Project Skyway

De restauratie van een zeldzame asymmetrische flipperkast

Vrijwel iedere flipperkastverzamelaar zal het herkennen: naarmate je verzameling groeit en je je verdiept in de wonderlijke historie van flipperkasten, verandert je smaak en daarmee ook de collectie. Eerder gekochte modellen maken plaats voor andere exemplaren die je verzamelaarshart sneller laten kloppen.

Als tiener was ik gek op jaren ’80 flipperkasten, die ik later weer verkocht om ruimte te maken voor mijn eerste woodrailflipperkast, een Gottlieb Sunshine uit 1958. Toen ik in 2013 besloot om een flipperkast genaamd Balls-a-Poppin’ van Bally uit 1956 volledig na te maken, had ik mijzelf plechtig beloofd dat het bij dit ene project zou blijven (zie het artikel in Spinner 2019-2). Mijn zelfkennis bleek echter tekort te schieten.

Mede door de Balls-a-Poppin’ die is uitgerust met een negen-ballen-tellende multiball-bazooka, raakte ik gefascineerd door ongebruikelijke flipperkastontwerpen uit het begin van de jaren ’50. In die tijd barstte er een strijd los tussen de verschillende fabrikanten om de speler te betoveren. De flipperkast, die sinds de Humpty Dumpty in 1947 nog maar net het levenslicht had gezien, maakte ongekende speelveldontwerpen mogelijk. Fabrikant Williams onderscheidde zich van de andere door te experimenteren met asymmetrische speelvelden. Een vroeg voorbeeld hiervan is de Robert met een vers gespoelde zeef voor het drukken van het Skyway speelveld

Het speelveld van Skyway voor en na restauratie

C.O.D. uit 1953. Deze opmerkelijke flipperkast heeft drie gewone flippers en één automatische flipper die door de flipperkast zelf aangestuurd wordt. Een ander mooi voorbeeld is de Nine Sisters uit 1954, die slechts één flipper heeft en een cirkelvormige ‘ramp’ die de bal naar hogere sferen schiet. Een noviteit voor die tijd! Ik vond een verzamelaar in Miami bereid om een C.O.D. en een Nine Sisters te verkopen en zo nam mijn verzameldrang een nieuwe vlucht.

Na wat speurwerk kwam ik nog een asymmetrische flipperkast op het spoor die net als de Nine Sisters een ramp heeft. De Skyway van Williams uit 1954 is zijn tijd drie decennia vooruit met een brug die bestaat uit twee metalen staven waar de bal overheen geschoten wordt. Ook qua graphics is de kast bijzonder: zowel het speelveld als de kopruit en het cabinet sluiten thematisch op elkaar aan. De Skyway ademt een tomeloos naoorlogs optimisme uit; vliegende schotels, hovercrafts, raketten, the sky is the limit! De Skyway bleek een zeer zeldzame flipperkast te zijn. Toen ik hem drie jaar geleden vond waren er slechts vier exemplaren online bekend. Via de website Pinball Owners vond ik een verzamelaar die op Malta woonde en een Skyway had. Ik stuurde hem een berichtje met de

vraag of hij hem wilde verkopen, maar er volgde geen reactie. Twee jaar later benaderde ik hem weer, maar dan met de vraag of ik de Skyway mocht opmeten zodat ik er een kopie van kon maken, net zoals ik met de Balls-a-Poppin’ had gedaan. Nu volgde er wel een reactie. De man verklaarde me vriendelijk voor gek, maar wilde er wel over van gedachten wisselen. Een dag later liet hij mij weten dat hij toch geïnteresseerd was om zijn Skyway te verkopen. Ik deed een bod en er volgden drie voorwaarden: hij vroeg of ik het bod wilde verhogen, ik moest beloven dat het geen commercieel doel had en hij wilde de kast komen bekijken zodra die gerestaureerd was.

Enkele maanden later vloog ik naar Malta waar de verkoper mij hielp met het regelen van het vervoer van de flipperkast naar Nederland. Hij bleek zelf een verzamelaar van oude speelautomaten te zijn en had een enorme hoeveelheid automaten in opslag waarvan hij betwijfelde of het hem ooit zou lukken om deze allemaal zelf te restaureren.

Eenmaal in Nederland begon ik aan de complexe restauratiewerkzaamheden. De Skyway verkeerde in een uitermate slechte staat. Het speelveld was zwaar beschadigd en verkleurd, de kopruit was gebroken.

“Het cabinet werd bewoond door Maltese houtwormen met angstaanjagende afmetingen”

Zijn tijd ver vooruit: de ‘Skyway’ wireframe

Het cabinet werd bewoond door Maltese houtwormen met angstaanjagende afmetingen. Ik verving de rotte delen van het cabinet door nieuwe houten delen en bracht met airbrush de graphics aan. Daarna volgde het speelveld dat ik in zijn geheel ging zeefdrukken. Na tweehonderd uur tekenwerk konden de zeven gemaakt worden, één zeef per kleur. Alvorens het speelveld te bedrukken, verwijderde ik de oude inkt en moest het fineer hersteld worden. Ook werden de inserts deels vervangen. Het drukken van de graphics van het speelveld was zenuwslopend omdat er direct op het origineel gedrukt werd, waardoor drukfouten onmiddellijk moesten worden hersteld. Het drukproces nam tien dagen in beslag. Daarna lakte ik het speelveld af en was het klaar om opgebouwd te worden.

Het is magisch om deze oude flipperkast tot leven te zien komen. Het spel van deze kast uit 1954 is aanzienlijk complexer dan de meeste flipperkasten uit begin jaren ‘70. Er zijn verschillende manieren om vrijespelen te winnen en ballen die in de rechterschotels gevangen zijn, kunnen bevrijd worden door nieuwe ballen over de Skyway-ramp te schieten. Ook is er een bonussysteem dat niet reset aan het begin van een nieuw spel. De bonus loopt op totdat hij in de vorm van maximaal twintig vrije spelen wordt uitgekeerd. Hoewel de kopruit nog niet gerestaureerd is, heb ik het voorlopige resultaat middels foto’s aan de verkoper op Malta laten zien. Hij is opgelucht dat de kast is hersteld en hoopt spoedig naar Nederland te kunnen komen om een spelletje te spelen. Hij vertelde dat hij de flipperkast al tien jaar in bezit had en dat hij in de loop der jaren vele tientallen e-mails van verzamelaars wereldwijd had ontvangen die hem verzochten de kast te verkopen. Dat hij de flipperkast uiteindelijk toch aan mij verkocht kwam omdat hij ervan overtuigd was dat met zeefdruktechnieken de flipperkast in ere hersteld kon worden. Het deed hem wel even zeer om afscheid te nemen van deze bijzondere machine, maar het bood hem de ruimte om weer op zoek te gaan naar nieuwe, bijzondere en zeldzame speelautomaten.

Robert Lambermont, eigenaar Pinball Atelier Haarlem, mei 2021

“Het drukken van het speelveld was zenuwslopend“

De gerestaureerde Skyway naast de Balls-a-poppin