I
ในปัจจุบัน มนุษย์อาศัยอยู่ในโลกที่เปลี่ยนแปลงอยู่ตลอดอย่างไม่หยุดนิ่ง สินค้า
เงินทุน และ แรงงานหมุนเวียนข้ามชายแดนข้ามทวีปไปทั่วโลกรวดเร็วกว่าที่เคยเป็น ตลอดจน เคลื่อนย้ายในรูปแบบใหม่ๆ นวัตกรรมทางเทคโนโลยี รวมถึงเทคโนโลยีดิจิทัลกำ�ลังพลิกโฉม ทุกอุตสาหกรรมและวิธีที่มนุษย์จัดการชีวิตความเป็นอยู่ เพื่อตามกระแสการเปลี่ยนแปลง เหล่านี้ให้ทัน การมองอนาคต (Foresight) จึงเป็นเครื่องมือที่สำ�คัญในการบ่งชี้และ คาดการณ์อนาคตที่กำ�ลังจะเกิดขึ้น
“กระบวนการการคาดการณ์อนาคต (Foresight) เป็นเครื่องมือที่สำ�คัญในการบ่งชี้และคาดการณ์อนาคต ที่กำ�ลังจะเกิดขึ้น เพื่อใช้ในการเตรียมการรับมือกับ ผลกระทบทั้งในแง่บวกและแง่ลบล่วงหน้า” เพื่อเตรียมการรับมือผลกระทบทั้งในแง่บวกและแง่ลบล่วงหน้า โดยอาศัยการวิเคราะห์ แนวโน้มใหญ่และแนวโน้ม (Megatrends and Trend Analysis) เพื่อคาดการณ์ ความเป็นไปได้ต่างๆ ในอนาคต แต่ละแนวโน้มมีศักยภาพในปัจจุบันและอนาคตที่จะสั่นคลอน และแปรผันโลกที่เป็นอยู่เดิมในแบบที่น่าประหลาดใจและไม่สามารถคาดเดาได้ แนวโน้ม เหล่านี้ก่อให้เกิดความปกติใหม่ (New Normal) หรือเรื่องปกติที่เริ่มพบเห็นได้ทั่วไป ซึ่งต้องอาศัยกรอบความคิดที่แตกต่างไปจากเดิมในการทำ�ความเข้าใจและยอมรับ นอกจากนี้ในการมองอนาคตระยะยาวเป็น 10 ปี จำ�เป็นต้องอาศัยประเด็นความไม่แน่นอน (Uncertainties) โดยเฉพาะประเด็นที่ไม่แน่นอนสูง (High Uncertainties) ในการคาดการณ์อนาคตที่หลุดกรอบและห่างไกลออกไปจากกรอบความคิดในปัจจุบัน กระบวนการเหล่านี้ จำ�เป็นต่อการกำ�หนดกรอบในการพัฒนาศักยภาพของประเทศไทย ในระยะเวลา 10 ปีข้างหน้า ไปจนถึงการเตรียมความพร้อมเทคโนโลยียุทธศาสตร์ของประเทศ เนื่องจากได้มีการรวบรวมความเป็นไปได้ต่างๆ ในอนาคต รวมถึงผลกระทบและนัยสำ�คัญ ในบริบทที่ประเทศต้องเตรียมตัวรับมือ ด้วยเหตุนี้ เอกสารฉบับนี้ จึงได้ออกแบบและจัดทำ�ขึ้น เพื่อบ่งชี้และระบุตั้งแต่ข้อมูล 12 แนวโน้มใหญ่ระดับโลก อันนำ�ไปสู่ความปกติใหม่และ ประเด็นความไม่แน่นอนซึ่งเป็นโจทย์ท้าทายที่ประเทศไทยจะต้องเผชิญในช่วงทศวรรษข้างหน้า จึงหวังเป็นอย่างยิ่งว่าเอกสารฉบับนี้จะจุดประกายให้แก่ผู้เกี่ยวข้องในสาขาต่างๆ ได้นำ�ไปใช้ เป็นเหตุผลพื้นฐานในการสร้างงานวิจัยและพัฒนาทางวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี และนวัตกรรม ที่จะยกระดับความสามารถในการแข่งขันของประเทศต่อไป
สารบัญ
Megatrends and Trend Analysis - 2 ความเป็นเมืองเกินครึึ่งโลก - 4 ที่อยู่อาศัยแห่งหนาคต - 6 การเพิ่มขึ้นของประชากรหุ่นยนต์ - 8 สุขภาพของคนดีขึ้น - 10 ระเบียบใหม่ของเศรษฐกิจโลก - 12 งานรูปแบบใหม่ - 14 การขนส่งในอนาคต - 16 ความเหลื่อมล้ำ�ในระดับโลก - 18 อนาคตของการจับจ่ายใช้สอย - 20 Water-Food-Energy Nexus - 22 Big Data as New Resources - 24 Global Conflict - 26
New Normal - 28
ความปกติใหม่ของไทยด้านสังคม - 30 ความปกติใหม่ของไทยด้านเศรษฐกิจ - 32 ความปกติใหม่ของไทยด้านทรัพยากร - 34
Uncertainties - 36
10 ความไม่แน่นอนของประเทศไทย - 38
Summary - 40 Credits & References - 42
ดร.ทวีศักดิ์ กออนันตกูล ผู้อำ�นวยการ สำ�นักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ พฤศจิกายน 2558
II
1
12 Megatrends
เปิดโอกาสสู่การสร้างเสริมศักยภาพประเทศไทยในอนาคตอย่างยั่งยืน ประกอบด้วย
ความเป็นเมืองเกินครึึ่งโลก - 4 // ที่อยู่อาศัยแห่งอ”นาคต - 6 // การเพิ่มขึ้นของประชากรหุ่นยนต์ - 8 // สุขภาพของคนดีขึ้น - 10 ระเบียบใหม่ของเศรษฐกิจโลก - 12 // งานรูปแบบใหม่ - 14 // การขนส่งในอนาคต - 16 // ความเหลื่อมล้ำ�ในระดับโลก - 18 อนาคตของการจับจ่ายใช้สอย - 20 // Water-Food-Energy Nexus - 22 // Big Data as New Resources - 24 Global Conflict - 26
2
3
4 หน้า
4
5
6 หน้า
6
7
8 หน้า
8
9
10 หน้า
10
11
12 หน้า
12
13
14 หน้า
14
15
การขนสงในอนาคต หน้า
16
16
17
18 หน้า
18
19
20 หน้า
20
21
22 หน้า
22
23
24 หน้า
24
25
26 หน้า
26
27
New Normal
ความเป็นไปได้ของทิศทางอนาคตประเทศไทยในด้านสังคม เศรษฐกิจ และสิ่งแวดล้อม ประกอบด้วย
ความปกติใหม่ของไทยด้านสังคม - 30 // ความปกติใหม่ของไทยด้านเศรษฐกิจ - 32 // ความปกติใหม่ของไทยด้านทรัพยากร - 34
28
29
30
หน้า
30
31
32 หน้า
32
33
ความปกติใหมของไทยดานทรัพยากร
34 หน้า
34
35
Uncertainties
แนวโน้มหรือเหตุการณ์ที่ตั้งอยู่บนโอกาสสมควรแก่เหตุ (Chance) ที่จะเกิดขึ้นซึ่งเป็นชุดข้อมูลที่สะท้อนความเป็นไปได้ในอนาคตที่หลุดออกไปจากปัจจุบัน และเป็นโจทย์ในการพัฒนา เทคโนโลยียุทธศาสตร์ของประเทศไทย เพื่อรองรับความท้าทายในอนาคต
36
37
38 หน้า
38
39
Summary
การกำ�หนดเทคโนโลยียุทธศาสตร์ของประเทศด้วยเครื่องมือคาดการณ์อนาคตจำ�เป็นต้องอาศัย การบ่งชี้แนวโน้มโลก เพื่อเป็นเหตุผลพื้นฐานและกรอบแนวคิดในการพิจารณาความต้องการ ทางเทคโนโลยีของประเทศในอนาคตที่กำ�ลังจะมาถึง โดยการศึกษานี้ได้ระบุ 12 แนวโน้มโลก ที่จะมีผลกระทบต่อประเทศไทยในทศวรรษหน้า ในทุกๆ ด้าน กล่าวคือด้านสังคม ด้านเศรษฐกิจ ด้านทรัพยากร และด้านการเมือง โดยที่แนวโน้มต่างๆนี้ อาจจะนำ�ไปสู่การเกิด ความปกติใหม่ (New Normal) ในสังคมไทยในอนาคต นั่นคือ ประเด็นที่เคยผิดวิสัย หรือแปลกประหลาดอาจจะกลายเป็นสิ่งปกติ-ธรรมดาที่พบเห็นได้ทั่วไปจนเกิดความคุ้นเคย ซึ่งการศึกษานี้จำ�แนกความปกติใหม่ของไทยในทศวรรษหน้า ออกเป็น 3 มิติ ได้แก่ ด้านสังคม ด้านเศรษฐกิจ และด้านทรัพยากร ความปกติใหม่ในด้านสังคม ได้แก่ คนไทยมีรูปแบบการใช้ชีวิตเป็นคนเมืองมากขึ้น ประชากรชนชั้นกลางใหม่กระจายตัวอยู่ในเมืองและชนบท คนรุ่นใหม่มีความเป็นปัจเจกสูงขึ้น คนสูงวัยมีสัดส่วนมากขึ้น ความหลากหลายทางเพศเป็นเรื่องปกติ ความเหลื่อมลํ้า ทวีความรุนแรงขึ้น สังคมเกษตรยังคงมีอยู่ แต่สัญญาประชาคม (Social Contract) เริ่มเปลี่ยนแปลงไป และประชากรมุสลิมจะเพิ่มสัดส่วนอาจมากขึ้นไปถึงร้อยละ 8 ของ ประชากรไทย ความปกติใหม่ในด้านเศรษฐกิจของไทยเป็นผลพวงมาจากอุตสาหกรรมไทยที่มีความหลาก หลายมากขึ้น อุตสาหกรรมบริการทวีความสำ�คัญขึ้นอย่างต่อเนื่อง เมืองมหานครและเมืองที่ กำ�ลังขยายตัวเป็นศูนย์กลางการจ้างงานและเศรษฐกิจในประเทศ ชาวต่างชาติเริ่มเป็น ผู้ประกอบการวิสาหกิจขนาดกลางและขนาดย่อม (SMEs) และทำ�งานด้านบริการมากขึ้น แรงงานมีความหลากหลายทางเชื้อชาติมากขึ้น คนไทยหลายส่วนเริ่มต้องการใช้ชีวิตอิสระนอก ตลาดงาน โดยการเป็นผู้ประกอบอาชีพอิสระ (Freelancer) และผู้ประกอบการ (Entrepreneur) บริษัทขนาดใหญ่ของไทยจะมีอิทธิพลในการกำ�หนดรูปแบบการดำ�เนินชีวิตของคน ไทยมากขึ้น
“10 ประเด็นความไม่แน่นอนที่บ่งชี้ความเป็นไปได้ที่ประเทศไทยต้องเผชิญใน ช่วง 10 ปีข้างหน้า จำ�เป็นต้องอาศัยองค์ความรู้ทางวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี นวัตกรรม เพื่อเตรียมความพร้อมประเทศให้สามารถก้าวไปข้างหน้ารับมือ ความท้าทายเหล่านี้ได้อย่างยั่งยืน” 40
ความปกติใหม่ในด้านทรัพยากร สิ่งที่จะกลายเป็นความปกติใหม่ในสังคมและเศรษฐกิจไทย คือ การบริโภคสีเขียวเริ่มเติบโต ภาวะโลกร้อนมีผลกระทบต่อทรัพยากรของประเทศอย่างรุนแรง ความขัดแย้งและการแย่งชิงทรัพยากรระหว่างชุมชนและภาคเอกชนมีถี่มากขึ้น โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ในประเด็นที่ทำ�กิน ป่าไม้ และนํ้า พลังงานเป็นประเด็นถกเถียงของชนชั้นกลางซึ่งไม่ สามารถหาข้อสรุปได้ชัดเจน และทรัพยากรมนุษย์ของไทยมีความหลากหลายมากขึ้นเรื่อยๆ จากแนวโน้มและความปกติใหม่ในข้างต้นนำ�ไปสู่ 10 ประเด็นความไม่แน่นอนที่บ่งชี้ความเป็น ไปได้ที่ประเทศไทยต้องเผชิญซึ่งต้องอาศัยองค์ความรู้ทางวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี นวัตกรรม และด้านอื่นๆ ที่เกี่ยวข้องในบริบทที่เฉพาะเจาะจงกับประเทศ เพื่อเตรียมความพร้อม ประเทศไทยให้สามารถก้าวไปข้างหน้ารับมือความท้าทายเหล่านี้ได้อย่างยั่งยืน
41
Credits คณะที่ปรึกษา
Reference
จัดทำ�โดย
1. ดร.ทวีศักดิ์ กออนันตกูล
ฝ่ายวิจัยนโยบาย สำ�นักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ
สำ�นักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ
111 อุทยานวิทยาศาสตร์ประเทศไทย ถ.พหลโยธิน ต.คลองหนึ่ง อ.คลองหลวง จ.ปทุมธานี 12120 โทรศัพท์ 02 564 7000 โทรสาร 02 564 7060 เว็บไซต์ www.nstda.or.th/prs
2. ดร.ชฎามาศ ธุวะเศรษฐกุล
สำ�นักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ
3. ดร.พันธุ์อาจ ชัยรัตน์
สำ�นักงานนวัตกรรมแห่งชาติ (องค์การมหาชน)
4. ดร.กษิติธร ภูภราดัย
ฝ่ายวิจัยนโยบาย สำ�นักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ
ออกแบบเนื้อหาโดย บริษัท โนวิสเคป คอนซัลติ้ง กรุ๊ป จำ�กัด
163 อาคารไทยสมุทร ชั้น 12 ยูนิต 12 F-G ถนนสุรวงศ์ แขวงสุริยวงศ์ เขตบางรัก กรุงเทพฯ 10500 โทรศัพท์ 02 237 9570 โทรสาร 02 237 9569 เว็บไซต์ www.noviscape.com
คณะผู้จัดทำ� 1. ดร.หงษ์สุดา สอนกลิ่น
ฝ่ายวิจัยนโยบาย สำ�นักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ
2. นางสาวจีรนันท์ ดวงคำ�
ฝ่ายวิจัยนโยบาย สำ�นักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ
3. นายปรีดา ชัยนาจิตร
บริษัท โนวิสเคป คอนซัลติ้ง กรุ๊ป จำ�กัด
4. นายวรุตม์ รินธนาเลิศ บริษัท อินเตอร์แอคติ จำ�กัด
ออกแบบสาระภาพโดย บริษัท อินเตอร์แอคติ จำ�กัด
8/8 ซอย กาญจนาภิเษก 0010 แยก 2 เขตบางแค กรุงเทพฯ 10160 โทรศัพท์ 082 448 1538 เว็บไซต์ www.interacti.me ติดต่อ varut@interacti.me
5. นางสาวตราพร หิรัญสาลี และทีมงาน
บริษัท อินเตอร์แอคติ จำ�กัด
โครงการนี้เป็นส่วนหนึ่งของโครงการประเมินความพร้อมเทคโนโลยียุทธศาสตร์แห่งชาติด้วยเครื่องมือคาด การณ์อนาคต ซึ่งเป็นความร่วมระหว่าง สำ�นักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ (สวทช.) และ สำ�นักงานคณะกรรมการนโยบายวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยีและนวัตกรรมแห่งชาติ (สวทน.)
42
ความเป็นเมืองเกินครึ่งโลก • Emily Moir, Tim Moonen & Greg Clark, The future of cities: what is the global agenda?, UK Government Office of Science, 2014. www.gov.uk/government/ uploads/system/uploads/attachment_data/file/377470/future-cities-global-agenda.pdf • United Nations, Department Economic and Social Affairs. (22 May 2014). Cities for a sustainable future. www.un.org/en/development/desa/news/ecosoc/cities-for-a-sustainable-future.html • United Nations, Department Economic and Social Affairs, Population Division. (2014). World Urbanization Prospects: The 2014 Revision, Highlights (ST/ESA/ SER.A/352). http://esa.un.org/unpd/wup/Highlights/WUP2014-Highlights.pdf ที่อยู่อาศัยแห่งอนาคต • Allen Lee, Blake Standen, Jeff Cropp, Green Investment Fund: Grantee Final Report, Portland Bureau of Planning and Sustainability, 2010. https://www. portlandoregon.gov/bps/article/437433 • Swiss Re. (2014). Mind the risk: A global ranking of cities under threat from natural disasters. http://media.swissre.com/documents/Swiss_Re_Mind_the_risk. pdf • Transit-oriented development – the future of city planning. (10 Apr 2014). https://www.devex.com/news/transit-oriented-development-the-future-of-city-planning-83280 • Vertical Farming: Singapore’s solution to feed the local urban population. (25 Jul 2014). http://permaculturenews.org/2014/07/25/vertical-farming-singapores-solution-feed-local-urban-population/ การเพิ่มขึ้นของประชากรหุ่นยนต์ • Frey, C.B. and Osborne, M.A. (2013). The Future of Employment: How susceptible are jobs to computerisations? http://www.oxfordmartin.ox.ac.uk/downloads/ academic/The_Future_of_Employment.pdf • Robots Today and Tomorrow: IFR Presents the 2007 World Robotics Statistics Survey; World Robotics. • Reporting by Watanabe, Hiroaki; Writing and additional reporting by Negishi, Mayumi; Editing by Norton, Jerry; Japan’s robots slug it out to be world champ; Reuters. • Research and Development for Next-generation Service Robots in Japan, United Kingdom Foreign Ministry report, by Yumiko Moyen, Science and Innovation Section, British Embassy, Tokyo, Japan, January 2009. • Tobe, F. (13 Sep 2013). Medical robotics systems market to reach $13.6 billion by 2018. http://robohub.org/medical-robotic-systems-market-to-reach13-6-billion-by-2018/ • Wiseman, P. (14 Feb 2015). Robots gaining on humans at faster rate. http:// www.dispatch.com/content/stories/business/2015/02/14/robots-gaining-on-humans-at-faster-rate.html สุขภาพของคนดีขึ้น • Frost & Sullivan. (2011). Top 20 Global Mega Trends and Their Impact on Business, Cultures and Society. • WHO. Integrated chronic disease prevention and control. http://www.who.int/ chp/about/integrated_cd/en/
ระเบียบใหม่ของเศรษฐกิจโลก • Das Ghoshal, N. and Varma, T. (2012). Building trust with the next billion. Warc Exclusive. • Frost & Sullivan. (2014). World’s Top Global Mega Trends To 2025 and Implications to Business, Society and Cultures. • Gertz, G. And Kharas, H. (2010). The New Global Middle Class: A Cross-Over from West to East. Brookings Institute. http://www.brookings.edu/research/papers/2010/03/china-middle-class-kharas • Pezzini, M. (2012). An emerging middle class. OECD Observer. งานรูปแบบใหม่ • DKFI. (2011). From Industry 1.0 to Industry 4.0. • Mckinsey. (2014). Moving toward a circular economy. http://www.mckinsey. com/insights/manufacturing/moving_toward_a_circular_economy •\ Steven Levy. (22 Jun 2012). The Many Sides of Jack Dorsey. http://www.wired. com/2012/06/ff_dorsey/ การขนส่งในอนาคต • Airbus. Future by Airbus. http://www.airbus.com/innovation/future-by-airbus/ • Arup. (2015). Future of Rail 2050. http://publications.arup.com/Publications/F/ Future_of_Rail_2050.aspx • Cheng, R. (2014, Mar). General Motors president sees self-driving cars by 2020. Retrieve from http://www.cnet.com/news/general-motors-presidentsees-self-driving-cars-by-2020/ • Elmer, S. (2013, Feb). BMW targets 2020 for self-driving cars. Retrieve from http://www.autoguide.com/auto-news/2013/02/bmw-targets-2020-for-self-driving-cars.html/ • Government Fleet (14 Sep 2015). Los Angeles to become Nation’s Largest EV Fleet http://www.government-fleet.com/news/story/2015/09/l-a-commits-toadding-288-evs.aspx • Johnson, D. (2013, Jan). Audi predicts self-driving cars by 2020. Retrieve from http://www.leftlanenews.com/audi-predicts-self-driving-cars-by-2020.html/ • Murray, W., & Whiteing, T. (1995). Reducing commercial vehicle accidents through accident databases. Logistics Information Management, 8(3), 22-29. • Spector, J. (13 Aug 2015). The U.K. Is Testing Roads that Recharge Your Electric Car As You Drive. http://www.citylab.com/commute/2015/08/the-uk-istesting-roads-that-recharge-your-electric-car-as-you-drive/401276/ ความเหลื่อมล้ำ�ในระดับโลก • Deloitte. (2015). Gov2020: A Journey into the Future of Government. http:// www2.deloitte.com/content/dam/Deloitte/au/Documents/public-sector/deloitteau-ps-gov2020-journey-future-government2-130315.pdf • Eisen, B. (9 Oct 2013). World likely to have 11 trillionaires within two generations: Credit Suisse. http://blogs.marketwatch.com/thetell/2013/10/09/worldlikely-to-have-11-trillionaires-within-two-generations-credit-suisse/ • Oxfam. (2013). The cost of inequality: how wealth and income extremes hurt us all. Oxfam Media Briefing 02/2013. https://www.oxfam.org/sites/www.oxfam. org/files/cost-of-inequality-oxfam-mb180113.pdf อนาคตของการจับจ่ายใช้สอย • Arup. (2012). Future of Retail. http://publications.arup.com/Publications/F/ The_Future_of_Retail.aspx • Ericsson. (3 Jun 2015). Ericsson Mobility Report: 70 percent of world’s population using smartphones by 2020. http://www.ericsson.com/news/1925907
43
• EY. (2014). Mobile money – the next wave of growth. http://www.ey.com/ Publication/vwLUAssets/EY_-_Mobile_money_-_the_next_wave_of_growth_in_telecoms/$FILE/EY-mobile-money-the-next-wave.pdf Water-Food-Energy Nexus • CNA Military Advisory Board. (2014). National Security and the Accelerating Risks of Climate Change. https://www.cna.org/cna_files/pdf/MAB_5-8-14.pdf • UNESCAP. (2013). Water, Food, and Energy Nexus in Asia and the Pacific. Discussion paper. http://www.unescap.org/sites/default/files/Water-Food-Nexus%20Report.pdf Big Data as New Resources • EMC. 2012. Transforming Traditional Security Strategies into An Early Warning System for Advanced Threats. RSA Security Brief, September 2012. http://www. emc.com/collateral/software/solution-overview/h11031-transforming-traditional-security-strategies-so.pdf • IBM. IBM Analytics for Healthcare. http://www.ibm.com/analytics/us/en/industry/healthcare/index.html • IBM Research. Precision agriculture: Using predictive weather analytics to feed future generations. http://www.research.ibm.com/articles/precision_agriculture.shtml • Mark van Rijmenam. (23 Jul 2015). 4 Benefits for The Public Sector When Governments Start Using Big Data. https://datafloq.com/read/4-benefits-public-sector-governments-start-big-dat/171 • Numnonda, T. (10 Aug 2014). Open Government Data กับการปฎิรูปประเทศไทย. http://thanachart.org/2014/08/10/government-open-data-กับการปฎิรูปประเทศไ/ Global Conflict • Badkar, M. (15 Aug 2012). 9 Wars That Were Really About Commodities. http:// www.businessinsider.com/nine-wars-that-were-fought-over-commodities-20128?op=1 • Macias, A., Gould, S. and Kelley, M.B. (2 Jul 2014). MAP: All 17,000 Of The World’s Nukes. http://www.businessinsider.com/map-all-of-the-worldsnukes-2014-7 • Microsoft. (2014). Cyberspace 2025: Today’s Decisions, Tomorrow’s Terrain. http://www.microsoft.com/security/cybersecurity/cyberspace2025/ New Normal ความปกติใหม่ของไทยด้านสังคม • Bangkok Post. (18 Mar 2015). Thailand becoming ‘old man of Asean’. http:// www.bangkokpost.com/lite/topstories/500501/thailand-becoming-old-man-ofasean • Vittachi, I. (14 Apr 2015). Islam Growing Faster than Hinduism, Christianity, Buddhism: Study. http://www.benarnews.org/english/news/0414-Pew-World-Religions-04142015153609.html • World Bank. (26 Jan 2015). Urbanization in Thailand is dominated by the Bangkok urban area. http://www.worldbank.org/en/news/feature/2015/01/26/ urbanization-in-thailand-is-dominated-by-the-bangkok-urban-area
ความปกติใหม่ของไทยด้านทรัพยากร • GIZ. (2015). Global Trend of Green Market. http://www.tei.or.th/carbonreductionlabel/pr/150209-FTI-Global-Trend-Eco-market.pdf • Institute for The Future. (2011). Future Work Skills 2020. http://www.iftf.org/ uploads/media/SR-1382A_UPRI_future_work_skills_sm.pdf • Regan, H. (16 Jul 2015). Thailand is Sufferring From The Worst Drought in Decades. http://time.com/3960462/thailand-drought/ • ไทยรัฐ. (14 ส.ค. 2558). 15 ส.ค. นี้ดีเดย์ 15 ห้างดังไม่ใช้ถุงพลาสติก. http://www.thairath. co.th/content/518131 Icon Used Water By Edward Boatman, US Pen By Stanislav Levin, RU Fire By Ashwin Dinesh, IN Trash By Alexander Smith Skull By Andrew Cameron, GB Car Accident By Mourad Mokrane, RU Spy Car By Simon Child, GB Car By Jonathan Li, CA Car By Alex, US Street Light By kadi franson, US Bus Stop By Ivonne Coto, CR Train By Felipe Chapman Fromm, GB Energy By Edward Boatman, US Wheat By Paul C Pederson, US Search By Marcos Folio Gas By Dmitry Baranovskiy, AU Wheat By The Crew at Fusionary, US Artwork used http://4-designer.com/2013/12/Skyscrapers-vector-material/#.VkyV4PnhDhE http://www.ceco.net/free-autocad-blocks/vehicles/cars/top-plan-view/drawings-bmw-m5-sedan-car-5-series-top-view-dwg-dxf-213.html http://www.ceco.net/free-autocad-blocks/vehicles/aircrafts/top-plan-view/ drawings-airbus-a380-dwg-dxf-51.html Photography Base Raising the Flag on Iwo Jima, Joe Rosenthal
ความปกติใหม่ของไทยด้านเศรษฐกิจ • Bangkok Post. (18 Mar 2015). Thailand becoming ‘old man of Asean’. http:// www.bangkokpost.com/lite/topstories/500501/thailand-becoming-old-man-ofasean • CloudPeeps. (25 Aug 2015). The top 10 freelance trends of 2016. http://blog. cloudpeeps.com/freelance-trends-of-2016/ • Euromonitor International. (2015). Bangkok City Review. http://www.euromonitor.com/bangkok-city-review/report • Frost & Sullivan. (2015). Track 2: Mega Trends in the Global Food and Beverages Industry.
44
45
ISBN: 978-616-12-0427-3
46
ฝ่ายวิจัยนโยบาย สำ�นักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ www.nstda.or.th/prs
89 บาท
9786161204273