Mii dáhttut áŋgiruššat ahte olbmot máhccet giliide!

– Vi skal jobbe for tilflytting til bygdene!

Mii dárbbašit ássama olles Sámis, rittus gitta siseatnamii. Gilit leat sámi boahtteáiggi geađgejuolggit.

Gilit leat maid dehálaččat sápmelaččaide mat ásset gávpogiin ja olggobeale sámi guovlluid. Olu sápmelaččain lea gullevašvuohta ja identitehta čatnon sámi giliide, ja danne giliid nannen nanne maiddái olles sámi servodaga.

Statistihkat čájehit mo sentraliserenfámut leat doaibman máŋgalogi jagi. Nuorat guđđet giliid ja gaskamearalaš ahki lassána. Danne NSR lea dál evttohan sámi sirddolašvuođaplána. Doaimmalaš guovllupolitihkain de dáhttut ásahit sihke ássan- ja eallinmovtta ja hehttet sosiála iešguđetláganvuođaid, dadjá Helén StorelvRabone, NSR:a 3. Evttohas Viestarmeara válgabires.

NSR:a sirddolašvuođaplána lea nannejuvvon Guovlluealáhuslávdegotti ja Guovlludemografiijalávdegotti bokte. Lávdegottiid raporttat duođaštit dan maid NSR lea guhká jo oaivvildan – ahte lea vejolaš sentraliserema jorgalahttit.

Eat mii dárbbaš álo mannat bargosaddjái go galgat bargat.

Korona-pandemiija lea čájehan makkár vejolašvuođaid digitaliseren buktá. Eat mii dárbbaš álo mannat bargosaddjái go galgat bargat. Mii sáhttit sihke vuovdit, hábmet, dutkat ja ođđahutkosiid fuomášit giliin. NSR áigu bargat dan ovdii ahte eambbosat besset bargat ruovttus dahje kantuvrrain doppe gos ásset.

– Mii háliidat eanet lávdaduvvon ja digitála oahppofálaldagaid. Dát dagašii vejolažžan ássat ruovttus studerenáiggi, ja nu de beasašii ovttastahttit oahpu bearašeallimiin dahje bargguin. Dát buvttášii eanet rekruterema ja gelbbolašvuođaloktema giliguovlluide, dadjá Storelv-Rabone, guhte ieš ássá márkosámi gilis Evenášši suohkanis Nordlánddas ja son sávvá ahte olbmot galget dan beassat dahkat seammás go studerejit.

Vai guovllut besset oassálastit digitaliseremii de ferte leat buorre interneahtta ja mobiilafierpmádat. Dasa lassin ferte leat buorre oktasašjohtolat ja feargafálaldat. Lea seamma divrras hukset viesu guovlluin go gávpogiin, muhto giliin lea várra ahte árvu gahččá olu eanet go gávpogiin go de lea huksen. NSR háliida váikkuhit ahte Viessobáŋku fas šattašii guovllupolitihkalaš doaibmabidju.

– Ovttasbarggu bokte de sáhttit sihkkarastit ásaiduvvama sámi giliide. NSR dáhttu geatnegahttit Sámedikki váldit ovddasvástádusa dákkár barggus. Mii áigut bargat politihka ovdii mii addá olbmuide vejolašvuođa hukset ruovttu, bajásgeassit mánáid ja duohtandahkat nieguid, dadjá Sandra Márjá West, NSR:a 2. evttohas Gáiseguovllu válgabires.

Sandra Márjá lea fárren ruovttugillái Gáivuona suohkanis. Suohkan lea oassin Finnmárkku- ja Davvi-Romssa doaibmaguovllus ja návddaša ortnegiin dego studieloanaid sihkkunortnegiin, unnit vearru ja elfápmo- ja bargoaddidiva luvvenortnegiin. NSR oaivvilda ahte dáid ortnegiid ferte viiddidit ja nannet.

– Lea dárbu doaibmabijuide mat dahket geasuheaddjin ássat, bargat, hábmet ja loaktit sámi guovlluin. NSR háliida earret eará čuovvulit demografiijalávdegotti árvalusa nuvttá vuodjenkoarttaid fállat nuoraide giliin, dadjá West.

Vi trenger bosetting i hele Sápmi, fra kyst til innland. Bygdene utgjør grunnsteiner for den samiske framtida.

Bygdene er også viktige for samer som bor i byer og utenfor samiske områder. Mange samer har tilhørighet og identitet knyttet til samiske bygder, og derfor styrker de samiske bygdene hele det samiske fellesskapet.

– Statistikkene viser sterke sentraliseringskrefter som har virket i årtier. Unge flytter fra bygdene og gjennomsnittsalderen stiger. Derfor lanserer NSR en samisk tilflyttingsplan. Med aktiv distriktspolitikk skal vi skape bolyst og livsglede, og motvirke sosiale forskjeller, sier Helén Storelv-Rabone, som er NSRs 3. Kandidat i Vesthavet valgkrets.

NSRs tilflyttingsplan er underbygget av Distriktsnæringsutvalget og Distriktdemografiutvalget. Utvalgsrapportene viser det NSR har ment lenge – at det er mulig å snu sentraliseringa.

Vi trenger ikke alltid være til stede på arbeidsplassen for å utføre jobben vår.

– Gjennom samarbeid med andre kan vi sikre tilflytting til samiske bygder. NSR vil forplikte Sametinget til å ta en lederrolle i arbeidet. Vi skal jobbe for en politikk som gir mulighet til å bygge hjem, oppdra barn og realisere drømmer, sier Sandra Márjá West, NSRs 2.kandidat i Gáisi valgkrets.

Sandra Márjá har flyttet fra byen til hjembygda i Kåfjord kommune. Kommunen er del av tiltakssonen for Finnmark og Nord-Troms og nyter godt av ordninger som nedskriving av studielån, lavere skatt og fritak fra el-avgift og arbeidsgiveravgift. NSR mener at ordningen må videreføres og utvides.

– Det er behov for tiltak som gjør det attraktivt å bo, arbeide, skape og ikke minst trives i distriktene. NSR ønsker blant annet å følge opp demografiutvalgets forslag om gratis førerkort for ungdom i distriktene, sier West.

Korona-pandemien har vist mulighetene som digitaliseringen gir. Vi trenger ikke alltid være til stede på arbeidsplassen for å utføre jobben vår. Man kan være selger, designer, byråkrat, forsker og gründer på bygda. NSR vil jobbe for at flere kan jobbe hjemmefra eller fra kontorfellesskap der de bor.

– Vi ønsker flere desentraliserte og digitale studietilbud. Det vil gjøre det mulig å bo hjemme under studier, noe som kan kombineres med familieliv eller arbeid. Dette vil gi økt rekruttering og kompetanseheving i distriktene, sier Storelv-Rabone som selv bor i ei markasamisk bygd i Evenes kommune i Nordland og ønsker at folk skal kunne gjøre det samtidig som man tar studier.

For at distriktene skal få ta del i digitaliseringen må det være god tilgang til internett og mobilnett. Videre må det være gode kollektivtrafikk- og fergetilbud. Å bygge bolig er like dyrt på bygda som i by, men huseiere i distriktet risikerer stort verditap når boligen er ferdig. NSR ønsker å bygge opp Husbanken igjen som et distriktspolitisk virkemiddel.