi ruû caû Thaønh Coâng, Höõu Nghò vaø Thaùi Duõng, khoaùc 573

vai nhau ñi boä suoát töø ga Haøng Coû leân Bôø Hoà. Ngaøy aáy, ngöôøi Haø Noäi coù thoùi quen taäp trung ra hoà Hoaøn Kieám chôø ñoùn phuùt giao thöøa. Chuùng toâi lang thang daïo quanh tôùi hai, ba voøng.

Khaùc vôùi moïi naêm, giao thöøa naøy khoâng coøn ñöôïc nghe Baùc ñoïc thô möøng xuaân môùi. Teát aáy cuõng laø moät caùi moác khoù queân!

Thaùng 3 naêm ñoù, nghe anh em baùo veà: nhoùm “töù hoå” Taán Lôïi, Leâ Bình, Phöôùc Ngoïc, Trung Nam - bò thi haønh kyû

Beân nhau trong kyø nghæ heø, Haø Noäi 1970.

luaät, ñang taäp trung “caûi taïo”. Khoâng hieåu maáy ñöùa bò khuyeát ñieåm gì, loøng toâi noùng nhö löûa ñoát. Hôn tuaàn sau, caû boán ñöùa moø veà nhaø toâi. Luùc ñoù meï toâi löông coù 45 ñoàng, phaûi nuoâi baø vaø ba ñöùa con, coøn toâi tuy laø thöông binh vôùi quaân haøm binh nhaát vaø phuï caáp 6 ñoàng nhöng “chöa nhaän soå” neân cuõng khoâng giuùp ñöôïc gì. Vaäy maø meï toâi cöù thaûn nhieân chaêm lo côm nöôùc theâm cho boán ñöùa. Böõa aên haàu nhö “khoâng ngöôøi laùi”, chæ coù côm vaø rau. Thaáy anh em aên raát khoûe, Phöôùc 574

Ngoïc traùch: “Ñaõ aên keù maø laïi xôi nhö “taàu haù moàm”. Caån thaän khoâng chuùng maøy aên heát caû thuøng mì nhaø oâng Bình!”.

Coù hoâm meï toâi mua caû roå rau muoáng veà xaøo vôùi môõ thöïc vaät, caû boïn ñöôïc aên moät böõa thoûa thích. Ñöôïc maáy hoâm, anh em thì thaàm thoâng baùo ñaõ quyeát ñònh tìm ñöôøng veà Nam chieán ñaáu! Khi hoûi seõ ñi theá naøo thì ñöôïc traû lôøi: coù maáy boä quaàn aùo quaân phuïc vaø muõ coái do caùc em khoùa 8 chuaån bò cho, coù theå baùn ñi laáy tieàn ñeå mua veù taàu vaøo Vinh, sau ñoù tìm ñöôøng maø ñi… Anh em khoâng queân daën toâi phaûi giöõ kín chuyeän naøy! (Noùi thaät, ñaõ laø lính Troãi thì ai cuõng bieát ñieàu gì caàn phaûi laøm). Nhöõng ngaøy naèm vieän, anh em toâi quen thaân vôùi Quy vaø Thuyù, hai coâ baïn y taù. Nghe tin maáy ñöùa saép ñi xa, toái hoâm tröôùc, hai baïn heïn chuùng toâi chôø ôû bôø ñeâ soâng Hoàng, gaàn nhaø maùy xay Löông Yeân. (Khoâng daùm heïn ñeán nhaø vì sôï boá meï bieát laø laáy ñoà nhaø ñi cho baïn trai). Ñuùng giôø, caû hai chaïy ra vôùi moät tuùi goàm xaø phoøng, thuoác ñaùnh raêng, khaên maët… vaø noùi: “Tuïi em ngheøo, khoâng coù tieàn, chæ goùp ñöôïc maáy thöù naøy cho caùc anh. Chuùc caùc anh thaät maïnh gioûi cho tôùi ngaøy toaøn thaéng!”.

Saùng hoâm sau, boán ñöùa keùo nhau ñi ñaâu khoâng roõ. Ñeán gaàn tröa, toâi thaáy coâ Hoàng (meï Leâ Bình) daãn chuù Baï (trôï lí chính trò) ñeán nhaø. Vöøa vaøo cöûa, coâ ñaõ hoûi: - Chaùu coù thaáy Leâ Bình, Taán Lôïi veà ñaây?

- Daï, khoâng aï! – Toâi laéc ñaàu.

Vöøa nghe toâi noùi, chuù Baï lieàn phaân bua: - Khoå quaù, chuù ñöôïc nhaø tröôøng giao nhieäm vuï quaûn lí boán ñöùa ôû Trung Haø. Chieàu hoâm ñoù chuù ñöôïc phaân phoái chieác xe ñaïp Vónh Cöûu, mang vaøo saân tröôøng chaïy thöû thì ôû nhaø boán ñöùa ñaõ bieán ñi ñaøng naøo. Chuù ñaïp xe sang caû Höng Hoaù, roài kieám khaép nôi cuõng khoâng thaáy neân ñoaùn ñaõ troán veà Haø Noäi.

Vaäy maø ñeán töøng nhaø thì laïi khoâng coù…

575

- Chaùu khoâng thaáy chuùng noù tôùi. - Mieäng noùi maø trong buïng cöù lo, lôõ boán ñöùa loø doø veà luùc naøy thì cheát caû nuùt. Chuùng noù seõ phaûi quay veà tröôøng, khoâng thöïc hieän ñöôïc yù ñònh ñi “B”, coøn toâi thì maéc toäi noùi doái. Toâi voäi tieáp lôøi - Coâ, chuù cöù veà, neáu tuïi noù qua, chaùu seõ baùo ngay.

Nghe toâi noùi, chuù Baï tin ngay: - Ñuùng ñaáy chò aï, chaùu Bình hoïc lôùp treân, ñaõ lôùn vaø ñöôïc quaân ñoäi reøn luyeän neân khoâng noùi doái. Thoâi, ta ñi tieáp vaäy!

Coâ Hoàng laéc ñaàu, buoàn raàu: - Chuù ñöøng tin chuùng noù, chuùng noù bao che cho nhau ñaáy!

Nöûa tieáng sau, khi boán ñöùa trôû veà, nghe keå laïi chuyeän naøy ñaõ lo laéng vaø xeáp ngay ñoà ñaïc, khaên goùi chuyeån veà nhaø Taï Sôn ôû 20 Nguyeãn Bieåu, caïnh nhaø thôø Cöûa Baéc.

Toái ñoù, toâi ñöa anh em ra ga. Vì chöa ñöôïc laøm theû thöông binh neân toâi phaûi vaøo vieän möôïn cuûa moät anh baïn. Khoán noãi trong theû laïi ghi: “tình traïng thöông taät: hoûng moät maét”. Bí quaù, ñaønh phaûi laøm lieàu. May maø nhaân vieân baùn veù khoâng kieåm tra kó, toâi mua ñöôïc ba veù giaûm giaù. Ñôõ ñöôïc moät khoaûn. Toâi coøn daën ñi daën laïi nhöõng kinh nghieäm ngaøy ôû chieán tröôøng: “Cöù baùm caùc ñôn vò haønh quaân vaøo trong vaø baùm binh traïm maø ñi. Ñoùi quaù thì vaøo daân xin aên, meät thì laên ra veä ñöôøng maø nguû. Nhôù laø phaûi bao boïc laáy nhau, lieäu maø traùnh hoøn teân, muõi ñaïn!”. Toâi rôm rôùm nöôùc maét, oâm laáy töøng ñöùa chia tay. Taøu töø töø chuyeån baùnh. Toâi ñöùng chôø cho ñeán khi ñuoâi taøu khuaát haún sau caây saøo chaén taøu ñöôøng Khaâm Thieân môùi trôû veà… Keát cuïc cuûa laàn troán ñi “B” ra sao ñaõ ñöôïc Taán Lôïi ghi laïi trong “Sinh ra trong khoùi löûa” taäp I. Vaø khi ñoïc cuoán saùch môùi hay caùi ñoàng hoà Phan Nam ñöa nhöng toâi khoâng nhaän ñaõ ñöôïc taëng laïi cho Taán Lôïi. Vaø treân ñöôøng troán ñi “B”, maáy ñöùa ñaõ phaûi baùn ñi laáy tieàn mua gaïo. Thaät laø tieác!

576

Naêm 1972, toâi coøn leân thaêm caùc baïn cuøng khoùa treân Ñaïi hoïc quaân söï. Khi ra ga, Vuõ Döông moùc tuùi laáy theâm moät ñoàng moát mua veù cho toâi: “Tao vöøa baùn boä quaân phuïc neân coù tieàn.

Anh em treân Vónh Yeân ngheøo nhöng seõ lo ñuû cho maøy. Yeân taâm maø ñi!”. Lính traùng neân khoâng coù tieàn ñeå aên quaùn; cöù ñeán böõa, toâi laïi ñöôïc anh em mang côm nhaø beáp veà “chieâu ñaõi”.

Coù rau aên rau, coù döa aên döa, cuoäc soáng ñaïm baïc nhöng gaëp ñöôïc nhau taøo lao, thaät laø söôùng! Ngaøy trôû veà Haø Noäi, Phuïc Höng, Giaùp Huøng, Trung Nghóa ñöa toâi ra ga vaø laáy nhöõng haøo baïc cuoái cuøng nheùt vaøo tay. Ñeám ñi ñeán laïi thaáy coøn thöøa hai haøo röôõi, toâi chaïy ra cöûa ga, ñeán quaùn hai em Ninh-Khang mua moät bao Tam Thanh, huùt vôùi nhau chia tay. (Giaù chæ coù ba haøo, coøn thieáu naêm xu phaûi “ghi nôï”, may maø laø quaùn quen… Ñeán baây giôø, chaû bieát anh em ñaõ thanh toaùn khoaûn nôï naøy hay chöa?).

Tình caûm cuûa anh em Troãi chuùng toâi thaät laø ñeïp, khoâng theå naøo queân!

Saøi Goøn nhöõng ngaøy gaëp baïn. Thu 2004 N.H.B

577

Chò, em gaëp laïi nôi xa LEÂ VAÊN HIEÀN* Hoïc sinh khoùa 2 Ña soá hoïc sinh khoùa 2, sau khi toát nghieäp, ñöôïc quaân ñoäi cöû ñi hoïc ôû caùc tröôøng só quan kyõ thuaät cuûa Lieân Xoâ (cuõ). Chín anh em Troãi laø Nguyeãn Ñoã Trung, Ñaøo Theá Long, Ñinh Troïng Thaønh, Nguyeãn Löông Vieät, Khoång Troïng Vuõ, Quaûn Ñình Sôn, Ñaëng Quyù Lai, Vöông Khaéc Moâ vaø toâi ñöôïc vinh döï soáng vaø hoïc taäp ôû Hoïc vieän Thoâng tin Lenigrad.

Taïi sao toâi laïi noùi laø “ñöôïc vinh döï”? Xin thöa raèng, Leningrad – Saint Petersburg chính laø Thuû ñoâ cuûa ñeá quoác Nga döôùi thôøi Pie Ñaïi ñeá, laø caùi noâi cuûa Caùch maïng Thaùng Möôøi. Ñaây laø thaønh phoá coù haøng chuïc caùi caàu baéc qua soâng Neâ-va, cöù ñeâm ñeâm laïi caát leân maáy tieáng ñoàng hoà ñeå cho taàu beø qua laïi (thaønh phoá duy nhaát treân theá giôùi duøng ca-noâ ñeå caáp cöùu trong ñeâm); laø thaønh phoá coù nhöõng ñeâm traéng dieäu kì maø moïi ngöôøi daân ñeàu thöùc traéng ñeâm, lang thang doïc caùc phoá hoø haùt, taém traêng; moät thaønh phoá coù nhieàu nhaø thôø coå, coù choùp hình cuû toûi, mang ñaëc phong caùch kieán truùc Nga; moät thaønh phoá coù nhöõng baûo taøng myõ thuaät,

* Laøm vieäc taïi chi nhaùnh phía nam Coâng ty ELINCO, Boä Quoác phoøng.

578

Anh em khoùa 2 hoäi ngoä cuøng baùc só Bích taïi Leâ-nin-grad.

lòch söû tuyeät vôøi. Ngay trung taâm laø Baûo taøng tranh noåi tieáng theá giôùi Er-mi-ta-giô vaø Cung ñieän Muøa Ñoâng vôùi ñieän Xmoân-nöi ñaïi baûn doanh boä chæ huy Caùch maïng voâ saûn ñoû naêm 1917. Xa thaønh phoá 50km veà phía bieån laø Cung ñieän Muøa Heø vôùi nhöõng vöôøn thöôïng uyeån keøm theo haøng traêm kieåu ñaøi phan-tan1 laøm khoâng khí maùt röôïi; saâu vaøo trong ñaát lieàn laø Sar-xkoâi-e Xeâ-loâ2, nôi saûn sinh ra nhaø vaên Nga vó ñaïi Pus-kin. Phaûi noùi raèng, maáy ñöùa Troãi chuùng toâi laø nhöõng thaèng haïnh phuùc nhaát vì ñöôïc soáng taïi thaønh phoá naøy. Caùi thaønh phoá coù baøi haùt “Chieàu haûi caûng”!

1 2

Ñaøi phun nöôùc.

Laøng Nga hoaøng.

579

Naêm 1970, sau hai naêm rôøi tröôøng Troãi, chuùng toâi ñaõ thaønh “thoå daân” cuûa thaønh phoá bieån. Vaø thaät vui laø cuõng naêm aáy, chò Bích - baùc só treû cuûa tröôøng ta, ngöôøi muùa raát ñeïp ñieäu Muùa Taân Cöông, laïi sang Leningrad thöïc taäp hai naêm, taïi Hoïc vieän Quaân y. Theo quy ñònh cuûa Baïn, hoïc sinh só quan caùc nhaø tröôøng vaø hoïc vieän cuûa thaønh phoá soáng taäp trung taïi kí tuùc xaù naèm treân ñöôøng mang teân Moris Tores - Toång bí thö Ñaûng Coäng saûn Phaùp. Vì theá, chò soáng cuøng chung cö vôùi maáy ñöùa boïn toâi.

Phaûi noùi tieáng Nga cuõng laø ngoân ngöõ khoù vaø phöùc taïp veà caùch cuù. Ngaøy ôû tröôøng Troãi, nhôø thaày Vaên, thaày Thöôûng, thaày Taâm daïy moân Nga vaên raát caån thaän neân ñaõ taïo trong moãi chuùng toâi coù voán kha khaù veà tieáng Nga. Vì vaäy, khi vöøa môùi sang, chuùng toâi ñaõ nhanh choùng hoøa nhaäp vôùi cuoäc soáng môùi vaø tieáp thu ñöôïc caùc baøi giaûng treân lôùp. Ngaøy chò Bích sang, vì laø thöïc taäp sinh neân gaëp khoù khaên trong giao tieáp vaø nghe giaûng. Chaû ngaïi ngaàn, chò nhôø ngay maáy thaèng em Troãi giuùp ñôõ. Cöù toái toái, chò mang saùch buùt sang caên hoä chuùng toâi ñeå hoïc chung vaø hoûi nhöõng gì chöa hieåu.

Cöù chuû nhaät, vì ñaõ thuoäc moïi ngoùc ngaùch cuûa Len1 nhö treân loøng baøn tay neân maáy ñöùa laïi phaân coâng nhau ñöa chò Bích ñi chôï mua thöïc phaåm, veà toå chöùc “aên töôi”. Tình caûm chò em thaät chaân thaønh vaø ñaäm ñaø!

Laàn ñoù ñuùng vaøo dòp “tuaàn leã ñeâm traéng ôû Thaønh Len”, Döông Quoác Doanh töø Kiev phoân xuoáng: “Hieàn haû? Chieàu thöù baûy naøy tuïi tao xuoáng chôi nheù!”

- Xin môøi! AØ, maø boïn maøy seõ gaëp moät nhaân vaät ñaëc bieät taïi saân ga ñaáy.

1

Teân goïi taét cuûa Leningrad.

580

- Ai vaäy?

- Bí maät. Xuoáng khaéc bieát.

Chieàu ñoù, chuùng toâi ruû chò ra ga ñoùn hoäi Troãi ôû Kiev. Baø chò caån thaän ra quaày hoa tröôùc cöûa mua theâm chuïc boâng chunpan1 traéng. (Chaéc ai cuõng bieát, ôû beân Taây hoa ñaét nhö theá naøo, nhaát laø vaøo kì “nhöõng ñeâm traéng”). Taïi saân ga, toâi daën chò naáp sau caùi löng taám phaûn cuûa Trung “Su-meâc-cô”. Taàu vöøa döøng baùnh, boán thaèng baïn - Quoác Doanh, Quoác Duõng, Phaïm Haèng vaø Chu Höõu Nghóa - lieàn nhaåy xuoáng taàu. Gaëp nhau tay baét maët möøng, Doanh hoûi luoân: - Nhaân vaät ñaëc bieät ñaâu?

“Su-meâc-cô” nghòch ngôïm böôùc sang moät beân, nghieâng ngöôøi, xoøe tay giôùi thieäu: - Ñaây aï! Xin môøi!

Doanh heùt leân: “OÂi, chò Bích “laéc ñaàu”!”, laøm caû boïn cöôøi boø.

Vìø Doanh hình dung ngay ra ngaøy ôû Y Trung, trong ñeâm lieân hoan vaên ngheä, leân saân khaáu bieåu dieãn ñieäu muùa Taân Cöông, chò ñaõ laéc caùi ñaàu raát kheùo nhö dieãn vieân vaên coâng Toång cuïc.

Khaùch ñi taàu tuy khoâng hieåu tieáng Vieät nhöng thaáy boïn toâi möøng rôõ ñoùn nhau taïi saân ga cuõng cöôøi vui. Maáy chò em ra troâleâ-bus ñi veà nhaø. Veà ñeán kí tuùc xaù, Quoác Duõng xung phong: - Ñeå em giuùp chò laøm beáp.

- Khoûi. Rau quaû, thöïc phaåm chò ñaõ “ñi chôï” töø hoâm tröôùc.

Cöù nghæ ngôi, noùi chuyeän vôùi anh em. Chò laøm loaùng moät caùi laø xong.

Toái hoâm ñoù, chuùng toâi coù moät böõa lieân hoan vui veû vaø thònh soaïn. Laâu laém caùnh Kiev môùi ñöôïc aên böõa côm Vieät Nam coù gaø

1

Hoa tuy-líp.

581

luoäc, canh maêng, sup-lô xaøo loøng… do baøn tay “ngöôøi nhaø” naáu nöôùng neân toû ra raát ghen tò vôùi caùnh Troãi ôû ñaây. Doanh cöù laåm baåm: “Giaù maø… giaù maø thaèng naøo ñoåi cho tao veà ñaây hoïc nhæ!”.

No neâ roài, chuùng toâi xaùch chai vodka Mat-xcoáp-xkaja coøn dôû, keùo nhau xuoáng saân kí tuùc xaù, ngoài döôùi vöôøn hoa hoø haùt. Bieát keùo aùc-cooùc taøm taïm neân toâi xaùch theo caây ñaøn. Ñaõ hôn 11 giôø ñeâm maø trôøi vaãn saùng nhö 5-6 giôø chieàu. Ngoaøi ñöôøng, thanh nieân nam nöõ, daân du lòch vaø caû nhöõng cuï giaø khoaùc tay nhau ñi daïo doïc bôø soâng Neâ-va. Vöøa ñi hoï vöøa haùt nhöõng baøi haùt veà bieån vaø troø chuyeän vui veû. Thaät laø moät hình aûnh ñeïp, khoâng phaûi nôi naøo cuõng coù! Gioù bieån Ban-tích thoåi vaøo loàng loäng, maùt röôïi. Chuùng toâi ñaõ cuøng nhau haùt nhöõng baøi haùt lôøi Vieät vaø Nga. Laøng toâi xanh boùng tre, töøng tieáng chuoâng ban chieàu... hay: Chieàu vaéng, chieàu daàn buoâng... 1 Caû ñeâm hoâm aáy, chuùng toâi ñaõ thöùc cuøng nhau, haùt vôùi nhau vaø keå cho nhau nghe nhöõng kyû nieäm veà gia ñình, queâ höông, trong ñoù caû caû chuyeän thaày, chuyeän troø tröôøng Troãi chuùng ta.

Nhôù laém, khoâng sao queân ñöôïc!

Vaø böùc aûnh maø caùc baïn ñang xem ñöôïc ghi laïi vaøo tröa hoâm sau, tröôùc khi caùnh Len tieãn caùnh Kiev ra taàu. (Xin löu yù: chæ coù baûy caäu Troãi maëc quaân phuïc laø daân Thaønh Len vì Quyù Lai ñang ñoùng vai “phoù nhaùy”, coøn Troïng Vuõ chaéc say quaù neân khoâng xuoáng saân chuïp aûnh ñöôïc!).

Vieát nhaân 36 naêm ngaøy nhaäp nguõ, 1-8-2003 L.V.H 1

Trích lôøi baøi “Laøng toâi” cuûa Vaên Cao vaø “Chieàu haûi caûng” cuûa Xoâ-loâ-vioáp Xeâ-ñoâi.

582

Taám aûnh theo toâi ra chieán tröôøng Theo hoài öùc cuûa Ñoã Taán Myõ (khoùa 5) ANH THY thöïc hieän

Thaùng 12 naêm 1971, töø maët traän B2 ra an döôõng, nghe tin Leâ Bình, Cöôøng “meøo” ñang huaán luyeän ôû Haø Baéc; töø Thanh Hoaù, toâi göûi thö cho boïn noù. Leâ Bình traû lôøi vaø göûi caû taám aûnh coù Taán Lôïi, Phan Nam, Leâ Bình, Kieán Quoác, maëc quaân phuïc Troãi (aùo blu-doâng, quaàn xanh khoâng quaân), ñaàu ñoäi muõ coái, chuïp ôû caïnh nuùi ñaù trong coâng vieân Thaát Tinh Nham. Aûnh chuïp vaøo moät saùng chuû nhaät, heø 1968, khi moø ra Queá Laâm chôi, tröôùc khi veà nöôùc. Phía döôùi coù doøng chöõ Hoa “Queá Laâm Thaát Tinh Nham löu aûnh” (aûnh löu nieäm nuùi Thaát Tinh, Queá Laâm). Phía sau taám aûnh Leâ Bình coøn chua theâm: Boán naêm sau… Chia tay ñeå roài gaëp maët ngöôøi anh em, nhöõng ngöôøi ñoàng chí soáng cheát coù nhau. Haõy vui leân möøng ngaøy “boà ta” sum hoïp! Kyû nieäm! Baïn thaân Leâ Bình. Ngaøy 5 thaùng 12 naêm 71. Möøng quaù, toâi traû lôøi ngay, keøm theo moät taám aûnh coù ñeà: Ñoã Taán Myõ kyû nieäm caùc baïn. Ngaøy 1 thaùng 2 naêm 1972.

Vì xa tröôøng töø heø 1967, cuøng Ngoïc, Hoaønh veà tham gia chieán ñaáu ôû maët traän phoøng khoâng Haø Noäi; sau ñoù, ba chuùng toâi haønh quaân vaøo Khu Boán baûo veä thaønh phoá Vinh. Ngoïc hy sinh ngaøy 10 thaùng 10 naêm 1968 thì ñuùng ba tuaàn sau, giaëc Myõ taïm ngöøng neùm bom treân mieàn Baéc. Thöông Ngoïc, caêm thuø giaëc, hai ñöùa xin Toång cuïc cho ñi B. Tôùi cuoái 1971, toâi môùi quay ra Baéc. Vì vaäy, Leâ Bình ñaõ vieát sau aûnh laø Boán naêm 583

Taám aûnh theo toâi ra chieán tröôøng

sau…... ñeå nhaéc tôùi khoaûng thôøi gian ñaõ xa nhau. Vì ngaøy ôû tröôøng, toâi chôi thaân vôùi boán thaèng baïn trong “Boà Ta” neân haén ñaõ vieát Haõy vui leân möøng ngaøy “boà ta” sum hoïp!

Sau naøy toâi môùi hay, thaùng 3 naêm 1972, caùnh Leâ Bình theo sö 325 haønh quaân vaøo Nam. Cuõng naêm ñoù, toâi laïi xin trôû veà maët traän. Chuyeán ñi naøy laïi haønh quaân doïc ñöôøng moøn Hoà Chí Minh, ñoaïn thì ñi xe, ñoaïn thì cuoác boä, luùc beân ñoâng, khi beân taây Tröôøng Sôn. Ba-loâ sau löng, baêng ñaïn tröôùc ngöïc, khaåu AK khoaùc vai, caém noøng xuoáng ñaát, ruoät töôïng gaïo tooøng teng vaét sau löng, bi-ñoâng nöôùc cuøng löïu ñaïn daét beân hoâng.

584

Chuùng toâi cöù theá baùm theo caùc binh traïm maø ñi. Giaáy tôø, aûnh quyù cho heát vaøo tuùi ni-loâng, nheùt taän ñaùy ba-loâ phoøng khi möa röøng. Cöù ñeán traïm giao lieân naøo, raûnh roãi laø laïi naèm voõng, giôû aûnh baïn beø, gia ñình ra xem cho ñôõ nhôù.

Doïc ñöôøng haønh quaân coù nhieàu chuyeän vui, nhaát laø chuyeän ñoåi chaùc cho baø con ñeå laáy muoái, gaïo, gaø vòt. Coù ñoàng ñoäi nheùt trong ba-loâ vaøi cuoán tieåu thuyeát, maáy taäp truyeâïn tranh nhi ñoàng hay mang theo moät loâ aûnh dieãn vieân ñieän aûnh xinh ñeïp (Aùi Vaân, Traø Giang, Nhö Quyønh…); coù baïn khoâng queân gaøi ôû tuùi ngöïc caây buùt maùy Tröôøng Sôn, Hoàng Haø, caùi kim baêng hoaëc chieác huy hieäu Ñoaøn, roài nheùt trong tuùi quaàn chieác baät löûa Trung Quoác…vv. Nhöõng “maët haøng” naøy mang vaøo ñeán ñaây seõ trôû thaønh “taøi saûn coù giaù”. (Maø caùnh lính chieán heã ra ñeán mieàn Baéc laø thoâng baùo ngay cho caùnh saép vaøo mang theo). Thöïc ra, ngaøy ñoù do chieán tranh, baø con Vaân Kieàu hay daân Laøo haàu nhö khoâng coù ñieàu kieän tieáp xuùc vôùi saùch baùo, phim aûnh cuûa neàn vaên minh nhaân loaïi, khi nhìn thaáy nhöõng vaên hoaù phaåm aáy nhö gaëp moät ñieàu laï, nhaát laø khi troâng thaáy aûnh dieãn vieân xinh ñeïp. Hoï meâ ngay! Coù ñoàng ñoäi ñoùi quaù ñaõ ñoåi caû aûnh cuûa ngöôøi thaân, daân cuõng “oâ keâ”. Vaø toâi cuõng ñaõ coù laàn rôi vaøo hoaøn caûnh nhö theá. Ñaõ hôn tuaàn leã haønh quaân theo giao lieân, khoâng coù tí thòt caù vaøo buïng. Tröa ñoù, chuùng toâi ñi ngang qua cöûa röøng, gaàn binh traïm T35, thì thaáy baø con ngöôøi Laøo ñang ngoài nghæ beân soït maêng röøng vaø maáy bu gaø. Chaéc hoï ñang chôø boä ñoäi ñi qua ñeå ñoåi haøng? Daân ta coù caâu “ñang ñoùi gaëp coã” chôù coù sai.

Trong ñaàu vöøa naûy ra yù ñoà ñoåi chaùc thì tay toâi lieàn luïc ba-loâ, loâi ra tuùi ni-loâng “baûo boái”. Coù maáy caùi aûnh chaân dung cuûa baïn gaùi ngöôøi Hoa ôû Queá Laâm thì ñaõ ñoåi töø tröôùc, toâi tìm heát löôït chæ thaáy coøn moãi taám aûnh Leâ Bình göûi taëng. Toâi caàm taám aûnh ñaõ thaám bao moà hoâi, theo toâi suoát maáy thaùng roøng töø Baéc vaøo 585

ñaây, taàn ngaàn laät ñi laät laïi. Leõ naøo laïi “baùn” maáy thaèng baïn ñi chæ ñeå qua côn ñoùi loøng?! Töï nhieân, toâi caûm thaáy kyû vaät naøy thieâng lieâng khoâng deã gì caùch xa. Daèn vaët suy nghó roài toâi quyeát ñònh khoâng ñoåi, nheùt laïi vaøo ví. Vaäy laø taám aûnh tieáp tuïc theo toâi vaøo tôùi taän Taây Ninh; theo toâi tham döï nhieàu traän ñaùnh ôû mieàn Ñoâng Nam boä. Daân trinh saùt ñaëc coâng nay ñaây mai ñoù, caùi cheát caän keà. Ñaõ coù laàn dính ñaïn nhöng tim toâi vaãn ñaäp vaø taám aûnh kyû nieäm ngaøy ñoù vaãn theo toâi cho ñeán ngaøy toaøn thaéng.

Heø naêm 2002, voâ tình gaëp Cöôøng “taàu” maø bieát anh em Troãi ôû thaønh phoá naøy khaù ñoâng. Toâi ñaõ göûi Cöôøng taám aûnh naøy cho caùc baïn ñeå lieân laïc vaø laøm tin. Ñuùng ngaøy 2 thaùng 9 naêm ñoù, trong moät dòp gaëp maët, Cöôøng ñöa taám aûnh cho Phan Nam. Ngay hoâm sau, Nam ñaõ tìm gaëp toâi. Vaäy laø troøn 35 naêm xa nhau, cuoäc ñôøi ñaõ cho toâi gaëp laïi caùc baïn! Vaø chính taám aûnh toâi löu giöõ ñaõ minh chöùng phaàn naøo tình nghóa “thuyû chung nhö nhaát” maø ôû baïn Troãi naøo cuõng coù!

A.T

586

Lính cao xaï TRAÀN XUAÂN LAÊNG Hoïc sinh khoùa 3 Sau khi toát nghieäp khoùa ñaøo taïo taân binh taïi tröôøng Quaân chính quaân khu Taû ngaïn, vaøo moät ngaøy ñaàu thaùng 10 naêm 1968, toâi vaø caùc baïn Nguyeãn Ñoâng Khu, Leâ Caûnh Nghóa, Trònh Thaønh Coâng, ñöôïc phaân coâng veà ñôn vò phaùo cao xaï 37mm, tröïc tieáp tham gia chieán ñaáu baûo veä vuøng trôøi thuû ñoâ Haø Noäi. Ñoù laø ñaïi ñoäi 26, tieåu ñoaøn 77, trung ñoaøn 257, sö ñoaøn 361, vieát taét laø C26-D77-E 257-F 361.

Khi baét tay tieãn chuùng toâi veà ñôn vò, thöôïng taù Vaên Giang (Chính uûy sö ñoaøn 361) ñaõ thaân maät voã vai chuùng toâi: “Lính Troãi haû? Haõy veà ngay vò trí chieán ñaáu!”

“Haõy veà ngay vò trí chieán ñaáu!” - caâu noùi cuûa Chính uûy mang nhieàu haøm yù, nhöng chuùng toâi hieåu: Keå töø ngaøy hoâm nay, chuùng toâi thöïc söï baét tay vaøo cuoäc ñôøi chieán ñaáu cuûa moät ngöôøi lính.

Chuùng toâi veà ñôn vò vaøo ñuùng giai ñoaïn maø ñeá quoác Myõ ñaõ tuyeân boá ngöøng neùm bom haïn cheá töø Quaûng Bình trôû ra. Tuy nhieân, ôû caùc ñôn vò phaùo cao xaï, vieäc huaán luyeän vaø saün saøng chieán ñaáu vaãn khoâng coù gì thay ñoåi, vì chieán tranh phaù hoaïi cuûa ñòch vaãn coù theå xaûy ra vaøo baát cöù luùc naøo. Ñôn vò môùi ñoùn chuùng toâi baèng taát caû tình caûm cuûa nhöõng ngöôøi lính daønh cho nhau trong thôøi chieán, tuy khoâng coù nghi leã, dieãn vaên nhöng thaät aám tình ñoàng ñoäi.

587

Ñôn vò chuùng toâi laø moät ñaïi ñoäi phaùo cô ñoäng. Ña soá anh em chieán só trong ñaïi ñoäi laø ngöôøi daân toäc Moâng neân raát thaúng tính; soá coøn laïi laø caùn boä khung vaø chæ huy khaåu ñoäi thì ñeàu ñaõ quaù tuoåi thanh nieân neân hôi nghieâm. Nhöng coù moät ñaëc ñieåm chung laø trình ñoä vaên hoùa coøn thaáp, boán chuùng toâi laø nhöõng ngöôøi duy nhaát ñaõ toát nghieäp lôùp 10. Maëc duø khoâng yû laïi vaøo caùi maùc “vaên hoùa cao” nhöng phaûi coâng nhaän raèng, chuùng toâi tieáp thu kieán thöùc raát nhanh. Caùc khaùi nieäm: Ñöôøng bay, goùc baén, toác ñoä cuûa caùc loaïi maùy bay F-4, F-105, A-6A, F-8U, HU-1A...vv, chuùng toâi ñeàu thuoäc loøng. Chaû theá maø chæ sau ba ngaøy veà ñôn vò, chuùng toâi ñeàu coù theå leân maâm phaùo tröïc chieán.

Toâi coøn nhôù, vaøo cuoái naêm 1968, Myõ tung vaøo mieàn Baéc moät loaïi maùy bay do thaùm, coù toác ñoä bay khoaûng 250m/s. Nhö moïi khi, ñaõ xuaát hieän moät loaïi maùy bay môùi thì ñôn vò phaûi tính theâm moät baûng baén cuûa phaùo cho phuø hôïp. Tröôùc ñaây, moãi khi tính baûng baén môùi, ñôn vò phaûi taäp trung tôùi naêm ñoàng chí coù trình ñoä vaên hoùa lôùp 7, lôùp 8 ñeå tính nhöng cuõng phaûi maát caû nöûa ngaøy môùi xong maø ñoä chính xaùc chæ ñeán hai con soá ñaèng sau daáu phaåy. Nhaän bieát ñöôïc ñieàu naøy, chuùng toâi ñeà nghò ñaïi ñoäi giao cho chuùng toâi tính laïi baûng baén cuûa ñôn vò. Thaät khoâng ngôø, chæ vôùi moät chieác thöôùc loâ-ga-rít maø Caûnh Nghóa möôïn ñöôïc cuûa ñaùm sinh vieân sô taùn gaàn ñôn vò, chuùng toâi ñaõ tính xong baûng baén môùi vôùi ñoä chính xaùc tôùi boán con soá ñaøng sau daáu phaåy chæ trong voøng moät tieáng ñoàng hoà, tröôùc con maét thaùn phuïc cuûa ñoàng chí Ñaïi ñoäi tröôûng vaø anh em trong ñôn vò. Khi ñem so saùnh vôùi baûng baén cuûa trung ñoaøn thì hoaøn toaøn chính xaùc.

Töø khi veà ñôn vò, nhoùm lính “Troãi” ñaõ trôû thaønh ñaàu troø trong moïi maët hoaït ñoäng vaên hoùa, theå thao, vaên ngheä. Chuùng toâi xung phong ñaûm nhieäm daïy boå tuùc vaên hoùa cho anh em 588

chieán só ngöôøi daân toäc Moâng, laøm baùo töôøng, toå chöùc ñoäi vaên ngheä vaø khoâng ai coù theå ngôø raèng, anh chaøng Ñoâng Khu taåm ngaåm taàm ngaàm laïi coù theå leân saâu khaáu bieåu dieãn; coøn toâi vaø Caûnh Nghóa laø daân mieàn Nam chính goác laïi coù theå haùt cheøo; rieâng Trònh Thaønh Coâng thì trôû thaønh nhaø thô cuûa ñôn vò.

Nhöng nhieàu khi “taøi hoa quaù cuõng hoùa khoå”! Coù caâu chuyeän maø cho maõi ñeán taän baây giôø toâi vaãn khoâng theå naøo queân: Ñoù laø vaøo dòp lieân hoan giao löu giöõa ñôn vò vaø hai chi ñoaøn daân quaân cuûa thoân Cam vaø thoân Ñoaøi (huyeän Chaâu Quyø). Toáp ca nam chuùng toâi haùt baøi “Xem xaùc thaèng Gioânsôn”, trong lôøi ca chuùng toâi coù söûa moät caâu thaønh: “Anh nhaén coâ em mình laøng Cam baén rôi bao nhieâu roài?”. Khoâng ngôø hoâm sau, khi vaøo thoân Ñoaøi xin rôm veà laøm ñeäm cho anh em naèm thì caùc coâ gaùi thoân Ñoaøi ñaõ lieác xeùo, ngoaûnh maët ñi vaø ñoáp ngay vôùi boïn toâi: - Chaû daùm, sang laøng Cam maø xin vì beân ñoù baén rôi maùy bay, coøn beân ñaây thì khoâng!

Baùo haïi cho boïn toâi phaûi “thanh minh, thanh nga” maõi maáy coâ môùi nguoâi giaän. Quaû laø baøi hoïc nhôù ñôøi cho caùc chaøng lính treû!

Laø ñôn vò cô ñoäng, chuùng toâi cuøng xe phaùo phaûi lieân tuïc thay ñoåi vò trí ñoùng quaân neân phaûi noùi laø raát meät, nhieàu khi vöøa laøm xong traän ñòa, chöa kòp taém röûa thì coù leänh haønh quaân di chuyeån. Tuy khoù khaên, gian khoå nhöng caùnh “Troãi” chuùng toâi luoân ñoäng vieân, nhaéc nhôû nhau hoaøn thaønh nhieäm vuï vaø goùp phaàn thuùc ñaåy caùc hoaït ñoäng vaên, theå, myõ cuûa ñôn vò. Nhöõng ñeâm tröïc chieán treân maâm phaùo, nhìn nhöõng ngoâi sao laáp laùnh treân baàu trôøi, chuùng toâi laïi nghó ñeán caùc baïn cuøng khoùa. Giôø naøy, chuùng noù ñang ôû ñaâu nhæ? Ñang treân haïm caùc taøu leânh ñeânh treân bieån hay treân thaùp phaùo xe taêng? Chaéc giôø naøy chuùng noù cuõng ñang nghó veà tuïi mình ñaây!? Tình caûm baïn 589

beø khi xa vaéng nhö ngoïn löûa hoàng söôûi aám loøng chuùng toâi, trong nhöõng ñeâm ñoâng giaù laïnh.

Ngaøy 22 thaùng 12 naêm 1968 laø moät ngaøy khoâng theå naøo queân vôùi chuùng toâi. Vaøo khoaûng 4 giôø chieàu, toâi ñang ñi gaùnh nöôùc cho khaåu ñoäi thì tieáng keûng baùo ñoäng vang leân doàn daäp khaép traän ñòa. Vaøo caáp I! Taát caû lao vaøo vò trí chieán ñaáu. Khi phaùt hieän thaáy phaùo thuû soá 2 vaéng, ñoàng chí khaåu ñoäi tröôûng ñaõ yeâu caàu toâi vaøo thay. Thöôøng ngaøy, toâi laø phaùo thuû soá 4. Khi nghe tieáng cuûa Ñaïi ñoäi tröôûng hoâ to giöõa traän ñòa: “34! Moät chieác! 250!”, thì taát caû caùc khaåu ñoäi ñeàu hoâ to, laëp laïi khaåu leänh ñoù! Ñöa tay quay maïnh “voâ laêng” ñöa noøng phaùo veà höôùng 34 vaø lieác nhìn sang khaåu ñoäi baïn, toâi nhìn thaáy roõ Caûnh Nghóa, Ñoâng Khu vaø Trònh Thaønh Coâng - tuïi noù cuõng ñang ñöùng vöõng vaøng treân vò trí cuûa caùc khaåu ñoäi. Moät caûm giaùc töï haøo thaät khoù taû!

“34 ! Muïc tieâu ñang bay vaøo!”. Sau tieáng hoâ cuûa ñoàng chí quan traéc giöõa traän ñòa, nhìn thaáy roõ chieác maùy bay do thaùm trong oáng ngaém, toâi ñaõ hoâ to: - 34! Soá 2! xong!

Treân traän ñòa tieáng hoâ baét ñöôïc muïc tieâu vang leân doàn daäp töø caùc khaåu ñoäi.

- Baén!

Tieáp theo khaåu leänh cuûa Ñaïi ñoäi tröôûng laø hieäu leänh cheùm xuoáng töø laù côø ñoû treân tay khaåu ñoäi tröôûng. Toâi ñaïp maïnh coø, khaåu phaùo naûy leân töøng chaäp theo tieáng noå cuûa vieân ñaïn thoaùt ra khoûi noøng. Qua oáng ngaém, toâi coøn nhìn thaáy raát roõ caû ñöôøng ñi cuûa quaû ñaïn teân löûa ñöôïc phoùng leân töø traän ñòa cuûa tieåu ñoaøn teân löûa beân caïnh. Nhieàu ñoám traéng cuûa ñaïn phaùo vaây laáy chieác maùy bay do thaùm cuûa giaëc Myõ.

- Chaùy ! Chaùy ! Chaùy roài ... oài ... oài…

590

Khoâng kòp chôø khaåu leänh cuûa ñaïi ñoäi, chuùng toâi baät ñöùng daäy treân maâm phaùo vaø cuøng doõi nhìn veà phía chieác maùy bay Myõ ñang keùo theo moät veät khoùi daøi, ñaâm ñaàu xuoáng phía Phuû Loã (Ñoâng Anh). Chæ ñeán khi nhìn thaáy moät coät khoùi to boác leân töø maët ñaát phía xa, chuùng toâi môùi quay laïi oâm chaàm laáy nhau.

Traän ñòa oàn aøo nhö vöøa tan lôùp.

Sau traän ñaùnh ñoù khoâng laâu, khi ñaõ thöïc söï hoøa ñoàng vaøo nhòp soáng chieán ñaáu soâi ñoäng cuûa ñôn vò thì chuùng toâi nhaän ñöôïc leänh cuûa Cuïc Caùn boä: Quay trôû laïi tröôøng nhaän nhieäm vuï môùi! Phaûi xa ñôn vò vaøo luùc naøy, thaät loøng chuùng toâi khoâng nôõ nhöng nhieäm vuï vaãn laø nhieäm vuï. Ñöa tieãn chaân chuùng toâi leân maët ñeâ, ñoàng chí Chöùc - Chính trò vieân ñaïi ñoäi vaø khaåu ñoäi tröôûng Taàm, Ñònh cöù oâm chaët laáy töøng ñöùa trong boïn toâi vaø nhaéc ñi nhaéc laïi: - Hoïc xong laïi veà nheù, boïn mình chôø caùc caäu!

Vaâng, chuùng toâi seõ veà! Coù theå seõ khoâng veà ñöôïc ñôn vò cuõ cuûa mình nhöng chuùng toâi seõ veà vôùi caùc ñôn vò chieán ñaáu treân moïi mieàn ñaát nöôùc, ñang cuøng vôùi ñôn vò cuõ cuûa chuùng toâi phaán ñaáu thöïc hieän muïc tieâu: Giaûi phoùng mieàn Nam, thoáng nhaát ñaát nöôùc!

T.X.L

591

Chuyeän thaät nhö ñuøa Ghi theo lôøi keå cuûa Nguyeãn Trí Duõng (khoùa 3) HOÀ TRAÀN QUAÂN thöïc hieän

1. Cuoái thaùng 10 naêm 1968, anh em khoùa 3 ñöôïc Cuïc Caùn boä cho veà reøn luyeän ôû ñôn vò chieán ñaáu, sau khi ñaõ toát nghieäp moät khoùa quaân chính. Chaâu “leù” cuøng moät soá anh em ñöôïc cöû veà sö ñoaøn 361 phoøng khoâng baûo veä vuøng trôøi Haø Noäi. Theá laø nghieãm nhieân haén trôû thaønh phaùo thuû cuûa khaåu ñoäi phaùo 57 ly. Khoâng hieåu vì lyù do gì maø hoâm taäp baén muïc tieâu ñang bay, phaùo cuûa khaåu ñoäi bò hoùc khoâng baén ñöôïc. Ñôn vò baùo ngay leân trung ñoaøn xin kyõ thuaät vieân quaân khí xuoáng söûa chöõa.

Chöa thaáy ai xuoáng. Cuõng khoâng hieåu vì lyù do gì, sau böõa côm tröa hoâm ñoù, Chaâu “leù” khoâng nghæ, moät mình moø ra traän ñòa, laáy ñoà ngheà thaùo tung boä phaän ñieåm hoûa cuûa phaùo. Xong xuoâi, haén laép laïi nhöng bò tröïc ban phaùt hieän vaø baùo caùo ñaïi ñoäi. Laäp töùc haén bò goïi leân laøm baûn kieåm ñieåm chôø kyû luaät, ít nhaát laø caûnh caùo, vôùi lyù do: daùm töï tieän thaùo laép khí taøi khi khoâng xin pheùp.

Cuõng chieàu hoâm ñoù coù baùo ñoäng. Maùy bay trinh saùt cuûa Myõ bay vaøo baàu trôøi Haø Noäi. Toaøn ñôn vò vaøo vò trí chieán ñaáu.

592

Khaåu phaùo cuûa haén cuõng xoay noøng chænh taàm, höôùng theo söï chæ huy cuûa ñaïi ñoäi. Quay vaäy thoâi chöù anh em cöù thaáp thoûm khoâng hieåu phaùo coù baén ñöôïc khoâng? Coù leänh baén, phaùo thuû muïc tieâu ñaïp coø, ñaïn töø khaåu 57 cuûa haén khaïc löûa. Maùy bay trinh saùt truùng ñaïn, chaéc cuõng dính ñaïn khaåu phaùo cuûa haén, boác chaùy lao ñaàu xuoáng ngoaïi thaønh. Trung ñoaøn laäp töùc bieåu döông ñôn vò keøm theo giaáy khen cho ñoàng chí Phan Theá Chaâu ñaõ daùm nghó, daùm laøm, phaùt huy saùng kieán, kòp thôøi söûa chöõa khí taøi phuïc vuï chieán ñaáu.

Luùc caàm giaáy khen treân tay, Chaâu “leù” thaät thaø hoûi caùn boä: “Theá coøn kyû luaät thì bao giôø coâng boá?”. Rieâng boïn toâi thì tuûm tæm cöôøi: Cuøng moät söï vieäc maø vöøa bò kyû luaät laïi vöøa ñöôïc khen thöôûng. Thaät laï kyø?!

2. Trong soá nhaø 97 Lyù Nam Ñeá , gaàn chaén taààu ñöôøng Traàn Phuù, coù maáy anh em laø lính Troãi. Cuøng laø daân Cuïc 2, nhaø chuù Phan Bình coù Chaâu “leù”, coøn nhaø chuù Leâ Troïng Nghóa coù Troïng Huaán, hai ñöùa keát thaân vôùi nhau. Tuy hoïc treân hai lôùp nhöng Chaâu “leù” hay ruû Huaán ñi lang thang tôùi maáy khu taäp theå quaân ñoäi quanh Thaønh hay treøo leân caây saáu taây sau nhaø laáy quaû. Saáu taây cuøi daày vaø chua, chaám muoái ôùt, aên heát yù! Sau moãi giôø hoïc buoåi toái, Chaâu “leù” hay ruû Huaán ra sau nhaø taäp voõ.

Thaáy coù mieáng “haéc ngöu phaân thaïch”1 raát hay, Huaán ñaõ ñeà nghò Chaâu “leù” daïy. Bieát ñaâu seõ coù ngaøy duøng ñeán!

Quaû thaät, vì nghòch ngôïm, coù laàn Huaán bò caùc chuù coâng an taïm giöõ ôû ñoàn. Ñaõ vaøo phoøng taïm giam hay ôû trong caùc traïi thì giöõa moïi thaønh vieân vôùi nhau ñeàu phaûi soáng theo “luaät röøng”. Nghóa laø “caù lôùn nuoát caù beù”, trong ñoàng boïn coù phaân ñaúng caáp, coù lính laùc, coù “ñaàu gaáu”, coù “ñaïi baøng”… Vöøa vaøo

1

Traâu ñen ñaïp naùt ñaù.

593

buoåi chieàu, toái hoâm ñoù thaèng giaø maét choät (thaáy ñoàng boïn goïi laø “ñaïi baøng”) baét Huaán phaûi taåm quaát cho haén. Moûi nhöø caû hai tay. Sau ñoù coøn baét Huaán quaït cho haén nguû. Khoâng chòu ñöôïc, Huaán chöûi: - OÂng laø caùi ñ. gì maø baét toâi phuïc vuï? Ñeán boá toâi coøn khoâng baét laøm theá bao giôø…

- A, thaèng naøy laùo. Boïn maøy ñaâu, cho noù moät traän! – “ñaïi baøng” khoaùt tay boïn ñaøn em.

Caû boïn lao tôùi ñoâng nhö ruoài. Huaán nhanh chaân chaïy vaøo goùc töôøng thuû theá. Töøng thaèng xaøng xeâ xoâng vaøo ñeàu bò Huaán aùp duïng caùc mieáng voõ ñaõ hoïc, ñaùnh cho “noác-ao”. Thaèng “ñaïi baøng” töùc quaù vöøa ñöùng daäy lieàn bò Huaán tung cöôùc duøng mieáng “haéc ngöu phaân thaïch”, ñaù vaøo boä haï. Haén ngaõ vaät, oâm choã hieåm laên loän trong söï kinh hoaøng cuûa boïn ñaøn em. Ngay sau ñoù, Huaán ñöôïc caû boïn phong “ñaïi baøng” thay cho teân giaø maét choät.

Maáy hoâm sau ñöôïc tha, vöøa veà ñeán nhaø, Huaán ñaõ tìm gaëp Chaâu “leù” khoe: “Nhöõng baøi anh daïy, em ñeàu aùp duïng coù hieäu quaû; trong tuø em haï thuû caû thaèng “ñaïi baøng” vaø ñöôïc xöng Vöông. Söôùng quaù, caùm ôn oâng anh!”.

H.T.Q Lôøi baøn: Chuyeän töông töï, anh em khoùa 8 cuõng ñöôïc nghe Nguyeãn Chí Hoøa keå laïi, sau laàn bò taïm giöõ vì nghòch ngôïm. Quaû laø “hoïc thaày khoâng taøy hoïc baïn”!

594

Boû troán ñôn vò veà vieáng Baùc PHAÏM PHI HUØNG * Hoïc sinh khoùa 3

Heø naêm 1969, caùnh Troãi khoùa 2 (Giaùp Huøng, Ngoïc Trieån, Xuaân Huøng vaø Vuõ Döông) cuøng anh em khoùa 3 chuùng toâi hoïc heát naêm thöù nhaát ôû khoa Cô baûn, Ñaïi hoïc Kyõ thuaät quaân söï.

Ngaøy aáy, doanh traïi ñoùng ôû khu vöïc Thaäm Thình, chæ caùch Ñeàn Huøng coù vaøi ba caây soá.

Cuoái thaùng 8, trong anh em coù nhieàu nguoàn tin töø gia ñình baùo leân: Baùc Hoà oám raát naëng, sôï khoâng qua khoûi. Boïn Troãi chuùng toâi, ñöùa naøo cuõng boàn choàn, lo aâu. Vaø roài, ñieàu ñau buoàn ñaõ ñeán. Saùng ngaøy 4 thaùng 9, thuû tröôûng khoa taäp trung toaøn ñôn vò, ñoïc thoâng baùo cuûa Ban chaáp haønh Trung öông Ñaûng vaø Nhaø nöôùc veà tin Baùc ñi xa. Duø ñaõ bieát töø tröôùc nhöng khoâng ai coù theå caàm ñöôïc nöôùc maét. Khi nghe ñoàng chí Naêm Thi, chính uyû khoa, phoå bieán: “Tang leã ñöôïc toå chöùc theo nghi leã Quoác gia. Caùc ñôn vò seõ cöû ñaïi dieän veà vieáng. Trong ngaøy

* Ñaïi taù, kó sö vieãn thoâng, Boä tö leänh Thoâng tin Lieân laïc.

595

cuoái cuøng, ñôn vò seõ toå chöùc truy ñieäu cuøng thôøi gian vôùi leã truy ñieäu taïi Quaûng tröôøng Ba Ñình”; anh em nhìn nhau, laéc ñaàu.

Caám traïi, vaäy laø laøm gì coù cô hoäi ñeå nhìn thaáy Baùc laàn cuoái?

Cuoäc hoïp keát thuùc, caùc ñaïi ñoäi trôû veà doanh traïi.

Böõa côm tröa hoâm ñoù, khi xuoáng kieåm tra nhaø aên, tröïc ban phaùt hieän quaân soá thieáu vaéng ñeán moät nöûa. Ñoaùn coù hieän töôïng boû troán ñôn vò veà Haø Noäi, thuû tröôûng khoa haï leänh baùo ñoäng. Khi kieåm tra quaân soá, thaáy hôn nöûa ñôn vò vaéng maët khoâng coù lí do. Vaäy laø Ban chæ huy khoa leänh cho ñaïi ñoäi cöû ngöôøi ra ga, goïi anh em veà.

Ngay sau buoåi hoïp saùng nay, anh em Troãi laäp töùc hoäi yù vôùi nhau, bieát laø coù xin pheùp veà cuõng seõ khoâng ñöôïc chaáp thuaän; nhöng neáu khoâng veà thì chaúng coøn dòp naøo ñeå ñöôïc nhìn thaáy Baùc. (Ngaøy ñoù, ngay sau khi Baùc maát, toaøn daân khoâng heà bieát yù ñònh cuûa Ñaûng vaø Chính phuû, quyeát taâm baûo veä thi haøi Ngöôøi cho ñeán ngaøy ñaát nöôùc thoáng nhaát). Anh em baøn nhau phaûi taùch ra laøm nhieàu nhoùm, laúng laëng troán veà Haø Noäi. Maø ñi taàu hoûa laø tieän nhaát vì ga Phuû Ñöùc chæ caùch ñôn vò coù hôn moät caây soá, moãi ngaøy coù hai chuyeán taàu xuoâi Haø Noäi. Coøn ñi xe khaùch thì phaûi ra beán ôû thaønh phoá Vieät Trì, caùch Thaäm Thình caû chuïc caây soá. Ñaõ coù keá hoaïch, cöù theá maø tieán haønh. Anh em keùo nhau ra ga ñeå kòp chuyeán 12 giôø 30. Ñaõ gaàn 12 giôø, ñang tuùc taéc ñi thì thaáy Giaùp Huøng hôùt haûi chaïy vöôït leân: “Khoa vöøa baùo ñoäng kieåm tra quaân soá vaø cho ngöôøi ra ga goïi veà. Nhanh maø ra taàu!”. Vaäy laø, ba ñöùa toâi ba chaân boán caúng chaïy thuïc maïng.

Chaïy ñöôïc moät quaõng, meät heát hôi, uø caû hai tai, boïn toâi phaûi taït vaøo sau buïi tre ven ñöôøng nghæ. Naêm phuùt sau, thaáy tieåu ñoäi phoù chaïy ngang qua, mieäng goïi aàm ó: “Phi Huøng ôi, Chí Nhaân, Vieãn Chieán ôi, quay laïi ñôn vò!”. Goïi roài, anh ta tieáp tuïc chaïy tôùi. Ba ñöùa laäp töùc chaïy taét vaøo trong laøng, theo ñöôøng khaùc 596

ra ga. Ga trung du nhoû beù, chæ coù moät daõy nhaø cho khaùch chôø, naèm ngay saùt chaân ñoài. Khi caû boïn tôùi ñaàu ghi nam, toâi quan saùt kó phía trong saân ga thaáy anh em ñeàu ñaõ taûn ra. Toâi, Chieán vaø Nhaân naáp sau maáy toa ñen chôû than, ñang chôø thoâng ñöôøng. Taàu xuoâi Haø Noäi ñaõ keùo coøi ôû ñaàu ghi baéc vaø töø töø vaøo ga. Khi taàu döøng haún, haønh khaùch luïc tuïc xuoáng, nhöng chuùng toâi vaãn naáp kó, chöa voäi leân toa. Leân laø caùn boä troâng thaáy ngay. Taàu keùo moät hoài coøi daøi, roài tieáng coøi tröïc ban baùo thoâng ñöôøng. Chôø ñeán khi taàu xình xòch chuyeån baùnh, ba thaèng môùi chaïy töø choã nuùp, nhaûy leân, baùm vaøo cöûa soå, voït vaøo beân trong. Vaäy laø thoaùt!

Khi ñi doïc toa taàu kieám choã ngoài, chuùng toâi gaëp moät loâ anh em Troãi. Ñöùa naøo cuõng cuøng suy nghó, thoâi thì ñaønh chaáp nhaän kæ luaät, coøn khoâng veà Haø Noäi dòp naøy thì seõ… aân haän suoát ñôøi! Veà ñeán Haø Noäi, “tuyø nghi di taûn”, chuùng toâi baùm vaøo gia ñình maø gheùp vaøo töøng ñoaøn cuûa cô quan boá meï vaøo vieáng Baùc. Taïi nôi xeáp haøng chôø vaøo vieáng, anh em gaëp laïi nhau. Ñoàng baøo caû nöôùc veà vieáng Baùc ñoâng laém, coù phaûi cöù ñeán laø ñöôïc vaøo ngay ñaâu; thaäm chí, nhieàu ngöôøi coøn phaûi quay veà, chôø hoâm sau môùi ñeán löôït. Do ñoù maø chuùng toâi ôû Haø Noäi ñeán caû tuaàn leã.

Hoâm ñoù, coù caùnh ra ñöôøng quoác loä soá 2, vaãy xe xin ñi nhôø veà Haø Noäi. Thaáy lính traùng, laïi noùi laø veà vieáng Baùc, hoï cho ñi ngay. Caùnh khaùc coøn caû gan ñi boä 10km xuoáng taän ga Vieät Trì, ñoùn chuyeán taàu toái vì bieát ñôn vò ñaõ “quaây” kín ga Phuû Ñöùc. Ngaøy trôû veà ñôn vò, anh em chuùng toâi ñeàu bò laøm kieåm ñieåm vaø chôø kæ luaät thích ñaùng. Thoâi thì, coù gan laøm phaûi coù gan chòu!

Hieän töôïng vi phaïm kæ luaät naøy ñöôïc nhaø tröôøng baùo caùo leân Cuïc Caùn boä. Chuù Traàn Ñình Cöûu, cuïc phoù, ñaõ veà hoïp vôùi nhaø tröôøng. Hoâm ñoù, toaøn khoa taäp trung nghe chuù noùi chuyeän.

597

Chuù khoâng noùng giaän maø phaân tích coù tình, coù lí ñeå chuùng toâi thaáy roõ phaûi, traùi cuûa vaán ñeà: “Chuù raát hieåu taâm tö, tình caûm cuûa caùc chaùu, con em gia ñình caùch maïng, vôùi Baùc Hoà. Nhöng coù moät ñieàu lôùn hôn maø caùc chaùu phaûi hieåu, ñoù laø, caùc chaùu ñaõ laø nhöõng chieán só caùch maïng. Maø ñaõ laø chieán só caùch maïng thì phaûi tuaân thuû kæ luaät cuûa quaân ñoäi. Chuù mong raèng, ñaây laø laàn cuoái cuøng caùc chaùu vi phaïm… Sau khi baøn baïc raát kó, Ban giaùm hieäu vaø Cuïc nhaát trí xoaù kæ luaät naøy. Caùc chaùu haõy laáy ñaây laø baøi hoïc kinh nghieäm maø phaán ñaáu vöôn leân!”.

Gaëp nhau taïi Saøi Goøn, ñeâm 22-6-2004 P.P.H

598

Toâi ñi boä ñoäi DÖÔNG MINH Hoïc sinh khoùa 4

Tröôøng Thieáu sinh quaân Nguyeãn Vaên Troãi coù gaàn 1500 caùn boä vaø hoïc sinh, töông öùng laø baáy nhieâu gia ñình. Moãi gia ñình laø moät noát nhaïc goùp vaøo baûn anh huøng ca cuûa caùch maïng Vieät Nam. Raát ñaùng tieác, chuùng ta chöa coù ñieàu kieän ñeå laéng nghe ñaày ñuû taát caû nhöõng noát nhaïc naøy. Qua caâu chuyeän töôûng nhö “bình dò”, ghi laïi döôùi ñaây, xin giôùi thieäu “moät noát nhaïc” aáy!

OÂng noäi toâi laø con caû. OÂng baø noäi coù ba ngöôøi con, ñeàu laø con trai. Cha toâi laø uùt. Naêm 1945, caû nhaø soáng ôû Haø Noäi. Baùc caû vaø baùc hai ñaõ laäp gia ñình, moãi ngöôøi coù moät coâ con gaùi.

Chò con baùc caû ñaõ leân 5, coøn chò con baùc hai môùi 1 tuoåi. Caùch maïng Thaùng Taùm roài Toaøn quoác khaùng chieán, caû gia ñình cuoán huùt theo nhòp soáng cuûa daân toäc. Baùc hai tham gia Trung ñoaøn Thuû Ñoâ. Cha toâi, luùc ñoù ñang giaûi quyeát coâng vieäc cho oâng noäi taïi Thanh Hoaù, ñaõ tham gia ngay vaøo boä ñoäi ñòa phöông. Thöïc hieän chuû tröông cuûa Chính phuû, baùc caû lónh söù meänh ngöôøi con tröôûng, ñöa ñaïi gia ñình taûn cö veà queâ ôû Höng Yeân.

Vôùi baø noäi toâi, nhöõng thaùng naêm sau ñoù thaät nghieät ngaõ. Ba naêm lieàn, baø phaûi chòu ba caùi tang lôùn. Naêm 1947, baùc hai hy sinh ôû Chi Neâ, Hoaø Bình; naêm 1948, oâng noäi qua ñôøi; naêm 599

1949, ñeán löôït baùc caû bò giaëc baén cheát ngay taïi thoân. Chæ coøn naêm baø chaùu ñuøm boïc nhau trong khoå ñau, maát maùt vaø voø voõ mong tin töùc cuûa ngöôøi con trai uùt. Luùc ñoù, cha toâi ñang chieán ñaáu ôû chieán tröôøng Khu Boán.

Naêm 1954, chieán thaéng Ñieän Bieân, hieäp ñònh Giônevô ñöôïc kí keát, giaûi phoùng Thuû Ñoâ, hoaø bình laäp laïi ôû mieàn Baéc.

Khaép nôi traøn ngaäp nieàm vui giaûi phoùng, töï do. Nhöng nhöõng ngöôøi phuï nöõ trong gia ñình toâi khoâng coù ñöôïc nieàm vui troïn veïn. Chôø maõi, chôø maõi maø chöa thaáy tin töùc gì cuûa cha toâi. Vaø cuõng khoâng heà bieát raèng, luùc ñoù, ôû vuøng queâ Thanh Hoaù xa xoâi, coøn coù moät ngöôøi phuï nöõ vaø moät chuù nhoùc chöa ñaày 2 tuoåi cuõng mong chôø cha toâi thieát tha. Khoâng noùi chaéc moïi ngöôøi cuõng bieát, ñoù chính laø meï toâi vaø toâi. Khi ñoùng quaân ôû Yeân Ñònh, Thanh Hoaù, gaëp ngöôøi con gaùi xinh xaén môùi 20 tuoåi nhöng ñaõ coù 5 naêm tham gia du kích, 2 naêm tuoåi Ñaûng vaø coøn laø chuû tòch Phuï nöõ xaõ kieâm trung ñoäi tröôûng Trung noäi nöõ du kích, cha toâi ñaõ ñem loøng thöông yeâu. Cuoái naêm 1951, môùi cöôùi xong ñöôïc vaøi thaùng, oâng ñöôïc leänh leân ñöôøng. Khi chia tay, oâng chæ ñeå laïi lôøi daën doø: “Con gaùi hay con trai, mình cuõng ñaët teân naøy nheù!”. Vì vaäy, ôû caû hai nôi, nhöõng ngöôøi thöông yeâu nhaát cuûa cha toâi chæ bieát aâm thaàm chôø ñôïi…

Cuoái cuøng, söï hy sinh vaø coáng hieán cuûa nhöõng ngöôøi phuï nöõ trong gia ñình cuõng ñöôïc ñeàn ñaùp. Heø thu naêm 1955, sau gaàn 4 naêm ñaøo taïo quaân söï ôû Trung Quoác, cha toâi ñaõ trôû veà.

Gheù qua Haø Noäi, oâng bieát tin veà nhöõng maát maùt trong nhaø vaø meï, caùc chò daâu cuøng caùc chaùu hieän ñang soáng ôû queâ. Raát ñau buoàn, oâng voäi nhaøo ngay veà Thanh Hoaù. (Maëc duø, oâng caûm thaáy coù loãi vôùi hoï). Sau naøy oâng lyù giaûi, oâng linh caûm coù ñöùa con trai, neân muoán mang veà cho meï, caùc chò daâu vaø caùc chaùu cuøng moät luùc hai nieàm vui lôùn, ñeå laøm dòu ñi noãi ñau quaù lôùn maø hoï ñaõ phaûi chòu ñöïng.

600

Hoaøn caûnh gia ñình toâi khoù khaên, neo ñôn nhöng cha toâi khoâng chuyeån ngaønh nhö nhöõng syõ quan khaùc. OÂng tieáp tuïc rong ruoåi khaép nôi, tham gia xaây döïng löïc löôïng cao xaï phoøng khoâng; sau naøy, tröïc tieáp tham gia chieán ñaáu choáng chieán tranh phaù hoaïi ôû nhöõng vuøng troïng ñieåm, baûo veä Ñöôøng daây 559 …

Baø noäi toâi maát naêm 1961. (Sau naøy, baø ñöôïc truy taëng danh hieäu Baø meï Vieät Nam anh huøng). Hai baùc daâu toâi ôû vaäy, thôø choàng nuoâi con vaø thôø cuùng toå tieân beân choàng, thay cho cha toâi ñang taïi nguõ. (Maëc duø, coù toâi laø “oâng tröôûng” nhöng coøn quaù nhoû).

Heø naêm 1969. Cuõng nhö anh em, hoïc xong lôùp 10, chia tay nhaø tröôøng, thaày, coâ, beø baïn, toâi veà Haø Noäi nghæ ngôi vaø chôø ñôïi quyeát ñònh cuûa Toång cuïc Chính trò. Theo keá hoaïch cuûa Toång cuïc, phaàn lôùn hoïc sinh khoaù 4 nhaäp nguõ vaø ñöôïc chia ñi ñaøo taïo ôû nhieàu ñôn vò1. Laø con trai moät, cha laïi ñang ôû chieán tröôøng, söùc khoeû thì loaïi A3 neân toâi ñöôïc xeáp vaøo danh saùch hôn chuïc ñöùa seõ cöû ñi hoïc nöôùc ngoaøi theo ñöôøng daân söï. Toâi caûm thaáy buoàn. Meï toâi thì baên khoaên, chöa bieát neân quyeát ñònh chuyeän heä troïng naøy nhö theá naøo. Ñuùng luùc ñoù, cha toâi töø chieán tröôøng ra hoïp. Ñöôïc hoûi yù kieán, oâng chæ noùi: “Veà “thaêm” oâng baø noäi xong thì chuùng ta seõ quyeát!”

Chuùng toâi veà queâ thaép höông cho moä phaàn caùc cuï, oâng, baø noäi vaø baùc caû. Hai baùc daâu vaø hai chò ñeàu raát möøng vì cha toâi vaãn khoeû, coøn toâi thì ñaõ tröôûng thaønh. Sau khi ra thaêm moä,

1

Theo chuû tröông ñaøo taïo cuûa TCCT, ña soá hoïc sinh khoùa 4 ñöôïc ñi hoïc Ñaïi hoïc quaân söï vaø Quaân y, moät soá ñi hoïc chæ huy taïi caùc tröôøng Só quan Thoâng tin vaø Coâng binh, moät soá ñi hoïc nöôùc ngoaøi theo ñöôøng Boä Ñaïi hoïc vaø khoaûng chuïc hoïc sinh ñöôïc göûi ra hoïc Toaùn, Lyù taïi Ñaïi hoïc Toång hôïp HN.

601

thaép höông cuùng toå tieân, oâng baø … gia ñình quaây quaàn trong böõa côm tröa. Khi baøn veà töông lai cuûa toâi, cha toâi noùi: “Chieán tranh ngaøy caøng aùc lieät, boá ñi laàn naøy khoâng bieát coù qua khoûi ñeå trôû veà…” Moïi ngöôøi laëng ñi. Cha toâi noùi tieáp: “Gia ñình mình laø gia ñình caùch maïng. Con ñaõ lôùn vaø ñöôïc quaân ñoäi daïy doã, reøn luyeän, con haõy ñi boä ñoäi ñeå tieáp noái coâng vieäc cuûa caùc baùc vaø cuûa boá”. Khoâng ai coù yù kieán phaûn ñoái. Luùc ñoù toâi chæ nghó ñôn giaûn, cha toâi thaät coù uy trong gia ñình. Maõi sau naøy, khi cha ñaõ hy sinh (ngay naêm sau, thaät cuõng khoâng ngôø ñoù laø laàn cuoái cuøng gia ñình toâi hoïp maët ñoâng ñuû), moïi ngöôøi môùi noùi raèng, chöa bao giôø thaáy oâng “noùi gôû” nhö vaäy. Caû nhaø ñaõ tuaân thuû tuyeät ñoái “yù kieán” naøy, maø moïi ngöôøi linh caûm ñoù laø… “yù nguyeän cuoái cuøng” cuûa oâng.

Leân Haø noäi, cha toâi trôû laïi chieán tröôøng. Coøn meï toâi ñi gaëp chuù Ñaøo Nam Linh - phuï traùch quaân löïïc nhaø tröôøng - ñeå ñeà ñaït nguyeän voïng. Ngaøy 1 thaùng 7 naêm 1969, khi môùi gaàn troøn tuoåi 17, cuøng baïn beø khoaù 4, toâi chính thöùc khoaùc leân mình boä quaân phuïc cuûa anh boä ñoäi. Treân ve aùo ñoû choùt chieác quaân haøm binh nhì, coøn trong haønh trang coù caû “yù nguyeän cuoái cuøng” cuûa ngöôøi cha. Toâi ñaõ ñi boä ñoäi nhö theá ñaáy!

D.M.

602

Nhöõng haït gioáng ñoû NGUYEÃN TRÍ DUÕNG Hoïc sinh khoùa 3

Hoài aáy, toâi ñang hoïc naêm thöù nhaát ôû Khoa Cô baûn, tröôøng Ñaïi hoïc Kyõ thuaät quaân söï. Doanh traïi ñoùng ôû Thaäm Thình, Phuù Thoï, khoâng xa Ñeàn Huøng. Sau böõa côm tröa, chuùng toâi veà phoøng nguû ñònh chôïp maét. Nhöng laøm sao maø nguû ñöôïc trong caùi noùng nöïc giöõa tröa heø. Trong khi anh em ñang coøn huyeân naùo thì töø cöûa coù moät só quan ñaäm ngöôøi, traïc tuoåi 35, ñeo quaân haøm ñaïi uyù, böôùc vaøo. OÂng ta tieán laïi gaàn moät chaøng trai ñang ñöùng gaàn cöûa vaø hoûi: - Caäu cho toâi hoûi, ñaây coù phaûi laø trung ñoäi 2?

- Vaâng, ñuùng roài. Thuû tröôûng tìm ai aï?

- Toâi caàn gaëp caäu Nguyeãn Vieät Huøng.

Anh chaøng noï chöa kòp traû lôøi thì ñaõ coù moät ngöôøi böôùc tôùi, chæ vaøo ngöïc: - Toâi laø Vieät Huøng.

Anh ta khoâng phaûi ai xa laï maø chính laø Khaùng “doøi”. (Ñoïc tôùi ñaây chaéc haún baïn ñoïc seõ ñaët caâu hoûi: Taïi sao haén laïi coù caùi teân xaáu xí nhö vaäy? Thaät ra teân cuûa haén laø Nguyeãn Ñöùc Khaùng, nhöng vì haén boác pheùt quaù nhieàu neân ñöôïc anh em yeâu meán ñaët cho caùi teân laø Khaùng “boác… doøi” vaø goïi taét laø… “doøi”). Vieân ñaïi uùy baûo haén ngoài xuoáng giöôøng roài giôùi thieäu teân mình laø Traïch, ñöôïc Cuïc Caùn boä cöû xuoáng laøm vieäc vôùi ñoàng chí Vieät Huøng. OÂng Traïch chaäm raõi: 603

- Toâi ñaõ gaëp boá meï ñoàng chí ôû Haø Noäi. OÂng baø cuï cho bieát söùc khoûe ñoàng chí voán ñaõ yeáu ngay töø khi coøn beù. Hieän nay, söùc khoûe cuûa ñoàng chí cuõng khoâng ñöôïc toát, khoâng phuø hôïp vôùi moâi tröôøng quaân ñoäi. Nguyeän voïng cuûa gia ñình muoán cho ñoàng chí chuyeån ra ngoaøi, sau ñoù seõ ñi hoïc nöôùc ngoaøi. Ñoù laø nguyeän voïng gia ñình, nhöng töông lai vaø söï nghieäp cuûa ñoàng chí laø do ñoàng chí quyeát ñònh. Vaäy ñoàng chí coù theå cho bieát nguyeän voïng hieän nay laø theá naøo?

Khoâng caàn phaûi suy nghó, Vieät Huøng “giaû” noùi nhö saùch: - Chuùng toâi laø nhöõng “haït gioáng ñoû cuûa caùch maïng”, ñöôïc ñaøo taïo reøn luîeân töø tröôøng Thíeáu sinh quaân ñeå phuïc vuï quaân ñoäi laâu daøi. Baây giôø toâi chæ coù moät nguyeän voïng laø phaán ñaáu trôû thaønh só quan öu tuù cuûa Quaân ñoäi nhaân daân, tham gia choáng Myõ cöùu nöôùc, giöõ vöõng chuyeân chính voâ saûn, phaùt huy truyeàn thoáng caùch maïng cuûa cha anh…

Luùc ñaàu neùt maët cuûa oâng Traïch coù veû nhö ngôõ ngaøng, sau ñoù laïi chuyeån sang ñaêm chieâu, döôøng nhö ñang gaëp phaûi moät vaán ñeà gì ñoù raát khoù xöû. Thaät khoâng may cho Khaùng “doøi”, luùc saép söûa thöïc haønh tieáp phaàn hai cuûa “baøi dieãn thuyeát” thì Vieät Huøng “thaät” böôùc vaøo: - Naøy chuùng maøy ôi, nghe noùi coù ai ôû Cuïc Caùn boä ñeán tìm tao phaûi khoâng?

OÂng Traïch quay phaét laïi: - Caäu laø Vieät Huøng?

- Vaâng, toâi laø Vieät Huøng.

Khaùng “doøi” voäi ñöùng leân. OÂng Traïch lieàn quay sang: - Theá coøn anh laø ai? Taïi sao laïi daùm maïo nhaän laø Vieät Huøng? Anh ñònh löøa caùn boä aø? Anh löøa vôùi muïc ñích gì? – oâng vöøa lôùn tieáng vöøa böôùc tôùi - Toâi seõ phaûn aûnh vôùi nhaø tröôøng ñeå kyû luaät anh.

604

Muøa ñoâng cuoái cuøng chuaån bò nhaäp nguõ, Queá Laâm 1968.

OÂng ta tieán leân bao nhieâu böôùc thì Khaùng “doøi” cuõng lui baáy nhieâu böôùc. Maët haén ta ñang töø maàu naâu ñoû chuyeån daàn sang maàu chaøm, mieäng laép baép: - Toâi… toâi chæ… chæ ñuøa thoâi.

OÂng Traïch vaãn chöa nguoâi côn giaän: - Ai ñuøa vôùi anh? Lính traùng gì maø laùo theá? Naøy, toâi baûo cho anh bieát, caùc anh ñöøng coù caäy theá con oâng to maø loäng haønh.

Khaùng “doøi” ñaõ luøi tôùi chaân töôøng, khoâng coøn choã naøo ñeå luøi theâm. Toaøn thaân haén run leân, maïch maùu treân thaùi döông giaät giaät. Maët haén laïi chuyeån töø maàu chaøm sang maàu ñoû, roài caùnh tay gaày goø cuûa haén vung leân vaø ñaäp caùi “raàm” xuoáng baøn: - Ñoàng chí khoâng ñöôïc noùi nhö theá! - Khaùng “doøi” chæ tay vaøo oâng Traïch – Chuùng toâi coù khuyeát ñieåm gì thì cöù kyû luaät.

Khoâng ai coù quyeàn xuùc phaïm tôùi truyeàn thoáng gia ñình.

Coù leõ vì laø ngöôøi ñaõ töøng traûi neân oâng Traïch neùn ngay ñöôïc côn giaän, laëng leõ quay sang laøm vieäc vôùi Vieät Huøng. OÂng hoûi 605

laïi Vieät Huøng nhöõng caâu ñaõ hoûi Khaùng, caäu ta hoaøn toaøn nhaát trí vôùi nguyeän voïng gia ñình. Söï vieäc dieãn ra eâm ñeïp. Ñaïi uùy Traïch böôùc ra khoûi nhaø nguû trung ñoäi 2 khi keûng baùo thöùc cuõng vöøa vang leân.

Caâu chuyeän veà oâng töôûng nhö ñaõ keát thuùc, neáu khoâng coù “khuùc thöù hai bi traùng” do anh em keå laïi. Thaät khoâng may cho oâng Traïch, tröa hoâm ñoù Duõng “vòt baàu” khoâng nguû. Vöøa laïch baïch böôùc ra saân thì y ñaõ thaáy ngay chieác moâ-toâ ba ñeå ngay döôùi goác caây. Coù leõ, ngay töø beù y ñaõ raát meâ loaïi xe naøy, neân vöøa troâng thaáy noù laø y chaïy tôùi, leo leân hí hoaùy, maân meâ. Ñònh môû maùy, nhöng laøm gì coù chìa khoùa maø môû. Maø giaù nhö coù thì chaéc gì y ñaõ khôûi ñoäng ñöôïc. Y lieàn naûy ra moät saùng kieán, daét chieác xe leân ñænh doác, ngay ñaàu con ñöôøng, noái töø toaø nhaø trung taâm ra tôùi coång chính. Roài, y leo leân cho xe thaû doác. Ñaïi uùy Traïch vöøa böôùc ra saân ñaõ khoâng thaáy xe ñaâu. OÂng nhìn quanh quaát ñeå tìm. Kia roài, ñaèng xa coù moät “kò só” ñang cöôõi chieác xe baêng baêng lao xuoáng doác. Nhöng laï thay khoâng heà nghe thaáy tieáng ñoäng cô phaùt ra?

Coù leõ, vì quaù meâ xe maø Duõng “vòt baàu” queân caû Ñònh luaät thöù hai cuûa Niu-tôn. Chieác xe ñang chuyeån ñoäng vôùi gia toác döông, caøng xuoáng doác noù chaïy caøng nhanh. Gioù rít beân tai uø uø, haøng caây beân ñöôøng môø aûo löôùt qua maët. Vaø luyùnh quyùnh theá naøo maø y queân caû ñoäng taùc ñaïp phanh (hay laø khoâng bieát?). Caûm giaùc oai huøng khi ñöôïc cöôõi moâ-toâ cuûa y ñaõ bieán maát, nhöôøng choã laïi cho noãi kinh hoaøng. Giaù laø vòt baàu thaät thì luùc aáy ñaõ caát caùnh bay khoûi xe roài. Caùi ba-ri-e chaén ngang coång ñaõ luø luø tröôùc maët.

- Dôû coång! Dôû coång mau leân! – “Vòt baàu” la lôùn.

Caäu veä binh gaùc coång nghe thaáy, voäi chaïy ra dôû ba-ri-e leân.

Thaät may maén, muõi xe vöøa chaïm tôùi thì ba-ri-e cuõng ñöôïc caát leân. “Vòt baàu” naèm boø treân xe, coøn chieác caàn ba-ri-e thì söôït 606

qua ñaàu. Khi chieác moâ-toâ ba vöøa loù ñaàu ra khoûi coång thì coù chieác xe taûi caùch ñoù vaøi chuïc meùt ñang baêng baêng lao tôùi. Laïi theâm moät cuù may maén cho “vòt baàu”, chieác moâ-toâ ba vöøa sang ñeán beân kia ñöôøng thì chieác xe taûi xoeït qua ngay sau ñít.

Chieác moâ-toâ ba leo leân doác beân kia ñöôøng, heát ñaø noù laïi tuït xuoáng. Cöù nhö theá noù chuyeån ñoäng hoaøn toaøn töï do, khoâng bieát bao nhieâu laàn ngang con loä roài môùi döøng laïi. Ñaïi uyù Traïch khoâng theå nhòn ñöôïc nöõa, la lôùn: “Ñoà lính traùng maát daïy!” Khoâng bieát oâng coøn laåm baåm chöûi theâm bao nhieâu caâu nöõa, roài môùi thu hoài chieác xe, noå maùy ñeå veà Haø Noäi.

Veà ñeán Haø Noäi, chaéc oâng cuõng chöa nguoâi ñöôïc côn giaän nhöõng thaèng “lính traùng maát daïy” treân Khoa Cô baûn, tröôøng Ñaïi hoïc quaân söï. Coøn Ñöùc Khaùng vaø Coâng Duõng, chaéc chaén laø khoâng heà baän taâm tôùi nhöõng caâu chöûi cuûa oâng Traïch. Maø oâng coù chöûi hoï laø caùi gì ñi nöõa thì hoï vaãn cöù laø “nhöõng haït gioáng ñoû”!

Thaønh phoá Hoà Chí Minh, ngaøy 17-3-2003 N.T.D Lôøi bình: Caâu chuyeän khoâng coù yù khen, cheâ hay pheâ phaùn moät ai, maø chæ muoán noùi raèng: Coù moät thôøi chuùng toâi ñaõ nhö theá. Vaø, sau maáy chuïc naêm, chuùng toâi ñaõ laø nhöõng ngöôøi coù ích cho xaõ hoäi! (BBT)

607

Chuyeän toâi thoaùt cheát ÑOÃ TAÁN MYÕ Hoïc sinh khoùa 5

Naêm 1968, toâi vaøo B2 vaø ñöôïc phaân veà Tieåu ñoaøn 46 trinh saùt mieàn.

Cuoái naêm 1971, ñaïi ñoäi 6 cuûa toâi nhaän nhieäm vuï taäp kích vaøo Caên cöù bieät kích Duø 81 (töông ñöông moät tieåu ñoaøn) ôû Doác Soûi, gaàn saân bay Bieân Hoaø. Ñeâm hoâm ñoù theo phöông aùn taùc chieán, caùnh trinh saùt ñaëc coâng bí maät tieàm nhaäp roài ñaùnh töø trong ñaùnh ra. Bò baát ngôø nhöng lôïi duïng trong caên cöù, ñòch phaûn coâng aùc lieät. Hôn chuïc chieán só bò thöông vaø hy sinh. Rieâng toâi bò Taán Myõ vaø ñoàng ñoäi ôû D46 trinh saùt mieàn thöông vaøo ñaàu, maát maùu nhieàu, meâ man baát tænh. … Phaûi maáy hoâm sau, côn ñau ñaõ dòu, toaøn thaân eâ aåm, moûi nhöø, ñang mô maøng thì coù tieáng la theùt laøm toâi tænh daäy. Môû maét ra thì thaáy ñaàu quaán kín baêng.

Xôø xoaïng khaép mình thì thaáy nhö ñang maëc boä ñoà nguû pijama. Nghieâng ngöôøi nhìn sang giöôøng beân thì thaáy moät beänh nhaân cuït caû hai chaân, ñang ñau ñôùn vaät vaõ. Vaäy laø mình ñang naèm trong beänh vieän? Maø vieän naøo theá naøy? Töø khi vaøo 608

chieán tröôøng, quanh naêm ôû röøng; coù ñi vieän cuõng chæ laø quaân y vieän daõ chieán, trong röøng saâu. Coù bao giôø bieát ñeán beänh vieän saïch seõ, khang trang nhö theá naøy. Chæ töï ñaët vaøi caâu hoûi roài laïi chìm vaøo côn meâ. Caû tuaàn sau, nhôø coù thuoác khaùng sinh vaø trôï löïc, nhôø ñöôïc tieáp “nöôùc bieån” maø söùc khoûe daàn hoài phuïc, veát thöông ñôõ ñau. Toâi gaéng ngoài daäy, nhìn quanh phoøng coù ñeán gaàn chuïc thöông binh. Moãi laàn phaùt thuoác, tæ teâ doø hoûi hoä lyù thì bieát ñaây laø Quaân y vieän Coäng Hoaø1. Vaäy laø ñang trong voøng vaây cuûa lính nguî? Nhöng sao laïi vaøo ñöôïc ñaây? Trong luùc meâ saûng coù loä ra ñieàu gì? Chuùng coù bieát mình laø quaân giaûi phoùng?... YÙ thöùc cuûa anh lính trinh saùt nhaéc toâi phaûi caån troïng.

Khi ñaõ khoûe hôn, toâi coá men ra cöûa roài laàn ra haønh lang.

Phoøng naøo cuõng ñaày beänh nhaân naëng, baêng traéng quaán kín ngöôøi, khoùc loùc, keâu la thaûm thieát. ÔÛ cuoái daãy laùn beänh toâi giaät mình khi thaáy Quaân, lính cuøng ñaïi ñoäi. Hai ñöùa tænh khoâ, laúng laëng keùo ra goác caây daàu ñaàu nhaø. Vôø nhaët maáy quaû daàu giaø gaëp gioù taùch caønh, xoay tít rôi xuoáng saân, Quaân nhìn tröôùc nhìn sau roài keå: “Ñeâm aáy, ñôn vò tieâu dieät nhieàu lính duø nhöng boïn noù phaûn coâng cuõng aùc lieät. Maøy bò thöông vaøo ñaàu roài baát tænh. Khoâng theå giöõ ñöôïc laâu, coù leänh ruùt nhöng khoâng theå mang theo thöông binh, töû só. Anh em voäi baêng boù cho maøy roài laáy quaàn aùo cuûa thaèng nguïy cheát gaàn ñoù, maëc vaøo. Laøm ñeå caàu may, khi quaân tieáp vieän ñeán öùng cöùu, thu doïn chieán tröôøng seõ caáp cöùu lính bò thöông roài chôû veà tuyeán sau. Baêng boù cho maøy xong thì ñeán löôït tao dính ñaïn, cuõng laïi meâ man vaø chaéc cuõng ñöôïc anh em “caáp cöùu” nhö theá. Vaøo ñaây, tao khoûe hôn neân hoài phuïc nhanh. Khi ñi voøng quanh laùn thì bieát maøy cuõng ôû ñaây. Tao coù linh caûm laø boïn an ninh quaân ñoäi chöa

1

Nay laø Vieän quaân y 175.

609

bieát mình laø giaûi phoùng. Baây giôø cöù chöõa trò cho khoûe, ñöøng ñeå loä baát cöù ñieàu gì, chuùng noù coù hoûi ñôn vò thì noùi laø bò thöông vaøo ñaàu neân khoâng coøn nhôù gì heát. Roài tao seõ tìm caùch ñöa maøy ra. Tao laø daân Hoùc Moân, ñòa baøn naøy laø cuûa tao.” Vaäy laø toâi yeân taâm vì trong hang oå keû thuø, trong luùc nguy hieåm laïi coù ñoàng ñoäi keà beân, ñaëc bieät Quaân laïi laø daân ñòa phöông.

Sau hôn nöûa thaùng, veát thöông ñaõ taïm oån. Naèm laâu sôï loä, toâi vaø Quaân baøn nhau troán vieän. Moät buoåi chieàu môùi chaäp choaïng toái, hai ñöùa laàn ra coång Trung taâm Tieáp huyeát (nay ñoái dieän vôùi chôï Taân Sôn Nhaát). Vì lính nguïy bò thöông ôû maët traän veà nhieàu neân daân baùn maùu keùo veà ñoâng, chôø ñeán löôït. Chaúng hieåu Quaân kieám ôû ñaâu ñöôïc hai boä “sô-vin”. Vaøo nhaø veä sinh, chuùng toâi thay voäi quaàn aùo roài bieán vaøo ñaùm ñoâng ra coång.

Hai ñöùa thaúng ñöôøng daãn ra caàu An Loäc, veà nhaø Quaân…

Ba thaùng sau, theo ñöôøng giao lieân toâi ñöôïc cho ra mieàn Baéc ñieàu trò. Ñaàu naêm 1972, taïi Thanh Hoaù, toâi ñöôïc phaãu thuaät, laáy maûnh ñaïn ra khoûi ñaàu. Taïi ñaây, toâi ñaõ vieát thö cho caùc baïn. Coøn Quaân veà phoøng Haäu caàn mieàn; sau 1975, coù thôøi gian phuï traùch Traïm khaùch T67 cuûa Quaân khu. Nghó raèng chuyeän soáng cheát ôû chieán tröôøng laø bình thöôøng, coù gì ñaùng ñeå keå; hôn nöõa traän maïc suoát laâu laém khoâng caàm buùt vieát laùch.

Nhöng anh em Troãi bieát chuyeän thì cöù giuïc “Chuyeän nhö theá khoâng phaûi ai ñi chieán tröôøng cuõng ñöôïc nghe, maø chuyeän naøy laïi xaûy ra vôùi chính oâng. Oâng haõy ghi laïi kyû nieäm naøy!”.

Vaâng, ñeå toâi thöû laøm caùi vieäc ñaày khoù khaên naøy! Ñ.T.M.

610

Gaëp thaày nôi chieán tröôøng xa LEÂ THAØNH BAÉC Hoïc sinh khoùa 5 Thaùi Bình queâ höông toâi noåi tieáng laø vöïa thoùc cuûa ñoàng baèng Baéc Boä vôùi nhöõng laøn ñieäu cheøo. Chaäp toái vöøa côm nöôùc xong, nghe tieáng troáng cheøo laø treû con boïn toâi, moät luõ moät ló, yù ôùi goïi nhau chaïy ra saân ñình ngoùng xem ñoäi vaên ngheä thoân daøn döïng vôû dieãn. Coù nhöõng chieàu thaû traâu ven ñeâ, naèm ngöûa treân löng traâu, ngaém nhöõng caùnh dieàu lô löûng tít trôøi cao vaø laéng nghe tieáng saùo dieàu vi vu. Ñöôïc taém mình trong truyeàn thoáng daân ca, toâi meâ ngaâm thô töø ñoù. Khi leân tröôøng Troãi, toâi thöôøng goùp maët trong caùc ñeâm vaên ngheä baèng tieát muïc ngaâm thô.

Heø naêm 1970, toâi xung phong vaøo lính. Nhöõng ngaøy ñaàu huaán luyeän, toâi laïi coù dòp may maén ñöôïc trôû laïi ñaát Trung Haø.

Tieåu ñoaøn 2 ñaëc coâng cuûa sö ñoaøn boä binh 305 ñoùng quaân ôû xaõ Taêng Phuù Thöôïng. Trôû veà ñaát naøy laøm toâi nhôù laïi kæ nieäm ngaøy tröôøng môùi töø Queá Laâm veà, anh em ta taäp trung ôû doanh traïi saùt bôø soâng Ñaø. Saùng hoâm sau, khoái caáp III qua soâng baèng phaø. Trôøi naéng gaét, vai ñeo ba-loâ, löng aùo ñöùa naøo cuõng ñaãm moà hoâi; caû boïn haønh quaân doïc bôø ñeâ hôn 6km sang thò traán Höng Hoùa. Ñaây laø cuoäc haønh quaân ñaàu tieân khi veà nöôùc. Roài 611

hôn 2 naêm soáng ôû doanh traïi cuûa trung ñoaøn coâng binh Soâng Thao, khoùa 5 ñaõ hoaøn thaønh chöông trình phoå thoâng. Ña soá khoùa naøy ñaêng lính, phuïc vuï quaân ñoäi laâu daøi… Vì ñôït huaán luyeän gaáp ruùt neân toâi khoâng coù thôøi gian raûnh ñi ñoø qua soâng, thaêm laïi ñaát cuõ, tröôøng xöa.

Thaùng 11 naêm 1971, ñôn vò toâi haønh quaân vaøo Nam. Luùc ñi xe, luùc haønh quaân boä, töø Quaûng Bình caét daõy Tröôøng Sôn sang ñaát Laøo. Nhöõng caùnh röøng Tröôøng Sôn caû ñoâng vaø taây ñeàu bò bom Myõ huyû dieät, trô laïi nhöõng thaân caây khaúng khiu khoâng coøn maøu xanh cuûa laù. Phaûi maát 3 thaùng roøng raõ môùi ñeán Coâng-poâng Chaøm (Campuchia). Nhöõng ngaøy haønh quaân vaát vaû, nhöõng ngaøy soáng ôû röøng, laï nöôùc, bò muoãi anoâphen taán coâng neân haàu nhö ñöùa naøo cuõng soát reùt. Môùi möôøi taùm, ñoâi möôi maø moâi thaâm sì, da ñen saïm vì soát. Trôøi naéng chang chang nhöng khi ñaõ leân côn soát thì duø coù ñaép kín chaên vaãn laïnh run ngöôøi, hai haøm raêng ñaùnh vaøo nhau caàm caäp. Toâi bò soát reùt phaûi ñöa vaøo Vieän K20 ñieàu trò. Nhöõng ai ñaõ töøng trong hoaøn caûnh môùi hieåu heát noãi khoå cuûa nhöõng anh lính treû (maø treû maêng vì chöa qua tuoåi 20), bò soát reùt quaät ngaõ. Bò oám maø khoâng ngöôøi thaân, khoâng gia ñình chaêm soùc neân caûm thaáy raát troáng vaéng, coâ ñôn. Naèm vieän maø thuoác thang chuû yeáu chæ laø kí ninh, nhöng coøn may vì ñöôïc nghæ ngôi vaø cheá ñoä aên uoáng coù khaù hôn ôû ñôn vò neân söùc khoeû daàn daàn hoài phuïc.

Luùc ñaõ quen vôùi cuoäc soáng ôû beänh vieän, toâi thöôøng theo anh em xaùch caàn ñi caâu kieám caù caûi thieän. Coù moät laàn, treân ñöôøng ra suoái, toâi gaëp moät ngöôøi coù neùt maët quen quen. Luïc laïi trí nhôù toâi thaáy ai nhö thaày Trinh, töøng phuï traùch lôùp ngaøy ôû Suoái Chì, An Myõ. Toâi laân la baét chuyeän: “Troâng anh quen laém. Anh coù bao giôø ôû Thaùi Nguyeân?”

- Coù, tôù töøng phuï traùch hoïc sinh Thieáu sinh quaân ôû Ñaïi Töø…

- Vaäy, anh teân laø…

612

- Tôù laø Trinh, Phan Trung Trinh. Coøn caäu?

- Em chaøo thaày, em laø Baéc, Baéc “si-ca-goâ” ñaây. Lính cuûa thaày…

Theá laø hai thaày troø oâm chaàm laáy nhau, nöôùc maét giaøn giuïa.

Coù ai nghó raèng, ôû nôi chieán tröôøng xa xoâi, xa cha meï, ñaïn bom saùt saït theá naøy maø coù theå gaëp ñöôïc ngöôøi quen, maø ngöôøi ñoù töøng laø thaày giaùo cuûa mình. Hai thaày troø haøn huyeân, boû caû buoåi caâu. … Gia ñình thaày ngaøy ñoù ôû thò xaõ Thaùi Nguyeân. OÂng cuï thaân sinh ra thaày laø caùn boä cuûa Khu töï trò Vieät Baéc cuøng coâng taùc vôùi baùc Chu Vaên Taán vaø Hoaøng Baéc Duõng. Thaày keát baïn vôùi maáy anh Chu Vaên Thaønh, Hoaøng Trieäu Huøng (hoïc sinh khoùa 1, tröôøng Troãi). Naêm hoïc 1966-1967, töø Quaân khu Vieät Baéc, thaày veà ñaïi ñoäi ta cuøng ñôït vôùi moät loaït haï só quan vöøa toát nghieäp tröôøng haï só quan Taêng-Thieát giaùp, Tam Ñaûo. Vì thaày treû vaø coù bieät taøi keå chuyeän neân nhanh choùng thaân thieát vôùi boïn nhoùc chuùng toâi. Cöù moãi khi toaøn trung ñoäi leân giöôøng, ñeøn daàu ñaõ taét, laøm caû laùn toái om, ngoaøi hieân gioù röøng rít qua taám pheân che cöûa, ñöùa naøo ñöùa naáy truøm chaên ngang coå laø luùc thaày baét ñaàu keå chuyeän. Khoâng hieåu thaày ñoïc ôû ñaâu maø nhôù nhieàu chuyeän kieám hieäp cuûa Kim Dung, naøo laø “Coâ Gaùi Ñoà Long”, roài “Thaàn Ñieâu Ñaïi Hieäp” vaø caû “Tam Quoác Dieãn Nghóa”… Nhöõng aùng vaên chöông naøy thaám nhanh vaøo khoái oùc non treû, ham hieåu bieát cuûa chuùng toâi. Nhöng cuõng chæ gaàn thaày ñöôïc vaøi ba thaùng vì ñeán cuoái thaùng 12 naêm 1966, tröôøng ta nhaän leänh haønh quaân gaáp veà Haø Noäi ñeå leân taàu sô taùn sang Trung Quoác; coøn thaày xin ôû laïi, xung phong ñi chieán ñaáu.

Chuùng toâi xa thaày töø ñoù.

Nhö vaäy, 5 naêm sau môùi coù dòp gaëp thaày nhöng ôû taän trong chieán tröôøng B2. Quaû laø ñaëc bieät, khoâng phaûi lính Troãi naøo cuõng ñöôïc nhö toâi. Khi nhaéc laïi kæ nieäm nhöõng ñeâm ñoâng 613

Thaày troø hoäi ngoä taïi Tp.HCM.

nghe thaày keå chuyeän thì thaày baûo, nay lôùn roài, ñaâu coøn thích nghe chuyeän kieám hieäp maø keå. Thaày nhaéc laïi kæ nieäm, toâi hay xung phong ngaâm thô trong ñeâm lieân hoan vaên ngheä ñaïi ñoäi vaø khoâng queân yeâu caàu ngaâm laïi cho nghe baøi “Ba möôi naêm ñôøi ta coù Ñaûng” cuûa Toá Höõu vaø “Queâ höông” cuûa nhaø thô Giang Nam. Caûm ñoäng nhaát laø nhöõng laàn toâi leân côn soát, ngöôøi ñang laïnh run, kheõ cöïa mình thaáy thaày ñaõ ñeán naèm beân söôûi aám. Nhöõng laàn soát li bì khoâng aên, khoâng uoáng, ñeâm ñaõ khuya khi tænh daäy maø vaãn thaáy thaày ngoài beân lo laéng, boùn cho töøng thìa chaùo. Khi côn soát reùt ñi qua, ñôõ moät chuùt, coù theå men töø laùn naøy sang laùn kia laø toâi laïi sang thaày. Roài thaày troø cöù ñi caâu, ñi taém laø laïi ôùi nhau. Nhöng toâi vaø thaày cuõng chæ soáng vôùi nhau ñöôïc hôn moät thaùng. Beänh taïm lui, hai thaày troø ra vieän, moãi ngöôøi veà laïi ñôn vò mình. Chuùng toâi chia tay nhau vaø khoâng heà nghó seõ coù ngaøy gaëp laïi!

614

Töø vieän toâi vöôït bieân giôùi, veà ñôn vò ñoùng quaân ôû Phöôùc Long. Tôùi tieåu ñoaøn ñaëc coâng thì anh em ñaõ ñöôïc ñieàu ñoäng boå sung cho caùc ñôn vò. Toâi caàm quyeát ñònh ñieàu veà beänh vieän K50 (Ñoaøn 220) naèm ôû Mi Moát, treân ñaát Baïn, laøm nhieäm vuï ñöa ñoùn, phuïc vuï thöông beänh binh. Ngaøy cuõng nhö ñeâm, cöù moãi laàn thöông beänh binh töø caùc ñôn vò chieán ñaáu chuyeån veà laø laïi tieáp nhaän ñieàu trò. Coù nhöõng laàn thöùc traéng ñeâm ñeå caùng thöông binh. Sau ñoù toâi coøn ñöôïc phaân coâng ñi mua haøng hoùa, chôû thöïc phaåm phuïc vuï thöông beänh binh. Cho tôùi naêm 1975, khi mieàn Nam hoaøn toaøn giaûi phoùng, ñôn vò veà tieáp quaûn Beänh vieän Baøi lao (choáng lao) Ngoâ Quyeàn naèm gaàn ngaõ tö Thuû Ñöùc, toâi tieáp tuïc coâng taùc ôû Ban Quaân löïc. Cho ñeán khi môû Maët traän TaâyNam, Beänh vieän K50 môùi ñoåi thaønh Vieän Quaân y 7C. Maõi ñeán naêm ñaàu thaäp kæ 80, chuïc naêm sau khi chia tay, trong moät buoåi hoïp maët truyeàn thoáng cuûa khoaù 5, toâi gaëp laïi thaày Phan Trung Trinh. Hai thaày troø oâm nhau, röng röng nöôùc maét, ngheïn ngaøo khoâng noùi leân lôøi. Thaät laø kì dieäu vì chieán tranh aùc lieät nhö theá maø caû hai thaày troø ñeàu khoâng dính maûnh ñaïn naøo, caû hai vaãn nguyeân veïn vaø gaëp laïi nhau taïi Saøi Goøn!

L.T.B

615

Lính Troãi hoïc “Ñaïi hoïc Daân Söï” TUAÁN LINH thöïc hieän

Thaùng 8 naêm 1969, tröôøng Ñaïi hoïc Toång hôïp Haø Noäi khai giaûng khoaù hoïc 1969–1974. Ngaøy ñoù, khoa Toaùn sô taùn veà xaõ Ñoâng Hoäi, huyeän Ñoâng Anh, Haø Noäi. Caùc thaày coâ, caùn boä, nhaân vieân vaø sinh vieân cuõ raát ngaïc nhieân veà sinh vieân khoaù môùi. Caû khoa, nhieàu naêm, chæ coù maáy anh boä ñoäi, coâng an veà hoïc, vaø hoï maëc thöôøng phuïc gioáng nhö sinh vieân, chaúng bao giôø thaáy maëc quaân phuïc. Naêm nay khaùc haún, coù ñeán hôn moät tieåu ñoäi lính treû, luùc naøo cuõng quaân phuïc chænh teà, thaäm chí hôi “boùng baûy”. Nhìn kyõ laïi thaáy coù nhieàu ñieàu khaùc laï. Coù boán, naêm anh troâng maët “ñanh ñanh” ñeo quaân haøm coù vaïch, coù sao; coøn phaàn lôùn maët “non choeït” (chaúng hôn gì caùnh sinh vieân laø hoïc sinh vöøa rôøi gheá nhaø tröôøng), ôû coå mang hai mieáng tieát ñoû vôùi moät vaïch vaøng(!?). Ñi ñeán nhaø aên, hoï xeáp haøng haøng ñoâi, troâng thaät “kyø quaëc”. Chæ soáng nhôø trong nhaø daân maø sao hoï “daøi daïi”, sôùm sôùm, chieàu chieàu laïi tranh thuû laøm coâng vieäc gia ñình nhö queùt saân, gaùnh nöôùc, baêm beøo…

Khoâng coi mình laø sinh vieân ñaïi hoïc maø laïi “haï mình” ñeán möùc, tröôùc vaø sau böõa aên, cöù laên löng vaøo phuï beáp cho chò nuoâi. Ñeán caû teân goïi cuõng laøm cho caû khoa phaûi phì cöôøi, moãi khi coù dòp xöôùng teân tuoåi cuûa ñoaøn boä ñoäi, nghe cöù nhö khaåu hieäu “Nam - Nhaân, Vuõ Truï, Töï Thaønh, Töông Lai, Huy Hoaøng, Quang - Minh…”. Nhöõng neùt rieâng, ñoäc ñaùo ban ñaàu aáy taïi 616

khoa Toaùn, Ñaïi hoïc Toång hôïp Haø Noäi, chính laø töø nhöõng hoïc sinh khoaù 4, tröôøng Thieáu sinh quaân Nguyeãn Vaên Troãi. Roài hôn 4 naêm ôû ñaây, hoï cöù laàn löôït gaây cho sinh vieân vaø nhaø tröôøng heát baát ngôø naøy ñeán baát ngôø khaùc.

Say söa nghieân cöùu khoa hoïc.

Sinh vieân khoaù môùi vaø caùnh boä ñoäi ñöôïc chia thaønh ba lôùp.

Sau khi oån ñònh toå chöùc, caùc moân hoïc baét ñaàu ñöôïc trieån khai.

Bao nhieâu naêm trôøi chæ bieát maøi ñít quaàn treân gheá nhaø tröôøng ñeå “gaïo baøi”, nay caùnh sinh vieân phaûi vaát vaû “ñoái phoù” caùc moân theå duïc, theå thao vaø quaân söï. Khi taäp moân chaïy ñöôøng tröôøng – nam 1.500m, nöõ 800m, doïc hai beân ñöôøng, töø ñieåm xuaát phaùt ñeán ñích, sinh vieân meät xæu naèm nhö ngaû raï. Baøi co tay treân xaø ñôn, “giaõ gioø” treân xaø keùp, nhieàu caäu sinh vieân treo ngöôøi ñeán chuïc phuùt, keøm theo giaûi thöôûng “boán chieác baùnh mì” ñeå khích 617

leä, cuõng khoâng co, ñaåy noåi… moät nhaùt. Möùc nhaûy cao nam chæ laø “meùt moát” nhöng nhieàu ngöôøi “ñaùnh vaät” maõi cuõng khoâng qua. Trong khi ñoù, khoâng hieåu taïi sao maáy “oâng lính coâng töû boät” thì cöù “töng töûng” vöøa hoïc vöøa chôi maø luùc naøo cuõng ñaït gioûi. Heát thôøi kì sô taùn ñöôïc veà hoïc ôû Thöôïng Ñình, Haø Noäi, saân tröôøng tuy khoâng roäng nhöng cuõng ñuû choã ñeå chôi boùng chuyeàn, boùng roå roài caû boùng ñaù nöõa. Sinh vieân cuøng khoaù nhìn caùnh boä ñoäi treû maø phaùt theøm, moân naøo cuõng thaáy “caùc vò naøy” soâi noåi tham gia, khoâng nhöõng theá laïi coøn ñoùng vai troø “chuû choát” cho lôùp, cho khoa. Caùc thaày, coâ daïy theå thao, quaân söï cuõng meâ maáy oâng lính treû nhö “ñieáu ñoå”. Chöa khi naøo thaønh tích huaán luyeän laïi cao nhö ôû khoaù hoïc coù ñoaøn boä ñoäi naøy.

Maáy naêm ñoù baõo, luït lieân mieân. Naêm 1968, vôõ ñeâ ôû Queá Voõ, Haø Baéc; naêm 1970 laïi vôõ ñeâ Ñoâng Anh, Haø Noäi. Heát ñaép ñeâ ôû Queá Voõ laïi choáng luït ôû Ñoâng Anh; heát “coøng löng” döôùi naéng, cuoác ñaát ñeán chai tay treân vuøng ñaát soûi gan gaø laïi ñeán “teâ taùi” ngaâm mình suoát ñeâm trong nöôùc luït vôùt haøng traêm taán gaïo bò öôùt… Caùnh boä ñoäi treû luùc naøo cuõng mieät maøi vaø luoân ôû trong “top ten” veà naêng suaát.

Tröôøng vaø khoa raát chuù troïng thuùc ñaåy sinh hoaït ñoaøn theå, vaên hoaù, vaên ngheä… Thanh Nhaân, Theá Nam laøm caùn boä Ñoaøn “chuyeân nghieäp”. Töï Thaønh, Döông Minh thöôøng xuyeân laø chuû buùt cho caùc tôø baùo töôøng. Rieâng vaên ngheä, thì khoâng coù khuoân maët naøo “saùng giaù”. Laàn ñaàu tham gia, chuùng toâi phaûi ñoùng goùp baèng caùch “copy” moät vôû kòch vui maø Xuaân Mieân vaø Vaên Thaùi (“moác”) ñaõ dieãn ôû tröôøng Troãi trong naêm hoïc 19651966. Theá Nam, Hoaøng Quang döïng laïi kòch baûn, Döông Minh laøm ñaïo dieãn kieâm dieãn vieân. Raát “eùp pheâ”! Do ngaãu nhieân, toái lieân hoan vaên ngheä cuûa khoa Toaùn laïi truøng vôùi ñeâm bieåu dieãn cuûa Ñoaøn tuoàng huyeän Ñoâng Anh. Khi anh em mình ñang dieãn kòch, daân tình traøn qua, chen chuùc ñeå thöôûng 618

thöùc. Öôùc tính phaûi coù ñeán 700-800 khaùn giaû, chaät cöùng caùi saân kho nhoû beù cuûa thoân. Vôû kòch vui laøm khaùn giaû ñöôïc moät böõa cöôøi thoaû thích.

Raát tieác hoài ñoù phong traøo voõ thuaät khoâng ñöôïc coâng khai vaø phoå bieán nhö baây giôø. Quang “xeøng” cöù phaûi “leùn luùt” luyeän taäp trong boùng toái ôû goùc saân. Vaän ñoäng maõi trong baïn beø maø chaúng ñöùa naøo chòu laøm moân sinh. Cuõng chính ñeâm vaên ngheä ñoù, tuïi toâi môùi ñöôïc chöùng kieán “taøi naêng” voõ thuaät cuûa baïn mình. Vôùi söï giuùp söùc cuûa Theá Nam, Quang “xeøng” ñaõ phaûi ra tay “traán aùp” ñaùm thanh nieân gaây roái, choøng gheïo chò em thanh nöõ trong laøng. Tuy nhieân, tröôùc maáy chuïc trai laøng maø ñöùa naøo cuõng laêm laêm muõ coái vaø xanh-tuya-roâng, sau khi “xuaát chieâu” haï ñöôïc hai teân, Quang ñaõ che chaén cho Theá Nam ruùt tröôùc, sau ñoù phoùng mình “bay” qua böùc töôøng saân kho, cao hôn 2m, ñeå ruùt lui moät caùch an toaøn. (Trôøi toái, khoâng nhaän ra ai, nhöng daân laøng vaø sinh vieân cöù taám taéc khen maõi “nghóa cöû” cuûa maáy chuù boä ñoäi khoa Toaùn. Coøn chuùng toâi thì daáu nheïm vì sôï caùn boä quaûn lyù hieåu nhaàm, laïi pheâ bình Quang, Nam laø “tham gia ñaùnh loän”).

Coâng baèng maø noùi, chuyeän theå thao, quaân söï, vaên theå chính laø “ngheà” cuûa “maáy chaøng” ñaõ ñöôïc reøn luyeän nhieàu naêm ôû tröôøng Thieáu sinh quaân. Neân thöïc teá coù gioûi hôn caùnh sinh vieân thì cuõng chaúng coù gì ñaùng ñeå maø “tinh vi - vi tính”(!).

Coøn ñaây laø tröôøng ñaïi hoïc, nôi ñaøo taïo nhöõng caùn boä töông lai cho khoa hoïc, kyõ thuaät, neân taøi “cao thaáp” phaûi döïa vaøo chuyeän hoïc haønh laøm goác! Sinh vieân khoa Toaùn coù ñeán 99% laø daân “chuyeân”; chuyeân toaùn cuûa Ñaïi hoïc Toång hôïp, Sö phaïm Haø Noäi, Sö phaïm Vinh… vaø xoaøng ra cuõng laø chuyeân toaùn cuûa caùc tænh (trong ñoù phaûi keå ñeán caùc “loø chuyeân toaùn” noåi tieáng nhö Haø Tónh, Nam Ñònh, Baéc Ninh, Haûi Phoøng…). Veà maët hoïc haønh, caùnh “lính treû nhaø ta” ñaõ phaûi phaán ñaáu caät löïc.

619

Nhoùm hoïc sinh tröôøng Troãi veà hoïc Toång hôïp Lyù khoùa hoïc 1969-1974.

Ngoaøi söï caïnh tranh vôùi sinh vieân daân söï, chuùng toâi coøn phaûi phaán ñaáu trong noäi boä vôùi maáy anh “lính chieán” töø caùc ñôn vò veà hoïc. (Coù chuyeän nöïc cöôøi, tröôùc khi thi moân Chính trò kinh teá hoïc, anh trung uyù, ñoaøn tröôûng voán töø chieán tröôøng ra, ñaõ huøng hoàn ñöa ra chæ tieâu: laø boä ñoäi, chính trò phaûi toát neân thi moân naøy phaûi ñaït ñieåm thaät cao. Cuoái cuøng khi traû baøi, “lính Troãi” toaøn ñieåm 4, ñieåm 5 coøn baùc ñoaøn tröôûng nhaø ta thì… ñieåm “ba tröø”(!). Sau naøy, tuïi toâi ñaët bieät danh cho baùc ta laø “Quang voi” vöøa ñeå phaân bieät vôùi “Quang xeøng” nhaø mình, vöøa ñeå trò caùi toäi hay “tinh töôùng” vôùi caùnh lính treû).

Caùi “söï hoïc” ôû Ñaïi hoïc Toång hôïp raát “khuûng khieáp” (töø naêm 1970, nhaø nöôùc toå chöùc thi quoác gia ñeå tuyeån sinh vaøo ñaïi hoïc, maø ñieåm chuaån cuûa Toång hôïp laø soá ñieåm cao nhaát), trong ñoù ñaàu baûng veà “ñoä khoù” laø hai khoa Toaùn, Lyù. Seånh ra laø “toi” ngay, vöøa bò sinh vieân cheâ cöôøi, vöøa bò Cuïc Caùn boä (Toång cuïc Chính trò) pheâ bình trong tuaàn sinh hoaït toång keát naêm cuûa khoái caùc ñoaøn löu hoïc sinh, göûi ra tröôøng daân söï trong vaø ngoaøi nöôùc. (Coøn nhôù, Döông Minh ñaõ bò pheâ bình tröôùc toaøn 620

hoäi nghò toång keát cuøng ñôït vôùi Leâ Quoác Bình (khoaù 6, ñang ôû ñoaøn boä ñoäi tröôøng Kieán truùc), nhöng khoâng phaûi vì chuyeän hoïc haønh maø vì “lôõ ñeå” Kieåm soaùt quaân söï... caét toùc “giuøm”!).

Söùc eùp thi cöû raát lôùn, neân chæ sau naêm ñaàu tieân, ñoaøn boä ñoäi ôû khoa Toaùn ñaõ bò “ruïng” maát phaàn ba, trong ñoù coù caû ñoaøn tröôûng vaø ñoaøn phoù. (Rieâng “lính ta” coù Nguyeãn Huy Hoaøng, nhöng cuõng phaûi môû ngoaëc noùi theâm veà tröôøng hôïp “oan uoång” naøy. OÂng giaø laø nhaø pheâ bình vaên hoïc quaân ñoäi, neân Hoaøng meâ vaên töø nhoû. Thaäm chí Hoaøng vieát nhaät kyù baèng thô, theá maø laïi bò giao nhieäm vuï hoïc Toaùn!? Hoaøng xin chuyeån sang hoïc khoa Söû nhöng khoâng ñöôïc, vì chöa ñuû tieâu chuaån (“phaûi laø ñaûng vieân”) vaø khoâng ñuùng vôùi quy hoaïch ñaøo taïo laâu daøi cuûa Cuïc(!). Taïm bieät chuùng toâi, maëc duø tim bò “tieáng toåi taâm thu”, Hoaøng veà moät tröôøng haï syõ quan roài ñi chieán tröôøng.

Sau naêm 1975, giaûi nguõ, Hoaøng thi ñaït ñieåm raát cao neân ñöôïc ñi hoïc ñaïi hoïc ôû Lieân Xoâ. Toát nghieäp vôùi taám baèng ñoû, trôû veà vôùi haønh trang khoaûng 3–4 taï haøng, toaøn laø… saùch, Hoaøng ñöôïc nhaän laøm vieäc ôû moät vieän nghieân cöùu cuûa Boä Vaên hoaù.

Baïn ñeà nghò cho Hoaøng chuyeån tieáp nghieân cöùu sinh, nhöng khoâng theå “duøng saùch” giaûi quyeát “caùc moái quan heä”, neân Hoaøng ñaõ boû maát cô hoäi ñeå trôû thaønh tieán só).

Heát 4 naêm hoïc, sinh vieân khoa Toaùn coù 6 thaùng laøm luaän aùn toát nghieäp. Sinh vieân ñöôïc nhaän ñeà taøi vaø giao cho caùc thaày höôùng daãn. Ñeå coâng baèng, moãi thaày phaûi nhaän caùc sinh vieân coù söùc hoïc ñuû loaïi gioûi, khaù, trung bình… Rieâng caùnh boä ñoäi treû ñöôïc caùc thaày höôùng daãn vaø phaûn bieän luaän aùn “raát khoaùi” vì caû khi höôùng daãn vaø phaûn bieän raát nhaøn nhaõ, nhöng luaän aùn raát chaát löôïng. Tuïi toâi ñaõ töï mình giaûi quyeát toát ñeà taøi ñöôïc giao. Keát quaû baûo veä toaøn ñieåm 9, ñieåm 10, keøm theo nhöõng lôøi nhaän xeùt “ñaõ vaän duïng heát caùc töø ngöõ hoa myõ” coù trong ngoân ngöõ tieáng Vieät ñeå khen(!). Ñaùm sinh vieân daân söï thì 621

Nhoùm con trai ngòch ngôïm thöôøng toå chöùc nhöõng chuyeán pic-nic.

thöïc söï “taâm phuïc, khaåu phuïc”, (cuõng coù chuùt “ghen tò”). Neáu khoâng tin, môøi caùc baïn ñeán khoa Toaùn, Ñaïi hoïc Toång hôïp ñeå kieåm tra luaän aùn toát nghieäp mang nhöõng caùi teân nhö Traàn Theá Nam, Leâ Thanh Nhaân, Hoaøng Quang, Taï Vuõ Truï, Döông Minh, Leâ Töï Thaønh, Nguyeãn Töông Lai… laø bieát lieàn!

Trong hôn 4 naêm hoïc ôû tröôøng ñaïi hoïc daân söï, laïi laø giai ñoaïn ñaát nöôùc trong thôøi kyø “quyeát lieät nhaát” cuûa cuoäc khaùng chieán choáng Myõ, quaû thaät chuùng toâi coù raát nhieàu kyû nieäm.

Nhöng giôø ñaây khoâng ñuû ñieàu kieän ñeå nhôù vaø vieát heát, chæ coù ñoâi doøng töôïng tröng. Khi ñoïc, chaéc chaén caùc baïn coù theå haõnh dieän veà chuùng toâi, nhöõng hoïc sinh khoaù 4 ñaõ soáng vaø hoïc taäp ñuùng vôùi tinh thaàn “luoân laøm raïng danh maùi tröôøng Thieáu sinh quaân mang teân Anh huøng lieät só Nguyeãn Vaên Troãi” taïi khoa Toaùn, tröôøng Ñaïi hoïc Toång hôïp Haø Noäi!

T.L 622

Coù moät laàn, chuùng toâi ñaõ töø choái nhieäm vuï NGOÂ MINH KÍNH Hoïc sinh khoùa 4 Ngaøy 1 thaùng 7 naêm 1969, caùi ngaøy kì laï – LÍNH CON thaønh LÍNH LÔÙN! Ngaøy maø, trong lí lòch cuûa moãi ngöôøi trong soá hoï, ghi laø “NGAØY NHAÄP NGUÕ”. Hoâm ñoù, hoï ñöôïc gaén quaân haøm “binh nhì” sau boán naêm khoå luyeän. Hoï ñaõ hoïc ñuû chöông trình vaên hoaù, chính trò, voõ thuaät, binh khí, caùc baøi taäp 1-2-3 suùng boä binh (töø suùng tröôøng ñeán tieåu lieân, trung lieân), hoïc kó thuaät chieán ñaáu, keå caû chieán thuaät “Phaân ñoäi taán coâng keát hôïp choát”. Moãi ngöôøi ñeàu ñaõ qua khoùa huaán luyeän chæ huy boä binh caáp trung ñoäi. Hoï ñaõ thuoäc loøng “Möôøi lôøi theà”, “12 ñieàu kæ luaät” cuûa Quaân ñoäi Nhaân daân, töøng haønh quaân, vaùc naëng, ñöôøng xa. Ñaëc bieät, khoa muïc ñoäi nguõ thuaàn thuïc ñeán möùc coù theå ñeàu böôùc haønh tieán trong ñoäi hình, ôû baát kì ñòa hình naøo; chæ caàn nghe ai ñoù hoâ “moät, hai” laø töï khaéc bieát ñoåi chaân. Ñieàu maø, nhieàu chieán binh coøn laâu môùi laøm ñöôïc!

Suoát trong boán naêm aáy, coù ngöôøi ñaõ mang chöùc danh trung ñoäi tröôûng, trung ñoäi phoù, tieåu ñoäi tröôûng, tieåu ñoäi phoù, toå tröôûng toå ba ngöôøi vaø hoâm nay, taïi Hoäi tröôøng Maët traän Toå quoác khu Ba Ñình (Haø Noäi), khoâng xa Quaûng tröôøng Ba Ñình 623

lòch söû, Cuïc Caùn boä (Toång cuïc Chính trò) laøm leã gaén leân vai caùc chieán só quaân haøm binh nhì. Ñieàu naøy laøm cho hoï möøng vui, caûm ñoäng thöïc söï, bôûi leõ, hoï ñaõ trôû thaønh ANH BOÄ ÑOÄI. Boán naêm qua, hoï ñaõ laø boä ñoäi, ñaõ nhaän baát cöù nhieäm vuï gì maø ngöôøi lính phaûi laøm töø xaây döïng doanh traïi, luyeän taäp chieán ñaáu, tuaàn tra canh gaùc, baét bieät kích, ñeán ñi gaët giuùp daân, ñaép ñeâ, choáng luït, keå caû lao mình xuoáng doøng nöôùc chaûy xieát ñeå cöùu nguy cho con ñeâ saép vôõ. Nghóa laø, hoï baát chaáp hy sinh, nguy hieåm vaø gian khoå. Chæ coù ñieàu khaùc thöôøng laø trong ñôn vò aáy coù caû “Boä ñoäi con” vaø “Boä ñoäi lôùn”. Boán naêm hoïc vaø reøn, moãi ngöôøi ñeàu nuoâi giaác moäng noái goùt cha anh, muoán thaønh chieán só thöïc thuï ñeå ra chieán tröôøng ñaùnh Myõ. Trong ñaàu hoï, hai töø “ñaùnh Myõ” coù nghóa laø caàm suùng baén thaúng vaøo ñaàu quaân xaâm löôïc. Haàu nhö khoâng ai coù yù nghó laø mình seõ ôû laïi tuyeán sau, hoaëc laøm coâng taùc phuïc vuï chieán ñaáu. Cuõng coù nhöõng ngöôøi moäng mô, nhöng khoâng phaûi mô thaønh caùc nhaø khoa hoïc nhö nhöõng mong moûi bình thöôøng, maø nhö lôøi ai ñoù ñaõ noùi, ñaïi yù laø: Laø Ngöôøi lính thì phaûi coù öôùc mô trôû thaønh Nguyeân soaùi!

Sau buoåi leã long troïng, ñaïi ñoäi chia thaønh saùu ñoaøn nhoû, taäp keát ôû caùc ñòa ñieåm khaùc nhau, chôø ñôn vò môùi ñeán tieáp nhaän. “Ñoaøn 2” goàm 53 binh nhì, taäp trung ôû cô sôû 2 Boä Giaùo duïc, gaàn vôùi Laêng Hoaøng Cao Khaûi. Hoï noân noùng muoán bieát mình seõ ñöôïc ñöa ñi ñaâu, thuoäc ñôn vò naøo, chieán ñaáu ôû chieán tröôøng naøo, coù bao nhieâu thaèng ñöôïc ôû cuøng nhau? Ngoaïi tröø moät soá ít nghe phong phanh, coøn haàu nhö chuyeän veà ñaâu vaãn laø bí maät.

8 giôø saùng, xe ñeán ñoùn. Laï thay, khoâng phaûi xe quaân söï truøm baït, caém ñaày laù nguî trang maø laø xe du lòch côõ lôùn. Xe chaïy chöøng daêm caây soá roài reõ vaøo tröôøng Ñaïi hoïc Quaân y, ôû ngay thò xaõ Haø Ñoâng. Ñeán luùc naøy, caùc binh nhì môùi bieát, hoï 624

ñöôïc ñöa ñi ñaøo taïo trôû thaønh baùc só, döôïc só cao caáp, cung caáp cho tuyeán trung ñoaøn. Roài ñaây, hoï seõ laø traïm xaù tröôûng, chuû nhieäm quaân y trung ñoaøn hay moät chöùc danh töông ñöông.

Hoï nhìn nhau, khoâng ai noùi vôùi ai moät lôøi nhöng aùnh maét phaûng phaát noãi buoàn vaø thaát voïng. (Thaät kì laï, vì hoïc ñaïi hoïc luùc naøy ñang laø mô öôùc cuûa nhieàu ngöôøi. Ñöôïc ñi hoïc ñaïi hoïc coøn laø phaàn thöôûng cuûa caùc chieán só coù thaønh tích chieán ñaáu vaø phuïc vuï chieán ñaáu). Caùc binh nhì naøy ñaõ toát nghieäp caáp III vaø phaàn lôùn keát quaû töø khaù trôû leân neân vieäc hoï hoïc ñaïi hoïc, chaéc khoâng coù gì phaûi baøn. Coù ñieàu, trong boán naêm “Xin theà phaán ñaáu trôû thaønh ngöôøi quaân nhaân caùch maïng”, thì trong taâm trí cuûa hoï boán töø “Quaân nhaân caùch maïng” ñoàng nghóa vôùi vieäc caàm vuõ khí tröïc tieáp ñaùnh giaëc!

Giôø phuùt baøng hoaøng roài cuõng qua ñi. Ñeán moät ngaøy, hoï thì thaàm to nhoû, baøn nhau thaûo “Ñôn kieán nghò taäp theå “, göûi leân Cuïc Caùn boä. Trong ñoù coù doøng: “53 chieán só 1 töø choái nhieäm vuï hoïc Ñaïi hoïc Quaân y, maø xin ñöôïc ñi chieán ñaáu ngoaøi chieán tröôøng.”

Taát nhieân, ñaây laø yù kieán, nguyeän voïng cuûa nhöõng chaønh trai vöøa môùi trôû thaønh “Boä ñoäi lôùn”. Coøn “quaân leänh” thì sao? Ñoù laïi laø moät vieäc hoaøn toaøn khaùc!

Sau 35 naêm gaëp laïi Sôn Tuøng, baïn cuøng khoùa Saøi Goøn, moät chieàu thaùng 6-2004 N.M.K

1

Thaät ra laø 52, vì coøn moät ngöôøi chöa kòp kí.

625

Ñi chuøa Höông THUØY LINH thöïc hieän

Vaøo Chuøa Höông...

Chuøa Höông, moät danh lam thaéng caûnh noåi tieáng bao ñôøi nay. Naêm naøo cuõng vaäy, ngay töø sau Teát ta, leã hoäi Chuøa Höông ñöôïc baét ñaàu vaø keùo daøi tôùi vaøi ba thaùng. Khaùch thaäp phöông taáp naäp keùo veà traûy hoäi. Chuùng toâi ñaõ ñi Chuøa Höông nhieàu laàn, nhöng chuyeán ñi ñaùng nhôù nhaát laïi laø chuyeán ñi caùch ñaây ñaõ troøn 30 naêm, vì taát caû ñeàu raát khaùc baây giôø.

Thaùng 7 naêm 1969, moät soá anh em khoùa 4 (Hoaøng Quang, Döông Minh, Xuaân Mieân, Vieät Thaéng, Taï Vuõ Truï, Theá Nam, 626

Thanh Nhaân, Hoàng Nga, Töông Lai, Höõu Thaønh, Töï Thaønh, Huy Hoaøng, Hoà Mai, Hoà Tröông, Maïnh Duõng …) ñöôïc Cuïc Caùn boä göûi ra hoïc chuyeân ngaønh Toaùn, Lyù, Sinh ôû Ñaïi hoïc Toång hôïp Haø Noäi cuøng moät soá baïn khoaù 3 (Thu Löông, Thanh Haø, Hoaø Bình, Kim Thaønh, Ñoân Nguyeân). Nhöõng naêm ñoù, ñaát

Döøng chaân...

nöôùc coøn chieán tranh, tuy ñi hoïc xa nhaø nhöng chuùng toâi ñöôïc sinh hoaït theo “cheá ñoä töï quaûn”, thoaûi maùi hôn caùc baïn ñang theo hoïc taïi caùc tröôøng só quan. Heát tuaàn, neáu coù vieäc, chæ caàn baùo tröôûng ñoaøn laø coù theå veà Haø Noäi. (Goïi laø “coù vieäc” nhöng thaät ra laø heïn vôùi caùc baïn Troãi, ñi lang thang baùt phoá). Rieâng giai ñoaïn 6 thaùng laøm luaän aùn toát nghieäp, coøn ñöôïc veà ôû vôùi gia ñình - cöù nhö laø “só quan”. Chính vì ñieàu kieän naøy maø chuùng toâi coù theå töï toå chöùc caùc chuyeán ngao du, tham quan, 627

thaêm baïn beø khi coù nhu caàu maø chuyeán du haønh ñaàu tieân laø ñaïp xe leân thaêm caùc “chieán höõu” ôû Ñaïi hoïc quaân söï.

Tröôùc Teát nguyeân ñaùn naêm 1974, chuùng toâi ñaõ hoaøn thaønh baùo caùo toát nghieäp. Sau Teát laø khoaûng thôøi gian cuoái cuøng ñöôïc “töï do”, khi ñaõ xong vieäc hoïc haønh vaø chôø tieáp nhaän coâng vieäc cuûa nhöõng só quan trong quaân ñoäi. Ngaøy ôû tröôøng Troãi, thöôøng ñöôïc caùc thaày toå chöùc cho ñi chôi daõ ngoaïi neân ñöùa naøo cuõng coù tình yeâu thieân nhieân. Nghe noùi ôû Haø Taây coù hoäi Chuøa Höông vui laém, nay laïi ñang “töï do”, chaúng leõ chæ soáng quanh quaån ôû nhaø vôùi gia ñình vaø ñi chuùc teát hoï haøng. “Maùu Troãi” noåi leân, chuùng toâi ruû nhau ñi pic-níc Chuøa Höông. Keá hoaïch ñi trong hai ngaøy. Caû nhoùm coù saùu teân: Hoaøng Quang, Töông Lai, Döông Minh (khoa Toaùn), Höõu Thaønh, Vieät Thaéng vaø Ñoân Nguyeân (khoa Lyù). Theo heïn, saùng sôùm, chuùng toâi “khaên goùi, quaû möôùp” leân ñöôøng.

Moãi ngöôøi mang theo moät ít thöùc aên, nöôùc uoáng. Rieâng Ñoân Nguyeân möôïn ñöôïc moät chieác maùy aûnh Canon loaïi xòn (chaéc töø chieán tröôøng mang ra?).

Khoâng nhö baây giôø, baøn daân thieân haï coù laém xe Caù maäp 15 choã, xe Ford hay Fiat…, xoaøng ra thì cuõng coù xe maùy ñeå ñi laïi; coøn thuôû aáy, chuùng toâi leát boä ra beán xe buyùt ñeå ñi vaøo Haø Ñoâng. Taïi Haø Ñoâng, chen chuùc maõi môùi kieám ñuû veù ñeå leân xe ñi Chuøa Höông. Tieát xuaân laønh laïnh, ñöôøng saù vaãn coøn vaéng veû. Chieác xe oâ toâ khaùch caø taøng, ì aïch leân ñöôøng, laàn löôït chaïy qua thò xaõ Haø Ñoâng, Ba La, Boâng Ñoû roài reõ ñi Bình Ñaø. Caøng xa Haø Noäi, ñöôøng caøng xaáu, chieác xe khaùch chaïy caø giöït, caø giöït, laùch qua caùc oå traâu, oå voi. Chæ coù hôn 50 caây soá maø phaûi gaàn tröa xe môùi tôùi Beán Ñuïc.

Ra beán ñoø, chuùng toâi hôi ngôõ ngaøng. Nhôù ñeán doøng suoái trong vaét, maùt laïnh ôû Ñaïi Töø, nhöõng con soâng huøng vó, ñaày aép kyû nieäm nhö soâng Ly, soâng Hoàng, soâng Ñuoáng, Luïc Ñaàu 628

Giang… thì khi ñöùng tröôùc moät doøng nöôùc ñuøng ñuïc, suoái khoâng ra suoái, soâng chaúng phaûi soâng laøm chuùng toâi hôi thaát voïng. Beán ñoø vaéng veû, löa thöa vaøi khaùch leân xuoáng. Hoûi giaù ñoø, caû boïn laïi giaät mình. Caû ñôøi chæ ñi ñoø ngang, chöù ñaõ coù ai ñi ñoø doïc, ñöùa naøo cuõng “trôïn maét” vì giaù moät chuyeán ñoø quaù ñaét. Nhìn sô ñoà khu vöïc Chuøa Höông, chuùng toâi thaáy beân phaûi suoái Yeán coù ñöôøng ñi boä men theo chaân nuùi, ñeán beán Thieân Truø laø coù caàu baéc qua suoái. Ñaõ töøng ñöôïc reøn luyeän haønh quaân ñeâm, moãi laàn ñi maáy chuïc caây soá, coøn laàn naøy ñi giöõa ban ngaøy ban maët, laïi chæ mang theo maáy thöù ñoà aên, thöùc uoáng, thì khaùc gì ñi… daïo. Theá laø chuùng toâi quyeát ñònh ñi boä.

Qua Ñeàn Trình laøm thuû tuïc xin “visa” vaøo Chuøa Höông, chuùng toâi haùo höùc leân ñöôøng.

Beân soâng, beân nuùi, phong caûnh thaät thô moäng. Ñeå chuaån bò cho Hoäi Chuøa Höông, con ñöôøng vöøa ñöôïc ñaép laïi, giaãy coû saïch seõ, uoán löôïn leân xuoáng, len loûi trong daõy nuùi ñaù. Gaëp chieác caàu tre thöù nhaát, chuùng toâi döøng laïi chuïp maáy kieåu aûnh vaø tranh thuû giaûi quyeát böõa aên daõ ngoaïi ñaàu tieân. Caøng vaøo saâu trong nuùi, caøng nhieàu mô. Caây naøo cuõng ñaày traùi, nhöng quaû môùi chæ baèng ñaàu ngoùn tay, chöa “xôi” ñöôïc. Chaúng maáy choác caû boïn thaáy noùng, moà hoâi öôùt ñaãm löng, phaûi döøng laïi côûi bôùt aùo aám vaét leân vai hoaëc toáng vaøo ba loâ. Vöøa ngaém caûnh, vöøa taùn doùc. Choã naøo ñeïp thì döøng laïi chuïp aûnh, meät ñaâu nghæ ñaáy. Thænh thoaûng môùi gaëp moät vaøi daân ñòa phöông.

Moät khoâng gian yeân tónh vaø trong laønh, chæ coù tieáng gioù lao xao, tieáng laù caây xaøo xaïc xen laãn tieáng chim hoùt líu lo. Thaät tuyeät vôøi!

Xeá chieàu, chuùng toâi ñeán cuoái ñöôøng. Moät chieác caàu tre daøi caû traêm meùt hieän ra. Ñaàu caàu beân naøy laø moät saân ñaù phaúng, naèm caïnh moät vaùch ñaù döïng ñöùng; ñaàu caàu beân kia laø beán ñoø Thieân Truø. Caûnh thì ñeïp, tinh thaàn thì quaù sung söôùng vaø maõn 629

Phuùt giaây thö giaõn tröôùc cöûa Chuøa.

nguyeän (vì ñaõ ñeán ñích), caû boïn reo leân, uøa xuoáng chaïy tung taêng treân saân nhö nhöõng ñöùa treû. Taát caû daøn haøng ngang treân caàu, ñaët maùy aûnh leân ba loâ, chuïp töï ñoäng moät kieåu ñeå ghi laïi “chieán tích lòch söû”: ñi boä töø Beán Ñuïc vaøo Thieân Truø. (Ñaây laø kieåu aûnh duy nhaát coù ñuû caû saùu ngöôøi). Sang ñeán Thieân Truø, taát caû bò choaùng ngôïp bôûi beà theá vaø neùt uy nghieâm, tónh laëng cuûa ngoâi chuøa - moät veû ñeïp ñuùng nghóa nôi “cöûa Phaät”.

(Khoâng oàn aøo, naùo nhieät, khoâng bon chen, xoâ boà, hôïm hónh… mang ñaày maøu saéc traàn tuïc nhö baây giôø!). Thaép höông vaø vaõn caûnh Thieân Truø xong, chuùng toâi choïn phöông aùn ñi tieáp. Caû boïn laïi xuùm xít nghieân cöùu sô ñoà khu vöïc Chuøa Höông, thaáy nhaùnh ñi Höông Tích xa hôn neân anh em quyeát ñònh ñi Hinh Boàng, ñeå toái kòp quay laïi nghæ ôû Thieân Truø, saùng sau seõ vaøo Höông Tích.

Thaät khoâng ngôø, ñöôøng ñi Hinh Boàng quaù vaát vaû. Ngaøy ñoù, ñöôøng leân chuøa chæ laø con ñöôøng moøn; nhieàu choã doác döïng ñöùng, maët ngöôøi ñi sau chaïm vaøo goùt chaân ngöôøi ñi tröôùc, coù nhöõng khe nuùi heïp chæ vöøa ñuû moät ngöôøi laùch qua… Tuy nhieân 630

cuõng chaúng “laø caùi ñinh gì” ñoái vôùi nhöõng ngöôøi lính ñaõ ñuôïc reøn luyeän 4-5 naêm ôû tröôøng Thieáu sinh quaân roài moät khoaù huaán luyeän “gheâ raêng” ôû tröôøng Quaân chính quaân khu Taû ngaïn.

Chuùng toâi laø nhoùm cuoái cuøng trong ngaøy leân Hinh Boàng. Thænh thoaûng laïi gaëp moät nhoùm ñi xuoáng. Giaø, treû gaëp nhau, thay cho lôøi chaøo thì moïi ngöôøi ñeàu noùi “Nam-moâ A-di-ñaø Phaät!”. Moät caûm giaùc thaät ñaëc bieät, cuõng chæ laø moät caâu noùi laëp ñi, laëp laïi nhöng sao nghe thaáy thaân thieän, vui veû vaø theå hieän roõ söï chia seû caû nhöõng meät nhoïc laãn nieàm vui trong moãi ngöôøi. Chuøa Hinh Boàng ôû trong hang, naèm giöõa löng chöøng nuùi, luùc ñoù raát thoâ sô, haàu nhö khoâng coù gì. Sö truï trì ñöôïc phaùi töø Trung öông hoäi veà troâng coi, chaêm soùc chuøa trong dòp leã hoäi. Doïc ñöôøng xuoáng nuùi, chuùng toâi taït vaøo moät ruoäng saén ñeå toå chöùc aên chieàu. Vieät Thaéng noåi tieáng veà taøi naáu nöôùng, nhöng trong hoaøn caûnh ñoù cuõng chæ bieåu dieãn ñöôïc moùn raùn laïp söôøn baèng oáng bô nöôùc chuoái. Ñeán toái mòt chuùng toâi veà laïi Thieân Truø.

Khoâng ñeøn ñieän, khoâng haøng quaùn naùo nhieät, xoâ boà. Trong chuøa vaéng ngaét. Treân nhöõng daõy phaûn lôùn (daøi ñeán caû chuïc meùt), döôùi aùnh ñeøn baõo, nhìn thaáy trong nhöõng chieác maøn gian laø nhöõng vò khaùch haønh höông ñang say söa giaác noàng, sau moät ngaøy vi haønh meät nhoïc. Voán öa sinh hoaït taäp theå, naùo nhieät, khoâng cho pheùp xaâm phaïm söï toân nghieâm cuûa chuøa vaø söï yeân bình cuûa moïi ngöôøi, keát hôïp vôùi maùu “phieâu löu”, chuùng toâi laúng laëng quay ra. Ñeán theàm cuûa moät cöûa haøng chuïp aûnh, anh em traûi aùo möa vaø ngaû löng. Chuyeän troø roâm raû, naèm maõi maø khoâng sao nguû ñöôïc. Maëc duø ñaõ nai nòt taát caû caùc loaïi quaàn aùo aám mang theo, nhöng caùi laïnh cuûa nuùi röøng ñang trong muøa ñoâng vaø caùi laïnh cuûa neàn xi maêng vaãn thaám vaøo ngöôøi, laïnh buoát. Ñeâm ñaõ khuya, söông nuùi giaêng môø aûo. Caû boïn loàm coàm döïng daäy, ruû nhau ñi kieám choã khaùc nhöng quyeát khoâng vaøo nguû chuøa. Gaàn chuøa coù moät loø nung voâi. Chuû 631

loø voâi vui loøng cho chuùng toâi nguû nhôø trong laùn chöùa saäy khoâ.

Chuùng toâi naèm luoân leân ñoáng saäy khoâ vaø chaát nhöõng boù saäy leân ngöôøi laøm chaên. Saäy caán laøm hôi ñau mình moät chuùt nhöng ñoåi laïi laø söï aám aùp. Huyeân thuyeân moät hoài roài caû boïn chìm vaøo giaác nguû luùc naøo khoâng hay.

Saùng hoâm sau, chuùng toâi leân ñöôøng vaøo Höông Tích. Tuy khoâng doác nhö ñöôøng vaøo Hinh Boàng vaø coù veû “ñöôïc ñaàu tö” nhieàu hôn (vì laø ñöôøng vaøo trung taâm khu Chuøa Höông) nhöng vaãn chæ laø con ñöôøng moøn vôùi nhöõng baäc leân xuoáng xeû thaúng vaøo nuùi. Khaùch haønh höông tay choáng gaäy truùc, keû vaøo, ngöôøi ra, gaëp nhau laø môû mieäng chaøo “Nam-moâ A-di-ñaø Phaät”. Maáy ñöùa chuùng toâi nghòch ngôïm laåm baåm nhaïi “A di ñaø… meät! Ñi thì meät maø… khoâng ñi thì thieät!”. (Chuyeán ñi naøy, anh em chuùng toâi cuõng coù chuùt “taø yù”. Chæ coøn moät thaùng nöõa laø trôû thaønh só quan - kyõ sö, maø laïi “hôi bò treû” neân chuùng toâi cuõng “yeát kieâu”.

Tuy vaäy, caû boïn cuøng coù “noãi ñau” chung, chöa ñöùa naøo coù “maûnh tình chính thöùc vaét vai”. Suoát cuoäc haønh trình cuõng chòu khoù “taêm tia”, nhìn ngöôïc, ngoù xuoâi, moûi heát “caû con maét beân phaûi” roài sang “con maét beân traùi” nhöng chaúng ñöôïc gì!?).

Khaùch haønh höông, duø giaø hay treû, duø laø ngöôøi thaønh thò hay noâng thoân, duø laø ngöôøi moä ñaïo hay chæ laø khaùch tham quan… ñeàu theå hieän söï chieâm ngöôõng chaân thaønh tröôùc veû ñeïp thieân nhieân, veû ñeïp cuûa moät vuøng ñaát Phaät. Duø ñaõ töøng lang thang caû buoåi trong loøng ñoäng Loâ Ñòch Nham ôû Queá Laâm, chuùng toâi vaãn caûm nhaän roõ söï kyø vó vaø thaâm nghieâm cuûa Höông Tích. Ñuùng laø “Nam thieân Ñeä nhaät ñoäng”! Voøm ñoäng vöøa cao laïi vöøa roäng laøm cho khaùch haønh höông nhö bò loït thoûm, caûm thaáy nhoû beù tröôùc cöûa Phaät. Muøi höông thoang thoaûng, tieáng moõ tuïng kinh loác coác, tieáng chuoâng chuøa aâm vang. Nhöõng hình khoái, töôïng phaät ñöôïc taïo hoùa hình thaønh töø thaïch nhuõ ñaõ ñeïp laïi caøng ñeïp hôn khi chuùng 632

Leã toång keát chieán dòch.

toâi thoaû thích ñi laïi, ngaém nghía, trao ñoåi yù töôûng hình dung cuûa moãi ngöôøi. Laøm theo daân chuùng, ai cuõng laáy hai tay höùng nhöõng gioït nöôùc nhoû xuoáng töø vuù ñaù, xoa leân maët laáy heân vaø thoaûi maùi xoa nhieàu laàn leân “ñaàu coâ”, “ñaàu caäu”. (Coù leõ thuaän lôïi vaø töï nhieân nhö theá neân sau naøy, khi xaây döïng gia ñình, phaàn lôùn tuïi toâi ñeàu ñuùng “keá hoaïch”!?). Chuùng toâi coá gaéng luoàn laùch leo leân tôùi “coång Trôøi” roài doø daãm, thaän troïng tìm ñöôøng xuoáng “aâm phuû”…

Cuoái cuøng cuõng ñeán luùc phaûi ra veà. Treân ñöôøng töø Höông Tích trôû laïi beán ñoø Thieân Truø, chuùng toâi döøng laïi beân ñöôøng ñeå aên tröa. Ñoù laø thôøi ñieåm “haïnh phuùc nhaát”, vì sau maáy böõa aên cöù phaûi deø seûn, “boùp moàm, boùp mieäng”, chuùng toâi quyeát ñònh “giaûi quyeát saïch” chöù khoâng ñeå “toàn kho”. Theâm nöõa, lang thang cuoác boä hôn moät ngaøy trôøi, ñeán söùc “voi” cuõng phaûi coù luùc kieät, chöù noùi gì ñeán söùc maáy anh lính chæ “maøi ñuõng quaàn treân gheá nhaø tröôøng”. Truùt heát ñöôïc nhöõng thöù mang 633

theo, caûm thaáy “nheï” caû ngöôøi. Anh em vô cuûi, nhoùm löûa, xì xuïp naáu nöôùng. Ñuùng laø moät böõa “lieân hoan toång keát daõ ngoaïi” thi vò vaø vui söôùng, khoâng keùm baát cöù moät cuoäc lieân hoan naøo.

Khi ñi trôû ra toaøn xuoâi doác neân chaû maáy choác ñaõ ñeán beán ñoø Thieân Truø. Laàn naøy khoâng ñi boä nöõa maø xuoáng ñoø doïc, trôû veà Beán Ñuïc. Töø treân thuyeàn, chuùng toâi môùi coù dòp ngaém nhìn caû moät vuøng trôøi nöôùc meânh moâng. Khoâng gian tónh laëng, yeân bình, chæ coù tieáng soùng voã ì oaïp vaøo maïn thuyeàn. Nhöõng chieác thuyeàn nhoû beù, moûng maûnh, chôû khaùch ngöôïc, xuoâi treân doøng suoái Yeán, troâng xa nhö nhöõng chieác laù tre. Thaät neân thô! Nhìn veà daõy nuùi Höông Tích, chuùng toâi chôït giaät mình, sao maø gioáng caûnh soâng nuùi, ñaát trôøi cuûa Queá Laâm ñeán theá! “San suaåy jaåu xíng”1! Töø caùi “quyeát ñònh oaùi oaêm” ban ñaàu (ñi boä vaøo Thieân Truø) vaø “coù veû aáu tró” (vì laø laàn ñaàu ñi Chuøa Höông), chuùng toâi ñaõ ñöôïc höôûng troïn veïn nieàm vui cho ñeán phuùt cuoái cuøng, khi thuyeàn caäp vaøo Beán Ñuïc.

Thaät ra “ñi Chuøa Huông” baây giôø laø “chuyeän thöôøng ôû… xoùm” vì ñaõ trôû thaønh neáp soáng, thaønh moát cuûa xaõ hoäi. Vaãn vuøng nuùi soâng ñoù, vaãn nhöõng hang ñoäng ñaõ toàn taïi bao ñôøi, nhöng ñaâu coøn ñöôïc caûnh xöa, tình thaät. Chuùng toâi may maén ñaõ coù moät chuyeán ñi thöïc söï “thieân nhieân” vaø coøn coù ñieàu kieän ñeå ñi du ngoaïn theo kieåu rieâng cuûa “lính ta”. Ñaáy chính laø ñieàu maø chuùng toâi muoán vieát ra, keå laïi vôùi moïi ngöôøi. Rieâng Höõu Thaønh, khi oân laïi chuyeän naøy, cöù tieác nuoái “khoâng bieát bao giôø Chuøa Höông yeân tónh trôû laïi?!”

T.L

1

Sôn thuyû höõu tình.

634

Gaëp nhau treân moïi neûo ñöôøng HOÀ BAÙ ÑAÏT Hoïc sinh khoùa 8

… Saùng sôùm ngaøy 22 thaùng 12 naêm 1971, hoïc sinh caùc tröôøng caáp III ôû Haø Noäi taäp trung veà vöôøn Baùch Thaûo, döï leã kyû nieäm ngaøy thaønh laäp Quaân ñoäi Nhaân daân. Nhaân dòp naøy, nhaân daân thuû ñoâ laøm leã ñoä n g vieâ n con em leâ n ñöôøng nhaäp nguõ. Ngoâ Taát Thaéng (khoùa 7) ñöôïc chæ ñònh thay maët thanh nieân Haø Noäi nhaäp nguõ, ñoïc Saün saøng leân ñöôøng nhaäp nguõ. quyeát taâm thö. Haø Huøng Thaéng (khoùa 6), Leâ Tröôøng Vyõ (khoùa 7) vaø toâi cuøng ñi ñôït naøy. Ñöùa naøo cuõng töï haøo vì daùm quyeát ñònh laøm moät vieäc troïng ñaïi vaø ñaày yù nghóa. Luùc taäp trung ôû Khu ñoäi Hoaøn Kieám thì gaëp Hoà Phöông Bình (khoùa 7).

Leân ñeán Baõi Nai (Löông Sôn, Hoaø Bình), taïi ñôn vò huaán luyeän cuûa Boä tö leänh Thuû ñoâ (C42, D54, E59), chuùng toâi coøn gaëp Vuõ Trung (khoùa 8), Thaùi Hoøa, Y Hoøa (khoùa 7) vaø anh 635

Nguyeãn Laâm “taéc ly” (khoùa 5) ôû chung ñaïi ñoäi; ñaïi ñoäi “haøng xoùm” coù Taán “caùo” (khoùa 6) vaø cuøng trung ñoaøn coøn coù Baïch Quoác Ñoaøn, Kim Cöôøng (khoùa 7).

Coù moät nhaân vaät ñaëc bieät laøm chuùng toâi bò baát ngôø laø thaày Ñaïp (ngöôøi daân toäc maø ngaøy ôû tröôøng quen goïi laø thaày Ñaït).

Vöøa töø trong röøng chui ra, vai ñang vaùc toøng teng maáy khuùc cuûi veà cho nhaø beáp thì thaáy moät ngöôøi cao lôùn, löng ñaàm ñìa moà hoâi, ñang ngoài nghæ ven ñöôøng; caïnh ñoù laø hai boù cuûi to ñuøng ñöôïc boù chaët caån thaän. Kính neå ñònh chaïy laïi laøm quen thì nhaän ra thaày. Giöõa röøng, hai thaày troø gaëp nhau hoan hæ troø chuyeän. Hoùa ra, thaày laø caùn boä khung ñaïi ñoäi trong cuøng tieåu ñoaøn. Quen mieäng goïi “thaày” thì thaày noùi: “Giôø chuùng ta laø ñoàng ñoäi roài, goïi nhau laø anh em cuõng ñöôïc.” Ñôït huaán luyeän ñoù chuaån bò cho chieán dòch lôùn ôû Quaûng trò naêm 1972 maø ñaøi baùo phöông Taây sau naøy goïi laø “Muøa heø ñoû löûa”. Taïi maët traän noùng boûng nhaát ngaøy aáy ñaõ coù maët hoïc sinh tröôøng Troãi. Trong baûy möôi moát ngaøy ñeâm baûo veä Thaønh coå, moät soá baïn ñaõ anh duõng hy sinh nhö Y Hoaø, Ñaëng Baù Linh, Vuõ Kieân Cöôøng, Nguyeãn Laâm, Trònh Thuùc Doanh. Moät soá thaày troø trôû veà nhöng mang treân mình thöông tích, trong ñoù coù thaày An, daïy theå duïc.

Sau naøy, khi veà caùc ñôn vò, toâi laïi coù dòp gaëp hoïc sinh tröôøng ta phuïc vuï trong caùc quaân binh chuûng. ÔÛ ñôn vò Haûi quaân, toâi gaëp Nguyeãn Chí Hoaø, Nguyeãn Thaéng Lôïi (“moùm”), Phaïm Ngoïc Thieát (khoùa 8), Döông Quang Thanh, Traàn Thanh Sôn, Nguyeãn Quoác Khaùnh, Vuõ Anh, Traàn Theá Daân, Nguyeãn Hoaøi Nhaân, Nguyeãn Chính AÁn (khoùa 7), Voõ Huøng Theá (khoùa 6), Tröông Ñoâng Nhaân, Voõ Theá Baêøng, Vuõ Huy Ñaêng (khoùa 5).

Trong soá lính Troãi veà Haûi quaân thì Nguyeãn Quoác Khaùnh, bò thöông trong traän chieán ñaáu vôùi maùy bay Myõ ôû Haûi Phoøng, 636

ngaøy 16 thaùng 4 naêm 1972 (khi vöøa troøn 3 thaùng tuoåi quaân).

Coøn Theá Daân vaø Chính Aán, bò thöông luùc laøm nhieäm vuï vaän taûi vuõ khí taïi Quaûng Bình. Soá coøn laïi ñeàu tham gia caùc chieán dòch phuïc vuï vaän taûi vaø chieán ñaáu ôû ñôn vò ñaëc coâng nöôùc cho ñeán chieán dòch Hoà Chí Minh. Sau chieán tranh, nhieàu baïn ñöôïc taëng thöôûng nhieàu huaân chöông, huy chöông.

Naêm 1973-1974, khi ñöôïc veà tröôøng Vaên hoùa quaân ñoäi nôi taäp trung caùn boä, chieán só trong toaøn quaân veà boå tuùc vaên hoaù ñeå cöû ñi ñaøo taïo só quan kyõ thuaät vaø chæ huy ôû caùc tröôøng só quan trong vaø ngoaøi nöôùc, toâi gaëp laïi caùc thaày, coâ giaùo cuõ cuûa tröôøng. Soá hoïc sinh coù chò Nguyeãn Thò Thaùi (khoùa 2) vaø Nguyeãn Vieät Trieàu, Traàn Thoáng Nhaát, Toáng Ngoïc Traùng (khoùa 7), Traàn Quoác Thaéng (khoùa 8) töø Boä tö leänh Thoâng tin veà; töø Toång cuïc Haäu caàn tôùi hoïc coù Phan Thaêng Long (khoùa 7), Phan Ñình Nhaân (khoùa 6); töø caùc ñôn vò phaùo vaø teân löûa phoøng khoâng (Boä tö leänh Phoøng khoâng-Khoâng quaân) coù Cao Quyù Vuõ (khoùa 8), Thaéng Bình (khoùa 7), Traàn Thaønh Coâng, Nguyeãn Vaên Tuaán “N”, Leâ Thanh Chung, Hoøa Bình “tuõn” (khoùa 6); caùnh boä ñoäi tình nguyeän ôû Laøo veà coù Cao “luøn”, Baïch Ñaêng Ñoàng (khoùa 7). Quaân chuûng Haûi quaân cöû Tröông Ñoâng Nhaân, Voõ Theá Baèng, Vuõ Huy Ñaêng, Traàn Theá Daân… roài Hoaøng Tam Chaâu (khoùa 6) töø boä tö leänh Taêng-Thieát giaùp, Vaên Tieân Phong (quaân khu Boán), Taán “caùo” töø mieàn Nam… cuõng ñöôïc cöû veà hoïc.

Sau khi tieåu ñoaøn toâi baøn giao taàu cao toác cho ñôn vò vaø veà ñoùng quaân ôû khu vöïc nuùi U Boø, Thuyû Nguyeân, Haûi Phoøng, coù moät laàn lang thang ra thò traán thì gaëp Vuõ Ngoïc Ñaïi (khoùa 8), laø lính phuïc vuï treân taàu haäu caàn, ñang “ñöôïc pheùp leân bôø”.

Hai ñöùa gaëp nhau keå ñuû thöù chuyeän treân trôøi, döôùi bieån, thaêm hoûi baïn beø Troãi naêm xöa, roài ai laïi voäi “veà nhaø” aáy. Cho ñeán ngaøy veà tröôøng Só quan Haûi quaân, ñoùng ôû Quaûng Yeân, toâi coøn 637

gaëp Hoà Thaêng Long (khoùa 8), laø boä ñoäi teân löûa baûo veä Vuøng Moû vaø baùc só Traàn Chí Nhaân (khoùa 4), môùi töø Ñaïi hoïc Quaân y veà boå sung cho quaân chuûng.

Ngaøy tieáp quaûn Ñaø Naüng, nhaân chuû nhaät ñöôïc pheùp vöôït soâng Haøn sang chôï Coàn mua baêng cassette ca nhaïc veà nghe thì thaáy anh Döông Thanh (khoùa 3) nheo nheùo goïi sau löng. Anh vaãy tay vaøo quaùn cho uoáng ly mía ñaù. Ñang khaùt laïi ñöôïc ngöôøi cho uoáng cho aên, ly nöôùc maùt tænh ngöôøi, laøm toâi nhôù maõi. Hoûi ra môùi bieát anh tham gia tieáp quaûn saân bay Ñaø Naüng, ñang khai thaùc kó thuaät maùy bay chieán ñaáu cuûa khoâng quaân nguïy.

Nhöõng ngaøy ñoùng ôû Quaân caûng Ñaø Naüng, toâi coøn gaëp Traàn Maïnh Tieán (khoùa 8) vaø anh Hoaøng Minh Chính (khoùa 3) veà ñôn vò radar baûo veä bôø bieån, coøn trung ñoaøn teân löûa phoøng khoâng cuûa anh Hoaøng Minh Nghóa (khoùa 4) ñang baûo veä saân bay Nöôùc Maën. Vui nhaát laø moãi laàn coù taàu vaän taûi quaân söï töø Haûi Phoøng caäp caûng, toâi ñaõ gaëp nhieàu göông maët quen thuoäc cuûa anh em tröôøng Troãi, ñang treân ñöôøng vaøo tieáp quaûn Saøi Goøn.

Laï nhaát laø, lính Troãi gaëp nhau baát cöù ñaâu, trong hoaøn caûnh naøo cuõng vui nhö ngaøy hoäi. Lôùp treân lôùp döôùi ngaøy ôû tröôøng coù khi khoâng bieát heát maët nhau, nhöng nghe ñoàn ôû ñôn vò beân coù lính Troãi thì moïi ngaên caùch khoâng coøn. Chuùng toâi töøng cuoác boä caû chuïc caây soá ñöôøng röøng chæ ñeå thaáy maët nhau vaø “boác pheùt” hôn tieáng ñoàng hoà, sau ñoù thì chaïy thuïc maïng veà ñôn vò cho kòp giôø ñieåm danh. Ñaõ gaëp nhau thì coù bao nhieâu ñoà trong ba-loâ ñeàu loâi ra heát. Baát cöù caùi gì “xôi”, huùt ñöôïc laø chia seû cho nhau; thaäm chí caû quaàn aùo (cho duø tieâu chuaån caáp phaùt cuûa moãi ngöôøi raát haïn cheá). Coù goùi löông khoâ A72 cuoái cuøng thì nheùt vaøo tuùi baïn, vì baïn coøn phaûi ñi xa. Tieàn coù trong tuùi moùc ra chia ñoâi, neáu baïn phaûi vaøo vuøng khoù khaên hôn thì “cöù caàm caû maø duøng”. Chuyeän keå laïi treân ñöôøng haønh quaân 638

vaøo Nam, Nguyeãn Laâm vaø Y Hoaø gaëp anh Trí Duõng, thaáy anh phaûi ñi tröôùc, ñaõ moùc tuùi taëng ngay caû goùi Tröôøng Sôn ñoû.

Ngaøy töø caùc chieán tröôøng aùc lieät trôû veà Laïng Sôn hoïc taäp, Phan Ñình Nhaân khoâng ngaàn ngaïi, thaùo treân tay chieác ñoàng hoà cuûa boá cho baùn ñi laáy tieàn chieâu ñaõi baïn Troãi. (Xin môû ngoaëc, Nhaân cuõng thöøa bieát ñaây laø kæ nieäm cuûa Chuû tòch Phiñen taëng, nhöng nhaên traùn suy nghó, roài… quyeát!). Coù tröôøng hôïp thieáu quaù, moät vaøi baïn coøn “taïm choâm” cuûa ai ñoù ñeå chieâu ñaõi chieán höõu. Thoâi cuõng laø loãi ngaøy coøn treû, chaéc ñeán giôø thì ngöôøi bò maát cuõng saün saøng boû qua(!?)

Nhöõng naêm thaùng khoaùc aùo lính, ñi ñeán ñaâu, toâi cuõng gaëp lính Troãi. Chuyeän veà lính Troãi soáng vôùi baïn beø vaø chieán ñaáu baûo veä Toå quoác thì keå maõi cuõng khoâng heát!

Ngaøy nay, vôùi bao lo toan böôn chaûi kieám soáng trong ñôøi thöôøng, coù nhöõng luùc thö thaû vaét tay leân traùn, daønh thôøi gian suy tö, coá hình dung laïi göông maët cuûa nhöõng baïn ñaõ ñi xa - nhöõng baïn ñaõ hy sinh cho Toå quoác. Nhôù laïi ngaøy coøn ngoài treân gheá nhaø tröôøng, maët ñöùa naøo cuõng non choeït, buùng ra söõa. Vaäy maø, vöøa nghe Toå quoác keâu goïi, caùc baïn ñaõ khoaùc aùo ra ñi thaät nheï nhaøng, thaät trong saùng, voâ tö! Treân chieán tröôøng aùc lieät, caùc baïn ñaõ chieán ñaáu anh duõng vaø ngaõ xuoáng khi môùi troøn möôøi taùm, ñoâi möôi. Hôn ba chuïc naêm ñaõ troâi qua, chuùng toâi (lôùp nhoû nhaát cuûa nhaø tröôøng) cuõng saép vaøo tuoåi 50. Moãi laàn hoïp maët, nhìn quanh thaáy toùc ñöùa naøo cuõng ñaõ ñieåm baïc.

Tuoåi treû ñaõ ñi qua, caùi giaø ñang xoàng xoäc ñeán!

Giaät mình chôït nghó, chính caùc baïn ñaõ hy sinh môùi chính laø nhöõng ngöôøi coøn treû maõi, khoâng bao giôø giaø!

H.B.Ñ

639

Kyù öùc ngöôøi ñi xa NGUYEÃN ANH MINH Hoïc sinh khoùa 6

Ñoäi boùng tröôøng Chu Vaên An naêm hoïc 1970 - 1971.

Sau ngaøy tröôøng Troãi giaûi theå, anh em khoùa 6 veà Haø Noäi hoïc tieáp naêm lôùp 10 (naêm cuoái chöông trình phoå thoâng). Caùnh veà tröôøng Chu Vaên An coù Phaïm Ngoïc Chænh, Cao Tuaán Anh, Vuõ Bieân Hoaø, Traàn Tuaán Quaûng, Hoà Trí Duõng, Nguyeãn Vaên Hoøa, Traàn Ñaêng Sôn, Vuõ Vieät Höng, Phaïm Hoaøng Höng cuøng toâi vaø nhieàu baïn khaùc nöõa ôû ñuû caùc khoái 8, 9, 10…

640

Coù leõ baïn seõ thaéc maéc: toâi lieät keâ ra ñaây teân nhieàu baïn theá ñeå laøm gì? Vì raèng, tröôøng Chu Vaên An laø nôi tuï hoïp cuûa raát nhieàu baïn Troãi sau ngaøy tröôøng Troãi giaûi theå, naêm 1970. Coù leõ laø tröôøng Chu Vaên An laø tröôøng ñoâng lính Troãi hoïc “nhaát Vieät Nam”, chæ sau chính tröôøng Troãi! Moãi khi nhaéc laïi teân töøng baïn, tröôùc maét toâi laïi hieän leân nhöõng hình aûnh nghòch ngôïm thuûa naøo. Nhôù nhöõng hoâm caû boïn cuøng troán hoïc, ruû nhau ra bôø Hoà Taây, ngay sau tröôøng ñeå taøo lao. Roài nhöõng buoåi quaàn nhau vôùi traùi boùng giöõa tröa heø oi aû. Ñaëc bieät, cuoái naêm hoïc 1970-1971, ñoäi boùng ñaù tröôøng Chu Vaên An (coù hôn nöûa laø lính Troãi) ñaõ thay maët hoïc sinh Haø Noäi thi ñaáu vôùi ñoäi Ñöôøng Saét Treû (coù taêng cöôøng theâm ba caàu thuû ñoäi hình chính thöùc). Ñoäi chuùng toâi coù môøi theâm moät soá baïn cuûa caùc tröôøng, trong ñoù coù Ngoâ Vieät Sôn, Nguyeãn Vaên Nam (lính Troãi hoïc tröôøng Ba Ñình). Traän ñoù, chuùng toâi ñaõ chieán thaéng vôùi tyû soá 3-1. Coù leõ ñoù laø nhöõng kyû nieäm cuoái cuøng cuûa thôøi hoïc sinh voâ tö.

Heø naêm 1971, nhieàu baïn ñöôïc tuyeån choïn vaøo quaân ñoäi, leân Ñaïi hoïc quaân söï. Sau moät naêm, moät soá ñi hoïc taïi caùc tröôøng só quan kó thuaät ôû caùc nöôùc thuoäc Khoái quaân söï Hieäp öôùc Vaùc-xoâ-vi. Khi toâi vaø Voõ Ñieän Bieân sang Lieân xoâ, vaøo hoïc tröôøng Phaùo binh Pen-za thì gaëp anh Chu Kì Minh, Nguyeãn Nhaät Minh, Löõ Thaùi, Töø Linh… (lính Troãi khoùa 2, 3) ñang hoïc naêm cuoái. Vì cuøng laø lính Troãi, laïi gaëp nhau nôi ñaát khaùch queâ ngöôøi, chuùng toâi raát möøng. Nhôø vaäy maø noãi nhôù nhaø, noãi nhôù queâ höông dòu ñi phaàn naøo, chuùng toâi nhanh choùng hoaø nhaäp vaøo cuoäc soáng môùi.

Naêm 1973, hoaø bình veà treân ñaát Baéc; sau ngaøy 30 thaùng 4 naêm 1975, ñaát nöôùc thoáng nhaát, cheá ñoä vôùi hoïc vieân só quan Vieät Nam ôû nöôùc ngoaøi cuõng ñöôïc caûi thieän. Trong 6 naêm hoïc ñöôïc veà pheùp hai laàn, cöù 2 naêm moät laàn. Nhôø chính saùch naøy maø moãi chuyeán hoài höông, anh em chuùng toâi töø boán phöông 641

Gaëp nhau taïi khaùch saïn Baéc Vó, Baéc Kinh, Heø 1976.

laïi coù dòp gaëp nhau, khi cuøng ñi treân nhöõng chuyeán taàu lieân vaän quoác teá. Caû boïn taäp trung veà Mat-xcô-va, töø ñaây Phoøng Tuyø vieân quaân söï seõ mua veù, saép xeáp caùc ñoaøn leân taàu veà Baéc Kinh. Thaät thuù vò vì trong khi con taàu lao vun vuùt qua nhöõng caùnh röøng tai-ga raäm raïp ôû mieàn Xi-beâ-ri, hay haøng traêm caây soá beân bôø hoà nöôùc ngoït lôùn nhaát theá giôùi Bai-can, roài nhöõng caùnh ñoàng boâng baït ngaøn tôùi taän chaân trôøi vuøng Maõn Chaâu Lyù, gaàn bieân giôùi Trung-Xoâ… thì chuùng toâi laïi len töø toa naøy sang toa noï, tay xaùch theâm chai Vod-ka Nga, tìm ñeán vôùi nhau haøn huyeân. Vì moãi ñöùa moãi tröôøng, moãi thaønh phoá khaùc nhau, thaäm chí ñöùa thì hoïc ôû Lieân xoâ, nhöng coù ñöùa laïi töø Ba lan, Tieäp Khaéc… trôû veà, neân khi gaëp nhau coù ñuû thöù chuyeän ñeå keå. Taàu lieân vaän chaïy caû tuaàn leã môùi tôùi Baéc Kinh, anh em vöøa ngaém nhìn phong caûnh qua cöûa soå, vöøa hít haø muøi chua chua cuûa baùnh mì ñen, nhaâm nhi vôùi li röôïu traéng, vöøa keå cho nhau nghe chuyeän hoïc taäp chuyeân moân, chuyeän reøn luyeän quaân söï, 642

luyeän taäp binh ñao, sinh hoaït vaên ngheä, theå thao, chuyeän gia ñình, thaäm chí caû chuyeän “ñaõ naém ñöôïc tay baïn gaùi”…

Chuyeän doâng daøi cho tôùi böõa aên môùi taïm döøng, coù khi ñeâm ñaõ khuya maø chöa muoán trôû veà cu-peâ (phoøng) mình ñeå nguû.

Töø Baéc Kinh leân taàu ñi tieáp veà Baèng Töôøng cuõng maát ba, boán ngaøy. Caûm ñoäng nhaát laø moãi laàn taàu chaïy qua thaønh phoá Queá Laâm, duø vaøo ban ñeâm hay ban ngaøy, chuùng toâi ñeàu í ôùi goïi nhau ra ñöùng beân cöûa soå, ngaém nhìn phoá xaù. Chæ thaáy nhaø cöûa, xe coä, caây coái loang loaùng tröôùc maét, vì taàu khoâng döøng.

Maëc duø vaäy, trong loøng ñöùa naøo cuõng nao nao! Trung Quoác ñaõ qua khoûi caùi thôøi kì aùc lieät cuûa Caùch maïng Vaên hoaù, nhòp soáng thanh bình ñang trôû veà vôùi ngöôøi daân Queá Laâm. Nhöõng daõy nuùi ñaù xanh ngaét, oâm laáy thaønh phoá, doøng Ly Giang trong xanh vaãn löõng lôø troâi. Nhìn thaáy caûnh xöa maø trong taâm mong coù ngaøy veà laïi Queá Laâm, ñeå ñöôïc döøng chaân beân bôø soâng Ly ngaém nhìn chuù voi giaø ñang huùt nöôùc, hay leo leân taàng treân Baùch hoaù Ñaïi Laàu tìm mua ñuû thöù keïo taåm va-ni ngoït gioïng; phaûi coù nhöõng phuùt giaây baùch boä töø trung taâm veà khu tröôøng Y Trung, nôi thaày, troø ta ñaõ taù tuùc trong naêm hoïc ñaàu tieân, xa hôn nöõa laø tôùi thaêm khu tröôøng môùi ôû Phong Khaåu hay ngaém nhìn quaàn theå töôïng thieân taïo baèng nhuõ thaïch, ñöôïc chieáu aùnh saùng maøu, trong haøng traêm meùt hang ñoäng cuûa coâng vieân Thaát Tinh Nham noåi tieáng… Ñuùng laø nhöõng gì ñaõ gaén boù vôùi nhöõng naêm thaùng cuûa tuoåi thô thaät khoù queân!

Heát thôøi gian nghæ pheùp, chuùng toâi chia tay gia ñình, baïn beø, ra ga Haøng Coû leân taàu ngöôïc veà phía baéc. Ñoaøn taàu lieân vaän quoác teá chaïy suoát ñeâm, cho ñeán môø saùng hoâm sau thì vöôït qua coät moác bieân giôùi. Khi nghe tröôûng taàu thoâng baùo treân loa: Taàu ñang qua coät “caây soá 0” giöõa bieân giôùi hai nöôùc Vieät Nam, Trung Quoác, trong loøng daâng leân nhöõng caûm xuùc khoù taû. Ñöùa naøo cuõng nhôù laïi caùi buoåi sôùm ngaøy muøng Moät thaùng gieâng 643

naêm 1967, cuõng treân moät chuyeán taàu lieân vaän, chuùng toâi nhöõng chuù beù thieáu sinh quaân, khoaùc treân mình caùi aùo boâng daøy suï, ñaàu ñoäi muõ boâng coù tai cuûa lính bieân phoøng - laàn ñaàu vöôït bieân giôùi sang ñaát baïn. Tranh thuû quaõng thôøi gian hai beân taïm ngöøng baén trong ñôït nghæ leã Noel vaø ñoùn naêm môùi 1967, cuoäc haønh quaân ñöa toaøn tröôøng sang Trung Quoác ñöôïc toå chöùc heát söùc khaån tröông, bí maät, baát ngôø, ñeå chuaån bò moät giai ñoaïn ñaøo taïo môùi. Noùi ñuùng ra laø ta ñaõ “bieát taän duïng khoaûnh khaéc tónh laëng cuûa chieán tranh” ñeå laøm moät cuoäc “chuyeån quaân ngoaïn muïc” maø keû ñòch khoâng theå ngôø tôùi! … Röøng bieân giôùi môø môø trong söông sôùm, xa xa ñaâu ñaây nghe thaáy tieáng gaø gaùy hay tieáng taùc cuûa nai röøng. Ñoaøn taàu hoån heån vöôït doác bieân giôùi, ñaàu maùy xì hôi nöôùc ra hai vaùch ta-luy, tieáng baùnh xe nghieán ken keùt vaøo ñöôøng ray, tieáng va chaïm kim khí cuûa nhöõng moùc toa… laøm chuùng toâi theâm xao xuyeán. Ñaây laø ga Baèng Töôøng... Nhôù naêm naøo, khi ñoaøn taàu lieân vaän Vieät Nam vöøa döøng baùnh, ñaõ thaáy haøng nghìn ngöôøi daân cuøng hoïc sinh thò traán Baèng Töôøng troáng giong, côø môû ra ñoùn “nhöõng chieán só töø tieàn tuyeán lôùn trôû veà”. Tieáng thanh la, tieáng chieâng troáng naùo nhieät, côø xí rôïp trôøi. Ñuùng laø khoâng khí cuûa moät ñaát nöôùc thanh bình. Vaäy maø chæ caùch veà phía nam chuïc caây soá, nôi aáy laø queâ höông chuùng toâi, nôi aáy ñang coù chieán tranh. Coù khi chæ ít phuùt nöõa thoâi laø beân aáy nghe thaáy tieáng gaàm ruù cuûa maùy bay Myõ, roài tieáng bom noå, roài khoùi löûa, cheát choùc. Khi vöøa ñaët chaân leân maûnh ñaát Baèng Töôøng, boïn treû chuùng toâi ñaõ caûm nhaän ñöôïc giôùi haïn giöõa chieán tranh vaø hoaø bình chæ gaàn nhau trong taác gang! Ñuùng laø ngay beân “ranh giôùi ñòa lyù giöõa hai quoác gia” laïi raát gaàn caùi “ranh giôùi cuûa söï soáng vaø caùi cheát”. Vaø caùi caûm nhaän aáy maõi khaéc ghi trong taâm khaûm chuùng toâi, ñeå roài moãi khi qua bieân giôùi, qua thò traán Baèng Töôøng, noù laïi ñöôïc khuaáy ñoäng leân.

644

Heø naêm 1976, töø Vieät Nam sang, khi taàu döøng ôû Baéc Kinh, chuùng toâi ñöôïc ñöa vaøo nghæ ôû khaùch saïn Baéc Vó,ø nôi döøng chaân cuûa haàu heát caùc ñoaøn löu hoïc sinh Vieät Nam, treân ñöôøng “Taây Du”. Caùnh hoïc vieân haûi quaân ôû Ba-cu coù Phaïm Ngoïc Chænh, Phaïm Hoaøng Höng, Traàn Tuaán Quaûng, Nguyeãn Quoác Thaéng (khoaù 6), Buøi Chuaån (khoùa 8), caùnh Phaùo binh Pen-za coù toâi. Baïn Taï Xuaân Sôn (“Tu la”) töø Hoïc vieän quaân söï Warsava (Ba Lan) veà cuøng caùc baïn Trung, Minh, Ninh… moät thôøi cuøng hoïc treân Ñaïi hoïc quaân söï. Ngay taïi saûnh khaùch saïn, chuùng toâi ñaõ ruû nhau chuïp moät taám aûnh kæ nieäm. Ñaõ maáy chuïc naêm troâi qua, cuoäc ñôøi coù nhieàu bieán ñoäng vôùi moãi ngöôøi, nhöng nhöõng kí öùc cuûa moät thôøi tröôøng Troãi thaät khoù queân.

Chính noù ñaõ goùp phaàn taïo neân baûn ngaõ cuûa moãi chuùng ta!

Ngaøy ñoùn Ngoâ Sôn, 4-2005 N.A.M

645

Ñieàu hieám thaáy VOÕ ÑIEÄN BIEÂN Hoïc sinh khoaù 6

Coù leõ hieám coù tröôøng naøo maø hoïc sinh hoïc vôùi nhau töø löùa tuoåi “ñaùnh bi ñaùnh ñaùo” cho ñeán khi toát nghieäp ñaïi hoïc, tröôûng thaønh; hieám coù tröôøng naøo hoïc troø laïi cuøng chôi vôùi nhau töø khoùa beù nhaát ñeán khoùa lôùn nhaát, laï hôn chæ leäch nhau coù moät khoùa (cheânh nhau coù moät tuoåi) cuõng “goïi nhau baèng anh xöng em” vôùi taát caû söï kính troïng. Thaät hieám coù baïn beø, hoïc sinh tröôøng naøo “thöông yeâu nhau hôn caû anh em ruoät” nhö ôû tröôøng Nguyeãn Vaên Troãi!

Sau khi hoïc xong naêm thöù nhaát Ñaïi hoïc quaân söï taïi Caàu Ñaù, Vónh Yeân, toâi cuøng moät soá baïn Troãi khoùa 6 (Phaïm Ngoïc Chænh, Taï Xuaân Sôn, Traàn Tuaán Quaûng, Löu Minh Sôn, Nguyeãn Quoác Thaéng, Phaïm Hoaøng Höng, Voõ Mai Nhaân, Nguyeãn Anh Minh, Nguyeãn Nam Ñieän…) ñöôïc cöû ñi ñaøo taïo ôû nöôùc ngoaøi. Ñoù laø giöõa naêm 1972, Myõ vaãn coøn neùm bom mieàn Baéc raát aùc 646

Hoïc vieân quaân söï Vieät Nam taïi tröôøng Phaùo binh Pen-za.

lieät. Chuùng toâi taäp trung hoïc chính trò taïi tröôøng Vaên hoaù Laïng Sôn. Taïi ñaây, chuùng toâi ñöôïc sô taùn veà caùc baûn cuûa ñoàng baøo ngöôøi Taøy. Cuõng taïi ñaây, chuùng toâi ñöôïc gaëp laïi caùc thaày, coâ tröôøng Troãi, ñang laø giaùo vieân cuûa tröôøng. Vui hôn, gaëp laïi caû anh Caàn “ñieác” chuyeân moå lôïn, gieát traâu thôøi coøn ôû tröôøng Troãi.

Sau moät thaùng chænh quaân, chuùng toâi ñöôïc phaân ñi caùc nöôùc, hoïc caùc ngaønh ngheà khaùc nhau. Ñi Lieân xoâ coù toâi vaø Anh Minh veà tröôøng Phaùo binh Pen-za; Ngoïc Chænh, Tuaán Quaûng, Phaïm Höng, Nhaân, Thaéng “híp” veà Ba-cu hoïc teân löûa Haûi quaân, Ñaêng Sôn veà tröôøng Coâng binh Kaliningrad, Hoaøng Tam Chaâu hoïc ôû Hoïc vieän thieát giaùp Matxcôva; Nguyeãn Vaên Nam, Leâ Kieân Thaønh veà hoïc laùi taïi Krasnodar… Rieâng moät soá anh em trong ñoù coù Taï Xuaân Sôn sang Ba lan ñeán Hoïc vieän Kyõ thuaät quaân söï Warsava, Löu Minh Sôn sang Hungary hoïc 647

ôû Ñaïi hoïc Baùch khoa Budapest, Nam Ñieän sang Leipzig (Coäng hoaø Daân chuû Ñöùc) hoïc in aán...

Chuùng toâi leân taàu töø Baèng Töôøng. Laïi gaëp laïi ñaát nöôùc Trung Hoa vó ñaïi. Chuyeán ñi raát vui vì ñöôïc ñi cuøng nhöõng baïn töø thuûa “maëc quaàn ñuøi”. Khi qua caùc ñòa danh quen thuoäc nhö Nam Ninh, Queá Laâm… gôïi laïi nhöõng kyû nieäm cuûa nhöõng naêm soáng taïi Y Trung, Phong Khaåu. ÔÛ Vieät Nam ñang “quen” aên ñoùi, khi leân taàu lieân vaän quoác teá ñöôïc “aên côm Taøu”, ai cuõng khoaùi. Ñeán böõa coù coâ nhaân vieân raát xinh, maëc ñoàng phuïc, ñoäi muõ keâ-pi ñeán töøng cu-peâ môøi ñi aên, maø laïi noùi baèng tieáng Vieät môùi söôùng! Ñeán Baéc Kinh, chuùng toâi nghæ vaøi ngaøy taïi khaùch saïn Baéc Vó, ñöôïc ñi tham quan Coá cung, Di Hoaø Vieân... Tröôùc khi rôøi Laïng Sôn, moïi ngöôøi ruû nhau mua vaøi kí thuoác laù cuoán Laïng Sôn, vaøng öôm, ñeå “laøm löông khoâ” ñi ñöôøng. Treân taàu lieân vaän Trung Quoác coù nhieàu hoïa baùo, taïp chí tuyeân truyeàn, trong ñoù coù taïp chí Pekin Review in treân giaáy poâ-luya moûng tang, duøng cuoán thuoác laù raát tuyeät. (Tuy vaäy khoâng ai daùm “ñoïc nhieàu”, moãi ngöôøi chæ thuû vaøi cuoán ñeå sang ñaát Nga duøng daàn). Sau ñoù, tieáp tuïc haønh trình leân phöông baéc sang Lieân xoâ qua ñöôøng Maõn Chaâu Lyù. Sang ñaát Nga, ñoaøn taàu ñoåi baùnh ôû Kur-scô, laàn ñaàu tieân vaøo “toa beáp” aên côm Taây, phaûi duøng tôùi dao, dóa. Thaät phieàn toaùi! Ñöùa naøo cuõng loùng ngoùng, caû boïn vöøa aên vöøa nhìn nhau cöôøi khuùc khích. Do tieáng taêm chöa thaïo, khi goïi moùn coù ñöùa vöøa xì xoà thì beáp ñaõ mang ra hai ñóa xuùp, coù baïn laïi ñöôïc nhöõng hai ñóa xa-lat. Moãi khi taøu döøng ôû caùc ga treân ñaát Nga, chuùng toâi xuoáng ga, caùnh “ghieàn thuoác” mang thuoác laù cuoán ra môøi baïn, coøn daân Nga thì môøi laïi “thuoác coù caùn”. Hai beân huùt phì pheøo vaø noùi cöôøi vui veû, (nhaåm tính, coù leõ baïn thieät hôn mình!). Taàu veà ñeán Matxcôva, chuùng toâi ñöôïc chuù Haûi, tuyø vieân quaân söï, ra ñoùn vaø phaân veà caùc tröôøng.

Anh em Troãi taïm chia tay nhau.

648

Rieâng toâi vaø Anh Minh, khi veà ñeán tröôøng Phaùo binh Penza thì thaät may vì gaëp ngay nhöõng khuoân maët quen thuoäc cuûa maáy oâng anh Troãi. Khoaù 2 coù caùc anh Chu Kyø Minh, Phaïm Gia Löông, Nhaät Minh, Phaïm Sôn, Duy…; khoùa 3 coù caùc anh Töø Linh, Löõ Thaùi, Vöông Minh Saùch, Chính, Hoaøng… Ñang buoàn vaø lôù ngôù vì môùi xa nhaø, chuùng toâi lieàn nhaän ñöôïc söï giuùp ñôõ cuûa caùc oâng anh; töø nhöõng vieäc raát nhoû nhö mua moät tuyùp thuoác ñaùnh raêng, saém boä quaàn aùo choáng reùt, cho ñeán caùch hoïc haønh, giao tieáp. Thôøi gian ñoù taïi tröôøng Pen-za coù khoaûng 100 hoïc vieân Vieät Nam, trong ñoù coù ñeán vaøi chuïc anh em Troãi caùc khoùa 2, 3 vaø 6.

Ngaøy nghæ, caùc anh hay ruû chuùng toâi ñi xem phim, chôi boùng ñaù, chôi côø vua hay hoaït ñoäng nhöõng moân theå thao muøa ñoâng nhö tröôït baêng, tröôït tuyeát. Laâu laâu laïi ñi chôï mua thöïc phaåm veà naáu caùc moùn aên daân toäc (nem raùn, chaân gioø naáu maêng…) ñeå caûi thieän vaø nguoâi ñi noãi nhôù nhaø. Moãi khi ai coù thö nhaø sang thì chaúng keùm gì ngaøy hoäi, ñoïc roài chuyeàn tay nhau xem. Thôøi ñoù ñaát nöôùc coøn chieán tranh neân kyû luaät taïi caùc tröôøng quaân söï taïi Lieân xoâ raát nghieâm. Phoøng Tuyø vieân quy ñònh khi ra ngoaøi doanh traïi, ñi chôi phoá, phaûi theo “toå tam tam”. Voán coù tinh thaàn ñoàng ñoäi, ñi ñaâu maáy anh em Troãi cuõng ruû nhau neân khoâng vi phaïm noäi quy laïi raát thoaûi maùi vì baïn beø taâm ñaàu yù hôïp. Muøa heø, caùc anh coøn ruû chuùng toâi xuoáng noâng trang thu hoaïch leâ, taùo giuùp daân hoaëc ñi “pic-níc” caâu caù. Ñaây cuõng laø dòp ñeå tìm hieåu theâm ñôøi soáng vaên hoaù, xaõ hoäi cuûa daân baûn ñòa vaø trau doài theâm voán tieáng Nga. Quaû thaät nhôø gaàn caùc em gaùi Nga neân ñöùa naøo cuõng “noùi soõi haún ra”.

Keát quaû hoïc taäp cuûa caùnh lính Troãi raát khaù. Toâi nhôù maõi naêm 1973, 1974 trong hai kì baûo veä toát nghieäp ñöôïc môøi ñi döï, caùc anh Chu Kì Minh, Töø Linh, Löõ Thaùi ñöôïc nhaø tröôøng trao 649

baèng ñoû, coøn anh Nhaät Minh ñöôïc trao huy chöông vaøng phaàn thöôûng cao quyù nhaát cho nhöõng hoïc vieân trong 5 naêm hoïc ñaït toaøn ñieåm 5 (ñieåm cao nhaát)! Töø ñoù trôû ñi, hoïc vieân caùc nöôùc raát khaâm phuïc hoïc vieân Vieät Nam. Coøn chuùng toâi raát töï haøo vaø laáy ñoù laøm taám göông ñeå töï phaán ñaáu vöôn leân.

Sau naøy, toát nghieäp veà nöôùc, chuùng toâi thöôøng xuoáng coâng taùc taïi caùc ñôn vò neân cuõng coù ñieàu kieän ñeå gaëp nhau. Cho ñeán nay, nhieàu ngöôøi ñaõ chuyeån ngaønh, giaûi nguõ, thaäm chí veà höu nhöng moãi khi gaëp laïi vaãn nhaän ra nhau vaø soáng thaân thieát nhö thuûa caùch ñaây maáy chuïc naêm veà tröôùc. Chæ tieác raèng thôøi gian troâi qua khoâng chæ laøm cho toùc ta theâm baïc maø coøn laøm cho töûu löôïng ngaøy moät giaûm ñi. Xin taïm duøng lôøi moät baøi haùt maø ca só Myõ Taâm hay haùt ñeå keát: Öôùc gì cho thôøi gian trôû laïi! Öôùc gì…...

V.Ñ.B

650

Töø baùo töôøng tôùi chieán tröôøng “Hình aûnh ngöôøi chieán só giaûi phoùng vôùi khaåu B40 treân vai…”

Ghi theo lôøi keå cuûa Vuõ Hoøa Bình (khoùa 6) NGUYEÃN XUAÂN LOÄC Hoïc sinh khoùa 6

Laø hoïc sinh tröôøng Thieáu sinh quaân Nguyeãn Vaên Troãi, khoâng ai trong chuùng ta coù theå queân ñöôïc nhöõng tôø bích baùo, baùo lieáp, baùo töôøng, ñöôïc “xuaát baûn” vaøo ñaàu moãi naêm hoïc môùi. Ngaøy ôû Ñaïi Töø, tröôøng ta ñaõ coù Ngaøy Hoïâi baùo toaøn tröôøng; khaù raàm roä, quy moâ. Caùc “caây veõ” cuûa caùc lôùp tha hoà khoe “hoa” tay, coù baïn coøn ñöôïc boá trí nghæ taêng gia buoåi chieàu ñeå ôû nhaø saùng taùc… Khi sang Queá Laâm, vieäc ra baùo ñöôïc toå chöùc quy cuû hôn. Baùo ñöôïc naâng caû veà noäi dung laãn hình thöùc.

651

Hình aûnh ngöôøi chieán só giaûi phoùng mieàn Nam: ñaàu ñoäi muõ tai beøo, chaân xoû deùp cao su, aùo nheùt trong quaàn, taám vaûi duø nguïy trang bay phaáp phôùi sau löng, khaåu B40 vaùc treân vai saün saøng baén chaùy xe taêng ñòch ñöôïc caùc “hoïa só tí hon” theå hieän raát nhieàu treân maët baùo. Coù chaân trong nhoùm laøm baùo cuûa trung ñoäi, toâi cuõng ñaõ töøng hai laàn veõ hình aûnh naøy.

Vaø thaät baát ngôø, taïi chieán tröôøng ñoû löûa Quaûng Trò naêm 1972, toâi laïi chính laø ngöôøi naâng khaåu B40 treân vai, maét ngaém vaøo chieác xe thieát giaùp cuûa ñòch, boùp coø… vaø xe ñòch boác chaùy! Theá laø hình aûnh treân baùo töôøng ngaøy naøo nay ñaõ trôû thaønh chuyeän coù thaät trong ñôøi!

Thaät laø thuù vò! Kyû nieäm veà ñôøi lính coù bieát bao vui buoàn saâu ñaäm, nay xin keå theo loái taûn vaên ñeå cuøng taâm söï.

CHUYEÄN SAU KHI RÔØI TRÖÔØNG TROÃI Giöõa naêm 1970, tröôøng ta keát thuùc ñaøo taïo. Khoùa 6 cuõng vöøa hoaøn thaønh chöông trình lôùp 9 phoâû thoâng. Toâi cuøng nhieàu baïn ñöôïc traû veà gia ñình, tieáp tuïc hoïc lôùp 10 taïi Haø noäi. Nieân khoùa 1970-1971 troâi qua raát nhanh. Chöa kòp heát tính nhaùt gaùi (do soáng nhieàu naêm vôùi toaøn caùc baïn trai), thì ñaõ phaûi ñoái maët vôùi kyø thi ñaïi hoïc naêm 1971. Ba toâi khuyeân: “Nöôùc ta laø nöôùc noâng nghieäp, neân choïn ngaønh cheá bieán thöïc phaåm, con aï!”. “Vaâng, con seõ thi vaøo Ñaïi hoïc Coâng nghieäp nheï”. Thi ñoã, toâi nhaäp hoïc. tröôøng sô taùn treân Thaùi Nguyeân. Loaùng moät caùi ñaõ gaàn heát naêm thöù nhaát. Naêm 1972 saép ñeán seõ laø naêm baûn leà, naêm baàu cöû Toång thoáng Myõ.ø Boä Chính trò quyeát ñònh tung ra nhöõng cuù ñaám chieán löôïc, nhaèm xoay chuyeån tình theá treân baøn ñaøm phaùn. Nhöng haàu heát thanh nieân mieàn Baéc, tröôùc ñoù, ñaõ doàn ra maët traän, soá coøn laïi hôi moûng, noùi chính xaùc hôn laø thieáu quaân traàm troïng.

Vaäy laø, ñôït naøy phaûi huy ñoäng caû sinh vieân, hoïc sinh caáp III 652

(löïc löôïng maø tröôùc ñaây chöa phaûi ñoäng ñeán). Cuøng anh em trong lôùp, toâi vieát ñôn tình nguyeän vaøo quaân ñoäi. Ñôøi lính thöïc söï baét ñaàu!

LAØ TAÂN BINH HAY CÖÏU BINH ?

Thaùng 5 naêm 1972, toâi nhaäp nguõ. Vaäy toâi laø “taân binh” ö?

Khoâng! Qua 5 naêm reøn luyeän döôùi maùi tröôøng Thieáu sinh quaân, toâi ñaõ laø moät ngöôøi lính thöïc thuï. Ngay caû khi ñi aên côm cuõng phaûi xeáp haøng ñi ñeàu cô maø. Noùi laø “taùi nguõ” nghe coù veû chuaån hôn! Cuõng nhôø nhöõng buoåi chieàu taäp xaø ñôn, xaø keùp vaø ñaù boùng thöôøng xuyeân ngaøy coøn ôû tröôøng maø söùc toâi khaù deûo dai. Caùnh thö sinh Haø Noäi coøn goïi toâi baèng “anh” ngoït xôùt, duø ngang tuoåi. Toâi laø caùi ñaàu taàu keùo baêng baêng moïi vieäc trong ñôn vò. Beáp Hoaøng Caàm - toâi ñaøo. Vaùc gaïo ñaïn - toâi laõnh. Thu dung1 giaùo duïc - toâi leân lôùp. Ñoäng vieân lính môùi luùc haønh quaân - toâi pha troø, keå chuyeän. “Ñaï laø lính Troäi thì caûi chi cuïng maàn ñöôïc heát troøi!”2 Ba toâi laø chieán só Nam tieán 1945, caùn boä cao caáp ngaønh Coâng an. Vaäy toâi coù ñöôïc öu tieân gì khoâng? Xin traû lôøi: Coù vaø khoâng! Nhôù nhöõng ngaøy haønh quaân vaø chieán ñaáu taïi maët traâïn Quaûng Trò, coù leõ toâi ñaõ ñöôïc caáp treân öu tieân khi giao nhieäm vuï laøm trung ñoäi tröôûng vaän taûi trôï chieán, khoâng phaûi caém treân choát lieân tuïc. Coøn thaùng 4 naêm 1975, moät trôï lyù caùn boä ñaõ hoûi xem toâi coù ñi hoïc 7 naêm veà quaân baùo taïi Coäng hoøa Daân chuû Ñöùc khoâng. Toâi ñaõ töø choái vì ñang laø ngöôøi lính tham gia Chieán dòch Hoà Chí Minh, giaûi phoùng hoaøn toaøn mieàn Nam.

1 2

Nhöõng boä ñoäi yeáu keùm, ñaøo nguõ. “Ñaõ laø lính Troãi thì caùi chi cuõng maàn ñöôïc heát troïi!”

653

Ngoaøi nhöõng ñieàu ñoù, toâi ñaõ phaûi traûi qua moïi thöû thaùch nhö vôùi nhöõng chieán só boä binh khaùc. Suoát moät thôøi gian töø thaùng 9 naêm 1972 ñeán thaùng 9 naêm 1975, toâi luoân laø lính cuûa tieåu ñoaøn 3, trung ñoaøn 101, sö ñoaøn 325, quaân ñoaøn 2. ÑEÂM CHIEÁN TRÖÔØNG GIOÁNG NHÖÕNG ÑEÂM BAÉC THAÙI AÁn töôïng saâu saéc cuûa nhöõng ngaøy ñaàu môùi nhaäp tröôøng coù nhieàu, nhöng ñaëc bieät nhaát laø baàu trôøi ñeâm. Môùi rôøi Thuû ñoâ maø nhöõng buoåi toái chæ ôû trong boán böùc töôøng saùng ñieän; ñeán khi leân tröôøng thì maøn ñeâm saùt ngay caïnh cöûa soå, chæ giôùi haïn bôûi ngoïn ñeøn daàu. Nhìn qua maùi laù ñaõ laø baàu trôøi. Trong caùc buoåi sinh hoaït trung ñoäi, ñaïi ñoäi, tha hoà maø ngaém caùc vì sao lung linh. Toâi coøn nhôù trong moät baøi baùo lieáp, moät baïn cuøng lôùp ñaõ trích daãn moät caâu raát hay: “Tuoåi treû laø caûm ñöôïc söï töôi môùi”. Ñuùng quaù! Trôøi ñeâm röøng Tam Ñaûo trong laønh deã thaám vaøo taâm hoàn chuù chieán só 11-12 tuoåi, ñeå chuù boài hoài khaéc khoaûi moãi laàn ngaãm ñeán noù.

Sau naøy vaøo chieán tröôøng, coù nhieàu ñeâm naèm chôø ñeán giôø G – giôø haønh ñoäng. Röøng Tröôøng Sôn cuõng hao hao gioáng röøng Baéc Thaùi. Vaø caùi caûm giaùc chôø ñôïi phuùt giaây lòch söû, chuyeån traïng thaùi cuõng heät nhö caûm giaùc ngaøy môùi leân röøng.

Baâng khuaâng, khaéc khoaûi, chôø ñôïi! Soá phaän cuûa töøng ngöôøi ñaõ gaén lieàn vôùi vaän meänh cuûa daân toäc. Noù laøm chuùng ta gaén keát laïi - lôùn leân - töï haøo vaø haïnh phuùc!

SÖÏ AÙC LIEÄT CUÛA MAËT TRAÄN QUAÛNG TRÒ Thaät khoâng buùt naøo taû xieát söï aùc lieät aáy! Caùi thôøi treû con, chuùng ta coù leõ chæ vaøi laàn lieàu maïng treøo me, treøo saáu maø keå ñi keå laïi suoát cho chuùng baïn cuøng nghe. Coøn khi chuùng toâi ôû 654

Quaûng Trò naêm 1972 thì phaûi ñoái choïi vaø nhö chôi “uù tim” vôùi thaàn cheát, haàu nhö moãi ngaøy. Phaûi tieáp teá cho choát, moãi ngaøy moät laàn. Khi ñi: ñeo treân vai löông thöïc, vuõ khí, thuoác men; khi veà: caùng, coõng thöông binh, lieät só. Quaõng ñöôøng chæ ñoä hai caây soá maø phaûi höùng ñuû loaïi bom ñaïn, doàn daäp vaø aùc lieät.

Toâi ñaõ goïi laø “uù tim” vì phaûi ñoaùn quy luaät maø ñi. Hoâm nay noù baén phaùo beân phaûi hay beân traùi, noù neùm bom toïa ñoä hay cöôøng kích, noù tung bieät kích hay chæ coù maùy bay trinh saùt, phaùo baày baén ngaãu nhieân hay quaõng caùch theo thôøi gian? Maø ñoaùn truùng cuõng chæ laø 70%, coøn thì phaûi lieàu maø ñi(!). Baây giôø ngaãm laïi, thaáy mình thoaùt ñöôïc ngaàn aáy bom ñaïn vaãn khoâng lí giaûi noåi vì sao?! Ñaõ coù laàn toâi suyùt bò baét laøm tuø binh. Chính thoùi quen nghi binh do hay chôi ñaùnh traän giaû hoài beù ñaõ cöùu thoaùt. Laàn aáy, tröôùc khi ñöa tieåu ñoäi vaän taûi leân choát, toâi ñaõ choïn moät caây cao laøm vaät chuaån. Luùc veà, toâi cuøng moät ñoàng ñoäi caùng moät thöông binh. Do vuõ khí coàng keành neân nhoùm chuùng toâi ruùt veà cöù cuoái cuøng. Nhìn sang caây cao laøm vaät chuaån thaáy maát tieâu roài! Bom ñaïn ñaõ tieän ngang thaân noù. Trôøi gaàn toái vaø ba chuùng toâi ñaõ bò laïc sang phía ñòch. Gay quaù! Ñang boø sau moät buïi caây thì thaáy tieåu lieân ñòch naõ lieân hoài veà phía chuùng toâi. Chôø tôùi khi toái trôøi môùi tìm ñöôøng veà (nhö trong caùc boä phim chieán ñaáu “hoài hoäp”) thì bò baét laø caùi chaéc. Toâi ñoaùn ñòch ñaõ quan saùt roõ chuùng toâi, nhöng chöa daùm xoâng ra vì trôøi coøn saùng, sôï aên ñaïn. Chuùng seõ ñôïi ñeán toái môùi caát voù.

Quan saùt laïi thaät kyõ, toâi ñaõ nhaän ra moät hoá bom quen thuoäc. Ñaùng leõ phaûi ñi töø choát veà phía sau thì loøng voøng theá naøo, chuùng toâi laïi ra phía tröôùc choát quaân ta, caùch khoaûng 100m. Ñòa hình hoaøn toaøn troáng traûi. Luùc naøy laø luùc caàn coù oùc saùng taïo. Toâi laáy chieác muõ tai beøo vaø moät chieác aùo quaân phuïc khoaùc leân moät chaïc caây, buoäc daây duø vaøo thaân caây roài thoøng 655

daây boø ñi. Toâi beá xoác ñoàng chí thöông binh leân vai roài noùi vôùi caäu chieán só ñi theo: “Baây giôø caäu seõ rung daây, khi ñòch baén vaøo hình noäm thì toâi seõ voït tieán vaøo hoá bom. Caäu phaûi nhanh tay neùm moät quaû löïu ñaïn roài voït theo toâi vaøo hoá bom”. Ñôïi cho trôøi nhaù nhem toái, toâi haï leänh: “Rung!”, roài chaïy thaät nhanh ra hoá bom. May quaù, caû ba chui toït vaøo hoá bom maø khoâng ai vieäc gì. Ñang tính caùch ñi tieáp vì töø hoá bom veà ñeán choát cuûa ta chæ coøn 40m thì ñoàng ñoäi treân choát ñaõ nhìn thaáy, naõ ñaïn lieân tieáp veà phía ñòch vaø ñoùn ñöôïc chuùng toâi veà tôùi. Huù vía!

TRAÄN THAÉNG ÑAÕ ÑÔØI NHAÁT! Ñoù chính laø traän Cöûa Vieät, vaøo dòp tröôùc Teát Nguyeân ñaùn 1973. Sau naøy, cuoäc haønh quaân thaàn toác taùo baïo truy kích ñòch suoát ven bieån mieàn Trung cuõng vui nhöng traän Cöûa Vieät, vôùi toâi, ñaùng nhôù nhaát! Ñoù laø traän ñaàu tieân ñaùnh nguïy maø khoâng phaûi höùng chòu hoûa löïc bom phaùo cuûa Myõ vì Hieäp ñònh Paris ñaõ kí keát. Traän naøy ta ñaõ chuaån bò kyõ. Ño phaàn töû phaùo saün saøng. Naáp kín, nguïy trang kyõ nhö hoå saép voà moài. Haèng traêm xe ñòch naèm ngaâm trong caùt, khoâng leân bôø ñöôïc, bò truùng haøng traêm phaùt ñaïn phaùo cuûa ta. Phaùo binh giaõ thoaûi maùi! Caû moät löõ ñoaøn cô giôùi taêng cöôøng bò tieâu dieät hoaøn toaøn. Caûnh chieán tröôøng troâng nhö trong boä phim “Giaûi phoùng” cuûa Ñieän aûnh Xoâ Vieát quay veà Chieán tranh theá giôùi laàn thöù Hai. Traän naøy ñôn vò toâi boá trí ôû xa, bieát laø baén chaúng tôùi nhöng vaãn naõ AK thoaûi maùi veà phía ñòch(!).

CHUYEÄN BAÂY GIÔØ MÔÙI KEÅ Baây giôø xin keå veà traän ñaùnh xe ñòch. Ñoù laø ngaøy 29 thaùng 12 naêm 1972, cuøng vôùi thôøi gian Chieán dòch 12 ngaøy 656

ñeâm ñang dieãn ra treân mieàn Baéc. Ñaõ hai tuaàn nay, haàu nhö ñòch khoâng heà neùm bom vaøo khu vöïc ñôn vò toâi ñoùng quaân. Vôùi lính vaän taûi, ñaây thaät laø moät dòp may! Gaëp thôøi cô ít bò phi phaùo, trung ñoäi vaän taûi nhoû beù cuûa toâi tranh thuû taêng chuyeán taêng haøng. Thöôøng laø moät ngaøy moät chuyeán, baây giôø thì ngaøy hai, ba chuyeán. Hoâm aáy, toâi vaùc moät chuøm ñaàu ñaïn B40 treân vai, moät chieán só môùi ñi keøm vaùc boù thaân suùng. Ñaõ gaàn ñeán traân ñòa, trôøi coøn sôùm, nhöng khoâng thaáy ai. Toâi hôi lo lo. Boãng thaáy moät caùi ñaàu nhoâ leân töø coâng söï, moät chieán só treû goïi to: “Anh Bình, caùc anh baûo leân ñöôøng lôùn ngay, taêng cöôøng löïc löôïng ñaùnh ñòch môùi noáng ra”.

Thì ra, boïn nguïy thaáy quan thaày Myõ neùm bom Haø Noäi vaø nghó “thôøi cô” cuûa chuùng ñaõ ñeán, lieàn ñieàu moät ñoaøn caû taêng laãn thieát giaùp “choïc” vaøo tuyeán phoøng ngöï cuûa tieåu ñoaøn toâi. Toâi haï ngay ñaïn treân vai xuoáng, laép vaøo thaân suùng roài vaän ñoäng ra ñöôøng lôùn. Ra tôùi nôi ñaõ thaáy lính ta naèm raûi doïc veä ñöôøng. Moät ñoaøn 15 chieác xe saép vaøo taàm ngaém. Sao ngon laønh quaù vaäy? Sau naøy môùi bieát, trinh saùt kyõ thuaät cuûa ta ñaõ doø soùng ñaøm thoaïi vaø baét ñöôïc tin ñòch truyeàn leänh haønh quaân. Laäp töùc ta ñaõ toå chöùc ñoùn loõng. Ñaïi ñoäi tröôûng töø xa ra kyù aùm hieäu phaân coâng toâi ñaùnh chieác xe thieát giaùp M113 chaïy ngay sau xe taêng M41. Vöøa gaät ñaàu ñaõ thaáy phía ñoù ñaïn choáng taêng noå aàm aàm. Toâi giöông suùng leân ngaém thaät caån thaän, khi xe ñòch vöøa döøng laïi, toâi boùp coø. Truùng roài! Neáu baïn hoûi caûm giaùc luùc nhìn xe ñòch chaùy nhö theá naøo thì toâi xin traû lôøi: Vöøa nhìn thaáy xaùc noù tung ra nhö laøm baèng cac-toâng chöù khoâng phaûi baèng theùp, loøng toâi boãng raïo röïc! Sau ñoù toâi coøn baén hai quaû ñaïn nöõa, nhöng khi veà bình coâng thì khoâng ñöôïc tính. (Coù leõ noù ñaõ truùng ñaïn cuûa chieán só khaùc tröôùc roài). Ñoaøn xe ñòch bò tieâu dieät hoaøn toaøn!

657

TÌNH BEØ BAÏN, TÌNH ÑOÀNG CHÍ Khoùa 6 laø khoùa coù nhieàu baïn tröïc tieáp caàm suùng chieán ñaáu nhö Nguyeãn Duy Ñaûo, Vuõ Hoøa Bình – lính boä binh Quaûng Trò; Ñinh Ngoïc Quaân, Cao Tuaán Anh – lính cao xaï phoøng khoâng Tröôøng Sôn (1971-1972); Traàn Thaønh Coâng, Nguyeãn Anh Tuaán – traéc thuû teân löûa; Chu Taán Quang, Nguyeãn Vieät Thaønh (Thaønh “veïo”) - cuøng laø boä binh maët traän Taây nguyeân (1971-1972), Voõ Nguyeân Troïng – lính boä binh sö ñoaøn 1 (maët traän Taây Nam Boä), caû ba ñeàu ñaõ hy sinh; Leâ Quoác Bình - lính phaùo cao xaï tham gia traän “Ñieän Bieân Phuû treân khoâng”; Ngoâ Vieät Trung, Nguyeãn Tieán Quaân - lính phaùo tham gia chieán tranh bieân giôùi; Döông Thaùi Bieân, Nguyeãn Vaên Nam, Voõ Hoàng Theá tham gia ñaùnh Poân Poát cuøng nhieàu baïn khaùc…

Sinh ra töø nhöõng gia ñình coù cha meï ñaõ töøng khoaùc aùo lính, cho ñeán khi ñöôïc taäp trung veà hoïc taäp, reøn luyeän döôùi maùi tröôøng quaân ñoäi, taát caû chuùng ta ñaõ “sinh ra trong khoùi löûa”, ñaõ chieán ñaáu hy sinh vì Toå quoác Vieät Nam, vì maøu côø ñoû “Baùch chieán, Baùch thaéng” cuûa Quaân ñoäi Nhaân daân Vieät Nam anh huøng. Cho ñeán giôø, khi toùc treân ñaàu ñaõ ñieåm baïc, trong traùi tim chuùng ta vaãn giöõ moät tình yeâu thieâng lieâng vôùi maøu xanh cuûa lính - maøu xanh thaân thöông raát ñoãi Vieät Nam! Thaønh phoá, thaùng 7-2003 N.X.L

658

Chieán ñaáu ôû Nam Laøo 1973 Ghi theo lôøi keå cuûa Nguyeãn Taêng Tieán (khoùa 8) VAÂN ANH thöïc hieän Thaùng gieâng naêm 1972, haøng nghìn hoïc sinh, sinh vieân Haø Noäi, tuoåi ñôøi môùi möôøi taùm, ñoâi möôi, theo tieáng goïi cuûa Toå quoác leân ñöôøng nhaäp nguõ. Hoäi Troãi cuøng ñi ñôït naøy coù Nguyeãn Taêng Tieán, Ñaëng Baù Linh, Ngoâ Vi Lam Sôn, Chaán Bieân, Höõu Daân… Caùnh lính môùi ñöôïc tieåu ñoaøn 611, sö 338 tieáp nhaän, cho leân xe ñöa vaøo Nga Sôn, Thanh Hoùa huaán luyeän trong 6 thaùng. Maëc cho chieán tranh phaù hoaïi treân mieàn Baéc ñaõ laïi trôû neân aùc lieät, nhöng caùnh lính treû vaãn voâ tö, cöù heát giôø huaán luyeän laø laïi noâ ñuøa, nghòch ngôïm. Sau ñôït huaán luyeän, Ñaëng Baù Linh, Höõu Daân cuøng Baïch Quoác Bình ñöôïc chuyeån veà sö 304, taêng cöôøng cho maët traän Quaûng Trò; rieâng sö 338 vöôït Tröôøng Sôn sang Haï Laøo. Taêng Tieán ñöôïc bieân cheá veà trung ñoäi 1, ñaïi ñoäi 10, tieåu ñoaøn 9, trung ñoaøn 102B. Cuoái naêm 1972, ñôn vò haønh quaân ñeán moät baõi truù quaân cuõ cuûa moät ñôn vò xe taêng thì döøng chaân. Trung ñoaøn nhaän nhieäm vuï phoái thuoäc vôùi sö ñoaøn boä binh 968, thuoäc Ñoaøn 559, tieâu dieät GM42 kî binh bay, goùp phaàn giaûi phoùng Saravan.

Trong ba tieåu ñoaøn 7, 8, 9 thì haàu heát chieán só trong tieåu ñoaøn 659

9 laø con em Haø Noäi. Trung ñoaøn tröôûng Leâ Sinh, vôùi voùc daùng cao to, ñeïp trai, voán laø daân Haø Noäi neân ñöôïc anh em quyù meán. Khi toång keát huaán luyeän, tieåu ñoaøn 9 bò xeáp vaøo loaïi yeáu veà yù thöùc toå chöùc kyû luaät. Vì vaäy, Ñaûng uyû tieåu ñoaøn haï quyeát taâm laäp coâng ôû chieán tröôøng trong chieán dòch naøy. Trong nhöõng ngaøy hoïc taäp chính saùch vaø phong tuïc cuûa Baïn, tieåu ñoaøn phaùt ñoäng anh em vieát thö quyeát taâm. Ñöôïc treân chuaån y, saùng ngaøy 10 thaùng gieâng 1973, Ban chæ huy tieåu ñoaøn leân Boä tö leänh sö 968 nhaän nhieäm vuï taùc chieán. Tieåu ñoaøn 9 ñöôïc sö ñoaøn boå sung theâm ngöôøi vaø phöông tieän thoâng tin, trinh saùt vaø seõ ñoäc laäp taùc chieán, ñaùnh chaën ñòch töø xa, khoâng cho chuùng tieán veà thò xaõ Saravan.

Ngaøy 14 thaùng gieâng naêm 1973, ñôn vò leân ñöôøng. 5 giôø saùng ngaøy 19 thaùng gieâng vaøo tôùi vò trí truù quaân taïm ôû khu röøng khoäp thöa, naèm phía baéc caùch ñöôøng 16-23 khoaûng 2km; caùch caên cöù cuûa GM42 ôû Seâ-poân theo ñöôøng chim bay khoaûng 4km, khoâng xa baûn Giang Kalang. Sau khi xaây döïng xong coâng söï, caùn boä vaø trinh saùt ñi choïn ñòa hình truù quaân chính thöùc. Chieàu 4 giôø, khi caùnh trinh saùt chöa veà tôùi nôi thì tieåu ñoaøn phaùt hieän ñòch ñaõ ñeán baûn Song Kalang. Tieåu ñoaøn phaûi toå chöùc boä phaän coøn laïi chieán ñaáu. Ta duøng hoûa löïc coái 82 keát hôïp vôùi hai muõi boä binh ñaùnh ñòch. Bò baát ngôø, chæ sau 20 phuùt, ñòch bò thieät haïi naëng ñaõ boû chaïy, ñeå laïi phía sau 32 xaùc cheát. Laø moät traän ñaùnh “baát ñaéc dó” nhöng tieåu ñoaøn 9 ñöôïc bieåu döông, ñaõ tieâu dieät goïn moät trung ñoäi thaùm baùo! Töø ñoù, ñòch phaùt hieän coù boä ñoäi ta coøn ta thì baét ñaàu chuû ñoäng tìm ñòch ñeå dieät. Tuøy tình hình, coù luùc ta phaûi duøng tôùi caû tieåu ñoaøn, coù khi töøng ñaïi ñoäi, thaäm chí vaøi trung ñoäi ñaùnh caùc traän lôùn, nhoû. Ñôn vò ruùt quaân veà Nathoun toång keát ruùt kinh nghieäm vaø chuaån bò phöông aùn taùc chieán. Ñaõ saép ñeán Teát Quyù Söûu, theo 660

nhaän ñònh cuûa treân, ñòch coù theå lôïi duïng maát caûnh giaùc cuûa ta ñeå ñaùnh chieám thò xaõ Saravan. Tieåu ñoaøn 9 tích cöïc chuaån bò laäp tuyeán phoøng ngöï; trong ba ngaøy Teát, tröïc chieán 24/24. Maáy

Nguyeãn Taêng Tieán (khoùa 8) cuøng ñoàng ñoäi tham gia chieán ñaáu ôû Nam Laøo.

ngaøy ñoù, maùy bay C130 quaàn ñaûo naõ ña,ïn 20 ly vaøo nhöõng nôi nghi coù ta ñoùng quaân doïc ñöôøng 16-23. Ngaøy 1 thaùng 2, ñôn vò dieät 86 teân ôû chaân ñoài Nathoun, tuy nhieân, ñôn vò GM42 thì chöa bò tieâu dieät.

Coù moät ñieàu khaù thuù vò laø ngaøy moàng 1 Teát naêm aáy laïi truøng vôùi ngaøy 3 thaùng 2. Theo leänh treân, trung ñoäi 1 (ñaïi ñoäi 10) goàm 17 chieán só (coù Tuùc, Thaéng, Suøng, Sung, Taêng Tieán, Khoa…), do chuaån uyù Quang (trung ñoäi tröôûng, daân Thanh Hoùa) chæ huy, ngay trong ñeâm 30, töø vò trí ñang ñoùng quaân phaûi cô ñoäng veà Ñoàng Nooïng Baéc. Doïc ñöôøng haønh quaân, suoát quaõng ñöôøng 10km, thænh thoaûng phaùo saùng cuûa ñòch laïi treo treân khoâng, soi saùng moät vuøng; maùy bay C130 choác choác 661

bay löôïn treân ñaàu. Ba-loâ vaø suùng ñaïn treân vai, baùm theo nhau haønh quaân maø caùnh lính Haø Noäi ñöùa naøo cuõng ngaäm nguøi nhôù tôùi khoâng khí cuûa nhöõng ñeâm 30 Teát cuøng baïn beø ñoå ra daïo quanh Bôø Hoà chôø ñoùn phuùt giao thöøa, chôø nghe thö chuùc Teát cuûa Chuû tòch nöôùc. Coù nhöõng ñoaïn, ñoaøn quaân ñi gaàn choát cuûa ñòch, ngöûi thaáy caû muøi thôm cuûa thuoác laù Coâ-taùp nhöng vaãn phaûi im laëng, laàm luõi ñi ñeå ñaûm baûo bí maät. Qua giao thöøa, quaõng 2 giôø saùng thì tôùi vò trí trieån khai choát. Meät phôø nhöng vaãn phaûi caét cöû quaân soá gaùc. Khoâng khí laïnh cuûa vuøng nuùi röøng taây Tröôøng Sôn laøm ñöùa naøo cuõng co ro nhöng vaãn phaûi caêng maét trong ñeâm, theo doõi ñoäng tónh. Khoaûng 4 giôø saùng, nghe coù tieáng laùch caùch va chaïm cuûa binh khí roài thaáy luùp xuùp nhöõng boùng ñen, ñaàu ñoäi muõ saét, ñang doø daãm tieán vaøo khu vöïc ñaïi ñoäi 10. Choát gaùc tieàn tieâu baát ngôø noå suùng, ñòch boû chaïy, vöùt laïi moät maùy boä ñaøm, moät oáng nhoøm cuøng baûn ñoà vaø la baøn. Vì toái trôøi maø caùc muõi khoâng roõ muïc tieâu neân khoâng kòp phoái hôïp.

Saùu giôø saùng, moät ñaïi ñoäi ñòch tieán vaøo traän ñòa cuûa ñaïi ñoäi 9. Chôø cho chuùng ñeán thaät gaàn, ñôn vò ñoàng loaït noå suùng roài rôøi coâng söï ñuoåi theo. Ñòch chaïy, boû laïi 8 xaùc cheát. Sau ñoù maùy bay ñòch ñeán baén phaù aùc lieät vaøo traän ñòa cuûa ta. Tôùi 9 giôø, chuùng baét ñaàu duøng coái töø phía taây nam soâng Ñoàng Nooïng, baén vaøo baûn Nathoun vaø cho hai ñaïi ñoäi daøn quaân leân. Sau 30 phuùt chieán ñaáu, ñoäi hình ñòch bò caét ngang, soá beân kia soâng thaùo chaïy, soá beân naøy soâng bò dieät 22 teân, baét soáng 5 teân, thu nhieàu vuõ khí. Ñaïi ñoäi 9 cuõng coù toån thaát, hy sinh 5 ñoàng chí vaø bò thöông 7. Ñeán 12 giôø tröa, caùc caùn boä chæ huy ñaïi ñoäi 10 ñeàu bò thöông.

Tieáp phaåm tieåu ñoaøn treân ñöôøng veà, phaùt hieän ñòch taäp trung khaù ñoâng saùt khe Ñoàng Nooïng. Trinh saùt ñi “ñieàu nghieân” veà baùo caùo coù theå Sôû chæ huy cuûa GM42 veà ñaây. Tieåu ñoaøn 662

tröôûng toång hôïp tình hình vaø keát luaän: Sôû chæ huy GM42 vöøa di chuyeån tôùi, laøm coâng söï coøn sô saøi, canh gaùc loûng leûo. Ñaûng uyû vaø Ban chæ huy hoäi yù vaø ra quyeát taâm: Bí maät tieáp caän, duøng löïc löôïng tinh nhueä vaø hoûa löïc maïnh (taäp trung caùc xaï thuû B40, B41 caùc ñaïi ñoäi veà tieåu ñoaøn) keát hôïp xung kích do Tieåu ñoaøn tröôûng chæ huy, tieâu dieät ngay Sôû chæ huy cuûa ñòch.

Phöông aùn taùc chieán ñöôïc vaïch ra cuï theå ñeán töøng chi tieát cho töøng muõi. Hôn 4 giôø chieàu, toaøn ñôn vò trieån khai xong xuoâi.

Saün saøng ñôïi leänh!

Theo tö lieäu maø chuùng toâi coù trong tay, ñoàng chí Nguyeãn Coâng Lieäu, nguyeân tieåu ñoaøn tröôûng tieåu ñoaøn 9, ghi laïi: “Ñuùng 16 giôø 25, toâi haï leänh cho xaï thuû B40, ñoàng chí Nguyeãn Taêng Tieán, baén quaû ñaïn ñaàu tieân truùng ngay leàu baït cuûa Sôû chæ huy. Moät coät löûa buøng leân, haát tung chieác baøn lôùn ôû giöõa leàu.

Lieàn theo ñoù laø haøng chuïc quaû B40, B41 bay vaøo noå aàm aàm, roài coái 60 ly cuõng roùt vaøo tôùi taáp; caû vaït nöùa vaø ñaùm röøng ôû ñoù boác chaùy, noå ñuøng ñuøng. Coái 82 cuûa ñaïi ñoäi 12 hoûa löïc hoaø cuøng baén chaën boïn taøn quaân thaùo chaïy. Khi xung kích vaøo tôùi nôi thì chaúng coøn gì, 52 xaùc cheát chaùy ñen thui cuøng khí taøi chaùy ruïi, baét ñöôïc moät teân ruùc döôùi khe bò gaõy caúng; haén chính laø chæ huy phoù cuûa GM42. Chuùng toâi mang haén cuøng 5 teân bò baét luùc 10 giôø saùng, noäp veà sö ñoaøn 968… Thaéng lôïi cuûa traän ñaùnh coù yù nghóa to lôùn: Chieán thaéng vöøa ñuùng vaøo ngaøy thaønh laäp Ñaûng Lao ñoäng Vieät Nam; laïi ñuùng vaøo ngaøy moàng 1 Teát Quyù Söûu; GM42 cuûa ñòch bò tieâu dieät hoaøn toaøn vaø chieán thaéng goùp phaàn giaûi phoùng tænh Saravan. Chæ maáy hoâm sau chuùng toâi nghe tin hoaø bình ñaõ trôû veà vôùi ñaát nöôùc Trieäu Voi!”1

1

Trích trong baøi “Chieán ñaáu treân ñaát nöôùc Trieäu Voi” in treân baùo An ninh Thuû ñoâ soá 909, 910 ra ngaøy 3 vaø 4-12-2002.

663

… Moãi laàn keå laïi nhöõng naêm thaùng chieán ñaáu cuûa mình vaø ñoàng ñoäi, Taêng Tieán taâm söï: “Chuyeän chieán tranh maø toaøn keå nhöõng traän thaéng thì quaû laø khoâng phaûi. Nhöõng ngaøy cuoái thaùng gieâng naêm 1973, coù nhöõng luùc trung ñoaøn bò toån thaát.

GM42, GM43 chieám ñöôïc moät choát trong ñoäi hình tieåu ñoaøn 7 ôû Na Khoongsao. Choát hy sinh gaàn heát, chæ coøn laïi hai chieán só. Bieát tröôùc tính chaát aùc lieät cuûa chieán tröôøng, Boä chæ huy 559 quyeát ñònh cho ñaïi ñoäi hoûa löïc cuûa trung ñoaøn ñöôïc duøng coái 120mm thay cho coái 82mm. Toaøn ñaïi ñoäi hoûa löïc ñöôïc trung uyù Muøi huaán luyeän caáp toác trong ba ngaøy. Taän duïng yeáu toá bí maät, baát ngôø, trieån khai traän ñòa coái ngay treân veät bom B52 vöøa raûi thaûm. Trong voøng moät tuaàn, vôùi hai traän taäp kích duøng coái 120 baén caáp taäp, roài duøng löïc löôïng cuûa caû tieåu ñoaøn 7 vaø 9 môùi chieám laïi ñöôïc choát. Khi choát ñaõ veà tay ta, chính maét Tieán thaáy xaùc nhöõng ñoàng ñoäi cuûa mình bò ñòch troùi giaät caùnh khuyûu, thieâu soáng, chaùy ñen thui. Caêm giaän, khoâng khoùc maø nöôùc maét cöù traøo ra!

Khi traän ñòa ñaõ im tieáng suùng boãng thaáy buïng ñoùi coàn caøo vaø theøm thuoác kinh khuûng. Vaãn thoùi quen nghòch ngôïm cuûa “lính Troãi”, Tieán lang thang ñi kieám ñoà hoäp vaø thuoác laù. Baây giôø nghó laïi thaáy thaät laø lieàu, nhöng ôû chieán tröôøng thì… chæ caàn taëc löôõi(!) Ñang cuùi mình chui xuoáng moät caên haàm toái om thì moät thaèng ñòch troán beân trong baát ngôø lao ra. Ngöôøi haén to ñuøng ñaâm xaàm vaøo, ñeø Tieán ngaõ ngöûa treân maët ñaát. Tuy bò ñoät ngoät nhöng do phaûn xaï töï nhieân, maø chaû hieåu coù phaûi baûn naêng naøy ñaõ ñöôïc toâi reøn trong nhöõng naêm ôû tröôøng Troãi, Tieán ñöa tay phaûi leân boùp chaët laáy yeát haàu cuûa thaèng ñòch vaø duøng heát söùc coá ñaåy noù ra xa, tay coøn laïi ruùt dao gaêm ñeo beân hoâng nhanh nhö caét luoàn ngöôïc leân, choïc vaøo döôùi yeát haàu. Thaèng ñòch trôïn maét roài xæu nhö quaû bong boùng heát hôi. Tieán thoaùt ñöôïc, voäi nhaåy leân maët ñaát, queân caû ruùt con dao. Caùi soáng, 664

cheát gaàn nhau trong gang taác! Ñaây laø moät kyû nieäm khoù queân trong ñôøi lính.

Coøn chuyeän boùp coø ñeå phoùng quaû ñaïn loõm B40 vaøo leàu Sôû chæ huy GM42 thì anh Lieäu ghi ñôn giaûn nhö vaäy nhöng thöïc teá laø nhöõng tình huoáng “cheát ngöôøi”. Len trong röøng chieàu, Tieåu ñoaøn tröôûng cuøng tuyeán bí maät boø tôùi, caùch leàu chæ huy ñòch chæ coøn khoaûng 30m. Nhìn ñoàng hoà, oâøng kheõ hoâ: “Baén!”, theá laø Tieán nín thôû boùp coø. Quaû ñaïn lao ñi. Ngay sau ñoù, haøng chuïc phaùt B40, B41 noái tieáp nhau baén vaøo khu ñoùng quaân cuûa ñòch. Hai thaày troø chaïy ngöôïc trôû ra, trong khi ñaïn coái cuûa ñòch noå khaép nôi. Laàn ñoù trung ñoäi tröôûng Quang bò maûnh phaït maát baû vai, tay thaû loõng thoõng; y taù ñaïi ñoäi thì bò thöông vaøo baép chaân, coøn Tieán chæ bò maûnh söôït raùch tay aùo. Traâïn ñaùnh aùc lieät coøn keùo daøi tôùi 6 giôø chieàu môùi keát thuùc.

Ngay toái hoâm ñoù, toái moàng 1 Teát, khi môû ra-ñi-oâ ñuùng laøn soùng cuûa Ñaøi tieáng noùi Vieät Nam, trong chöông trình Thôøi söï thì nghe gioïng nöõ phaùt thanh vieân quen thuoäc: “Tin chieán thaéng ñaàu xuaân! Theo tin chuùng toâi môùi nhaän ñöôïc: Chieàu nay, moàng 1 Teát Quyù Söûu, taïi maët traän Nam Laøo thuoäc ñòa baøn tænh Saravan, ñôn vò X. ñaõ laøm tan raõ vaø tieâu dieät goïn trung ñoaøn kî binh bay GM42 cuûa ñòch … Xin chuùc möøng caùc chieán só cuûa chuùng ta ngoaøi maët traän ñaõ laäp neân chieán coâng hieån haùch möøng Xuaân, daâng Ñaûng!”. Tin vöøa keát thuùc, taát caû anh em cuøng nhaåy caãng leân hoø reo sung söôùng. Caûm giaùc luùc ñoù laâng laâng khoù taû laém. Thaät laø töï haøo vaø kieâu haõnh, nhöng laïi nhôù ngay ñeán nhöõng ñoàng ñoäi cuûa mình ñaõ ngaõ xuoáng…

V.A

665

Nhöõng ngaøy ñaàu sau Hieäp ñònh Pa-ri Ghi theo lôøi keå cuûa Traàn Minh Sôn (khoùa 5) NGUYEÃN THEÁ BAÉC * Hoïc sinh khoùa 5

Theo “Hieäp ñònh Pa-ri” kyù ngaøy 27 thaùng gieâng 1973 thì ñuùng 0 giôø ñeâm nay - 27 thaùng 3 naêm 1973 - treân toaøn boä laõnh thoå mieàn Nam seõ ngöng tieáng suùng! Hoøa bình ñeán thaät roài sao?

Lính traùng chuùng toâi, ai cuõng ngô ngaùc, ngôõ ngaøng.

Ngay treân choát tieàn tieâu, saùt coång saân bay Bình Long, ñaõ bao laàn chuùng toâi ñaùnh nhau vôùi tieåu ñoaøn 25, sö 18 lính duø.

Chuùng laán chieám hoøng ñaùnh baät chuùng toâi ra khoûi choát, coøn chuùng toâi – quyeát khoâng nhöôøng moät taác ñaát. Naêm giôø chieàu, boán anh em (Khoa, Luaân, Saùng vaø toâi) ñöôïc leänh xuaát kích, taêng cöôøng cho caùc choát. Ñeán nôi, cöù hai ñöùa moät haàm chöõ A. Chæ coøn vaøi tieáng nöõa seõ hoøa bình, nhöng quaõng thôøi gian aáy sao maø caêng thaúng! Traän ñòa im tieáng suùng nhöng caû hai phía nhö ñang tích cöïc chuaån bò. Ñuùng 10 giôø 30, caùc loaïi hoûa löïc cuûa ñòch töø phaùo taàm xa tôùi coái taàm gaàn, ñaïi lieân 30, suùng 12 ly 7… baát ngôø vaõi ñaïn nhö möa xuoáng traän ñòa. AÂm thanh chaùt chuùa, aàm vang nhö phaùo giao thöøa. Töøng toáp lính nguïy döïa hôi hoûa löïc, ñuøn ñaåy nhau tieán veà choát. Maëc! Chuùng toâi vaãn laëng leõ chôø. Khoaûng caùch daàn thu heïp… 10m, 7m, 5m… roài töø hai cöûa haàm, boán ñöùa chuùng * Chuyeân vieân Boä Noäi vuï.

666

toâi baát ngôø baät leân, naõ AK vaøo chuùng. Nhöõng boùng ma ngaõ guïc, choàng chaát leân nhau. Laïi nhöõng ñôït phaûn kích khaùc. Khoâng thaønh, chuùng nheo nheùo goïi phaùo binh baén caáp taäp vaøo ñoäi hình ta. Anh em laïi ruùt xuoáng haàm coá thuû, tranh thuû naïp theâm vaøi cô soá ñaïn. Boãng nghe nhöõng tieáng noå vang trôøi, theo kinh nghieäm, maùy bay C130 ñang thaû toïa ñoä bom CBU xuoáng ngay coång saân bay. Haàm chöõ A rung leân baàn baät, keùo daøi tôùi 15, 20 phuùt. Sau ñoù laø töøng ñôït phaùo kích, roài tieáng phaùo baén thöa daàn; chuùng ñang baøn giao cho tuïi boä binh. Chuùng toâi vaãn chong maét theo doõi. Nghe tieáng í ôùi: Vieät coäng cheát heát roài, xoâng leân! Nhöng chuùng khoâng theå ngôø anh em toâi baät daäy ngay döôùi chaân, AK keïp naùch, xaû nhö möa. Roài tieáng noå cuûa löïu ñaïn vaøo ñoäi hình ñòch… Ñoäi hình ñòch tan taùc…

Vaø caùi giôø G cuõng phaûi ñeán. Phía ñòch cho giaät moät caây neâu phaùo saùng; traän ñòa saùng röïc nhö ban ngaøy. Toâi tung haàm baät daäy goïi to: “Khoa ôi, Luaân ôi!”. Khoâng thaáy traû lôøi. Lao qua haàm beân thì thaáy Luaân guïc ngay mieäng haàm, trong tay vaãn ghì chaët khaåu AK. Coøn Khoa, ñoàng ñoäi ñaõ cuøng toâi qua bao chieán dòch, maët ñaày maùu, khoâng noùi moät lôøi. Toâi voäi ñôõ anh daäy, baêng boù cho anh. Khoa laø Ñaïi ñoäi phoù, queâ ôû thò xaõ Sôn Taây, coù oâng cuï coâng taùc ôû Vieän Kieåm saùt tænh… Khoâng noùi naêng gì, anh laëng leõ ñöa cho toâi khaåu K54, yù nhö muoán noùi: Haõy tieáp tuïc phaàn mình coøn dôû! Ñoâi maét anh nhìn toâi laàn cuoái, treân moâi kheõ nôû moät nuï cöôøi, roài anh ñi…

Saùng hoâm sau, 7 giôø. Toaøn caûnh traän ñòa nhö baøy ra truôùc maét, ta vaø ñòch chæ caùch nhau chöa ñaày 100m, caùc choát ñan xen theo theá caøi raêng löôïc. Treân caùc choát, ñòch ñeàu caém côø vaøng vôùi ba soïc ñoû, ta thì khoâng (vì thöïc teá coù luùc naøo raûnh maø chuaån bò). Chuùng baéc loa goïi sang: - Caùc oâng Vieät coäng, xin cho gaëp ngöôøi chæ huy cao nhaát!

Nhôù ñöøng mang vuõ khí nghe!

667

Daën anh em caûnh giôùi xong, toâi bình thaûn tieán sang phía chuùng. Teân só quan nguïy do chuaån bò tröôùc neân troâng baûnh choïe hôn trong boä ñoàng phuïc ka-ki maøu cöùt ngöïa, coøn toâi, moät chieán só giaûi phoùng vöøa môùi rôøi traän maïc, coù gì maëc naáy ñaõ laøm haén ngôõ ngaøng: - OÂng laø ngöôøi chæ huy cao nhaát ôû ñaây?

- Ñuùng!

- OÂng laø du kích?

- Khoâng. Quaân giaûi phoùng. – Toâi nhaùt göøng traû lôøi.

- Taïi sao caùc oâng khoâng caém côø?

Laúng laëng cuùi xuoáng nhaët ba caønh caây nhoû xoû vaøo chieác laù (vôùi yù: ba que xoû laù), giô leân tröôùc maët y vaø bình thaûn noùi: - Nhö caùi coïc kia coù caém côø ba que, ngoaøi phaàn ñaát maø caùi coïc caém xuoáng laø cuûa caùc anh thì toaøn boä phaàn coøn laïi xung quanh laø cuûa chuùng toâi. Ñaõ nhö vaäy thì caàn gì chuùng toâi phaûi caém côø nöõa?

Nghe toâi lyù luaän, y aám öùc nhöng khoâng bieát caõi theá naøo, haäm höïc roài mieãn cöôõng xoa dòu: “Thoâi, khoâng noùi chuyeän chính trò. Chuyeän tình caûm ñi!”. Y hoûi thaêm queâ quaùn toâi, coù maáy anh em, laø thöù maáy… Qua taâm söï, bieát y cuõng laø daân Baéc nhöng di cö vaøo Nam töø naêm 1954. Bò baét quaân dòch nhöng sôï cheát neân gia ñình lo loùt cho ñi hoïc “só quan taâm lyù chieán”.

Sau ñoù chuùng toâi coøn gaëp y ñoâi ba laàn. Coù laàn y sai lính mang caû ñoà hoäp, nöôùc ngoït ra chieâu ñaõi. Moïi thöù chuùng toâi ñeàu khöôùc töø, duy chæ coù thuoác laø huùt.

Caùch choát toâi giöõ, cheách phía tay phaûi, xa xa coù moät vöôøn cam. Vì laø vuøng giaùp ranh neân bò boû hoang, coû moïc um tuøm, coù choã luùt ñaàu ngöôøi. Laø “cöïu binh” vaø moät laàn “maùu Troãi” noåi leân, 5 giôø chieàu, toâi laëng leõ tieáp caän vöôøn cam hoang. Caû vöôøn vaéng ngaét, khoâng moät boùng ngöôøi. Laùch coû daïi, toâi ñi tôùi moät 668

caây cam coù quaû tróu treân caønh; vôùi tay haùi hai quaû nheùt vaøo coå aùo. Ñang maûi saêm soi, toâi boãng giaät mình! Boán con maét nhìn nhau khoâng chôùp! Tröôùc maét toâi laø moät teân lính nguïy. Khoâng ai baûo ai, quay ñaàu chaïy baùn soáng baùn cheát. Vì voäi vaõ neân khoâng kòp ñònh höôùng, toâi thì chaïy veà phía ñòch, coøn haén thì chaïy veà phía ta. Caùch choát coøn khoaûng chuïc meùt, toâi thaáy loá nhoá muõ saét ñòch. Nhaàm roài! Theo baûn naêng, toâi quay ngöôøi roài loän maáy voøng vaø chaïy thuïc maïng trôû laïi. Ñòch hoâ hoaùn aàm ó: “Baùo ñoäng! Vieät coäng! Vieät coäng!”, nghe roõ caû tieáng ñaïn leân noøng loaïch xoaïch. Haén cuõng vaäy, chaïy nhö ñieân trôû laïi. May laø vì Hieäp ñònh ñaõ coù hieäu löïc, khoâng beân naøo daùm noå suùng.

Veà ñeán haàm, toâi nhaên nhôû cöôøi vôùi Saùng, thoø tay vaøo ngöïc laáy ra hai quaû cam thì… oâi thoâi, cam ñaõ daäp naùt. Maëc! Ñaõ laâu laém roài khoâng heà bieát höông vò cuûa mieáng cam moïng nöôùc vôùi vò chua cuûa vi-ta-min C vaø vò ngoït cuûa ñöôøng ñöa vaøo mieäng.

Cam coù naùt maáy vaãn quyù! Hai ñöùa boùc cam xôi ngon laønh.

Tænh caû ngöôøi! Vöøa aên toâi vöøa höùng khôûi keå cho SaÙng nghe chuyeän ñi aên troäm cam ôû vöôøn coâng xaõ, ngaøy coøn beù ôû Queá Laâm. Chuyeän thì cuõng na naù nhö vaäy, nhöng ngöôøi boû chaïy maát deùp laø toâi, coøn ngöôøi baét quaû tang vaø thaät söï ngôõ ngaøng tröôùc teân keû troäm beù tí laø “boá giaø” gaùc vöôøn. … Hieäp ñònh Pa-ri bò vi phaïm. Ñôn vò toâi laïi nhaän leänh chuyeån quaân xuoáng Phöôùc Long cuøng ñôn vò baïn tieáp tuïc chieán ñaáu cho ñeán ngaøy toaøn thaéng. Thôøi gian duø coù troâi qua nhöng kyû nieäm nhöõng ngaøy ñaàu vôùi Hieäp ñònh Pa-ri vaø chuyeän aên troäm cam thì maõi khoâng theå naøo queân!

Kyû nieäm 30 naêm Hieäp ñònh Pa-ri Haø Noäi, 12-3-2003 M.T

669

AÂm vang thôøi gian 1 LEÂ CAÛNH NGHÓA * Hoïc sinh khoùa 3

Ñöôïc veà nghæ Teâùt, con toâi phaûi maát maáy ngaøy môùi laïi söùc sau chuyeán taàu Thoáng Nhaát ñaày ñuû tieän nghi. Chaùu noù coù chöùng say soùng. Ñi thaêm noäi, ngoaïi, baø con xong, chaùu veà ñöôøng Huøng Vöông ñeå nhaän E-mail. Veà ñeán nhaø, chaùu vui laém vaø noùi: “Con nhaän ñöôïc bao nhieâu thö chuùc Teát, con cuõng göûi nhieàu thö ñeán thaày coâ, beø baïn chuùc möøng naêm môùi”. Nhöõng ngaøy Teát, baïn beø chaùu ôû nhieàu nôi cöù goïi ñieän thoaïi veà lieân tuïc. Chaùu cuõng goïi ñi, chaúng bieát nhöõng ñaâu, chæ thaáy cöôøi, noùi, vui. Vôï choàng toâi cuõng vui laây. Rieâng toâi cöù nhôù laïi nhöõng gì caùch ñaây hôn 30 naêm…

Maáy naêm trôøi, caû ñôn vò toâi haàu nhö khoâng coù ai nhaän thö ngöôøi thaân. Chæ moät ngöôøi ñoät ngoät nhaän thö, may maén ñeán thaét loøng. Chuùng toâi cöù vieát thö ñi, vieát maõi, vieát maõi maø chaúng coù hoài aâm.

Caû ñôn vò chæ coù moät chieác ñaøi Orionton chaïy baèng 6 vieân pin ñaïi. Moïi lieân laïc vôùi haäu phöông, vôùi nhöõng gì ñang xaûy

1

Baøi ñaêng treân baùo Thöøa Thieân – Hueá soá cuoái tuaàn, nhaân kyû nieäm 27 naêm giaûi phoùng Buoân Ma Thuoät, 10-3-1975 – 10-3-2002). * Nguyeân phoù giaùm ñoác Sôû Coâng nghieäp Thöøa Thieân-Hueá, phuï traùch Coâng ñoaøn.

670

ra xung quanh chuùng toâi ôû chieán tröôøng vaø theá giôùi, duy nhaát do chieác ñaøi naøy truyeàn taûi. Chuùng toâi khaùt khao nghe moïi baûn tin, nghe ñoïc truyeän ñeâm khuya, nghe tieáng thô, nghe ca nhaïc theo yeâu caàu thính giaû.

Chuùng toâi nghe gioïng noùi aám aùp cuûa phaùt thanh vieân Tuyeát Mai: “Theo yeâu caàu cuûa caùc ñoàng chí… hoøm thö… chieán tröôøng… chuùng toâi göûi ñeán caùc ñoàng ñoäi thaân yeâu tieáng haùt cuûa Töôøng Vi vôùi baøi “Coâ gaùi voùt choâng”,…” Ñeán moät ngaøy, toâi chôït nghó vaø laøm ngay. Toâi göûi, göûi lieân tuïc nhöõng thö yeâu caàu Ñaøi Phaùt thanh tieáng noùi Vieät Nam phaùt ñi nhöõng baøi haùt toâi yeâu thích. Treân thö yeâu caàu, toâi ghi roõ: Toâi laø…, ñòa chæ gia ñình…, ñang ôû ñôn vò…, ngaøy… thaùng… naêm, kính mong ñöôïc quùy Ñaøi cho nghe baøi…

Toâi vieát, cöù vieát, cöù gôûi cho Ñaøi, vôùi hy voïng mong manh: Neáu Ñaøi Phaùt thanh tieáng noùi Vieät Nam phaùt ñuùng nhöõng gì toâi vieát, gia ñình toâi coù theå seõ nghe ñöôïc vaø bieát raèng toâi coøn soáng! Ñoàng ñoäi toâi cuõng vieát vaø gôûi nhöõng laù thö ñaày hy voïng nhö vaäy.

Chuùng toâi cöù vieát thö yeâu caàu, cöù gôûi, cöù chôø ñôïi. Bao nhieâu laàn Ñaøi Phaùt thanh tieáng noùi Vieät Nam ñaõ phaùt nhöõng baøi haùt haøo huøng maø chuùng toâi yeâu caàu. Nhöng teân vaø ñòa chæ nhöõng ngöôøi yeâu caàu vaãn khoâng laø moät ai trong soá chuùng toâi. Thaät may maén cho nhöõng ñoàng ñoäi chuùng toâi ñaõ ñöôïc Ñaøi Phaùt thanh tieáng noùi Vieät Nam nhaén tin veà gia ñình baèng caùch naøy. Vaø coøn bao nhieâu ngöôøi nhö chuùng toâi ñaõ laøm theo caùch naøy, vôùi muïc ñích thaät bình dò nhöng ñaønh muûi loøng vaø chôø ñôïi…

Chuùng toâi cöù haønh quaân trieàn mieân, raøy ñaây mai ñoù. Thö ñi khoâng bieát coù ñeán ñöôïc binh traïm tröôùc, bôûi ñaïn bom voâ chöøng. Giaû nhö thö coù ñeán ñöôïc chieán tröôøng nhöng laøm sao tìm ñöôïc chuùng toâi giöõa bom ñaïn mòt muøng?…

Chieàu 13 thaùng 5 naêm 1975, moät chieác tröïc thaêng lôùn treân thaân sôn côø ñoû-xanh vaø sao vaøng haï xuoáng saân bay thò xaõ Buoân 671

Ma Thuoät. Chuùng toâi ñang baûo veä saân bay. Caùc phi coâng noùi: “Boïn mình bay khoâng hoa tieâu, cöù theo maïch ñöôøng treân baûn ñoà. Chuyeån heát ñaïn 130mm xuoáng xong, boïn mình laïi bay ra.

Ai ñöôïc pheùp ra thaêm nhaø thì cuøng ñi, hai ngaøy sau laïi vaøo”.

Toâi vieát gôûi meï moät doøng ngaén goïn: “Con nguyeân veïn.” Ñaõ bao laàn meï toâi thaàm laëng nhaän giaáy baùo töû ñeå cha toâi ñöôïc soáng giöõa loøng ñòch. Ñaõ bao nhieâu naêm meï chôø mong tin toâi, coù luùc ñaõ laäp baøn thôø khi nghe tin toâi ñaõ cheát. Toâi cuøng ñoàng ñoäi cuõng ñaõ bao ngaøy ngoùng chôø tin meï, mong tin gia ñình.

Coù chuoâng ñieän thoaïi reo. Moät nhòp, hai nhòp, ba nhòp chuoâng… Toâi chaäm raõi nhaác maùy leân. Caùi nhòp soáng thoâng tin naøy laøm cho con ngöôøi ta tænh nhö khoâng trong cuoäc soáng soâi ñoäng. Ñaàu beân kia coù gioïng ñaøn oâng: “Tao ñaây! Coù nhôù phi coâng luùc môùi chieám ñöôïc Buoân Ma Thuoät ñaõ ñem thö veà taän nhaø maøy…”. Thaät laø moät heä quaû baát ngôø, toâi muoán heùt leân vì sung söôùng. Roài ngaøy tieáp ngaøy, lôøi tieáp lôøi, nhöõng gioïng noùi thaân thöông aâm vang thôøi gian traøn tôùi: “Tao ñaây”… “Tao ñaây”… “Tao ñaây”… Moät nieàm vui bình dò trong thôøi bình - “A loâ, tao ñaây!” - nhöng trong chieán tranh laïi laø nieàm haïnh phuùc lôùn lao, thaäm chí coù theå noùi laø “vó ñaïi”. OÂi, chieán tranh, caùi quy luaät maùu löûa môùi khaéc nghieät laøm sao!

Nghe tieáng con toâi töø ñaàu daây beân kia: “Ba ôi, con khoûe.

Caùc baùc ñeàu vui khi con tôùi thay ba chuùc Teát muoän maøng. Ai cuõng noùi: Ba maøy veõ chuyeän, goïi ñieän laø ñöôïc roài!”

L.C.N

672

Treân coâng trình xaây döïng Laêng Baùc ÑAØO THEÁ LONG Hoïc sinh khoùa 2 Naêm 1973, chuùng toâi toát nghieäp ôû Lieân Xoâ veà nöôùc. Toâi ñöôïc taïm phaân coâng veà tieåu ñoaøn 77, trung ñoaøn 205 (Boä tö leänh Thoâng tin). Ñaây laø tieåu ñoaøn Toång traïm cuûa Boä, laø ñaàu moái tieáp nhaän vaø chuyeån tieáp thoâng tin töø caùc chieán tröôøng. Luùc naøy, Hieäp ñònh Paris ñaõ ñöôïc kí keát. Mieàn Baéc ñaõ ñöôïc höôûng nhöõng ngaøy hoaø bình, song cuoâc khaùng chieán choáng Myõ cuûa caû daân toäc ñang böôùc sang giai ñoaïn quyeát ñònh.

Haøng ngaøy, nhieäm vuï cuûa chuùng toäi laø tröïc maùy, ñaûm baûo thoâng tin ñöôïc nhanh choùng, chính xaùc, bí maät vaø an toaøn.

Ban ngaøy huaán luyeän, ñeâm tröïc chieán: kieåm tra, ño ñaïc, vaän haønh khí taøi. Ai cuõng mong ñöôïc ñoùng goùp heát söùc mình vaøo coâng cuoäc khaùng chíeân choáng Myõ, baát chaáp nhöõng ñeâm laïnh thaáu xöông hay caùi noùng haàm haäp trong haàm maùy giöõa tröa heø cuûa vuøng ñoài nuùi Sôn Taây, chæ coù soûi vaø ñaù ong. Cuoäc soáng luùc naøy gôïi laïi nhöõng kæ nieäm ngaøy ôû Yeân Myõ, Ñaïi Töø (Baéc Thaùi). Coù leõ vì ñöôïc reøn luyeän trong nhöõng naêm thaùng ôû Yeân Myõ maø chuùng toâi thích nghi vôùi moâi tröôøng coâng taùc môùi khaù deã daøng, khoâng bò cheâ cöôøi laø “lính caäu”. Cho duø nhö vaäy, trong thaâm taâm ai cuõng muoán ñöôïc ra tuyeán ñaàu. Anh em nghe ngoùng thoâng tin töø Boä tö leänh. Ngaøy thaùng troâi qua, soá anh em cuøng veà E205 daàn daàn ñöôïc nhaän caùc nhieäm vuï khaùc nhau; coøn boïn toâi thì vaãn chôø, vaãn ñôïi.

673

Ñaàu naêm 1974, thaät baát ngôø, toâi vaø moät soá anh em nhaän leänh veà coâng taùc taïi Boä tö leänh Coâng binh! Lính thoâng tin maø laïi veà Coâng binh, thaät khoâng sao hieåu noåi?! Ñoaùn giaø, ñoaùn non, buoàn nhieàu hôn vui. Chaû leõ kieán thöùc bao naêm hoïc taäp treân ñaát baïn, ñoå xuoáng soâng, xuoáng bieån roài sao? Song, vôùi ngöôøi lính, meänh leänh laø meänh leänh! Duø vai vaùc ba-loâ veà Boä tö leänh Coâng binh maø trong loøng tróu naëng!

Caùc baïn khoùa 2 treân coâng trình xaây döïng Laêng Baùc cuoái naêm 1974 Hoâm trình dieän taïi Boä tö leänh Coâng binh, toâi laïi gaëp caùc baïn Troãi khoùa 2 cuõng vöøa toát nghieäp: Löông Nghóa, Thanh Chaâu, Theá Vieät, Ñaêng Thanh, Nguyeãn Thò Chung…

Moïi ngöôøi tay baét, maët möøng. Luùc naøy, chuùng toâi môùi bieát ñöôïc ñieàu veà coâng taùc taïi “cô quan ñaëc traùch” cuûa Boä tö leänh Coâng binh, tham gia coâng trình xaây döïng Laêng Chuû tòch Hoà Chí Minh. Nieàm vinh döï naøy ñeán vôùi chuùng toâi quaù ñoät ngoät! Luùc naøy, coâng trình Laêng Baùc ñaõ xaây döïng ñöôïc hôn moät naêm.

Nhieàu laàn veà Haø Noäi, khi ñi ngang qua Quaûng tröôøng Ba Ñình, thaáy nhöõng nuùi caùt cao ngaát vôùi aùnh ñieän saùng choang.

Bieát laø coâng trình xaây döïng Laêng Baùc, song cho duø trí töôûng töôïng coù phong phuù ñeán maáy ñi nöõa, toâi cuõng khoâng bao giôø nghó raèng coù ngaøy mình ñöôïc tham gia coâng trình lòch söû naøy.

674

Do söû duïng thaønh thaïo tieáng Nga neân chuùng toâi ñöôïc boá trí veà phoøng chuyeân gia, tröïc tieáp laøm vieäc vôùi chuyeân gia Lieân Xoâ. Haøng ngaøy, chuùng toâi xuoáng coâng tröôøng xaây döïng, laép ñaët thieát bò, kieåm tra, hieäu chænh, vaän haønh… Coâng vieäc tuy vaát vaû nhöng do ñöôïc chuaån bò kó veà kieán thöùc chuyeân moân vaø ngoaïi ngöõ neân chuùng toâi naém baét ñöôïc coâng vieäc khaù toát.

Luùc naøy, cuoäc khaùng chieán choáng Myõ ñang vaøo giai ñoaïn cuoái; moãi ngöôøi ñeàu nhaän thöùc ñöôïc söï khaån tröông hoaøn thaønh coâng trình, chaøo möøng ngaøy vui ñaïi thaéng, ñoùn ñoàng baøo mieàn Nam ra thaêm Baùc. Ta vaø caùc baïn Lieân Xoâ ñeàu laøm vieäc heát söùc mình, baèng moät loøng thaønh kính vôùi vò laõnh tuï kính yeâu. Moïi ngöôøi, ñaàu khoâng muõ noùn döôùi naéng heø choùi chang, beân caùi noùng nhö hun, nhö ñoát toûa ra töø nhöõng khoái beâ-toâng khoång loà. Ñoâng veà laïi ñoùn nhöõng ñôït gioù baác laïnh thaáu xöông khi ñang treo mình treân daøn giaùo cao ngaát. Khoâng moät lôøi ca thaùn. Vaø ai cuõng chæ thaàm nghó: Phaûi khaån tröông thi ñua vôùi ñoàng baøo mieàn Nam, hoaøn thaønh Laêng Baùc ñuùng thôøi haïn!

Coù raát nhieàu kæ nieäm caûm ñoäng trong thôøi gian laøm vieäc treân coâng tröôøng. Haàu nhö caû nöôùc ñeàu coù caùc ñaïi bieåu öu tuù cuûa mình tham gia xaây döïng. Nhöõng gì toát nhaát, öu tuù nhaát ñeàu taäp trung cho Laêng Baùc. Xuùc ñoäng nhaát laø nhöõng ñôït nhaän quaø cuûa ñoàng baøo mieàn Nam göûi taëng coâng trình. Ñoù laø nhöõng caây goã quyù, nhöõng caây traùi ñaëc saûn cuûa caùc mieàn Trung Boä, Nam Boä, ñaõ vöôït qua bao ñaïn bom, bao boát ñoàn vaø söï vaây haõm cuûa keû thuø, thaäm chí thaám caû maùu cuûa caùc chieán só ñeå ñeán ñöôïc vôùi coâng trình. Trong ñoù coù caû quaø cuûa queâ höông anh Troãi - maûnh ñaát Quaûng Ñaø. Moãi laàn coù xe ra laø moät laàn chuùng toâi ñöôïc soáng trong tình caûm bao la cuûa ñoàng baøo mieàn Nam ñoái vôùi Baùc.

Hoâm ñöa thi haøi Baùc veà Laêng, thaät laø moät ngaøy troïng ñaïi!

Moät khoâng khí trang nghieâm bao truøm caû coâng trình. Chuùng 675

Nhöõng ngaøy cuoái hoaøn coâng

toâi khoâng neùn noåi xuùc ñoäng khi thaáy baùc Phuøng Theá Taøi, maëc aùo boâng, töø treân xe böôùc xuoáng cuøng moät ñoäi danh döï ñöa Baùc vaøo Laêng. Keà töø hoâm aáy, sinh hoaït cuûa chuùng toâi khaùc haún. Gaàn Baùc, ai cuõng thaày mình phaûi soáng toát hôn, phaûi traùch nhieäm hôn!

Böôùc qua naêm 1975, cuoäc khaùng chieán cuûa daân toäc ñi ñeán giai ñoaïn quyeát ñònh. Hình nhö, moãi ngöôøi treân coâng tröôøng ñeàu caûm nhaän thaáy moät ñieàu gì thieâng lieâng ñang tôùi gaàn. Moïi ngöôøi ñeàu coù chung suy nghó: coá gaéng hoaøn thaønh coâng trình ñuùng vaøo dòp giaûi phoùng mieàn Nam. Coâng trình hoaøn thieän daàn, cao söøng söõng giöõa trôøi xanh. Vaø, ñuùng vaøo dòp thoáng nhaát ñaát nöôùc, coâng trình ñöôïc ñoùn nhöõng ngöôøi con cuûa Thaønh Ñoàng Toå quoác vaøo vieáng Baùc.

Nhôù ñeán nhöõng naêm thaùng laøm vieäc ôû coâng trình xaây döïng Laêng baùc, khoâng theå khoâng nhaéc tôùi caùc baïn Lieân Xoä. Ñaõ 676

cuøng sinh soáng, hoïc taäp beân caùc baïn Lieân Xoâ töø nhieàu naêm, toâi ít nhieàu hieåu bieát ñöôïc vaên hoaù vaø taâm hoàn Nga. Song coù leõ, nhöõng ngaøy laøm vieäc tröïc tieáp beân hoï, cuøng vui, buoàn, cuøng chòu ñöïng khoù khaên, gian khoå môùi thaáy quyù nhöõng “phaåm chaát Nga” (Russkie kharachery) cuûa hoï: chaân thaønh, giaûn dò, noàng nhieät vaø quan troïng nhaát laø loøng kính troïng ñoái vôùi laõnh tuï cuûa ta. Caùc baïn khoâng neà haø baát cöù coâng vieäc gì; khoâng coù vieäc gì chòu boù tay. Ñoái vôùi hoï, vieäc xaây döïng coâng trình cuõng chính laø cuoäc soáng cuûa chính hoï. Toâi nhôù luùc ñoù, caùc thaønh phoá lôùn ôû mieàn Nam ñang laàn löôït ñöôc giaûi pghoùng. ÔÛ cöûa phoøng chuyeân gia coù treo moät baûn ñoà chieán söï, moät laù côø ñoû seõ ñöôïc veõ theâm vaøo nôi vöøa ñöôïc giaûi phoùng. Saùng saùng, moïi ngöôøi ñeàu taäp trung quanh taám baûn ñoà vaø baøn tin chieán söï.

Tröa ngaøy 30 thaùng 4 naêm 1975, ñoàng chí tröôûng ñoaøn chuyeân gia töï tay veõ laù côø ñoû leân chöõ Saøi Goøn vaø noùi: “Phôø-xuoâ, Kheát!”1 vôùi veû maët raïng rôõ, töï haøo.

Laêng Baùc hoaøn thaønh. Nhöõng caùn boä, nhaân vieân coâng taùc treân coâng tröôøng vinh döï laø nhöõng ngöôøi ñaàu tieân ñöôïc vaøo vieáng Baùc. Ba möôi naêm troâi qua, coù bieát bao ñoåi thay, vui, buoàn trong cuoäc ñôøi, baûn thaân töøng kinh qua nhieàu cöông vò coâng taùc, song nhöõng naêm thaùng laøm vieäc ôû ñaïi coâng tröôøng xaây döïng Laêng Baùc luoân ñoïng laïi trong taâm trí chuùng toâi nhöõng kæ nieäm saâu saéc, khoâng theå naøo queân.

Chuùng toâi voâ cuøng töï haøo vaø caûm thaáy thaät vinh döï vì laø nhöõng ngöôøi lính Troãi duy nhaát, ñöôïc tham gia coâng trình lòch söû naøy!

Thaønh phoá Hoà Chí Minh, 7-2003 Ñ.T.L 1

Heát!

677

Tieáp quaûn, khai thaùc heä thoáng thoâng tin vieãn thoâng KIEÁN QUOÁC

Nhöõng ngaøy thaùng 4 naêm 1975 lòch söû seõ khoâng bao giôø phai môø trong taâm trí chuùng toâi. Caû nöôùc theo doõi Chieán dòch Hoà Chí Minh, theo doõi nhöõng cuoäc haønh quaân thaàn toác cuûa caùc binh ñoaøn chuû löïc, taán coâng vaøo saøo huyeät cuoái cuøng cuûa ñòch. Moãi ngaøy, treân taám baûn ñoà chieán dòch treo ôû Ban chæ huy C153, nhöõng laù côø ñoû ñöôïc caém leân, chi chít höôùng veà Nam. Ngaøy ñoù, toâi môùi 22 tuoåi.

Khoùa 5 vöøa nhaän ñoà aùn, chæ coøn 3 thaùng nöõa laø toát nghieäp.

Nhöng khoâng ñöùa naøo taäp trung vieát laùch, chæ muoán ñöôïc tham gia Chieán dòch. Cha meï chuùng toâi, nhöõng ngöôøi ñaõ tham gia vaøo Toång khôûi nghóa Thaùng Taùm 1945, giaønh ñoäc laäp daân toäc vaø Chieán dòch Ñieän Bieân Phuû lòch söû, giaønh laïi hoaø bình cho nöûa nöôùc. Ñeán theá heä chuùng toâi, Chieán dòch Hoà Chí Minh, coù leõ laø cô hoäi duy nhaát ñöôïc tham gia ñeå mang laïi thoáng nhaát cho Toå quoác. Coù gì töï haøo hôn khi ñöôïc gaén vôùi lôøi ca “ñaáu tranh ñaây laø traän cuoái cuøng”!

Giöõa thaùng 4 naêm 1975, 119 hoïc vieân khoaù 5 ñöôïc ñaëc caùch toát nghieäp. Boïn toâi voäi xeáp buùt saùch, taïm bieät thaày, coâ vaø baïn beø. Chí Thoï veà quaân chuûng Haûi quaân, Boà Vinh veà Taêngthieát giaùp, Vieãn Chieán, Quoác Khaûi, Chí Quang, Huy Duõng, Khaùng Tröôøng cuøng anh Nguyeãn Vaên Tam veà Thoâng tin…

678

Rieâng Leâ Chí Hoaø vaø toâi cuøng caùc anh Kænh, Khoâi, Hay ñöôïc giöõ laïi tröôøng.

Vinh döï hôn, hai ñöùa ñöôïc tham gia vaøo ñoaøn khaûo saùt, tieáp quaûn caùc trung taâm vieãn thoâng do Myõ-nguïy ñeå laïi.

Tröôûng ñoaøn laø thaày Leâ Khoâi, phoù laø thaày Ngoâ Hai. Ñoaøn goàm caùc thaày giaùo khoa Trang bò Voâ tuyeán ñieän töû, trong soá ñoù coù anh Haø Troïng Tuyeân (Troãi khoùa 1). Khoâng coù thôøi gian chuaån bò, toâi nheùt vaøo ba-loâ cuoán töï ñieån Anh - Vieät, cuoán nhaät kyù vaø taøi lieäu veà Thoâng tin ñoái löu môùi ñöôïc giaùo vieân Baùch khoa leân lôùp. Voäi taït qua nhaø, khoâng kòp chia tay baïn beø, caû ñoaøn veà ngay binh traïm Phuù Xuyeân. Binh traïm nhöõng ngaøy naøy thaät taáp naäp, coù ñeán haøng ngaøn xe taûi, xe khaùch taäp trung veà. Boä ñoäi maëc quaân phuïc môùi cöùng, suùng oáng caùc kieåu, beân hoâng caùn boä naøo cuõng coù khaåu K54, biñoâng nöôùc, vai ñeo xaø coät. Nhaän ñuû tieâu chuaån xaêng daàu, löông thöïc, thöïc phaåm laø leân ñöôøng.

Sôùm 26 thaùng 4, ñuùng 4 giôø, khôûi haønh. Thôøi tieát buoåi sôùm maùt laïnh, khoâng khí trong laønh. Coøn toái chöa roõ maët ngöôøi nhöng haøng traêm xe baät pha saùng tröng, phoùng doïc quoác loä 1A. Haùo höùc, hoà hôûi… Coù ñi môùi hieåu heát lôøi ca “Coù nhöõng ngaøy vui sao, caû nöôùc leân ñöôøng...” Chieàu ñeán Binh traïm Vinh. Caùi noùng ñaõ taïm nhöôøng cho gioù maùt thoåi vaøo töø Cöûa Loø.

Böõa côm binh traïm “laïo xaïo”, thöùc aên vaø côm laãn vôùi caùt. Coá maø nuoát. Toái maéc voõng ñaàu heø, nguû ngon laønh.

27 thaùng 4. Xeáp haøng qua phaø Beán Thuyû. Töø bôø nam, xe coä taáp naäp. Côø ñoû sao vaøng, côø giaûi phoùng caém treân noùc cabin, phaàn phaät tröôùc gioù. Coù xe sau vöôït leân thì coá nhìn sang xem coù ai quen. Treân ñöôøng, gaëp moät loaït anh em tröôøng Troãi: Ñoàng Tieán, Khaéc Linh (khoùa 3), Baù “de” (khoùa 4)… I’ ôí goïi nhau, heïn gaëp ôû Hueá, Ñaø Naüng… Radio baùo tin chieán söï, quaân ta ñaõ giaûi phoùng Xuaân Loäc, Long Khaùnh…

679

Ba anh em Troãi treân Ñaøi vieãn thoâng Sôn Traø, Ñaø Naüng, Heø 1975.

Tröa 28 thaùng 4, qua caàu Hieàn Löông, vöôït soâng Beán Haûi.

Thaät laø caûm ñoäng! Coá nhôù laïi nhöõng thöôùc phim tö lieäu “Vó tuyeán 17 - ngaøy vaø ñeâm” ñeå hình dung ra Vó tuyeán 17 ngaøy xöa. Môùi ngöng tieáng suùng ñöôïc hai, ba naêm, maø caûnh vaät ñoåi thay nhieàu. Rieâng Coät côø Hieàn Löông vaãn söøng söõng suoát töø naêm 1954 - moät vaät chöùng lòch söû… Hít moät hôi thaät daøi, neùn xuùc ñoäng. Caùi ngaøy maø haøng chuïc trieäu daân Vieät mong ñôïi hôn 20 naêm qua ñaõ ñeán! Ñeå coù ñöôïc caùi giôø phuùt naøy, bao ngöôøi ñaõ naèm xuoáng! Ñeâm 28 thaùng 4, döøng chaân ôû Hueá. Ñeâm nghæ ngay ñaàu caàu Baïch Hoå. Saùng 29, khi nghe tin quaân ta ñaõ tieán saùt Saøi Goøn, chuùng toâi leân ñöôøng. Xe ì aïch vöôït ñeøo Haûi Vaân daøi hôn 20 km, vôùi haøng chuïc “cua tay aùo”. Töø ñænh ñeøo nhìn xuoáng, thaáy baùn ñaûo Sôn Traø vaø thaønh phoá Ñaø Naüng - moät caên cöù quaân söï khoång loà. Quaõng 12 giôø tröa ngaøy 30 thaùng 4, döøng xe ôû coåâng saân bay Ñaø Naüng, baét ñaøi Giaûi phoùng, nghe gioïng phaùt thanh vieân thaät trònh troïng: “Ñaây laø tieáng noùi cuûa Uyû ban caùch maïng Saøi Goøn - Chôï Lôùn - Gia Ñònh. Yeâu caàu taát caû ñoàng 680

baøo, anh chò em coâng nhaân, nhaát laø nhaân vieân caùc nhaø ñeøn, caùc nhaø maùy nöôùc vaø taát caû sinh vieân, hoïc sinh tuï hoïp laïi, chôø ñieàu ñoäng cuûa Uyû ban nhaân daân caùch maïng… Chuùng toâi xin long troïng tuyeân boá: thaønh phoá Saøi Goøn ñaõ ñöôïc giaûi phoùng hoaøn toaøn!” Theá laø caû xe oâm nhau heùt leân: “Saøi Goøn giaûi phoùng roài! Giaûi phoùng roài!”. Caû Ñaø Naüng trong moät röøng côø hoa. Daân chuùng uaø ra ñöôøng, töøng ñoaøn ngöôøi, ñoaøn xe tieán veà trung taâm… Coù coøn vui naøo vui hôn! ÔÛ Ñaø Naüng, chuùng toâi hôïp quaân vôùi caùnh Vieän Kyõ thuaät quaân söï vaø Boä Tö leänh Thoâng tin, khai thaùc heä thoáng thoâng tin vieãn thoâng. Nhö vaäy, caùnh phoái thuoäc coù Ñoã Trung Vieät, Hoaøng Sôn, Höõu Duõng ñeàu laø lính Troãi khoùa 3. Sau khi thaêm traïm caùp ñaïi döông ôû baõi bieån Myõ Kheâ, ñoaøn ñöôïc taùch ñoâi.

Nhoùm höõu tuyeán nghieân cöùu heä thoáng caùp ngaàm ñaïi döông, heä thoáng vi ba vaø maïng ñieän thoaïi töï ñoäng; coøn nhoùm voâ tuyeán khaûo saùt heä thoáng thoâng tin ñoái löu.

Toâi vaø Chí Hoaø cuøng anh Kænh, anh Khoâi leân ñaøi ñoái löu Sôn Traø. Baùn ñaûo Sôn Traø caùch thaønh phoá hôn 10km, ñöôïc boïn Myõ goïi laø Monkey Mountain, vì treân ñaûo coù raát nhieàu khæ. Doïc ñöôøng ra quaân caûng thaáy quaàn aùo lính nguïy, ba-loâ, suùng ñaïn… vöùt böøa baõi. Treân Sôn Traø coù ba ñôn vò kó thuaät: ñaøi kieåm soaùt khoâng löu, ñaøi vieãn thoâng Tropo vaø thaùp truyeàn hình. Töø thaønh phoá nhìn ra Sôn Traø seõ thaáy roõ nhöõng aêng-ten parabol cuûa ñaøi ñoái löu, nhö nhöõng caùnh buoàm lôùn ñang höùng gioù bieån.

Khi tieáp quaûn môùi thaáy Myõ chi phí cho quaân söï vôùi moät ngaân saùch khoång loà. Taát caû caùc traïm kyõ thuaät ñöôïc thieát keá, khoâng söû duïng ñieän caáp töø maïng thaønh phoá vì sôï bò taán coâng.

Caùc traïm duøng maùy phaùt ñieän taïi choã. Haøng ngaøy, töøng ñoaøn xe boàn töø döôùi thaønh phoá chôû haøng ngaøn ga-loâng daàu leân ñaøi.

Thoâng tin ñöôøng truïc cuûa Myõ ñöôïc toå chöùc theo hai tuyeán ñoái löu vaø caùp ñaïi döông. Thieát bò ñaàu cuoái goàm caùc thueâ bao 681

ñöôïc keát noái thoâng qua toång ñaøi vaø noái leân ñaøi ñoái löu qua ñöôøng vi ba. Treân ñöôøng truïc coù theå thoâng moät luùc 956 keânh thoaïi. Chuùng toâi baét tay vaøo khai thaùc, töø caùc khoái gheùp keânh ñeán caùc boä loïc sieâu cao taàn, caùc ñeøn soùng chaïy Klistron, roài caùc oáng daãn soùng sieâu cao, aêng-ten parabol thu phaùt… Taøi lieäu toaøn tieáng Anh maø ôû tröôøng laïi toaøn söû duïng tieáng Nga. Theá laø, cöù vöøa laøm vöøa hoïc. Chuyeân vieân kó thuaät cuûa nguïy ñöôïc ñaøo taïo ôû tröôøng Truyeàn tin Vuõng Taøu, khai thaùc maùy raát thaønh thaïo, nhöng khoâng hieåu veà lyù thuyeát. Khoâng bieát thì hoûi hoï hoaëc ngöôïc laïi, chuùng toâi giaûng cho hoï veà lyù thuyeát. Töø choã e deø, sôï maáy oâng só quan Vieät coâng, hoï daàn chuyeån sang neå phuïc khaû naêng khai thaùc thieát bò cuûa caùnh ta. Hoï thaáy khoâng bò phaân bieät ñoái xöû, thaäm chí ñöôïc aên cuøng maâm vôùi caùn boä.

Laø kyõ sö môùi ra tröôøng, kinh nghieäm thöïc teá coøn yeáu, hai ñöùa toâi ñöôïc lôùp Troãi ñi tröôùc (Hoaøng Sôn, Höõu Duõng) vaø caùc thaày taän tình chæ baûo. Khi coù nhöõng maéc môù, khoâng coù lôøi giaûi, tuïi toâi phoân thaúng xuoáng traïm caùp ñaïi döông döôùi Myõ Kheâ hoûi Trung Vieät. Haén laø moät tay khaù vöõng veà lyù thuyeát neân moïi vieäc thoâng suoát. Ngaøy noái thöû lieân laïc vôùi Saøi Goøn, Quy Nhôn, Nha Trang, Vuõng Taøu laø moät ngaøy haïnh phuùc. Toaøn tuyeán thoâng thoaïi, nghe roõ moàn moät nhö ñang ñöùng tröôùc maët nhau. Ñeâm treân baùn ñaûo Sôn Traø maùt laïnh, gioù bieån loàng loäng. Veà ñeâm, thaønh phoá Ñaø Naüng nhaáp nhaùy haøng vaïn aùnh ñeøn nhö haøng vaïn vì sao. Thaät töï haøo vì cuøng nhöõng caùn boä kyõ thuaät trong quaân ñoäi; anh em lính Troãi ñaõ coù nhöõng ñoùng goùp khai thaùc vaø sôùm ñöa heä thoáng thoâng tin vieãn thoâng hieän ñaïi thôøi baáy giôø vaøo hoaït ñoäng, phuïc vuï ñaát nöôùc!

Trích kyù “Nhöõng ngaøy tieáp quaûn kyõ thuaät 1975” K.Q

682

Phaùt suùng NGUYEÃN CHIEÁN THAÉNG Hoïc sinh khoùa 3 Ñaàu naêm 1978, Boä tö leänh Thoâng tin-Lieân laïc ñieàu moät toáp só quan vaøo Nam laøm coâng taùc chuaån bò chieán dòch choáng quaân Poân Poát laán chieám bieân giôùi. Toâi ñöôïc giao nhieäm vuï thieát keá vaø höôùng daãn thi coâng traïm voâ tuyeán soùng ngaén, heä chæ huy; coøn Duõng “goã” nhaän thieát keá, thi coâng traïm tieáp söùc ñöôøng truïc. Hai traïm phaûi ñaûm baûo thoâng tin vöõng chaéc, thoâng suoát 24/24, giöõa Boä Toång vôùi caùc binh ñoaøn tham gia chieán dòch vaøo thaùng gieâng naêm 1979. Vieäc thieát keá traïm voâ tuyeán khaù suoân seû, nhöng vôùi traïm tieáp söùc khaù gay go vì soùng “sieâu taàn soá” chæ lieân laïc trong “cöï li nhìn thaúng” vaø “caùnh soùng” laïi heïp, trong khi ñoù, söï cô ñoäng cuûa caùc binh ñoaøn trong chieán dòch laïi raát roäng. Sau nhieàu laàn ñieàu nghieân (coù laàn phaûi “ñi nhôø” tröïc thaêng UH-1A, ñoät kích vuøng ven bieân giôùi), chuùng toâi ñaõ hoaøn taát thieát keá vaø ñöôïc treân pheâ duyeät: Traïm tieáp söùc ñöôïc ñaët treân ñænh Nuùi OÂng ñeå taïo taàm “queùt” xa vaø roäng. Do traïm phaûi “transit” giöõa Boä Toång vôùi caùc xe thoâng tin cô ñoäng 683

treân caùc höôùng chieán dòch, neân phaûi laø traïm “maïnh”, vöõng chaéc, keå töø “voû traïm” ñeán traïm nguoàn vaø coät an-ten… Theá laø ñoaøn coâng taùc ñöôïc boå sung kó sö caùc loaïi cô khí, xaây döïng, traïm nguoàn, trong ñoù coù... gaõ. Khi trieån khai thi coâng, nhieàu löôït vaät tö, thieát bò töø Taân Sôn Nhaát ñöôïc tröïc thaêng vaän taûi MI6 vaø CH-34 (lính ta quen goïi laø “quaû chuoái bay”) chuyeån tôùi.

Vieäc ñaùp xuoáng ñænh nuùi seõ khoâng an toaøn neáu nhö MI-6 vaø CH-34 mang ñuû taûi 8 taán haøng. Beân khoâng quaân ñeà nghò phaûi coù baõi ñaùp phuï, gaàn chaân nuùi, ñeå “göûi taïm” nöûa soá haøng cho moãi laàn ñaùp xuoáng ñænh. Yeâu caàu phaùt sinh theâm baõi ñaùp phuï vaø löïc löôïng baûo veä. Ñoaøn coâng taùc ñaõ choïn ñöôïc “saân bay” gaàn chaân Nuùi OÂng vaø giao cho gaõ laøm “chuû nhieäm an ninh” - moät coâng vieäc chaùn ngaét (nhöng lôõ maùy bay coù bò laøm sao thì laø to chuyeän!). Veà phía gaõ, vì môùi töø trung ñoaøn chuyeån veà neân bò “toáng” cho toaøn nhöõng vieäc khoâng teân, nhöng khoâng thaáy gaõ caèn nhaèn. “Leõ thöôøng” laø vaäy, vì toâi vaø Duõng “goã” laø lính Troãi khoaù 3 vôùi vai “trôï lyù ñaøn anh”; coøn gaõ chæ laø Troãi khoaù 4, laïi môùi veà, aét phaûi thaáu hieåu caùi “boån phaän ñaøn em” cuûa mình(!). Böõa ñoù, xe taûi ñöa chuùng toâi ñi Nuùi OÂng, coù gheù qua “saân bay” ñeå thaû gaõ xuoáng. ÔÛ ñoù, gaõ seõ tieáp nhaän moät toáp lính cuûa ñôn vò khaùc ñieàu tôùi laøm “an ninh vieân” vaø tieáp nhaän baøn giao “saân ñöôøng” cuûa caùnh coâng binh raø phaù bom mìn.

Vöøa xuoáng xe, toáp lính (chaéc cuõng môùi tôùi) tieán laïi haát haøm: “OÂng laø thuû tröôûng cuûa tuïi naøy?”. Nhìn veû ngang taøng kieåu “lính chieán tröôøng”, keøm theo nöôùc da “ñen nhö Mieân” (maø treân coå aùo toaøn gaøi quaân haøm trung, thöôïng syõ) so vôùi gaõ - moät thieáu uyù treû maêng, traéng treûo thö sinh, ai cuõng nghó khoâng chöøng gaõ seõ bò “tuïi noù boùp muõi”. Sau khi “chieán dòch khoâng vaän” keát thuùc, chuùng toâi gheù ñoùn boïn gaõ “veà xuoâi”, ñöôïc chöùng kieán toáp lính raát traân troïng, goïi gaõ laø “baùc” xöng “em”. Thaáy toâi ngaïc nhieân, laïi bieát toâi laø chieán höõu thaân thieát cuûa “baùc” neân toáp lính ñaõ nhoû to keå laïi chuyeän ñaáu suùng…

684

Soá laø, caùch “baõi ñaùp” chöøng 400 meùt coù moät traïm kieåm soaùt lieân ngaønh (loaïi traïm “ngaên soâng caám chôï” thôøi ñoù).

Lính traïm raát haêng, cöù coù xe chaïy ngang laø “toeùt coøi”, xe maø khoâng laäp töùc döøng laø quyù traïm noå suùng (coù luùc xaû caû loaït AR-15). Coù böõa ñaïn laïc vaøo nhaø daân, may chöa ai bò “dính” (ñaây laø chuyeän khoâng quaù xa laï ôû vuøng taây-nam hoài baáy giôø). Gaõ qua thöông löôïng nhöng traïm chæ yeân aéng ñöôïc moät hai böõa roài “chöùng naøo taät aáy”. Coù laàn ñöôøng ñaïn cuûa traïm “cheùo” qua choã gaõ, gaõ beøn traû ñuõa baèng naêm nhòp AK “hai phaùt moät” saùt saït maùi traïm. Ñieàu naøy gaây baát hoaø vôùi caùnh lính beân traïm. Moät hoâm, nhaân loaït ñaïn cuûa traïm “aên” sang beân gaõ, gaõ caùu kænh daãn lính qua quyeát aên ñuû. Hai beân tieáng baác tieáng chì moãi luùc moät caêng. Ñoät nhieân, vieân chæ huy traïm ruùt khaåu Colt-45, leân ñaïn, chóa thaúng vaøo maët gaõ, nghieán raêng ñoøi baén. (Quaù giaän maát khoân!). Lính hai phe hoát hoaûng giaït ra. Gaõ moùc tay vaøo thaét löng, nheo maét nhìn noøng suùng bình phaåm: “OÂng baén tröôït ñaáy!”. Vieân chæ huy traïm sieát coø.

Tröôït! Ñoái thuû cuûa gaõ baøng hoaøng. Gaõ ruùt phaêng khaåu K-54 (nheùt ôû tuùi quaàn sau), beû buùa, chóa thaúng maët vieân chæ huy traïm, nhaùy maét: “Baây giôø tôùi löôït toâi? Ñaïn leân noøng roài ñaáy nheù!”. Ñoái thuû xaùm maët, töø töø buoâng suùng, xin “thua”. Gaõ nhaû buùa, haï suùng, nhaùy maét “O.K!”. Lính hai phe laëng ngaét. Gaõ ñaùnh maët ra hieäu cho lính trôû veà. (Thöïc tình khi quay löng roài, gaõ khoâng khoûi chôøn chôïn vôùi yù nghó coù theå seõ bò ñaïn Colt-45 khoan vaøo gaùy). Toái ñeán, vieân chæ huy traïm mang röôïu vaø “ñoà moài” qua, laøm tieäc hoaø giaûi. Caû boïn cheùn chuù cheùn anh. Nhaân luùc vui veû, ñoái thuû cuûa gaõ baøy toû: “Tui cuõng chieán traän vaøi laàn, töôûng ñaâu nhaát xöù, khoâng deø ñuïng lính chieán laõo laøng nhö... nhö baùc. Maø sao baùc bieát tui baén tröôït?”.

Gaõ cöôøi ñaùnh troáng laûng. Sôï bò caáp treân quôû traùch, hai beân naâng li cam keát giöõ kín vuï vieäc naøy. (Cho tôùi giôø vaãn khoâng coù ai hay bieát, ngoaøi hai nhoùm ñoái thuû böõa noï).

685

Sau naøy gaõ thuù thaät, luùc bò hoïng suùng chóa thaúng vaøo maët, caùc ngoùn tay gaõ ñaõ run run vaø maét ñaõ nhoøe trong giaây laùt.

Boãng gaõ nghó, “sôï” hay “khoâng sôï” thì ñaèng naøo cuõng bò moät phaùt ñaïn khoan thuûng soï. Gaõ beøn choïn “khoâng sôï”. Tôùi luùc ñoù gaõ thaáy hoïng suùng cuûa ñoái thuû ñaûo lieân hoài, vaø nöõa, hoä khaåu tay cuûa ñoái thuû bò leäch phaûi, tay coø laïi quaù saâu neân khi boùp coø, suùng seõ bò leäch höôùng. (Coøn laïi laø... may ruûi!). Rieâng caùi troø nhaùy maét, toâi quaù bieát, ñoù laø coá taät chöù naøo coù phaûi vì gaõ coù maùu laïnh kieåu Xin-vi-oâ (tay ñaáu suùng chuyeân nghieäp trong “Phaùt suùng” cuûa Putskin)!!!

Nghe anh em khoaù 4 keå laïi, hoài ôû tröôøng Troãi, gaõ thuoäc loaïi “khoâng ra gì” trong chuyeän phaù phaùch, ñaùnh loän. Vaø tuy ñöôïc “höôûng” ñoâi chuùt bom ñaïn cuûa cuoäc chieán tranh, nhöng ôû gaõ vaãn nhö thieâu thieáu caùi chaát “ngang taøng” cuûa lính Troãi. Toâi khoâng ñònh chæ trích hay taùn döông cuoäc ñaáu suùng, nhöng qua caùc söï kieän mang maøu saéc kieåu “mieàn Vieãn Taây”1 môùi thaáy caùnh lính Troãi tôùi luùc gaëp chuyeän thì “cuõng ra gì” ñaáy chöù!?

N.C.T.

1

Xem “Sinh ra trong khoùi löûa“, taäp I trang 201.

686

Mieãn anh laø lính Troãi!

PHUØNG DUY HÖNG Hoïc sinh khoùa 5

“AØo aït, say meâ vaø ... aåu” laø caùi “gu” cuûa lính Troãi khoaù 5.

Khoâng bieát nhaän xeùt nhö vaäy coù ñuùng khoâng, nhöng thöïc tình khoaù toâi coù nhieàu ñöùa coù caùi “gu” nhö vaäy. Khoaù 5 töøng coù boán chaøng troán hoïc ñeå ñi “B”1; töøng coù hai chaøng cho tôùi taän 32, 33 tuoåi vaãn chöa heát... aåu – neáu xeùt treân goùc ñoä “ban haønh vaên baûn”2; töøng coù moät chaøng bò anh Thanh Töôøng (khoaù 1) trò toäi vì ... (nhöng thoâi, noùi ra sôï maéc côõ)3. Hy voïng caâu chuyeän veà moät chaøng khaùc cuûa khoaù toâi seõ cuûng coá cho nhaän xeùt treân : Thaùng 7 naêm 1975, gaõ toát nghieäp heä kó sö suùng phaùo vaø ñöôïc ñieàu veà Haïm ñoäi 171 Haûi quaân laøm trôï lí kó thuaät phaùo. Hoài ñoù Haïm ñoäi gaõ phaûi tieáp quaûn moät löôïng khoång loà caùc chieán haïm, vuõ khí, khí taøi cuûa quaân ñoäi Myõ. Do hoaøn toaøn khaùc laï vôùi heä taøu beø, suùng oáng “kieåu” Lieân Xoâ, Trung Quoác, neân caû Haïm ñoäi phaûi ngaøy ñeâm tìm hieåu, khai thaùc. Coøn gaõ, gaõ lao vaøo coâng vieäc theo “gu” lính Troãi khoaù 5 cuûa gaõ. Coù laàn gaõ phaùt hieän nhieàu khaåu phaùo “haûi ñoái haûi” cuûa Myõ bò “caâm” vì caùnh phaùo thuû khoâng phaân bieät ñöôïc hai loaïi ñaïn troâng gioáng heät nhau: ñaïn ngoøi cô (cuûa phaùo ñieåm hoaû baèng kim hoaû) vaø ñaïn ngoøi ñieän (cuûa phaùo ñieåm hoaû baèng ñieän 12 voân). Gaõ beøn khoan moät loã nhoû ôû beä khoaù noøng vaø tæ maån “gia coâng” tieáp. Keát quaû laø tính naêng phaùo khoâng

1 2 3

Xem “Sinh ra trong khoùi löûa”, taäp I trang 154.

Xem “Sinh ra trong khoùi löûa”, taäp I trang 193.

Xem “Sinh ra trong khoùi löûa”, taäp I trang 106.

687

bò thay ñoåi maø laïi baén ñöôïc caû hai loaïi ñaïn. Khaåu 37 ly bò moøn kim hoaû, gaõ thaùo ra maøi “khaác”, theá laø laïi baén toát. Gaõ coøn nghó ra nhieàu troø “quaùi dò” khaùc. (Baïn haún coøn nhôù, hoài ñoù, vuõ khí, khí taøi tieáp quaûn ñeàu thuoäc dieän cuoái “ñaùt” vaø khoâng coù phuï tuøng döï tröõ, neân vieäc “gia coâng” hay hoaùn ñoåi phuï tuøng, linh kieän laø chuyeän “thöôøng xaûy ra ôû huyeän”. Rieâng vôùi gaõ, chæ caàn moät laàn “lôõ tay” laø moät khaåu phaùo bò “caâm” ngay. May maø gaõ chöa bò lôõ tay bao giôø. Roài gaõ trôû thaønh noøng coät veà kó thuaät phaùo cuûa Haïm ñoäi vaø ñöôïc thaêng quaân haøm tröôùc nieân haïn.

Lieân laïc ra Haïm ñoäi töø caên cöù Haûi quaân Nhaø Beø 1975.

Ñaàu naêm 1979, chieán dòch Campuchia môû maøn. Haïm ñoäi gaõ coù nhieäm vuï ñaùnh caûng Coâng-poâng Xom. Chieán söï dieãn ra voâ cuøng aùc lieät. Khoâng gian co laïi, thôøi gian giaõn ra. Phaùo ñòch doäi baõo löûa leân Haïm ñoäi gaõ. Haïm ñoäi gaõ phaûn phaùo döõ doäi vaø yeåm trôï cho lính thuyû ñaùnh boä ñoå boä leân caûng. Baàu trôøi ñoû löûa, maët bieån soâi suïc, maët ñaát chao ñaûo. Toån thaát cuûa caû hai beân khoâng ngöøng taêng. Roài moät soá phaùo treân chieán haïm bò “dính” ñaïn, hoûng hoùc. Haïm ñoäi duøng taøu nhoû ñöa gaõ tôùi töøng chieán haïm ñeå söûa chöõa phaùo. Khaåu 127 ly noøng daøi (phaùo “aùt 688

chuû” cuûa Haïm ñoäi) bò “keït”, quaû ñaïn naèm cheát trong buoàng ñaïn. Gaõ lay hoay moät luùc, roài nín thôû... giaät coø. “Ñuøng!”, quaû ñaïn “keït” bay ra. Ñaéc thaéng! Khaåu 127 ly laïi phaùt huy hoaû löïc.

Vaø trong khi thaàn cheát roäng raõi ban phaùt caùi cheát, thì gaõ laïi caém cuùi vôùi troø “quaùi dò” khaùc. Chieán dòch keát thuùc, gaõ ñöôïc taëng thöôûng huaân chöông Chieán coâng haïng ba.

Chuyeän laø sau khi ñöôïc bình xeùt huaân chöông thì gaõ choái ñaây ñaåy. Gaõ nghó, gaõ laøm ñöôïc nhieàu vieäc chæ vì say meâ “kó thuaät thuaàn tuyù” chöù khoâng phaûi vì ñaõ ra söùc “bieán yù chí caùch maïng thaønh haønh ñoäng thöïc teá”. Maø söï say meâ thì naøo coù thay ñoåi, cho duø baïn ñang ôû xöôûng cheá thöû hay ôû maët traän. Hình nhö thoùi “phôùt ñôøi” kieåu lính Troãi vaãn vöông vaán ñaâu ñoù trong con ngöôøi gaõ. Gaõ nghó raèng, nhieàu ngöôøi ñaùng ñöôïc khen thöôûng hôn gaõ, tröôùc heát laø nhöõng ngöôøi lính thuyû ñaùnh boä ñaõ naèm xuoáng trong chieán dòch. Nhöng anh em vaãn “baùo caùo thaønh tích giuøm” gaõ vaø huaân chöông ñaõ ñeán vôùi gaõ.

Do bò thöông, khoâng ñuû söùc khoeû phuïc vuï quaân ñoäi, neân gaõ ñöôïc höôûng cheá ñoä ra quaân. Maáy ñeâm lieàn, gaõ laëng leõ khoùc khi saép phaûi chia tay vôùi moâi tröôøng quaân ñoäi. Cuõng may cho gaõø, trong thôøi gian ñieàu trò, gaõ ñeå yù moät coâ baùc só… vaø ruùt cuïc caùnh eùn moûng ñaõ chao xuoáng cuoäc ñôøi gaõ. Toâi khoâng xaùc ñònh ñöôïc gaõ ñaõ “bò thöông” hay “ñöôïc thöông”, coøn chuyeän cuûa gaõ thì mang ñaày maøu saéc cuûa thoùi aøo aït, say meâ. Phaûi nhieàu naêm sau toâi môùi bieát gaõ coù Huaân chöông Chieán coâng. Thaéc maéc sao khoâng “baåm baùo” baïn beø, thì gaõ cöôøi: “Thöïc ra... toâi nghó... ai trong hoaøn caûnh nhö vaäy cuõng seõ xöû söï (ít ra laø) nhö vaäy, mieãn anh laø lính Troãi”. Theo toâi, gaõ noùi chöa thaät “ñoaøn chuaån”(!) maø leõ ra phaûi laø “ai trong hoaøn caûnh nhö vaäy cuõng seõ xöû söï nhö vaäy, mieãn anh laø chieán só Quaân ñoäi Nhaân daân Vieät Nam”.

P.D.H. 689

Khung tieåu ñoaøn toaøn Troãi TRAÀN XUAÂN LAÊNG Hoïc sinh khoùa 3

Ai ñoù ñaõ töøng noùi: “Haõy noùi cho toâi nghe baïn anh laø ngöôøi theá naøo, toâi seõ noùi anh laø ai!”

- Nhöõng ngöôøi baïn cuûa toâi ö? Toâi chæ coù theå noùi veà hoï baèng hai chöõ: Tuyeät vôøi! Ñoù laø nhöõng ngöôøi baïn hoïc sinh tröôøng Thieáu sinh quaân Nguyeãn Vaên Troãi. Chuùng toâi gaén boù vôùi nhau khoâng chæ baèng nhöõng naêm thaùng hoïc sinh phoå thoâng ñaày moäng mô nhöng cuõng raát hieáu ñoäng, maø baèng caû nhöõng ngaøy keà vai saùt caùnh beân nhau trong quaân nguõ; cuøng seû chia khoù khaên gian khoå, cuøng nieàm vui khi hoaøn thaønh nhieäm vuï vaø cuøng laøm ngô tröôùc nhöõng haøo quang giaû taïo treân ñôøi.

Toâi coøn nhôù thaùng 2 naêm 1985, toâi ñöôïc ñeà baït laøm Tieåu ñoaøn tröôûng tieåu ñoaøn 2 kyõ thuaät – Löõ ñoaøn thoâng tin 596.

Khoâng roõ trong caùc quaân binh chuûng khaùc ra sao chöù ôû binh chuûng Thoâng tin lieân laïc chaéc chaén seõ khoâng coù moät ñôn vò naøo nhö tieåu ñoaøn toâi: Moät tieåu ñoaøn maø boä khung laõnh ñaïo toaøn “Troãi”!. Naøy nheù: Tieåu ñoaøn phoù - ñaïi uùy Leâ Quoác Anh, hoïc vieân “Troãi” khoùa 4. Quaûn ñoác phaân xöôûng vieãn thoâng thöôïng uùy Haø Huy Duõng vaø Quaûn ñoác phaân xöôûng quy chuaån maùy ño - thöôïng uùy Phaïm Khaùng Tröôøng, ñeàu laø hoïc vieân “Troãi” khoùa 5. Coù theå noùi: Ñoù laø boä khung laõnh ñaïo raát “hoaøn haûo”! Noù “hoaøn haûo” vì trong coâng taùc vôùi nhau, toâi chöa noùi 690

Beân an-ten parabol heä thoáng thoâng tin vieãn thoâng xuyeân luïc ñòa.

heát yù hoï ñaõ hieåu caû caâu. (Soáng vôùi nhau caû moät quaõng ñôøi, chuùng toâi coøn laï gì nhau nöõa).

Ngaøy ñoù, sau khi ñöôïc ñeà baït laøm Tieåu ñoaøn tröôûng, tieåu ñoaøn toâi ñöôïc giao ngay moät troïng traùch: Laøm tieåu ñoaøn chuû coâng trong vieäc thaùo dôõ, khoâi phuïc vaø laép ñaët heä thoáng thoâng tin vieãn thoâng töø Haø Noäi vaøo Vinh (trong ñoù coù moät keânh truyeàn hình) ñeå phuïc vuï Ñaïi hoäi Ñaûng toaøn quoác laàn thöù VI. Laø caùn boä coù thaâm nieân, phuïc vuï hôn 10 naêm trong binh chuûng thì toâi coù ñeán 10 naêm gaén boù vôùi heä thoáng thoâng tin vieãn thoâng quaân söï maø ta thu ñöôïc cuûa Myõ – nguïy taïi mieàn Nam sau ngaøy giaûi phoùng. Nhöng trong suoát 10 naêm ñoù, vôùi baèng caáp laø kyõ sö traïm nguoàn, toâi luoân ôû cöông vò moät caùn boä “kyõ thuaät ñieän laïnh”, chöù khoâng raønh veà lónh vöïc vieãn thoâng. Hôn nöõa, trong suoát caû thôøi gian ñoù, toâi chöa bao giôø nhìn thaáy vieäc truyeàn tín hieäu truyeàn hình qua heä thoáng vieãn thoâng naøy, maëc duø theo thieát keá laø coù trong heä thoáng. Noùi nhö vaäy ñeå caùc baïn hieåu: Neáu khoâng coù boä khung chæ huy tieåu ñoaøn toaøn “Troãi” naøy thì toâi seõ gaëp khoù khaên ñeán theá naøo trong khi thöïc thi nhieäm vuï?

691

Trong suoát hai naêm trôøi, tieåu ñoaøn chuùng toâi ñaõ phaûi thaùo dôõ, khoâi phuïc vaø laép ñaët haøng traêm taán thieát bò, thaùo vaø döïng taùm coät anten cho taùm ñaøi vieãn thoâng môùi töø Haø Noäi vaøo Vinh, trong ñoù coù boán ñaøi ôû vò trí coù cao ñoä töø 150m ñeán 200m. Baát chaáp naéng heø, möa ñoâng, gioù Laøo, baõo bieån, chuùng toâi ñaõ laøm vieäc vôùi moät loøng töï troïng luoân coù trong ngöôøi: Chuùng toâi laø “lính Troãi”!

Cho ñeán taän ngaøy hoâm nay, toâi vaãn khoâng theå naøo queân ñöôïc caùi caûm giaùc vöøa sung söôùng vöøa töï haøo cuûa chuùng toâi trong buoåi saùng ngaøy 10 thaùng 12 naêm 1986. Ngaøy chuùng toâi ñaõ thoâng tuyeán thaønh coâng heä thoáng vieãn thoâng Haø Noäi - Vinh ñeå phuïc vuï Ñaïi hoäi Ñaûng. Vaøo ñuùng 10 giôø 5 phuùt, taïi vò trí ñaøi vieãn thoâng ôû thaønh phoá Vinh, toâi vaø Haø Huy Duõng ñaõ leân maùy goïi cho Quoác Anh (ôû ñaàu Haø Noäi), Khaùng Tröôøng (ôû ñaàu Thanh Hoùa). Chuùng toâi ñaõ heùt to vaøo maùy: - Quoác Anh ôi! Khaùng Tröôøng ôi! Nhaän ñöôïc tín hieäu roài.

Hình ñeïp laém! AÂm thanh roõ!

Vaø toâi nghe raát roõ tieáng cöôøi cuûa hoï, tieáng cöôøi nhö truùt ñi bao nhieâu söï lo laéng, meät nhoïc - tieáng cöôøi chieán thaéng!

Thôøi gian troâi ñi thaät nhanh. Chuùng toâi baây giôø khoâng coøn ñöôïc chung soáng vôùi nhau trong moät boä “khung tieåu ñoaøn toaøn Troãi” nöõa. Leâ Quoác Anh baây giôø ñaõ laø ñaïi taù, Phoù toång giaùm ñoác Cty Ñieän töû vieãn thoâng quaân ñoäi. Toâi, Haø Huy Duõng vaø Phaïm Khaùng Tröôøng ñeàu chuyeån sang coâng taùc ôû caùc ñôn vò kinh teá. Tuy ít coù ñieàu kieän gaëp nhau nhöng moãi khi nhôù veà nhau, chuùng toâi vaãn luoân töï haøo veà caùi “khung tieåu ñoaøn toaøn Troãi” ngaøy xöa!

Vuõng Taøu, 20-3-2003 T.X.L 692

Tröôøng ca Phoùng taùc: ... Toâi gaëp laïi Anh, chaøng trai tröôøng Troãi, Suùng treân vai, Anh böôùc ñi treân heø phoá.

Toâi gaëp laïi Anh, giôø ñaây beân quaùn nhoû Keå nhau nghe chuyeän cuõ bao ngaøy qua.

Nhôù gì ngaøy Anh xa maùi tröôøng Nhôù gì ngaøy Anh vui leân ñöôøng... ÑOÃ TRUNG VIEÄT Hoïc sinh khoùa 3 I, Khôûi ñaàu Nhöõng naêm 64, 65 khoâng theå naøo queân Khi nhöõng traùi bom ñaàu tieân rôi treân mieàn Baéc Coøn quaù beù nhoû ñeå theo cha anh ñi ñaùnh giaëc “Nguyeãn Vaên Troãi, Thieáu sinh quaân “...

Nhöøng töø aáy vang leân haùo höùc, töï haøo Nieàm töï haøo trong nhöõng traùi tim coøn raát treû thô.

Baét ñaàu töø Traïi Hoøe vaø, 108 caùi teân trong caùc toáp ñaàu tieân Nhö gôïi nhôù chuyeän Löông Sôn anh huøng tuï nghóa

693

Ta böôùc vaøo cuoäc soáng xa nhaø. Hoà hôûi, voâ tö nhö theá!

Nhöõng chieác chaên gaáp vuoâng, nhöõng böôùc ñi ñeàu, nhöõng buoåi ñaøo coâng söï ñaàu tieân II, Suoái Bom Bom ... Qua Traïi Côø, Yeân Myõ, ta xuoáng Bom Bom Nhöõng phieân gaùc giöõa röøng saâu Laàn ñaàu trong nhöõng boä quaân phuïc Troãi Cuoäc soáng nhö chieán khu Nhaø tranh döïng ngay beân bôø suoái Baøi hoïc Lòch söû veà Caùch maïng Phaùp cuûa thaày Baéc trong tieáng gaàm man rôï cuûa nhöõng chieác F105 bay saùt saït treân ñaàu…

Roài Ñaïi ñoäi ta laïi chuyeån ra ngoaøi Beân kia Goác ña, beân naøy Traïi Böôûi Nhöõng Chaøng lính Troãi laïi hoaøn thaønh moät hoïc kì gian khoå Vôùi nhöõng chieán ñi laáy cuûi ôû “Haø Nam nöôùc luït”, haønh quaân ñeâm.

Lôùp hoïc ngoaøi trôøi döôùi nhöõng ñöôøng bay ñaùnh vaøo caàu Gia Baûy, Thaùi Nguyeân Laïi di chuyeån xuoáng laøng Roài coù leänh treân Saép ñi xa Ñòa ñieåm môùi laàn naøy – Trung Quoác Bao haùo höùc tröôùc chuyeán ñi, vaø noãi buoàn xa ñaát nöôùc Vaø nhöõng Chaøng-trai-tröôøng-Troãi tuoåi 13,14, 15, saép thaät söï xa nhaø

694

III, Queá Laâm Nöôùc baïn ñaây roài, Ñaïi haäu phöông cuûa Vieät Nam Baèng Töôøng côø môû, troáng giong, ñoùn ta trong tieáng hoâ: “Caùch maïng Vaên hoaù muoân naêm!”, “Vieät Nam taát thaéng!“ Nhöõng chaøng lính Troãi ñaõ ñeán beân doøng Ly Giang chöa kòp thaáy moät doøng Ly thô moäng Ñaõ gaëp muøa ñoâng laïnh baêng, u aùm ñaàu tieân Y Trung Beänh dòch maøng naõo ñe doïa löûng lô Nhöõng tieáng thì thaøo lo aâu Nhöõng ñaùm ngöôøi tuï taäp trong ñeâm Nhöõng cuoäc röôït ñuoåi ñieân cuoàng Buùa saét trong tay Nhöõng hieàm thuø muø quaùng vaø voâ côù Hoãn loaïn, hoang mang… nhö khoâng coù phöông höôùng nöõa…

Gìôø ñaây, nghó laïi, ta coøn khoù hieåu: Coù ma löïc naøo chaêng, ñaõ nhaäp vaøo nhöõng chuù lính Troãi kia?

IV, Xuaân 68 Ta ñoùn xuaân Maäu Thaân treân ñaát Queá Laâm Tröôøng môùi khang trang Naùo nöùc tin chieán thaéng töø Toå quoác.

Toát nghieäp lôùp Möôøi Nhöõng chaøng trai haêng haùi vaø sung söùc Vieát laù ñôn tình nguyeän vaøo Quaân ñoäi Nhaân daân coøn chöa hình dung heát caùi khoác lieät cuûa chieán tranh Bình minh Queá Laâm.

Nhöõng cuoäc chaïy vieät daõ toaøn C10 ñeán taän nuùi Ñaàu Maâu

695

Vaø trôû veà tröôøng trong tieáng ca traàm huøng “Vöøng ñoâng ñaõ höûng saùng…”

Nhöõng chaøng lính Troãi ñang chuaån bò ñeå trôû thaønh ngöôøi chieán só Trong nhöõng ngaøy heø moät ngaøn-chín traêm-saùu taùm, khoâng theå naøo queân V, Trôû veà Coøn chöa kòp thöôûng ngoaïn heát caùi thô moäng cuûa Ly Giang vaø ñaát Queá Laâm Ñaõ ñeán ngaøy nhöõng Chaøng-trai-tröôøng-Troãi trôû veà Toå quoác Ña Coùc, An Moâ, Phao Sôn, Thaäm Thình, Vónh Yeân ...… ñang chôø ta phía tröôùc...

Roài ngaøy nhöõng Chaøng-trai-tröôøng-Troãi tung caùnh bay ñi khaép boán phöông trôøi.

VI, Suy ngaãm Khoâng theå phuû nhaän raèng, qua côn baõo muøa ñoâng Y Trung kia, ta coù lôùn leân Daøy daïn, raén chai... nhöõng thöû thaùch hoang daõ, traùi ngang, ñeán töø quaù sôùm Nhöng coù theå naøo trong traùi tim ta khoâng coøn laïi ñoâi veát haèn chai saïn Vaø taâm hoàn moãi chuùng ta, coù ñuû thanh thaûn, bình yeân ñeå noùi: Cuoäc ñôøi ôi! Ta meán yeâu Ngöôøi!

Seõ khoâng coâng baèng ñeå nhìn laïi chuyeän xöa töø quan nieäm baây giôø Nhöng cuõng khoâng theå giaûn ñôn laõng queân taát caû, nhö queân ñi moät côn aùc moäng Coù ñieàu, toâi yeân loøng, thaáy caùc baïn ñeàu cöôøi xoøa

696

chaúng coi chuyeän Y Trung ngaøy naøo laø moät haønh trang quaù naëng Chaéc hoï tin, Thôøi gian coøn coù theå xoùa nhoøa nhöõng veát thöông ñau ñôùn hôn nhieàu Vaø Tröôøng Troãi-Tröôøng Vaên hoaù-Thieáu sinh quaân, sau baáy nhieâu naêm ñeå laïi gì trong taâm trí moãi chuùng ta?

Ta töï haøo! Duø chaúng phaûi Nieàm töï haøo cuûa nhöõng cöïu sinh vieân tröôøng MEI1 hay Ha-vôùt2 Ñôn giaûn laø Nieàm töï haøo cuûa nhöõng ngöôøi ñaõ cuøng traûi qua nhöõng naêm, thaùng, vui, buoàn vôùi ngoïn löûa trong tim nhö theá Ñeå giôø ñaây, nhöõng maùi ñaàu ñieåm baïc, khoâng coù gì hoå theïn vôùi Nieàm töï haøo raát ngaây thô khi nhöõng buoåi ñaàu ta noùi Chuùng toâi – Thieáu sinh quaân!

Haø Noäi, thaùng 2-20023 Ñ.T.V

1

Tröôøng Ñaïi hoïc Naêng löôïng Matxcôva.

Tröôøng ñaïi hoïc ôû Myõ, noåi tieáng theá giôùi, coù khoa ñaøo taïo caùc nhaø quaûn lí nhaø nöôùc.

3 Ñuùng 2 naêm sau, ngaøy 1-2-2004, taùc giaû ñaõ ñi xa do moät caên beänh hieåm ngheøo, ñeå laïi nieàm thöông tieác trong anh em Troãi.

2

697