Europese accommodaties tijdens en na corona

Ondanks coronabeperkingen mochten de Nederlandse natuurvriendenhuizen open blijven. De tijdelijke sluiting was ons eigen besluit, omdat wij het risico van openstelling te groot achtten. In Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland waren toeristische overnachtingen lange tijd niet toegestaan. Wat heeft de pandemie betekend voor de natuurvriendenhuizen in Europese landen? Een overzicht.

Tekst: Han Verschuur N ivon is de enige natuurvriendensectie waar alle accommodaties in een stichting zijn ondergebracht. Dit verschaft ons voordelen in de bedrijfsvoering. Dankzij centralisatie kan Nivon de accommodaties volledig door vrijwilligers laten beheren, met ondersteuning van het Landelijk Bureau, wat leidt tot aanmerkelijk lagere loonkosten en gebundelde expertise. Het zal duidelijk zijn dat dat een robuuster exploitatiemodel biedt om de pandemie door te komen. In het buitenland zijn de huizen eigendom van lokale of regionale afdelingen met een zelfstandige juridische status. Vaak ontbreekt daar de expertise, bijvoorbeeld om bouwwerkzaamheden aan te besteden, of om de brandveiligheid te waarborgen. Daar komt bij dat ook onze zusterorganisaties met vergrijzing te maken hebben. Het wordt steeds moeilijker om gekwalificeerde vrijwilligers te engageren. Het gevolg is dat veel huizen te weinig omzet maken om het bezit te onderhouden, laat staan dat er wordt geïnvesteerd in verduurzaming, meer comfort en een betere toegankelijkheid.

In mei mochten de berghutten in Oostenrijk weer gasten ontvangen. De schade bleef beperkt doordat de meeste hoger gelegen hutten van oktober tot april sowieso gesloten zijn. De bezettingsgraad is wel met zo´n 30 % gedaald. De natuurvriendenhuizen en hutten mag je alleen betreden als je aan de 3-G-eis voldoet: je moet getest, gevaccineerd of genezen zijn. De gasten moeten bovendien een eigen matrashoes en slaapzak meenemen en de overnachtingsgasten moeten zelftests bij zich hebben. Elke wandelgroep heeft een groepsverantwoordelijke, die erop toeziet dat de coronavoorschriften worden nageleefd. Overnachtingen zijn momenteel alleen na reservering mogelijk. Er was een voorbeeldige samenwerking tussen de Oostenrijkse Alpenclubs (VAVÖ). Gezamenlijk werd afgesproken hoe om te gaan met de coronavoorschriften. Zo kregen zij voor elkaar dat de voorgeschreven afstanden op de slaapzolder van 2 meter naar 1,5 meter werd teruggebracht en dat de sanitaire voorzieningen weer geopend mochten worden, zodat de wandelaars hun behoeften niet in de natuur hoeven te doen.

In Duitsland is op centraal niveau nauwelijks bekend hoe het er lokaal voor staat. Op lokaal niveau sturen betaalde medewerkers de exploitatie aan, of de huizen zijn verpacht aan zelfstandige ondernemers. Er moet dus voldoende omzet worden gemaakt om de loonkosten te dekken. Meestal betekent dat sluiting van de gastenkeukens, omdat die een negatief effect hebben op de exploitatie. Tijdens de lockdown konden sommige huizen in Duitsland overschakelen op afhaalservice. Daar was bovengemiddeld belangstelling voor. Voor huizen die alleen overnachtingsgelegenheid aanbieden, betekenen de maatregelen echter een complete uitval. Vanaf pinksteren 2021 kon er weer overnacht worden, afhankelijk van de regionale besmettingsituatie. Aanvankelijk waren er alleen kamers met eigen sanitair beschikbaar en waren buffetten met selfservice niet toegestaan. De meeste Duitse huizen en hutten met eet- en drinkgelegenheid zijn ingericht op zelfbediening: een belemmering voor heropening. Vanwege de hygiëne-eisen is de openstelling voor kleinere huizen nauwelijks de moeite waard. In regio's waar de besmettingsgraad laag is, ontwikkelt zich het aantal overnachtingen bemoedigend. Veel beheerders beoordelen de vooruitzichten zelfs als gunstig. Schoolreizen – een belangrijke inkomstenbron voor veel Duitse huizen - zijn in veel deelstaten nog niet toegestaan. Sommige huizen hebben moeite om vrijwilligers te vinden, vooral ouderen trekken zich terug uit angst voor besmetting. Veel Duitse huizen worstelen om te overleven.

In Zwitserland zijn de meeste huizen nooit volledig gesloten geweest. Er mochten ook maaltijden verstrekt worden. Veel Zwitserse natuurvriendenhuizen hebben de status van groepsverblijf. Dat type huis was lange tijd gesloten, later waren er groepsgroottes van maximaal vijf personen toegestaan, weer later verruimd tot vijftien personen. De huizen hebben veel omzet ingeboet, met uitzondering van de huizen waar buitenrestauratie mocht plaatsvinden. Sommige huizen hebben nog nooit zoveel wandelaars ontvangen. Er is geen overheidssteun voor huizen die door vrijwilligers worden beheerd. Voor de verpachte huizen is die steun er wel. Tot nu toe hoefden er geen huizen verkocht te worden.

De situatie in Italië is niet dramatisch. De huizen zijn het hele jaar open, maar de bezetting is geconcentreerd in de periode van het late voorjaar tot het vroege najaar. De meeste huizen worden door vrijwilligers beheerd; eventuele arbeidskosten werden tijdens de pandemie gesubsidieerd. De omzetdaling tijdens de lockdown was beheersbaar. De situatie in Saviore in de Alpen, zwaar getroffen door de pandemie, was wél problematisch. Het huis was niet de hele tijd open.

Ook in het Verenigd Koninkrijk waren de natuurvriendenhuizen gesloten omdat 1,5 m afstand met gedeelde toiletten, douches, keuken en lounge niet mogelijk was. Alleen van juli tot oktober 2020 konden beperkt gasten ontvangen worden. De kamers mochten tot mei 2021 niet gedeeld worden. Het is de vraag hoe de boekingen zich zullen ontwikkelen als de coronamaatregelen zijn opgeheven. Verwacht wordt dat er in de toekomst steeds meer vraag komt naar een eigen kamer, zo mogelijk met eigen sanitaire voorzieningen. Huizen die daar niet aan tegemoet kunnen komen, zullen het lastig krijgen. De overheid biedt een compensatieregeling voor het omzetverlies, maar die stopt in oktober.