Kadın, kadın olmak istemekte, bağımsızlığı onda bir aşağılık duygusu yaratmakta; kadınlığıysa, tam tersine, işinde başarıya ulaşamayacağı kuşkusunu doğurmaktadır. Bu. sorunun en önemli yanlarından bi-, ridir. Daha 14 yaşındaki küçücük kızların, bir soruşturma sırasında: "Erkek çocuklar bizden daha iyi durumda; çok daha kolay çalışabiliyorlar çünkü," dedikleri saptanmıştır. Genç kız, yeteneklerinin sınırlı olduğuna inanmaktadır. Analar, babalar ve öğretmenler kızların düzeyinin düşük olduğunu kabul ettikten sonra, öğrenciler haydi haydi eder elbet; nitekim, programların aynı olmasına rağmen, kız liselerindeki kültür düzeyi daha düşüktür. Bazı ayrık durumlar bir yana, örneğin bir kız lisesindeki edebiyat sınıfı, erkek lisesindekine oranla epey zayıftır: kız öğrencilerin büyük bir bölüğü okulu bitirmek niyetinde değildir, çok üstünkörü çalışırlar, çalışanlar da yarışma hevesinden yoksundur. Sınavlar kolay olduğu sürece, yetersizlikleri ortaya 136 KADIN III BAĞIMSIZ KADIN 137 çıkmayacaktır; ancak, ciddi sınavlara sıra geldiğinde, kız öğrenci, eksiklerinin bilincine varacaktır; bunları yetişme bozukluğuna değil bir ilenç gibi tepesine çöken kadınlığına verecektir; böylece, bu eşitsizliğe bbyuneğerek onu daha da belirginleştirecektir; başarıya ulaşmasının ancak sabrına, kendini verişine bağlı olduğuna inanacaktır; o zaman, gücünü cimrice kullanmaya karar verir: oysa iğrenç bir hesaptır bu. Hele azıcık özgürlük, yaratış, birtakım küçük buluşlar isteyen yüksek öğrenimde ve özel uğraşlarda yararcı tutum son derece zararlıdır; ders kitapları dışındaki öğrenime yardımcı kitaplar, zihnin özgürlük içinde sağa sola yayılmasına izin veren küçük bir gezinti, kimi zaman, örneğin Eski Yunanca'dan yapılacak bir çeviri için, bir sürü kalın sözlükten daha yararlıdır. Eski ustalara duyduğu sevgi ile derin bir bilginin yükü altında ezilen, bakışı sınırlanan aşın titiz bir kız öğrenci, içindeki eleştiri duygusunu, hattâ zekâyı bile öldürebilir. Yöntemli direnişi ancak aşırı bir gerilim ve can sıkıntısına yol açar: Sevres'deki Yüksek Seramik Okulu'nun giriş sınavlarına hazırlanan liseli kızların içlerindeki canlı bireysellikleri öldüren boğucu bir havaya girdiklerini görmüşümdür. Kendine bir mapusane yaratan aday öğrenci, ondan sonra, buradan nasıl kaçıp kurtulurum diye düşünmektedir; kitaplarını kapatır kapatmaz, bambaşka konulara dalıp gitmektedir. Çalışmayla eğlencenin kaynaştığı, zihindeki serüvenlerin canlı bir sıcaklığa kavuştuğu o tatlı anları tanımamaktadır. Sırtına binen yüklerin ağırlığıyla, yavaş yavaş, bu işin altından kalkamayacağına inanmaktadır. Öğretmen olabilmek üzere, lise son sınıfta, kızlarla oğlanların birlikte alındıkları bir felsefe sınavına girecek bir kız öğrencinin: "Oğlanlar bir iki yılda verebilir bu sınavı: bizse ancak üç dört yılda," dediğini hatırlıyorum. Programda adı bulunan Kant'ın bir eserini okuyup okumadığı sorulan bir başka kız da: "Çok zor bir kitap o: bize göre değil, Yüksek Öğretmen oku'lu'nda okuyan erkek öğrenciler için ancak," diye karşılık vermişti. Kızların, erkeklere oranla daha beleş geçebileceklerini sanıyordu besbelli; buysa, daha işin başında kendini yenik sayarak, bütün basan olanağını erkeklere bırakmaktı. Bu bozguncu anlayış yüzünden, kadın, küçük bir başarıya kolayca razı olur; daha fazlasını istemeye cesaret edemez. Uğraşına yüzeyden bir eğitimle başladığı için, daha ilk günden, özlemlerine daracık bir sınır çizer. Çoğu kez, kendi geçimini sağlamak yeterli bir başarı gibi gözükür ona; bütün öteki kadınlar gibi, yazgısını bir erkeğin eline teslim edebilirdi çünkü; bağımsızlığını istemeye devam edebilmek içüvgöğsünü kabartan, ama aynı zamanda iflahını kesen bir çaba harcar. Herhangi bir şey yapmayı seçmekle üstüne düşen görevi yerine getirdiğini sanır. "Bir kadın için, bu kadarı hiç de fena değil," diye düşünür. Kadınlar, için alışılmamış sayılabilecek bir işte çalışan bir kadın: "Erkek olsaydım, en tepeye çıkmak zorunda hissedecektim kendimi; oysa, bütün Fransa'da, böyle bir yerde çalışan tek kadın benim: eh, bu da bana yeter," demişti.
70