woensdag 24 juni 2015
krant van leeuwarden
Wie redt straks het Stadhouderlijk Hof uit de klauwen van aasgieren?
je weer naar boven de Grote Kerkstraat in.
Beste herbestemming Het herbestemmen van monumentale gebouwen die hun oorspronkelijke functie hebben verloren, kost menig gemeentebestuur hoofdbrekens. De beste herbestemmingkreeg ten langen leste het Nieuwe Stadsweeshuis aan het Schoenmakersperk. Van 1675 tot 1953 heeft dit voormalige Pesthuys als weeshuis gefungeerd. Daarna heeft het verschillende functies gekend. Tweemaal, in 1980 en 1983, dreigde het gebouw door brand verloren te gaan. Vervolgens is het geheel gerestaureerd en in 1987 kreeg het zijn huidige bestemming als Natuurmuseum, dat in de Heerestraat – toen nog onder de naam Natuurhistorisch Museum - te klein was gehuisvest. Het is intussen een van de best
bezochte (beleef)musea in Fryslân.
Mooiste hofje Achter het Natuurmuseum bevindt zich, bijna afgesloten van de boze buitenwereld, en te betreden door twee poortjes, een schattig, zo niet het mooiste hofje. Het is het Boshuisengasthuis, dat blijkens de tekst op een steen boven het tweede toegangspoortje, uit 1652 dateert. Die tekst luidt: A.v.E. Ao. MDCLII. De letters A.v.E. zijn de initialen van Anna van Eysinga, die het gasthuis liet bouwen ‘tot armoeds hulp en weduws troost’. Haar tweede man Philip van Boshuisen, grietman van Het Bildt, stierf tijdens de bouw. Vandaar dat zij het gasthuis zijn naam gaf. Het gasthuis bestond uit twintig eenkamerwoninkjes en een portierswoning. Zij waren bedoeld voor oude, alleenstaande vrouwen. Na de dood van Anna van Eysinga in 1655 kwam ‘het recht tot begeving van de kamers’ door vererving in handen van verschillende families. Zo komt het dat het gasthuis verdeeld is in twee afdelingen: de Lycklama-kant aan de westzijde en de Haersolte-kant aan de oostzijde. Op de deurposten is dit aangegeven met de letters L en H. Bij de restauratie van 1970-1972 werden twee woninkjes samengevoegd tot één. Oudste café Is het Oranje Bierhuis het oudste café van Leeuwarden? Nee, want café
Blauwhuis aan de Hoekstersingel, bij de ‘Kiepeloop’, heeft de oudste papieren. De bouwgeschiedenis gaat terug tot ongeveer 1687. Omdat er daarvóór op Camstraburen aan de Dokkumer Ee al een herberg Blauwhuis zat, werd het eerst Nieuw Blauwhuis genoemd (naar de blauwe dakpannen). Het Oranje Bierhuis op de hoek van het Herenwaltje en het Auckamastraatje stamt uit de tweede helft van de achttiende eeuw. In 1770 stond een telg uit het rijke koopmansgeslacht Sippama hier als ‘koffieschenker’ te boek. De naam ‘Oranje Koffijhuis’ is ook in zwang geweest, de toevoeging ‘oranje’ was vermoedelijk een verwijzing naar het nabijgelegen Stadhouderlijk Hof.
Oudste krant De Leeuwarder Courant is de oudste krant van Nederland die onder dezelfde titel verschijnt. Initiatiefnemer was drukker Abraham Ferwerda, die het eerste nummer op 29 juli 1752 het licht deed zien. Als ‘Leeuwarder Saturdagse Courant’ verscheen ze in het begin nog eenmaal per week op zaterdag. Ferwerda wilde een blad maken dat ‘actueel, veelzijdig, betrouwbaar en neutraal’ moest zijn. Het succes, vooral ook onder adverteerders, was zo groot dat hij in 1757 ook tot een woensdagse editie besloot. In de negentiende eeuw werd de frequentie opgevoerd tot driemaal (in 1869) en tenslotte
zesmaal per week (1879). Ferwerda woonde in de Peperstraat, in het huis waar de ‘Zaadzaayer’ uithing. Een bij het 250-jarig bestaan in 2002 in het trottoir aangebracht putdeksel herinnert eraan.
Oudste straatnaam De oudste Leeuwarder straatnaam is Fries: de Weaze (spreek uit: Wêze). De naam werd aanvankelijk gespeld als respectievelijk (upper) Wasa (1406), Waesse( 1493), Wase (1544), Waese (1664), Waeze (1839) en ten slotte sinds 1865 als Weaze. Het betekent slijken was aanvankelijk een laaggelegen stuk modderig land aan de rand van de terp. Stadsarchivaris Wopke Eekhoff heeft vergeefs voorgesteld om de Weaze Warmoesgracht te noemen, naar de warmoezen (groenten) die vanuit de Potmarge werden aangevoerd. Verrassendste winkel Liever kleine baas dan grote knecht. Dat vond Auke Rauwerda (19071984) toen hij in 1932 zijn baan bij Faber’s Haardenfabriek opzegde en voor zegge en schrijve 350 gulden een zaak in klompen en huishoudelijke artikelen aan de Westerplantage kocht. Onder de naam De Noord Brabantsche Klompenhandel begon hij voor zichzelf en de noodzaak om uit te breiden deed zich al snel voelen: nog voor de oorlog trok hij het buurpand erbij. In de loop der jaren volgden meer panden met het
9
gevolg dat nu de halve straat – en de achterkant: de Torenstraat - van de familie Rauwerda is. Alle nazaten van de oprichter weten blindelings de weg in het zorgvuldig opgebouwde labyrint, zodat zij elke klant snel en efficiënt op maat kunnen bedienen. Zij zijn gespecialiseerd in alles op het gebied van ijzerwaren en gereedschappen en ook voor (het mengen van) verven, (het bijmaken van) sleutels en (het huren van) steigers en ladders kan men er terecht. ‘Als Auke Rauwerda het niet heeft, bestaat het niet.’
Het vaakst herdacht Mata Hari mag dan de beroemdste Leeuwarder zijn, Hendrikus Frederikus van der Kallen, beter bekend als detectiveschrijver Havank, wordt het vaakst herdacht. Hij stierf op 22 juni 1964 op zijn hotelkamer in Amicitia aan een hartaanval. Een club Havankfans onderneemt ieder jaar op of rond zijn sterfdag een pelgrimage naar zijn graf op de rk begraafplaats aan de Harlingerstraatweg. De traditie dateert van 1995, nadat deze krant had onthuld dat het graf er verwaarloosd bij lag. Een aantal Havankfans richtte daarop de stichting Mateor op. Behalve toezien op het onderhoud, viert ze elk jaar de sterfdag naar Havanks gewoonte met een ‘luisterrijk maal’. Toevallig was dat afgelopen weekend weer zo ver. Zaterdag ontmoetten ze elkaar in café De Ossekop.