NP De Haan

Nieuw natuurbeheerplan voor het duingebied van De Haan:

Overzichtskaart met het projectgebied en de reeds toegekende beschermingsniveaus.

Op het grondgebied van De Haan is nog steeds een aanzienlijk areaal aan kustduinen en duinbossen te vinden. Deze zijn te situeren binnen de ‘Duinen middenkust’, waar voor bepaalde deelgebieden een natuurrichtplan bestaat. Historisch worden ze beschouwd als ‘jonge duinen’, ontstaan vanaf de 11° eeuw door verstuiving. Door de eeuwen heen was er steeds begrazing met runderen en schapen. Later werd er volop beplant (met bomen) om de duinen te fixeren en zo verstuiving naar het achterliggende landbouwland te verhinderen. Op die manier werd de natuurlijke dynamiek grotendeels aan banden gelegd.

De recente situatie van het duingebied is er vooral één van knelpunten. • Sterke versnippering. Het duingebied wordt in zijn volledige lengterichting doorsneden door verschillende wegen: een tramlijn en een bebouwde kom (De Haan). • Er is een zeer hoge recreatiedruk. Er is het mega-kusttoerisme met zijn campings en vakantieparken aan de rand van het gebied. Een groot deel van de duinen is ingenomen door golfterreinen. Een dicht net van wandelpaden, ruiterpaden en mountainbikepad zorgt voor immer aanwezige menselijke aanwezigheid. • Aanwezigheid van zeer veel exoten, die de inheemse vegetatie verdringen (vb rimpelroos, tamarisk, witte abeel).

Belastende emissies (o.a. stikstofproblematiek), klimaatveranderingen (langdurige droogteperiodes) en in grote delen het ontbreken van een gepast natuurbeheer zorgen er voor dat de natuurwaarden sterk onder druk staan en dat er veel typische soorten zijn verdwenen.

Nochtans is dit gebied op het gewestplan in het verleden aangewezen als natuurgebied, maar vooral is het integraal door de Vlaamse overheid opgenomen in het Vlaams Ecologisch Netwerk (VEN). En

"Veel typische soorten zijn verdwenen.”

nog explicieter is het aangeduid als habitatrichtlijngebied voor Europa. Een hogere aanwijzing in het kader van natuur is er niet, zou je denken. Omdat de staat van instandhouding over grote delen negatief en niet meer habitatwaardig is, werd in 2019 door het Agentschap Natuur en Bos (ANB), de grootste eigenaar, het initiatief genomen een nieuw natuurbeheerplan op te maken voor het gedeelte duinen en duinbossen tussen de Vosseslag en Wenduine (exclusief de golfterreinen van de KGCO). Het gaat over een totale oppervlakte van 270 ha. De opdracht werd gegeven aan het studiebureau SWECO, om een grondige voorbereidende inventarisatie van de natuurwaarden en voorstel van een natuurbeheerplan uit te voeren. Ter begeleiding werd een stuurgroep gevormd bestaande uit de verschillende eigenaars/ gebiedbeherende instanties (ANB, A/MdK, gemeentebestuur, INBO, Natuurpunt). De conservators van de Zandpanne en de Kijkuit zaten namens Natuurpunt mee aan tafel. De uitdaging was om een evenwicht te vinden tussen de noodzakelijke natuurontwikkeling/beheer en de recreatieve functie van het gebied. Eind 2021 werd dan het natuurbeheerplan goedgekeurd door de bevoegde Vlaams minister Zuhal DEMIR. De uitvoering ervan kan dus een aanvang nemen volgens een vastgelegde timing.

In het plan zijn heel wat veelbelovende acties opgenomen. Op het vlak van natuurbeheer, hierna geven we enkele van de meest in het oog springende.

In het gedeelte ten westen van de Zwarte kiezel is het de bedoeling meerdere natte/vochtige duinvalleien te herstellen, zoals hier in ons reservaat de Zandpanne.

Panoramisch zicht op het huidig natuurreservaat de Kijkuit. Op de achtergrond ligt de zone waar het toekomstig begrazingsraster en uitbreiding van het reservaat wordt gepland. Zicht vanop het nieuwe uitkijkplatform over het landschappelijk mooie begrazingsraster rond de watertoren van Wenduine 0(zicht richting De Haan).

1. Gedeelte tussen De Haan, Koninklijke baan en Vosseslag:

inrichting van een begrazingsraster vanuit het huidige bestaande reservaat Kijkuit (in beheer bij Natuurpunt) richting Vosseslag. Dit betreft een gedeelte met relicten van waardevol duingrasland (o.a. populatie bokkenorchis) dat bedreigd wordt door verruiging en toegroei met duindoorn. Een gevoelige uitbreiding van de reservaatszone behoort hier tot de mogelijkheden.

2. Gedeelte tussen De Haan en de Zwarte Kiezel:

• Door maaibeheer en dunning van exotenbestanden wordt op de binnenduinrand droog duingrasland hersteld. • Er wordt een nieuw begrazingsraster ingesteld om een nog bestaand halfopen duinlandschap te bewaren.

3. Gedeelte tussen de Zwarte Kiezel en Wenduine:

De klemtoon ligt op herstel van natte duinvalleien en versterking van de resterende duingraslanden. • De reeds vergunde inrichting van twee natte/vochtige duinvalleien in de begrazingsraster van het reservaat de

Zandpanne werden meegenomen. • Door natuurinrichting zal een natte duinvallei van 3-4 ha worden verwezenlijkt in het laagst gelegen deel tegen de Zwarte Kiezel. Dit gebied is eigendom van het A/MdK en wordt nu door deze dienst gebruikt als een soort stapeldepot. In dit gebied is er geen natuurbeheer en het is bijgevolg volledig verruigd. Gezien dit nauw aansluit bij ons huidig natuurreservaat de Zandpanne zijn wij uiteraard geïnteresseerd om dit na de inrichting in beheer te nemen. • Sanering van de site ‘serres’ gelegen bij het huidige reservaat de Zandpanne door aanleg van een duinvallei. Ook hier behoort - na realisatie ervan - een uitbreiding van de reservaatsoppervlakte tot de mogelijkheid.

Naast de stukken die nu reeds onder het ANB en Natuurpunt een natuurbeheer kennen (Kijkuit, Zandpanne, begrazingsraster rond watertoren Wenduine, begrazingsraster Waterkasteellaan De Haan, begrazingsraster voor het Zeepreventorium), is er dus een ruime uitbreiding van recreatieluwe zones waar natuurbeheer en herstel van de natuurwaarden aandacht krijgt.

Op het vlak van recreatieve ontsluiting werd een optimalisatie en formalisering van de wandelpaden, de paardenroute en MTBpad vastgelegd. Ook werd op drie locaties een speelboszone voor kinderen ingericht: vossenhol (kant Klemskerke), wonderbos (kant DeHaan/Vlissegem) en slierberg (kant Wenduine). Volgens het toegangsreglement van het gebied, dienen honden steeds aan de leiband gehouden te worden. Dit werd in het verleden door weinigen gerespecteerd. In de hoop om dit in de toekomst beter te kunnen handhaven, werd er op twee plaatsen een hondenlosloopzone ingericht. Dit vanuit het idee dat hondeneigenaars hiernaar kunnen verwezen worden. Het zal natuurlijk dan wel op blijvende handhaving aankomen en juist dat laatste bleek in het verleden niet zo vanzelfsprekend te zijn.

Filip Vanhee Conservator Zandpanne