Internationaal: Alternatieve ´nieuwe wegen´ ?

De klompen zijn haast niet meer aan te dragen voor de Klompenpaden in Gelderland en Utrecht. In twintig jaar tijd werden er bijna 150 uitgezet en dan hebben we nog de Ommetjes in Groningen, Overijssel en Noord-Brabant, Lange-Afstands-Wandelpaden, Streekpaden, wandelroutes langs knooppunten, Nivon-trektochten, NS-wandelingen, ´Nature Trails´, Urban Walks, …. Ons Nederlands vocabulaire is niet meer toereikend om alle varianten te benoemen. Bij elkaar opgeteld zijn het er inmiddels al meer dan 2.400. Elke vierkante meter van onze postzegel wordt bewandeld en gemarkeerd inclusief in vergetelheid geraakte kerkepaden, trek- en tiendwegen.

Geen tekort aan nieuwe wegen dus. Daarvoor hoeven wij niet nog meer stiltegebieden, beschermde leefomgevingen en plattelandsidylle te verstoren. Met wat fantasie kunnen we ook op andere wijze ´nieuwe wegen´ verkennen. De Natuurvrienden in het buitenland doen het ons voor.

De Duitse Natuurvrienden larderen hun wandel- en trekkingprogramma met cultuur en politiek, met sport en milieubescherming. Het gaat daarbij bijvoorbeeld om outdooractiviteiten zonder de natuur en het milieu aan te tasten. Tijdens gezamenlijke wandeltochten worden onderwerpen als landschapsbescherming, biotoopbehoud en gevolgen van urbanisatie gethematiseerd.

Voor de begeleiding van wandelactiviteiten leiden de Duitse Natuurvrienden ´Teamer*innen´ of ´Wanderleiter*innen´ op, geschoolde vrijwillige begeleiders. Geen slecht idee, want als je verantwoord wandelactiviteiten voor een groep wilt organiseren, dan heb je getrainde vrijwilligers nodig, die professioneel zorg kunnen dragen voor de begeleiding van creatieve, avontuurlijke en ontspannende activiteiten met maatschappelijke relevantie.

Voor zo’n training wordt een week uitgetrokken. Je moet minstens 18 jaar oud zijn; over een recent EHBO-diploma beschikken en fit genoeg zijn voor dagtochten van 6 tot 7 uur. Je leert het nodige over uitrusting en kleding, over natuur en milieueducatie en methodische en didactische principes daarbij. Verder krijgen communicatie, leiderschapsvaardigheden, oriëntatie, weerkunde, EHBO en verzekeringszaken aandacht, gekoppeld aan training in het veld. Na een schriftelijk examen en een proeve van bekwaamheid heb je drie jaar lang een licentie om als ´Wanderleiter´ te mogen optreden voor de Natuurvrienden. Ouderwetse ´deutsche Tüchtigkeit´ kan je wel zeggen, maar wandeltochten door het gevarieerde Duitse landschap zijn nu eenmaal met meer risico verbonden dan de bedreigingen waaraan je bent bloot gesteld tijdens een voettocht door de polder.

Groepswandeltochten door de natuur waren de kernactiviteit toen de Touristenverein “Die Naturfreunde” in 1895 werd opgericht. De Natuurvrienden ontwikkelden het ´soziales Wandern´, een sportieve, ontspannende groepsactiviteit in combinatie met reflectie op maatschappelijke verschijnselen. Wandelen werd gekoppeld aan socialistische cultuurarbeid. Zo werd dat nog een keer formeel besloten door de Duitse Natuurvrienden in 1924, het jaar waarin wij ons bij de Natuurvriendenbeweging aansloten. Voor onze Arbeiders Reisvereniging moet dat een eyeopener zijn geweest. Bij ons lag het ambitieniveau lager, het ging er vooral om een programma te bieden voor de zwaar bevochten eerste vrije dagen. Binnen het nieuwe internationale verband van de Natuurvrienden ontwikkelden wij ons tot volksverheffers te voet, als alternatief voor het scholenwerk van het Instituut voor Arbeidersontwikkeling en de vakbond.

Wat is er bij ons overgebleven van het ´sociale wandelen´? Meer aandacht hiervoor zou recht doen aan de pretentie van onze beweging, en kunnen bijdragen aan de sociaal-ecologische transformatie. De Hessische Natuurvrienden hebben wandeltochten met maatschappelijke relevantie geprepareerd. Het gaat om wandelingen langs cultuuren sociaalhistorische bezienswaardigheden, geënt op de cyclus zien – herinneren – begrijpen – handelen. Je zult eerder gemotiveerd zijn je Co2-voetafdruk te reduceren als je er in de natuur mee geconfronteerd wordt, wat er gebeurt, als je dat niet doet.

Meer aandacht voor wandelen als een sociale activiteit is een Nieuwe Weg met een aantrekkelijke horizon, omdat:

• het prettig is je met anderen te ontspannen,

• je er vriendschappen bij kunt sluiten,

• het de leden bindt aan onze vereniging,

• het motiveert tot bewegen,

• we maatwerk kunnen leveren voor elke leeftijdscategorie,

• en omdat het aanknopingspunten biedt verantwoord invulling te geven aan onze uitgangspunten.

Denkbaar zijn bijvoorbeeld:

• Interculturele wandeltochten met politieke- en oorlogsvluchtelingen incl. gezamenlijke maaltijd in een Natuurvriendenhuis

• Wandelingen met politici, of strategische partners waarbij lokale of regionale problemen rondom natuur, milieu en landschapsinrichting besproken kunnen worden

• Wandelingen voor vrouwengroepen evt. met bezoek aan een historisch of maatschappelijk relevante bezienswaardigheid

• Korte wandelingen voor leden die niet zo goed ter been zijn

• Kinderwagenwandeltochten, met tussenstop op een speelweide, een unieke mogelijkheid om jonge gezinnen te binden.

Dat zijn wat ideeën, die de Natuurvrienden uit Thüringen ons aandragen.

De Oostenrijkse Natuurvrienden zetten vooral in op ´Erlebniswandern´, avontuurlijk wandelen, bijvoorbeeld met kinderen. Belangrijk daarbij zijn aandacht voor de belastbaarheid per leeftijdscategorie, afwisselende routes, de juiste kleding en passende bevoorrading.

Gezamenlijk wandelen hoort traditioneel bij onze vereniging. Er is ruimte om meer aandacht te besteden aan het ´Nieuwe Wandelen´ met opties en thema´s die meerwaarde bieden boven een individuele tocht door de natuur.•

Tekst: Han Verschuur