/TRZ03_manual_pl_24-11-2010_01 by neue formen GmbH & Co. KG

Gazomierze Turbinowe TRZ 03 – TRZ 03-L – TRZ 03-K

INSTRUKCJA OBSŁUGI

Serving the Gas Industry Worldwide

Uwaga: Papier, niestety, nie aktualizuje się automatycznie, chociaż rozwój techniczny kroczy wciąż do przodu. Dlatego też wydawca niniejszej instrukcji zastrzega sobie prawo do zmian technicznych w opisach i danych tu zawartych bez uprzedniego powiadamiania. Najnowszą wersję tego podręcznika użytkownik może w prosty sposób ściągnąć z naszej strony internetowej www.rmg.com.

RMG Gazomet Sp. z o.o. Ul. Sarnowska 2 63-900 Rawicz Fax: +48 (0)65 545 02 26 E-mail: marketing@gazomet.pl

Numery telefonów: Centrala: +48 (0)65 545 02 00 8 Serwis klienta: +48 (0)65 545 02 32 Części zamienne: +49 (0)65 545 02 31

Strona 2 z 43

Spis treści:

WPROWADZENIE ............................................................................................... 5 Zakres stosowania .................................................................................................................... 5 Sposób działania i zasady pomiaru .......................................................................................... 6 Dopuszczenia ............................................................................................................................. 7 Normy/Wytyczne ...................................................................................................................... 7 Okres ważności legalizacji ........................................................................................................ 7 Zakresy pomiarowe ................................................................................................................... 8 Rozszerzenie zakresu pomiarowego ........................................................................................ 8 Dokładność pomiarowa ............................................................................................................ 9 Zakres temperatury................................................................................................................... 9 Spadek ciśnienia ..................................................................................................................... 10 Króćiec do pomiaru ciśnienia ................................................................................................. 11 Wykonania gazomierzy do różnych gazów ............................................................................ 11

WSKAZÓWKI BEZPIECZEŃSTWA ..................................................................... 12 ZABUDOWA I URUCHOMIENIE ........................................................................ 13 Zabudowa ................................................................................................................................ 13 Typy głowic dla gazomierzy turbinowych .............................................................................. 20 Nadajniki impulsów................................................................................................................. 25

Strona 3 z 43

Pomiar temperatury ................................................................................................................ 29 Uruchomienie .......................................................................................................................... 29

PRACA.............................................................................................................. 31 Przyczyny błędów pomiarowych ............................................................................................ 31 Smarowanie ............................................................................................................................. 33 Wskazówki konserwacji.......................................................................................................... 36 Oznakowanie ........................................................................................................................... 36

DANE TECHNICZNE ......................................................................................... 39 Zakresy pomiarowe/ wymiary/stopnie ciśnienia typ TRZ 03 ............................................. 39 Zakresy pomiarowe/ wymiary/stopnie ciśnienia typ TRZ 03-L .......................................... 40 Zakresy pomiarowe/ wymiary/stopnie ciśnienia typ TRZ 03-K ......................................... 41 Qmin w zależności od ciśnienia roboczego gazu ziemnego ................................................. 42 Przegląd zastosowanych materiałów ..................................................................................... 43

Strona 4 z 43

Wprowadzenie Zakres stosowania Gazomierze turbinowe TRZ03, TRZ03-E i TRZ03-L są miernikami przepływu, które są stosowane do pomiarów rozliczeniowych gazu. Natomiast gazomierz turbinowy TRZ03-K może być stosowany tylko do pomiarów technologicznych (przemysłowych). Wszystkie trzy typy mierzą przepływające ilości gazu w jednostkach objętości przy aktualnym ciśnieniu i aktualnej temperaturze. Tym samym jednostki objętości zostają oznaczone dla warunków pracy. Objętość przepływającego gazu jest wskazana w roboczych m za pomocą liczydła mechanicznego. Dodatkowo gazomierz turbinowy może być wyposażony w nadajniki wysokiej lub niskiej częstotliwości oraz kontaktron. Dzięki temu otrzymuje się impulsy, których liczba jest proporcjonalna do przepływającej objętości. Impulsy te mogą być w dalszym ciągu przetwarzane przez przeliczniki przepływu. 3

Ważniejsze różnice pomiędzy typami TRZ03, TRZ03-E, TRZ03-K względnie TRZ03-L: TRZ 03 - dopuszczony dla pomiarów rozliczeniowych wg DIN 33800 -

długość zabudowy: 3 x DN

dokładność ≤ ± 0,5% (powyżej 0,2 Q )

kontrola turbiny

max

TRZ03-E - bez mechanicznego liczydła - tylko z elektronicznym odczytem, -

dopuszczony dla pomiarów rozliczeniowych wg DIN 33800

długość zabudowy: 3 x DN

dokładność ≤ ± 0,5% (powyżej 0,2 Qmax)

kontrola turbiny

TRZ 03-K - dla pomiarów technologicznych (przemysłowych) -

długość zabudowy: ≤ 1,5 DN

dokładność ≤ ± 1,0% (powyżej 0,2 Qmax)

TRZ 03-L - dopuszczony dla pomiarów rozliczeniowych wg TR G13 / OIML -

brak konieczności stosowania odcinka dolotowego

dokładność ≤ ± 0,5% (powyżej 0,2 Qmax)

kontrola turbiny

Dla wszystkich typów gazomierzy obowiązuje: • maksymalne ciśnienie robocze: 100 bar (z wyjątkiem gazomierzy z kołem turbiny – 30°) • wielkości gazomierzy od G 40 do G 16000 • zakresowości 1:20; 1:30 lub 1:50 (patrz karty danych) • stosowane przyłącza wg DIN lub ANSI • możliwe dostawy w wykonaniach specjalnych dla gazów agresywnych • możliwe dostawy dla niskich temperatur (< 10 C ) • wszystkie gazomierze do średnicy DN 200 mogą pracować w dowolnym położeniu. o

Strona 5 z 43

Sposób działania i zasady pomiaru Działanie gazomierzy turbinowych bazuje na pomiarze prędkości gazu. Przepływający gaz zostaje rozpędzony w kierownicy gazomierza i trafia w określonym przekroju na turbinę. W kierownicy zostają zlikwidowane niepożądane wiry, turbulencje i asymetria strumienia tym samym zminimalizowane ich negatywne oddziaływanie. Turbina jest położona osiowo, a łopatki są ustawione pod określonym katem do strumienia gazu. Prędkość obrotowa turbiny utrzymuje się wewnątrz zakresu pomiarowego (Q – Q ) w przybliżeniu proporcjonalnie do średniej prędkości, a tym samym do wielkości przepływu. Liczba obrotów jest miarą przepływającej objętości. Ruch obrotowy turbiny jest przenoszony za pomocą sprzęgła magnetycznego do bezciśnieniowej głowicy gazomierza. Za sprzęgłem znajduje się nadajnik impulsów HF1 i przekładnia, która zapewnia właściwe przełożenie dla liczydła mechanicznego. Na gazomierzu jest osadzony nadajnik impulsów niskiej częstotliwości LF (kontaktron). min

Liczydło NF

Nadajnik impulsów wysokiej częstotliwości Kierownica

max

Nadajnik impulsów niskiej częstotliwości Obudowa liczydła Typ „ F“

HF 1

Sprzęgło magnetyczne

Koło referencyjne

Nadajnik impulsów wysokiej częstotliwości

Pompa oleju HF 3

HF 2

Pomiar ciśnienia Wirnik turbiny

Rys 1. Przekrój gazomierza turbinowego.

Za turbiną na tym samym wale jest umieszczone koło referencyjne. Dwa nadajniki HF (czujniki zbliżeniowe) przekazują każdorazowo sygnał, gdy łopatka turbiny (HF3) lub koła odniesienia (HF2) przemieszcza się naprzeciw czujnika. Tak powstają dwa przesunięte w fazie impulsy. Uzyskane impulsy mogą zostać przetworzone w celu zliczenia objętości roboczej lub pomiaru przepływu.

Strona 6 z 43

Dopuszczenia Typ TRZ 03 jest dopuszczony do pomiarów rozliczeniowych. Posiada następujące dopuszczenia: Dopuszczenie EG Nr D 81.7.211.10 Dopuszczenie krajowe Nr 7.211/93.06 Rejestr DVGW Nr NG-4702BL0600 Typ TRZ 03-K nie posiada dopuszczenia dla pomiarów rozliczeniowych. Posiada jedynie: Rejestr DVGW Nr G96e064 Typ TRZ 03-L jest dopuszczony do pomiarów rozliczeniowych. Posiada następujące dopuszczenia: Dopuszczenie EG Nr D 98.7.211.19 Dopuszczenie krajowe Nr 7.211/98.11 Rejestr DVGW Nr NG-4702BL0600

Normy/Wytyczne Wszystkie gazomierze turbinowe RMG posiadają badania odporności na zakłócenia wg Zalecenia OIML IR32/89, Aneks A, z istniejącym małymi i dużymi zakłóceniami. Ten rodzaj budowy gazomierzy spełnia tym samym wymagania zabudowy wg wytycznych G 13 Ustęp 1. Jako przepisy kontrolne obowiązują Reguły kontroli PTB, część 4, gazomierz objętościowy gazu w 2. nowo opracowanym wydaniu 1992. Wszystkie gazomierze turbinowe RMG typu TRZ 03 odpowiadają normie DIN 33800.

Okres ważności legalizacji Legalizowane gazomierze turbinowe typu TRZ03 muszą być poddawane ponownej legalizacji tzw legalizacji wtórnej w regularnych odstępach czasu. Okres ważności legalizacji w Niemczech jest określony w zarządzeniu z 1988 (ze zmianami z 24.09.1992) i wynosi dla gazomierzy bez urządzenia do smarowana 8 lat. Dla gazomierzy turbinowych okres ponownej legalizacji w Polsce wynosi 5 lat. Przykładowow dla gazomierzy RMG TRZ 03 wyposażonych standardowo w urządzenie do smarowania obowiązuje następujące okresy w Niemczech: G 40-G 2 500 G 4 000-G 6 500 G 10 000 i większych

12 lat 16 lat bezterminowo

Dla ponownej legalizacji gazomierz musi być wymontowany i dostarczony do stanowiska legalizacyjnego.

Strona 7 z 43

Zakresy pomiarowe Zakresy pomiarowe znajdują się pomiędzy 10 a 25 000m /h (wg instrukcji). Dla każdej wielkości gazomierza jest przewidziany jeden zakres; jest on ograniczony minimalnym Q i maksymalnym Q przepływem (patrz tabele na stronie 41-44). 3

min

max

W przypadku typu TRZ 03 i TRZ 03-L jest to zakres przepływu, w którym gazomierz musi mieć określone i podane granice błędu. Gazomierze turbinowe typu TRZ 03 posiadają przy legalizacji ciśnieniem atmosferycznym zakres pomiarowy 1 : 30. Przy kontroli wysokociśnieniowej wg Wytycznych Technicznych G 7 (PTB) zakres pomiarowy może być rozszerzony do 1 : 50. Minimalny przepływ Q jest wtedy najniższym punktem kontroli podczas kontroli HP (high pressurewysokociśnieniowej). Gazomierze typu TRZ 03 i TRZ 03-L mogą być stosowane do rozliczeń wewnątrz podanego zakresu przepływu -HP i gęstości. min

Gazomierz typu TRZ 03-K posiadają zakres pomiarowy 1 : 16.

Rozszerzenie zakresu pomiarowego W zakresie 0,2 Q do Q zdolność pomiarowa jest zdefiniowana przez właściwości aerodynamiczne w kanale przypływu jak również przekrój pomiarowy. Przez wielokrotne próby, zarówno przy ciśnieniu atmosferycznym jak i przy wysokim ciśnieniu, przy właściwym wykonaniu, uzyskane odchylenie charakterystyki pomiarowej zakresie przepływu 0,2 Q do Q wynosi < 0,5 %. W dolnym zakresie przepływu zdolność pomiarowa wynika z relacji pomiędzy przepływem gazu napędzającym turbinę, a momentem hamującym obrót, powodowanym przez mechaniczny opór (łożyska i liczydło). Moment napędzający wzrasta liniowo w zależności od gęstości i w kwadracie w zależności od prędkości gazu. Przez fizyczne warunki uzyskuje się dzięki temu w zależności od gęstości roboczej powiększenie zakresu pomiarowego. Dolna granica przepływu przesuwa się w kierunku mniejszego obciążenia. Jako przybliżone wyrównanie stosuje się następujący wzór: max

max

Q md ≈ Q min ×

1,2 ρ

]

Gęstość robocza ρ można w przybliżeniu określić wzorem:

[

ρ = (ρ m + 1) × ρ n kg / m 3

]

Wpływ temperatury nie został w tym wzorze uwzględniony. Q : Q : p : ρ: ρ md

min

minimalny przepływ w warunkach roboczych minimalny przepływ gazomierza ciśnienie robocze w (bar) gęstość robocza w kg/m normalna gęstość gazu ρ = normalna gęstość metanu ≅ 0,8 kg/m gęstość powietrza przy 20 C i ciśnieniu 1,01325 (kg/m ) 3

1,2

Strona 8 z 43

Dokładność pomiarowa Dla zakresu pomiarowego obowiązują następujące granice błędów: Zakres pomiarowy Q do 0,2 Q Granica błędu dopuszczalna * ±2% TRZ 03, TRZ 03-L ±1% TRZ 03-K ±2% * * minimalny dopuszczalny błąd wg zarządzenia legalizacji * DN 40 i DN 50: -3%, + 2 % min

max

0,2 Q d0 Q ±1% ± 0,5 % ±1% max

max

Sprawdza się dotrzymanie granic błędu. To obowiązuje również dla zakresu wysokociśnieniowego.

Rys. 2 Krzywa dokładności gazomierza turbinowego. Powtarzalność , tzn. różnica wartości dwóch pomiarów w identycznych warunkach wynosi: TRZ 03: ≤ ± 0,2 % TRZ 03-K ≤ ± 0,5 % TRZ 03-L ≤ ± 0,2 %

Zakres temperatury Dla wykonań standardowych gazomierzy turbinowych gazu typu TRZ 03, TRZ 0-L i TRZ 03-K dopuszcza się następujące zakresy temperatury medium i temperatury otoczenia: Temperatura medium: -10 C do + 50 C (TRZ 03 i TRZ 03-L dla pomiarów rozliczeniowych) -10 C do + 60 C (TRZ 03, TRZ 03-L, TRZ 03-K dla pomiarów przemysłowych) o

Temperatura otoczenia -10 C do +60 C o

(TRZ 03, TRZ 03-L i TRZ03-K)

Strona 9 z 43

Spadek ciśnienia Z uwagi na cechy konstrukcyjne straty ciśnienia gazomierzy turbinowych RMG zostały zredukowane do minimum. Miejsce pomiaru straty ciśnienia znajduje się 1 x DN przed i za gazomierzem. Stratę ciśnienia oblicza się wg następującego wzoru: ∆p = Z • ρ • Q / DN p

∆p Z ρ Q DN

gdzie:

strata ciśnienia współczynnik straty ciśnienia gęstość robocza przepływ w warunkach roboczych średnica nominalna gazomierza

Typ urządzenia Gazomierz turbinowy TRZ 03 / TRZ 03-K Gazomierz turbinowy TRZ 03-L Prostownica sitowa L1 wg ISO/DIN Prostownica sitowa L2 wg ISO/DIN Prostownica sitowa L3 wg ISO/DIN Prostownica sitowa LP-35 norma-RMG Prostownica rurkowa B 19 wg ISO/DIN

[mbar] [kg /h] [m /h] [mm] 3

Z 3000 3600 3150 6300 9450 1260 1260 p

W przypadku wartości Z przyjmuje się wartość średnią obliczeniową. Ścisła wartość zostaje obliczona ze straty ciśnienia, która zostaje uzyskana przy kontroli objętości. p

Przykład obliczenia Obliczenia straty ciśnienia gazomierza turbinowego z przyłączoną prostownicą sitową. TRZ 03, Q = 650 m /h, DN 150, ρ = 1,3 kg/m (gaz ziemny) = 3000, Z = 1260 Z tabeli następujące współczynniki: B

p(TRZ03)

Obliczenie: Z = 3000 + 1260 = 4260 p(ges)

p(LP-35)

⇒

∆p = 4260 • 1,3 • 650 / 150 = 4,6 mbar 2

Strona 10 z 43

Króćiec do pomiaru ciśnienia Dla przyłączenia przetworników ciśnienia dla korektora objętości, lub manometrów do odczytania ciśnienia pomiarowego występującego w gazomierzu przewidziano przyłącza. To przyłącze jest oznaczone „p ”. r

Wykonania gazomierzy do różnych gazów Rodzaj gazu

symbol

Acetylen Amoniak Argon Biogaz Butan Gaz ziemny Etan Etylen (gaz) Freon (gaz) Hel Dwutlenek węgla Tlenek węgla Powietrze Metan Pentan Propan Propylen (gaz) Tlen Tlen Dwutlenek siarki Siarkowodór (0,2%) Gaz miejski Azot Wodór

CH NH Ar 2

CH 4

CH CH CCl F He CO CO 2

CH CH CH CH 4

Gęstość przy 0 C 1.013 bar 1,17 0,77 1,78 o

2,70 0,8 1,36 1,36 5,66 0,18 1,98 1,25 1,29 0,72 3,46 2,02 1,92

O SO HS

1,43 2,93 1,54

N H

1,25 0,09

Korpus gazomierza Specjalny standard Standard specjalny Standard Standard Standard Standard Standard Standard Standard Standard Standard Standard Standard Standard Specjalny Specjalny Specjalny Specjalny Standard Standard Specjalny

Uwagi Części aluminiowe powleczone teflonem O-ringi /smarowanie Wkład specjalny

Wykonanie specjalne O-ringi / smarowanie Zmniejszony zakres pom. Z wyjątkiem spożywczych.

Wkład specjalny Wkład specjalny Wykonanie specjalne Wykonanie specjalne Wkład specjalny

Zmniejszony zakres pom.

Strona 11 z 43

Wskazówki bezpieczeństwa Gazomierze turbinowe TRZ 03, TRZ 03-L i TRZ 03-K służą do roboczych pomiarów objętości gazów nie agresywnych i palnych. Pomiar gazów agresywnych jest możliwy jedynie za pomocą przewidzianych do tego wykonań specjalnych użycie do pomiarów cieczy jest nie możliwe i prowadzi do zniszczenia urządzenia. Gazomierze turbinowe TRZ 03,TRZ 03-L i TRZ 03-K odpowiadają aktualnym przepisom i normom. Mimo to przy błędach obsługi mogą wystąpić zagrożenia. Osoby instalujące lub obsługujące gazomierze w pomieszczeniach zagrożonych wybuchem muszą być zaznajomione z normami i przepisami dla strefy zagrożonej wybuchem. Gazomierze turbinowe TRZ 03,TRZ 03-L i TRZ 03-K są dopuszczone dla strefy zagrożonej wybuchem o oznaczeniu: EEx ib IIC T6

Odpowiednie świadectwa dla nadajników LF i HF są w załączeniu. Należy przestrzegać następujących wskazówek: EX - Zagrożenie wybuchem Ten symbol w instrukcji ostrzega przed zagrożeniem wybuchem; należy zwrócić uwagę na zamieszczone obok instrukcje należy szczególnie zważać na: * wyjścia impulsów należy przyłączyć do iskrobezpiecznych obwodów prądowych Szkody przedmiotowe ten symbol w instrukcji ostrzega przed szkodami rzeczowymi. Wskazówka obok symbolu informuje o tym, jak uniknąć uszkodzenia gazomierza.

Nieuzasadniona ingerencja w urządzeniu powoduje utratę gwarancji.

Strona 12 z 43

Zabudowa i uruchomienie Zabudowa UWAGA: Należy przeczytać dokładnie całą instrukcję przed przystąpieniem do montażu i uruchomienia. Gazomierze turbinowe gazu są przyrządami precyzyjnymi i należ obchodzić się z nimi ostrożnie podczas transportu i montażu. Podczas montażu należy zwrócić uwagę na zgodność strzałki na korpusie z kierunkiem przepływu gazu w rurociągu.

BŁĄD MONTAŻU MOŻE SPOWODOWAĆ USZKODZENIE GAZOMIERZA I STWORZYĆ ZAGROŻENIE OSÓB

Należy bezwzględnie przestrzegać następujących poleceń:

Gazomierze turbinowe TRZ 03, TRZ 03-L, TRZ 03-K do wielkości DN 200 mogą pracować w dowolnej pozycji, od wielkości DN 250 możliwa jest praca z poziomym przepływem. Jeżeli w zamówieniu określone jest położenie pracy, to gazomierz może być zamontowany tylko w tym położeniu. Należy przy tym uważać aby smarownica położona była od góry.

Nie wolno montować elementów zakłócających strumień gazu bezpośrednio przed gazomierzem (patrz Wytyczne DVGW G 492 I i Wytyczne PTB G 13,z wyjątkiem: TRZ 03-L

Przed gazomierzem turbinowym RMG TRZ 03 jest wymagany odcinek dolotowy co najmniej 2 x DN. Odcinek dolotowy musi być prostym odcinkiem rury o tej samej średnicy co gazomierz. W przypadku silnych zakłóceń należy zabudować prostownicę strumienia (patrz tabela na następnej stronie). Za gazomierzem musi być prosty odcinek lub kolano o łącznej długości 2 x DN o średnicy gazomierza. Czujniki temperatury muszą być zabudowane co najmniej w odległości 1 x DN lub przy średnicach większych niż DN 300 w odległości 300 mm. Jeżeli przed gazomierzem są elementy zakłócające (np. reduktor) wymagana jest dodatkowo prostownica sitowa. Zastosowanie prostownic sitowych wg ISO 5167-1 lub typu RMG PL-35. W przeciwieństwie do normalnych kierownic powoduje spadek ciśnienia mniejszy o współczynnik 2,5.

Strona 13 z 43

Prostownica strumienia LP-35

Prostownica strumienia -

Przed gazomierzem turbinowym gazu RMG TRZ 03-L nie jest wymagany odcinek dolotowy, również gdy mają miejsce silne zakłócenia przepływu np. reduktor. Gazomierz został sprawdzony bez odcinka dolotowego wg Wytycznych Technicznych G 13 (odpowiednio do Wytycznych OIML IR-32/89). Za gazomierzem musi być prosty odcinek lub kolano o łącznej długości 2 x DN o średnicy nominalne gazomierza. Czujniki temperatury wolno montować dopiero w odległości 1 x DN lub przy średnicach większych niż DN 300 w odległości co najmniej 300 mm.

Kąt rozwarcia zwężki, która może być zabudowana przed gazomierzem turbinowym TRZ 03, TRZ 03-L, TRZ 0-K, nie może wynosić więcej niż 30 . o

Aby osiągnąć dokładny wynik pomiaru, gazomierz musi być tak zabudowany pomiędzy kołnierzami, aby uszczelki nie przesłaniały światła rurociągu.

Dla ochrony gazomierza turbinowego przed ciałami stałymi jakie mogą się pojawić w strumieniu gazu, powinno być zabudowane sito po stronie wlotowej do gazomierza. Sito może być wykonane z perforowanej blachy o otworach 3mm.

Przyłącze (pr), na korpusie gazomierza jest punktem pomiaru ciśnienia, który przy legalizacji służy jako przyłącze dla miarodajnego ciśnienia mierniczego. Ten punkt pomiar ciśnienia służy do przyłączenia urządzeń pomiaru ciśnienia jak flow-komputer lub przelicznik objętości . Inne przyłącza (jak np. pomiar temperatury) mogą znajdować się na odcinku rurociągu za gazomierzem.

Strona 14 z 43

......................................................................................................................................................................................................... UWAGA: Należy chronić gazomierz turbinowy przed uszkodzeniami, jakie mogą być spowodowane przez silne wahania przepływu, np. przy napełnianiu rurociągów lub wydmuchu.

UWAGA: Spawanie na rurociągu może być wykonane tylko w bezpiecznej odległości od gazomierza. Ekstremalne temperatury w rurociągu w pobliżu gazomierza mogą spowodować trwałe uszkodzenie gazomierza. UWAGA: Wszystkie elektryczne połączenia pomiędzy gazomierzem a separatorami lub przelicznikiem przepływu należy wykonać z instrukcją obsługi tych urządzeń. Należy sprawdzić pewność połaczeń.

UWAGA: Ciecze jakie mogą znaleźć się w rurociągu po próbie ciśnieniowej mogą uszkodzić wewnętrzne części gazomierza. Jeżeli konieczna jest próba hydrostatyczna gazomierz należy zastąpić odcinkiem rurociągu o takich samych wymiarach. Należy upewnić się, że po próbie hydrostatycznej w rurociągu niema cieczy.

Dane robocze Zalecane wartości progowe dla maksymalnej trwałości i najwyższej dokładności Maksymalne przeciążenie < 20 % ponad Q , krótkotrwale (< 30 s) Maksymalne zmiany ciśnienia < 0,01 Q /s ≅ 1 % Q /sek Lub obciążenie skokowe np. rozruch od 0 – 100% : > 1000 sek Maksymalna zmiana ciśnienia < 0,1 bar / sek Maksymalna pulsacja przepływu < 5% Wielkość ciał stałych w gazie < 5 μm Smarowanie łożysk: Patrz akapit o smarowaniu Czasokres zależy od stanu gazu Wibracje / wstrząsy mechaniczne: max

max

Powyższe środki należy stosować każdorazowo przy uruchomieniu, przed napełnieniem rurociągu podczas uruchomienia gazomierza a w szczególności przy wystąpieniu kilku wielkości progowych. Korygowanie instalacji dla poprawy warunków pomiaru należy podjąć w przypadku wystąpienia jednej z wielkości progowych.

Strona 15 z 43

Zapis zbiorczych danych pomiaru (gazomierza i danych roboczych) podczas pracy musi być przeprowadzony przez obsługę, aby wcześnie wykryć i rozpoznać przyczyny możliwych uszkodzeń gazomierza. Usuniecie lub zmianę roboczych stanów krytycznych można osiągnąć prze np. - Sito rozruchowe (MW < 0,15 mm) -

Filtr

Osłonę blachą perforowana ( Φ 3-4 mm)

Zawory z napędem sterującym

Klapy zwrotne (pulsacja, strumień zwrotny)

Wytyczne techniczne G 13 W poniższej tabeli są podane warunki zabudowy dla nowych instalacji wg TRG G 13 i w zestawieniu ułatwiające warunki zabudowy dla gazomierzy turbinowych RMG. Rodzaj zakłóceń

Warunki zabudowy Wg TR G13

żadne

wlot ≥ 5 DN wylot ≥ 2 DN Wlot ≥ 10 DN

Żadne

Kolano Kolano przestrzenne Reduktor z tłumikiem Reduktor bez tłumika Dyfuzor

Dyfuzor z wirowym strumieniem

Warunki zabudowy dla gazomierza RMG Typ TRZ 03 Wlot ≥ 2 DN Wylot ≥ 2 DN

Uwagi

Jako wylot może być zastosowane kolano Nie ma potrzeby uwzględniać zakłóceń przed odcinkiem dolotowym , jeśli wymagania dla zmiennego i pulsującego przepływu są spełnione.

Wlot ≥ 5 DN Wlot ≥ 2 DN Wlot ≥ 5 DN Wlot ≥ 2 DN Dodatkowo 2 prostownice sitowe lub jedna prostownica rurkowa Wlot ≥ 5 DN Wlot ≥ 2 DN Dodatkowo prostownica sitowa Wlot ≥ 5 DN dodatkowo dwie Wlot ≥ 2 DN Dodatkowo jedna prostownice sitowe prostownica sitowa Wlot ≥ 5 DN Wlot ≥ 2 DN Dodatkowo jedna prostownica sitowa Wlot ≥ 5 DN dodatkowo dwie Wlot ≥ 2 DN prostownice sitowe

Strona 16 z 43

Płytowa prostownica strumienia Dla stosowanych prostownic są następujące możliwości wyboru: Prostownica RMG L1-L3 wg ISO 5167-1 i DIN 1952

Cechy Średnica otworów d Grubość płyty e Odstęp płyt a Otwór względny m Strata ciśnien. dvn ∆p

Prostownica RMG LP-35

ISO/DIN d ≤ 0,05 D e≥d 0,5 D ≤ a ≤ 1 D 0,2 ≤ m ≤ 0,4

L1-L3 0,04 D e=d 0,5 D 0,3 5 – 15 (c ρ/2) 2

RMG LP-35 O,13 D 0,13 D -0,6 2 (c ρ/2) 2

Prostownice razem z gazomierzem turbinowym RMG spełniają wymagania wytycznych technicznych G13 i są dopuszczone po numerem EWG D 81 / 7.211.10 dla gazomierzy turbinowych gazu.

Strona 17 z 43

Uszczelnienia Należy zapewnić aby uszczelki kołnierzowe w przypadku gazomierzy RMG nie przesłaniały światła rurociągu. Jako uszczelki mogą być stosowane wg wymagań odporności i niezawodności wszystkie uszczelki dopuszczone przez DVGW np. -

uszczelki wielokrawędziowe

uszczelki spiralne

uszczelki płaskie

zalecane wymiary są podane w poniższej tabeli.

1,5 do 5 mm

PN 10 DN 50 80 100 150 200 250 300 400 500 600

d1 76 100 125 178 223 278 334 412 506 600

DN 50 80 100 150 200 250 300 400 500 600

2“ 3“ 4“ 6“ 8“ 10“ 12“ 16“ 20“ 24“

PN 16

PN 25

PN 40

107 142 168 225 285 342 402 515 625 730

107 142 168 225 292 353 418 547 628 745

d2 107 142 162 218 273 328 378 490 595 695

d1 62 100 125 178 223 278 334 412 506 600

107 142 162

218 273 330 385 497 618 735

ANSI 125

ANSI 150

105 136 175 222 279 340 410 515 605 715

ANSI 30 d2 111 149 181 251 308 362 422 540 655 775

ANSI 400

ANSI 600

111 149 178 248 305 359 419 537 648 768

111 149 194 267 321 400 457 565 685 790

Strona 18 z 43

Śruby i nakrętki Śruby ze łbem 6-kątnym wg DIN EN 24014 Nakrętki wg DIN EN 24032 lub DIN EN 28673 UWAGA: Wg instrukcji AD W7 stosować najwyżej do M30 i do max 40 bar. W kołnierzach metrycznych: śruby z dwustronnym gwintem wg DIN 2509 i DIN 2510-1 W kołnierzach wg ANSI/ASME B16.5 1988:

Stosować śruby dwustronne z gwintem przelotowym wg ANSI/ASME B.1.1:1989

Materiał wg W7 lub materiał ASTM A194 2H

Dobór śrub dwustronnych i nakrętek Ciśnienie

Temperatura C

Materiał

Do 100 bar

0 do 480 -50 do 450

Śruba dwustronna A 193 B6 A 193 B7

Nakretka A 194 Gr.6 A 194 gr.2H

Dobór śrub i nakrętek Ciśnienie nominalne

Dopuszczalna temp. medium

Klasa wytrzymałości materiał Śruba

Nakrętka

Śruba

Nakrętka

DIN 931 DIN 976 DIN 976 DIN 2510

DIN 934

Do 40 bar

-10 do 300 C

5,6

Do 100 bar

-10 do 400 C

CK 35

Norma

DIN 94 DIN 2510

Strona 19 z 43

Typy głowic dla gazomierzy turbinowych Gazomierze turbinowe gazu RMG mogą być wyposażone w różnego rodzaju głowice liczące. Rozróżnia się głowice liczące typy „A”, „D”, „F”

Typ A

Typ D

Typ F

Głowica gazomierza typu „F” Nowym standardowym wykonaniem jest głowica gazomierza „F” bez mechanicznego sprzężenia. W tym wykonaniu nie jest możliwe przyłączanie dodatkowych urządzeń mechanicznych. Gazomierz posiada następujące cechy: LF- nadajnik impulsów - Standard: kontaktron - Alternatywny: nadajnik indukcyjny - Opcjonalny: do dwóch dodatkowych nadajników indukcyjnych HF- nadajnik impulsów dostarczany jako opcja, częstotliwość impulsów przy Qmax ca. 100 Hz Stopień ochrony IP 65 Uniwersalny odczyt Głowica gazomierza oraz nadajnik HF-1 można wymienić na miejscu instalacji.

Głowica gazomierza typu „F-D” Wygląd i właściwości jak w przypadku głowicy typu „F”. lecz z dodatkowego mechnicznym wałkiem prowadzącym zgodnym z EN12261 zamontowanym do góry na głowicy. Kierunek obrotu wałka jest zgodny z kierunkiem obrotu wskazówek zegara: Wymiary i instrukcje do podłączenia patrz opis w głowicy typu „D“. Zwłaszcza zwróc uwagę na maksymalne momenty obrotwe.

Strona 20 z 43

Dopuszczalne momenty obrotowe (typ „F-D”)

Głowica gazomierza typu „A” Starym wykonaniem standardowym jest głowice typu „A” bez mechanicznego sprzęgła. W tym wykonaniu nie możliwe jest przyłączenie dodatkowych urządzeń mechanicznych. Gazomierz posiada następujące cechy: LF- nadajnik impulsów - Standardowy: - Alternatywny:

kontaktron nadajnik indukcyjny

HF- nadajnik impulsów dostarczany jako opcja, częstotliwość impulsów przy Q ca. 100 Hz max

Strona 21 z 43

Głowica gazomierza typu „D” W głowicy typu „D” na dwóch mechanicznych wyjściach mogą być montowane pod urzędowa kontrolą dodatkowe urządzenia jak np. rozszerzony licznik impulsów, korektor objętości itp. Przed przyłączeniem mechanicznie napędzanych dodatkowych urządzeń należy sprawdzić, czy zgodne są kierunki i wielkości nominalne obrotów łączonych urządzeń. Moment obrotowy przyłączanego urządzenia nie może być większy niż dopuszczalny podany dla wyjścia mechanicznego.

Nie wolno podnosić urządzenia przy pomocy głowicy gazomierza typu „D”. Gazomierz posiada następujące cechy: LF- nadajnik impulsów - standard: kontaktron - alternatywny: nadajnik indukcyjny - opcjonalny: dodatkowy nadajnik indukcyjny HF- nadajnik dostarczany jako opcja, częstotliwość impulsów Q ca. 100 Hz Możliwe jest przyłączenie dodatkowych urządzeń mechanicznych. max

Kierunek obrotu zgody z ruchem wsk. zegara przeciwny do ruchu wsk.

zgody z ruchem wsk. zegara

Głowica „D”

Kierunek obrotu dla głowicy

Wymiary sprzęgła

Przyłączenie dodatkowego wyposażenia Dla przyłączenia dodatkowych mechanicznych lub elektronicznych mierników mogą być użyte przyłącza na głowicy gazomierza (wykonanie „D”). Nie wolno przy tym przekroczyć dopuszczalnej wartości momentu napędowego. Bez dodatkowych przyrządów przyłącza są zaplombowane.

UWAGA: Zabudowa lub demontaż dodatkowych mierników jest dozwolone wyłącznie za wiedzą urzędu kontrolującego. Przed przyłączeniem dodatkowych urządzeń należy sprawdzić, czy zgodny jest kierunek jak również nominalna prędkość obrotowa mechanicznego przeniesienia napędu. Przez poluzowanie dwóch śrub imbusowych możliwe jest poprawienie położenia głowicy stosownie do sytuacji zabudowy, bez naruszenia plomb zabezpieczających.

Strona 22 z 43

Dopuszczalne momenty obrotowe (typ „D”) Z powodu poprawnej instalacji głowicy następujące zakresy i momenty obrotowe powinny być następujące:

Strona 23 z 43

Uwagi ogólne Wszystkie głowice gazomierzy w wykonaniach (A, D i F) mogą być obrócone o 350 po poluzowaniu położonych z boku dwóch śrub blokujących w celu osiągnięcia optymalnego ustawienia głowicy dla odczytu. Wymagany jest przy tym klucz imbusowy SW 2. o

Śruba blokująca

Głowica „A”

Głowica „D”

Śruba regulująca Głowica „F”

Przy regulacji położenie głowicy gazomierza należy uważać aby nie uszkodzić plomby.

Strona 24 z 43

Nadajniki impulsów Gazomierze turbinowe TRZ 03, TRZ 03-L i TRZ 03-K posiadają rozmaite czujniki, które przekazują impulsy objętości w rozmaitych zakresach częstotliwości. Impulsy mogą być przetwarzane przez np. korektory objętości lub liczydła zdalne. Wszystkie nadajniki impulsów od TRZ 03 i TRZ 03-L dopuszczane są do rozliczeń. Możliwości przyłączenia są przedstawione na poniższym schemacie:

MoŜliwości podłączeń Przyłącze mechaniczne Przelicznik przepływu Rejestrator obciążenia Zdalny licznik Drukarka

Wskaźnik wielkości maksymalnej Sygnał Min-Max Wskaźnik przepływu Przelicznik przepływu Nie

Bariera iskrobezpieczna Eexi Przetwornik A/C Kontrola stanu łopat turbiny

Wszystkie nadajniki impulsów są w wykonaniu iskrobezpiecznym i mogą być stosowane w strefach zagrożonych wybuchem tylko włączone w obwodach iskrobezpiecznych. Separatory iskrobezpieczne muszą odpowiadać wymaganiom klasy EEx ib IIC.

Nadajnik impulsów w głowicy (LF i HF1) Gazomierze turbinowe TRZ 03, TRZ 03-K i TRZ 03-L są standardowo wyposażone w zestyk tzn. kontaktron w głowicy gazomierza. Wartościowość impulsów odpowiada przy tym wartości obrotów Ua. Dokładne dane częstotliwości podane są na tabliczce znamionowej głowicy. Prawidłowe wartości podano w tabelach na stronach 41-44. Maksymalna częstotliwość impulsu znajduje się przy 0,3 Hz. Opcjonalnie można także zamontować czujnik szczelinowy. W przypadku zastosowań, gdzie wymagana jest wyższa zdolność rozdzielcza, można dodatkowo zabudować nadajnik impulsów HF-1. Maksymalna częstotliwość impulsów wynosi wtedy około 300 Hz przy Q . Położenie wtyku dla wykonań standardowych z kontaktronem (alternatywnym dla czujnika szczelinowego) jest przedstawione na rysunku głowicy. Należy zwrócić uwagę na wskazówki zamieszczone na tabliczce głowicy gazomierza. max

Strona 25 z 43

LF i HF Nadajnik impulsów

Wtyczka

Nadajnik impulsów

Nadajnik impulsów w gazomierzu (HF 2 i HF 3) Wysokoczęstotliwościowe sygnały o przepływie z czujników zbliżeniowych HF 2 i HF 3 przekazuje się do elektronicznego flow komputera w celu regulacji, sterowania i połączeń. Impulsy są zbierane za pomocą nadajnika HF 3 z turbiny a HF 2 z koła referencyjnego. Oba koła są tak zbudowane, by oba impulsy przestawione były o 180 przy tej samej częstotliwości. Dokładna częstotliwość jest określona podczas legalizacji i podana na dodatkowej tabliczce znamionowej umieszczonej na korpusie. Rzeczywiste dane zamieszczono w tabeli na stronach 41-44. maksymalna częstotliwość impulsów wynosi 2100 Hz przy Q , jest jednak zależny od wielkości gazomierza. o

max

Wtyczka Nadajnik

Koło ref. Koło turb.

Przyłączenia następują przez wielobiegunowe złącze. Standardowo nadajnik LF przyłącza się do styków 1 i 4 a pojedynczy nadajnik HF1 do styków 3 i 6. Przy czym wyższy numer oznaczony jest zawsze (+). Nadajniki wysokiej częstotliwości, które są ustawione przy turbinie (HF2) lub kole referencyjnym standardowo przyłączone do styków 3 i 6. Przy czym wyższy numer jest oznaczony (+).

(HF3), są

Rozmieszczenie pinów w gniazdach. Strona 26 z 43

Gniazdo 4 – pinowe (HIRSCHMAN)

Gniazdo 6 – pinowe (HARTING)

1– 4 + LF sygnał hermetyczny lub wg NAMUR 2– 5 + opcjonalnie LF – lub HF 3– 6 + sygnał HF wg NAMUR

1– 2 + LF sygnał hermetyczny lub wg NAMUR

1– 4 + LF sygnał hermetyczny lub wg NAMUR 2– 5 + opcjonalnie LF – lub HF 3– 6 + sygnał HF wg NAMUR Opisano podłączenia gniazd (podłączenie w zakresie klienta)

Strona 27 z 43

Dane techniczne nadajników Dane elektryczne:

Kontaktron Styk jako styk zwierny Max obciążeni Max napięcie Max prą złącza f max

10 Wat 200V/DC 0,5 A 0,3 Hz

Nadajnik indukcyjny LF Styk jako styk zwierny Indukcyjny czujnik zbliżeniowy wg DIN 19234 (wg NAMUR) Napięcie zasilania Sygnał nieaktywny Sygnał aktywny f max

7-9 V DC ( z oporem wewnętrznym R =1 kΩ) ≥ 3 mA ≤ 1 mA 0,3 Hz i

Nadajnik indukcyjny HF1 Styk jako styk zwierny Indukcyjny czujnik zbliżeniowy wg DIN 19234 (wg NAMUR) Napięcie zasila 17-9 VDC ( z oporem wewnętrznym R =1 kΩ) Sygnał nieaktywny ≥ 3 mA Sygnał aktywny ≤ 1 mA f 300 Hz i

max

Nadajnik indukcyjny HF2 Styk jako styk zwierny Indukcyjny czujnik zbliżeniowy wg DIN 19234 (wg NAMUR) 7-9 VDC ( z oporem wewnętrznym R =1 kΩ) Napięcie zasila Sygnał nieaktywny ≥ 3 mA Sygnał aktywny ≤ 1 mA f 2100 Hz i

max

Strona 28 z 43

Pomiar temperatury Do pomiaru temperatury gazu można zastosować czujnik w pochwie wpuszczonej do rurociągu za gazomierzem. Zaleca się zastosowanie drugiej pochwy dla zastosowania kontrolnego termometru. Jeżeli w korpusie gazomierza nie przewidziano pochew na termometry to pomiar temperatury należy zrealizować w odległości do 3 X DN nie dalej jednak niż 600 mm od gazomierza turbinowego. Wszystkie gazomierze turbinowe TRZ 03 i TRZ 03-L od średnicy DN 80 (3”) mogą być wyposażone w pochwy ochronne dla czujników temperatury PT 100 W przypadku gdy gazomierza turbinowego TRZ 03-K nie będzie wyposażony w pochwę ochronną ze względu na krótką zabudowę. Układy pomiarowe pracujące na wolnym powietrzu i układy pomiarowe gazu ziemnego za stacjami regulacyjnymi gdy w zimie temperatura robocza mieści się w zakresie –5 do + 10 C. W przypadku układów pomiarowych za stacjami kompresorów temperatura robocza gazu jest odpowiednio wyższa. Z tego powodu elementy pomiarowe czujników temperatury poza rurociągiem musza być izolowane. Aby osiągnąć optymalną ciepłotę rurociągu, należy w każdych okolicznościach zastosować olej jako ciecz grzewczą w pochwach temperaturowych. o

Uruchomienie Napełnienie olejem Na czas transportu smarownie nie są napełnione olejem. Pompki olejowe muszą być napełnione olejem na miejscu zabudowy! Do każdego gazomierza jest dołączony mały pojemnik oleju. Pełna instrukcję smarowania zamieszczone w rozdziale „Smarowanie” od strony 358.

Strona 29 z 43

Zagazowanie ciągu pomiarowego Nie wolno uruchamiać dodatkowych ciągów pomiarowych równolegle do gazomierza turbinowego. Może to spowodować nadmierny wzrost prędkości i doprowadzić do uszkodzenia.

Krótkotrwałe przeciążenie o 20 % ponad maksymalny przepływ Q jest dopuszczalne. Takie stany obciążenia należy eliminować, ponieważ nie są kontrolowane i leżą poza legalizowanym zakresem pomiarowym. Poza tym takie przeciążenia skracają trwałość gazomierza. max

W strumieniu gazu nie może być żadnych ciał stałych, kurzu lub cieczy. W przeciwnym razie zaleca się zastosowanie filtra lub separatora.

Strona 30 z 43

Praca Przyczyny błędów pomiarowych Praca przerywana Należy eliminować gwałtowne zmian przepływu, ponieważ turbina z uwagi na bezwładność z opóźnieniem zareaguje na zmianę. Może to następować przede wszystkim przy wyłączeniu przepływu. Ponieważ w takim przypadku ma miejsce nadbieg turbiny, nastąpi zawsze pomiar większej ilości gazu, niż rzeczywiście przepłynęło. W dodatku do Wytycznych PTB G 13 wprowadzono dla pracy przerywanej ( stałe załączanie i wyłączanie) zastosowanie urządzenia rejestrującego dla zliczenia nadbiegu. Jeżeli są do dyspozycji sygnały sterowania zaworem odcinającym, to taka ilość może być zliczona przez legalizowany gazomierz nadbiegu RMG TAZ 9. (Legalizowane są Gazomierze TRZ 03 i TRZ 03-L). Wraz z zamknięciem zaworu odcinającego TAZ 9 zaczyna rejestrować nadbieg.

Wpływ pulsacji Strumień gazu nie może mieć charakteru pulsacyjnego lub uderzeniowego. Pulsacje w instalacji gazu mogą pojawić się z następujących powodów: - kompresor tłokowy -

gazomierz rotorowy

niestabilne regulatory ciśnienia

źle zbudowane rurociągi (komory)

dla oceny zachowania gazomierza pod wpływem pulsacji może posłużyć wielkość pulsacji strumienia objętości. Pulsacja strumienia objętości jest fizycznie związana z pulsacją ciśnienia. W pierwszym przybliżeniu przyjmuje się następującą zależność:

Q rel ≅ p rel ⋅ Q : Q: p : rel

rel

DN2 ⋅K Q

relatywna pulsacja ( szczyt – szczyt ) średni przepływ relatywna pulsacja ciśnienia ( szczyt – szczyt )

DN: średnica nominalna gazomierza K: stała, zależna gęstości normalnej, prędkości dźwięku, ściśliwości, ciśnienia normalnego, temperatury i parametrów specyficznych dla instalacji

Strona 31 z 43

Z tej wzajemnej zależności można oszacować pulsacje przepływu na podstawie prostej do pomiaru pulsacji ciśnienia. Lepiej jest jednak przeprowadzić bezpośredni pomiar pulsacji strumienia, ponieważ wyniki są pewniejsze. Decydująca jest wtedy pulsacja w miejscu pomiaru.

Wyniki Przy pulsującym przepływie gazomierz turbinowy wskaże większą wartość pomiaru. Z uwagi na kwadratowy wzrost impulsów oddziałujących na turbinę z prędkością strumienia gazu, wynika prędkość obrotowa, która jest wyższa niż średnia wartość prędkości przepływu. Wpływ jest mniejszy przy większej gęstości gazu i będzie większy przy większym momencie bezwładności turbiny (cięższa turbina). Z kolei przy wysokich amplitudach pulsacji zwiększa się obciążenie łożysk, co prowadzi do wcześniejszego zużycia.

Wielkości graniczne Zakresy częstotliwości -

w zakresach częstotliwości powyżej 100 Hz zasadniczo nie uwzględnia się przekłamań mierzonych wielkości. Określenie zakłóceń przepływu przy tych częstotliwościach można praktycznie pominąć. W zakresie pomiędzy 0,1 Hz – 100 Hz najczęściej można oczekiwać zakłóceń, ponieważ przy typowych pomiarach w instalacji może wystąpić wzbudzenie rezonansu słupa gazu. Mogą wystąpić zakłócenia przepływu gazu o relatywnie dużej amplitudzie. W zakresie poniżej 0,1 Hz występuje przepływ quasi-stacjonarny, który nie powoduje przekłamań pomiaru.

Amplituda pulsacji Badania wykazały, że przy relatywnych pulsacjach przepływu mniejszych od 5% (szczyt – szczyt) i relatywnych pulsacjach ciśnienia mniejszych niż 0,1 % - 0,5 % (szczyt – szczyt) zakłócenia nie występują. Są to dane początkowe i wytyczne do dalszego zinterpretowania, ich ważność jest zależna od chwilowego przepływu i częstotliwości pulsacji.

Strona 32 z 43

Smarowanie Smarowania Gazomierze turbinowe gazu poza smarowaniem są praktycznie bezobsługowe. Do smarowania stosuje różne pompy olejowe lub na stałe zamontowana pompkę oleju. Różne wykonania są przedstawione w poniższej tabeli. Typ pompy DO KO GO DS

Pompka ręczna Pompa przyciskowa Pompa dźwigniowa Stałe smarowanie

Objętość zbiornika pompy 150 cm3 8 cm3 150 cm3

Objętiość wtłaczana 0,6 cm3/wtłoczenie 0,114 cm3/wtłoczenie 1,5 cm3/wtłoczenie

TRZ 03-K TRZ 03 i TRZ 03L Stopnie ciśnienia Stopnie ciśnienia PN 10, 16, PN 25,40,60,100 PN 10,16 PN25,40,600,100 DN ANSI 150 ANSI 300,600 ANSI 150 ANSI 300,600 50 DS (KO) KO DS (KO) KO 80 DS (KO) KO DS (KO) KO 100 DS (KO) KO DS (KO) KO 150 DS (KO) KO DS (KO) KO 200 KO KO 250 KO GO GO 300 GO GO 400 GO GO 500 GO GO 600 GO GO 1) Gazomierze wyprodukowane przed Listopadem 2007 z pompą typu DO 1

Specyfikacja oleju samrowaniczego Dla celów smarowniczych zalecamy używać tylko oleju Shell Morlina 10 lub innego oleju smarowniczego z lepkością 2-4 oE przy 25 oC zgodnego z MIL-L-6085-A żeby uniknąć zniszczenia łożysk w gazomierzu. Oej jest dostępny w serwisue Gazometu pod numerem katalogowym 82.11.142.00. Termin przydatności oleju: żywotność oleju zależy od warunków roboczych (np. Prominiowanie UV, wilgotność itd.). W zasadzie parametry i właściwości oleju nie powinny się zmienić w ciagu pierwszych 3 do 4 lat.

Początkowe smarowanie Podczas dostawy gazomierza turbinowego pompa olejowa nie zawiera oleju. Pompa olejowa nie powinna być napełniona aż do przygotowania instalacji do uruchomienia. Mała butelka oleju jest każdorazowo dostarczana wraz z gazomierzem. Pompa DO (Pompka ręczna) KO (Pompa przyciskowa) GO (Pompa dźwigniowa) *)

DN50 – DN250 20 wtłoczeń 40 wtłoczeń *)

DN250 – DN600 45 wtłoczeń 10 wtłoczeń

po odpowietrzeniu pompki ręcznej

Strona 33 z 43

Smarowanie Dosmarowywanie powinno odbywać się w czasookresach podanych na etykiecie umieszczonej w korpusie gazomierza. Patrz rónież „Instrukcja smarowania“.

Przykład: Smarowanie! Co 3 miesiące po dwa wtłoczenia Olej: 2-4 E przy 25 C Odpowiednio do MIL-L-6085-A Patrz instrukcja obsługi o

W przypadku niekorzystnych warunków pracy jak pojawienie się kondensatu , jak również pyłu w gazie i temperatury roboczej powyżej 50 C, zaleca się skrócenie interwału smarowania, w ekstremalnym przypadku (ustawiczne tworzenie się kondensatu) codziennie. Jeśli gazomierz pracuje w warunkach podanych powyżej, wówczas możliwe jest skórcenie żywotności gazomierza. Jeśli śa pytania do smarowania proszę o kontakt z przedatwixcielem RMG. o

Instrukcja smarowania Napełnieine pompy olejem oraz smarowanie gazomierzy: Pompka ręczna (DO)

Nakrętka

Tłoczek

Napełnienie olejem pompy: 1.

ściągnąć nakrętkę

wyjąć tłczek z pompki

napełnić olejem

wcisnąć tłoczek możliwie najgłębiej

zakręcić nakrętkę.

Smarowanie gazomierza: 1.

pompkę olejową przystawić do złączki gazomierza

na każde wtłoczenie docisnąć do gazomierza

Co 3 miesiące 2 wtłoczenia

Strona 34 z 43

Napełnienie olejem pompy: 1. odkręcić nakrętkę 2.

napełnić olejem

zakręcić nakrętkę

Smarowanie gazomierza : 1. odkręcić nakrętkę radełkowaną

Pompa dźwigniowa (GO)

na jedno wtoczenie nacisnąć jeden raz przycisk

zakręcić nakrętkę

Napełnienie olejem pompy: 1. odkręcić pokrywę 2.

napełnić olejem

ponownie zakręcić pokrywę

Co 3 miesiące 6 wtłoczeń

Smarowanie 1.

na każde wtłoczenie raz pociągnąć za dźwignię do oporu.

Do DN400: 3 miesiące 2 wtłoczenia Od DN500: co 3 miesiące 3 wtłoczenia

Strona 35 z 43

Wskazówki konserwacji Gazomierz turbinowy RMG poza regularnym smarowaniem jest praktycznie bezobsługowy. Wszystkie gazomierze są wyposażone w pompy olejowe lecz nie są zalane olejem. Bezwzględnie konieczne przed uruchomieniem należy dokonać poczatkowego smarowania przed uruchomienie gazomierza (Patrz rozdzaił „Smarowanie“). Obsługujący winien okresowo kontrolować gazomierz w regularnych odstępach czasu. Zależnie od możliwości i potrzeby gazomierze winny być co dwa lata sprawdzane na dokładność pomiaru. Można to przeprowadzić następująco: -

w samej stacji przez włączenie jeden za drugim dwóch gazomierzy.

w państwowej stacji legalizacyjnej dla przyrządów pomiarowych.

w zakładzie produkcyjnym.

Oznakowanie Wszystkie ważne dane niezbędne do pracy gazomierza są podane na tabliczkach znamionowych przymocowanych do korpusów gazomierza lub nadajnika. Podstawowa tabliczka znamionowa turbinowego gazomierza TRZ 03 z głowicą typu „F”.

Ga zomierz turbinowy typ TRZ 03

G Q max Q min Nr ser. Rok

m³/h m³/h

PS TS D81 7.211.10

bar

0091

Podstawowa tabliczka znamionowa turbinowego gazomierza TRZ 03 z głowicą typu „A”.

Strona 36 z 43

......................................................................................................................................................................................................... Podstawowa tabliczka znamionowa turbinowego gazomierza TRZ 03 z głowicą typu „D”.

Podstawowa tabliczka znamionowa turbinowego gazomierza TRZ 03-L z głowicą typu „F”

podstawowa tabliczka znamionowa przepływomierza (kwantometru) z głowicą typy „A”

Gazomierz turbinowy typ TRZ 03

G Q max Q min Nr ser. Rok

m³/h m³/h

PS TS D81 7.211.10

bar

podstawowa tabliczka znamionowa przepływomierza (kwantometru) z głowicą typu „F”

0091

Strona 37 z 43

Wagi nadajników impulsów Tylko dla urząd zeń z dop uszczonym iskrob ezpieczn ym obwo dem elekt rycznym 3

I1 1 4 1m =

imp LF

tabliczka dodatkowa: Zabudowany nadajnik impulsów Głowica typu „A”, „D”, i „F”

I2 2 5 1m = 3

I3 3 6 1m =

im p HF 1-Na mur

Smarowanie! Co 3 miesiące 2 wtłoczenia Olej sarowniczy: 2-4°E przy 25°C według MIL-L-6085-A patrz instrukcja obsługi

Smarowanie! Co 3 miesiące 6 wtłoczeń Olej sarowniczy: 2-4°E przy 25°C według MIL-L-6085-A patrz instrukcja obsługi

Tabliczka informacyjna: smarowanie łożysk głównych

Strzałka kierunkowa – wskazuje kierunek przepływu strumienia.

wskazanie przyłącza pomiaru ciśnienia

Strona 38 z 43

Dane techniczne Zakresy pomiarowe/ wymiary/stopnie ciśnienia typ TRZ 03 DN

Wielkość

Zakres pomiaru Q – Q m /h min

mm cal 50 G 40 2” G 65

max

1:10/1:20

1:30

13-65* 10-100

0,1 0,1

G 100 G 160 G 250 G 160 G 250 G 400 G 400 G 650 G 1000 G 1000 G 1600

16-160 13-250 20-400 13-250 20-400 32-650 32-650 50-1000 80-1600 80-1600 130-2500

1 1 1 1 1 1 1 1 10 10 10

250 10“

G 1000 G 1600 G 2500

80-1600 130-2500 200-4000

300 12“

G 2500 G 4000

200-4000 320-6500

400 16“

G 4000 G 6500

320-6500 500-10000

500 20“

G 6500 G 10000

500-10000 800-16000

600 24“

G 10000 G 16000

800-16000 130025000

80 3“ 100 4“ 150 6“ 200 8“

Stopień ciśnienia / ciężar

Wymiary

20-650 32-1000 50-1600 50-1600 80-2500

80-2500 1304000 1304000 2006500 2006500 32010000 32010000 50016000 50016000 80025000

ANSI

150

210

240

230

10/16 25/40 64/100 10/16 25/40 64/100 10/16 25/40 64/100 10/16 25/40 64/100 10/16 25/40 64/100 10/16 25/40 64/100

13 21 21 20 25 34 25 32 45 50 60 70/90 75 95 64/100 100/110 135/150 180/225

150 300 600 150 300 600 150 300 600 150 300 600 150 300 600 150 300 600

13 13 21 20 25 36 30 35 55 50 65 100 100 120 160 110 160 260

10 10

10/16 25/40 64/100

138/150 225/265 275/290

150 300 600

155 230 310

10 10

10/16 25/40 64/100

200/290 350/440 525/580

150 300 600

350 460 575

10 100

10/16 25/40 64/100

560/610 640/700 830/1060

150 300 600

620 650 1500 1075

100 100

10/16 25/40 64/100

900/940 980/1075 1230/1570

150 300 600

950 1000 1800 1600

10 10 10

240 260 270 265 265 285 300 320 320

180

750

330

300

900

360

1200

400

480

450

600

500

720

300

450

600

120

240

*(Zakresowość 1 : 5) Klasa ciśnienia PN wg DIN 2401 część 1 Klasa ciśnienia ANSI wg B16.5 W zakresie średnic DN 80 – 300 i klasy ciśnienia PN 10/16 gazomierze turbinowe mogą być wyposażone w pochwę ochronną do pomiaru temperatury.

Strona 39 z 43

Zakresy pomiarowe/ wymiary/stopnie ciśnienia typ TRZ 03-L DN

Wielkość

Zakres pomiaru Q – Q m /h min

mm cal 50 2”

max

1:10/1:20

1:30

G 40 G 65

13-65* 10-100

0,1 0,1

G 100 G 160 G 250 G 160 G 250 G 400 G 400 G 650 G 1000 G 1000 G 1600

16-160 13-250 20-400 13-250 20-400 32-650 32-650 50-1000 80-1600 80-1600 130-2500

20-650 32-1000 50-1600 50-1600 80-2500

1 1 1 1 1 1 1 1 10 10 10

300 12“

G 1000 G 1600 G 2500 G 2500 G 4000

80-1600 130-2500 200-4000 200-4000 320-6500

80-2500 130-4000 130-4000 200-6500

10 10 10 10 10

400 16“

G 4000 G 6500

80 3“ 100 4“ 150 6“ 200 8“ 250 10“

Stopień ciśnienia / ciężar

Wymiary

320-6500 200-6500 500320-10000 10000 500 G 6500 500320-10000 20“ G 10000 10000 500-16000 80016000 600 G 10000 800500-16000 24“ G 16000 16000 800-25000 130025000 *(Zakresowość 1 : 5) Klasa ciśnienia PN wg DIN 2401 część 1 Klasa ciśnienia ANSI wg B16.5

10 10 10 100

100 100

PN 10/16 25/40 64/100 10/16 25/40 64/100 10/16 25/40 64/100 10/16 25/40 64/100 10/16 25/40 64/100 10/16 25/40 64/100 10/16 25/40 64/100 10/16 25/40 64/100 10/16 25/40 64/100

ANSI

13 21 21 20 25 34 25 32 45 50 60 70/90 75 95 150/160 100/110 135/150 180/225 140/155 230/270 280/295 290/300 360/450 535/590 575/625 655/715 845/1075

10/16 925/965 25/40 1000/1100 64/100 1250/1590

150 300 600 150 300 600 150 300 600 150 300 600 150 300 600 150 300 600 150 300 600 150 300 600 150 300 600

13 13 21 20 25 36 30 35 55 50 65 100 100 120 160 110 160 260 160 235 315 360 470 585 635 665 1090

150 300 600

600

235 235 250 260 260 270 270 275 290 290 300 325 290

120

750

330

165

900

360

200

1200

400

300

1500

450

385

975 1800 1025 1625

500

480

150

240

300

450

W zakresie średnic DN 80 – 300 i klasy ciśnienia PN 10/16 gazomierze turbinowe mogą być wyposażone w pochwę ochronną do pomiaru temperatury.

Strona 40 z 43

Zakresy pomiarowe/ wymiary/stopnie ciśnienia typ TRZ 03-K Średnica DN mm cal 50

2”

3”

100

4”

150

6“

200

8“

250

10“

300

Zakres pomiaru Qmin – Q max mh

16“

20“

24“

Średnica DN mm cal 50

2“

3”

100

4”

150

5“

200

8“

250

10“

6-100

0,1

10-160 16-250 (25-400) 25 - 400 (40-650) 40-650 65-1000 (100-1600) 100-1600 160-1500 160-2500 (250-4000)

PN 10,16,25,40

250-4000

ANSI 150, 1

PN 10,16,25,40 ANSI 150,

10 10

(400-650) 10

(650-10000) 10

(1000-16000) 1000-1600

600

Stopień ciśnienia

PN 10,16,25,40 ANSI 150, 300

650-10000 500

400-6500 400

100

(16000-25000)

Zakres pomiaru Qmin – Q max mh 6-100

Ua m

10-160 16-250 (25-400) 25-400 (40-650) 40-650 65-1000 (1000-1600) 100-1600 160-2500 160-2500 (250-4000)

1 1 10 10

Stopień ciśnienia

0,1 1

PN 10,16,25,40 ANSI 150, PN 10,16,25 ANSI 150, PN 10,16,25 ANSI 150, PN 40,64,100 ANSI 300,600 PN 10,16,25 ANSI 150, PN 40,64,100 ANSI 300,600 PN 10,16,25 ANSI 150, PN 40,64,100 ANSI 300,600 PN 10,16,25 ANSI 150, PN 40,64,100 ANSI 300,600

PN 10,16,25 ANSI 150 PN 64,100 ANSI 300, 600 PN 64,100 ANSI 300, 600 PN 64,100 ANSI 300, 600 PN 64,100 ANSI 300, 600 PN 64,100 ANSI 300, 600

Ciężar

Wykonanie korpusu

kołnierzowe

150

212

120

245

150

255

175

285

200

305

300

365

100

450

415

200

400

390

180

600

450

400

445

300

750

515

650

480

465

400

900

580

850

Ciężar

212

120

245

150

255

175

285

100

200

305

130

250

300

200

Wykonanie korpusu

Mono-kołnierz

Wielkości DN 700-1000 na zapytanie. *) Wymiar H z wbudiwanym liczydłem (patrz załączone liczydło: wymiar „H“+28mm)

Strona 41 z 43

Qmin w zależności od ciśnienia roboczego gazu ziemnego Qmin HP – gaz ziemny Qmax

Qmin, LP

m /h Ciśnienie robocze w bar (a) m /h m /h 5 10 15 20 30 40 50 65 100 10 5 4 3 3 2 2 2 100 160 16 7 6 4 4 3 3 2 160 250 13 7 6 4 4 3 3 2 250 400 20 11 8 6 6 5 4 4 400 650 32 18 13 10 9 7 6 6 650 1000 50 28 29 16 14 11 10 9 1000 1600 80 44 31 26 22 18 16 14 1600 2500 130 72 51 42 36 29 26 23 2500 4000 200 11 78 64 55 45 39 35 4000 6500 320 178 126 103 89 72 63 56 6500 10000 500 277 196 160 139 113 98 88 10000 16000 800 444 314 256 222 181 157 140 16000 25000 1300 721 510 416 361 294 255 228 Qmin,LP – Qmin dla leglizacji nieskociśnieniowej, zakres pomiarowy 1:20 i 1:30 (na życzenie) Qmin,HP – Qmin dla legalizacji wysokociśnieniowej. G

60 2 2 2 3 5 8 13 21 32 51 80 128 208

100 1 2 2 2 4 6 10 16 25 40 62 99 161

W celu uzyskania Qmin,HP jak wartości zdefiniowanej dla ciśneinia roboczego i dla inncy typów gazów nalezy obliczyć używając w tym celu wzory na stronie 4 lub skontaktowaćsie z przedstawicielstwem RMG.

Strona 42 z 43

Przegląd zastosowanych materiałów Nazwa części Korpus Prostownica strumienia Koło turbiny Korpus gazomierza Łożyska w gazomierzu Łożyska kulkowe Wałki Koła zębate Sprzęgło magnetyczne Głowica gazomierza Gazomierz Tarcza gazomierza

Materiał GGG40, staliwo lub stal spawana

Derlin, aluminium lub stal Derlin, aluminium Aluminium Aluminium ci/lub stal nierdzewna Stal nierdzewna Stal nierdzewna Stal nierdzewna lub tworzywo Stal nierdzewna Aluminium Tworzywo Aluminium, odlew cynkowy lub mosiądz

Strona 43 z 43

Aby dowiedzieć się więcej o rozwiązaniach RMG, skontaktuj się z nami lub odwiedź www.rmg.com NIEMCY

ANGLIA

Honeywell Process Solutions

RMG Regel + Messtechnik GmbH

Bryan Donkin RMG Gas Controls Ltd.

Osterholzstrasse 45

Enterprise Drive, Holmewood

34123 Kassel, Niemcy

Chesterfield S42 5UZ, Anglia

Tel.: +49 (0)561 5007-0

Tel.: +44 (0)1246 501-501

Fax: +49 (0)561 5007-107

Fax: +44 (0)1246 501-500

Honeywell Process Solutions

KANADA

RMG Messtechnik GmbH

Honeywell Process Solutions

Otto-Hahn-Strasse 5

Bryan Donkin RMG Canada Ltd.

35510 Butzbach, Niemcy

50 Clarke Street South, Woodstock

Tel.: +49 (0)6033 897-0

Ontario N4S 0A8, Kanada

Fax: +49 (0)6033 897-130

Tel.: +1 (0)519 53 98 531 Fax: +1 (0)519 53 73 339

Honeywell Process Solutions RMG Gaselan Regel + Messtechnik GmbH

USA

Julius-Pintsch-Ring 3

Honeywell Process Solutions

15517 Fürstenwalde, Niemcy

Mercury Instruments LLC

Tel.: +49 (0)3361 356-60

3940 Virginia Avenue

Fax: +49 (0)3361 356-836

Cincinnati, Ohio 45227, USA Tel.: +1 (0)513 272-1111

Honeywell Process Solutions

Fax: +1 (0)513 272-0211

WÄGA Wärme-Gastechnik GmbH Osterholzstrasse 45

TURCJA

34123 Kassel, Niemcy

Honeywell Process Solutions

Tel.: +49 (0)561 5007-0

RMG GAZ KONT. SIS. ITH. IHR. LTD. STI.

Fax: +49 (0)561 5007-207

Birlik Sanayi Sitesi, 6. Cd. 62. Sokak No: 7-8-9-10

POLSKA

TR - Sasmaz / Ankara, Turcja

Honeywell Process Solutions

Tel.: +90 (0)312 27810-80

Gazomet Sp. z o.o.

Fax: +90 (0)312 27828-23

ul. Sarnowska 2 63-900 Rawicz Tel.: +48 65 545 02 00 Fax: +48 65 546 24 08