Jaaroverzicht Ruimtevaart 2020 Netherlands Space Office
Omslag: 2020 werd het Coronajaar. De effecten van de Coronamaatregelen op de luchtkwaliteit werden wereldwijd in beeld gebracht door het Nederlands satellietinstrument Tropomi.
Jaaroverzicht Ruimtevaart 2020 Netherlands Space Office
Inhoudsopgave Voorwoord...........................................................................................................................................................7 1
Ontwikkelen van de Nederlandse Ruimtevaart.................................................................... 9
2
Ruimtevaartprogramma’s in binnen- en buitenland coördineren..................... 13
Interview: ‘Ik werk elke dag in mijn jongensdroom’...................................................................... 16
3 Ruimtevaarttechnologie en satellietgegevens beter benutten............................ 19
Interview: ‘Kijk goed, dan ontdek je ruimtevaart in de wereld om je heen.’..................... 22
4 Satellietgegevens inzetten voor voedselzekerheid........................................................ 25
Interview: ‘De meteorologie heeft dankzij satellieten enorme vooruitgang geboekt’..... 28
Interview: ‘Satellietgegevens bieden onwaarschijnlijk veel mogelijkheden.’................... 30
5
Bevorderen internationale handel............................................................................................... 33
6
Communiceren, doceren en inspireren.................................................................................... 35
Interview: ‘Ruimtevaart prikkelt elke dag mijn nieuwsgierigheid’........................................ 38
Nieuwsoverzicht 2020........................................................................................................................... 40
2020 in het kort........................................................................................................................................... 48
Jaaroverzicht Ruimtevaart 2020 Netherlands Space Office
5
Voorwoord
Investeren in ruimtevaart zet Nederland op voorsprong Met grote trots presenteert het Netherlands Space Office dit Jaaroverzicht Ruimtevaart. Het is een mooie etalage van hoogtepunten en ontwikkelingen op gebied van ruimtevaart in Nederland. Waar Marslanders en wervingscampagnes voor astronauten vanzelfsprekend de media halen, is ons doel zichtbaarheid geven aan de diverse parels die in Nederland zijn ontwikkeld - met betrokkenheid van het NSO. Ruimtevaart heeft Nederland veel te bieden. Het creëert toekomstig verdienvermogen. Het stelt ons in staat wetenschappelijk onderzoek te doen in of vanuit de ruimte. En het levert een belangrijke bijdrage aan grote maatschappelijke vraagstukken waar we voor staan, zoals klimaatverandering en voedselzekerheid. In 2020 kwam daar een vraagstuk bij met ingrijpende gevolgen voor iedereen: de uitbraak van de coronapandemie. Ook de Nederlandse ruimtevaart moest zich aanpassen aan een nieuwe en onzekere situatie. Samen hebben we nieuwe wegen gevonden om ons werk te doen. Online events, snellere procedures bij ESA en NSO, snellere betalingen vanuit ESA om de industrie te steunen. Zo hebben we met de sector alsnog veel van onze oorspronkelijke doelen gerealiseerd. Kenmerkend voor de Nederlandse ruimtevaart is de passie van de mensen die erin werken. Een aantal van hen is in dit jaaroverzicht opgenomen middels een interview. Van een prijswinnende startupondernemer, tot een van televisie bekende weerman die het niet weg te denken belang van satellieten voor weer en klimaat benadrukt. In Nederland nam de politieke belangstelling voor ruimtevaart de afgelopen jaren toe. En dat is terecht. Ruimtevaart is onderdeel van de nieuwste dimensie in ons buitenlands- en veiligheidsbeleid. Het brengt ons belangrijke inzichten over de staat van onze planeet. Maar bovenal geeft ruimtevaart een boost aan onze innovatiekracht en ons toekomstig verdienvermogen. Investeren in ruimtevaart zet Nederland op voorsprong in de mondiaal sterk groeiende markt voor commerciële ruimtevaartdiensten. Verwijzend naar het NSO-advies uit 2019 heeft de Tweede Kamer in 2020 onderzoek gedaan naar het belang van ruimtevaart in en voor Nederland. Een rapport, opgesteld door Dialogic, toont aan dat de Nederlandse ruimtevaart de laatste jaren significante groei doormaakt. Een groei die ook verderop in de ketens voor werkgelegenheid en meerwaarde zorgt. Kortom: er zijn voldoende redenen om de Nederlandse ruimtevaart in de etalage te zetten. Ik wens u veel plezier bij het lezen van de hoogtepunten en interviews in dit jaaroverzicht en ik ben nieuwsgierig naar uw mening: welk onderdeel van de Nederlandse ruimtevaart verdient volgens u de komende jaren meer aandacht en groei? Harm van de Wetering Directeur Netherlands Space Office
▲
Opname Sentinel 2 van Zeeland. Jaaroverzicht Ruimtevaart 2020 Netherlands Space Office
7
1
Ontwikkelen van de Nederlandse ruimtevaart
1 Ontwikkelen van de Nederlandse Ruimtevaart Nederland maakt steeds duidelijker keuzes op ruimtevaartgebied. We doen niet met álles mee, maar wat we doen, doen we goed. Zo spelen Nederlandse bedrijven en instituten zich wereldwijd in de kijker met onder meer lasercommunicatietechnologie, de ontwikkeling van kleine satellieten en innovatieve satelliettoepassingen. Het NSO versterkt de groei van de Nederlandse ruimtevaartsector waar mogelijk met haar kennis, netwerk en met financiële regelingen die technologieontwikkeling stimuleren. Het draagt ook bij aan de ontwikkeling van een nieuwe Europese ‘ruimtevaarthub’ die in Noordwijk verrijst onder de naam NL Space Campus.
Highlights
→ Gevolgen COVID-19 Werken aan de keukentafel of in het thuiskantoor. Vergaderen via een videoverbinding. En digitaal netwerken bij gebrek aan grote internationale beurzen en congressen. NSO-medewerkers vonden nieuwe manieren om de ruimtevaartsector te ondersteunen tijdens de coronapandemie. Want juist in deze uitzonderlijke tijd deden méér bedrijven een beroep op de regelingen van het NSO die technologieontwikkeling ondersteunen. Dit toont aan dat de Nederlandse ruimtevaart blijft innoveren, ook in moeilijke tijden.
→ Nieuwe satelliettoepassingen
De markt voor satelliettoepassingen in bijvoorbeeld de landbouw, infrastructuur en defensie groeit al jaren. Daarom doen veel Nederlandse bedrijven een beroep op regelingen als InCubed en BASS, die gefinancierd worden uit de Nederlandse begroting voor ruimtevaartbeleid. Het NSO steunt elk jaar tussen de twintig en dertig projecten die het gebruik van ruimtevaart stimuleren. In 2020 ging dat onder meer om de ontwikkeling van een service die kunstmatige intelligentie inzet om grote hoeveelheden satellietdata met elkaar te vergelijken. En om een toepassing die boeren irrigatieadvies geeft op basis van satellietgegevens over droogte.
→ Defensie ontdekt mogelijkheden ruimtevaart
Het ministerie van Defensie onderzoekt samen met het NSO de mogelijkheden van ruimtevaart voor de Nederlandse krijgsmacht. Satellieten kunnen bijvoorbeeld ingezet worden om Nederland veiliger te maken en om troepen op missie te beschermen. De eerste concrete resultaten werden in 2020 geboekt. Zo bouwde Defensie in samenwerking met ISIS zijn eerste satelliet: de Brik-II. Daarnaast investeert Defensie samen met TNO in de ontwikkeling van lasertechnologie die communicatie met en in de ruimte sneller en veiliger maakt.
▲
ESTEC en omgeving, nu basis voor NL Space Campus Jaaroverzicht Ruimtevaart 2020 Netherlands Space Office
9
→ ‘Go’ voor gebiedsvisie ruimtevaartcampus Noordwijk
Het Rijk, de provincie Zuid-Holland en de gemeente Noordwijk begonnen drie jaar geleden aan de ontwikkeling van een ruimtevaartcampus in Noordwijk. In 2020 keurde de Noordwijkse gemeenteraad de gebiedsvisie voor de campus goed, waardoor de volgende concrete stappen kunnen worden gezet op weg naar een internationale ‘ruimtevaarthub’. De campus omvat nu al ESTEC, het Galileo Reference Center en ruimtevaartincubator SBIC. In de toekomstplannen staan onder meer een base camp met voorzieningen voor studenten, startups en bedrijven, verschillende live evenementen en een fysieke betrokkenheid van de universiteiten van Leiden, Delft en Eindhoven. De officiële naam van de campus is inmiddels ook bekend: NL Space Campus.
→ Grote toekomst voor kleine satellieten
De laatste jaren is een belangrijke trend te zien in de ontwikkeling van satellieten: satellieten worden steeds kleiner en compacter. Dit biedt kansen voor Nederland. De Nederlandse ruimtevaartindustrie had al een belangrijke positie verworven op het gebied van sensoren, zonnepanelen en subsystemen. Nu komt daar de focus bij op het bouwen van complete kleine satellieten (100 – 500 kg) en de instrumenten hiervoor. Door de excellente (digitale) voorzieningen in ons land en onze reputatie op het gebied van internationale samenwerking kunnen kennisinstellingen en bedrijven rekenen op internationale interesse.
→ Cubesats nemen een vlucht
De Vega Small Spacecraft Mission Service was de eerste ESA-lancering volledig gewijd aan de kleinst mogelijke satellieten: cubesats. Nederlandse bedrijven bouwden voor deze missie raketonderdelen (een tussentrap en ontstekers), cubesats én de dispenser die deze satellieten precies op het juiste moment afleverde in de ruimte. In de toekomst bouwen Nederlandse bedrijven hun expertise op het gebied van cubesats verder uit. Zo ontving ATG samen met Airborne een GSTP-subsidie om voor de lancering van cubesats een composietstructuur te ontwikkelen die dertig procent lichter is dan alles wat nu op de markt is.
→ Lasercommunicatie nieuw Nederlands speerpunt
Lancering Vega vlucht VV15 vol Nederlandse technologie voor kleine satellieten. Jaaroverzicht Ruimtevaart 2020 Netherlands Space Office
▲
10
Satellieten die communiceren met laserstralen, met elkaar of met de grond. Optische communicatie is een van de hot topics in de ruimtevaart en Nederland loopt voor in de ontwikkeling ervan. Een deel van deze ontwikkeling wordt via het NSO gefinancierd vanuit het ruimtevaartbudget (ARTES). Maar ook daarbuiten wordt nu gezocht naar financieringsmogelijkheden, bijvoorbeeld uit het Nationaal Groeifonds. Een forse investering kan de ontwikkeling versnellen van hardware voor satellieten, maar ook van de grondstations die lasercommunicatie op aarde kunnen ontvangen. Onder meer TNO en Airbus, samen met hun supply change met daarin onder meer VDL, Demcon, Hyperion en Celestia STS zien optische communicatiesystemen als een volgend domein waarin Nederland zich internationaal kan onderscheiden.
2
Ruimtevaartprogramma’s in binnen- en buitenland coördineren
2 Ruimtevaartprogramma’s in binnen- en buitenland coördineren Meerwaarde creëren door en voor de Nederlandse ruimtevaart. Dat is de doelstelling van het NSO, dat ruimtevaartprogramma’s in binnen- en buitenland coördineert en hierover het kabinet adviseert. Hoe? Door samenwerking te zoeken met partijen binnen én buiten de ruimtevaart die aan deze doelstelling een waardevolle bijdrage kunnen leveren. Of het nu gaat om de ontwikkeling van nieuwe satellietinstrumenten en satelliettoepassingen, het formuleren van een gezamenlijke strategie voor wetenschap van wereldniveau of samenwerking met andere lidstaten van ESA in programmaraden.
Highlights
→ Wetenschappers trekken samen op Nederland is een wereldspeler in aardobservatieonderzoek. Toch kan er nog wel een schepje bovenop, vinden wetenschappers in dit veld. Ze besloten samen een strategie te ontwikkelen voor de komende jaren. Het NSO faciliteerde de totstandkoming van het document en werkt ondertussen zelf ook aan een veelomvattende langetermijnstrategie voor ruimtevaart. Hier zullen plannen van de aardobservatiewetenschappers onderdeel van uitmaken. Een gezamenlijke visie betekent meer coherentie in beleid en een sterkere positie in bijvoorbeeld de onderzoeksprogramma’s van ESA.
→ Nederlandse aardobservatie-instrumenten onverminderd populair Nederland heeft een internationale reputatie in het ontwikkelen en bouwen van instrumenten voor aardobservatie. In 2020 werd Hyperscout 2 gelanceerd, het eerste aardobservatie-instrument dat gebruikmaakt van kunstmatige intelligentie. Daarnaast werd de laatste hand gelegd aan SPEXone, een spectrometer die fijnstof gaat meten aan boord van de Amerikaanse klimaatsatelliet PACE. Het NSO droeg bij aan de ontwikkeling van beide instrumenten. In 2020 tekende Nederland bovendien voor de voortzetting van de OMI-missie. Het KNMI blijft dit Nederlandse satellietinstrument voor onderzoek naar de ozonlaag – gelanceerd in 2004 en gebouwd met een minimale levensduur van vijf jaar – ondersteunen tot ten minste 2023.
→ Kennisnetwerken jagen succes in de ruimte aan
▲
Een nauwe samenwerking tussen wetenschappers, technici én de overheid staat aan de basis van Nederlands succes in aardobservatie. Dat geldt voor de ontwikkeling van satellietinstrumenten, maar zeker ook voor het gebruik van de data die ze opleveren. Het NSO initieerde twee kennisnetwerken om Nederlandse expertise samen te brengen. Het eerste onderzoekt hoe radargegevens uit de ruimte kunnen worden toegepast in de landbouw. Het tweede hoe satellietgegevens de luchtkwaliteit voor mensen op aarde nog verder kan helpen verbeteren. Beide netwerken zijn gestart in 2020, de uitvoering ervan is ondergebracht bij het NWO. Het Nederlands instrument Hyperscout 2 stuurde na een geslaagde lancering de eerste veelbelovende beelden naar aarde. Jaaroverzicht Ruimtevaart 2020 Netherlands Space Office
13
→ Nederlanders op sleutelposities in Europese ruimtevaart
Ook dit jaar is Nederland goed vertegenwoordigd in de programmaraden van de Europese ruimtevaartorganisatie ESA. Programmaraden zijn het hoogste bestuursorgaan van de ESA, zij besluiten op hoofdlijnen hoe het ESA-budget wordt besteed. In 2020 zwaaide Joost Carpay af als voorzitter van de programmaraad voor Aardobservatie en eindigde de termijn van Jasper Wamsteker als voorzitter van de adviescommissie voor educatie . Bert Meijvogel, Michael Wise (directeur SRON) en Wouter Pont traden aan als respectievelijk vicevoorzitter van de raad voor satellietcommunicatie, vicevoorzitter van de raad voor wetenschappelijke programma’s en voorzitter van de raad voor administratieve en financiële zaken. Dat een groot aantal Nederlanders sleutelposities bekleedt in de programmaraden is niet ongebruikelijk, maar ook niet vanzelfsprekend. Het toont aan dat Nederlanders constructief en met gevoel voor compromis naar de Europese belangen in de ruimtevaart kijken.
→ Rond de aarde en naar de maan
Nederland speelt al jaren een bescheiden, maar niet onbelangrijke rol in de bemande ruimtevaart. In 2020 werd volop gewerkt aan twee projecten die de komende jaren heel zichtbaar zullen worden. De Europese robotarm ERA, gebouwd door een Nederlands consortium van bedrijven onder leiding van Airbus Defence and Space Netherlands uit Leiden, werd klaargemaakt voor zijn lancering naar het internationale ruimtestation ISS. Vanaf 2021 zal de arm werkzaamheden aan het Russische deel van het ruimtestation ondersteunen. En het Nederlandse Airbus leverde de zonnepanelen NASA’s eerste Orioncapsule. Zo maakt Nederland nieuwe bemande ruimtemissies naar de maan mede mogelijk.
→ Wetenschappers aan de slag dankzij GO-programma
De Orion-capsule die in 2021 richting de maan moet gaan, met Nederlandse zonnepanelen. Jaaroverzicht Ruimtevaart 2020 Netherlands Space Office
▲
14
In opdracht van NWO voert NSO het programma Gebruikersondersteuning Ruimteonderzoek (GO) uit. Dit programma stimuleert het gebruik van infrastructuur in de ruimte ten behoeve van wetenschappelijk onderzoek. Het is een van de belangrijkste en populairste NSO-programma’s: elk jaar opnieuw dienen wetenschappers vele malen meer onderzoeksvoorstellen in dan gehonoreerd kunnen worden. In 2020 werden negen van de 45 aanvragen beloond. Alle gehonoreerde onderzoeken dienen het maatschappelijk belang omdat ze gaan over veranderingen in het klimaat en milieu in relatie tot de samenleving.
Jaaroverzicht Ruimtevaart 2020 Netherlands Space Office
15
Interview Rob van Hassel Expert zonnepanelen bij Airbus Defence and Space Netherlands
‘Ik werk elke dag in mijn jongensdroom’ Als jongen van zeven jaar zag Rob van Hassel een raket naar de maan vliegen. Hij had een kamer vol ruimtevaartposters en een hoofd vol vragen. Hoe werkt zo’n raket? Hoe blijft hij heel in de ruimte? En hoe bouw je zoiets ingewikkelds? Als ruimtevaartingenieur werkt hij nu aan zonnepanelen voor de nieuwe maanmissies van NASA en ESA: ‘Voor mij is de cirkel rond.’ We beginnen bij het begin: op jouw kinderkamer hingen posters over ruimtevaart? ‘Ik was een jaar of zeven. Het was de tijd waarin Apollo 8 voor het eerst naar de maan vloog. Op mijn kamer hingen inderdaad posters van de Saturnus V-raket, van de Apollo-commandomodule en van een maanlander met daarbij het ruimtepak waarin astronauten zouden lopen op het oppervlak van de maan. Ik kon er helemaal bij wegdromen.’
Wat herinner jij je van de eerste maanlanding in 1969? ‘Dat ik ’s nachts op mocht blijven, natuurlijk. Zoiets vergeet je niet. Het idee van de maanlanding kon ik bijna niet bevatten. Hoe was het mogelijk dat mensen zoiets voor elkaar kregen. De landing zelf voelde als een anticlimax. Voor mijn gevoel duurde het eindeloos lang voordat Neil Armstrong van die trap af kwam. Toen het gebeurde was het beeld vaag en vlekkerig. Ik herinner me de teleurstelling dat ik het nauwelijks kon zien.’
Veel kinderen wilden in die tijd astronaut worden. Jij ook? ‘Ik raakte rond die maanlandingen helemaal verslingerd aan ruimtevaart. Maar astronaut wilde ik niet worden. Ik was juist gefascineerd door de techniek erachter. Voor mij en mijn klasgenoten was volstrekt duidelijk wat ik zou gaan doen later: dingen bouwen voor in de ruimte. Dat bleef zo tijdens de middelbare school, dus was er voor mij maar één studie: Luchtvaart- en Ruimtevaarttechniek aan de TU in Delft. Techniek was echt mijn grote liefde in die tijd en dat is het altijd gebleven.’
Waarom fascineert juist ruimtevaarttechniek je zo? ‘Alles wat je bouwt voor de ruimte moet allereerst een lancering overleven. Daarna moet het opgewassen zijn tegen extreem hoge en extreem lage temperaturen. Het moet stijf en sterk zijn en dan ook nog eens zo licht mogelijk. Al die parameters hebben gevolgen voor wat je ontwerpt. Daarin zit een enorme uitdaging. Door rampen als die met de spaceshuttle Challenger in 1986 en Columbia in 2003 werd dat gevoel alleen maar versterkt: het ontwerp kan beter, het moet beter.’
Om mensenlevens te sparen? ‘Astronauten moeten veilig hun werk kunnen doen. Maar ruimtevaart is nog heel veel meer dan alleen de missies naar het ISS of de maan. Het is een middel om de mensheid vooruit te brengen. Daar was ik als achtjarige niet mee bezig, maar nu des te meer. Ruimtevaart is een enabler. Satellieten zijn een onmisbare schakel geworden in het oplossen van allerlei maatschappelijke vraagstukken. Van navigatie en communicatie tot de voedselvoorziening en het klimaat. Daar wil ik met mijn werk graag een bijdrage aan leveren.’
16
Jaaroverzicht Ruimtevaart 2020 Netherlands Space Office
Aan welke uitdagingen werk je nu bij Airbus Defence and Space in Leiden? ‘We zijn druk bezig met de ontwikkeling van flexibele en compacte zonnepanelen. Dus geen stijve planken meer, maar een soort “dekens” die je klein lanceert en groot kunt uitvouwen in de ruimte. Daarnaast werken we aan kleine, betaalbare zonnepanelen. Net zoals je een auto kunt samenstellen met bepaalde extra’s uit een brochure, zo hebben wij een catalogus ontwikkeld voor kleine zonnepanelen. Kortom: we gaan meer industrieel werken met nieuwe en voordeliger technologie en processen.’
En ondertussen ben je ook nog betrokken bij de zonnepanelen van nieuwe maanmissies van NASA en ESA? ‘Wij leveren de zonnepanelen voor de Europese servicemodule die het Orion ruimteschip naar de maan brengt. Die panelen moeten wegklappen als het schip vanuit een lage baan om de aarde gaat versnellen om bij de maan te komen. We hebben hiervoor de ‘vogelmanoeuvre’ ontwikkeld. Dit is een totaal nieuwe uitdaging, zo mooi om aan te werken. Hierna komen er missies aan waarbij we een goede kans maken om mee te mogen werken: een grote maanlander en zelfs een complete maanbasis. Een basis op de zuidpool van de maan, waar het hartstikke koud is en lang donker. Die zonnepanelen moeten uitvouwen en inklappen en in de meest extreme omstandigheden blijven werken. Ik ben nu zestig jaar en werk, zou je kunnen zeggen, bijna elke dag in mijn jongensdroom: technische oplossingen bedenken voor nieuwe missies naar de maan.’
Jaaroverzicht Ruimtevaart 2020 Netherlands Space Office
17
3
Ruimtevaarttechnologie en satellietgegevens beter benutten
3 Ruimtevaarttechnologie en satellietgegevens beter benutten Ruimtevaart kent talloze toepassingen die van belang zijn voor de wetenschap, onze maatschappij en de economie. Daarom jaagt het NSO de ontwikkeling van nieuwe, innovatieve ruimtevaarttoepassingen op verschillende manieren aan. Via het succesvolle Satellietdataportaal zijn satellietdata ook de komende jaren gratis beschikbaar voor bedrijven, onderzoekers of andere gebruikers die daarmee willen werken. De SBIR-regeling daagt bedrijven uit om met oplossingen te komen voor uitdagingen waar de overheid mee kampt. En nieuwe samenwerkingen leiden tot nieuwe ideeën, net als de Europese competities voor jong talent in de ruimtevaart.
Highlights
→ Satellietdataportaal verlengd tot 2024 De Rijksoverheid koopt sinds 2012 centraal satellietgegevens van Nederland in. Via het Satellietdataportaal zijn deze gegevens kosteloos beschikbaar voor Nederlandse ingezetenen, zoals bedrijven die er nieuwe toepassingen mee willen ontwikkelen. Het gebruik van het portaal – uniek in de wereld – neemt al jaren toe. Daarom wordt het in elk geval voortgezet tot 2024. Dit biedt (potentiële) gebruikers zekerheid: ze kunnen immers rekenen op een continue stroom van kwalitatief hoogwaardige satellietgegevens. Na een Europese aanbesteding in 2021 worden de functionaliteiten van het portaal verder uitgebouwd, onder meer op het gebied van social media en timelapse video’s.
→ Competitie bevordert gebruik satellietgegevens
Met de SBIR-competitie daagt het NSO ondernemers uit: los een maatschappelijk vraagstuk op met behulp van satellietgegevens of ruimtevaarttechnologie. Winnende bedrijven krijgen subsidie om hun idee door te ontwikkelen tot een prototype toepassing. In 2020 werden twee SBIRprojecten succesvol afgerond. Een om bodemdaling in landelijk gebied te monitoren en een voor de automatische detectie van landschapselementen. Ook werden drie nieuwe SBIR-ontwikkeltrajecten gestart. Bedrijven gaan met elkaar in competitie om vraagstukken van waterschappen, de Inspectie SZW en Defensie op te lossen met een toepassing op basis van satellietgegevens. Het NSO begeleidt de bedrijven met haar netwerk en expertise.
→ Klimaatverandering vraagt om slimme toepassingen
Klimaatmitigatie en klimaatadaptatie staan hoog op de agenda van de politiek én beleidsmakers. Hoe kunnen we de extreme gevolgen van klimaatverandering beperken? En hoe onze samenleving aanpassen aan nieuwe omstandigheden? In opdracht van het NSO organiseerde Geobusiness Nederland in 2020 de eerste van twee workshops over de meerwaarde die satellietgegevens kunnen hebben bij het oplossen van deze vraagstukken. Hierna volgt een uitdaging aan bedrijven in de vorm van een SBIR-competitie: kijk verder dan het monitoren van klimaatverandering met satellieten vanuit de ruimte, gebruik satellietgegevens ook voor toepassingen die mensen op aarde in staat stellen om actie te ondernemen.
▲
De Noordoostpolder, Flevoland en Markerwadden, gezien door Sentinel 2. Jaaroverzicht Ruimtevaart 2020 Netherlands Space Office
19
→ Opnieuw succes voor Tropomi
Vanaf de Europese Sentinel-5P satelliet brengt het Nederlandse satellietinstrument Tropomi dagelijks wereldwijd de samenstelling van de atmosfeer in kaart. Ook in 2020 overtrof het instrument alle verwachting van wetenschappers die met de data werken. Uit de gegevens van Tropomi bleek dat de uitstoot van stikstofdioxide drastisch omlaag ging door het uitbreken van de coronapandemie. Maar ook dat de hoeveelheid van deze afname sterk verschilde per regio. Daarnaast bleek Tropomi in staat om, onder ideale omstandigheden, de uitstoot van individuele zeeschepen te detecteren. De continue stroom van hoogwaardige data biedt nog veel mogelijkheden voor de beleidsministeries. Het NSO wil daarin graag als matchmaker optreden. Gegevens van Tropomi zouden mogelijk een rol kunnen spelen in de stikstofcrisis, het ammoniakvraagstuk en andere beleidsuitdagingen in Nederland.
→ Satellietdata voor gemeenschappelijk landbouwbeleid
Het NSO ondersteunt al jaren de landbouwexperts van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) waar het gaat om de meerwaarde van satellietdata. Een speerpunt voor de komende jaren is het gemeenschappelijk landbouwbeleid. Hoe kunnen we de duurzame landbouw controleren met behulp van satellieten? Wat kunnen satellietgegevens betekenen voor het Europese landbouwbeleid? RVO, het NSO en nu ook de NVWA trokken in 2020 samen op om het belang van satellietgegevens onder de aandacht te brengen en zullen dit de komende jaren blijven doen.
→ Interesse voor beveiligd navigatiesignaal neemt toe
Iedereen kan gebruikmaken van satellietnavigatie zoals GPS en zijn Europese (en civiele) tegenhanger Galileo. Voor overheden, krijgsmachten en andere geselecteerde gebruikers is er een nóg nauwkeuriger en beveiligd signaal van Galileo beschikbaar: Public Regulated Service of kortweg PRS. De interesse in dit beveiligde signaal neemt toe, zo bleek in 2020. PRS wordt onder meer gebruikt door de Marechaussee en onderzocht wordt hoe PRS ingezet kan worden bij de politie, bij transporten van geld, gevangenen of kostbare goederen, in de financiële dienstverlening, de energiesector , of om te controleren of vissers zich aan een quotum houden. Het NSO ging in gesprek met verschillende overheidsorganisaties om de dienst toe te lichten. PRS is minder vatbaar voor jammen (verstoren) en spoofen (een alternatief signaal creëren) en daardoorinteressant voor vele toepassingen binnen en buiten de overheid.
→ Europees Kampioenschap ruimtevaarttoepassingen
Jaaroverzicht Ruimtevaart 2020 Netherlands Space Office
Nederlands satellietinstrument Tropomi zag een bijzonder groot gat in de ozonlaag boven de Noordpool.
▲
20
Voor het tweede jaar op rij won Nederland de hoofdprijs van de Copernicus Masters competitie, zeg maar het Europees Kampioenschap voor ruimtevaarttoepassingen. En ook in de Galileo Masters competitie (voor toepassingen van satellietnavigatie) was Nederland succesvol. De prijswinnaars verzonnen manieren om de gezondheid van koraalriffen te monitoren, boeren in Afrika te assisteren en laagdrempelige precisielandbouw mogelijk te maken. Allemaal op basis van satellietgegevens. De competities geven elk jaar in december een boost aan innovatieve ideeën van studenten en startups. De deelnemers maken kans op gratis gebruik van satellietdata, Europese naamsbekendheid en een plekje in SBIC, de ruimtevaartincubator van ESA en NSO.
Jaaroverzicht Ruimtevaart 2020 Netherlands Space Office
21
Interview Alexandra Zevenbergen Galileo PRS-specialist bij CGI
‘Kijk goed, dan ontdek je ruimtevaart in de wereld om je heen.’ Ze studeerde communicatie en digitale media, maar belandde als IT-er in de ruimtevaart. Nu vertelt Alexandra Zevenbergen als PRS-specialist over nut en noodzaak van Galileo’s beveiligde navigatiesignaal. ‘Ruimtevaart klinkt als een ver-van-mijn-bed-show, maar we gebruiken het elke dag en het kan ons écht helpen.’ Je werkt nu zes jaar in de ruimtevaart. Wat maakt dit ‘jouw’ wereld? ‘Toen ik vertelde dat ik als IT-er aan de slag ging in de ruimtevaart, waren mensen in mijn omgeving verrast, maar ook heel nieuwsgierig. Want ruimtevaart spreekt natuurlijk heel erg tot de verbeelding. In mijn werk gaat het vooral om het maken van de verbinding tussen technologie en mensen. Over de vraag: hoe kan die mooie infrastructuur in de ruimte ons hier op aarde helpen in ons dagelijks leven?’
Wat vertel je daarover op een borrel of een verjaardag? ‘Ik werk met satellietnavigatie. Dat kent iedereen van zijn telefoon, dus dat is simpel. Dan vertel ik dat ik eerst heb gewerkt aan de infrastructuur van het Galileo-systeem, de Europese satellieten die navigatiesignalen naar de aarde sturen. En dat ik daarna ben geswitcht naar de toepassingenkant. En dan niet de toepassing van het signaal dat je gebruikt op je smartphone, maar het beveiligde signaal van Galileo: de Public Regulated Service of kortweg PRS.
Hoe kan dat PRS-signaal mensen op aarde dienen? ‘Bij ongelooflijk veel activiteiten op aarde wordt satellietnavigatie gebruikt. Eigenlijk gebruiken we allemaal satellietnavigatie, mensen in de straat maar ook de overheid en bedrijfsleven. Het wordt gebruikt bij het transport van waardevolle of gevaarlijke goederen en het veilig houden van ons land, waarvoor de krijgsmacht en politie zorgen. Ook banken maken gebruik van satellietsignalen om transacties van een tijdcode te voorzien. Vooral waar het gaat om veiligheid wil je niet dat mensen jouw navigatiesignaal jammen of spoofen. Daar is het PRS-signaal beter tegen bestand.
Jammen en spoofen, dat moet je even uitleggen… Iedereen kan het ‘gewone’ satellietsignaal van Galileo of het Amerikaanse GPS ontvangen. Maar het is ook makkelijk te beïnvloeden. Spoofen is de ontvanger voor de gek houden, waardoor de locatie niet meer klopt. Bij jammen overstemt een ander signaal het signaal dat je wilt opvangen. Je kunt dan niet of minder nauwkeurig je positie bepalen. Voor beide problemen is PRS de oplossing. Dit is een beveiligd signaal van het Europese Galileo satellietnavigatiesysteem. Daarmee weet je zeker dat je signaal veilig én betrouwbaar is.
Hoe kunnen partijen dan toegang krijgen tot dat signaal? ‘Elke Europese lidstaat die met PRS werkt moet toestemming geven aan partijen die toegang willen tot het signaal. Maar gebruikers moeten ook ervaren wat ze ermee kunnen. Wij demonstreren deze techniek aan potentiële gebruikers, zoals de overheid. In 2020 hadden we bijvoorbeeld een PRS-gebruikersdag, georganiseerd met het NSO en het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Meer dan dertig deelnemers van verschillende ministeries konden ontdekken wat het beveiligde signaal is en welke problemen je ermee kunt voorkomen.
22
Jaaroverzicht Ruimtevaart 2020 Netherlands Space Office
En jij probeert dus alvast toekomstige gebruikers van PRS in Nederland te werven? ‘Ja. Daarin lopen we in Nederland voor op veel andere landen. We hebben de demonstratiedagen en een PRS-gebruikersgroep waar geïnteresseerden zich bij kunnen aansluiten en die bijeenkomsten organiseert. Daarnaast werken we als sector aan een kenniscentrum, het zogenaamde Center of Excellence, waarin we de Nederlandse kennis over betrouwbare satellietnavigatie bij elkaar kunnen brengen en gebruikers en ontwikkelaars kunnen adviseren.’
Technologie en mensen met elkaar verbinden… ‘Inderdaad. Veel mensen weten nog niet hoe ongelooflijk veel satelliettoepassingen voor ons kunnen betekenen. Dat geldt voor de PRS-dienst van Galileo, maar ook voor open diensten en aardobservatiegegevens uit de ruimte en veel andere ruimtevaarttoepassingen. Ruimtevaart klinkt misschien als iets complex en heel ver weg, maar als je goed kijkt, ontdek je het juist heel dichtbij, in de wereld om je heen.’
Jaaroverzicht Ruimtevaart 2020 Netherlands Space Office
23
4
Satellietgegevens inzetten voor voedselzekerheid
4 Satellietgegevens inzetten voor voedselzekerheid Ontwikkelingssamenwerking koppelen aan (ruimtevaart)technologie en mobiele diensten. Dat is in het kort de strategie van het NSO-programma Geodata for Agriculture and Water (G4AW). Miljoenen kleine boeren in Afrika maakten via dit programma kennis met satellietdata en financiële producten, zoals verzekeringen en leningen. Juist in een tijd waarin reizen lastiger is door de regels rond corona, biedt digitale dienstverlening kansen. Het NSO informeert en inspireert partijen die een bijdrage kunnen leveren en vergroot zo jaar na jaar het bereik en de impact van G4AW.
Highlights
→ Bijna vier miljoen boeren bereikt Het door Nederland gefinancierde programma G4AW heeft in 2020 3,8 miljoen voedselproducenten bereikt met betrouwbare weerberichten, marktinformatie en financiële diensten zoals verzekeringen. Dat is een verdubbeling ten opzichte van het jaar ervoor. Hiermee is het G4AW programma goed op weg om de doelstelling van 4,5 miljoen gebruikers te realiseren. De laatste G4AW projecten worden afgerond in 2022. Daarna volgt een uitgebreide evaluatie van het programma. De hoop is dat in de toekomst minimaal de helft van de bereikte boeren gebruik blijft maken van de diensten die zijn opgezet in het kader van G4AW.
→ Internationale projecten in tijden van COVID
In 2020 golden strenge reisrestricties in verband met de coronapandemie. Dit vroeg creativiteit en flexibiliteit van met name de trainers in het G4AW programma. Onder normale omstandigheden reisden zij naar (potentiële) gebruikers van toepassingen toe om uitleg te geven. Nu werden trainingen volledig online gegeven, wat een rem zette op de groei van het aantal gebruikers van G4AW projecten in 2020. Maar de coronacrisis bood ook kansen. De digitale dienstverlening werd aangevuld met informatie over COVID-19. Zo ontstond een extra communicatiekanaal naar miljoenen mensen in Afrika en leverde G4AW een directe bijdrage aan de volksgezondheid.
→ Met GCA op naar 500 miljoen gebruikers toepassingen
De Climate Adaptation Summit die Nederland in januari 2021 organiseerde zal niemand ontgaan zijn. De basis voor dit evenement werd gelegd in 2020 en het NSO werkte volop mee aan het thema voedselzekerheid. De Global Commission on Adaptation (GCA) is door Nederland in het leven geroepen om kennis te delen over klimaatmitigatie en -adaptatie. Onder meer de Verenigde Naties, de Wereldbank en de Bill & Melinda Gates Foundation steunen het initiatief. Een van de action tracks van de GCA gaat over voedselzekerheid. In 2030 moeten 500 miljoen voedselproducenten digitaal toegang hebben tot adviesdiensten. Het NSO levert een actieve bijdrage aan het bereiken van dit doel en G4AW kan in dit kader worden gezien als een early adopter.
▲
Satellietbeeld van irrigatie in droge landbouwgebieden in Zuid-Afrika. Jaaroverzicht Ruimtevaart 2020 Netherlands Space Office
25
→ Informatie bundelen en de gebruiker centraal
26
Informeren en inspireren. Dat wil het NSO met de resultaten van het langlopende G4AW programma. In 2020 werden drie analyses gestart, waaruit de eerste inzichten inmiddels naar voren komen. Zo worden weerinformatiediensten door boeren het hoogst gewaardeerd. Ze kunnen er hun zaadselectie, zaaimoment en kunstmestgebruik beter door afstemmen en actie ondernemen tegen ziektes en schimmels. Daarnaast geven de analyses aan hoe belangrijk het is om de gebruiker zoveel als mogelijk centraal te stellen. En blijkt dat er een tendens is om diensten meer gebundeld aan te bieden, zoals bijvoorbeeld weergegevens, zaadadvies en verzekeringen. Het NSO legt de kennis die ze opdoet uit de analyses vast, maar gaat deze ook actief verspreiden middels voor iedereen toegankelijke webinars. Daarnaast zal het in 2020 opgerichte Netherlands Food Partnership onze kennis en kunde op het gebied van voedselzekerheid wereldwijd in de etalage zetten.
Jaaroverzicht Ruimtevaart 2020 Netherlands Space Office
Interview Gerrit Hiemstra Directeur/eigenaar Weather Impact en weerpresentator bij de NOS
‘De meteorologie heeft dankzij satellieten enorme vooruitgang geboekt’ Hij komt miljoenen huiskamers binnen met zijn weersverwachtingen in het NOS journaal. Maar Gerrit Hiemstra werkt ondertussen ook aan weersverwachtingen voor arme boeren in ontwikkelingslanden – via sms-berichten. ‘Zij weten niet wat satellieten zijn, maar kunnen er wel groot voordeel van hebben.’ Heb je als meteoroloog veel te maken met satellietgegevens? ‘Meestal niet rechtstreeks, ik gebruik de gegevens vooral indirect. De satellietdata wordt verwerkt in de computermodellen waarmee weersverwachtingen gemaakt worden. De data wordt vooral verwerkt in wat wij de “beginsituatie” noemen. Dat is een beeld van hoe het weer nu is op de hele aarde, gebaseerd op zoveel mogelijk verschillende databronnen. Dus ook gegevens van satellieten. We gebruiken de beelden van satellieten ook wel rechtstreeks, bijvoorbeeld als we ze aan de kijker laten zien in het NOS journaal.’
Hebben ruimtevaarttoepassingen jouw vak veranderd? ‘Ik werk sinds 1986 in de meteorologie. Sindsdien is enorme vooruitgang geboekt. Dat heeft vooral te maken met twee grote ontwikkelingen. De eerste is de beschikbare hoeveelheid rekenkracht in computers, die is sterk toegenomen. De tweede is de hoeveelheid beschikbare data. We hebben nu veel meer informatie, vooral dankzij satellieten. Nu we een beter beeld hebben van het weer op dit moment én snellere computers, kunnen we de weersverwachting een stuk nauwkeuriger en gedetailleerder maken.’
Achter de schermen draag je bij aan het G4AW-programma van het NSO. Wat is jouw rol? ‘Met Weather Impact zijn we onderdeel van verschillende consortia die lokale, vaak arme boeren in ontwikkelingslanden voorzien van weersverwachtingen. Dat klinkt eenvoudiger dan het is, want de situatie daar lijkt in bijna niets op die van ons.’
Waarom is het daar zo moeilijk om weersverwachtingen te geven? ‘Vooral in Afrika is het heel erg lastig om aan nauwkeurige meteorologische gegevens te komen. Er is vrijwel geen infrastructuur voor en vaak ook geen geld om die te ontwikkelen. Daar kunnen satellietgegevens dus uitkomst bieden. Maar er zijn meer hindernissen. In Afrika zijn soms boeren die het begrip plattegrond niet kennen. Hoe ga je die mensen leren werken met satellietdata?’
En, hoe doe je dat? ‘We kijken vooral naar gegevens die voor deze boeren belangrijk zijn, zoals neerslag en wind. Dankzij onze complexe modellen, met daarin satellietdata verwerkt, kunnen we daar wel iets over zeggen. Daarna brengen we al die complexe data terug tot een eenvoudig sms’je aan een kleine boer in Afrika. In dat sms’je staat informatie die voor hem belangrijk is.’
Kun je een voorbeeld geven? ‘Neem een sesamboer in Ethiopië. Sesam is een soort gras met zaadjes in pluimen. Je moet het zaaien als er regen komt, dan kan het meteen goed groeien. En oogsten voordat de wind alle zaadjes uit de pluimen blaast, want dan hou je geen oogst over. Wij sturen een of twee keer per week een sms’je met de regen- en windverwachtingen. Met die kennis kan de boer zijn kans op een succesvolle oogst vergroten.’
28
Jaaroverzicht Ruimtevaart 2020 Netherlands Space Office
▲
G4AW project CommonSense in Ethiopië
Dankbaar werk, lijkt me? ‘We hebben het over mensen die, anders dan wij, nog nooit een weerbericht gezien hebben. Alles wat wij kunnen doen voor deze mensen is winst. Wij kunnen echt een bijdrage leveren zodat deze boeren beter kunnen boeren.’
Dit is een toepassing op de vierkante kilometer. Hoe kun je satellietinformatie inzetten op een grotere schaal? ‘De techniek schrijdt voort, dus met steeds betere instrumenten kunnen we steeds meer data verzamelen. Zo is bijvoorbeeld het Nederlandse satellietinstrument Tropomi in de meteorologie ontzettend belangrijk. Ook al heb je de gegevens over de samenstelling van de atmosfeer als weerman niet direct nodig, voor wetenschappelijk onderzoek zijn ze zeer waardevol. Hetzelfde geldt voor onderzoek naar de zeespiegel en de ijskappen met hoogtemeters op satellieten. Zonder satellieten zouden we in afgelegen gebieden, zoals de polen en de oceanen, nauwelijks metingen kunnen doen.’
Wat is volgens jou de grootste uitdaging voor de komende tijd? ‘Bij de Climate Adaptation Summit 2021 ging het over klimaatverandering, een wereldwijd probleem dat steeds groter wordt. Op dit soort toppen blijft het niveau vaak heel abstract. Ik heb bij een paar sessies geprobeerd te laten zien dat je ook heel concreet kunt worden. We kunnen de afstand tussen het abstracte, wereldwijde klimaatprobleem en de dagelijkse praktijk voor mensen overbruggen met projecten zoals bijvoorbeeld G4AW. Dit programma heeft echt een voorbeeldfunctie gekregen in de wereld. Nu is het zaak om door te pakken. Vaak eindigen projecten als het geld op is en dan gaat vooruitgang die je hebt geboekt verloren. We moeten zorgen dat de praktische hulp die we kunnen bieden gebruikt blijft worden, daar ligt de uitdaging.’
Jaaroverzicht Ruimtevaart 2020 Netherlands Space Office
29
Interview Elise van Tilborg Oprichter en eigenaar IMARA
‘Satellietgegevens bieden onwaarschijnlijk veel mogelijkheden.’ Satellietgegevens gebruiken om de impact van landbouwprojecten in ontwikkelingslanden te vergroten. Met dit idee won Elise van Tilborg de Planet prijs in de Europese Copernicus Masters competitie van 2020. Ze zegde haar baan op en zoekt als ondernemer naar een win-win-win-situatie voor boeren in ontwikkelingslanden, de economie én onze planeet. Hoe kwam jij in de wereld van satelliettoepassingen terecht? ‘Ik studeerde internationaal land- en waterbeheer aan de Wageningen Universiteit. Daar kwam ik in aanraking met GIS: geografische informatiesystemen. Ik zag hoe je niet alleen wetenschap kon bedrijven, maar die wetenschap ook heel praktisch kon toepassen. Voor mijn masterscriptie deed ik onderzoek naar het succes van verschillende soorten bonen in Costa Rica. Daarvoor heb Ik een model gebruikt dat ook in de Formule 1 wordt toegepast. Maar in plaats van de beste bandenstrategie voor een nat circuit, onderzocht ik welke boonsoort het beste presteerde bij bijvoorbeeld steile hellingen en veel neerslag.’
Tjonge, kom daar maar eens op… ‘Ik houd wel van dit soort complexe puzzels. Zeker als het eindresultaat iets oplevert dat je meteen praktisch kunt toepassen, zoals bijvoorbeeld die boer in Costa Rica. Na mijn studie heb ik het NSO benaderd. Daar werd ik eerst stagiair en later medewerker van het G4AW-programma. Dit programma gaat over het creëren van voedselzekerheid in Afrika met behulp van satellietgegevens.’
Ontwikkelingssamenwerking met satellieten? ‘Daar komt het wel op neer. Als boer in Afrika hoef je niet alle ins en outs van satellietdata te leren kennen. Als je gaat eten bij een restaurant vraag je ook niet naar alle ingrediënten en het recept voordat je bestelt. Je wilt gewoon lekker eten. Satellietdata werken op dezelfde manier. Je hebt mensen die puzzelen met de ruwe data, zodat boeren met het eindresultaat – de toepassing – kunnen werken op hun eigen land.’
Inmiddels ben je voor jezelf begonnen. Waarom? ‘Omdat ik nog een stap verder wil gaan. Boeren zijn geholpen met satellietgegevens over bijvoorbeeld het weer en de bodem. Maar daarmee meet je nog niet de precieze impact van landbouwprojecten in ontwikkelingslanden. En dan niet alleen de impact voor de economie, maar ook voor het welzijn van mensen en voor het welzijn van planeet aarde. Om al die verschillende invalshoeken te bekijken moet je veel informatie verzamelen over een langere periode. Dat doen wij, ook weer met behulp van satellietgegevens.’
30
Jaaroverzicht Ruimtevaart 2020 Netherlands Space Office
Met dit idee won je een prijs in de Copernicus Masters competitie van 2020… ‘Ik won de Planet prijs, die onder meer omvat dat ik een grote hoeveelheid commerciële satellietdata mag gebruiken. De resolutie van deze data is hoger dan die van gratis beschikbare gegevens. Dankzij de prijs kan ik mijn idee verder ontwikkelen en onderzoeken hoeveel waarde commerciële satellietgegevens eraan toe kunnen voegen. Daarnaast is het natuurlijk een mooie waardering en levert het veel aandacht op voor mijn bedrijf: IMARA. IMARA betekent ‘in balans’ in het Swahili. Dat is waar we naar zoeken: balans tussen de belangen van boeren, de economie én de planeet.’
Zou je andere ondernemers aanraden ook toepassingen op basis van satellietgegevens te ontwikkelen? ‘Nou en of. Satellieten brengen bijna de hele wereld objectief in kaart. Je kunt ermee terug in de tijd kijken en golflengtes “zien” die voor ons mensenoog verborgen blijven. En er komt steeds meer en steeds betere data beschikbaar. De overall winnaar van de Copernicus Masters competitie gaat de gezondheid van koraalriffen wereldwijd onderzoeken. Andere ondernemers helpen stadsecologen met groenonderhoud, vanuit de ruimte. Satellietgegevens bieden onwaarschijnlijk veel mogelijkheden en dankzij de snelle ontwikkeling van de technologie nemen de kansen de komende tijd alleen maar toe.’
Jaaroverzicht Ruimtevaart 2020 Netherlands Space Office
31
5
Bevorderen internationale handel
5 Bevorderen internationale handel Alles was anders in 2020. Grote evenementen als de Space Tech Expo in Bremen en de IAC in Dubai werden uitgesteld vanwege de coronapandemie. Bezoeken van buitenlandse delegaties gingen niet door en ook een handelsmissie naar India kon geen doorgang vinden. Maar Nederland is en blijft het land van internationale handel en een mondiaal perspectief, ook tijdens een pandemie. Iets minder ver van huis zocht én vond het NSO verschillende mogelijkheden om op het onderwerp ruimtevaart samen te werken met andere landen. Daarnaast werden belangrijke samenwerkingen met de OESO, de VN en ESA veelal online ingevuld.
Highlights
→ Internationale relaties onderhouden Ruimtevaart is bij uitstek een internationale aangelegenheid. Een van de taken van het NSO is dan ook om internationale relaties op te bouwen en te onderhouden. Bijvoorbeeld met de EU, de NAVO en het Office for Outer Space Affairs van de Verenigde Naties. Onderdeel van dit internationale perspectief is zorgen dat alle cijfers die we gebruiken volgens de OESO-normen zijn. Want alleen dan zijn ze te vergelijken met die van andere landen. In 2020 besteedde het NSO behalve aan die OESO-genormeerde cijfers internationaal ook aandacht aan juridische onderwerpen, zoals het voorkomen van ruimtepuin en samen voorzichtig omgaan met de ruimte om onze aarde.
→ Nieuwe samenwerking met Noorwegen
Het ministerie van Defensie initieerde in 2020 een nieuwe samenwerking tussen Nederland en Noorwegen. Het NSO gaf er invulling aan. Al jaren hebben de Noorse en Nederlandse krijgsmachten nauwe banden. In de nabije toekomst wordt de samenwerking uitgebreid tot in de ruimte. In eerste instantie gaat het om een demonstratie van Nederlandse lasercommunicatie op de Noorse satelliet NorSat. Terwijl de voorbereidingen voor deze missie in volle gang zijn, inventariseert het NSO of er in de ruimtevaartsector animo is voor een bredere samenwerking met Noorwegen.
→ Bilateraal business bewerkstelligen
Met de snelle ontwikkeling van markten voor ruimtevaarttechnologie en satellietdiensten ontstaan ook nieuwe kansen voor Nederlandse bedrijven. Niet zelden begint dat met een bilaterale samenwerking tussen space agencies. Het NSO zette in 2020 verdere stappen naar internationale samenwerking, bijvoorbeeld bilateraal met, Oekraïne, Kazachstan, India, of de Verenigde Staten. Een handelsmissie naar India werd omgebouwd tot online event waarbij bedrijven elkaar konden ontmoeten en hun upstream activiteiten konden presenteren. Inmiddels zijn de voorbereidingen in volle gang voor een bilateraal project op het gebied van luchtkwaliteit waarin partijen uit beide landen betrokken zijn.
Jaaroverzicht Ruimtevaart 2020 Netherlands Space Office
33
6
Communiceren, doceren en inspireren
6 Communiceren, doceren en inspireren Ruimtevaart gaat over het heelal en de grote vragen van ons bestaan, maar óók over het eten op ons bord, de lucht die we inademen en de dijken die ons beschermen tegen het stijgende water. Ruimtevaart is: ‘zijn we alleen in het heelal?’ én ‘hoe kan ik deze file omzeilen?’. De veelzijdigheid van ruimtevaart maakt het een dankbaar onderwerp om over te praten, om van te leren én om een nieuwe generatie mee te inspireren. Ook in een jaar dat gedomineerd werd door coronanieuws, stond ruimtevaart daarom volop in de belangstelling. Mede dankzij de (online) evenementen, innovatieve projecten en communicatiekanalen van het NSO.
Highlights
→ Anticiperen op corona In de loop van de maand maart werden de consequenties van de coronacrisis steeds zichtbaarder, ook voor de ruimtevaartsector. Lanceerprogramma’s van ESA vielen grotendeels stil. Reizen naar beurzen en andere activiteiten werd onmogelijk. En veel activiteiten van de sector liepen kostbare vertraging op. Het NSO stond de sector bij met raad en daad en paste ondertussen haar eigen werkwijze aan. Veelal vanuit huis keken medewerkers niet naar alles wat onmogelijk was geworden, maar juist naar wat nog wél kon. En dat leverde veel bijzondere inzichten en initiatieven op.
→ Met ‘Thuis in de ruimte’ vanuit je huis naar de ruimte
De scholen waren een deel van het jaar dicht, maar ruimtevaarteducatie ging door dankzij een uitstekende samenwerking tussen NSO, Space Expo, ESERO, SpaceBuzz en Space Academy. Samen ontwikkelden ze de speciale website www.thuisinderuimte.nl, met daarop een breed aanbod leerzame activiteiten om thuis te doen én elke vrijdag de mogelijkheid om vragen te stellen aan André Kuipers. De website bleek een schot in de roos: de eerste week ontving thuisinderuimte.nl meer dan drie keer zoveel bezoekers als de NSO-website. Reden voor de Algemene Onderwijsbond om in haar nieuwsbrief aandacht te besteden aan het initiatief.
→ ESERO NL brengt ruimtevaart in de klas én online
Het NSO werkt samen met ESA om ruimtevaart ‘in de klas’ in te brengen via de organisatie ESERO NL. Dit jaar stak ESERO NL haar website in een nieuw jasje. Ze bouwde lessen om naar online, organiseerde online trainingen voor leerkrachten en docenten, voerde het scholenproject Mission X op alternatieve wijze uit, ging een nieuwe samenwerking aan met het KNMI als content partner en liet in een reeks expertvideo’s zien hoe het is om in de ruimtevaart te werken. Het lukte zelfs om door scholieren gebouwde minisatellieten te lanceren in het kader van de Cansat-competitie vanaf ASK ’t Harde. Hoewel lang niet alle ‘cansats’ uiteindelijk signaal gaven, was de lancering voor de scholierenteams toch een belangrijke kers op de taart.
▲
Docenten en leerlingen volgen de lancering van hun CanSats op Artillerie Schietkamp ’t Harde. Jaaroverzicht Ruimtevaart 2020 Netherlands Space Office
35
→ Restyling website en online blijven bouwen
De oplettende bezoeker heeft het gezien: het NSO gaf de voorpagina van haar website een nieuw design. In lijn met de ambitie om de meerwaarde van ruimtevaart in beeld te brengen, is er meer ruimte gemaakt voor goed geïllustreerde nieuwsberichten. De website trok dit jaar 68.905 unieke bezoekers tijdens 112.023 bezoeken van in totaal 812.872 pagina's. Daarnaast was het NSO natuurlijk online aanwezig op LinkedIn (3370) Instagram (660 volgers) en Twitter (2260 volgers).
→ Tóch een ESTEC open dag
Kun je een open dag houden en tóch de deuren gesloten houden vanwege de coronamaatregelen? Ja, dat kan. ESA’s technisch centrum ESTEC opende haar deuren dit jaar virtueel voor de traditionele open dag in het eerste weekend van oktober. Het NSO richtte een Nederlandse ‘kamer’ in een voorzag bezoekers van een gevarieerd programma met live interviews met experts uit de ruimtevaart, vlogs gemaakt door bedrijven en kennisinstellingen zelf en een quiz waarin mensen hun kennis van de (Nederlandse) ruimtevaart konden testen.
→ Nieuwsuur maakt serie over Nederlandse ruimtevaart
Het NSO investeerde ook in 2020 in haar relaties met de media. Dit resulteerde in veel aandacht voor Nederlandse ruimtevaartactiviteiten. Vermeldenswaardig zijn onder meer de reeks ‘De economie van de ruimtevaart’, die in de zomer door Nieuwsuur werd uitgezonden, met daarin NSO-directeur Harm van de Wetering en de CEO’s van ISIS en Airbus Nederland. Daarnaast kreeg de Nederlandse ruimtevaart aandacht in talkshows, nieuwsrubrieken en diverse podcasts, waaronder The Big Five van BNR, NTR Focus en De Strateeg. Ook was er veel aandacht voor Copernicus Masters prijswinnaar Reefsupport en de lancering van een Vegaraket met aan boord veel Nederlandse hardware.
36
Jaaroverzicht Ruimtevaart 2020 Netherlands Space Office
▲
Akoestische testruimte bij ESTEC in Noordwijk.
Interview Wendy van den Putte Projectmanager ESERO NL
‘Ruimtevaart prikkelt elke dag mijn nieuwsgierigheid’ Educatie is belangrijk voor ESA en NSO. Daarom hebben ze samen ESERO NL, een initiatief voor ruimtevaarteducatie dat aansluit bij het Nederlandse onderwijssysteem. Wendy van den Putte brengt met ESERO NL ruimtevaart in de klas. En dat doet ze met verve: ‘Geef me een onderwerp en ik kan er - bijna altijd - ruimtevaart van maken.’ Wat maakt ruimtevaart zo’n geschikt onderwerp voor het onderwijs? ‘Ruimtevaart spreekt enorm tot de verbeelding. Het gaat over astronauten, ruimteschepen, andere werelden verkennen. Maar je kunt het ook als “ingang” gebruiken naar vakken op school, zoals natuurkunde, biologie en aardrijkskunde. Neem walvissen. Als je die voorziet van een GPSontvanger, kun je ze volgen. Zo leer je meer over hoe walvissen bewegen en over het ecosysteem op aarde. Op dezelfde manier kunnen leerlingen ontdekken hoe hun eigen omgeving verandert met behulp van satellietgegevens. En leren over wereldwijde processen, zoals verdroging, ontbossing en klimaatverandering.’
Wie is de doelgroep van ESERO? ‘Onze belangrijkste doelgroep is leraren. We bieden ze workshops en trainingen aan. Hoe kun je op een andere manier naar je curriculum kijken? Hoe kun je verhalen en mensen uit de ruimtevaart gebruiken om lesmateriaal spannender te maken? Via leraren bereiken we een heel brede doelgroep: leerlingen van vier tot en met achttien jaar. Het gaat erom dat zij technologisch en wetenschappelijk geletterd raken. En dat op een leuke manier natuurlijk, waarbij ze moeten samenwerken en onderzoekend en ontwerpend leren.
Zoals bij de Cansat-competitie? ‘Dat is een van onze mooiste projecten. In onze maatschappij hebben we mensen nodig met heel verschillende vaardigheden. Voor de Cansat-competitie ontwerpen, bouwen en lanceren scholierenteams hun eigen satelliet ter grootte van een colablikje. In zo’n team heb je mensen nodig die kunnen programmeren of berekenen hoe groot de parachute moet zijn. Maar ook mensen die goed kunnen plannen en organiseren en over het project kunnen vertellen. Zo krijgt iets dat voor jongeren anders natuurkundige theorie of taalles is, ineens betekenis in de échte wereld. Ze doen kennis op en passen die meteen toe. Dit project is een mooie manier voor scholieren om te kijken of ze later misschien willen werken in een wetenschappelijke of technische omgeving.’
En ze staan met hun neus bovenop een raketlancering… ‘Niks is zo cool als iets dat je zelf gebouwd hebt met een raket één kilometer hoog de lucht in zien gaan.’
Staat er ook een nieuw educatief project op stapel? ‘We hebben een serie video’s opgenomen met experts uit de ruimtevaartwereld. Om jongeren in aanraking te laten komen met mensen die in de ruimtevaartwereld werken. En we zijn aardrijkskundelessen aan het ontwikkelen bij het Satellietdataportaal van het NSO. Uit onderzoek blijkt
38
Jaaroverzicht Ruimtevaart 2020 Netherlands Space Office
▲
Docenten aan het werk tijdens een ESERO NL workshop.
dat docenten graag met échte satellietdata willen werken. Op satellietbeelden kun je onderzoeken hoe het landschap verandert, hoe we ons beschermen tegen de stijgende zeespiegel en nog veel meer. De eerste les is inmiddels getest en we hebben ideeën voor meer lessen.’
Door de coronacrisis moesten de scholen dicht. Hoe ging ESERO daar mee om? ‘We moesten met al onze trainingen schakelen naar online. Dat is gelukt en het had ook een voordeel: het maakte de drempel om mee te doen een stuk lager. Daarnaast hebben we met een aantal partners de website thuisinderuimte.nl opgezet. Op deze website kunnen leerkrachten, ouders en kinderen activiteiten vinden die ook geschikt zijn voor thuisonderwijs.’
Je klinkt heel enthousiast als je praat over je werk… ‘Al van jongs af aan wil ik begrijpen waarom dingen zijn zoals ze zijn. Ik vind bijna alles interessant. Door in de wereld van de ruimtevaart te duiken, leer ik nog elke dag over de wereld om me heen. Dat prikkelt mijn nieuwsgierigheid. Ik vraag, onderzoek, en maak met wat ik ontdek een product voor leerkrachten en docenten. Zodat zij de verwondering die ik heb zelf ook kunnen ervaren en kunnen overbrengen aan hun leerlingen.’
Jaaroverzicht Ruimtevaart 2020 Netherlands Space Office
39
Nieuwsoverzicht 2020
40
10 januari 2020
27 januari 2020
NL Space nieuwjaarsbijeenkomst: ‘Geef bredere bekendheid aan oplossingen vanuit ruimtevaart’
Beveiligd signaal navigatiesatellieten succesvol getest
Traditiegetrouw kwam tout ruimtevaart Nederland gisteren naar Space Expo in Noordwijk voor de NL Space nieuwjaarsbijeenkomst, georganiseerd door branchevereniging SpaceNed en het NSO. Over één ding was vrijwel iedereen het eens: de meerwaarde van ruimtevaart is groot en de kansen voor Nederland om daar ook in de toekomst een mooie rol in te spelen ook.
Het Europese satellietnavigatiesysteem Galileo heeft een versleuteld, robuust signaal dat alleen door gecertificeerde (overheids)partijen gebruikt mag worden. Om de voordelen en toepassing van dit signaal te demonstreren, organiseerde CGI op vrijdag 17 januari samen met het NSO en het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat een informatiemiddag voor partijen die werken in de sectoren veiligheid, opsporing of handhaving.
7 februari 2020
13 februari 2020
Nederlandse zonnepanelen brengen Solar Orbiter naar de zon
Satellietdiensten helpen herders veilig door Sahel
ESA’s nieuwe ruimtemissie Solar Orbiter wordt komende zondag naar de ruimte gelanceerd vanuit Cape Canaveral in Florida. Tot groot genoegen van twee Nederlandse partijen die nauw betrokken zijn bij de missie. Airbus Defence and Space Netherlands bouwde mee aan de unieke zonnepanelen die het ruimteschip de komende jaren van energie voorzien. Het KNMI komt in actie als de eerste meetgegevens van de Solar Orbiter onze aarde bereiken.
In het dagelijks leven van herders in de Sahel kunnen satellietdiensten het verschil maken tussen het wel of niet op tijd vinden van water en gras voor hun vee. En dan ook nog zó, dat onderweg bloedige conflicten worden voorkomen met boeren die de doortocht van kuddes over hun land vrezen.
Jaaroverzicht Ruimtevaart 2020 Netherlands Space Office
Nieuwsoverzicht 2020
14 februari 2020
19 maart 2020
Ondersteuning voor kandidaten ISU Space Studies Program
Gevolgen coronacrisis voor ruimtevaartsector: wat kunt u van het NSO verwachten?
Pas afgestudeerden en Young Professionals dompelen zich van 22 juni tot 21 augustus onder in de ruimtevaart tijdens het Space Studies Program van de International Space University (ISU) in Straatsburg. Op het programma staat een breed scala aan actuele onderwerpen binnen de ruimtevaart, van system engineering tot het schrijven van business proposals, van baanmechanica tot crisiscommunicatie.
Door het coronavirus is de samenleving razendsnel en wereldwijd in een totaal nieuwe realiteit terechtgekomen. Maatregelen van de overheid zijn in de eerste plaats gericht op de gezondheid van mensen en het controleren van de verspreiding van het virus. Daarnaast is duidelijk dat bedrijven en ondernemers hard getroffen worden door deze crisis. Het NSO staat bedrijven uit de ruimtevaartsector ook in deze moeilijke tijd bij met raad en daad. De lijnen staan open.
26 maart 2020
3 april 2020
Met thuisinderuimte.nl vanuit je huis naar de ruimte
Impact investeerder kiest voor Nederlandse satelliettechnologie
Nu scholen dicht zijn door het coronavirus, gaan veel educatieve projecten niet door. Ruimtevaart is een onderwerp waarmee kinderen, leerkrachten en ouders ook prima vanuit huis aan de slag kunnen. Daarom sloegen verschillende Nederlandse organisaties voor ruimtevaarteducatie de handen ineen. Samen maakten ze thuisinderuimte.nl, een website boordevol lessen, activiteiten en inspirerende informatie over de ruimte en de ruimtevaart.
Social Impact Ventures investeert in innovatieve satelliettechnologie van het Nederlandse bedrijf VanderSat. Dit maakte de impact investeerder vanochtend bekend. Het zou om een investering van meerdere miljoenen gaan, aldus VanderSat. Het Haarlemse bedrijf is baanbrekend met haar gepatenteerde technologie om wereldwijd bodemvocht te meten met satellieten.
Jaaroverzicht Ruimtevaart 2020 Netherlands Space Office
41
Nieuwsoverzicht 2020
17 april 2020
22 april 2020
Satellietbeelden van Nederland blijven komende jaren beschikbaar
Wetenschappers formuleren gezamenlijke strategie voor Nederlands aardobservatieonderzoek
Satellietdata worden in steeds meer toepassingen gebruikt. Voor een verdere groei van het aantal toepassingen is vertrouwen in de continuïteit van de beschikbare data noodzakelijk. Daarom heeft het NSO de leveringszekerheid van data voor de komende jaren gegarandeerd. Via het Satellietdataportaal houden Nederlandse gebruikers gratis toegang tot satellietdata van Nederland.
42
Nederlandse aardobservatiewetenschappers besloten – voor het eerst – samen op te trekken met de Nationale Strategie Aardobservatieonderzoek 2020-2025. Coauteur en hoogleraar aan de Vrije Universiteit Sander Houweling: ‘Samen kun je onderzoek multidisciplinair aanpakken. Samen ben je zichtbaarder op het internationale toneel. Samen sta je sterker bij de aanvraag van subsidies en kun je een grotere bijdrage leveren aan maatschappelijke vraagstukken.’
24 april 2020
1 mei 2020
Koninklijke onderscheiding hoofd ESTEC Franco Ongaro
Met kunstmatige intelligentie sneller satellietbeelden analyseren
Franco Ongaro, hoofd van het Europees technologisch ruimtevaartcentrum ESTEC, is vandaag benoemd tot Officier in de Orde van OranjeNassau. De burgemeester van Noordwijk bracht hem daarvan telefonisch persoonlijk op de hoogte. Het daadwerkelijke opspelden van de versierselen gebeurt in verband met de coronacrisis op een later moment.
Satellieten worden veel gebruikt om veranderingen in het landschap te signaleren. Maar hoe doe je dat op grote schaal en foutloos? Het Nederlandse bedrijf NEO kan zijn klanten bijna real time laten weten of er iets verandert door grote datasets automatisch te vergelijken met behulp van kunstmatige intelligentie. Het NSO stimuleerde de ontwikkeling van NEO’s toepassing via het ESAprogramma InCubed.
Jaaroverzicht Ruimtevaart 2020 Netherlands Space Office
Nieuwsoverzicht 2020
25 mei 2020
23 juni 2020
Bomen redden met satellieten: van startup naar groei-business via Europese competitie
Waterschappen houden met satellieten zicht op droogte
Met satelliettechnologie de natuur in de stad een handje helpen. Dat is de missie van aardwetenschapper Nadina Galle. Samen met drie oud-studiegenoten richtte ze Green City Watch op. En prompt wonnen ze vorig jaar de hoofdprijs van de Copernicus Masters competitie, een wedstrijd voor innovatieve satelliettoepassingen die ook dit jaar gehouden wordt en morgen zijn internationale kick-off beleeft.
Hoe droog of nat de grond onder onze voeten precies is, weten we nu in Nederland als nooit tevoren dankzij gedetailleerde satellietgegevens. Sinds kort kunnen alle waterschappen en Rijkswaterstaat gebruikmaken van OWASIS. Deze toepassing geeft waterbeheerders beter inzicht in de hoeveelheid vocht in de bodem. Zo kunnen ze de juiste maatregelen nemen, met name als extreem natte en extreem droge situaties worden voorspeld.
15 juli 2020
28 juli 2020
Satellieten van meerwaarde bij efficiënt landschapsbeheer
Extra ogen voor waterbeheerders
Bomenrijen, bosjes, heggen en poelen: het zijn de kleine elementen die het landschap zijn karakter en kwaliteit geven. Het ministerie van landbouw, natuur en voedselkwaliteit (LNV) zoekt naar mogelijkheden om deze kleine landschapselementen te beschermen, omdat ze cultuurhistorische waarde aan het land geven en goed zijn voor de biodiversiteit. Maar daarvoor moeten ze eerst in kaart gebracht worden. Satellieten bieden uitkomst.
De waterbeheerders van Nederland nemen maatregelen om het niet te droog of te nat te laten zijn. Zij doen dat op basis van hun gegevens over sloten, rivieren, kades, weilanden, sluizen en meer. Maar deze gegevens blijken lang niet altijd up-to-date. Bedrijven zijn uitgenodigd om een softwaretoepassing te bouwen op basis van satellietgegevens. Een systeem dat veranderingen automatisch signaleert.
Jaaroverzicht Ruimtevaart 2020 Netherlands Space Office
43
Nieuwsoverzicht 2020
3 augustus 2020
1 september 2020
Joost Carpay: ‘In aardobservatie komt ontzettend veel samen’
Lancering Vega-raket biedt commerciële kansen voor Nederlandse ruimtevaart
Drie jaar lang was NSO’er Joost Carpay voorzitter van de programmaraad aardobservatie van de Europese ruimtevaartorganisatie ESA. Zijn termijn zit erop, dus draagt hij het stokje over. Het is een belangrijke raad voor Nederland én de rest van de wereld, vindt Carpay: ‘In aardobservatie komt ontzettend veel samen.’
Ruim veertig kleine satellieten worden vanuit FransGuyana tegelijkertijd naar de ruimte gelanceerd met de Vega Small Spacecraft Mission Service (SSMS). Het is de eerste keer dat een raketlancering van de Europese ruimtevaartorganisatie ESA volledig in het teken staat van kleine satellieten. Aan boord zijn Nederlandse innovaties en hardware, die leiden tot nieuwe, commerciële kansen op het gebied van slimme kleine satelliettechnologie.
3 september 2020
9 september 2020
Lancering Vega geslaagd, mede dankzij Nederlandse technologie
NWO honoreert negen nieuwe onderzoeksprojecten op het gebied van aardobservatie
Eindelijk kon de lancering dan toch doorgaan. Na een aantal weken uitstel vanwege de weersomstandigheden rond de lanceerbasis in Frans Guyana, leek uiteindelijk een tropische storm boven een belangrijk grondstation in Korea toch nog roet in het eten te gooien. Vanmorgen om 3:51u Nederlandse tijd stonden alle lichten dan toch op groen en volgde een vlekkeloze lancering van de Europese raket Vega, vlucht VV15.
44
Jaaroverzicht Ruimtevaart 2020 Netherlands Space Office
DDe Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) heeft negen nieuwe onderzoeksvoorstellen op het gebied van aardobservatie gehonoreerd. De betrokken onderzoekers krijgen een financiële injectie vanuit het programma Gebruikersondersteuning Ruimteonderzoek (GO) dat het NSO uitvoert in opdracht van NWO.
Nieuwsoverzicht 2020
18 september 2020
7 oktober 2020
CanSats gelanceerd door scholieren en studenten: ‘Satelliet op de raket is kers op de taart’
NASA-baas over Nederlandse zonnepanelen op maanmissie: ‘Alle panelen perfect geïnstalleerd’
Teams van scholieren lanceerden vandaag CanSats: zelfgemaakte mini-satellieten. Tijdens de lancering, verzorgd door studenten van de raketbouwvereniging DARE van de TU Delft, werden de satellieten op schietrange ASK 't Harde tot een hoogte van één kilometer de lucht in gebracht. ‘Ontzettend fijn dat het lanceerevenement ondanks de coronacrisis toch door kon gaan. Dit is de kers op de taart waar iedereen het meest naar uit kijkt’, aldus Jasper Wamsteker van het NSO.
Alle vier Nederlandse zonnepanelen zijn gemonteerd op de Orion-capsule van NASA. Dat tweette NASAdirecteur Jim Bridenstine deze week, met de complimenten aan het team dat ze monteerde. De Nederlandse zonnepanelen, ontwikkeld door Airbus Defence and Space Netherlands, zijn onderdeel van de European Service Module (ESM). ESM is de essentiële machinekamer die de Europese ruimtevaartorganisatie ESA levert voor de Orion-capsule.
15 oktober 2020
19 oktober 2020
NSO investeert opnieuw zes jaar in programma voor ruimtevaart-startups
Waterbehoefteviewer: nieuw gereedschap voor waterschappen
Het Nederlands ruimtevaartagentschap NSO investeert samen met de Europese ruimtevaartorganisatie ESA opnieuw zes jaar in het ESA-BIC programma. Startups met een goed businessplan op basis van ruimtevaarttechnologie of satellietdata worden dankzij dit programma met raad en daad ondersteund. Bovendien kunnen ze een plek krijgen in het gebouw van het Space Business Innovation Centre (SBIC) op de Space Campus in Noordwijk.
De bodem mag niet te droog of te nat zijn. Het beheer en toezicht daarop is toevertrouwd aan waterschappen. Onder invloed van de klimaatopwarming en de toenemende verdroging is dat echter de afgelopen drie jaar een lastige taak gebleken. Op basis van satellietdata brengt de Waterbehoefteviewer daar verandering in, om te beginnen voor het land dat boeren in gebruik hebben.
Jaaroverzicht Ruimtevaart 2020 Netherlands Space Office
45
Nieuwsoverzicht 2020
22 oktober 2020
3 november 2020
Internationaal symposium IGARSS biedt kansen voor Nederlandse ruimtevaart
Nederlands satellietinstrument Tropomi meet voor het eerst uitstoot individuele schepen
Een unieke kans voor Nederlandse ruimtevaartbedrijven, innovatieve startups, promovendi en kennisinstellingen. Zo noemt hoogleraar Ramon Hanssen het International Geoscience and Remote Sensing Symposium (IGARSS) dat plaatsvindt van 11 t/m 16 juli 2021 in België, Nederland en online.
46
Het Nederlandse satellietinstrument Tropomi kan vanuit de ruimte de stikstofuitstoot van individuele schepen waarnemen. Dat blijkt uit een gezamenlijke publicatie van het KNMI, de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) en Universiteit Wageningen. De waarnemingen zijn een aardobservatieprimeur: nooit eerder was een satelliet in staat om zo nauwkeurig uitstoot van schepen te detecteren.
11 november 2020
16 november 2020
‘De eerste beelden van Hyperscout 2 beloven veel voor de toekomst van aardobservatie’
Workshop Energietransitie en satellietdata: ‘Satellieten zijn van meerwaarde bij dynamiek’
Hyperscout 2 is ’s werelds eerste aardobservatieinstrument voorzien van kunstmatige intelligentie. Het Nederlandse satellietinstrument werd in september naar de ruimte gelanceerd. Deze maand kwamen de eerste beelden terug naar de aarde. En die beelden zijn veelbelovend, zegt directeur van Cosine Marco Beijersbergen.
Zouden satellietdata kunnen helpen om in Nederland de gewenste 'groene' energietransitie te realiseren? Een intrigerende vraag, zo bleek uit een onlangs door het NSO en Geobusiness Nederland georganiseerde workshop. Een openbare aanbesteding die leidt tot nieuwe applicaties ligt in het verschiet.
Jaaroverzicht Ruimtevaart 2020 Netherlands Space Office
Nieuwsoverzicht 2020
17 november 2020
9 december 2020
Nederland helpt bij baanberekening en gebruik nieuwe Europees-Amerikaanse ‘zeespiegelsatelliet’
Nederlandse studenten winnen Europese ’Space Award’ met waarschuwingssysteem koraalriffen
ESA lanceert op 21 november haar nieuwste aardobservatiesatelliet: Sentinel-6 Michael Freilich. De satelliet is van cruciaal belang voor het wereldwijde onderzoek naar klimaatverandering. Vanuit Nederland zijn de TU Delft en het KNMI betrokken bij de missie, die nauwkeuriger dan ooit de stijging van de zeespiegel in kaart zal brengen.
Studenten die deelnemen aan een hackathon zie je wel vaker. Maar zelden gebeurt het dat deelnemers daadwerkelijk iets met de uitkomst doen. Het team van Reef Support dacht daar anders over en besloot een bedrijf te beginnen op basis van haar idee: kwetsbare koraalriffen monitoren met behulp van satellietdata en kunstmatige intelligentie. En met succes: het idee won op 8 december de hoofdprijs bij de jaarlijkse Europese ruimtevaart-ideeëncompetitie Copernicus Masters.
10 december 2020
11 december 2020
Schoolproject Mission X: trainen als een astronaut in je eigen klas!
Laatste test Nederlands satellietinstrument SPEXone voor overdracht aan NASA
Mission X vindt plaats van maandag 1 maart tot en met vrijdag 23 april 2021. Aan dit schoolproject kunnen alle basisscholen van Nederland (groep 4 t/m 8) gratis meedoen. Doel van het project is kinderen kennis te laten maken met ruimte, ruimtevaart en technologie. Daarnaast gaan kinderen trainen als een astronaut, gezond eten en bewegen.
Het Nederlandse satellietinstrument SPEXone wordt vanaf deze week drie maanden lang gekalibreerd in de cleanroom van SRON in Utrecht. Het is de laatste belangrijke stap in het bouwen en testen van het instrument, dat vanaf de Amerikaanse PACE-satelliet aerosolen in de dampkring gaat onderzoeken.
Jaaroverzicht Ruimtevaart 2020 Netherlands Space Office
47
2020 in het kort
37
9 wetenschappelijke aardobservatieprojecten
innovatietrajecten ESA
toegekend via het GO-programma
ondersteund
527
68.905
575
nieuwe gebruikers
unieke bezoekers
satellietdataportaal
NSO-website
2
3,827,100
SBIR innovatietrajecten
boeren in ontwikkelingslanden
gestart
bereikt met het G4AW-programma
10
online events
docenten getraind met ESERO
4 Nederlandse winnaars bij de Copernicus en Galileo Masters
1019
met bezoekers/deelnemers
32 nieuwsberichten gepubliceerd
48
Jaaroverzicht Ruimtevaart 2020 Netherlands Space Office
Jaaroverzicht Ruimtevaart 2020 Netherlands Space Office
49
Colofon Uitgegeven door Netherlands Space Office © Juni 2021 Tekst Sander Koenen Ontwerp Studiodet, Tilburg Fotocredits per pagina ESA/S&T: omslag ESA: 6, 18, 24, 37, 40 (070220), 41 (190320), 44 (030920), 45 (191020), 47 (091220) Henriette Guest: 7 ESA | Jan Van Haarlem/Gallery Imaging bv: 8 ESA/CNES/Arianespace/Optique Vidéo du CSG | JM GUILLON: 11 Cosine: 12, 46 (111120) NASA | Radislav Sinyak: 15 Airbus: 17 DLR/BIRA/ESA: 21 ESA | P. Carril: 23, 32 Project SMARTseeds: 27 CheeseWorks.nl: 28 Project CommonSense: 29 Digidaan: 34, 39, 45 (180920) Gijs Weehuizen: 38 NSO: 40 (200120), 42 (220420), 46 (161120) ESA | J.Huart: 40 (270120) Project Stamp: 40 (130220) ESA/NASA: 41 (260320) ESA/ATG medialab: 41 (030420), 47 (171120) Satellietdataportaal: 42 (170420) ESA | G. Porter: 42 (240420) Neo: 42 (010520) AZO: 43 (250520) Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit | Wiebe Maliepaard: 43 (280720) CERN | M. Brice: 44 (010920) NASA: 45 (071020) Space Business Innovation Centre Noordwijk: 45 (151020) KNMI: 46 (031120) Airbus DS NL: 47 (111220)
Postadres: Postbus 93144 2509 AC Den Haag
Bezoekadres: Centre Court gebouw Prinses Beatrixlaan 2 2595 AL Den Haag Telefoon: 088 042 4500 e-mail: info@spaceoffice.nl internet: www.spaceoffice.nl twitter: @NLSpaceOffice
