ΝΑΥΔΕΤΟ 6

6

4

5 ΝΟΕ 2007-ΙΑΝ 2008

ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΜΟΡΤΑΡΑΚΟΣ 32

ΣΤΕΡΓΙΟΣ ΣΤΑΜΟΣ 38

ΝΤΕΣΤΙΝΥ 40

ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ ΦΩΚΑΣ 41

ΕΥΤΥΧΩΣ ΤΡΕΛΛΑΘΗΚΑ... 44

ΠΟΥ ΕΙΣΑΙ; 46

ΠΟΙΗΤΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙ 52

ΛΙΑΝΑ ΣΑΚΕΛΛΙΟΥ 64

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΡΑΒΑΣΙΛΗΣ 66

ΑΝΤΩΝΗΣ ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ 68

“ΟΜΗΡΟΣ ΤΩΝ ΑΝΤΑΡΤΩΝ” 78

“Η ΑΡΓΟΛΙΔΑ ΠΟΥ ΦΕΥΓΕΙ” 83

“Ο ΔΕΤΩΡ ΠΑΣΧΑΛΗΣ...” 86

Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΣΤΟΝ ΚΛΑΣΙΚΙΣΜΟ 88

ΚΤΙΡΙΟ ΒΙΓΓΑ 90

ΦΑΡΜΑΚΕΙΟ ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ 94

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

AΠΟ ΤΙΣ ΣΥΛΛΟΓΕΣ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗΣ 28

Ο Πάουλ Κλέε (18 Δεκεµβρίου 1879 - 29 Ιουνίου 1940) µολονότι δεν εντάχθηκε επισήµως σε καµία σχολή ή κίνηµα, το έργο του είχε σηµαντική συµβολή στη διαµόρφωση των περισσοτέρων καλλιτεχνικών τάσεων της µοντέρνας τέχνης, ενώ υπήρξε και δάσκαλος στη σχολή Μπαουχάους (Bauhaus). Άφησε συνολικά περισσότερα από 9.000 έργα, µεταξύ αυτών υδατογραφίες, χαρακτικά και σχέδια, το µεγαλύτερο µέρος των οποίων φιλοξενείται σήµερα στο “Κέντρο Πάουλ Κλέε” της Βέρνης.

10ο ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 48

Tεύχος #6 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2008

Eκδότες Τ. Μπάτας, M.Πετρόπουλος Eπιµέλεια έκδοσης Γιάννα Κυριακοπούλου Σχεδιασµός έκδοσης QUARK Εκτύπωση-Βιβλιοδεσία IKONA N. Γ. Xριστόπουλος A.E.B.E. Δηµόσιες σχέσεις ALPHA LINE COMMUNICATIONS

Ναύδετο Τ. & Κ. Παπανικολάου 22 (Ιστορικό Κέντρο Ναυπλίου) Ναύπλιο 21100, Τ.Θ. 59 Τηλ. - Fax 27520 28630, 6972 77 60 60, 6947 86 88 58 www.navdeto.blogspot.com • e-mail: navdeto@hotmail.com

Λ. Καρακούρτη Μ. Βελιώτη Γ. Ρούβαλης Λ. Σακελλίου A. I. Πρωτoπαπάς Α. Περαντωνάκης

Ι. Μακρής Κ. Σάµιος Κ. Μακρής Γ. Αλεφάντου Θ. Πίκη Α. Τόγια

5 ευρώ

ΕΤΗΣΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗ (4 ΤΕΥΧΗ) I∆IΩTEΣ ∆HMOΣIO / TPAΠEZEΣ / EΠIXEIPHΣEIΣ ΣΥΝ∆ΡΟΜΗ ΣΤΗΡΙΞΗΣ-ΧΟΡΗΓΙΑΣ

Συνεργάτες τεύχους Iδιοκτησία:

TIMH TEYXOYΣ

20 ευρώ 80 ευρώ 200 ευρώ

Παρακαλούµε όλα τα κείµενα και οι φωτογραφίες να παραδίδονται σε ψηφιακή µορφή στην Τ.Θ. ή στην ηλεκτρονική διεύθυνση που αναγράφονται στην ταυτότητα. Τα ενυπόγραφα άρθρα δεν εκφράζουν απαραίτητα την άποψη του εκδότη. Το έντυπο αποτελεί πνευµατική και καλλιτεχνική σύνθεση και προστατεύεται από τη σχετική νοµοθεσία.

8 ΔΕΛΤΙA ΤΥΠΟΥ

Eκπαιδευτικές εκθέσεις από την ALPHA BANK

«Η χαρακτική και οι τεχνικές της» και «γνωρίζω το νόµισµα»

Στον Εκθεσιακό Πολιτιστικό χώρο της ALPHA BANK στο Ναύπλιο άρχισαν να λειτουργούν δυο εκθέσεις εκπαιδευτικού χαρακτήρα που διοργανώθηκαν από τα Τµήµατα Συλλογής Έργων Τέχνης και Νοµισµατικής Συλλογής της Τραπέζης. Οι εκθέσεις µε τίτλους «Η χαρακτική και οι τεχνικές της» και «Γνωρίζω το νόµισµα» απευθύνονται σε µαθητές της Πρωτοβάθµιας και ∆ευτεροβάθµιας Εκπαιδεύσεως και έχουν ως στόχο την εξοικείωση των παιδιών µε την τέχνη της χαρακτικής και τα αρχαία νοµίσµατα. Η έκθεση «Η χαρακτική και οι τεχνικές της» έχει σκοπό να επεξηγήσει τις τρεις βασικές χαρακτικές µεθόδους: την ξυλογραφία, τη χαλκογραφία και τη λιθογραφία. Σε τρεις ειδικά διαµορφωµένες αίθουσες, εκτίθενται τα αντίστοιχα έργα που προέρχονται από τη Συλλογή της Τραπέζης, καθώς και εργαλεία και πλάκες χαρακτικής, ενώ επεξηγηµατικά κείµενα και φωτογραφίες περιγράφουν αναλυτικά τη διαδικασία που ακολουθείται για τη χάραξη και εκτύπωση ενός χαρακτικού έργου. Παράλληλα, σε ειδική αίθουσα παρουσιάζεται σε συνεχή προβολή η ταινία «Το χαρακτικό έργο», παραγωγή της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών που καταγράφει τη δηµιουργία ενός χαρακτικού έργου µέσα στο εργαστήριο χαρακτικής. Επιπλέον, έγινε η παραγωγή ενός εκπαιδευτικού παιχνιδιού, που

είναι µία αναπαράσταση της δηµιουργίας του χαρακτικού, σε ηλεκτρονικό υπολογιστή µε οθόνη αφής και δυνατότητα επιλογής για την παρακολούθηση του προγράµµατος. Η έκθεση «Γνωρίζω το νόµισµα» παρουσιάζει την ιστορία του αρχαίου νοµίσµατος από την εποχή της εφευρέσεως του και την εξέλιξη του κατά τη διάρκεια της αρχαιότητας. Ο µαθητής-επισκέπτης καλείται να µάθει τα µέσα συναλλαγής στην προκερµατική εποχή, να γνωρίσει το πρώτο νόµισµα της ιστορίας, τις τεχνικές κοπής, την εικονογραφία και την κυκλοφορία των αρχαίων νοµισµάτων. Επίσης, το παιδί µαθαίνει να καλλιεργεί την παρατηρητικότητα και την κρίση του και παίρνει πολύτιµες πληροφορίες για την ιστορία και τον πολιτισµό µας. Σε ειδικά διαµορφωµένη αίθουσα εκτίθενται είκοσι έξι αρχαία νοµίσµατα από τη Συλλογή της ALPHA BANK. Επιπλέον στο τέλος της επισκέψεως τα παιδιά παίρνουν ένα εκπαιδευτικού περιεχοµένου βιβλίο για τα αρχαία νοµίσµατα µε κείµενα και παιχνίδια. Οι εκθέσεις θα διαρκέσουν έως το τέλος Μαΐου 2008. Τηλέφωνο επικοινωνίας για επισκέψεις κατόπιν συνεννοήσεως µε την υπεύθυνη του προγράµµατος κυρία Ζίνα Χατζηιωάννου: 27520 96234.

9 ΝΟΕ 2007-ΙΑΝ 2008

ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ - ΕΚΘΕΣΗ : ΑΓΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΜΠΑΘΑΡΙΣΤΡΑ, ΚΟΡΙΝΘΟΣ 20 100 ΤΗΛ. 27410 76900 - 74150 • FAX: 27410 74153 - 76556 • ΕΜΑΙL: arvan-md@otenet.gr ΕΚΘΕΣΗ ΑΡΓΟΛΙ∆ΑΣ : ΚΟΡΙΝΘΟΥ 255, ΑΡΓΟΣ 21 200 ΤΗΛ. 27510 26215 • FAX: 27510 63209 • ΕΜΑΙL: arvanitis_argos@acn.gr

10 ΔΕΛΤΙA ΤΥΠΟΥ

Επιλογές από την 1η Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης

Συνάντηση µε τις Ετεροτοπίες

Η 1η Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης, που διοργάνωσε το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, … ταξιδεύει. Μία επιλογή από τα καλύτερα έργα της, καθώς και το πρότζεκτ «Public Screen» («∆ηµόσια

Οθόνη») που παρουσιάστηκαν από τον Μάιο ως τον Οκτώβριο του 2007 στη Θεσσαλονίκη, µε την υποστήριξη του υπουργείου Πολιτισµού φτάνουν στην Λάρισα. Πρόκειται για µία πρωτοβουλία του Κέντρου Σύγχρονης Τέχνης

ΚΡΑΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

∆ιάρκεια έκθεσης: 24 Οκτωβρίου30 Νοεµβρίου 2007 Εκθεσιακός χώρος: 1ος και 2ος όροφος στη Μονή Λαζαριστών Τ: 2310 589140

©Vadim Zakharov

Κολοκοτρώνη 21-Μονή Λαζαριστών, 56430, Θεσσαλονίκη

Θεσσαλονίκης σε συνεργασία µε τη ∆ηµοτική Πινακοθήκη της Λάρισας – Μουσείο Γ.Ι.Κατσίγρα, όπου και θα εκτεθούν από τις 9 Φεβρουαρίου έως τις 30 Μαρτίου 2008 (εγκαίνια: Σάββατο 9 Φεβρουαρίου, ώρα 19:30). Στην έκθεση παρουσιάζονται 12 έργα, 5 Ελλήνων και 7 ξένων καλλιτεχνών (Ιράν, Τατζικιστάν, Αρµενία, Αζερµπαϊτζάν, Ρωσία) -τα οποία ανήκουν πλέον στη συλλογή του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης- µε έµφαση στα νέα µέσα και τις σύγχρονες τεχνολογίες στην εικαστική δηµιουργία (βίντεο – φωτογραφία – εγκαταστάσεις µε πολλαπλά µέσα). Συγκεκριµένα, συµµετέχουν η Λήδα Παπακωνσταντίνου µε το «Εις το Όνοµα» (βίντεο – περφόρµανς και φωτογραφίες), η Χρυσή Τσιώτα µε το «Locus Suspectus» (εγκατάσταση, δύο παράλληλες προβολές, ήχος (διάρκεια 3΄) και 5 εκτυπώσεις lambda, ο Behrang Samadzadegan µε το «Φως! Υπερβολικό φως!» (εγκατάσταση, µικτή τεχνική, µεταβλητές διαστάσεις), ο Γρηγόρης Γκουντέλιας µε το «Καταδίωξη» (βίντεο και λάδι σε καµβά, 63x 206 εκ.), η Ganjina Sharipova µε το «Μικροί Άγγελοι» (βίντεο, 3΄ 15΄΄), ο Vadim Zakharov µε τα «Μαύρα Πουλιά», (εγκατάσταση µε ήχο, µεταβλητές διαστάσεις), ο Vahram Aghasyan µε το «Πόλη Φάντασµα» (φωτογραφίες, 100x130 εκ), η ∆ανάη Στράτου µε το «Cut – 7 ∆ιαχωριστικές Γραµµές», Κόσσοβο Βόρεια – Νότια

11

©Public screen

©Λήδα Παπακωνσταντίνου

ΝΟΕ 2007-ΙΑΝ 2008

Μιτρόβιτσα (εγκατάσταση µε φωτογραφίες), η ∆έσποινα Μεϊµάρογλου µε το «Πορτοκαλί» (10 φωτογραφίες), ο Omid Salehi µε τη «Γη του Ζαχαροκάλαµου» (15 φωτογραφίες, 30 x 40 εκ.), ο Yuri Albert µε την «Αυτοπροσωπογραφία µε κλειστά µάτια» (εγκατάσταση, µεταβλητές διαστάσεις) και ο Teymur Daimi µε το «Εικόνες από την ταινία Η Καρδιά του Ναού», (DV/DVD, 29΄ 15΄΄). Παράλληλα, οι επισκέπτες της ∆ηµοτικής Πινακοθήκης Λάρισας θα έχουν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν και το project «Public Screen» («∆ηµόσια Οθόνη») που παρουσιάστηκε σε δηµόσιους χώρους (αεροδρόµιο Θεσσαλονίκης και Στρατόπεδο Κόδρα-Καλαµαριά) επίσης κατά τη διάρκεια της 1ης Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης στη Θεσσαλονίκη. Σε µια οθόνη, που θα εγκατασταθεί στο χώρο θα προβάλλεται µία σειρά βίντεο και φωτογραφιών 96 καλλιτεχνών από την Ελλάδα και το εξωτερικό, συνολικής διάρκειας 3,5 ωρών. Πρόκειται για 81 άτοµα και οµάδες από την Ελλάδα και την Αγγλία, το Βέλγιο, τη Βραζιλία,

τη Γαλλία, τη Γερµανία, τις ΗΠΑ, την Ισπανία, το Ισραήλ και την Κύπρο. Όπως εξηγεί και η διευθύντρια του Κέντρου Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης, Συραγώ Τσιάρα, «αντλώντας την αρχική έµπνευση από την πάντα επίκαιρη διάλεξη του κορυφαίου Γάλλου διανοητή Μισέλ Φουκώ, µε τίτλο ‘Περί Αλλοτινών Χώρων. Ετεροτοπίες’, το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης οργάνωσε µε την υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισµού την 1η Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης από τον Μάιο ως τον Οκτώβριο του 2007 στη Θεσσαλονίκη. Μία Μπιενάλε –διετής εικαστική συνάντηση καλλιτεχνών απ’ όλο τον κόσµο- αποτελεί σηµαντική ευκαιρία συνεύρεσης διαφορετικών πολιτισµών, δηµιουργεί το πεδίο διασταύρωσης οικουµενικών εικαστικών γλωσσών, ένα πλαίσιο εξοικείωσης µε τη διαφορετικότητα και τις συγκλίσεις που παρατηρούνται στο διεθνές καλλιτεχνικό γίγνεσθαι, αλλά και µία αφορµή προβληµατισµού πάνω στα παγκόσµια προβλήµατα, έτσι όπως αυτά αποτυπώνονται στην καλλιτεχνική δηµιουργία.

Βρίσκοντας φιλόξενους χώρους µε σηµαντική εικαστική προσφορά στην περιφέρεια, όπως η ∆ηµοτική Πινακοθήκη Λάρισας - Μουσείο Γ.Ι.Κατσίγρα η 1η Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης –που ξεπέρασε τις 45.000 επισκέπτες- έχει την ευκαιρία να ξεφύγει από γεωγραφικά όρια και να φτάσει σ’ ένα ευρύτερο κοινό».Η έκθεση συνοδεύεται από τους δίγλωσσους καταλόγους του κεντρικού και του παράλληλου προγράµµατος της 1ης Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης και πλαισιώνεται από ενηµερωτικό έντυπο και επεξηγηµατικά κείµενα. Παραγωγή: Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης σε συνεργασία µε τη ∆ηµοτική Πινακοθήκη Λάρισας-Μουσείο Γ.Ι.Κατσίγρα Επιµέλεια: Συραγώ Τσιάρα, ∆ιευθύντρια του Κέντρου Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης Η 1η Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης εντάχθηκε στο επιχειρησιακό πρόγραµµα «Πολιτισµός» και συγχρηµατοδοτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΤΠΑ 80% και από το ΥΠΠΟ 20%).

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΡΑΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΤΕΧΝΗΣ 1η ΜΠΙΕΝΑΛΕ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ www. thessalonikibiennale.gr Εγκαίνια: Σάββατο 9 Φεβρουαρίου, ώρα 19:30 Χώρος: ∆ηµοτική Πινακοθήκη της Λάρισας – Μουσείο Γ.Ι.Κατσίγρα Λεωφ. Γ. Παπανδρέου, 41334, Λάρισα ∆ιάρκεια: 9 Φεβρουαρίου -30 Μαρτίου 2008 Ώρες λειτουργίας έκθεσης: ΤρίτηΠαρασκευή 10.00-14.00 και 18.00-21.00 Σάββατο-Κυριακή 10.0014.00 Πληροφορίες για το κοινό: •∆ηµοτική Πινακοθήκη της Λάρισας – Μουσείο Γ.Ι.Κατσίγρα Τ: 2410.621205 •Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης Γραφείο Τύπου Κ.Μ.Σ.Τ. Γιώτα Σωτηροπούλου [τ] 2310 589152 [f] 2310- 589210

12 ΔΕΛΤΙA ΤΥΠΟΥ

13 ΝΟΕ 2007-ΙΑΝ 2008

Δηµήτρης Λέτσιος (1910-2008)

“Ο κόσµος της ελληνικής φωτογραφίας εκφράζει τη βαθύτατή του λύπη για τον θάνατο του ∆ηµήτρη Λέτσιου, ο οποίος απεβίωσε σε ηλικία 98 ετών (12/12/1910 – 16/01/ 2008). Ο ∆ηµήτρης Λέτσιος για τον χώρο της ελληνικής φωτογραφίας είναι ένας από τους δηµιουργούς, των οποίων το έργο στέκεται όρθιο, αιώνιο, στον ορίζοντα της καθηµερινότητας µαζί µε αυτό των οµοτέχνων του Σπύρου Μελετζή, Βούλας Παπαϊωάννου, Τάκη Τλούπα και ∆ηµήτρη Χαρισιάδη. Ο ∆ηµήτρης Λέτσιος δώρισε ολόκληρο το φωτογραφικό αρχείο του στο Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης στις 21/6/2006. Η τόση γενναιόδωρη κίνησή του προς το Μουσείο, αποτελεί µία δέσµευση που µας τιµά, καθιστώντας µας παράλληλα υπεύθυνους για τη

διάσωση, τη συντήρηση και την προβολή του πολύτιµου υλικού που µας κληρονόµησε.” (Μ.Φ.Θ.) Σύντοµο Βιογραφικό Ο ∆ηµήτρης Λέτσιος γεννήθηκε το 1910 στην Ανακασιά, προαστιακό µεγαλοχώρι του Βόλου κάτω από την Μακρινίτσα. Ξεκίνησε να φωτογραφίζει το 1934, αλλά οι σεισµοί του 1955-1957 κατέστρεψαν σχεδόν ολοσχερώς το µεγαλύτερο µέρος του µεσοπολεµικού του έργου. Τότε ξεκίνησε και η δεύτερη περίοδος του έργου του, και πιο ουσιαστική, η οποία διήρκησε ως το 1970. Οι φωτογραφίες του επικεντρώνονται στα τοπία, το βουνό, τη θάλασσα, ιδιαίτερα τον θεσσαλικό κάµπο, αλλά και στον άνθρωπο, στον εργασιακό µόχθο, ενώ ιδιαίτε-

ρη θέση στη δουλειά του έχει η γυναίκα. Το έργο του παρουσιάστηκε σε πολλές εκθέσεις στον Βόλο και στο θεσσαλικό χώρο, ενώ περιόδευσε στη Θεσσαλονίκη, στην Αθήνα, στην Φλώρινα και στη Ξάνθη. Το Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης πραγµατοποίησε την αναδροµική έκθεση στο έργο του «Οδοιπορία στο φως και τη σκιά της Ελλάδας», σε επιµέλεια Ηρακλή Παπαϊωάννου, καθώς και την έκδοση οµότιτλου καταλόγου. Η κηδεία του ∆ηµήτρη Λέτσιου τελέστηκε στον ιερό ναό του Αγίου Νικολάου στον Βόλο 17/01/2008 στις 12.30 και ο ενταφιασµός στην Μακρινίτσα του Πηλίου. Τα έξοδα της κηδείας έγιναν δαπάνη του Μουσείου Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης – εποπτευόµενου φορέα του Υπουργείου Πολιτισµού.

14 ΔΕΛΤΙA ΤΥΠΟΥ

Αθήνα, 11-12-13 Απριλίου 2008

Athens video art festival 2008

Το ∆ιεθνές Φεστιβάλ Ψηφιακών Τεχνών «Athens Video Art Festival», καλεί για άλλη µια χρονιά τους λάτρεις της δηµιουργίας, να πειραµατιστούν, να εκφραστούν και να δηλώσουν συµµετοχή στο «Athens Video Art Festival 08». Το Athens Video Art Festival, είναι ένα διεθνές φεστιβάλ αφιερωµένο στις ψηφιακές τέχνες και πολιτισµό και τις νέες τεχνολογίες, και το επίσηµο φεστιβάλ video art της Ελλάδος. Σκοπός του είναι η προβολή του ψηφιακού πολιτισµού και η προώθηση αυτής της σύγχρονης και ιδιαίτερα ζωντανής µορφή έκφρασης, δίνοντας στους καλλιτέχνες επιπρόσθετα κίνητρα για δηµιουργία και την ευκαιρία να εκφραστούν χρησιµοποιώντας όλα τα οπτικοακουστικά µέσα προβάλλοντας τα έργα τους στο παρευρισκόµενο κοινό. Μέσα από τις τρεις πολύ επιτυχηµένες προηγούµενες διοργανώσεις του και µε το κάλεσµα για συµµετοχή ήδη να εξαπλώνεται διεθνώς, το φεστιβάλ ετοιµάζεται φέτος για την τέταρτη και πιο δυναµική µέχρι τώρα διοργάνωση του. Το Athens Video Art Festival 08 θα λάβει χώρα στις 11-12-13 Απριλίου στην «Τεχνόπολις» του ∆ήµου Αθηναίων. Οι καλλιτέχνες καλούνται να συµµετάσχουν µε έργα, και να δηλώσουν συµµετοχή στις εξής κατηγορίες: video art, video installations,

performance art, web art και κατασκευές. ∆εν υπάρχει κόστος συµµετοχής. ∆εν υπάρχει θεµατικός περιορισµός. Στην περίπτωση της συµµετοχής στην κατηγορία video art, η µέγιστη επιτρεπόµενη διάρκεια του έργου είναι τα 15 λεπτά. Το video πρέπει να υποβληθεί σε µορφή DVD (PAL) ή mini dv. Οι καλλιτέχνες έχουν το δικαίωµα να συµµετάσχουν µε περισσότερα από ένα έργα εφόσον αυτά δεν ξεπερνούν τα τέσσερα. Ξεχωριστή φόρµα συµµετοχής πρέπει να συµπληρωθεί για το κάθε έργο. Ως τελική προθεσµία παράδοσης συµµετοχών ορίζεται η 15η Φεβρουαρίου 2008. Το κάλεσµα για συµµετοχή είναι ανοικτό σε δηµιουργούς απο όλη την Ελλάδα καθώς και το εξωτερικό.

Πληροφορίες και οδηγίες για δήλωση συµµετοχής µπορούν να βρεθούν στο www. athensvideoartfestival.gr «Τεχνόπολις» του ∆ήµου Αθηναίων, Πειραιώς 100 - Γκάζι

∆ Ρ Α Σ Ε Ι Σ

2 0 0 8

∆ Ρ Α Σ Ε Ι Σ

2 0 0 7

∆ Ρ Α Σ Ε Ι Σ

2 0 0 7

15

ΝΟΕ 2007-ΙΑΝ 2008

ζωντανο κυτταρο πολιτισµου

16 ΔΕΛΤΙA ΤΥΠΟΥ

Νίκος Πολίτης

Φωτογραφίες µιας ξεχωριστής µέρας. Παιδικά πορτρέτα.

Από 09 έως 23 Φεβρουαρίου 2008 η έκθεση «Φωτογραφίες µιας ξεχωριστής µέρας. Παιδικά πορτρέτα από τη συλλογή του Νίκου Πολίτη (1880-1950)», σε επιµέλεια του Ηρακλή Παπαϊωάννου, παρουσιάζεται στη Στέγη Φιλοτέχνων - Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Φλώρινας (Λεωφ. Ελευθερίας 107, τηλ. 23850/29444) σε συνδιοργάνωση µε το Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης.

Παραγωγή: Μ.Φ.Θ. Σχεδιασµός έκθεσης: Κωστής Αντωνιάδης Ώρες λειτουργίας έκθεσης: Τρίτη – Σάββατο: 17:00 – 20:00 Κυριακή: 10:00 – 13:00 Aποθήκη A’, Λιµάνι Θεσσαλονίκης, C/O Tαχυδροµείο Θεσ/νικης 23, 540 15 Θεσσαλονίκη τηλ: 2310-566716 / fax: 2310-566717 / e-mail: info@thmphoto.gr

«Τα παιδικά πορτρέτα και τα οικογενειακά στιγµιότυπα, που περιλαµβάνονται σ’ αυτήν την έκθεση, προέρχονται από τη συλλογή του Νίκου Πολίτη. Θέτοντας ως κεντρικό άξονα της οικογενειακής φωτογραφίας την απεικόνιση παιδιών από τους πρώτους µήνες της ζωής τους ως την εφηβεία τους, η έκθεση αναπτύσσεται κυρίως σε δύο µέρη. Στο πρώτο περιλαµβάνονται φωτογραφίες που έχουν περισσότερο επίσηµο χαρακτήρα και έχουν τραβηχτεί σε οργανωµένα φωτογραφικά εργαστήρια από επαγγελµατίες φωτογράφους, καθώς και πορτρέτα που δηµιούργησαν πλανόδιοι φωτογράφοι. Το δεύτερο µέρος περιλαµβάνει ερασιτεχνικές φωτογραφίες, πορτρέτα παιδιών, µε χαρακτήρα περισσότερο στιγµιότυπου, καθώς και οικογενειακές σκηνές σε γιορτές, εκδροµές και άλλες οµαδικές δραστηριότητες. Η συχνή παρουσία των παιδιών στις οικογε-

νειακές φωτογραφίες επιβεβαιώνει την ιδιαίτερη θέση την οποία κατέχουν αυτά στην απεικόνιση της ενότητας και της συνέχειας ως προς την ιστορία της οικογένειας. Πρόκειται για φωτογραφίες που απευθύνονται κυρίως στα µέλη της οικογένειας, περνούν από γενιά σε γενιά και συχνά αποστέλλονται σε φίλους και συγγενείς, οι οποίοι ζουν µακριά. Φθαρµένες εξαιτίας της χρήσης τους, µοιάζουν σήµερα µε δυσανάγνωστα ιστορικά ευρήµατα, διάσπαρτα ψήγµατα της συλλογικής οικογενειακής µνήµης. Σε ορισµένες µόνον περιπτώσεις, ενδείξεις, όπως σηµειώσεις, αριθµοί ή βέλη, που υποδεικνύουν πρόσωπα, ή ακόµα ίχνη από φυσικές φθορές, τα οποία είναι δυνατόν να αναγνωριστούν, µας οδηγούν σε υποθέσεις για την ιστορία τους ή την προέλευσή τους. Η συλλογή τους από τον Νίκο Πολίτη έχει σηµασία όχι µόνον γιατί τις διαφύλαξε, αλλά και επειδή διέγνωσε πως το αξιοσηµείωτο σε τούτες είναι πως δεν περιγράφουν τίποτε σηµαντικό, πως είναι ανώνυµες και ανεπιτήδευτες και πως σε αυτήν την κατάσταση η απεικόνιση του «οτιδήποτε» προσφέρεται ως πεδίο µυθοπλασίας µιας ξεχωριστής µέρας, όταν τα εικονιζόµενα πρόσωπα για τον έναν ή τον άλλον λόγο φωτογραφήθηκαν.

17 ΝΟΕ 2007-ΙΑΝ 2008

αριστερά: Η «Έλενα» µε σκυλάκι.

6 Μαΐου 1916 επάνω: Αγόρι µε ποδήλατο. Χίος, 1922 φωτογράφος: Α. Μπάχας

Όταν κοιτάζουµε οικογενειακές φωτογραφίες, έχουµε την αίσθηση µιας απρόσκλητης εισβολής στον ιδιωτικό χώρο των εικονιζόµενων προσώπων, µια αίσθηση ανάλογη µε εκείνη που µας κυριεύει όταν µπαίνουµε σε ένα εγκαταλελειµµένο σπίτι: περπατώντας στις µύτες των ποδιών, σαν κάποιος να ζει ακόµα εκεί, εξερευνούµε τον χώρο, χωρίς να γνωρίζουµε τι πρόκειται να συναντήσουµε. Είναι ένας χώρος άγνωστος και ταυτόχρονα οικείος, ένα σπίτι όπως αυτό µέσα στο οποίο µεγαλώσαµε. Η οικειότητα που αποπνέουν αυτές οι φωτογραφίες οφείλεται στην αυστηρή τυπολογία τους: Η θέση των παιδιών στις οµαδικές φωτογραφίες, η θέση των γονιών

τους, τα πρόσωπα που γέρνουν το ένα προς στο άλλο· ποιος στέκεται, ποιος κάθεται, πώς αγγίζουν τα χέρια το ένα το άλλο, κι αυτά τα βλέµµατα, στραµµένα προς τα µέσα, στο κενό, στο µέλλον, στο παρελθόν, µας είναι γνωστά. Τα παιδιά σε τούτες τις φωτογραφίες µπορεί να είµαστε εµείς, τα αδέλφια µας, οι φίλοι µας. Στα πρόσωπά τους βλέπουµε αυτό που θα συµβεί µελλοντικά σε µας, αυτό που έχει ήδη συµβεί. Γιατί η φωτογραφία, όπως έλεγε ο Roland Barthes, είναι σαν την Κασσάνδρα, αλλά από την ανάποδη.» Κωστής Αντωνιάδης

18 ΔΕΛΤΙA ΤΥΠΟΥ

Φωτογραφική Λέσχη Λάρισας

«Φωτογραφικές Διατυπώσεις 2008»

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΛΕΣΧΗ ΛΑΡΙΣΑΣ: Πνευµατικό Κέντρο ΣΩΤΗΡΙΟΥ ΖΙΑΖΙΑ, Τέρµα Ροδόπης, συνοικία Χαραυγής, Τ.Κ. 41335,Λάρισα. http://www.fll.gr/ E-mail: fllinfo@gmail.com Οργάνωση: Φωτογραφική Λέσχη Λάρισας Επιµέλεια συντονισµός: Κατσάκος Ανδρέας 6944241177, katsakos@gmail.com

Η Φωτογραφική Λέσχη Λάρισας µετά από 12 χρόνια ενεργής παρουσίας στα φωτογραφικά δρώµενα της χώρας µας, παρουσιάζει την εκδήλωση, «Φωτογραφικές ∆ιατυπώσεις 2008». Για τρεις µήνες από τον Ιανουάριο µέχρι και τον Μάρτιο η Φωτογραφική Λέσχη Λάρισας θα παρουσιάσει ένα πλούσιο πρόγραµµα µε ατοµικές και οµαδικές εκθέσεις φωτογραφίας, διαλέξεις, συζητήσεις και οπτικοακουστικές προβολές. Οι εκδηλώσεις θα πραγµατοποιηθούν στον εκθεσιακό χώρο της φωτογραφικής λέσχης στο Πνευµατικό Κέντρο Σωτηρίου Ζιαζιά, τέρµα Ροδόπης, και στο Χατζηγιάννειο ∆ηµοτικό Πνευµατικό Κέντρο, Ρούσβελτ 59, στη Λάρισα. Οι «Φωτογραφικές ∆ιατυπώσεις 2008» αφιερώνουν φέτος το µεγαλύτερο µέρος των εκδηλώσεων στις Φωτογραφικές Οµάδες και Λέσχες τις χώρας µας. Για τέταρτη φορά µέσα σε 2 χρόνια θα συναντηθούν οι φωτογραφικές οµάδες που αποτελούν το Φωτογραφικό ∆ίκτυο Θεσσαλίας και Στερεάς Ελλάδας. Θα φιλοξενηθούν επίσης φωτογραφικές δουλειές από τη Φωτογραφική οµάδα Φωτοπόροι και τη Φωτογραφική Εταιρεία Μυτιλήνης, δύο φωτογραφικές οµάδες, οι οποίες εδώ και χρόνια παράγουν ένα αρκετά αξιόλογο φωτογραφικό έργο. Τέλος µε την συνεργασία της µη κερδοσκοπικής Πολιτιστικής Εταιρείας ΑΚΠΙ, θα παρουσιαστούν

δουλειές από ένα αρκετά µεγάλο κοµµάτι των Φωτογραφικών Οµάδων και Λεσχών καθώς και άλλων φωτογραφικών φορέων της Ελλάδας και του εξωτερικού. Πρόγραµµα εκθέσεων φωτογραφίας 10/01/08 – 20/01/08 Γιώργος Ασηµίνας Ατοµική έκθεση φωτογραφίας Στον εκθεσιακό χώρο της Φωτογραφικής Λέσχης Λάρισας 22/01/08 – 27/01/08 Φωτογραφική Εταιρεία Μυτιλήνης Φωτογραφική οµάδα Λαµίας Οµαδική έκθεση φωτογραφίας Στην αίθουσα «Τάκης Τλούπας», Χατζηγιάννειο ∆ηµοτικό Πνευµατικό Κέντρο 24/01/08 – 01/02/08 ∆ηµήτρης Παπαστεργίου Ατοµική έκθεση φωτογραφίας Στον εκθεσιακό χώρο της Φωτογραφικής Λέσχης Λάρισας 28/01/08 – 03/02/08 Φωτογραφική Λέσχη Λιβαδειάς Φωτογραφική Λέσχη Βόλου Οµαδική έκθεση φωτογραφίας Στην αίθουσα «Τάκης Τλούπας», Χατζηγιάννειο ∆ηµοτικό Πνευµατικό Κέντρο 04/02/08 – 09/02/08 Λέσχη Φωτογραφίας & Κινηµατογράφου Καρδίτσας Φωτογραφική Οµάδα Red Pill Οµαδική έκθεση φωτογραφίας

Στην αίθουσα «Τάκης Τλούπας», Χατζηγιάννειο ∆ηµοτικό Πνευµατικό Κέντρο 09/02/08 – 22/02/08 Φωτογραφική Οµάδα Φωτοπόροι Οµαδική έκθεση φωτογραφίας Στον εκθεσιακό χώρο της Φωτογραφικής Λέσχης Λάρισας 28/02/08 – 09/03/08 Βαγγέλης Κουσιώρας Ατοµική έκθεση φωτογραφίας Στον εκθεσιακό χώρο της Φωτογραφικής Λέσχης Λάρισας 11/03/08 – 21/03/08 Φώτης Νατσιούλης Ατοµική έκθεση φωτογραφίας Στον εκθεσιακό χώρο της Φωτογραφικής Λέσχης Λάρισας 19/03/08 – 31/03/08 Φωτογραφική Λέσχη Λάρισας Οµαδική έκθεση φωτογραφίας Στο φουαγιέ του Χατζηγιάννειου ∆ηµοτικού Πνευµατικού Κέντρου Πρόγραµµα οπτικοακουστικών προβολών 29 Φεβρουαρίου 2008 19.00 – 22.00 Αίθουσα προβολών Φωτογραφικής Λέσχης Λάρισας 07 Μαρτίου 2008 19.00 – 22.00 Αίθουσα προβολών Φωτογραφικής Λέσχης Λάρισας 14 Μαρτίου 2008 19.00 – 22.00 Αίθουσα προβολών Φωτογραφικής Λέσχης Λάρισας

©Γιάννα Λαζαρίδου

©Στρατής Τσουλέλης

©Τόνια Σίµου

© tzeni_sgouroglou_Matschek_Gert

19

ΝΟΕ 2007-ΙΑΝ 2008

20 ΔΕΛΤΙA ΤΥΠΟΥ

Αίθουσα Τέχνης Ναυπλίου Μαριέλα Τσαλδάρη

Cats&marbles Nίκος Kαραλής

Το Σάββατο 16 Φεβρουαρίου 2008 και ώρα 8:00µ.µ. στην Αίθουσα Τέχνης Ναυπλίου εγκαινιάζεται η έκθεση ζωγραφικής της Μαριέλλας Τσαλδάρη, «το δέντρο-ένα σύµβολο». Πρόκειται για µια σειρά έργων, µε θέµα τα δένδρα, µεγάλων διαστάσεων µικτής τεχνικής για τα οποία ο συγγραφέας Τάκης Θεοδωρόπουλος στο κείµενο που συνοδεύει τον κατάλογο σηµειώνει: «Τα δέντρα αυτά δεν έχουν ρίζες, δεν έχουν χώµα να τα υποστηρίζει ούτε ουρανό να τα εξαντλεί. Αυτά διαµορφώνουν το τοπίο γύρω τους, σαν ένα πρωτογενές χρωµατικό µάγµα απ’το οποίο κάποια στιγµή γεννιέται το σώµα τους, σαν να µην θέλησε κανείς να γεννηθεί, σαν να µην µπορούσε να γίνει αλλιώς. Μοιάζουν µε το πρώτο ίχνος το πρώτο αποτύπωµα που άφησε ο αισθητός κόσµος πάνω στα υλικά της ψυχής». ∆ιάρκεια έως 11 Μαρτίου 2008. Ωρες λειτουργίας: Τρίτη-Παρασκευή 10.30-14.00 και 17.3020.30,Σάββατο και Κυριακή 11.00-21.00

Πριν από µερικά χρόνια, ο Νίκος Καραλής άφησε το εργαστήριό του στην Αθήνα για την φύση των Ιρίων κοντά στο Ναύπλιο. Σήµερα επιστρέφει στην Αθήνα µε µία έκθεση, και γεµίζει το cats&marbles µε αντι-κείµενα: «κείµενα» τα οποία µιλάνε όχι µε λέξεις αλλά µε σχήµα, χρώµα, σχέδιο... Αντι-κείµενα τα οποία µιλάνε για ένα παρελθών και ένα παρών που κλείνουν τον κύκλο τους, αφήνοντας ανοιχτούς ορίζοντες σε νέες ανακαλύψεις και δηµιουργίες. Αντι-κείµενα που µιλάνε για τις αναζητήσεις και δοκιµασίες µίας προσωπικής διαδροµής.

ΑΙΘΟΥΣΑ ΤΕΧΝΗΣ ΝΑΥΠΛΙΟΥ ΜΑΡΙΑ ΓΚΟΥΜΑ ΒΑΣ.ΑΛΕΞΑΝ∆ΡΟΥ 5, ΝΑΥΠΛΙΟ 211 00 ΤΗΛ: 27520-25385 atnafpliou@mail.gr

Με την έκθεση αυτή, ο Νίκος Καραλής δηλώνει απλά και καθαρά «κάνω ό,τι µπορώ». ∆ηµιουργεί µια σειρά αντι-κειµένων – σχέδια, κεντήµατα, γλυπτά και κατασκευές, από διαφορετικά υλικά και µε διαφορετικές τεχνικές για να µας πει κάτι, ό,τι µπορεί, για την σχέση µεταξύ τέχνης και χειροτεχνίας, για το που βρίσκονται τα όρια µεταξύ της τέχνης και της χειροτεχνίας, και πως τα ανακαλύπτει κανείς. Πολλά µπορούµε να πούµε για την τέχνη του τεχνίτη-χειροτέχνη και για την τέχνη του καλλιτέχνη...

άλλα τόσα λένε τα ίδια τα αντι-κείµενα. Είναι µία έκθεση η οποία δηλώνει µία αναζήτηση, θέτει ερωτήµατα και ψάχνει για απαντήσεις... µία έκθεση όπου ο δηµιουργός ερευνεί και δοκιµάζει χρησιµοποιώντας ελεύθερα τα υλικά που αγαπά, που γνωρίζει και συνέχεια ανακαλύπτει... διότι συχνά αυτά έχουν τον τρόπο να καθοδηγούν τα χέρια και την ίδια την ιδέα του καλλιτέχνη. Έτσι δηµιουργείται και ένας ζωντανός διάλογος µεταξύ δηµιούργηµα και δηµιουργού, διάλογος ο οποίος συνεχίζεται και ίσως ολοκληρώνεται στον χώρο έκθεσης, δηλαδή την γκαλερί αλλά βεβαίως και το σπίτι στο οποίο θα εισέρθει το αντι-κείµενο.

Eγκαίνια: Παρασκευή 29 Φεβρουαρίου στις 19.30. ∆ιάρκεια: έως Σάββατο 29 Μαρτίου 2008. Ωρες λειτουργίας: Τρίτη, Πέµπτη, Παρασκευή 11.00-20.00, Τετάρτη, Σάββατο 11.00-16.00.

Cats&marbles Φωκυλίδου 12, Αθήνα 10673 Τηλ. 210 361 3942 www.catsandmarbles.com, info@catsandmarbles.com

21 ΝΟΕ 2007-ΙΑΝ 2008

Τα φρούρια της Ελλάδας Βαγγέλης & Άγγελος Ρασσιάς

Τα πλοία της νοητής φυγής Χάρις Τσεκούρα «Μπορεί ένα καράβι να πετάξει; Κι όµως, στα «Πλοία της φυγής» που αγκυροβόλησε χειµωνιάτικες ηµέρες µε τον χρωστήρα της στο λιµάνι του Ναυπλίου η Χάρις Τσεκούρα ρυµουλκό είναι το σύννεφο και ρότα ο ουρανός. Η ανάληψη - χρωµατική και όχι µόνον κερδίζεται µε φιγούρες ανθρώπων, µπαλαρίνες και ακροβάτιδες που σκαρφαλώνουν, στροβιλίζονται και ισορροπούν ανάµεσα σε αναγεννησιακά σύννεφα. Έτσι, τα πλοία της Χάρις Τσεκούρα γίνονται οι παρατηρητές µιας άλλης ουράνιας φυγής, αφού στον καµβά της δεν υπάρχει όριο ορίζοντα. Ενώνονται ευφρόσυνα ουρανός και θάλασσα. Η ζωγράφος καταφέρνει και πάλι να ενεργοποιήσει - δια της οράσεως αυτήν τη φορά - και τις υπόλοιπες αισθήσεις. Αν στα «Πορταίτα γεύσεων» κατάφερε να τέρψει

τον ουρανίσκο µας, µε τα «Πλοία της φυγής» πέτυχε να µας τυλίγει η υγρασία στην προβλήτα του Ναυπλίου, να µυρίζουµε τον χειµώνα και να φτάνει στα αυτιά µας ο ήχος από τα βαρούλκα που φορτώνουν τα πλοία µε εσπεριδοειδή για άλλες πατρίδες. Για άλλη µία φορά η Χάρις µάχεται την βαρύτητα µε την τέχνη της. Στους πίνακες της, τα γλυπτά αλλά και τα τραγούδια της η ενέργεια της κοιτάζει ψηλά. Την ευχαριστούµε βαθιά γι’αυτό.» Βίκη Φλέσσα (από τον πρόλογο του καταλόγου της έκθεσης) Τα εγκαίνεια έγιναν την Τετάρτη 19 ∆εκεµβρίου 2007. ∆ιάρκεια: έως 10 Ιανουαρίου 2008. Ωρες λειτουργίας: 11.00-14.00 και 18.00-21.00. Τόπος: ∆ηµοτική Πινακοθήκη Ναυπλίου (Βουλευτικό).

«Τα φρούρια της Ελλάδας», η µεγάλη φωτογραφική έκθεση των Βαγγέλη και Άγγελου Ρασσιά συνεχίζει τη µεγάλη περιοδεία της έχοντας ως τέταρτο σταθµό, την πόλη του Ναυπλίου. Τα εγκαίνια της έκθεσης πραγµατοποιήθηκαν την Παρασκευή, 11 Ιανουαρίου 2008, στη δηµοτική πινακοθήκη Ναυπλίου (Βουλευτικό), από την Α.Ε. Πρέσβη της Γαλλίας στην Ελλάδα, κ. Christophe Farnaud. Η έκθεση θα συνεχιστεί, υπό την αιγίδα της Γαλλικής Πρεσβείας και την υποστήριξη του Γαλλικού Ινστιτούτου Αθηνών, σε 8 ακόµη πόλεις της Ελλάδας, µετά την πρώτη επιτυχηµένη παρουσίαση της τον Ιούλιο του 2007 στο κατάλυµα της Γαλλίας στη µεσαιωνική πόλη της Ρόδου, τη δεύτερη, στις 18 Οκτωβρίου στην πόλη της Καλαµάτας, την τρίτη στις 26 Νοεµβρίου στην πόλη της Πάτρας και την τέταρτη στις 13 ∆εκεµβρίου στην πόλη της Αθήνας (Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών). Τα «Φρούρια της Ελλάδας» θα παρουσιαστούν µέσα στο 2008, στην Κεντρική και Βόρεια Ελλάδα και συγκεκριµένα το Βόλο, τη Λάρισα, τα Γιάννενα, τη Θεσσαλονίκη, την Καβάλα και την Αλεξανδρούπολη. Το καλοκαίρι του 2008, η έκθεση θα φιλοξενηθεί στο Ηράκλειο, τα Χανιά της Κρήτης και τέλος, στην Κέρκυρα.

22 ΔΕΛΤΙA ΤΥΠΟΥ

1ος Πανελλήνιος Διαγωνισµός Φωτογραφίας Τρία κλικ πάνω σε ένα θέµα Ο Πολιτιστικός Οργανισµός της Νοµαρχίας Λάρισας σε συνεργασία µε τη Φωτογραφική Λέσχη Λάρισας, προσκαλεί τους νέους (έως και 30 ετών) να συµµετάσχουν στον 1ο Πανελλαδικό ∆ιαγωνισµό Φωτογραφίας µε τίτλο: «Τρία κλικ πάνω σε ένα θέµα».Αιτήσεις συµµετοχής γίνονται δεκτές µέχρι την 5η Απριλίου 2008. Καταληκτική ηµεροµηνία αποστολής των φωτογραφιών: 10 Απριλίου 2008. Οι ενδιαφερόµενοι συµµετέχουν µε τρεις φωτογραφίες πάνω σε άξονα της δικής τους επιλογής. ΒΡΑΒΕΙΑ ΚΑΙ ∆ΙΑΚΡΙΣΕΙΣ 1ο Βραβείο : Απονοµή τιµητικού διπλώµατος και µία ψηφιακή φωτ. µηχανή DSLR 2ο Βραβείο : Απονοµή τιµητικού διπλώµατος και ένας φορητός υπολογιστής 3ο Βραβείο : Απονοµή τιµητικού διπλώµατος και ένας φωτογραφικός εκτυπωτής 1ος έπαινος : Απονοµή τιµητικού διπλώµατος 2ος έπαινος : Απονοµή τιµητικού διπλώµατος 3ος έπαινος : Απονοµή τιµητικού διπλώµατος Πληροφορίες: ΠολιτιστικόςΟργανισµόςτηςΝοµαρχίας Λάρισας. Μέσω email : ponlarissas@gmail. com ή τηλεφωνικά: 2410623102. Φωτογραφική Λέσχη Λάρισας 6944241177 (κ. Κατσάκος).

Φωτογραφικό είδωλο τ. 25 Η κίνηση στη φωτογραφία Κυκλοφόρησε το 25° τεύχος του περιοδικού Φωτογραφικό Είδωλο, µε θέµα: Η κίνηση στη φωτογραφία Η φωτογραφία σαν µέσο έκφρασης χαρακτηρίζεται από την στατικότητά της. Άλλα µέσα έκφρασης, όπως ο κινηµατογράφος ή τα κόµικς, που βασίζονται στην διαδοχή της εικόνας, διαθέτουν το στοιχείο της κίνησης σαν βασικό χαρακτηριστικό τους. Στην φωτογραφία η επιδίωξη της απόδοσης της κίνησης, αντιτίθεται στην ίδια την φύση της. Όµως οι καλλιτέχνες συνηθίζουν να αντιδρούν στα δεδοµένα και να καταρρίπτουν τα τείχη που οριοθετούν τις τέχνες. Σ’ αυτό οφείλεται η εµµονή των φωτογράφων ν’ αναζητούν την κίνηση, µέσα από την «ακίνητη» φωτογραφία. Στο τεύχος αυτό επιχειρούµε, µε κείµενα και φωτογραφίες, να παρουσιάσουµε όλους τους τρόπους µε τους οποίους µπορεί ν’ αποδοθεί η κίνηση. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Portfolio: Andy Batt, σελ.12, Φλας και κίνηση, από τον Αλέξανδρο Αβραµίδη, σελ. 18 Panning, από τον Γιάννη Στρατουδάκη,

σελ. 22, Για την κίνηση στη φωτογραφία, από τον Βασίλη Καρκατσέλη, σελ. 24, Portfolio: Βάγια Στάµου, σελ. 32, Ψηφιακή κίνηση, από τον Τάσο Σχίζα, σελ. 36, Παγώνοντας την κίνηση, από τον Βασίλη Γιαγκόπουλο, φωτογραφίες: Γιώργος Ελευθεριάδης, σελ. 38, Ροές και φόρµες: Η σηµασία του απροσδιόριστου µέσα από το απόλυτο, από τον Γιώργο Κατσάγγελο, σελ.

42, Αργές ταχύτητες, από τον Νίκο Μπέντα, σελ. 48 ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ 14ος ∆ιεθνής Μήνας Φωτογραφίας, σελ. 50, Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης, σελ.

51, Φωτοπόροι, Η Φωτογραφία στα Καφέ Μπαρ της Θεσσαλονίκης, σελ. 52, Φωτογραφικό Κέντρο Θεσσαλονίκης, σελ. 53, Πλάτων Ριβέλλης, σελ. 53,∆ιάφορα νέα, σελ. 54

Πληροφορίες: 2310 638447, www.photoeidolo.gr Ναυµ. Έλλης 4, Λαδάδικα Θεσ/νικη, Τηλ./Fax: 2310-638.447 Ταχυδ. αποστολές: Τ.Θ.1614, 54006 Θεσ/νικη www. photoeidolo.gr

Γιώργος Καραβασίλης 23

ΝΟΕ 2007-ΙΑΝ 2008

(1949-2004)

Πο ί η σ η

στη Βιβλιοθήκη «Ο Παλαμήδης» στο Ναύπλιο την Παρασκευή 7 Μαρτίου 2008 στις 7.30 μ.μ.

ΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ:

Για το έργο του πρόσφατα εκλιπόντος Αρκάδος ποιητή θα μιλήσουν οι κριτικοί-λογοτέχνες Δημ. Γαβαλάς, Ιωσήφ Βεντούρας (Διευθυντής του λογοτεχνικού περιοδικού στο Διαδίκτυο Poeticanet) και Γιώργος Ρούβαλης

ΧΟΡΗΓΟΙ:

ΚΕΝΤΡΟ ΤΥΠΟΥ

ΞΕΝΟ∆ΟΧΕΙΟ “ΝΑΥΠΛΙΑ”

Σιδηράς Μεραρχίας 24 ΝΑΥΠΛΙΟ

οδός Μπουμπουλίνας ΝΑΥΠΛΙΟ

Απαγγελία ποιημάτων Ελένη Κοββατζή-Στοΐκοβιτς

24 ΔΕΛΤΙA ΤΥΠΟΥ

Αφροδίτη Κούρια

Το Ναύπλιο των περιηγητών

Εκδόσεις Εµπορικής Τράπεζας Αθήνα 2007, σελ.220, εικ.164 Ελληνικά, Αγγλικά ΙSBN 978-960-7059-18-5

Γιορτάζοντας τα 100 χρόνια (1907-2007) από την ίδρυση της, η Εµπορική Τράπεζα της Ελλάδας, παρουσίασε την νέα έκδοση της, «Το Ναύπλιο των περιηγητών» της Αφροδίτης Κούρια, αφιερωµένη στην πόλη του Ναυπλίου. Στο προλογικό της σηµείωµα, µεταξύ άλλων, η κ. Κούρια αναφέρει: «Ο περιηγητισµός, ένα πολυδιάστατο πολιτισµικό φαινόµενο, αποτελεί εδώ και αρκετά χρόνια πεδίο συστηµατικής έρευνας από επιστήµονες διαφόρων κλάδων. Οι µελέτες και οι εικονογραφηµένες εκδόσεις µε αντικείµενο τις ευρωπαϊκές περιηγήσεις στον ελλαδικό χώρο πληθαίνουν σταθερά και συνοδεύονται συχνά από εκθέσεις, πιστοποιώντας το ολοένα αυξανόµενο ενδιαφέρον για τον περιηγητισµό, µε όρους µάλιστα µιας συνθετικής θεώρησης του που επιτρέπει έναν πολύ εστιακό φωτισµό του σχετικού υλικού. Τα περιηγητικά κείµενα και οι εικόνες µε αναφορά στην Ελλάδα από τα τέλη του 15ου έως και τον 19ο αιώνα συγκροτούν ένα πλουσιότατο υλικό -όχι πάντα αξιόπιστο- µέσα από το οποίο αναδύεται πολυεδρική και πολυσήµαντη η ταυτότητα της Ελλάδας στη συνείδηση των Ευρωπαίων. Οι γραπτές και οπτικές αυτές µαρτυρίες είναι παράλληλα πηγές πολλαπλής πληροφόρησης για τον ελληνικό χώρο και για τους κατοίκους του, καθώς και για σηµαντικά γεγονότα της ελληνικής ιστο-

ρίας. Όλα αυτά επιβεβαιώνονται µε ενάργεια στην περίπτωση του Ναυπλίου, το οποίο έχει από παλιά έντονη παρουσία στον ορίζοντα του περιηγητισµού. Το βιβλίο αυτό, καρπός πολύχρονης ενασχόλησης µου µε το Ναύπλιο των Ευρωπαίων περιηγητών από τη σκοπιά του ιστορικού της τέχνης, εξετάζει όψεις και πτυχές της εικονογραφίας της πόλης µε την ευρύτερη περιοχή της, στα ιστορικά, πολιτικά και πολιτισµικά συµφραζόµενα της κάθε εποχής και σε συνάρτηση µε την εξέλιξη του περιηγητισµού όπως αυτή γίνεται αισθητή στο θεµατικό περιεχόµενο, συς διαδικασίες δηµιουργίας και στη µορφολογία των έργων (χαρακτικών και ζωγραφικών). Σε αρκετές περιπτώσεις τα γραπτά ντοκουµέντα, ο πρωτογενής λόγος των περιηγητών συνεισφέρουν τη διαφωτιστική µαρτυρία τους και προσφέρουν ερεθίσµατα για µια επαρκέστερη ανάγνωση των εικόνων. Στο κεφάλαιο «Το Ναύπλιο ανάµεσα στη ∆ύση και την Ανατολή, 16ος-18ος αιώνας» εξετάζονται οι µηχανισµοί παραγωγής των πρώιµων, εντύπων, εικόνων, οι ιδιαιτερότητες τους, η κωδικοποιηµένη γλώσσα τους και η βαρύνουσα σηµασία τους σε διάφορα επίπεδα. Κάποια έργα του τέλους του 18ου αιώνα, φορείς µιας νέας αντίληψης, οδηγούν στον 19ο. Το επόµενο κεφάλαιο, «Περιηγητές στο Ναύπλιο

και την περιοχή του στον 19ο αιώνα», εστιάζει σε βασικά χαρακτηριστικά της νεότερης εικονογραφίας του Ναυπλίου, όπως είναι η πολυµορφία του υλικού, η ισχυρή παρουσία της αδιαµεσολάβητης δηµιουργίας (σχέδια, υδατογραφίες) µε την αµεσότητα και την υποκειµενικότητα της, η βούληση τεκµηρίωσης, η ανάδειξη του πραγµατικού, του προσδιορισµένου τοπικά και χρονικά. Παράλληλα µε τα έργα δίνεται έµφαση και στα πρόσωπα των περιηγητών, στην εµπειρία του ταξιδιού, στη βιωµατική σχέση τους µε αυτά που βλέπουν, σχεδιάζουν και ζωγραφίζουν. Ο ταξιδιώτης του 19ου αιώνα είναι ιδιαίτερα ευαίσθητος, «ευάλωτος» στο πνεύµα του τόπου (genius loci). Από αυτήν την άποψη το Ναύπλιο είναι ασφαλώς µια παραδειγµατική περίπτωση. Στο τελευταίο κεφάλαιο, «Σταθµοί της πολεµικής και πολιτικής ιστορίας του Ναυπλίου - Η µαρτυρία της εικόνας», µε βασικό άξονα την οπτική του περιηγητισµού εξετάζεται η µαρτυρία έντυπων και ζωγραφικών εικόνων σε σχέση µε γεγονότα που σηµάδεψαν την ιστορία και την τύχη της πόλης στον 19ο αιώνα. Πυρήνας της έκδοσης αυτής είναι τα χαρακτικά της πλούσιας συλλογής της οικογένειας Γιάννη Φωτόπουλου, της σηµαντικότερης συλλογής περιηγητικών χαρακτικών του Ναυπλίου».

25 ΝΟΕ 2007-ΙΑΝ 2008

Παρουσίαση του νέου τόµου στο Ναύπλιο και την Αθήνα

Ναυπλιακά ανάλεκτα

Mια επιτυχηµένη βραδυά αναµνήσεων

Ανασκαφές στο παρελθόν Παρουσιάστηκε στο Βουλευτικό Ναυπλίου ο νέος τόµος VI, που αντιστοιχεί στο 2007, της περιοδικής έκδοσης του ∆ήµου Ναυπλίου Ναυπλιακά Ανάλεκτα. Με έγχρωµο εξώφυλλο ένα πίνακα του Παλαµηδιού του Αγήνορα Αστεριάδη, πλούσιο περιεχόµενο και έκταση 520 σελίδων, πρόκειται για ένα νέο επίτευγµα των διανοουµένων της πόλης µας. Τα µέλη της συντακτικής επιτροπής Χρήστος Πιτερός, αρχαιολόγος, και Γιώργος Ρούβαλης, ιστορικός – συντονιστής του τεύχους, θα παρουσιάσουν τα άρθρα που εµπεριέχονται. Απ’ αυτά ξεχωρίζουµε µια εµπεριστατωµένη µελέτη του στρατηγού Χρ. Φωτόπουλου για το κτίριο της πρώτης Σχολής Ευελπίδων. Ακόµα, ένα φωτογραφικό λεύκωµα της δεκαετίας 20-30 του ∆ηµάρχου Κωνσταντίνου Κοκκίνου µε απεικονίσεις των έργων του καθώς και ένα άρθρο για τους Πολωνούς φιλέλληνες στον πόλεµο της Ανεξαρτησίας, άλλο γύρω από το κτίριο του Μεγάλου Τζαµιού (Βουλευτικό) καθώς και µια εκτενή µελέτη του Γ. Ρούβαλη για τον τρόπο ζωής µιας αστικής οικογένειας τη δεκαετία του 1920. Καινοτόµο τµήµα αποτελούν άρθρα για αρχιτεκτονικά θέµατα όπως τη µοντερνιστική οικία Τόµπρα που έχτισε ο Ελληνοεβραίος αρχιτέκτων Ισαάκ Σαπόρτα τη δεκαετία του 30, καθώς και για το κτίριο του Γυµνασίου του

1935, της Αγγελικής Παριώτη. Υπάρχει επίσης µια λεπτοµερής µελέτη του αρχιτέκτονα Μαστέλου για την εκκλησία της Παναγίας και ανάλυση της χρονολόγησης της οικοδόµησης και µετατροπών της. Εκτεταµένο είναι και το λογοτεχνικό τµήµα, µε έξι κείµενα για το Νίκο Καρούζο, ένα µεγάλο αφιέρωµα στον πρωτοποριακό ποιητή Γιώργο Β. Μακρή, τους αποθανόντες Γ. Χώρα, Γιώργο Καραµάνο και Θ. Κοίνη καθώς και πεζά και ποιήµατα παλαιοτέρων και νεωτέρων Αναπλιωτών. Ακολουθούν Βιβλιοπαρουσιάσεις ιστορικών και λογοτεχνικών έργων σχετικών µε το Ναύπλιο, ζωγραφικά έργα και φωτογραφίες σχετικά µε την πόλη µας διαφόρων καλλιτεχνών καθώς και ο πλήρης κατάλογος των πολιτιστικών εκδηλώσεων των φορέων της πόλης µας κατά τα τελευταία χρόνια, ιδιαίτερα του Φεστιβάλ Ναυπλίου αλλά και του Θεατρικού Τµήµατος του Πανεπιστηµίου Πελοποννήσου και του τοπικού παραρτήµατος της Εθνικής Βιβλιοθήκης. Την εκδήλωση θα κλείσουν απαγγελίες ποιηµάτων καθώς και η πιανίστα, καθηγήτρια του ∆ηµοτικού Ωδείου κυρία Αιβάζοβα – Λιβαθινού µε έργα Σοπέν. ∆εύτερη παρουσίαση του περιοδικού θα γίνει, για πρώτη φορά, στην Αθήνα, στη Στοά του Βιβλίου στις 14 Φεβρουαρίου 2008.

Στην Πινακοθήκη του Ναύδετου, έγινε η πρώτη συζήτηση γύρω από «τα παραδοσιακά επαγγέλµατα και αναµνήσεις από το παλιό Ναύπλιο», που ανήκει στο πλαίσιο των συζητήσεων «ανασκαφές στο παρελθόν». Συζήτησε ο συνταξιούχος κουρέας κύριος Γιώργος Τζανετόπουλος µε το Γιώργο Ρούβαλη. Αρκετοί παλιοί Αναπλιώτες γέµισαν τη µικρή αίθουσά µας και είχαν άµεση συµµετοχή στη συζήτηση, προσθέτοντας και δικές τους αναµνήσεις, διευκρινίζοντας σηµεία, θυµίζοντας ανθρώπινους τύπους και καταστάσεις του παρελθόντος. Γεννηµένος το 1929 ο Γιώργος Τζανετόπουλος, παιδί πολυπληθούς οικογενείας από την Πρόνοια, µεγάλωσε µέσα στην Κατοχή και διαδέχτηκε αργότερα τον πατέρα του Ιωάννη Τζανετόπουλο στο κουρείο της Πλαπούτα 4 που λειτούργησε συνεχώς από το 1908 έως το 1996. Το µικρό παιδί χρειάστηκε να αντιµετωπίσει την πείνα και την ανέχεια της Κατοχής, τη σκληρότητα των Γερµανών, την απανθρωπιά των δοσιλόγων. Με µεγάλη ευφράδεια, παραστατικότητα και χιούµορ ανάστησε για τους έκπληκτους νεότερους τις περιπέτειες των µικρών σαλταδόρων που βούταγαν είτε ένα πιστόλι από τους Γερµανούς είτε ένα κεφάλι παρµεζάνα από τους Ιταλούς είτε µια κονσέρβα κορνεµπήφ της Ούνρρα µετά την Απελευθέρωση. Φτωχοί άνθρωποι, γραφικοί τύποι, ο Μελέτης, ο Πετρορούσσος, η Κικιρί, ο ποιητής µας Θ. Κωστούρος, πρόβαλαν ανάγλυφα από τα λεγόµενά του. Το πνεύµα του παλιού Αναπλιού, µε τα συνεχή πειράγµατα από µαγαζί σε µαγαζί, τις φάρσες, τις ταβέρνες, τις κιθάρες, τις παρέες αναβίωσε για άλλη µια βραδιά, χάρη στο περιοδικό µας και βιντεοσκοπήθηκε για να παραµείνει εσαεί. Θα ακολουθήσουν κι άλλες τέτοιες συζητήσεις, περίπου µία το µήνα.

26 ΔΕΛΤΙA ΤΥΠΟΥ

Πανεπιστήµιο Αθηνών Φιλοσοφική Σχολή

Εκδόσεις ΤΟ ΔΟΝΤΙ Τα σχολεία τα λαϊκά…

Εκδόσεις ΗΛΙΟΤΡΟΠΙΟ ∆ραχµούλα µου καλό σου ταξίδι

Με αφορµή τη συµπλήρωση των 20 ετών της Φιλοσοφικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστηµίου Αθηνών διοργανώνουµε εκδήλωση στις 12 Απριλίου 2008, ηµέρα Σάββατο και ώρα 20.30, στο Παλαιό Πανεπιστήµιο, Θόλου 5, στην Πλάκα, µε θέµα τη ζωή της Αµερικανίδας ποιήτριας Hilda Doolitle, µιας ποιήτριας που αφιέρωσε το έργο και τη ζωή της στην Ελλάδα και στην προβολή της ελληνικής λογοτεχνίας και του πολιτισµού στην Ευρώπη και την Αµερική στις αρχές του 20ου αιώνα. Οι διοργανώτριες της εκδήλωσης,Λιάνα Σακελλίου, Καθηγήτρια ΕΚΠΑ και ποιήτρια. Μάτα ∆ηµακοπούλου, Λέκτορας ΕΚΠΑ Και οι φοιτητές:Λίνα Αλτιπαρµάκη,Κλιτσκοβιτς Σάνια ,Ισραηλίδου Μάρσα, Κουνουγάκης Μάνος , Κουτέλης Στέλλιος, Κουτσόγεωργα Βίκυ, Μαυρωνά Λένα, Μουµούρης ∆ηµήτρης, Σαραβελάκη Βάσια. Σκηνοθέτης: Σπύρος Κωτσόπουλος. Video Artist: Μάριος Ηλιάκης

Το καινούργιο βιβλίο των εκδόσεων ΤΟ ∆ΟΝΤΙ µόλις κυκλοφόρησε. Πρόκειται για «Τα σχολεία τα λαϊκά…» του ιστορικού Νίκου Τόµπρου, µια µελέτη για τους συλλόγους που δηµιουργήθηκαν και δραστηριοποιήθηκαν στην Πάτρα των τελών του 19ου και αρχών του 20ού αι., και τη φιλεκπαιδευτική δράση που ανέπτυξαν. Μέσα από τη συγκεκριµένη έρευνα στόχος είναι η µελέτη των κοινωνικών δοµών εκείνης της εποχής και η επικρατούσα αντίληψη για ζητήµατα κοινωνικά και άλλα. Θέµατα, άλλωστε, όπως οι τοπικοί σύλλογοι και η δράση τους, η φιλανθρωπία, η δηµιουργία ιδρυµάτων για τους ενδεείς, η εκπαίδευση των φτωχών, είναι προνοµιακοί τόποι µελέτης για να µπορέσει να κατανοήσει κανείς το πώς τα ανώτερα στρώµατα της πόλης προσλαµβάνουν τα προβλήµατα της περιοχής τους, αλλά και πώς µέσα από αυτά τα στοιχεία σηµατοδοτούνται οι οικονοµικές και κοινωνικές εξελίξεις της εποχής.

Το λεύκωµα µε τις µεγαλύτερες πωλήσεις στα ελληνικά εκδοτικά χρονικά επανακυκλοφορεί σε συλλεκτική έκδοση! Το λεύκωµα «∆ραχµούλα µου καλό σου ταξίδι», του Όθωνα Τσουνάκου, κυκλοφόρησε το Φθινόπωρο του 2001 από τις εκδόσεις «Ηλιοτρόπιο» και επωµίστηκε το βάρος του αποχαιρετισµού της δραχµής, του πάλαι ποτέ εθνικού µας νοµίσµατος, που αντικαταστάθηκε από το «πολυεθνικό» ευρώ. Η έκδοση εκείνη αγκαλιάστηκε τότε µε µεγάλη αγάπη από το αναγνωστικό κοινό και µέσα σε λίγους µήνες διατέθηκαν 80.000 αντίτυπα – γεγονός πρωτοφανές στην Ελλάδα για ένα εικονογραφικό λεύκωµα. Ελπίδα κι επιδίωξη των συντελεστών της έκδοσης είναι να κρατήσουν ζωντανή τη µνήµη της «δραχµούλας» µας, έτσι ώστε να µην την ξεχάσουν οι παλαιότεροι και να την γνωρίσουν αυτοί που θα ‘ρθουν, στις νέες εποχές των διεθνών συγκλίσεων και των ευρω-παγκοσµιοποιήσεων…

Πληροφορίες: Τηλ. 210-7277771, 2107277006 (Πελαγία Καµπουράκη, γραµµατέας ΤΑΓΦ), pelkab@enl.uoa.gr 6937679431 , 210-7277810 (Λιάνα Σακελλίου, lsakel@enl.uoa.gr)

Τα «Σχολεία τα λαϊκά…» κυκλοφορούν σε όλα τα κεντρικά βιβλιοπωλεία. Η κεντρική διάθεση γίνεται από τις εκδόσεις ΤΟ ∆ΟΝΤΙ, Κανακάρη 236Α, Πάτρα, 2610 323060, info@todonti.gr.

σελ.:163, σχήµα: 29 Χ 21, τιµή: 30 ευρώ. ISBN 960-342-258-4 ΕΚ∆ΟΣΕΙΣ ΗΛΙΟΤΡΟΠΙΟ Πεισάνδρου 9, 12135 Περιστέρι Τηλ.: 210 5766670, Fax: 210 5766535

27 ΝΟΕ 2007-ΙΑΝ 2008

Εκδόσεις ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ «Βρες ποιος είµαι!»

Εκδόσεις ΗΛΙΟΤΡΟΠΙΟ Γραµµατόσηµο και Ιστορία

Εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ Πανδαιµόνιο

Πρόκειται για ένα εξαιρετικό, µοντέρνο και χιουµοριστικό βιβλίο µε θέµα την τρυφερή σχέση πατέρα – γιου, έτσι όπως εκδηλώνεται µέσα από ένα καθαρά «αγορίστικο» παιχνίδι. Ένα παιχνίδι που κρατάει αµείωτο το ενδιαφέρον των µικρών αναγνωστών µέχρι την τελευταία σελίδα, όπου όλα ανατρέπονται. Το τηλέφωνο χτυπάει τρεις φορές. «Ποιος είναι;» ρωτάει ο κύριος Ρηγόπουλος, και ο µικρός Πέτρος που βρίσκεται στην άλλη άκρη της τηλεφωνικής γραµµής, απαντάει «βρες ποιος είµαι!». Οι ερωτήσεις έρχονται η µία µετά την άλλη: µήπως είσαι ένα ελεφαντάκι; Ένας πολυλογάς παπαγάλος; Ένας τεµπελάκος τζίτζικας; Ή µήπως... Το «Βρες ποιος είµαι!» διακρίνεται για την πρωτοτυπία του θέµατος, τη λιτότητα και πυκνότητα του κειµένου, τη λακωνικότητα των διαλόγων καθώς και για τη «φρέσκια», ευρηµατική και γεµάτη χιούµορ εικονογράφησή του.Το βιβλίο απευθύνετια σε παιδιά από 4 ετών και πάνω.

Από τις εκδόσεις Ηλιοτρόπιο κυκλοφόρησε το νέο βιβλίο του γνωστού συγγραφέα, Θανάση Παπαϊωάννου, «Γραµµατόσηµο και Ιστορία». Πρόκειται για ένα εξαιρετικά καλαίσθητο λεύκωµα που µε όχηµα τις διάφορες εκδόσεις ελληνικών γραµµατοσήµων, προσεγγίζει και ερµηνεύει τις ιστορικές και πολιτικές εξελίξεις στη χώρα µας τα τελευταία εκατόν ογδόντα χρόνια. Είναι φυσικό και λογικά παραδεκτό, πως κάθε γραµµατόσηµο, πέραν της χρηστικής του αξίας στην αλληλογραφία, σχεδιάζεται, τυπώνεται και εκδίδεται, στοχεύοντας στο να θυµίσει ένα ιστορικό γεγονός, να προτρέψει σε µια πολιτική πράξη, να καθιερώσει σύµβολα και πρόσωπα, να τιµήσει επιτυχίες και κατορθώµατα, να προπαγανδίσει ή και να βοηθήσει στην παραπλάνηση του λαού, όταν αυτό βολεύει τους κρατούντες.

Kυκλοφόρησε από τις εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ το νέο µυθιστόρηµα του Κώστα Ακρίβου «Πανδαιµόνιο».

Συγγραφέας: Μάκης Τσίτας Εικονογράφηση: Μαρκ Γουαινστάιν ISBN 978-960-442-900-4 Σελίδες:24, Τιµή: 6,50 ευρώ

σελ.: 432, σχήµα: 21 Χ 29, τιµή: 50 ευρώ (µε το ΦΠΑ) ISBN 978-960-342-428-4 ΕΚ∆ΟΣΕΙΣ ΗΛΙΟΤΡΟΠΙΟ Πεισάνδρου 9, 12135 Περιστέρι Τηλ.: 210 5766670, Fax: 210 5766535

Λίγα λόγια για το βιβλίο Στις 16 Απριλίου 2004 σ’ ένα κελί στο Άγιον Όρος οι µοναχοί ανακαλύπτουν έντροµοι ένα πτώµα. Αν σκεφτεί κανείς πως το µέρος αυτό για πάνω από χίλια χρόνια δεν το έχει πατήσει όχι πόδι γυναίκας αλλά ούτε ζώο γένους θηλυκού, τότε γίνεται φανερό τι σάλο θα προκαλέσει η είδηση ότι το πτώµα ανήκει σε µια κοπέλα. Ερωτικό σκάνδαλο; Κάποια πλεκτάνη σε βάρος της χώρας µας; ∆άκτυλος του Σατανά; Ή µήπως κάτι που ξεπερνάει κι αυτή ακόµα τη φαντασία του συγγραφέα;

ΕΚ∆ΟΣΕΙΣ ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ ΙΠΠΟΚΡΑΤΟΥΣ 118, 114 72, ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛ.: 211 3003500, FAX: 211 3003562 ∆ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑΣ: Τ.Θ. 21001, 114 10 Αθήνα www.metaixmio.gr metaixmio@metaixmio.gr

28 ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ

Από τις συλλογές της Εθνικής Πινακοθήκης

Νέα αποκτήµατα,1992-2007

κείµενο Λαµπρινή ΚαρακούρτηΟρφανοπούλου Ιστορικός Τέχνης

ΕΘΝΙΚΗ ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗ ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΛΕΞΑΝ∆ΡΟΥ ΣΟΥΤΖΟΥ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΝΑΥΠΛΙΟΥ Σιδηράς Μεραρχίας 23, T.K. 21100, Ναύπλιο, τηλ.27520 21915-21935

Η έκθεση που φιλοξενείται στο Παράρτηµα της Εθνικής Πινακοθήκης στο Ναύπλιο από τον Δεκέµβριο του 2007 έως τον Ιούνιο του 2008, αποτελεί ένα ελάχιστο µέρος από τα νέα αποκτήµατα της Εθνικής Πινακοθήκης, επί συνόλου 3.000 έργων, τα οποία αποκτήθηκαν από το 1992 έως το 2006-2007, επί Διευθύνσεως, δηλαδή της κας Μαρίνας Λαµπράκη- Πλάκα. Τα έργα αποκτήθηκαν από αγορές , δωρεές, κληροδοτήµατα και φόρους κληρονοµιάς, αφού πρώτα εγκρίθηκαν από την Καλλιτεχνική Επιτροπή, µέσα από το σύνολο των προσφορών που απευθύνθηκαν προς την Εθνική Πινακοθήκη. Η έκθεση προτείνει µια ανάγνωση της τέχνης, µια διερεύνηση µε νέα περάσµατα, δια µέσου της ιστορίας της τέχνης, βασιζόµενη στο ήδη υπάρχον υλικό. Η έκθεση περιλαµβάνει έργα του 19ου και των αρχών του 20ου αιώνα, αντιπροσωπευτικά δείγµατα, των σηµαντικότερων ζωγράφων, όπως Γύζη, Μαθιόπουλου, Γαλάνη και Παρθένη. Πρόκειται κυρίως για προσωπογραφίες, µε εξαίρεση το Τοπίο Προβηγκίας του Δηµήτρη Γαλάνη (1879-1966). Το έργο του Κωνσταντίνου Παρθένη Προσωπογραφία Παπαναστασίου, που δόθηκε ως φόρος κληρονοµιάς του Νικολάου Παρθένη ( η λεγόµενη ά&ίϊοη), ξεχωρίζει στην έκθεση. Πρόκειται για ένα από τα τρία πορτρέτα που αφιέρωσε ο καλλιτέχνης στον στενό φίλο του Αλέξανδρο Παπαναστασίου, του οποίου σχεδίασε το 1923 και το έµβληµα του κόµµατος του, της «Δηµοκρατικής Ενώσεως της Ελλάδος» . Η προσωπογραφία της Άννας Ανδρόνικου του Παύλου Μαθιό-

πουλου(1876-1956), µε την τεχνική της κρητιδογραφίας (κρητίδα=κιµωλία), η οποία επιτρέπει τη διάχυση των χρωµατικών τόνων στο ύφος των ιµπρεσιονιστών, αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγµα για µια τέχνη και τεχνική που επιδιώκει το ανάλαφρο και τον περιορισµό της απεικόνισης σε βασικά, εκφραστικά στοιχεία. Στην Προσωπογραφία Κόρης του Νικολάου Γύζη είναι ολοφάνερη η τελειοποίηση της τεχνικής του καλλιτέχνη. Η χρήση του φωτός, που αναδεικνύει το πρόσωπο από το σκοτεινό φόντο, υπηρετεί την προβολή τόσο του ζωγραφικού χειρισµού της επιφάνειας όσο και της σπίθας του εσωτερικού κόσµου της κόρης. Επίσης τρία έργα από τα τελευταία αποκτήµατα, εµπλουτίζουν τη συλλογή και την έκθεση µε την ποιότητα της τέχνης τους, στα πλαίσια της παραστατικής ζωγραφικής. Πρόκειται για τον κολορίστα Τέτση, ο οποίος γεµίζει την αίθουσα µε χρώµατα , σε µια πορεία ανάµεσα στην παράσταση Δυο Πορτρέτα της Μαρίνας Ψάλτη, του 1985-86 και στην αφαιρετική διαδικασία, µε την πιο πρόσφατη Βάρκα, του 1997-1998. Επίσης συµµετέχει ο Μυταράς µε το Εργαστήριο του 1993, το οποίο αποτελεί χαρακτηριστικό δείγµα της δουλειάς του. Στην κατεύθυνση των αναζητήσεων της νέας παραστατικότητας κινείται και ο Χριστόφορου Τζων, (1921) µε το woman in black, (194952), χρησιµοποιώντας προσωπικούς εξπρεσιονιστικούς τύπους. Δύο επίσης σηµαντικοί καλλιτέχνες συµµετέχουν στην έκθεση, οι Νίκος Νικολάου(1909-1986) και Γιώργος Σικελιώτης (1917-1984). Ο

29 ΝΟΕ 2007-ΙΑΝ 2008

∆ηµήτρης Μυταράς (1934) Εργαστήριο, 1993 Λάδι σε µουσαµά 220Χ180 εκ. Δωρεά του καλλιτέχνη αρ. έργου 9971

30 ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ

Π. Τέτσης Βάρκα Λάδι σε µουσαµά 186Χ250 εκ.

1997-98 Συλλογή Εθνικής Πινακοθήκης

Π. Τέτσης Μαρίνα ΨάλτηΜαρίνα ΙΙ Λάδι σε µουσαµά 200Χ100 εκ.

1989 Συλλογή Εθνικής Πινακοθήκης

Νικολάου µε το έργο του, Μορφή, µε την ογκώδη γυµνή φιγούρα, η οποία σχεδόν κυριαρχεί αποκλειστικά στο ρεπερτόριο του, µε την έµφαση στο έντονο περίγραµµα και την δύναµη της φόρµας, που ακουµπά, τόσο στην ελληνική παράδοση και την αρχαϊκή γλυπτική, όσο και στην µορφοπλαστική δύναµη των µορφών του Ρicasso. Ενώ ο Σικελιώτης, µε ένα άγνωστο έργο του, οι Έµποροι-Εβραίοι, µαρτυρά τις ιδιαίτερες µορφολογικές, εξπρεσιονιστικού τύπου αναζητήσεις του, ξαναφέρνοντας στην µνήµη µας εποχές που η ανθρωπότητα δεν θα έπρεπε να ξαναζήσει. Και ο Χρόνης Μπότσογλου (1941) συµµετέχοντας µε την Αυτοπροσωπογραφία , δηλώνει ότι η τέχνη του είναι κατεξοχήν ανθρωποκεντρική και σε µεγάλο βαθµό , αυτοβιογραφική, που εξελίσσεται προς ένα σαφέστερο προσωπικό ύφος, που συγκροτείται κατά κύριο λόγο µέσα από την επεξεργασία του εικαστικού χώρου και τον ειδικό χρησµό του χρωµατικού υλικού. Ένας άλλος καθηγητής της ΑΣΚΤ, ο Τάσος Χριστάκης (1947) εκπροσωπείται µε το Δένδρο No11 του 1993 και αναπαράγει µια συµπαντική κατάσταση που παραπέµπει στην αρχέγονη ύπαρξη του κόσµου. Μια συγκροτηµένη παράλληλα άποψη για την αφαίρεση παρουσιάζεται µε έργα των Μαλτέζου, Βακαλό καθώς και µε ένα έργο του Δανιήλ (Παναγόπουλος), 1924, ο οποίος το Φεβρουάριο του 2007 δώρισε στην Πινακοθήκη το σύνολο των έργων του. Εδώ παρουσιάζεται το έργο, Κοµµένη Λινάτσα, 1973, αντιπροσωπευτικό έργο της όλης περιπέτειας της λινάτσας µέχρι το 2.000, καθώς µέσω του οποίου διερευνά µέσα στο σταθερό εικαστικό πλαίσιο του παραλληλόγραµου, ερωτήµατα που αφορούν την εξελικτική αναζήτηση της αιώνιας νεότητας της τέχνης. Το ίδιο και ο γλύπτης, ζωγράφος Αριστοτέλης Σολούνιας (1939) µε το έργο Έξοδος, κινείται στον χώρο της αφαίρεσης, προσπαθώντας να αποπνευµατώσει την ύλη και να αποδώσει εσωτερικές εντάσεις. Από τη νεότερη γενιά τρεις καλλιτέχνες µε αξιόλογα έργα καταθέτουν τις αισθητικές τους προτάσεις. Ο ζωγράφος Στέφανος Δασκαλάκης (1952), µε τη Νεκρή φύση του 1992, πέρα από την απλή αναπαράσταση και τον επιδέξιο νατουραλισµό, εκφράζει προσωπικούς του στοχασµούς και ερωτήµατα κοσµοθεωρητικής τάξης. Ταυτόχρονα η Καλλιρόη Μαρούδα (1956) µε το Σκύλος στη βροχή

31 ΝΟΕ 2007-ΙΑΝ 2008

,αποδεικνύει ότι µπορεί να µεταφράζει τα αισθήµατα της σε ζωγραφικές εικόνες, απλές, αρχέτυπες, ευανάγνωστες και οµοιοπαθητικά συγκινητικές. Και η Καλαϊτζίδου Χαρά (1949) µε Τα έργα της Φιγούρες, προσπαθεί µε µέσο το χρώµα ο αισθητικός προβληµατισµός της να περιστρέφεται γύρω από τους πλαστικούς τρόπους υπογράµµισης της αµφισηµίας µεταξύ του συγκεκριµένου και του αφηρηµένου. Συνθέτει τις µορφές της πάνω στο χαρτί, σαν διάφανες κηλίδες φωτός και το χρώµα λειτουργεί σαν το έντονο περίγραµµµα ενός σχεδόν άυλου, εσωτερικού χώρου του σώµατος. Μέσα από την επιλογή των έργων και την δειγµατολογική παρουσίαση αυτής της συλλογής προσπαθήσαµε ένα αντιπροσωπευτικό

επάνω αριστερά

Χ. Μπότσογλου Αυτοπροσωπογραφία Λάδι και γύψος σε µουσαµά 0,90Χ0,70 µ. αρ. έργου 10410 επάνω κέντρο

Κ. Μαρούδα Σκύλος στη βροχή Λάδι σε µουσαµά 1,80Χ1,50 µ. αρ. έργου 10287 Δωρεά καλλιτέχνιδος επάνω δεξιά

Τ. Χριστάκης Δένδρο Νο 11, 1993 Κάρβουνο και κάψιµο σε χαρτί 0,80Χ1,20 µ. αρ. έργου 9982 Δωρεά του Καλλιτέχνη

πέρασµα από βασικούς σταθµούς, αλλά και άγνωστες πτυχές της ελληνικής τέχνης του 19ου και της νεοελληνικής τέχνης του 20ου αιώνα, µέχρι τις µέρες µας. Το πέρασµα αυτό είναι µια περιήγηση στην πολυµορφία της ελληνικής τέχνης, µέσα από καλά έργα. Στην περιήγηση αυτή µπορούν να παρατηρηθούν σοβαρές ελλείψεις, αδύνατες παρουσίες ή ακόµη και σηµαντικές απουσίες καλλιτεχνών. Ελπίζουµε ωστόσο η περιήγηση αυτή στην ιστορία της ελληνικής τέχνης, να προσφέρει, στους κατοίκους του Ναυπλίου και της ευρύτερης περιοχής, χαρά των µατιών, διέγερση του πνεύµατος και ανάτασης ψυχής.

αριστερά

∆ανιήλ (Παναγόπουλος) Κοµµένη λινάτσα, 1973 Λινάτσα κοµµένη, διπλωµένη και ραµµένη, χρώµα 1,14Χ0,87 µ. αρ. έργου 9724 Δωρεά του Καλλιτέχνη

32 ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ

Κυριάκος Μορταράκος

Νυχτερινό Τοπίο

Εγκαίνια: Τρίτη, 8 Ιανουαρίου 2008 ∆ιάρκεια έκθεσης: 8 Ιανουαρίου 2 Φεβρουαρίου 2008 Για πληροφορίες και υλικό επικοινωνήστε: Γκαλερί Nέες Μορφές Βαλαωρίτου 9Α, 106 71 Αθήνα, τηλ. 210-3616 165 Fax: 210-3637 233

Στην αίθουσα Τέχνης Νέες Μορφές, παρουσιάζει την πρόσφατη δουλειά του ο Κυριάκος Μορταράκος. Με µια εγκατάσταση στο χώρο και ζωγραφικά έργα. Η ζωγραφική, για τον αισθαντικό αυτό καλλιτέχνη, αποτελεί µια διαδικασία δηµιουργίας που ξεκινάει µε την περιπλάνηση της ύλης. Σε συνδυασµό µε τη χειρονοµία και την πλαστικότητα, το έργο του καταλήγει σε µια αναζήτηση που µόνο ο «εσωτερικός» Μορταράκος µπορεί να µας µεταδώσει. Πιστός στη ζωγραφική γενικά και στην εννοιολογική τέχνη ειδικότερα, ο Μορταράκος προσεγγίζει τα θέµατα του µε σεβασµό, σχεδόν µε συστολή. Ενόσω τα επεξεργάζεται και τα αναλύει µε γραφές και σχόλια επάνω στο ίδιο το τελάρο, διαπιστώνει κανείς µιαν αλλαγή στη ζωγραφική του διάθεση. Με εξπρεσιονιστική ορµή χτίζει τις γραµµές. Ορίζει το χώρο, προκαλεί αναπλάθοντας γνωστά έργα και ιδιαίτερα του αγαπηµένου του Βαν Γκογκ, που εξακολουθεί να αποτελεί κίνητρο για τον Μορταράκο. Αποµονώνει σύµβολα, αντικαθιστά την εικόνα µε τον γραπτό λόγο και µετά 25 χρόνια πορείας και 14 ατοµικές εκθέσεις, συνδυάζει µοναδικά το θέµα του ιδανικού αυτόχειρα και της αυθεντικής ζωγραφικής µε αυτοβιογραφικά στοιχεία και µύθους. Πότε µεταφέροντας ευχάριστα συναισθήµατα, και πότε-πότε µακάβρια. Ο Μορταράκος παρουσιάζει µια δουλειά που αποτελεί συνάντηση αυτοβιογραφικών µυστικών, παλιών µύθων σε νέα συσκευασία, µακριά από δεσµεύσεις και κοινοτοπίες. Όπως λέει κι ο ίδιος: «όταν ζωγραφίζεις, όπως δηλαδή απλώνεις την ύλη στην επιφάνεια και εξελίσσεται η φόρµα, µαζί µε αυτή εξελίσσεται και η συγκίνηση. Είναι τα παιχνίδια ή τα καµώµατα της ύλη, που µε παραπέµπουν σε διάφορα πράγµατα και µε κατευθύνουν

33 ΝΟΕ 2007-ΙΑΝ 2008

34 ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ

να κατασκευάσω το ζωγραφικό δωµάτιο που αναγράφεται αυτός ο αόριστος που ορίζει πως ο Βαν Γκογκ δεν ζει- δεν ξέρω µπορεί να κάνω λάθος, δεν ζει;» Λίγα λόγια για τη ζωγραφική Γραµµές και χρωµατικές επιφάνειες,φορείς ψυχισµών και οραµάτων,µε έκδηλη ανησυχία στην εµφάνιση τους.Μέληµα,το ένα σχήµα να ανταποκρίνεται στο άλλο,σε σχέση πάντα µε την αρχιτεκτονική αντίληψη του συνόλου.Εδώ αρχίζει µία διαδικασία δηµιουργίας που ξεκινάει µε µιά περιπλάνηση της ύλης που δεν µπορείς παρά να ταυτίζεσαι µαζί της και µε αυτά που πρεσβεύει. Έτσι λοιπόν ξεκίνησε η επιθυµία να γίνεται ολοένα και πιο ξεκάθαρο το νόηµα που αντανακλάται.Η ψυχολογική ανταπόκριση δηλαδή γεννάει και την ανάγκη κατανόησης του.Γιατί έχουµε και τις παραποµπές της ύλης σε αυτά που αντιπροσωπεύει.Δηλαδή αν ζωγραφίσω το άσπρο µε ασβέστη,µε παραπέµπει στις Κυκλάδες.Εάν ζωγραφίσω το µαύρο µε πίσσα,µου έρχονται µνήµες από τη βιοµηχανική επανάσταση.Πετρέλαιο,πίσσα,δρόµος,ταξίδι κ.ά,.Μαζί όµως µε αυτά παρατηρούµε ότι παραγκωνίζεται λίγο το ενδιαφέρον σε ό,τι ονοµάζουµε “πλαστικές αξίες”ακριβώς γιά να µή χαθεί αυτό πού υπενίσσεται η εικόνα. Όλα αυτά αφορούν διαδικασίες δηµιουργίας.Τι γίνεται όµως µε το θέµα; Όλες αυτές οι σκέψεις είναι αναστοχασµός που προκύπτει από τις εκθέσεις µου που ήταν αφιερωµένες σε φίλους και συγγενείς που δεν ζουν πια.Με µία λοιπόν δεύτερη ανάγνωση στα έργα διαπιστώνεις µία αλλαγή στη διάθεση.Πότε µεταφέρουν ένα ευχάριστο συναίσθηµα,και πότε ένα µακάβριο.Μία ταφόπλακα είναι έτοιµη να πέσει και να πλακώσει ένα σαπιοκρέββατο ή νεκροκρέβ-βατο.Γίνεται αλλαγή διάθεσης,από τη µιά στιγµή στην άλλη. Μα έτσι είναι.Όπως ζωγραφίζεις,όπως δηλαδή απλώνεις την ύλη στην επιφάνεια και εξελίσσεται η φόρµα,µαζί µε αυτή εξελίσσεται και η συγκίνηση.Είναι τα παιχνίδια ή τα καµώµατα της ύλης που σε παραπέµπει σε διάφορα πράγµατα και που µε κατεύθυνε να κατασκευάσω το ζωγραφικό δωµάτιο που έχει αναφορά στον Βάν Γκογκ. Σε αυτό πάλι,µε τη σειρά του,παρατηρούµε να γράφεται η φράση “εδώ ήταν...εδώ ήταν...”κ.λ.π. Αυτός ο αόριστος ορίζει πως ο Βαν Γκογκ δεν ζει’ δεν ξέρω µπορεί να κάνω λάθος,δεν ζει; Μορταράκος

35 ΝΟΕ 2007-ΙΑΝ 2008

36 ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ Ο Κυριάκος Μορταράκος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1948. Σπούδασε στην Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας ζωγραφική µε τον Γ. Μόραλη, νωπογραφία µε τον Κ. Ξυνόπουλο και σκηνογραφία µε τον Β. Βασιλειάδη. Απεφοίτησε το 1976. Από το 2005 είναι τακτικός καθηγητής στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης στο τµήµα Εικαστικών και Εφαρµοσµένων Τεχνών. ∆ιεύθυνση εργαστηρίου: Γεωργίου Σωτηρίου 15 , 17124 Αθήνα. τηλ:210.9730048 ΑΤΟΜΙΚΕΣ ΕΚΘΕΣΕΙΣ 2008 Γκαλερί Νέες Μορφές, Αθήνα 2005 Γκαλερί Νέες Μορφές, Αθήνα 2001 Γκαλερί Νέες Μορφές, Αθήνα 1998 Γκαλερί Νέες Μορφές, Αθήνα 1997 Γκαλερί Ρ, Καρδίτσα 1997 Γκαλερί Ζήνα Αθανασιάδου, Θεσσαλονίκη 1994 Γκαλερί Νέες Μορφές, Αθήνα 1991 Γκαλερί Επίκεντρο, Πάτρα 1990 Γκαλερί 3, Αθήνα 1986 Γκαλερί Ζυγός, Ουάσιγκτον ϋ.Ο.

1986 Γκαλερί Ζυγός, Αθήνα 1984 Γκαλερί Ζυγός, Αθήνα 1981 Γκαλερί Χρυσόθεµις, Αθήνα 1979 Γκαλερί ΩΡΑ, Αθήνα 1978 Άγιος Μάρκος, υπό την αιγίδα του ∆ήµου Ηρακλείου Κρήτης ΟΜΑΔΙΚΕΣ ΕΚΘΕΣΕΙΣ 2007 Εγκώσµια, Πλόες ΧΙΙ, Ίδρυµα Πέτρου και Μαρίνας Κυδωνιέως, Άνδρος, επιµέλεια Αθηνά Σχινά. Εκ-ποµπή, Καρδαµύλη ∆ήµου Λεύκτρων, επιµέλεια Μαρίνα Λαγού.

2006 «Τα Λουλούδια στη Σύγχρονη Τέχνη», Μουσείο Μπενάκη, Αθήνα, επιµέλεια Σταύρος Τσιγκόγλου και Ελένη Κυπραίου.

2004 Ανθρωπογραφία, Συλλογή Χρ. Χριστοφή, Ακαδηµία Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης, Ξάνθη. Πυξίδες, συλλογή Μ. Κόγια, ∆ηµοτική Πινακοθήκη Καρδίτσας, επιµέλεια Α. Σχινά. Μινιµαλιστικός Εννοιολογικός Εξπρεσσιονισµός, ∆ηµοτική Πινακοθήκη Καρδίτσας, επιµέλεια Γ. Κολοκοτρώνης.

2003Εγώ, ο εαυτός µου, επιµέλεια Ε. Κυπραίου, Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Ρεθύµνου.

2002 ∆ηλητήρια, Τεχνόπολις, Γκάζι, επιµέλεια Μ. Μαραγκού. Αδαµάκος-Γουλάκος-Μορταράκος, Ζήνα Αθανασιάδου Art Gallery, Θεσσαλονίκη, επιµέλεια ∆. Κοντελετζίδου. «Έλληνες Ζωγράφοι», Συλλογή Χρ. Χριστοφή, Οικία Τριανταφύλλη, Αθήνα.

2001 Φεστιβάλ Κλασσικού Θεάτρου, Μέριντα, Ισπανία. ∆ιάλογος, Σχολή Καλών Τεχνών, Μαδρίτη.

Art Athina 9 /01, περίπτερο Γκαλερί Νέες Μορφές.

2000 Ιδέες και Είδωλα, Μαρούσι, επιµέλεια Φαίη Τζανετουλάκου.

1999 Τεσσαράκοντα, επιµέλεια Ελένη Κυπραίου, Γκαλερί Νέες Μορφές,

Αθήνα.

Zeitgenossische Kunst Aus Griechenland ,Κεντρική Τράπεζα της Ευρώπης, Φρανκφούρτη, Γερµανία. Νεότερη και Σύγχρονη Ελληνική Τέχνη, Συλλογή Π. Εµφιετζόγλου, Αθήνα. Υπάρχει κάτι που µας ενώνε;, Βαφοπούλειο Πνευµατικό Κέντρο, Θ ε σ σαλονίκη, επιµέλεια Κ. Κιλεσσοπούλου.

1998 Art Athina 6 /98, περίπτερο Γκαλερί Νέες Μορφές. Είµαστε αλλού και πάµε αλλού, Αισχύλεια ’98, Ελευσίνα, επιµέλεια Λ. Κοκκίνη.

1997 42me salon de Montrouge, Παρίσι. ∆άσκαλοι και Μαθητές, Γκαλερί Αστρολάβος, Αθήνα, επιµέλεια Μ. Στεφανίδης / Γκαλερί Μεταµόρφωση, Θεσσαλονίκη, Μ. Στεφανίδης. Οικοτοπία ΙΧ, Γκάζι, Αθήνα.

1996 Αναφορά στον Π. Πανταζή, Πινακοθήκη Ε. Αβέρωφ, Μέτσοβο, επιµέλεια Ο. Μετζαφού.

1994 Γαία Αφροδίτη, Λευκωσία, Κύπρος.

Art Athina 2 /94, περίπτερο Γκαλερί Επίκεντρο. Τοις ένδον ρήµασι πειθόµενοι, Σπίτι της Κύπρου, Αθήνα, επιµέλεια Κ. Σταυρόπουλος.

1993 Art Athina 1 /93, περίπτερο Γκαλερί Επίκεντρο.

1992 Καλώς ήρθατε στην Ευρώπη, Hjorring Kunst Museum, ∆ανία.

Arco 92, περίπτερο Γκαλερί Επίκεντρο, Μαδρίτη.

1991 Kunst Europa, Kunstverein Kunsthalle, Βερολίνο.

1990 VI ∆ιεθνής Pleinair, Αναφορά στον Otto Dix, Rudolstadt, Gera, Γερµανία. Γκαλερί Επίκεντρο, Πάτρα: Α. Κωστοπούλου, Φ. Σακέλλη, Σ. Πολίτη, Κ. Μορταράκος, επιµέλεια Κ. Σταυρόπουλος.

1989 ∆ιπλή πρόταση για µια νέα προσέγγιση, Σπίτι της Κύπρου, Αθήνα.

1988 Ελληνική Ζωγραφική, Βρυξέλλες. Συναντήσεις-Επισηµάνσεις-Αντιπαραθέσεις, ∆ηµοτική Πινακοθήκη, Αθήνα, επιµέλεια Κ. Σταυρόπουλος.

1987 Πανελλήνια Έκθεση Ζωγραφικής, ΟΛΠ, Πειραιάς. Φεστιβάλ Λευκωσίας, Κύπρος.

1986 Hellenic Fine Arts Today, Γκαλερί Ζυγός, Ουάσιγκτον, D.C. 1985Αθήνα: Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης, Μνήµες - Αναπλάσεις - Αναζητήσεις, Εθνική Πινακοθήκη, Αθήνα, επιµέλεια Χ. Καµπουρίδης και Ν. Μισσιρλή. ∆ιαδροµές, Πινακοθήκη ∆. Πιερίδη, Γλυφάδα, επιµέλεια Μ. Στεφανίδης. Μουσείο Βορρέ, Παιανία, Αθήνα. Συναντήσεις ‘85, Γκαλερί Κλίµακα, Κορυδαλλός, υπό την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισµού.

1975 Νέοι ∆ηµιουργοί, Γκαλερί ΩΡΑ, Αθήνα. Πανελλήνια Έκθεση, Ζάππειο Μέγαρο, Αθήνα.

1973Πανελλήνια Έκθεση, Αθήνα. Κορυδαλλός, υπό την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισµού.1975 Νέοι ∆ηµιουργοί, Γκαλερί ΩΡΑ, Αθήνα Πανελλήνια Έκθεση, Ζάππειο Μέγαρο, Αθήνα. 1973 Πανελλήνια Έκθεση,Ζάππειο Μέγαρο Αθήνα.

37 ΝΟΕ 2007-ΙΑΝ 2008

38 ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ

Στέργιος Στάµος

Ιnside-out

Εγκαίνια: Σάββατο 15 Μαρτίου 2008 στις 12.00 το µεσηµέρι ∆ιάρκεια έκθεσης: µέχρι τις 10 Απριλίου 2008 Ώρες λειτουργίας: Δευτ, Τετ, Σαβ:10.30-2 Τρ, Πεµ, Παρ:10.30-2 & 5.30-9 Ζήνα Αθανασιάδου Gallery, Π.Π.Γερµανού 5, 546 22 Θεσσαλονίκη Τ: 2310 275 985 F: 2310 233 093 Email:artgalleryz-a@the. forthnet.gr, www. zinaathanassiadou.com

Η γκαλερί Ζήνα Αθανασιάδου εγκαινιάζει το Σάββατο 15 Μαρτίου 2008 στις 12.00 το µεσηµέρι την τρίτη ατοµική έκθεση του Στέργιου Στάµου. Η έκθεση περιλαµβάνει µία σειρά από ζωγραφικά έργα, κατασκευές και βίντεο. Τις σχέσεις που δηµιουργεί ο άνθρωπος µε την κατοικία του, επιλέγει να διερευνήσει στην καινούργια του δουλειά ο Στέργιος Στάµος, µε τίτλο « INSIDE – OUT» . Ως χώρο ηρεµίας, καταφύγιο, προσωπικό χώρο, θέλει κανείς να νοιώθει το σπίτι του. Κάποιες φορές όµως µπορεί να λειτουργήσει ασφυκτικά, ως φυλακή. Σε κάποια έργα το ίδιο το κτίσµα-οικοδόµηµα, ως οργανικό ανάπτυγµα αποτελεί αφορµή για δηµιουργία. Καινούργια στοιχεία µπαίνουν στη δουλειά του καλλιτέχνη. Μπορούµε σε αυτή την έκθεση να παρατηρήσουµε την αλλαγή. Στο µεγάλων διαστάσεων ( 220Χ900εκ.) πεντάπτυχο, µε τίτλο ‘κτίσµα’, το υλικό, η γραφή και το νέον κυριαρχούν όπως και στην έως τώρα πορεία του. Σε τέσσερα δίπτυχα (άσπρο-µαύρο), για πρώτη φορά εµφανίζεται η ανθρώπινη µορφή. Είναι λιτά, αφαιρετικά, αλλά και ουσιαστικά ως προς το µήνυµα τους. Σε µια άλλη τετράδα έργων η ζωγραφική των ανθρώπων γίνεται πιο ελεύθερη, πιο εκφραστική, ενώ τα υπόλοιπα στοιχεία όπως τα σπίτια, τα πολεοδοµικά σχέδια, που συνυπάρχουν δηµιουργώντας µια διαφάνεια, είναι αρκετά αφαιρετικά. Ζωγραφική, εγκαταστάσεις, video, φως, είναι τα υλικά που άλλοτε αποτυπώνουν και άλλοτε «οικοδοµούν» τα έργα του καλλιτέχνη.

39 ΝΟΕ 2007-ΙΑΝ 2008

40 ΘΕΑΤΡΟ

∆ηµοτικό Θέατρο Ναυπλίου

©Γιάννης Αλεφάντου

Το Δηµοτικό Θέατρο Ναυπλίου µετά το έργο του Γιώργου Ρούσσου ΕΥΤΥΧΩΣ ΤΡΕΛΑΘΗΚΑ παρουσιάζει για λίγες παραστάσεις το αποτέλεσµα της δουλειάς ενός θεατρικού εργαστηρίου µε θέµα το σύγχρονο νεοελληνικό έργο. Έξι ηθοποιοί ασχολήθηκαν µε το έργο του Άκη Δήµου ΝΤΕΣΤΙΝΥ και πειραµατίστηκαν µε τις λέξεις, τις ιδέες και τις εικόνες του συγγραφέα. Είναι η αρχή µιας προσπάθειας που θα συνεχιστεί... Δύο γυναίκες ή µάλλον δύο κορίτσια, ένα καλοκαιρινό βράδυ συζητάνε για άντρες. Για άντρες που πέρασαν από τη ζωή τους, για άντρες που τις κορόιδεψαν και για άντρες που τους περιµένουν. Ονειρεύονται. Μαγειρεύουν µια µακαρονάδα µε αντσούγιες και κάπαρη και καταστρώνουν ένα γλυκό σχέδιο εκδίκησης. Η επόµενη νύχτα τους αποκαλύπτει πολλά. Τις αλλάζει και ξεδιπλώνει µπροστά τους χάρτες άγνωστων νησιών. Θα ταξιδέψουν για πρώτη φορά στη ζωή τους. Παίζουν: Άννα: Ζίνα Χατζηιωάννου, Πέγκυ Νόνη, Ελπίδα Κοµιανού Ρεβέκκα: Λένα Καζάκη, Ράνια Κουϊκόγλου, Γιάννα Βασιλείου Σκηνοθεσία: Σέργιος Γκάκας Σκηνικό: Νίκος Τσιπόκας Κοστούµια:Οι ηθοποιοί Φωτισµοί: Μάνος Σταθόπουλος Βοηθός σκηνοθέτη: Θεοδώρα Σαρρησάββα Παραστάσεις: 14, 15, 16, 22, 23, 29, 30 Μαρτίου 2008, στο “Τριανόν” στην πλατεία Συντάγµατος Ναυπλίου.

©Γιάννης Αλεφάντου

Ντέστινυ

41 ΝΟΕ 2007-ΙΑΝ 2008 ΘΕΑΤΡΟ

Θεατρική οµάδα καθηγητών νοµού Ηρακλείου

Νικηφόρος Φωκάς

42 ΘΕΑΤΡΟ

Η Θεατρική Οµάδα της ΕΛΜΕ Νοµού Ηρακλείου (ΘΟΚΝΗ) σχηµατίστηκε το 1999 και υπήρξε ιδέα-πράξη του τότε προέδρου της, κ. Νίκου Αλεξάκη. Μετά από πρόσκλησή του προς συναδέλφουςκαθηγητές δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης, οι οποίοι πρωτίστως ασχολούνταν µε το θέατρο στο σχολείο και δευτερευόντως –αλλά εξίσου σηµαντικά – εντρυφούσαν στο θέατρο σε όποια µορφή και έκφανση, άρχισε να δηµιουργείται ο πυρήνας που σε λίγους µόνο µήνες θα παρουσίαζε επιτυχώς την πρώτη του προσπάθεια. Στόχος υπήρξε (και παραµένει) η έκφραση των συναδέλφων µέσα από την Τέχνη και η καίρια κοινωνική τους παρέµβαση µέσω αυτής. Το ίδιο, ωστόσο, συνέβη και µε αντίστοιχες οµάδες µουσικής, εικαστικών, λογοτεχνίας κ.λπ. – συνιστώντας µάλλον µια ξεχωριστή περίπτωση συνδικαλιστικού οργάνου, το οποίο σε στιγµές δύσκολες για τον κλάδο και πέρα από στενές παραταξιακές αγκυλώσεις, ‘άνοιγε’ τις δυνάµεις και τις δυνατότητές του προς την πραγµατικότητα, την καλλιτεχνική δηµιουργία και την ουσιαστική λειτουργία του. Τον Ιούλιο του 1999 η ΘΟΚΝΗ παρουσίασε την πρώτη παράστασή της, τις ΤΡΩΑΔΕΣ του Ευριπίδη µε αφορµή τον πόλεµο στη γειτονική Γιουγκοσλαβία. Οι πρώτες παραστάσεις δόθηκαν στο παλιό ερειπωµένο νοσοκοµείο ‘Πανάνειο’ της πόλης του Ηρακλείου. Ακολούθησαν τα παρακάτω έργα : 2000 : « 6+4 ΨΕΜΑΤΑ ΠΟΥ ΛΕΝΕ ΤΗΝ ΑΛΗΘΕΙΑ » (σειρά µονόπρακτων-µονολόγων των Κοκτώ, Ουίλιαµς, Στρίντµπεργκ, Τσέχωφ, Μπένετ, Κολτές) 2001 : ΠΕΡΣΕΣ του Αισχύλου (οι πρώτες παραστάσεις δόθηκαν στα ενετικά τείχη της πόλης) 2005 : ΝΕΡΑΙ∆Α του Ζαν Ζιρωντού 2006 : ΣΗΜΕΙΟΝ (θεατρικό δρώµενο µε δραµατοποιηµένα κείµενα ελλήνων συγγραφέων και τραγούδια) 2007 : ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ ΦΩΚΑΣ του Νίκου Καζαντζάκη Οι παραστάσεις της ΘΟΚΝΗ περιόδευσαν σε πόλεις και χωριά της Κρήτης, στην Αθήνα, στην Κύπρο κ.α., µε µεγάλη επιτυχία και ανταπόκριση, ορίζοντας λιτά και ποιοτικά το µέγεθος και την έννοια των ερασιτεχνών του Θεάτρου. Παράλληλα µε το καθαυτό θεατρικό της έργο, η ΘΟΚΝΗ συµµετείχε (επιµέλεια, παρουσιάσεις) σε πολλές µουσικές και λογοτεχνικές

εκδηλώσεις της ΕΛΜΕ, της Ένωσης Φιλολόγων και άλλων φορέων. Κυρίως, όµως, υπήρξε και συνεχίζει να είναι ο βασικός διοργανωτής των επτά (7) Συναντήσεων για τη Θεατρική Αγωγή στην Εκπαίδευση (2001-2007), που πραγµατοποιούνται στο Ηράκλειο και αφορούν στο ρόλο των παραστατικών τεχνών στο σχολείο. Οι Συναντήσεις αυτές έχουν προπάντων επιµορφωτικό χαρακτήρα και περιλαµβάνουν εισηγήσεις, σεµινάρια-εργαστήρια και καλλιτεχνικές εκδηλώσεις από ανθρώπους του Θεάτρου, της Τέχνης και της Θεατρικής Εκπαίδευσης. Η µεγάλη συµµετοχή σ’ αυτές συναδέλφων-καθηγητών, δασκάλων, φοιτητών, πανεπιστηµιακών καθώς και κοινού, αποδεικνύει το εύρος, το ενδιαφέρον και τη σηµασία του Θεάτρου στο σχολείο. Τέλος, µόλις κυκλοφόρησε ο δίσκος «Κ. Π. Καβάφης / Εν φαντασία και λόγω / Θεατρικές αναγνώσεις». Πρόκειται για αναγνώσεις θεατρικής µορφής όλων των ποιηµάτων του Κ. Π. Καβάφη, τα οποία βρίσκονται στα σχολικά εγχειρίδια Γυµνασίου, Λυκείου και ΕΠΑΛ-ΕΠΑΣ. Τις αναγνώσεις έκαναν µέλη της ΘΟΚΝΗ, ενώ ο νέος ηρακλειώτης συνθέτης Δηµήτρης Χατζάκης τις ‘έντυσε’ µε µουσική. Η εργασία αυτή, η οποία ξεκίνησε το 2004 και ολοκληρώθηκε το 2007, υποστηρίχτηκε από την Περιφέρεια Κρήτης και θα διανεµηθεί αρχικώς δωρεάν ως εποπτικό υλικό σε όλα τα σχολεία της Κρήτης. Η ΘΟΚΝΗ διανύει σήµερα τον ένατο χρόνο ύπαρξής της, αριθµεί περί τα σαράντα µέλη (καθηγητές διαφόρων ειδικοτήτων), παραµένει ανοικτή σε όποιον θα επιθυµούσε να συµµετάσχει και διαθέτει δικό της χώρο σε σχολικό συγκρότηµα της πόλης, όπου γίνονται οι τακτικές συναντήσεις της µε σεµινάρια-εργαστήρια και οι πρόβες. Έχει υποστηριχτεί από όλα τα Διοικητικά Συµβούλια της ΕΛΜΕ έως τώρα και οφείλει την συνέχειά της τόσο στα σταθερά παλαιά µέλη της όσο και στα νέα (όχι µόνο ηλικιακά) που την ανανεώνουν κάθε καινούργια σχολική χρονιά. Νίκος Καζαντζάκης “Νικηφόρος Φωκάς” Η Θεατρική Οµάδα Καθηγητών της ΕΛΜΕ Νοµού Ηρακλείου (ΘΟΚΝΗ) συµµετέχοντας στον εορτασµό για τα πενήντα χρόνια από τον θάνατο του µεγάλου κρητικού και παγκόσµιου συγγραφέα Νίκου Καζαντζάκη, παρουσιάζει την παράσταση : «ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ ΦΩΚΑΣ».

43 ΝΟΕ 2007-ΙΑΝ 2008

Οι πρώτες παραστάσεις δόθηκαν τον Δεκέµβριο του 2007 (14, 15 & 16 Δεκεµβρίου 2007, Θέατρο Φοιτητικού Κέντρου του Πανεπιστηµίου Κρήτης, Βούτες / Ηράκλειο). Αποσπάσµατα του έργου είχαν ήδη παρουσιαστεί στις 24 Νοεµβρίου 2007 στο Παγκρήτιο Μαθητικό Συνέδριο «Ο Νίκος Καζαντζάκης, πολίτης του κόσµου» στις Μελέσες του Δήµου «Νίκος Καζανζτάκης» µε εξαιρετικά θετικές κριτικές. Η παράσταση επαναλαµβάνεται στο Ηράκλειο στον ίδιο χώρο στις 15, 16 & 17 Φεβρουαρίου 2008, ενώ προγραµµατίζονται οι παραστάσεις εντός και εκτός Κρήτης. Τον Απρίλιο του 2008 το έργο περιοδεύει στην Κύπρο ύστερα από πρόσκληση της Παγκύπριας Ένωσης Φιλολόγων και της ΟΕΛΜΕ Κύπρου. Αξίζει να σηµειωθεί πως το θεατρικό αυτό έργο του Ν. Καζαντζάκη, το οποίο ανήκει στις ‘τραγωδίες µε βυζαντινά θέµατα’ και τόσο καίρια σχετίζεται µε την Κρήτη λόγω του Νικηφόρου Φωκά (ανακατάληψη της Κρήτης από τους Σαρακηνούς το 961 µ.Χ.), παίζεται για δεύτερη φορά στην Ελλάδα. Η πρώτη του παρουσίαση έγινε το 1984 από το ΔΗΠΕΘΕ Κρήτης σε σκηνοθεσία Π. Παγανόπουλου. Ο Νίκος Καζαντζάκης γράφει σε πρώτη µορφή τον Νικηφόρο Φωκά το 1915 (χρονιά που επισκέπτεται για µήνες το Άγιο Όρος µε τον Άγγελο Σικελιανό). Η τελική του επεξεργασία εκδίδεται το 1939. Ιστορία και µεταφυσική δένονται στον Νικηφόρο : το έργο διαδραµατίζεται την 10η Δεκεµβρίου 969 στο Ιερόν Παλάτιον στην Κωνσταντινούπολη. Πρόκειται για την τελευταία ηµέρα ζωής του Νικηφόρου, µια και το βράδυ αυτό η αυτοκράτειρα και γυναίκα του Θεοφανώ µε την συνεργεία του Ιωάννη Τσιµισκή θα τον δολοφονήσουν. Τις

τελευταίες του ώρες ο Νικηφόρος (µε την παρέµβαση της ποιητικής γλώσσας και της µεταφυσικής αγωνίας του Καζαντζάκη) βλέπει εµπρός του όλον τον αγώνα του να συνενώσει και να υπερβεί τον πολέµαρχο-στρατηγό µε τον ασκητή. Γύρω του προσωποποιηµένες (θεατρικό εύρηµα του Καζαντζάκη) οι χώρες που έχει σκλαβώσει κι υποτάξει στ’ όνοµα του Χριστού, τον επιβουλεύονται. Κι ακόµα, οι Δήµαρχοι και ο λαός της Πόλης που τον προγκάει, οι στρατηγοί του (Βούρτσης, Τσιµισκής) που τον προδίνουν, η νεαρή αυτοκράτειρα Θεοφανώ που πρωτοστατεί στην εξόντωσή του γητεύοντάς τον µε τα γυναικεία κάλλη της, ο αγιορείτης πνευµατικός του Αθανάσιος, που τον περιµένει να εγκαταλείψει τα εγκόσµια και ν’ αποσυρθεί στο κελί που του ετοιµάζει, τέλος ο ίδιος ο Χριστός σε µια ‘λεκτική’ φιλοσοφική µονοµαχία µέσα στην Αγιά Σοφιά. Πρώιµο έργο του Καζαντζάκη, ο Νικηφόρος Φωκάς απηχεί τις νιτσεϊκές του αναζητήσεις στην αγωνία και την ευθύνη του ανθρώπου καθώς και τον αγώνα του προς την συνείδηση του θανάτου. Η παράσταση παρουσιάζεται σε σκηνοθεσία-δραµατουργική επεξεργασία του Αντώνη Περαντωνάκη. Μουσική επιµέλεια του Γιώργου Μιχελουδάκη και του Δηµήτρη Χατζάκη, ενδυµατολογική της Ντεσισλάβα Τοπάλοβα, µουσική διδασκαλία της Άρτεµις Μανουρά, ψιµύθια του Κωνσταντίνου Μανιά, και υπεύθυνη σκηνής την Μαρία Παναγιωτάκη. Παίζουν είκοσι τρία (23) µέλη της Θεατρικής Οµάδας. Με λιτή σκηνική άποψη, έντονο εικαστικό ύφος και κινησιολογία, δίνεται έµφαση στην απόδοση του ποιητικού λόγου του Καζαντζάκη και στην ερµηνεία των ηρώων-ρόλων.

44 ΘΕΑΤΡΟ

To ∆Η.ΘΕ.ΝΑ. «όχηµα» απόδρασης

«Ευτυχώς τρελάθηκα στη φυλακή»!!!

κείµενο Κυριάκος Σάµιος

Πώς ένα παιδί συναρµολογεί το ξύλινο αλογάκι του, διαλέγει την θέση οκλαδόν, παρατηρεί, δοκιµάζει τα κοµµάτια, ταιριάζει και συνδέει, συµπληρώνει, και σχηµατοποιεί τον σωµατότυπο του ξύλινου παιχνιδιού; Κάπως έτσι στις Αγροτικές Φυλακές Τίρυνθας στεκόµαι στα σκαλοπάτια που οδηγούν στην αίθουσα εκδηλώσεων. Παρατηρώ τον προαύλιο χώρο, συνδέω, απο-συνδέω, ταιριάζω κοµµάτια µνήµης, στιγµές δηµιουργικών απο-δράσεων. Τότε Μάρτης-Απρίλης 1988.Το απόγευµα στο τελείωµά του, ένα κράµα από ψιθύρους, φωνές, αλλά και φλύαρες σιωπές, όλα µαζί κάτι σαν προϊόντα αργαλιού, πλέκονται µέσα µου. Για δες λοιπόν τώρα 2008. Η γεωγραφία του χώρου ασάλευτη, η περίµετρος του προαυλισµού µήτε σπιθαµή δεν έχει αβγατίσει. Ο καλπασµός της σκέψης µου διαχέεται στο εσωτερικό της αίθουσας. Φώτα χορεύουν επάνω στη σκηνή, οι φωνές του Σέργιου Γκάκα και του Νίκου Πόγκα οδηγούν τους ηθοποιούς του Δηµοτικού Θεάτρου Ναυπλίου πάνω στη σκηνή, δοκιµάζουν τις τελευταίες λεπτοµέρειες. Σε λίγο επί σκηνής η θεατρική παράσταση «ευτυχώς τρελάθηκα» του Γιώργου Ρούσσου ως «ελικόπτερο φυγής» προσγειώνεται ενώπιον ανθρώπων κρατουµένων. Έξω υγρασία βαριά και αδυσώπητη. Μέσα το ίδιο. Όµως από µόνη της δεν κάνει τη βραδιά στις Αγροτικές Φυλακές Τίρυνθας ξεχωριστή. Μήτε η κινητικότητα των υπαλλήλων στο αρχιφυλακείο, και το

άψογο «ξεδίπλωµα» της προετοιµασίας για την «επι-χείρηση» πολιτισµού στην ιστορική θεατρική σκηνή των Αγροτικών Φυλακών Τίρυνθας. Ούτε πάλι τα αµήχανα βλέµµατα των ηθοποιών του Δηµοτικού Θεάτρου Ναυπλίου τα οποία µπλέκονται, σκοντάφτουν, στην άγνωστη περιρρέουσα ατµόσφαιρα. Ο πυρήνας της βραδιάς είναι το γεγονός ότι το «ευτυχώς τρελάθηκα» προξένησε στους θεατές κρατούµενους ευχάριστο «πανικό». Απόλαυσαν την παράσταση, ταξίδεψαν, κυρίως όµως τους δόθηκε η ευκαιρία να ανακαλύψουν «το συναισθηµατικό τους σώµα». Ταυτόχρονα υποδύοντας έστω τον ρόλο του θεατή συµµετείχαν σε µια «οµαδική πνευµατική απόδραση». Και όλα αυτά µε αφορµή το θέατρο!!! Τότε οι κρατούµενοι σε ρόλο ηθοποιού Τώρα οι κρατούµενοι σε ρόλο θεατή Ναι η υγρασία είναι βαριά, ωστόσο αποδεικνύεται αδύναµη να αντισταθεί στο ζεστό χειροκρότηµα των κρατουµένων θεατών. Τότε (1984,1988) οι κρατούµενοι σε ρόλο ηθοποιού. Τώρα οι κρατούµενοι σε ρόλο θεατή. Θαρρώ πως είναι χρήσιµο για την ευρύτερη κοινωνία µας, µε αφορµή την παράσταση του Δηµοτικού Θεάτρου Ναυπλίου να καλλιεργηθεί η θεατρική φλόγα η οποία ενυπάρχει στη σκηνή των Αγροτικών φυλακών Τίρυνθας από το 1984 (Βέρα, Δ. Κεχαΐδη), 1988 (Τάβλι, Δ. Κεχαΐδη), ώστε να καρποφορήσει η ενότητα: κρατούµενοι σε

45

Τότε οι κρατούµενοι σε ρόλο ηθοποιού

Τώρα οι κρατούµενοι σε ρόλο θεατή

ρόλο ηθοποιού. Είτε έτσι, είτε αλλιώς, το θέατρο στη φυλακή, λειτουργεί ως συλλογική και «απελευθερωτική», προσπάθεια και συνάµα µάχιµη πράξη επικοινωνίας. Σκέψεις και προσανατολισµοί που αγγίζουν τους κρατούµενους ηθοποιούς! Κάτι που αντανακλάται από το περιεχόµενο του κειµένου που έγραψαν οι ίδιοι τότε (1988) όταν έλαβαν µέρος στη θεατρική παράσταση «Το τάβλι» του Δ. Κεχαΐδη. Έχω την αίσθηση αν µη τι άλλο πως είναι ένα κοινό να δίνουµε ευκαιρίες ώστε να ακούγεται η φωνή τους. Για το λόγο αυτό παραθέτω αυτούσιο το κείµενο από το πρόγραµµα εκείνης της παράστασης : «Aξιοποιώντας την ευκαιρία που µας δόθηκε κατά το διάστηµα της κράτησης µας, ασχοληθήκαµε µε το θέατρο για πρώτη φορά όλοι µας κι αυτό γιατί πιστεύουµε ότι το θέατρο, όπως και όλες οι µορφές τέχνης, δίνει τη δυνατότητα στον άνθρωπο να εξωτερικεύσει ορισµένα στοιχεία του ψυχικού του κόσµου σ’όποιο χώρο κι’ αν βρίσκεται, ακόµη και στη φυλακή. Είναι δεδοµένο ότι η φυλακή σαν χώρος και σαν κατεστηµένο έχει τη τάση να ισοπεδώνει τους χαρακτήρες. Έτσι στη προσπάθεια του ο καθένας να περισώσει και να προβάλει κάποια στοιχεία έστω της προσωπικότητας του, έρχεται αντιµέτωπος µε το περιβάλλοντα χώρο και τους ανθρώπους που κινούνται σ’αυτόν, παρόλο που θάπρεπε να τους ενώνει η κοινή τους µοίρα. Εξαίρεση σ’αυτό το κανόνα, όπως αποδείχθηκε, αποτελούν οι κάποιες καλλιτεχνικές ενασχολήσεις και κυρίως το θέατρο που απαιτεί οµαδική εργασία και µας έδωσε έτσι µία ευκαιρία επαφής και επικοινωνίας. Στο τάβλι βγαίνουν χαρακτήρες, καθόλου σπάνιοι για τα δεδοµένα του τόπου µας, ακόµη και τα σηµερινά. Επισηµαίνεται η ανάγκη του ανθρώπου να ξεφύγει από το αδιέξοδο έστω και µέσα απ’ τα µονοπάτια του ονείρου και της αυταπάτης. Στη παράσταση που θα δείτε µπορεί να µη διακρίνετε επαγγελµατισµό. Ελπίζουµε όµως να διακρίνετε κάτι από ανθρώπους ειλικρινείς, που έχουν τη τάση να εµβαθύνουν στη καθηµερινότητα και να τη κριτικάρουν. Ανθρώπους που δεν απορρίπτουν κανένα και τίποτα και που αντιµετωπίζουν το κάθε τι ανθρώπινα όχι απάνθρωπα.» Κ.∆.-Τ.Κ.-Κ.Α.-Β.Μ.-∆.Χ.

ΝΟΕ 2007-ΙΑΝ 2008

46 ΘΕΑΤΡΟ

Κριτική παρουσίαση

Πού είσαι;

κείµενο Κατερίνα ∆ιακουµάκου Επί πτυχίο Φοιτήτρια Θεατρολογίας του Τµήµατος Θεατρικών Σπουδών Ναυπλίου

Η θεατρική οµάδα ΗΩΣ στο πλαίσιο διπλωµατικής εργασίας µελών της, τελειόφοιτων του Τµήµατος Θεατρικών Σπουδών Ναυπλίου στο Θέατρο «Τριανόν» παρουσίασε το έργο «Που είσαι;». Το «Που είσαι;» είναι µονόπρακτο θεατρικό έργο που προέκυψε από devising µε αφορµή το θεατρικό έργο «Τα τέσσερα κοριτσάκια» του Pablo Picasso. Το µόνο που κρατήθηκε είναι το τραγούδι που µελοποιήθηκε από την Άννα Βουρλιώτου και τα ονόµατα, όπως µας ενηµερώνουν στο πρόγραµµα της παράστασης. «Δεν θα πάµε πια στο δάσος…», ανάβουν τα φώτα. Η Πωλέτα (Άννα Βουρλιώτου) και η Υβέττα (Εύα Παπαγεωργοπούλου) αρχίζουν το παιχνίδι µε το χρόνο. Η Πωλέτα υποδύθηκε µε άνεση την παιδική ηλικία, όµως δεν έκφρασε δυναµικά την εφηβική σε αντίθεση µε την ώριµη γυναίκα των 35 που είναι τρελαµένη, την προλαβαίνουν τα γεγονότα και προσπαθεί να αντιδράσει· το σώµα της ηθοποιού µιλούσε. Η Υβέττα φαίνεται να προβληµατίστηκε αρκετά µε την παιδική ηλικία, έτσι διοχέτευσε την υποκριτική της ένταση στην εφηβεία και την ώριµη γυναίκα που δεν µπορεί να αισθανθεί µητέρα, λόγω προηγούµενων εκτρώσεων. Επίσης, κατάφεραν να ισορροπήσουν στις γρήγορες αλλαγές ηλικίας – χρόνου και να παίξουν µε τα συναισθήµατα των θεατών. Η σκηνοθέτιδα Μαρλού Νικολαΐδη πειραµατίστηκε αρκετά µαζί µε τις ηθοποιούς της για να βγάλουν ένα αποσπασµατικά δοµηµένο και βιωµένο κείµενο υπό την έννοια ότι είδαµε κοµµάτια της παράλληλης ζωής δύο φιλενάδων µε αρχή, µέση και τέλος, εκφρασµένα µε λόγο «προσωπικό» που άγγιξε το κοινό και το οδήγησε από τη

χαρά, τη νοσταλγία στην συγκίνηση. Την όψη της παράστασης φρόντισαν οι σκηνογράφοι Καλλιόπη Μανιώρου και Μαρία Ρέππα επιλέγοντας ένα λιτό, ρεαλιστικό σκηνικό από χάρτινες κούτες, τις οποίες µετέφεραν οι ηθοποιοί κατά τη δράση µε αποτέλεσµα να αλλάζει σε κάθε σκηνή ο χώρος. Στην ίδια λογική κινήθηκαν τα κοστούµια που έβγαζαν και έβαζαν οι ηθοποιοί επί σκηνής ανάλογα µε την ηλικία· τους είδαµε να µεγαλώνουν, να εξελίσσονται και µαζί τους και εµείς. Ο φωτισµός ένωνε και χώριζε τον σκηνή κατά περίπτωση, παράλληλα η µουσική λειτούργησε επικουρικά στη δράση. Εν κατακλείδι, ήταν µια καλοδουλεµένη πειραµατική παράσταση. Από την µια πλευρά δόθηκε έµφαση σε σκηνικά αντικείµενα που ήταν ζωτικής σηµασίας για τις ηρωίδες, όπως το κλουβί και το πανί και από την άλλη ήταν µεγάλη η συναισθηµατική εµπλοκή του κοινού, δεν ξέρω το πώς και το γιατί αλλά συνέβη.

47 ΝΟΕ 2007-ΙΑΝ 2008

48 ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ

10ο Φεστιβάλ Ντοκιµαντέρ Θεσσαλονίκης

Εικόνες του 21ου Αιώνα

Το Φεστιβάλ Ντοκιµαντέρ Θεσσαλονίκης ξεκίνησε το ταξίδι του στις Εικόνες του 21ου Αιώνα το Μάρτιο του 1999, στο κατώφλι της νέας χιλιετίας. Το ταξίδι αυτό, συναρπαστικό όσο και αποκαλυπτικό, µετρά ήδη πολύ σηµαντικούς σταθµούς και κλείνει φέτος 10 χρόνια ζωής. Το 10ο Φεστιβάλ Ντοκιµαντέρ Θεσσαλονίκης - Εικόνες του 21ου αιώνα, το οποίο θα πραγµατοποιηθεί από τις 7 έως τις 16 Μαρτίου στο πλαίσιο της ετήσιας δραστηριότητας του Φεστιβάλ Κινηµατογράφου Θεσσαλονίκης, γιορτάζει για δέκατη συναπτή χρονιά την ανήσυχη, σε διαρκή αναµόρφωση και εγρήγορση, τέχνη του ντοκιµαντέρ, ψάχνοντας για µια ακόµη φορά τις εικόνες εκείνες της κοινωνικής, ιστορικής, πολιτικής και, πάνω από όλα, ανθρώπινης πραγµατικότητας του νέου αιώνα, που λειτουργούν ως εφαλτήριο για περιπετειώδεις κινηµατογραφικές περιπλανήσεις. Με αφορµή τον επετειακό χαρακτήρα της φετινής διοργάνωσης, η αφίσα του 10ου Φεστιβάλ Ντοκιµαντέρ Θεσσαλονίκης, θα τυπωθεί σε 100 συλλεκτικά αριθµηµένα αντίτυπα σε καµβά (60Χ80 cm), τα οποία θα διατεθούν προς πώληση. Στην αφίσα, την οποία φιλοτέχνησε ο Γιώργος Τσαγγάρης συνδέοντας µε ευρηµατικό τρόπο το παρελθόν και το παρόν του φεστιβάλ, συναντιούνται σπουδαίοι δηµιουργοί που φιλοξενήθηκαν και θα φιλοξενηθούν από τη διοργάνωση. Χρόνο µε το χρόνο οι «συνοδοιπόροι» του φεστιβάλ πληθαίνουν – πέρυσι το παρακολούθησαν πάνω από 35.000 θεατές - κάτι που αποδεικνύει όχι µόνο το ολοένα και αυξανόµενο ενδιαφέρον για

τις ταινίες τεκµηρίωσης, αλλά και την επιτυχία της διοργάνωσης, που κατάφερε πολύ γρήγορα να καθιερωθεί στη συνείδηση επαγγελµατιών και κοινού ως µια από τις σηµαντικότερες του χώρου. Είναι χαρακτηριστικό πως ο αριθµός των αιτήσεων συµµετοχής στο φετινό Φεστιβάλ Ντοκιµαντέρ Θεσσαλονίκης έφτασε τις 1000 ταινίες για το Διεθνές και τις 100 για το Ελληνικό πρόγραµµα, όπως αναφέρει ο εµπνευστής και καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ Ντοκιµαντέρ Θεσσαλονίκης – Εικόνες του 21ου αιώνα, Δηµήτρης Εϊπίδης. Αντίστοιχα µεγάλη είναι και η συµµετοχή των επισκεπτών στις παράλληλες εκδηλώσεις που διοργανώνονται κάθε χρόνο και οι οποίες συνεισφέρουν αποφασιστικά στη σφαιρική παρουσίαση των ζητηµάτων που επιχειρεί να φωτίσει το Φεστιβάλ. Το 10ο Φεστιβάλ Ντοκιµαντέρ Θεσσαλονίκης φιλοδοξεί και φέτος, µέσα από το πολυσυλλεκτικό πρόγραµµα του - µια επιλογή από ότι καλύτερο συµβαίνει αυτή τη στιγµή στο χώρο - αλλά και τις παράλληλες δράσεις του, να ενηµερώσει, να κινητοποιήσει αλλά και να συγκινήσει το κοινό του. Πιο αναλυτικά, τα highlights του 10ου Φεστιβάλ Ντοκιµαντέρ Θεσσαλονίκης – Εικόνες του 21ου Αιώνα είναι τα εξής:

Θεµατικά αφιερώµατα •Τα πρόσωπα του φασισµού Η νύχτα της 9ης προς τη 10η Νοεµβρίου του 1938 έµεινε γνωστή στην Ιστορία ως «Kristallnacht» ή «Νύχτα των Σπασµένων Κρυστάλ-

49

©motion team/Βερβερίδης

ΝΟΕ 2007-ΙΑΝ 2008

λων». Κατά τη διάρκεια εκείνης της νύχτας και της ηµέρας που ακο-

•Προσεγγίζοντας τη φύση

λούθησε πραγµατοποιήθηκε ένα µαζικό πογκρόµ στη Γερµανία και

Εν έτει 2008, αλλοτινά σενάρια της πιο δυσοίωνης επιστηµο-

την Αυστρία που είχε ως στόχο τους Εβραίους πολίτες. Αυτό ήταν

νικής φαντασίας, βρίσκονται σε απόσταση αναπνοής από την

το πρώτο βήµα για την συστηµατική δίωξη και µαζική δολοφονία

υλοποίησή τους. Οι κλιµατικές αλλαγές έχουν υπερβεί τα όρια

των Εβραίων σε όλη την Ευρώπη, γνωστή σήµερα ως Ολοκαύτωµα.

του ανησυχητικού και ο ρυθµός µε τον οποίο ο άνθρωπος λεηλατεί τη φύση είναι ταχύτερος από τον ρυθµό µε τον οποίο το

Με αφορµή τα 70 χρόνια από την νύχτα αυτή, το 10ο Φεστιβάλ

οικοσύστηµα επουλώνει τις πληγές του. Στην Ελλάδα, µετά τις

Ντοκιµαντέρ Θεσσαλονίκης επικεντρώνεται στα Πρόσωπα του

καταστροφικές πυρκαγιές του περασµένου καλοκαιριού σε Πε-

φασισµού, οργανώνοντας αφιέρωµα αλλά και συζήτηση πάνω στο

λοπόννησο, Εύβοια και Αττική, πολλή συζήτηση έγινε σε θεσµικό

θέµα. Η γενοκτονία της Ρουάντα, η σφαγή της Ζεµπρέβνιτσα, οι

επίπεδο τόσο για την πρόληψη ανάλογων µελλοντικών κατα-

Κόκκινοι Κµέρ της Καµπότζης είναι παραδείγµατα από το πρόσφα-

στροφών όσο και για την αποκατάσταση των δασών που κάηκαν.

το παρελθόν που αποδεικνύουν ότι ο φασισµός και η ανθρώπινη κτηνωδία εξακολουθεί να υφίσταται παγκοσµίως µε τον πιο βάναυ-

Το 10ο Φεστιβάλ Ντοκιµαντέρ Θεσσαλονίκης ανταποκρίνεται στο

σο τρόπο. Βιρµανία, Νταρφούρ και, εσχάτως, Κένυα καθιστούν τη

πιο βροντερό SOS που έχει εκπέµψει ποτέ η φύση, διοργανώνο-

συγκεκριµένη ενότητα όχι µόνο επίκαιρη αλλά και επιβεβληµένη.

ντας το θεµατικό αφιέρωµα «Προσεγγίζοντας τη φυση», κάνοντας

50 ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ

έκκληση στους πολίτες του πλανήτη να ενηµερωθούν, να κινητοποιηθούν, να δράσουν. Αφιερώµατα σε πρόσωπα •ΤΖΟ ΜΠΕΡΛΙΝΤΖΕΡ – ΜΠΡΟΥΣ ΣΙΝΟΦΣΚΙ Δηµιουργική Σκέψη (Creative Thinking) είναι το όνοµα της ανεξάρτητης εταιρίας παραγωγής που διευθύνει ο Tζο Mπέρλιντζερ µαζί µε τον συνεργάτη του Mπρους Σινόφσκι. Ένα όνοµα που ταιριάζει απόλυτα τόσο µε την ιδιοσυγκρασία, όσο και µε τη µεθοδολογία των δύο αµερικανών δηµιουργών. Eκπρόσωποι ενός κινηµατογράφου άµεσου, που βασίζεται στην ενδελεχή παρατήρηση και τροφοδοτείται από το απρόβλεπτο, πολύ κοντά στην παράδοση των συµπατριωτών τους Φρέντερικ Γουάιζµαν και Pίτσαρντ Λίκοκ, οι Mπέρλιντζερ και Σινόφσκι ήρθαν στο προσκήνιο στις αρχές της δεκαετίας του ‘90 µε το ντοκιµαντέρ Brother’s keeper. Με αφετηρία µια υπόθεση φόνου σε µια αγροτική κωµόπολη της Νέας Υόρκης, το φιλµ εξερευνά το θέµα του κοινωνικού περιθωρίου και των προκαταλήψεων που το συνοδεύουν, ένα θέµα που «πρωταγωνιστεί», εµµέσως ή αµέσως, στο µεγαλύτερο µέρος της µέχρι τώρα φιλµογραφίας του πολυβραβευµένου δηµιουργικού διδύµου. Οι θεατές του 10ου Φεστιβάλ Ντοκιµαντέρ Θεσσαλονίκης θα έχουν την ευκαιρία να το συζητήσουν µαζί τους, ανάµεσα, φυσικά, σε πολλά ακόµα θέµατα που άπτονται της πρακτικής αλλά και της δεοντολογίας του χώρου, στο masterclass που θα δώσουν στο πλαίσιο του αναδροµικού αφιερώµατος στο έργο τους.

•ΑΡΤΟ ΧΑΛΟΝΕΝ Στον Άρτο Χαλόνεν, απ’ τους σηµαντικότερους σκηνοθέτες της νεότερης γενιάς Φινλανδών δηµιουργών, πραγµατοποιεί φέτος αφιέρωµα το 10ο Φεστιβάλ Ντοκιµαντέρ Θεσσαλονίκης. Ο Άρτο Χαλόνεν, έχει θέσει εαυτόν σε επαγρύπνηση, προκειµένου να αφουγκραστεί τα µηνύµατα των καιρών και να δώσει φωνή σε όσους έχουν ανάγκη να ακουστούν. Ανήσυχος καλλιτέχνης, τολµηρός ντοκιµαντερίστας, πολυσχιδής δηµιουργός, ο Άρτο Χαλόνεν, είναι ιδρυτής του Φεστιβάλ Ντοκιµαντέρ του Ελσίνκι DocPoint, του σηµαντικότερου φεστιβάλ ντοκιµαντέρ των σκανδιναβικών χωρών, αλλά και της εταιρείας παραγωγής Art Films Production AFP Ltd, που στηρίζει και αναδεικνύει τον ανεξάρτητο, εµπνευσµένο, αιχµηρό κινηµατογράφο. Κινηµατογραφικό έργο και ανθρωπιστική δράση είναι για τον Άρτο Χαλόνεν, αν όχι ταυτόσηµα, σίγουρα αλληλένδετα. Και για τα δυο έχει τιµηθεί, τόσο από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Humanitarian Award, 1998), όσο και από το υπουργείο Πολιτισµού της Φινλανδίας (Μεγάλο Βραβείο Τεχνών, 2005). Ο Φινλανδός δηµιουργός θα βρεθεί στη Θεσσαλονίκη µε αφορµή το αφιέρωµα, θα παρουσιάσει τις ταινίες του και θα συνοµιλήσει µε το κοινό.

•ΣΩΤΗΡΗΣ ∆ΑΝΕΖΗΣ Από το 2003, η µηνιαία σειρά τηλεοπτικών ντοκιµαντέρ Εµπόλεµη Ζώνη και ο δηµιουργός της Σωτήρης Δανέζης µεταφέρουν τους τηλεθεατές του Mega στα πιο «θερµά» σηµεία του πλανήτη, µέσα από άγνωστες ή λιγότερο γνωστές ιστορίες του κόσµου που

51 ΝΟΕ 2007-ΙΑΝ 2008

Tζο Mπέρλιντζερ

Mπρους Σινόφσκι

ζούµε. Με σπάνιες εικόνες, αποκαλυπτικές µαρτυρίες και ντοκουµέντα, τα ντοκιµαντέρ της σειράς, αφηγούνται κινηµατογραφικά την περιπέτεια των ανθρώπων που βρίσκονται εγκλωβισµένοι στη δίνη µεγάλων κρίσεων και αναδεικνύουν σύγχρονα προβλήµατα αναζητώντας απαντήσεις σε κάθε τι που επηρεάζει το παρόν και απειλεί το µέλλον µας. Στα πρότυπα των «informative» ή «news and current affairs» ντοκιµαντέρ, τα 40, µέχρι σήµερα, επεισόδια της Εµπόλεµης Ζώνης, αποτέλεσµα µακροχρόνιας και εµπεριστατωµένης έρευνας, καταγράφουν µια αλήθεια κοινή: Οι εµπόλεµες ζώνες είναι πολύ περισσότερες από τους πολέµους που υπάρχουν στον κόσµο. Είναι κάθε σύγκρουση διαφορετικών ιδεών, κοινωνικών οµάδων, συµφερόντων και πολιτισµών µε επίκεντρο τον άνθρωπο. Το αφιέρωµα του φετινού Φεστιβάλ Ντοκιµαντέρ Θεσσαλονίκης στο Σωτήρη Δανέζη περιλαµβάνει µια επιλογή 10 ταινιών της σειράς, παραγωγής 2005-2007 ΤΟ ΒΡΑΒΕΙΟ ΚΟΙΝΟΥ ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΡΥΘΡΟ ΣΤΑΥΡΟ Το 10ο Φεστιβάλ Ντοκιµαντέρ - Εικόνες του 21ου Αιώνα συνεργάζεται για πρώτη φορά µε τον Ελληνικό Ερυθρό Σταυρό, σε µία πρωτότυπη και καινοτόµο δράση: Ο Ερυθρός Σταυρός θα είναι ο χορηγός των βραβείων κοινού της διοργάνωσης, δίνοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο, ώθηση στην προσπάθεια διάδοσης του εθελοντισµού στη χώρα µας. Αξίζει να σηµειωθεί ότι µοναδικά επίσηµα βραβεία του Φεστιβάλ Ντοκιµαντέρ Θεσσαλονίκης είναι αυτά του κοινού, γεγονός που τονίζει την ανάγκη για ενεργή συµµετοχή του θεατή στη

Άρτο Χαλόνεν

Σωτήρης Δανέζης

διαµόρφωση της πραγµατικότητας. Αυτή η έννοια της συµµετοχής στα κοινά είναι και η βάση του εθελοντισµού. Υπό το πρίσµα αυτό, η διττή αυτή συνεργασία του Φεστιβάλ Ντοκιµαντέρ Θεσσαλονίκης µε τον Ελληνικό Ερυθρό Σταυρό, εκφράζει τους κοινούς στόχους των δύο οργανισµών και τονίζει τη διαρκή προσπάθεια του Φεστιβάλ Ντοκιµαντέρ Θεσσαλονίκης να παραµένει ένας θεσµός που δραστηριοποιείται όχι µόνο σε καλλιτεχνικό αλλά και σε κοινωνικό επίπεδο. Με στόχο την ευρύτερη και ουσιαστικότερη προώθηση της ιδέας του Εθελοντισµού, την Κυριακή 16 Μαρτίου 2008 ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός συνδιοργανώνει µε το 10ο Φεστιβάλ Ντοκιµαντέρ Θεσσαλονίκης – Εικόνες του 21ου Αιώνα, ηµερίδα µε τίτλο Εθελοντισµός: Όσο υπάρχουν άνθρωποι. Η ηµερίδα εκφράζει την προσπάθεια της παγκόσµιας µη κυβερνητικής οργάνωσης να ανοίξει τις πύλες του εθελοντισµού στους νέους της χώρας µας, ιδέα που συνάδει απόλυτα µε τους κοινωνικούς στόχους του Φεστιβάλ Ντοκιµαντέρ Θεσσαλονίκης – Εικόνες του 21ου Αιώνα. Τα βραβεία Κοινού του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού που θα απονεµηθούν στη φετινή διοργάνωση είναι τέσσερα: - Δύο Βραβεία Κοινού που αφορούν σε ταινίες άνω των 45’ (µία ελληνική και µία ξένη) και συνοδεύονται από το χρηµατικό έπαθλο των 4.000 ευρώ για την καθεµία.

- Δύο Βραβεία Κοινού που αφορούν σε ταινίες κάτω των 45’ (µία ελληνική και µία ξένη). Συνοδεύονται από το χρηµατικό έπαθλο των 2.000 ευρώ για την καθεµία.

52 ΠΟΙΗΣΗ

Αγγλικό Τµήµα του Πανεπιστηµίου Αθηνών1

Λογοτεχνική Μετάφραση και το Ποιητικό Εργαστήρι

Σε µια ευρύτερη θεώρηση της µετάφρασης ως µιας εξαιρετικά δηµιουργικής διαδικασίας και στα πλαίσια της διδασκαλίας του µαθήµατος της Λογοτεχνικής Μετάφρασης λειτούργησε, το πρώτο εξάµηνο του τρέχοντος Ακαδηµαϊκού έτους, το «Ποιητικό Εργαστήρι» (Poetry Workshop) για τους φοιτητές του Ζ’ εξαµήνου. Με αυτό τον τρόπο, η επαφή των φοιτητών/τριών µε µια ποικιλία λογοτεχνικών κειµένων και η πρακτική τους άσκηση στη µετάφραση πεζού και ποιητικού λόγου ως µέρους της διαδικασίας αξιολόγησής τους, εισήλθε, σε προαιρετική βάση, και στην περιοχή της παραγωγής πρωτότυπων λογοτεχνικών κειµένων. Το µάθηµα της Λογοτεχνικής Μετάφρασης διδάσκεται από την Καθηγήτρια κ. Α. Παπακωνσταντίνου, η οποία, το εξάµηνο αυτό, επικουρείτο από τους Διδάκτορες Ε. Καµάτσου και Α. Πρωτοπαπά, ενώ ο τελευταίος ασχολήθηκε, ειδικότερα, µε το «Ποιητικό Εργαστήρι». Σκοπός του µαθήµατος της Λογοτεχνικής Μετάφρασης, ο οποίος περιγράφεται λεπτοµερώς στον Οδηγό Σπουδών του Τµήµατος, είναι η θεωρητική κατάρτιση των φοιτητών/τριών στη θεωρία της 1

Μετάφρασης και η πρακτική τους άσκηση στη µετάφραση διαφορετικών ειδών λογοτεχνικού λόγου: πεζογραφία, ποίηση και θέατρο. Από θεωρητικής απόψεως γίνεται, καταρχήν, ιστορική αναδροµή στις σχετικές θεωρίες, ενώ στη συνέχεια η µετάφραση εξετάζεται ως προϊόν και διαδικασία. Η µεταφραστική διαδικασία προσεγγίζεται κάτω από το πρίσµα της διδασκαλίας και των στρατηγικών µάθησης και µελετώνται διαφορετικά κείµενα, τα οποία αποτελούν την αφετηρία σύνδεσης των θεωρητικών προσεγγίσεων µε λογοτεχνικά κείµενα γραµµένα από διακεκριµένες µορφές στο χώρο της σύγχρονης λογοτεχνίας τόσο στην Ελλάδα όσο και σε αγγλόφωνες χώρες µεταφρασµένα από τη γλώσσα-πηγή στη γλώσσα-στόχο. Κείµενα συγγραφέων όπως οι Ernest Hemingway, Nanos Valaoritis, Robert Frost, Hilda Doolittle, Ezra Pound, Oscar Wilde και οι Κώστας Ταχτσής, Νίκος Καζαντζάκης, Κωνσταντίνος Καβάφης, Οδυσσέας Ελύτης, Γιώργος Σεφέρης, Ελένη Χαβιαρά-Δηµήτρης Κεχαΐδης, Γιώργος Σκούρτης µελετώνται ως σύγχρονες µορφές δηµιουργικής γραφής, ενώ οι πολλαπλές µεταφράσεις έργων τους από δόκιµους µεταφραστές/τριες αποτελούν το πρότυπο πάνω στο οποίο εργάζονται οι φοιτητές/τριες προκειµένου να κατα-

Τα κείµενα τα οποία έπονται του εισαγωγικού κειµένου αποτελούν εργασίες των φοιτητών στα πλαίσια του µαθήµατος της Λογοτεχνικής Μετάφρασης και του Ποιητικού Εργαστηρίου. Το εισαγωγικό κείµενο, εκτός από το χωρίο το οποίο έχει ληφθεί από τον Οδηγό Σπουδών του Τµήµατος, συνέγραψε ο Δρ. Αργυρός Πρωτοπαπάς, ο οποίος είχε και τη γενικότερη επιµέλεια του παρόντος άρθρου. Οποιεσδήποτε απόψεις ή συνδυασµοί ιδεών, οι οποίες εµφανίζονται στο εισαγωγικό κείµενο και εκτείνονται πέραν των συγκεκριµένων θέσεων που εκφράζονται στα αναφερόµενα γλωσσολογικά και φιλοσοφικά συγγράµµατα, αποτελούν προσωπικές θεωρητικές τοποθετήσεις του συγγραφέα του κειµένου αυτού. Θα πρέπει επίσης να τονισθεί ότι οι µεταφράσεις λογοτεχνικών κειµένων που παρουσιάζονται στις επόµενες σελίδες αποτελούν µια µικρή επιλογή από τις ασκήσεις των φοιτητών στο µάθηµα της Λογοτεχνικής Μετάφρασης και όχι δείγµατα εργασίας επαγγελµατιών µεταφραστών. Τέλος, διευκρινίζεται ότι η επιλογή των κειµένων έγινε από τις εργασίες των φοιτητών οι οποίοι ανταποκρίθηκαν έγκαιρα στην πρόσκληση για κατάθεσή τους σε ηλεκτρονική µορφή.

53 ΝΟΕ 2007-ΙΑΝ 2008

λήξουν στη συγγραφή των δικών τους µεταφράσεων. H διδακτέα ύλη περιλαµβάνει ένα κύριο θεωρητικό σύγγραµµα, Translemics: A Coursebook on Translation Studies, της Καθηγήτριας κ. Παπακωνσταντίνου, φυλλάδια (handouts) µε εκπαιδευτικό υλικό και κατάλογο µε προτεινόµενη έντυπη και ηλεκτρονική βιβλιογραφία. Το ανωτέρω σύγγραµµα αποτελεί ουσιαστική συµβολή στη θεωρητική προσέγγιση σηµαντικών παραµέτρων στην εξέλιξη των ιδεών και της σύγχρονης πρακτικής στον τοµέα της Λογοτεχνικής Μετάφρασης, ενώ µέρος της διδασκαλίας και της ορολογίας, στα πλαίσια του Ποιητικού Εργαστηρίου, απορρέει από τις θεωρητικές αυτές θέσεις. Η σεµιναριακού τύπου, συνολικά οκτάωρη, διδασκαλία της Ποιητικής στο «Ποιητικό Εργαστήρι», βασίστηκε, κατά κύριο λόγο, στην ανασκόπηση θεωρητικών θέσεων και αισθητικών αντιλήψεων περί ποιήσεως από τον Πλάτωνα και τους Νεοπλατωνικούς φιλοσόφους και συγγραφείς, αλλά επεκτάθηκε σε σχετικές αναφορές στη θεωρία και ποιητική πρακτική των Ροµαντικών, κυρίως στο έργο του ποιητή P. B. Shelley.2 Εδώ εµφανίζονται και οι πρώτες avant la lettre σουρεαλιστικές απόπειρες. Η γενικότερη προβληµατική του Εργαστηρίου, η οποία αντανακλάται και στην σχετική βιβλιογραφία, για την οποία επισταµένως ενηµερώθηκαν οι φοιτητές, υποδηλώνεται και στον ίδιο τον τίτλο του: «Translating Angst into Text: The Physics and Metaphysics of Poetics».3 Ήδη, ο τίτλος αυτός, όπως και – λιγότερο εµφανώς – ο υπότιτλός του «The Translemics of Poetics», αντανακλά και την ψυχολογική ανησυχία και αµφιβολία, ως άγχος και εσωτερική πίεση (angst), που βιώνει ο επίδοξος µεταφραστής.4 Εποµένως, διαπιστώνεται, ακόµα και φέροντας ως παράδειγµα την απλή αυτή διατύπωση που σκοπεύει, αρχικά, να εκφράσει την πιεστική τάση, ή το δηµιουργικό άγχος, για την έκφραση συναισθηµάτων και ιδεών

του επίδοξου ποιητή/τριας, ότι η ίδια διατύπωση απηχεί και µιαν αντίστοιχη κατάσταση για τον µεταφραστή/τρια.5 Τόσο το κείµενο προς µετάφραση, όσο και το µη ακόµα πλήρως διατυπωµένο, εκκολαπτόµενο «εσωτερικό κείµενο» του ποιητή, αποτελεί, αρχικά, ένα δύσκολα προσεγγίσιµο «κείµενο-πρόβληµα» τιθέµενο προκλητικά απέναντί µας, κυριολεκτικά ένα «αντικείµενο» έντασης και, ταυτόχρονα, δηµιουργικής προσήλωσης: µε τη διαφορά ότι το πρώτο εµφανίζεται ήδη σε εξωτερικευµένη, ενώ το δεύτερο σε µη εξωτερικευµένη ακόµα, εσωτερική µορφή. Θα µπορούσαµε, εποµένως, να αποδίδαµε ένα γενικότερο και πιο ευρύ περιεχόµενο στον όρο «µετάφραση» (translation) και να τον θεωρούσαµε, µεταξύ των άλλων, και ως ένα είδος «µεταστοιχείωσης» (transmutation, conversion: OED) πρωτογενών ιδεών και συναισθηµάτων σε ποιητικό κείµενο. Στον υπότιτλο της διατύπωσης της προβληµατικής των σεµιναρίων του Ποιητικού Εργαστηρίου, «The Translemics of Poetics», θα πρέπει να διευκρινιστεί η ιδιαίτερη σηµασία του όρου translemics. Εδώ, ο όρος αυτός χρησιµοποιείται µε την ανωτέρω πολύ ευρύτερη έννοια. Αν και το δεύτερο συνθετικό του εµφανώς υποδηλώνει γλωσσολογικές έννοιες, όπως phonemics, το έντονο δηµιουργικό άγχος και η εσωτερική πίεση για την έκφραση συναισθηµάτων και ιδεών σε ποιητικό κείµενο µπορεί να αναχθεί στον όρο translemics ως polemics: είναι, ακριβώς, ένα «κείµενο-πρόβληµα», που απαιτεί άµεση, «µαχητική» αντιµετώπιση. Πάντως και ο όρος phonemics αποδίδει στον όρο translemics µια φωνητική απόχρωση που, σε αντίθεση µε τον πεζό λόγο, µπορεί να είναι εξαιρετικά σηµαντική στην προφορική απόδοση του ποιητικού λόγου. Κατά την έναρξη των σεµιναρίων του Ποιητικού Εργαστηρίου έγιναν, βεβαίως, βασικές εννοιολογικές διακρίσεις, όπως αυτή µετα-

2 Βλ. Shelley’s Poetry and Prose, ed. D.H. Reiman, N. Fraistat (N. York and London: W.W. Norton & Co., 2002). Για τις αναφορές στα κλασικά κείµενα χρησιµοποιήθηκαν για µεν τους Πλατωνικούς διαλόγους κυρίως η σειρά Loeb του Harvard University Press, για δε τις Πλωτινικές Εννεάδες η σειρά Plotini Opera από τα Oxford Classical Texts. Ειδικότερα, για την ανάλυση του Πλατωνικού διαλόγου Φαίδρος, έγινε εκτεταµένη χρήση του δόκιµου συγγράµµατος του Ι. Ν. Θεοδωρακόπουλου, Πλάτωνος Φαίδρος: Εισαγωγή, Αρχαίο και Νέο Κείµενο µε Σχόλια. Τρίτη έκδοση (Αθήνα: 1971).

3 Μια πιθανή απόδοση του τίτλου αυτού θα µπορούσε να είναι: «Μεταφράζοντας την Πιεστική Τάση για Έκφραση σε Κείµενο: Η Φυσική και η Μεταφυσική της Ποιητικής».

4 Η ιστορική-γλωσσολογική προέλευση του όρου, όπως επισηµάνθηκε από την Καθηγήτρια κ. Α. Παπακωνσταντίνου, συχνά ανάγεται στους ήχους που παράγονται από το βρέφος κατά την εµπειρία της παροδικής αίσθησης ασφυξίας κατά την ώρα της γέννησης, και συγκεκριµένα κατά την κρίσιµη έξοδό του στον εξωτερικό κόσµο από την στενωπό του τραχήλου της µήτρας. Η παραγωγή αντίστοιχων λεξηµάτων φαίνεται ότι συµβαίνει µέσω γλωσσολογικών µεταλλαγών βάσει µιας διαδικασίας ονοµατοποιίας. Πράγµατι, αντίστοιχα µε το αρχαίο ελληνικό ρήµα «άγχω» (πιέζω, συσφίγγω, ’Ιλ. Γ. 371) και τα σχετικά παράγωγα, το ουσιαστικό angst έχει και γερµανική προέλευση (Old High German: angust = anguish; Old Frisian: angost = dread; High German: engi = narrow).

5 H ψυχολογική πίεση την οποία υφίσταται ο µεταφραστής, σύµφωνα µε αυτό που αποκαλείται µυθολογία της µετάφρασης, παραλληλίζεται µε το µαρτύριο του Σισύφου. Βλ. A. Papaconstantinou, Translemics: A Coursebook on Translation Studies (Athens: Hestia, 2004).

54 ΠΟΙΗΣΗ

ξύ πεζού και ποιητικού λόγου, µε τα, συχνά, δυσδιάκριτα µεταξύ τους όρια. Επίσης διευκρινίστηκε το περιεχόµενο των όρων «The Metaphysics of Poetics» (Η Μεταφυσική-Γνωσιολογική πλευρά της Ποιητικής: πρωτογενής διαδικασία σύλληψης και αρχικής γλωσσικής διαµόρφωσης ερεθισµάτων και συναισθηµάτων/ιδεών), και «The Physics of Poetics» (Η Φυσική της Ποιητικής: γλωσσική επεξεργασία, µορφική και µετρική δόµηση, και τελική επιµέλεια του ποιητικού κειµένου). Στα πλαίσια αυτά έγιναν εκτεταµένες αναφορές στα γνωσιολογικά (epistemological) και αισθητικά δεδοµένα που περιέχονται στους Πλατωνικούς διαλόγους Ίων και Φαίδρος και σε αντίστοιχα χωρία από τις Εννεάδες του Αλεξανδρινού Νεοπλατωνικού φιλόσοφου Πλωτίνου (204-270 A.D.). Στο πλαίσιο της επιστηµονικής ενηµέρωσης των φοιτητών και µετά από συγκεκριµένη πρόσκληση της Καθηγήτριας κ. Παπακωνσταντίνου και πρωτοβουλία της Δρος Καµάτσου, επισκέφθηκαν την τάξη της Λογοτεχνικής Μετάφρασης, σε ξεχωριστές και προγραµµατισµένες επισκέψεις-οµιλίες, δύο σηµαντικές ποιήτριες. Πρώτα επισκέφθηκε το Τµήµα η επί σειράν ετών καθιερωµένη ποιήτρια και µεταφράστρια Κατερίνα Αγγελάκη-Rooke (11/12/2007). Στις αρχές Ιανουαρίου, παρουσίασε την ποίησή της η γνωστή ποιήτρια, αλλά και Καθηγήτρια Αµερικανικής Λογοτεχνίας και Ποιητικής Συγγραφικής του Αγγλικού Τµήµατος, Λιάνα Σακελλίου (8/1/2008). Τις ποιητικές αναγνώσεις έκλεισε, στο τελευταίο µάθηµα του εξαµήνου, ο ποιητής Αργυρός Πρωτοπαπάς (22/1/2008), εισηγητής στις παραδόσεις Ποιητικής στο «Ποιητικό Εργαστήρι». Και οι τρεις ποιητές, αφού αρχικά ανέπτυξαν τις θεωρητικές τους θέσεις ως προς την συγγραφή και τη µετάφραση της ποίησης, από προσωπική ο καθένας οπτική, διάβασαν χαρακτηριστικά δείγµατα της ποίησής τους. Περιγραφές των αναγνώσεων παρατίθενται στο άρθρο αυτό σε αντίστοιχα κείµενα των φοιτητών, τα οποία και συµπεριλαµβάνονταν στο σύνολο των υπό αξιολόγηση εργασιών οι οποίες τους ανατέθηκαν από την Καθηγήτρια κ. Παπακωνσταντίνου. Από τις ασκήσεις των φοιτητών/τριών στην ποιητική γραφή, στα πλαίσια του Ποιητικού Εργαστηρίου, ξεχώρισαν ιδιαίτερα δύο κείµενα τα οποία και παρατίθενται εδώ. Το θέµα ήταν η συγγραφή

ποιητικού µονολόγου, νοερά απευθυνόµενου στον νεαρό Φαίδρο, τον ήρωα του οµώνυµου Πλατωνικού διαλόγου. Οι φοιτητές/τριες έπρεπε να επικεντρωθούν στη σχέση µεταξύ αισθητικών (Κάλλος) και ηθικών κατηγοριών (Αγαθόν), που απορρέουν από τη διττή αυτή υπόσταση των Πλατωνικών ειδών (ιδεατών µορφών), όπως αυτές αντανακλώνται στα – έµψυχα κατά κύριο λόγο – υλικά σώµατα και µορφές. Το βασικό ερώτηµα που τίθεται, πιο συγκεκριµένα, είναι ο τρόπος µε τον οποίον το ωραίο, η οµορφιά, εσωτερική ή/και εξωτερική, σχετίζεται µε την ευτυχία και την ευδαιµονία, την κατάκτηση, δηλαδή, της αιωνιότητας, ήτοι της υπέρβασης της προσωρινότητας των υλικών και ηθικών αξιών. Εδώ, η ποιητική έκφραση, ως µια σύνθετη και συναρπαστική γλωσσική εξωτερίκευση ιδεών, ορµών, και συναισθηµάτων, τα οποία εάν δεν εκφράζονταν θα υπέβοσκαν αδιατύπωτα σηµατοδοτώντας ένα κενό έκφρασης και ύπαρξης, γίνονται γέφυρες επικοινωνίας µε τον συνάνθρωπο. Αναδύονται δραµατικά σε µια αέναη διαδικασία µεταµόρφωσης, αλλά, δυνητικά, και αµοιβαίας πλήρωσης. Όλα αυτά, βεβαίως, εκτυλίσσονται πάντα σε ένα περιβάλλον εύθραυστης ισορροπίας. Αυτό το είδος της εύθραυστης ισορροπίας και επικοινωνίας είναι ήδη στο επίκεντρο του προβληµατισµού στο Φαίδρο, όπου, όµως, σε αντίθεση µε τον προβληµατισµό των δυο ποιηµάτων, εδράζεται σε µια ακλόνητη µεταφυσική αρχή. Στα ποιήµατα αυτά, η επικοινωνία είναι αµφίβολη, πρέπει να κερδηθεί µέσα από µια επώδυνη διαδικασία, µια δραµατική ψυχική κατάθεση. Στο πρώτο από τα δύο, µάλιστα, η ποιητική persona βρίσκεται σε αδιέξοδο: ή θα κρέµεται για πάντα µετέωρη στη µοναξιά του κόσµου από ένα βρόγχο αφηρηµένης λογικής, ή θα τολµήσει να δώσει το χέρι στον άλλο. Το κείµενο, µια άσκηση ποιητικής σύνθεσης, της οποίας η έκταση καθορίστηκε σε τουλάχιστον εκατό λέξεις, θα έπρεπε να τελειώνει µε τις λέξεις «is it ‘not’ beauty the way to eternity?» και να αρχίζει µε τις λέξεις «Dear Phaedrus».

55 ΝΟΕ 2007-ΙΑΝ 2008

Dear Phaedrus,

Dear Phaedrus,

the end of the world is hanging from my head.

I’m giving you my hand and you’re cutting the string.

I don’t know you, neither do you and you don’t encourage me, not even for a moment.

I’m losing my world and the world of others.

I don’t know you, neither do you that’s why my joy cannot depend on you. a new cobweb and a newer dullsville a new contact with the sweet round about a new cobweb and a different string.

I don’t damn-ify you for pushing me over besides I’m here, I still remain here. and I will live, I will see, I will speak with the abstracted.

I will find the continuity even if not being in the visibility range, I’m not frightened or I may be. when I will be I might remember you for a while I might feel secure in the presence of one I don’t know you, neither do you but you will be in my heart let yourself exist for me let this be the beginning in the middle of the void; in the middle of the string; of the head.

I will make up the world and beautify it and I’ll be a beautiful figure in it and when everything is going to be beautified then, all should be meant to live forever is “not” beauty the way to eternity?

my heart and my logic may speak differently , but they sound the same beauty to me . . .

Because everything reflects your beauty , and calls my own duty . . .

Ελένη Ηλία-Καλπία

To speak out loud my destiny is not in fact my duty, but this is truly my beauty . . .

And what is really eternity , if it is not the echo of beauty ?

The echo that crosses the boundaries of reality , isn’t it a travel of exotic and ideal beauty ?

Like the travel when I look into your eyes and I almost touch eternity . . .

And what if I don’t speak logically ?

My poetry and my love speak of beauty , so, our beauty is the way to eternity . . . Ελπίδα Σχίζα

56 ΠΟΙΗΣΗ

Τα κείµενα που ακολουθούν αποτελούν µεταφραστικές προσπάθειες, στον ποιητικό λόγο, από την Ελληνική στην Αγγλική γλώσσα και τανάπαλιν. Αποτελούν επιλογή από τις εβδοµαδιαίες υποχρεωτικές ασκήσεις (Weekly Assignments), οι οποίες, όπως διευκρινίστηκε και πιο πάνω, δόθηκαν στους φοιτητές του Ζ’ εξαµήνου από την Καθηγήτρια κ. Α. Παπακωνσταντίνου στα πλαίσια του µαθήµατος της Λογοτεχνικής Μετάφρασης. Μεταφράσεις

Trilogy Hilda Doolittle (Από Αγγλικά σε Ελληνικά) Now it appears very clear that the Holy Ghost, childhood’s mysterious enigma, is the Dream;

Fire and ice Robert Frost

that way of inspiration is always open,

Some say the world will end in fire, Some say in ice.

From what I’ve tasted of desire I hold with those who favor fire.

But if it had to perish twice, I think I know enough of hate To say that for destruction ice Is also great And would suffice.

and open to everyone; it acts as go-between, interpreter,

Φωτιά και Πάγος (Μτφρ. Νίκη Νιούτσικου ) Μες στη φωτιά, κάποιοι µας λένε, ο κόσµος θα χαθεί, Κι άλλοι, πάλι, στον πάγο. Όµως εγώ, απ’ τις βαθιές επιθυµίες που έχω γευτεί Είµαι µ’ εκείνους που διαλέγουν τη φωτιά. Αν θα ’πρεπε ο κόσµος, όµως, δυο φορές ν’ αφανιστεί, Σας λέω πως, γνωρίζοντας το µίσος αρκετά, Κι ο πάγος, για τρανή τέτοια, διπλή καταστροφή Ισάξιος είναι Κι επαρκεί.

it explains symbols of the past in to-day’s imagery, it merges the distant future with most distant antiquity, states economically in a simple dream-equation the most profound philosophy, discloses the alchemist’s secret and follows the Mague in the desert. Τριλογία (Μτφρ. Ελπίδα Σχίζα) Τώρα φανερώνεται ότι το Άγιον Πνεύµα,

57 ΝΟΕ 2007-ΙΑΝ 2008

το µυστηριώδες αίνιγµα της παιδικής ηλικίας είναι το Όνειρο

ότι ο δρόµος της έµπνευσης είναι πάντα ανοιχτός, και ανοιχτός σε όλους, ενεργώντας σαν µεσολαβητής, σαν διερµηνέας Αυτό εξηγεί τα σύµβολα του παρελθόντος µε τις εικόνες του σήµερα Αυτό ενώνει το απώτερο µέλλον µε την πιο µακρινή αρχαιότητα µνηµονεύει µε οικονοµία µέσα από µία απλή εξίσωση ονείρων την πιο απόκρυφη φιλοσοφία, ξεκλειδώνει το µυστικό του αλχηµιστή και ακολουθεί το Μάγο µέσα στην έρηµο.

Στα φτερά σου από κάτω δεν µπορώ να κουρνιάσω γι’ αυτό γύρω σου πετάω και του λεξικού σου γυρνάω τις σελίδες. Πώς απογυµνώνεσαι θέλω να µάθω πώς ξανοίγεσαι γι’ αυτό µες τις γραµµές σου ψάχνω συνήθειες τα φρούτα που αγαπάς µυρουδιές που προτιµάς κορίτσια που ξεφυλλίζεις. Τα σηµάδια σου ποτέ µου δεν θα δω γυµνά εργάζοµαι λοιπόν σκληρά πάνω στα επίθετά σου για να τα’ απαγγείλω σ’ αλλόθρησκη λαλιά. Πάλιωσε όµως η δική µου ιστορία Κανένα ράφι δεν στολίζει ο τόµος µου και τώρα εσένα φαντάζοµαι µε δέρµα σπάνιο ολόδετο σε ξένη βιβλιοθήκη. Επειδή δεν έπρεπε ποτέ ν’ αφεθώ στην ασυδοσία της νοσταλγίας και να γράψω αυτό το ποίηµα τον γκρίζο ουρανό διαβάζω σε ηλιόλουστη µετάφραση. Ρόδος, 16 / 3 / 02

Μεταφράζοντας σε Έρωτα της Ζωής το Τέλος Στον Π.Σ. Κατερίνα Αγγελάκη-Rooke (Από Ελληνικά σε Αγγλικά)

Translating the End of Life into Love To P.S. (Μτφρ. Ελπίδα Σχίζα)

Επειδή µε τη δική µου γλώσσα δεν µπορώ να σ’ αγγίξω µεταγλωττίζω το πάθος µου. Δεν µπορώ να σε µεταλάβω και σε µετουσιώνω, δεν µπορώ να σε ξεντύσω έτσι σε ντύνω µ’ αλλόφωνη φαντασία.

Because with my language I cannot touch you I translate my own passion.

I cannot come in communion with you and I transubstantiate you , I cannot strip you naked so, I dress you with allophone fantasy.

58 ΠΟΙΗΣΗ

Under your wings I cannot perch thus I fly around you and I turn the pages of your dictionary.

How you are stripped I want to know how you unbosom yourself so, within your lines I search for habits the fruits you love smells you prefer girls you leaf through.

Never will I see your marks naked so, I work hard on your adjectives to recite them in heathen speech.

But my story became shabby my volume does not embellish any shelf and now I imagine you with a unique leather all bound in a foreign library.

Because never should I have been left in the impunity of nostalgia and in writing this poem I read the grey sky in sunny translation .

Rhodes, 16 / 3 / 02 Archipelagoes Derek Walcott (Από Αγγλικά σε Ελληνικά) At the end of this sentence, rain will begin.

At the rain’s edge, a sail.

Slowly the sail will lose sight of islands; into a mist will go the belief in the harbours of an entire race.

The ten-years war is finished.

Helen’s hair a grey cloud.

Troy a white ashpit By the drizzling sea.

The drizzle tightens like the strings of a harp.

A man with clouded eyes picks up the rain and plucks the first line of the Odyssey. Αρχιπέλαγα (Μτφρ. Σοφία Λιατζιβήρη) 6 Στο τέλος αυτής της πρότασης θα αρχίσει η βροχή. Στην άκρη της βροχής, ένα ιστίο. Σιγά-σιγά το ιστίο τη θέα θα χάσει των νησιών Μες στην οµίχλη θα χαθεί η πίστη στους αρχαίους λιµένες Μιας ολόκληρης φυλής. Τέλειωσε ο κύκλος του δεκάχρονου πολέµου. Της Ελένης τα µαλλιά ένα γκρίζο σύννεφο. Μια τεφροδόχος λευκή, η Τροία Μες στο θαλασσινό ανεµοβρόχι. Όπως τεντώνονται της άρπας οι χορδές, το ανεµοβρόχι δυναµώνει. Και µε συννεφιασµένα µάτια ένας άντρας τη σηκώνει Και ανακρούει τον πρώτο στίχο της Οδύσσειας. Κεριά Κωνσταντίνου Π. Καβάφη7 (Από Ελληνικά σε Αγγλικά) Του µέλλοντος η µέρες στέκοντ’ εµπροστά µας σα µια σειρά κεράκια αναµένα – χρυσά, ζεστά και ζωηρά κεράκια. Η περασµένες µέρες πίσω µένουν, µια θλιβερή γραµµή κεριών σβησµένων· τα πιο κοντά βγάζουν καπνόν ακόµη,

Το κείµενο της µετάφρασης, σε µερικά σηµεία, συµπληρωµατικά διαµορφώθηκε από τον επιµελητή των κειµένων.

7 Εκτός από την ιδιόρρυθµη Καβαφική ορθογραφία, η οποία έγινε προσπάθεια να αποτυπωθεί µε ακρίβεια, οι τόνοι και τα πνεύµατα του ποιητή ήταν δύσκολο να αποδοθούν στο πρωτότυπο Ελληνικό κείµενο για τεχνικούς λόγους.

6

59 ΝΟΕ 2007-ΙΑΝ 2008

κρύα κεριά, λυωµένα, και κυρτά. Δεν θέλω να βλέπω, µε λυπεί η µορφή των, και µε λυπεί το πρώτο φως των να θυµούµαι. Εµπρός κυττάζω τ’ αναµένα µου κεριά. Δεν θέλω να γυρίσω να µη διω και φρίξω τί γρήγορα που η σκοτεινή γραµµή µακραίνει, τί γρήγορα που τα σβηστά κεριά πληθαίνουν.

Candles (Μτφρ. Σοφία Λιατζιβήρη) The days of the future stand before us In a row of little candles lit; Golden, warm and vivid candles.

The days of the past stay behind, Like a sad line of burnt-out candles: The ones closer, are still smoking, Cold candles, melted and bent now.

I cannot stand the sight of them, their shapes hurt me, And so does the memory of their first light.

I look ahead at the ones still lit instead.

I do not want to turn and see in horror How fast the darkened line grows, How fast the number of the burnt-out candles multiplies. Αλεξανδρινοί βασιλείς Κωνσταντίνου Π. Καβάφη (Από Ελληνικά σε Αγγλικά) Μαζεύθηκαν οι Αλεξανδρινοί να δουν της Κλεοπάτρας τα παιδιά,

τον Καισαρίωνα, και τα µικρά του αδέρφια, Αλέξανδρο και Πτολεµαίο, που πρώτη φορά τα βγάζαν έξω στο Γυµνάσιο, εκεί να τα κηρύξουν βασιλείς, µες στη λαµπρή παράταξη των στρατιωτών. Ο Αλέξανδρος – τον είπαν βασιλέα της Αρµενίας, της Μηδίας, και των Πάρθων. Ο Πτολεµαίος – τον είπαν βασιλέα της Κιλικίας, της Συρίας, και της Φοινίκης. Ο Καισαρίων στέκονταν πιο εµπροστά, ντυµένος σε µετάξι τριανταφυλλί, στο στήθος του ανθοδέσµη από υακίνθους, η ζώνη του διπλή σειρά σαπφείρων κι αµεθύστων, δεµένα τα ποδήµατά του µ’ άσπρες κορδέλλες κεντηµένες µε ροδόχροα µαργαριτάρια. Αυτόν τον είπαν πιότερο από τους µικρούς, αυτόν τον είπαν Βασιλέα των Βασιλέων. Οι Αλεξανδρινοί έννοιωθαν βέβαια που ήσαν λόγια αυτά και θεατρικά. Αλλά η µέρα ήτανε ζεστή και ποιητική, ο ουρανός ένα γαλάζιο ανοιχτό, το Αλεξανδρινό Γυµνάσιον ένα θριαµβικό κατόρθωµα της τέχνης, των αυλικών η πολυτέλεια έκτακτη, ο Καισαρίων όλο χάρις κ’ εµορφιά (της Κλεοπάτρας υιός, αίµα των Λαγιδών)· κ’ οι Αλεξανδρινοί έτρεχαν πια στην εορτή, κ’ ενθουσιάζονταν, κ’ επευφηµούσαν ελληνικά, κ’ αιγυπτιακά, και ποιοί εβραίικα, γοητευµένοι µε τ’ ωραίο θέαµα – µ’ όλο που βέβαια ήξευραν τι άξιζαν αυτά, τι κούφια λόγια ήσανε αυτές η βασιλείες.

60 ΠΟΙΗΣΗ

Alexandrian Kings (Μτφρ. Νεκταρία Σιάκουλη) The Alexandrians were gathered to see Cleopatra’s children, Caesarion and his little brothers, Alexander and Ptolemy, who were exposed for the first time in public view in the Gymnasium, to be crowned in the grand array of the troops.

Alexander – they named him king of Armenia, Media and the Parthians.

Ptolemy – they named him king of Celicia, Syria and Phoenicia.

Caesarion was standing more to the front, dressed in rose-coloured silk, a nosegay of hyacinths on his chest, his belt a double row of sapphires and amethysts, his shoes fastened with white ribbons, embroidered with rosy pearls.

Him, they named more than the younger ones, Him, they named King of Kings.

The Alexandrians surely felt that all this was just words, just part of a performance.

But the day was poetic and warm, the sky a light blue, the Alexandrian Gymnasium a triumphant achievement of art, the courtiers’ opulence, exquisite.

Caesarion full of grace and beauty (son of Cleopatra, blood of the Lagids); and the Alexandrians were rushing to the feast,

filled with excitement, cheering in Greek, in Egyptian, and some in Hebrew, enchanted by the beautiful spectacle – even though they knew the merit of it all, what idle words these kingships were.

Ozymandias8 Percy Bysshe Shelley (Από Αγγλικά σε Ελληνικά) I met a traveler from an antique land, Who said – “Two vast and trunkless legs of stone Stand in the desart . . . . Near them, on the sand, Half sunk a shattered visage lies, whose frown, And wrinkled lip, and sneer of cold command, Tell that its sculptor well those passions read Which yet survive, stamped on these lifeless things, The hand that mocked them, and the heart that fed; And on the pedestal, these words appear: My name is Ozymandias, King of Kings, Look on my Works, ye Mighty, and despair!

Nothing beside remains. Round the decay Of that colossal Wreck, boundless and bare The lone level sands stretch far away.” Οζυµανδίας (Μτφρ. Νεκταρία Σιάκουλη) Κάποτε, γνώρισα έναν ταξιδιώτη από γη αρχαία και µακρινή, Που µου είπε – «Δύο γιγάντια πόδια, πέτρινα, χωρίς κορµό Στέκουν στην έρηµο….Εκεί σιµά, πάνω στην άµµο, Κείται ένα πρόσωπο µισοβυθισµένο και φθαρµένο, του οποίου Το ρυτιδιασµένο χείλος γελά περιφρονητικά και ψυχρά διατάζει, Μαρτυρώντας πως ο δηµιουργός του γνώριζε καλά από πάθη Που µένουν ζωντανά εντυπωµένα πάνω σε πέτρα άψυχη, Φτιαγµένα από χέρι που χλεύασε την καρδιά που τα έθρεψε. Και στο βάθρο χαραγµένα τα παρακάτω λόγια: Είµαι ο Οζυµανδίας, ο Βασιλέας των Βασιλέων,

Οζυµανδίας ήταν το Ελληνικό όνοµα του Φαραώ Ραµσή ΙΙ (1304-1237 π.X.), µε τον οποίο ο Μωϋσής ήρθε σε σύγκρουση τον καιρό της εξόδου. Ο Shelley (1792-1822), που εδώ άδραξε, γι’ άλλη µια φορά, την ευκαιρία να εκφράσει τα αντιµοναρχικά και αντιτυρρανικά του αισθήµατα, προφανώς έγραψε το σονέτο αυτό προς το τέλος του 1817. Λίγο µετά, στις αρχές του 1818, έφυγε από την Αγγλία για να εγκατασταθεί µόνιµα, και µέχρι τέλους της σύντοµης ζωής του, στην Ιταλία, µε τη σύζυγό του Mary Shelley, τη γνωστή συγγραφέα του Frankenstein (σηµ. τ. επιµ.).

8

61 ΝΟΕ 2007-ΙΑΝ 2008

Κοιτάξτε σεις οι Ισχυροί τα Έργα µου και απελπιστείτε! Τίποτε άλλο δεν αποµένει. Γύρω από τη φθορά Αυτού του κολοσσιαίου ερειπίου, απέραντη, γυµνή Απλώνεται ως πέρα ερηµική, η επίπεδη άµµος».

Επισκέψεις τριών Λογοτεχνών στην Τάξη της Λογοτεχνικής Μετάφρασης ως Μέρους της Ενηµέρωσης των Φοιτητών επί Θεµάτων Μεταφραστικής και Συγγραφικής Τέχνης

Η Ποιήτρια Κατερίνα Αγγελάκη-Rouke Την 11η Δεκεµβρίου, στο µάθηµα Λογοτεχνική Μετάφραση, µετά από πρόσκληση της Καθηγήτριας κ. Αναστασίας Παπακωνσταντίνου και πρωτοβουλία της Δρος κ. Ε. Καµάτσου, οι φοιτητές υποδέχθηκαν µια σηµαντική µορφή της ποίησης – και των γραµµάτων εν γένει – την ποιήτρια και µεταφράστρια κ. Κατερίνα ΑγγελάκηRooke. Η διάλεξη της κυρίας Αγγελάκη-Rooke ξεκίνησε µε µια σύντοµη περιγραφή της ζωής της, όπου, µεταξύ άλλων, ανέφερε ότι ο Νίκος Καζαντζάκης ήταν ο πνευµατικός της πατέρας. Ακολούθησε µια εµπεριστατωµένη τεχνική ανάλυση µεταφραστικών προβληµάτων που ανακύπτουν όταν πρόκειται για τη µετάφραση της ποίησης. Μάλιστα, η κ. Αγγελάκη-Rooke χρησιµοποίησε πολλά χαρακτηριστικά παραδείγµατα που διαφώτισαν περαιτέρω την θεωρητική ανάλυση. Ένα απ’ αυτά ήταν, όπως είπε, ότι κάποτε αναγκάστηκε να µεταφράσει στα ελληνικά την έκφραση «my sister sun» µε τη διατύπωση «η αδερφή µου η ηλιαχτίδα», αφού ο ήλιος δεν είναι θηλυκού γένους στα ελληνικά. Σ’ αυτό το πλαίσιο, έγινε και µια συζήτηση για τις διάφορες εκδοχές στη µετάφραση του ποιήµατός της Μεταφράζοντας σε Έρωτα της Ζωής το Τέλος (Translating Life’s End into Love) από τους φοιτητές, το οποίο είχε περιληφθεί στις διάφορες µεταφραστικές ασκήσεις που είχαν δοθεί στους φοιτητές από την 9

Καθηγήτρια κ. Παπακωνσταντίνου. Όπως ήταν αναµενόµενο, οι φοιτητές θέλησαν να ρωτήσουν και για το ποιητικό έργο της κυρίας Αγγελάκη-Rooke για το οποίο βραβεύτηκε µε το Κρατικό Βραβείο Ποίησης το 1985. Σε µια φιλική συζήτηση η ποιήτρια µίλησε για τα αγαπηµένα της θέµατα, για τις πηγές έµπνευσης και του συµβολισµού της ποίησής της. Μας εξήγησε, επίσης, ότι ποτέ δεν γράφει ποίηση «βάσει προγράµµατος», αλλά µόνον όταν αισθάνεται την ανάγκη να αποτυπώσει τα συναισθήµατά της ή τις ιδέες της στο χαρτί. Αυτό, όπως είπε, µπορεί να συµβεί µια φορά κάθε δυο χρόνια, ή κάθε µέρα επί έξι µήνες. Σε γενικές γραµµές, συµφώνησε στο ότι η διάθεση για ποιητική έκφραση εµπεριέχει ένα είδος angst. Κατόπιν, συµβολικά επιχειρώντας µια σύγκριση µεταξύ ποίησης και µετάφρασης, αλλά και µια νύξη σχετικά µε τη σοβαρότητα του µεταφραστικού έργου, διατύπωσε και πάλι το απόφθεγµα του Robert Frost «Poetry is what’s lost in translation» (Ποίηση είναι ότι χάνεται στη µετάφραση). Πριν περατώσει τη διάλεξή της η κυρία Αγγελάκη-Ρουκ διάβασε δυο ποιήµατά της από τη συλλογή: Τα σκόρπια χαρτιά της Πηνελόπης. Η ποίηση της είναι διάχυτη από δυναµισµό και διαύγεια νοήµατος. Είναι ευδιάκριτη η έντονη και κυριολεκτική αποτύπωση των λέξεων, που φέρνει στο νου τον στίχο του Σεφέρη «δεν θέλω τίποτα άλλο από το να µιλήσω απλά, να µου δοθεί ετούτη η χάρη». Η ερµηνευτική των ποιηµάτων της έχει αφετηρία τη υπαρξιακή στάση ζωής και προορισµό τον µεταφυσικό απολογισµό. Σε αυτή τη συνάντηση, οι φοιτητές του µαθήµατος της Λογοτεχνικής Μετάφρασης είχαν τη δυνατότητα να γνωρίσουν όχι µόνο µια εξαιρετική εκπρόσωπο της ποίησης αλλά και έναν εκπληκτικό άνθρωπο. Κωνσταντίνα Σαρρή

Η Ποιήτρια Λιάνα Σακελλίου9 Στην πολύ ενδιαφέρουσα διάλεξη που πραγµατοποιήθηκε στο τµήµα µας στις 8 Ιανουαρίου, οµιλήτρια ήταν η κυρία Λιάνα Σακελλίου,

Ευχαριστίες εκφράζονται προς τη Λιάνα Σακελλίου για τη συµβολή της στον τελικό έλεγχο δύο φοιτητικών κειµένων του άρθρου αυτού, πριν τη δηµοσίευσή τους.

62 ΠΟΙΗΣΗ

ποιήτρια και καθηγήτρια της Αµερικανικής Λογοτεχνίας και Συγγραφικής στο Τµήµα Αγγλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Πανεπιστηµίου Αθηνών. Βιβλία µε ποιήµατα, δοκίµια, άρθρα και µεταφράσεις της έχουν κυκλοφορήσει ευρύτατα στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Ήδη, στα πλαίσια της πρακτικής άσκησης του µαθήµατος, µε την καθοδήγηση της Καθηγήτριας κ. Παπακωνσταντίνου, οι φοιτητές είχαν ασχοληθεί στην τάξη και µε ένα εξαιρετικό δείγµα µετάφρασης της ποίησης της Hilda Doolittle από την κ. Σακελλίου. Η ενδιαφέρουσα αυτή διάλεξη ξεκίνησε µε την ανάγνωση ποιηµάτων από την ίδια από δύο ποιητικές συλλογές της: Αφές Ρέουσες (Νεφέλη 1992), και Πάρε µε σαν Φωτογραφία (Τυπωθήτω 2004). Αρχικά διάβασε το ποίηµα Αχλύς της Σαντορίνης, το οποίο έχει τύχει µεγάλης απήχησης στην Ελλάδα και το εξωτερικό, αλλά, παρ’ όλ’ αυτά, η ίδια δεν το θεωρεί ως ένα από τα καλύτερά της. Μετά την ανάγνωση των ποιηµάτων Σύνθεση και Παραλλαγές, η Καθηγήτρια κ. Παπακωνσταντίνου, επεσήµανε ότι γίνεται αντιληπτό, ότι η ποίηση της κυρίας Σακελλίου χαρακτηρίζεται από σπάνιες και πρωτότυπες λέξεις, που της προσδίδουν µια ιδιαίτερη οµορφιά.

στο πίσω µέρος της φωτογραφίας όπου φαίνεται ο ποιητής να στοχάζεται κοιτώντας τα παπούτσια του. Αυτή η φωτογραφία αρέσει πολύ στην ποιήτρια και σκέφτεται να τη συµπεριλάβει σε κάποια επόµενη συλλογή της. Ακολούθησε η ανάγνωση του ποιήµατος Μαστογραφία µε Θέµα τη Μητρότητα, που είναι βασισµένο στη Μόνα Λίζα και το Λεονάρντο ντα Βίντσι, και έχει µια νύξη για τον τρόµο µε τον οποίο έρχεται αντιµέτωπη η γυναίκα αν παρουσιαστεί κάτι άσχηµο στη µαστογραφία της. Ωραία εικόνα του ποιήµατος, όπως επισηµαίνει και η κυρία Παπακωνσταντίνου, είναι ο διάλογος που φαίνεται να έχει η Μόνα Λίζα µε τον ντα Βίντσι: «µε λέει Λίζα, τον λέω Λεονάρντο». Η διάλεξη τελείωσε µε την ανάγνωση ενός ποιήµατος που άρεσε στους φοιτητές ιδιαιτέρως: Ευλύγιστα Πέταλα οι Λέξεις. Διονυσία - Ελένη Τουντοπούλου

Η ποιητική συλλογή Πάρε µε σαν Φωτογραφία περιέχει ποιήµατα µε πολλές σαφώς ερωτικές εικόνες, που ταξιδεύουν πολυσήµαντα σε ποικίλες περιοχές της ιστορίας και των αισθηµάτων, µε πολλή πίκρα, αγάπη και λυρισµό, αλλά και µε ένταση, αποφασιστικότητα και πάθος. Η πρωτοτυπία, ωστόσο, αυτής της ποιητικής συλλογής έγκειται στο ότι τα ποιήµατα συνοδεύονται και, τρόπον τινά, εικονογραφούνται από φωτογραφίες ανθέων της διάσηµης Αµερικανίδας φωτογράφου Elena Sheehan. Με πάνω από 50 εκθέσεις στις ΗΠΑ και αλλού, αλλά και µε δεκάδες δηµοσιεύσεις, η Elena Sheehan συγκαταλέγεται στις κορυφαίες στυλίστριες της φωτογραφίας των καιρών µας και πρότεινε η ίδια συνεργασία στην ποιήτρια. Κάθε ποίηµα έχει κάτω από αυτό ένα τίτλο, και όλα µαζί µοιάζουν µε εκθέµατα, που, από κάτω, έχουν λεζάντες.

Ο Ποιητής Αργυρός Πρωτοπαπάς Στο πλαίσιο του µαθήµατος της Λογοτεχνικής Μετάφρασης της Καθηγήτριας κ. Αναστασίας Παπακωνσταντίνου, οι τελειόφοιτοι φοιτητές της Αγγλικής Φιλολογίας παρακολούθησαν, στις 22 Ιανουαρίου, µια ανάγνωση της γραφής του Αργυρού Πρωτοπαπά, ποιητή, Διδάκτορα στην Αγγλική Ροµαντική Ποίηση, και εισηγητή των σεµιναριακών διαλέξεων, κατά τη διάρκεια του λήξαντος εξαµήνου, µε γενικό τίτλο «Ποιητικό Εργαστήρι» (The Poetry Workshop). Το Εργαστήρι λειτούργησε και ως εκκολαπτήριο εν δυνάµει ποιητών ή ακόµη ως εφαλτήριο για την εξοικείωση µε την ποιητική έκφραση και τη µετάφρασή της. Για τους τελειόφοιτους φοιτητές και εκείνους των µεγαλυτέρων ετών γενικότερα, ο κ. Πρωτοπαπάς είναι γνωστός και ως µεταφραστής από την επιτυχηµένη συµβολή του σε µια παλαιότερη δίγλωσση έκδοση της ποίησης του W. B. Yeats.

Τα ποιήµατα που διάβασε είναι τα: Emily Dickinson και Ο Ποιητής Καθισµένος σε Ανάκλιντρο, Αλεξάνδρεια 1930, ένα ποίηµα για τον Καβάφη (που µαζί µε την Hilda Doolittle αποτελούν τους πιο αγαπηµένους της ποιητές) και είναι βασισµένο στον πίνακα που υπάρχει

Προηγήθηκε µια συνοπτική εισαγωγή από τον ποιητή σχετική µε τις κυρίαρχες θεωρητικές καταβολές και την τεχνοτροπία των συλλογών στις οποίες ανήκαν τα ποιήµατα που αναγνώσθηκαν. Η εισαγωγή αυτή αφοµοιώθηκε ευχάριστα, αφού είχε ήδη προηγηθεί, κατά

63 ΝΟΕ 2007-ΙΑΝ 2008

τη διάρκεια του εξαµήνου, στο Ποιητικό Εργαστήρι, η διερεύνηση των θεωρητικών καταβολών και της ποιητικής παράδοσης του Δυτικού πολιτισµού, στην οποία εντάσσεται και η ποίηση του Αργυρού Πρωτοπαπά. Κατόπιν αναγνώσθηκαν συνολικά επτά ποιήµατα από τις Αγγλικές του συλλογές The Bassett Notebooks (Τα Τετράδια του Bassett 1988-1995) και Lost Arion (Χαµένος Αρίων 2004-2008), όπως και από τις Ελληνικές Οδυσσεύς Άναξ (Ulysses Rex 1995-1999) και την τριλογία Το Απόλυτο κι Άφθαρτο (Absolute and Imperishable 2004-2007). Η απαγγελία, όσο και η ακουστική επαφή µε τα ποιήµατα γενικότερα, αποπνέει µια έντονη µουσικότητα και γνήσια δραµατικότητα, που ενσωµατώνεται µέσα στην αρχιτεκτονική της σύνθετης µεταφοράς. Ειδικότερα, η χρήση της σύνθετης µεταφοράς σε διάφορα θεµατικά και νοηµατικά επίπεδα, η οποία, όπως µας εξήγησε ο ποιητής, συνιστά µια ιδιόµορφη επέκταση και ανάπλαση της αντίστοιχης τεχνοτροπίας (conceit) των Άγγλων Μεταφυσικών ποιητών, χαρίζει στη γραφή του µια χειµαρρώδη πολυπλοκότητα. Τόσο στα Αγγλικά όσο και στα Ελληνικά πρόσφατα ποιήµατα, η ρωµαλέα αντιστικτική ακουστική εντύπωση, η ραγδαία διαδοχή εικόνων, και η υπερβατική διάσταση δηµιουργούν µια ανάταση, µια µεταφυσική µεταρσίωση. Αυτή η προωθηµένης τεχνοτροπίας σύνθεση, όµως, είναι πλήρως δοµηµένη και νοηµατικά άρτια. Βεβαίως, στα ποιήµατα του Αργυρού Πρωτοπαπά είναι πρόδηλος ένας µεταφυσικής χροιάς ερωτισµός, που απελευθερώνεται µέσα από τις δαιδαλώδεις µεταφορές, και φαίνεται να πηγάζει αυθόρµητα, ως ένα είδος επικής ψυχογραφίας συναισθηµάτων. Αυτός ο µεταφυσικός ερωτισµός βιώνεται µέσα από την καθαρότητα µιας σπάνιας αντιστικτικής αισθητικής, κυρίως γλωσσικής και µουσικής κατηγορίας. Η παρουσία και ανάγνωση του ποιητή κ. Πρωτοπαπά, πέρα από την εξαιρετικά ευχάριστη εµπειρία της ακρόασης, συνέβαλε διττά στο µάθηµα της Λογοτεχνικής Μετάφρασης. Αφ’ενός, υπήρξε µια πρακτική απεικόνιση συγκεκριµένων θεωρητικών αρχών διδαχθέντων κατά τη διάρκεια του εξαµήνου, ενώ, αφ’ετέρου, ώθησε τους µελλοντικούς µεταφραστές να αναλογισθούν, γι’ άλλη µια φορά, τη σοβαρότητα του εγχειρήµατος µετάφρασης αντίστοιχα πολύπλοκων λογοτεχνικών έργων. Δηµήτρης Κοκορόσκος

64 ΠΟΙΗΣΗ

Θα προτιµούσα ν’ άνθιζες στο λοβό του αριστερού της αφτιού. Σε µια επάρκεια αισθήµατος να σε ξεκούµπωνε απ’ τις µπούκλες, να σε γλιστρούσε στο φρίλι του µαύρου της λαιµού και να σε τίναζε στο χείλος της αίθουσας.

Λιάνα Σακελλίου

Πάρε µε σαν φωτογραφία

Η κέρινη διαφάνειά σου θ’ αποτύπωνε την αναστάτωση του ύπερου και το κρυπτογράφηµα της φωνής της. Αρχέτυπη δοµή

Τυπωθήτω-Γιώργος Δαρδανός 2004

Κάθεται στην πλώρη αειθαλής. Με µία κίνηση του χεριού σαν να τους ζωγραφίζει µου δείχνει τους όγκους των απέναντι βουνών.

Ή Λιάνα Σακελλίου γεννήθηκε το 1956 στην Αθήνα. Σπούδασε Αγγλική Φιλολογία στο Πανεπιστήµιο Αθηνών και συνέχισε µεταπτυχιακές σπουδές στή Βρετανία και την Αµερική. Έχουν κυκλοφορήσει βιβλία της µε ποιήµατα, δοκίµια, άρθρα και µεταφράσεις, στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Είναι καθηγήτρια της αµερικανικής λογοτεχνίας και συγγραφικής στο Τµήµα Αγγλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Πανεπιστηµίου Αθηνών.

Θέλει να διασχίσουµε τη λίµνη µέχρι τα σύνορα κι εκεί να τον αφήσω σ’ αυτό που δεν ήταν ποτέ. Είναι σκοτάδι. Βυθίζω τις λεπίδες των κουπιών στη σκούρα έκταση. Στην ένταση η βάρκα µυρίζει βλάστηση πυκνή. Κουκουβάγιες µπαινοβγαίνουν στα φυλλώµατα σε κάθε ώθησή της. Οι σκαρµοί τρίζουν. Θροΐζω. Δουλεύει στη σιωπή. Άσκηση Φλαµανδού δασκάλου

© Elena Sheeman

65 ΝΟΕ 2007-ΙΑΝ 2008

Σκέφτηκε να φτιάξει µια θάλασσα ή έναν κήπο σαν θάλασσα, έναν κήπο του τίποτα, έναν κήπο της πέτρας, η σελήνη στην πέτρα να τη ντύνει θάλασσα. Με συναντούσες σε κήπουςη αβίαστη συνύπαρξη πετάλων θα συγκροτούσε µια µορφή. Αποκαλούσα τα άνθη µε τ’ όνοµά τουςΙππέαστρα, Αµαρυλλίδες, Μη µε λησµόνει. Έµοιαζες µαγεµένος, µε κοιτούσες.

Ο άντρας µαθαίνει την απόκρυφη γνώση της, το κενό που συνθλίβει, επιµένει να τη λαξεύει σαν ανυπόµονη θάλασσα, σαν κήπο µε νέες χειρονοµίες στον αέρα. Επιστρέφει χαρούµενος από την άσπρη πυκνότητα που καµπυλώνει, απιθώνει στο αυλάκι των χειλιών τη σκόνη για να γευτεί όχι το αλάτι, το τίποτα.

© Elena Sheeman

Ο κήπος του Ραΐοαν-τζι

Έχει ένα λουλούδι αλλοτινό στο στόµα Ή µάλλον το χρώµα έχει ξεβάψει Από καιρό µονάχα εκεί. Μοιάζει ταραγµένος, την κοιτάζει και δεν κινείται. Είναι το πλεονέκτηµα της ζωγραφικής. Βιότοπος τέχνης

Μ’ αρέσουν τ’ άνθη του λωτούΜικρές δίψες είναι, φυτρώνουν στον κίτρινο πολτό του ποταµού. Έχουν την ευφυΐα του θανάτου. Τα ζωγραφίζω. Έξω χιονίζει. Στον κήπο συναντώ το απόλυτο λευκό. Βλέπω το σώµα µου στην προσευχή σου. Ακούω τις λέξεις σου για µένα--εράσµια, χρυσή. Θα προτιµούσα να περπατάω στο Campo di Fiori και να µου ψιθυρίζεις αυτά που µε ανατριχιάζουν. Ο χρωστήρας να επιµένει στο κίτρινο κι η αντανάκλαση του πορφυρού να γίνεται από µνήµης. Χρωστήρας βοτανικής ζωγράφου

© Elena Sheeman

Το πάτωµα έπιασε φωτιά ο κόσµος έπιασε φωτιά το πνεύµα έπιασε φωτιά ευέλικτη φωτιά τύλιγε κάθε πέτρα ξεπέρασε την ένταση ακίνητος σταυροπόδι στο πάτωµα. Οι λέξεις πάλευαν ζωντανές µε τη γλώσσα µε το κεφάλι έξαλλες λέξεις φτερωτές φλόγα και αίµα δώστε ψυχή στα πέταλα διατηρήστε τα ένυδρα είναι τα µόνα που διαβήκαν τη φωτιά ευλύγιστα πέταλα οι λέξεις. Ευλύγιστα πέταλα οι λέξεις

66 ΠΟΙΗΣΗ

Ύπνος µικρής ταναγραίας

Γιώργος Κ. Καραβασίλης Ο Γιώργος Καραβασίλης, ποιητής, µεταφραστής και δοκιµιογράφος, γεννήθηκε στην Αθήνα το 1949. Η καταγωγή του ήταν από την Αρκαδία. Ολοκλήρωσε στη σχολή Βαφειά τις θεατρικές του σπουδές, που είχε αρχίσει µε τον Δηµήτρη Ροντήρη. Στα γράµµατα εµφανίστηκε µε τη συλλογή “Η γραφή και το µαχαίρι”, το 1970 και στη συνέχεια εξέδωσε τις συλλογές “Καλλιέργεια του αίµατος”, “Τα ηδυπαθή”, “Τα µυστικά δωµάτια του πύργου” και πολλά ακόµα ποιήµατα µε τελευταία, το 2004, τη συγκεντρωτική έκδοση “Ποιήσεις”, Εκδ. Γαβριηλίδη. Είχε εκδόσει τη συλλογή δοκιµίων “Επί τάπητος” και τις ανθολογίες “Η γυναίκα των νερών στη λυρική ποίηση”, “Πάσχα των Ελλήνων”, “Σαπφούς σάπφειροι”, “Εγκόλπιο ερωτικού λόγου”. Μετέφρασε Σαµφόρ, Τεοφίλ Γκωτιέ, Ζακ Καζότ, Σαρλ Κρο, Πιέρ Λουί, Ζαν Καιρόλ, Αύγουστο Στρίντµπεργκ, Ιβάν Τουργκένιεφ, Λεονίντ Αντρέγιεφ κ.ά., καθώς και έργα γαλλικής ποίησης (Πωλ Ελυάρ, Τριστάν Κορµπιέρ κ.ά.). Συνεργάστηκε σαν κριτικός λογοτεχνίας µε την “Καθηµερινή”, “Το Βήµα” και την “Πρώτη” καθώς και µε την ΕΡΤ, σε τηλεοπτικές εκποµπές τέχνης. Πέθανε στην Αθήνα στις 27 Απριλίου 2004, σε ηλικία 55 ετών.

Κοιµάσαι Κοντόµαλλη ξανθή Ταναγραία. Κοιµάσαι Ωραία, ψηλή και γαλάζια Κι ο ήλιος των εννέα Ανέσπερος περνά στο πρόσωπό σου. Ο ύπνος σου, Νυχτερινή φίλη του σταφυλιού Μόλις πριν µπει ο Αύγουστος, Ο ύπνος σου, ποιος ύπνος σου; Εσύ φιλούσες, χάιδευες τον ύπνο Μικρή µου Ταναγραία. Και τώρα µες στο πρωτοξύπνι σου Μετά από χιλιάδες χρόνια

Με το κορµί από χερνίτη λίθο Που άθρυπτο το βρήκαν να κοιµάται Σου λέω: αύλει µοι, Τραγούδα στάχυ µου, Μουρµούρα τα µαλλιά σου, Τα δρέπανα του χρόνου ξαναθέρισε. Ύµνησε, ψιθυρίζεσαι, µιλιέσαι: «Κορµί µου, κορµί µου κοιµήσου, κερδίσου, στο κύµα πλάι, στο φιλί σου, στο φιλί του, στο φιλί του Παραδείσου». Από τη συλλογή Υπέρ των Μουσών, 1990

Καλύµνου 3, Σαββατόβραδο, 19 Μαρτίου 1955 Καλύµνου 3 αφήναµε πίσω τις ράγες, έναν ουρανό κρεµασµένο στις κάπνες, χωρίς διαλείµµατα. Σειρήνες σχολάσµατος, κλάξον, θείτσα µου. Σαββατόβραδο 19. Κορίτσια στις έκτακτες στιγµές τους, κοπελιές ξεφυλλισµένες. Σκόνη, σινιάλα µε τα µάτια – κάποιο σύννεφο. Ο Θόδωρος ο ταξιτζής ο Μαρκεζινικός που πέθανε λευχαιµικός. Μπάµπης σε δυο καρέκλες, «Έθνος εξαιρετικά». «Το ’45 κάπνισα τουµπεκί µε τη Βέµπω στο Κολωνό». Καλύµνου 3. Χωρίσαµ’ ένα δειλινό. Μαύρο πανταλόνι, καφέ σακάκι. Ψυχραιµία. Η Ματούλα γέννησε και πέθανε. Ούζο και ξεπέρασµα ποδηλάτου. Σαββατόβραδο 19. Φωνάζουµε τη νύστα απ’ το πρωί στο καπελάδικο µε τα σπασµένα φινιστρίνια. Βαλσάκι από ραδιόφωνο

dethola. Το πιάνο απ’ την Κορώνη στον µπαξέ. Ακούς τη µούχλα των υφαντουργείων; Καλύµνου 3. Μούγκρισµα τραµ. Στους τοίχους ακόµα λευτεριά και άλλα τερπνά. Το πέντε µες στο έξι. Θα περάσει το τρένο. Όχι πέρασε. Αν είναι. Ραπτοµηχανές Σίγγερ. Σαββατόβραδο 19. Χορός οι πουτάνες στα σκαλοπάτια. Μ’ ένα ρεµπέτικο καταπίνεις το εργοστάσιο. Χασαποταβέρνα «Το Μαράκι». Είχε κι εκείνος µιαν αγάπη και την έχασε. Μ’ ένα κατοστάρι πίνεις φεγγαρόφωτο. Καλύµνου 3. Τσιγαριά. Πουθενά. Ασφάλεια. Φουγάρα. Ταβάνι. Κλωστές. Σκαλοπάτια. Φεγγίτες. Σπάσιµο. Μιστός. Σαββατόβραδο 19. Από τη συλλογή Καλλιέργεια του Αίµατος. 1974

67 ΝΟΕ 2007-ΙΑΝ 2008 ΠΟΙΗΣΗ

Ένα φτερούγισµα αγγέλου Στο Λουτράκι µε τη χορωδία Το παιδί µας, δεκαπέντε χρόνων τώρα Μεγάλωσε Μου λένε δίπλα οι µαµάδες Σου µοιάζει Συνεχίζουν Ίδιος είναι. Η απουσία σου καραδοκεί, µε απειλεί Εκείνες µετά των συζύγων Παρουσία σε κάνω Νιώθοντας πάντα την απώλεια Τόσα χρόνια Κι ακόµα να τη ζω. Μοιάζαµε πολύ µε τον πατέρα του Παγώνουν οι καϋµένες Το χαίροµαι σχεδόν σαδιστικά Το ίδιο οβάλ. Σε βλέπω κάθε µέρα Στις εκφράσεις του παιδιού µας Όταν κοιµάται, όταν ξυπνά Όταν θυµώνει, όταν γελά. Πού νάσαι, πώς να τα περνάς Σα νάταν χθες Με το παιδί µωρό Στο ίδιο µέρος. Ένα φτερούγισµα αγγέλου η ζωή µας Και το κάψαµε. Κοιµήσου αγγελούδι µου Με τον πατέρα το δικό µου Τότε στην κιθάρα Κοιµήσου αγγελούδι µου

Τώρα στη σκηνή Το τραγουδάει αυτό Και δεν το βλέπεις Δεν τ΄ ακούς Μόνη µου από κάτω στην πλατεία. Της αγάπης αίµατα Είχες όµορφη φωνή κι εσύ Χρόνε των ανθρώπων Κάνε γρήγορα Στο άχρονο το µέλλον να συναντηθούµε Εκεί που δεν υπάρχεις να βρεθούµε Εκεί που πια δεν θα πονάµε. Φωτογραφίζω Γενέθλια και ονοµαστικές γιορτές Επετείους εθνικές και παρελάσεις Ταξίδια και ενσταντανέ. Φωτογραφίζω αναµνήσεις Και καµιά φορά Να, όπως τώρα Βλέπω εµάς τους τρεις Σκυµµένους πάνω τους Να ψάχνουµε να βρούµε την αρχή Για το ευτυχές το τέλος Που αφήσαµε στη µέση. Πέφτει η αυλαία Τόσο χειροκρότηµα Όταν το παιδί µας Ήθελε µόνο το δικό σου Την ώρα που υποκλίνεται Μπροστά στην απουσία σου. (Από την υπό έκδοση συλλογή «Η γάτα µε τα χίλια ονόµατα»)

Ντόρια Μαρνέρη Η Ντόρια Μαρνέρη γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε στο τµήµα Literature et Lettres στο Πανεπιστήµιο της Σορβόννης. Από το 1982 εργάζεται στο κρατικό ραδιόφωνο, στο δηµοτικό και αργότερα στο ιδιωτικό. Έχουν εκδοθεί δύο βιβλία της, «Μην πουλήσεις ποτέ το πιάνο σου» και «Άγιες Κατίνες». Κείµενά της έχουν δηµοσιευτεί σε λογοτεχνικές περιοδικές εκδόσεις και εφηµερίδες. Από το 2000 κατοικεί στο Ναύπλιο και από το 2004 συνεργάζεται µε το ραδιόφωνο «101 Αργειακή ραδιοφωνία». Η εξοµολογητική και νεωτερική ποιητική γραφή της Ντόριας Μαρνέρη, εκπηγάζει από την αγωνιούσα ύπαρξη που «χειµάζεται» µέσα σε ένα αποπροσωποποιηµένο κόσµο και υποµένει…

68 ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΑ

Αντώνης Περαντωνάκης Ο Αντώνης Περαντωνάκης γεννήθηκε το 1963 στο Ρέθυµνο. Σπούδασε γαλλική γλώσσα και φιλολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης. Από το 1991 ζει στην Κρήτη, και από το 1997 στην πόλη του Ηρακλείου. Εργάζεται στη Δευτεροβάθµια Εκπαίδευση ως καθηγητής γαλλικών σε επαρχιακό γυµνάσιο. Ερασιτέχνης του Θεάτρου εργάζεται, επίσης, δεκαπέντε χρόνια στο θέατρο (σχολικό, ερασιτεχνικό, επαγγελµατικό) ως εµψυχωτής, σκηνοθέτης και ηθοποιός. Πρωτοστάτησε το 1999 στη δηµιουργία της Θεατρικής Οµάδας Καθηγητών της ΕΛΜΕ Ηρακλείου (ΘΟΚΝΗ), της οποίας σκηνοθέτησε τις µέχρι τώρα παραστάσεις. Υπήρξε ένας από τους βασικούς υπευθύνους συντονισµού των επτά (7) Συναντήσεων για τη Θεατρική Αγωγή στην Εκπαίδευση (2001-2007), που οργανώθηκαν στο Ηράκλειο Κρήτης από την ΕΛΜΕ Νοµού Ηρακλείου.

Έχει εκδώσει έξι ποιητικά βιβλία-πλακέτες : Το χαµένο όνειρο Πλέθρον 1984, Ο ηνίοχος των αισθηµάτων Ηράκλειο 1991, Ακίδες και δήγµατα Πλέθρον 1993,

Κάτω από σίδερα και λαµαρίνες το Οκτασέλιδο του Μπιλιέτου, τχ. 15/1997 Το κιβούρι το Οκτασέλιδο του Μπιλιέτου, τχ. 24/2000 Τι να προλάβω / ∆έκα έξι Χάικου το Οκτασέλιδο του Μπιλιέτο, τχ. 34/2002 Την περίοδο 2005-2007 υπήρξε διευθυ-

ντής και υπεύθυνος ύλης του λογοτεχνικού περιοδικού ΜΠΙΛΙΕΤΟ/ Κατάλυµα για την λογοτεχνία και τις τέχνες (µετοικεσία από την Παιανία στην Κρήτη) . Έχει δηµοσιεύσει ποιήµατα, λογοτεχνικά δοκίµια και κριτικά σχόλια στα περιοδικά ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΕΣ, ΟΔΟΣ ΠΑΝΟΣ, ΠΡΟΣΩΠΕΙΟ, ΜΠΙΛΙΕΤΟ, ΠΛΑΝΟΔΙΟΝ, ΥΛΑΝΤΡΟΝ, ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ κ.ά.

69 ΝΟΕ 2007-ΙΑΝ 2008

70 ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΑ

71 ΝΟΕ 2007-ΙΑΝ 2008

72 ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΑ

73 ΝΟΕ 2007-ΙΑΝ 2008

74 ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΑ

75 ΝΟΕ 2007-ΙΑΝ 2008

76 ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΑ

77 ΝΟΕ 2007-ΙΑΝ 2008

78 ΔΙΗΓΗΜΑ

Γιώργος Ρούβαλης

Όµηρος των ανταρτών

Καθόµουνα στο τηλέφωνο, στη ρεσεψιόν ενός από τα κτήρια του Οργανισµού µας, στις Βρυξέλλες. Είχα πάει για κάποιο διοικητικό θέµα µου και προσπαθούσα να πιάσω στο τηλέφωνο ένα συνάδελφο, Έλληνα, να πάµε το µεσηµέρι για φαί. Ξαφνικά βλέπω προς µου τον Βιέγο.

-Βιέγο, Βιέγο! Τι κάνεις αδελφέ; Εσύ δεν ήσουν στη Λατινική Αµερική; -Ναί, έµεινα τρεισήµισι χρόνια, αλλά τώρα θέλω να φύγω, να πάρω σύνταξη. Πολύ χαίροµαι που σε βλέπω.

-Κι εγώ συνταξιούχος. Από πέρσι.

-Εγώ πέρασα µεγάλη περιπέτεια, που να στα λέω!

-Μα, στην Αντιπροσωπία µας δεν ήσουν, στη Μποκοτά, στην Κολοµβία; -Ναι, αλλά δεν ήρθαν όλα καλά. Μ’ έπιασαν όµηρο οι αντάρτες του ELRC. -Και λοιπόν; -Ε, τα κατάφερα να δραπετεύσω!

-Να δραπετεύσεις; Μόνος σου; Τι λές βρε παιδί! Τροµερή περιπέτεια! Για λέγε, πως έγινε; -Θα σου πω. Όπως θα θυµάσαι, η καταγωγή µου είναι από τη Βολιβία. Μετά παντρεύτηκα την Ισπανίδα γυναίκα µου και µπόρεσα να µπω στην Υπηρεσία µας ως Ισπανός. Μ’ έβαλαν στην Διεύθυνση Λατινικής Αµερικής, αλλά οι ιθύνοντες εκεί δεν µε πολύ-χώνευαν. Δεν µπορούσαν να εµπιστευτούν τη φάτσα µου, που είναι φάτσα µιγάδος, µισό-Ινδιάνου, και ότι δεν ήµουνα εκατό τοις εκατό Ευρω-

παίος. Έτσι µου δίνανε δευτερεύουσες δουλειές που κανένας δεν ήθελε. Για προαγωγή δε άστα. Μόνο εσύ µε έκανες παρέα τα χρόνια που ήµαστε συνάδελφοι στο γραφείο. Μου ‘δινες συµβουλές, µε υποστήριζες, παρ’ όλο που ήµουν πιο παλιός: Έτσι τελικά µπόρεσα κι εγώ να πάω σε κάποιο γραφείο µας στη Λατινική Αµερική. Μου ‘δωσαν όµως τη χειρότερη χώρα, αυτή που κανένας δεν ήθελε, λόγω έλλειψης ασφάλειας και του ανταρτοπόλεµου που υπάρχει πάνω από σαράντα χρόνια τώρα. Εµένα δεν µε ένοιαζε. Τη δουλειά µου να έκανα και στο στοιχείο µου να βρισκόµουν, στη γλώσσα µου, αυτό ήθελα. Έβαλα και όλη µου τη ψυχή στα προγράµµατά µας, ιδίως σ’ εκείνα της αγροτικής ανάπτυξης, αφού σπούδασα γεωπονική και στα άλλα µε τα ανθρώπινα δικαιώµατα. Απέκτησα τροµερή εµπειρία εκεί, άλλο να στο λέω... Είδα καταστάσεις τροµακτικές. Πληθυσµοί ολόκληροι χωρικών να έχουν µετακινηθεί µε τη βία, να ζουν σε στρατόπεδα, µια και βοηθούσαν τους αντάρτες. Το στρατό να αλωνίζει. Τους παρακρατικούς επίσης. Τους αντάρτες να καίνε τα χωριά που δεν συνεργάζονταν ή που δεν πλήρωναν τον «επαναστατικό» φόρο, φωτιά και τσεκούρι. Συχνά µε προειδοποιούσαν: να προσέχω γιατί οι οµηρίες ήταν στην ηµερήσια διάταξη. Δεν το ‘χαν σε τίποτα οι αντάρτες να σε πιάσουν για λύτρα αν ήσουν επιχειρηµατίας, βιοµήχανος, γαιοκτήµονας ή πολιτικός. Άσε τις δολοφονίες εκλεγµένων αρχών στις περιοχές του ελέγχου. Αλλά εγώ, µε τη φάτσα µου του λατίνου, τη γνώση της γλώσσας και τα όσα ήξερα, δεν πολύ- φοβόµουν. Είχα µάλιστα αρχίσει να σκέφτοµαι η σύνταξη. Βρήκα στην επαρχία του Σανταντέρ, στα σύνορα µε τη Βενεζουέλα, ένα µεγάλο αγρόκτηµα και τ’ αγόρασα µε τις οικονοµίες µου. Τριακόσια αρ πήρα, από µια κυρία που µου το πούλησε. Γη πολύ εύφορη που παρήγε ένα σωρό τρόφιµα και δυνατότητα για κτηνοτροφία. Νερό άφθονο, λειβάδια απέραντα. Άρχισα να ασχολούµαι µε το κτήµα τα Σαββατοκύριακα. Έπαιρνα το αεροπλάνο και πήγαινα να δω τι γίνεται και τι διαφοροποιήσεις µπορούσα να κάνω στις καλλιέργειες. Έλα όµως που η περιοχή βρισκόταν κοντά στην ελεγχόµενη από τους αντάρτες ζώνη....Μια φορά πηγαίνω µε την Δόνια Καταλίνα, ας την πούµε, στην Κούκουτα, τη συνοριακή πόλη µε τη Βενεζουέλα, ν΄ αγοράσω έπιπλα για το κτήµα. Τα κάνουν από ένα είδος µπαµπού και είναι πολύ γερά και ανθεκτικά. ΄Οτι πρέπει για το κτήµα και την αγροικία όπου είχα

79 ΝΟΕ 2007-ΙΑΝ 2008

εκεί. Αθάνατα. Αλλά, αφού φτάσαµε στη πόλη, κάτι δεν µου πήγαινε καλά. Το ταξί που ήραµε σαν να ’φερνε βόλτες άσκοπα. Σε λίγο, σταµάτησε, ανέβηκαν άλλοι δύο τύποι και µας ανήγγειλαν ότι µας απαγάγουν κι ότι η απαγωγή ήταν πολιτική. Με το που έγινε αυτό, το µυαλό µου άρχισε να παίρνει χιλιάδες στροφές να προσπαθήσω να ανταπεξέλθω και να επιβιώσω. «Πρέπει να ξέρετε ότι έχω διπλωµατική ιδιότητα και ότι αντιπροσωπεύω τον Οργανισµό µας, που ξοδεύει στη χώρα σας εκατοµµύρια δολλάρια για να καλυτερεύσει το βιοτικό επίπεδο του λαού σας. Εξάλλου, εγώ προσωπικά , δεν είµαι κανένας γκρίνγκο, άσχετος και αδαής µε την πραγµατικότητά σας,. Είµαι Βολιβιανός και Ευρωπαίος, έχω είκοσι χρόνια που δουλεύω µε την Λατινική Αµερική και αν θέλετε να ξέρετε, συµπαθώ τον αγώνα σας. Είσαστε µια πλούσια χώρα, µε τεράστιο δυναµικό κι όµως µε µεγάλη φτώχεια. Ακριβώς όπως κι η πατρίδα µου η Βολιβία κι αυτό είναι πολύ άδικο. Αν µου λέτε ότι η απαγωγή µου έχει πολιτικά αίτια, είµαι πρόθυµος να σας βοηθήσω όσο µπορώ να γίνει ευρύτερα γνωστός ο αγώνας σας στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, όπου πολλά αριστερά κόµµατα σας συµπαθούν. Πρέπει όµως να σεβαστείτε την ιδιότητά µου, όπως λέει και η Συνθήκη της Βιέννης (της Γενεύης τους είπα, µήπως τα ’ξεραν από το σινεµά για τους αιχµαλώτους πολέµου) και να µου φερθείτε καλά. Έτσι θα πάψουν να σας κατηγορούν για συνεργάτες των εµπόρων ναρκωτικών και θα δουν ότι είσαστε λαϊκοί αγωνιστές που αγωνίζονται για ιδανικά και όχι για το χρήµα» -Βεβαίως και θα σας καλοµεταχειριστούµε, Δον Βιέγο, µου απάντησαν. Με είχαν ήδη µεταφέρει σε ένα άγνωστο µέρος µέσα στη ζούγκλα. Ήξεραν ότι ήµουν διπλωµάτης, ότι δούλευα για τον Οργανισµό µας, και όλα τα σχετικά. Στις δέκα µέρες πάνω, αφήνουν ελεύθερη την Δόνια Καταλίνα, τη γυναίκα που µε συνόδευε. Τότε εντάθηκαν οι υποψίες µου, ότι αυτή µε είχε καταδώσει, ίσως για να ελαφρύνει τη θέση της, να µην πιάσουν την ίδια κι ίσως για να µου ξαναφάει το κτήµα που µου είχε πουλήσει (όπως και έγινε αργότερα). Έχασα έτσι και τριακόσιες χιλιάδες ευρώ, που µου είχαν κοστίσει εκείνες οι εκτάσεις. Πήγα ξυπόλητος στα αγκάθια... Αµέσως άρχισα να σκέφτοµαι πως θα αποδράσω. Τις νύχτες δεν κοιµόµουνα καθόλου. Παρακολουθούσα το ροχαλητό της φρου-

ράς µου. Είναι αλήθεια ότι δεν µε κακοµεταχειρίστηκαν. Υπήρχαν τουλάχιστον τέσσερις αντάρτες που µε πρόσεχαν. Αυτοί, άλλαζαν κάθε τόσο, αλλά ένας τους, ο Πάτσο, ήταν σχεδόν µόνιµος. Με είχαν σε µια παράγκα, σε ένα υποτυπώδες χωριό, όπου κοιµόµουν σε ένα δωµατιάκι, µε όλο δικιά µου κουνουπιέρα, τροµερό προνόµιο. Οι άλλοι κοιµόντουσαν όλοι µαζί σε έναν κοινό χώρο. Σε λίγες νύχτες είχα µάθει το ροχαλητό ολονών απέξω και ανακατωτά. Υπήρχε ο βαρέων βαρών, ο Αλφόνσο, που ροχάλιζε σαν οδοστρωτήρας. Ο Χουάν, σαν να αγκοµαχούσε στην ανηφόρα ένα φορτηγό µε χαλίκι, ο Δεµέτριο, σαν φυσερό, αλλά ο πιο δύσκολος ήταν ο Πάτσο γιατί είχε ύπνο ελαφρύ, ακόµα και το φτερούγισµα ενός πουλιού τον ξύπναγε. Αυτός ήταν ο πιο επικίνδυνος. Μετά, ήταν τα σκυλιά. Δεκάδες απ αυτά, άγρια, που ξεσήκωναν τον κόσµο µε τα γαυγίσµατά τους. Μ’ αυτά, το σχέδιο µου ήταν να µε γνωρίσουν. Από το φαί µου έτρωγα µόνο το µισό. Το άλλο µισό πήγαινε στα σκυλιά, απ’ το ίδιο µου το χέρι, κάθε µεσηµέρι και κάθε βράδυ. Έτσι µ’ έµαθαν, µε συνήθισαν και δεν µε γαύγιζαν καθόλου. Κατόπιν, άρχισα να συλλέγω πληροφορίες για το µέρος όπου βρισκόµαστε. Δυστυχώς µε µετακινούσαν συχνά. Με το πρόσχηµα όµως ότι συµπαθούσα τον αγώνα τους και ότι βρισκόµουν στο πλευρό των φτωχών και καταφρονεµένων, άρχισα να τους κάνω συζητήσεις για αγροτικά θέµατα, αφού τους είπα ότι ήµουν γεωπόνος. Τους έδινα συµβουλές καλλιέργειας, τους µιλούσα για τις αρρώστειες των φυτών, για τα λιπάσµατα, για τους κύκλους, για τις σοδειές. Με άκουγαν. Μου ’χαν αλλάξει το όνοµα, µ’ έλεγαν Δον Πέδρο. Σιγά-σιγά άρχισαν να µε εκτιµούν. Κι εγώ, από τη µεριά µου, προσπαθούσα να τους αποδείξω ότι τους εµπιστευόµουν και ότι δεν θα το ’σκαγα. Μια φορά, ας πούµε, που βρήκα ένα πιστόλι κάτω από ένα δέντρο, κάλεσα τον πιο γέρο απ’ αυτούς, τον Δον Αρνούλφο και του έδωσα πίσω το πιστόλι, λέγοντάς του ότι ένας στρατιώτης αυτό δεν το αφήνει ποτέ έτσι και ότι εγώ δεν το κράτησα κι ούτε το ΄σκασα µαζί του γιατί τους εµπιστευόµουν, όπως θα ‘ θελα κι εκείνοι να µε εµπιστεύονται. Κάλεσε αµέσως τον νεαρό αντάρτη που το είχε αφήσει, τον µάλωσε και µε ευχαρίστησε µε πολλές τσιριµόνιες. Έτσι, είχα µαζέψει ας πούµε, το 70% των πληροφοριών που ήθελα γύρω από την περιοχή. Που βρίσκονται οι δρόµοι, τι καλλιέργειες υπάρχουν, αν υπήρχε ησυχία και όχι στρατιωτικές επιχειρήσεις (γιατί

80 ΔΙΗΓΗΜΑ

ο στρατός τους κυνήγαγε και αναγκάζονταν να µετακινούνται). Τη µεγαλύτερη βοήθεια πάντως, µου την έδωσε άθελά του, ένα πανέξυπνο µικρό κοριτσάκι, γύρω στα 10. Ήταν συγγενής ενός από τους χωριάτες που συµπαθούσαν το αντάρτικο κι είχε έρθει να περάσει µε ένα θείο της λίγους µήνες. Αυτό το κοριτσάκι, η Χούλια, ήταν στα αλήθεια πολύ περίεργο και φιλοµαθές. Όταν έµαθε ότι ήµουν µορφωµένος (όλοι οι αντάρτες εκεί ήταν αγράµµατοι, φτωχοί άνθρωποι, αγρότες, ή το πολύ του Γυµνασίου) ήρθε να µε ρωτήσει αν ξέρω ξένες γλώσσες.

-Βέβαια, της λέω. Ξέρω Ισπανικά, Γαλλικά, Αγγλικά, Ιταλικά, Πορτογαλικά και λίγα κέτσουα. Λίγο απ΄ όλα (που να ’ξερε κι ότι ο πατέρας µου ήταν πρέσβης στη Βολιβία κι εγώ είχα µεγαλώσει στα καλύτερα κολλέγια της Ευρώπης).

-Δεν µου µαθαίνετε αγγλικά; µου προτείνει.

-Με µεγάλη χαρά. Φέρε το βιβλίο σου. Κι έτσι άρχισα να της κάνω Αγγλικά. Μετά Γαλλικά. Μέχρι που πήρε θάρρος και µε ρώτησε : «Μα τι κάνει ένας άνθρωπος, µε τη δική σας µόρφωση εδώ, µες στη ζούγκλα, µε τους ανθρώπους αυτούς, Δον Πέδρο;» «Δυστυχώς είµαι µαζί τους παρά τη θέλησή µου» της απαντάω». «Α, σε κρατάνε;» «Ναι, έτσι είναι». Αυτό λοιπόν το κοριτσάκι µου είπε ότι ο δρόµος βρισκόταν σε τόση απόσταση, ότι κάθε µέρα, πεντέµισι το πρωί περνούσε ένα λεωφορείο που πήγαινε στην Κούκουτα. Κι ότι µια ώρα µετά, περνούσε άλλο λεωφορείο που πήγαινε προς την άλλη µεριά, σήµαινε προς τη Βενεζουέλα, προς την χώρα που δεν έλεγχαν αυτοί. Οι υποψίες ότι βρισκόµασταν ήδη στη Βενεζουέλα εντάθηκαν. ΟΙ αντάρτες περνάνε συχνά τα σύνορα για να ξεκουραστούν, να αναρρώσουν από τα τραύµατά τους, και καµµιά φορά να κρύψουν οµήρους που υπάρχει κίνδυνος να τους βρει ο στρατός στη Κολοµβία. Από κάτι συζητήσεις µε τα άλλα παιδάκι α του χωριού, είχα ψυλλιαστεί ότι βρισκόµαστε στη Βενεζουέλα. Είχα αρχίσει να τους κάνω µάθηµα κι αυτωνών και τους ζήτησα να περιγράψουν τον περίγυρό τους: Βουνά, λόφοι, πεδιάδες, χωριά, θάλασσα. Ένα παιδί µου είπε ότι ο Ατλαντικός βρισκόταν µερικές ώρες µακρύτερα. Ατλαντικός σήµαινε Βενεζουέλα, γιατί η Κολοµβία έχει θάλασσα στον Ειρηνικό. Σκέφτηκα ακόµη να ζητήσω λίγα λε-

φτά από τη Χούλια, γιατί οι αντάρτες µου τα ’χαν πάρει όλα: πορτοφόλι, ταυτότητες, ρολόι, λεφτά. Αλλά τι λεφτά θα µπορούσε να έχει ένα µικρό κοριτσάκι; Έτσι, αποφάσισα να µην το διακινδυνεύσω και δεν του ζήτησα τίποτα παραπάνω. Ήδη αυτά που µου είχε πει για το δρόµο και τα λεωφορεία ήταν καθαρό χρυσάφι για µένα. Οι αντάρτες, µετά από δεκαπέντε µέρες συζητήσεις, άλλαξαν στόχο µαζί µου και µου είπαν χωρίς περιστροφές, ότι η οµηρία µου ήταν οικονοµική. Ζητούσαν δέκα εκατοµµύρια ευρώ για το τοµάρι µου, «αλλά εσείς µην ανησυχείτε καθόλου Δον Πέδρο, αυτό θα το συζητήσουµε εµείς µε την Υπηρεσία και την οικογένειά σας κι όταν έρθει ο καιρός, θα σας αφήσουµε να πάτε στο καλό». Άντε τώρα να περιµένεις λίτρα από τον Οργανισµό µας! Προσπάθησα να τους µεταπείσω, εξηγώντας τους τις πραγµατικές συνθήκες: -Κοιτάξτε να δείτε, καταρχήν ο Οργανισµός µας δεν πρόκειται να δώσει δεκάρα γιατί κάτι τέτοιο δεν προβλέπεται., δεν είµαστε ιδιωτική εταιρεία για να έχουµε αποθέµατα για τέτοιες περιπτώσεις, είµαστε µια διεθνής γραφειοκρατία και να πληρώσουν λύτρα για κάποιον υπάλληλο (µεσαίου επιπέδου µάλιστα και όχι ανωτάτου) ούτε είχε γίνει µέχρι τώρα ούτε επρόκειτο να γίνει. Τους θύµισα την περίπτωση του Έρικ Άντερσεν του Δανού συναδέλφου του φίλου µας, που το δικό τους αντάρτικο είχε πάρει όµηρο πριν από τρία χρόνια και που είχαν αναγκαστεί να τον αφήσουν ελεύθερο χωρίς λύτρα, γιατί ούτε ο Οργανισµός ούτε η Δανική κυβέρνηση είχαν δώσει το παραµικρό. Έπειτα, η χώρα µου, η Βολιβία, τους λέω είναι µια υποανάπτυκτη χώρα, απ΄ όπου εγώ λείπω τριάντα τόσα χρόνια τώρα και που είναι έτοιµη να διαλυθεί σε τρία τέσσερα κοµµάτια, ένα θα πάρει η Βραζιλία άλλο η Χιλή κ.λ.π. Όσο για την Ισπανική κυβέρνηση δεν νοµίζω ότι θα ενδιαφερθεί πολύ για την περίπτωσή µας, αφού είµαι Ισπανός από πολιτογράφηση και όχι από γέννηση. Με το ότι είµαι και λατίνος δε, τότε είναι που και οι Ισπανοί και ο Οργανισµός µας δεν πρόκειται να δώσουν δεκάρα. Κοιτάξτε, εγώ είµαι χωρισµένος, η γυναίκα µου θα αδιαφορήσει για µένα, γιατί λέει ότι της έκανα τη ζωή πατίνι. Με τις οικονοµίες µου έχω αγοράσει αυτό το κτήµα, αν βάλουµε κι ένα δυο διαµερίσµατα ή µετρητά που έχω µαζέψει, όλα σας τα δίνω, αλλά πάνω από 1.000.000 ευρώ δεν βγαίνουν.

81 ΝΟΕ 2007-ΙΑΝ 2008

-1.000.000; Αυτό είναι αστείο πόσο, µου είπε ένας µικρός Κοµαντάντε. Αυτό δεν φτάνει ούτε για µεζές για τα δόντια του µεγάλου Κοµαντάντε µας! Έχουµε κάνει τόσα έξοδα για σας, µόνο για τη φύλαξή σας έχουµε διαθέσει 26 αντάρτες. Πρέπει να πάρουµε τα 10 που ζητάµε. Εν πάσει περιπτώσει, αυτή η διαπραγµάτευση έπρεπε να γίνει, µε ένα ειδικό λογιστή τους, τον οικονοµολόγο τους θα λέγαµε, που θα ερχόταν να µε δει αργότερα, για αυτό το λόγο. Έλα όµως που αργούσε! Και αυτοί να µε µετακινούν κάθε τόσο και να µου αλλάζουν τις συνθήκες κράτησης. Άρχισα λοιπόν να εργάζοµαι µε τον Πάτσο, τον φύλακα που περισσότερο µε είχε φυλάξει. «Ένα έξυπνο και δραστήριο παιδί σαν εσένα δεν µπορεί να είναι απλός στρατιώτης! Ξύπνα, κουνήσου, απαίτησε τα δικαιώµατά σου, ένα µεγαλύτερο βαθµό!» άρχισα να του λέω. Ταυτοχρόνως του ζητούσα διάφορα πράγµατα: κρέµαγε τα κουνούπια που µε είχαν καταφάει, ένα φακό να διαβάζω το βράδυ, καλύτερο φαγητό, ένα βιβλίο που είχαν καταφέρει να µου αφήσουν κι ένα βιβλίο για τον πόλεµο στο Ιράκ κι ένα στα Γαλλικά που επίσης µου άφησαν. Έτσι, και µου είχε µεγαλύτερη εµπιστοσύνη και τη θέση µου βελτίωνα και τον έκανα να πιστέψει ότι όσο µε φύλαγε αυτός δεν επρόκειτο να το σκάσω γιατί θα τον έφερνα σε δύσκολη θέση. Για την απόδραση χρειαζόµουν οπωσδήποτε έναν φακό. Γιατί η απόδραση έπρεπε να γίνει νύχτα και µόνο. Και µάλιστα νύχτα µε βροχή, µε καταιγίδα, που σ’ εκείνα τα µέρη είναι καταρρακτώδης βροχή. Τη µέρα, αδύνατον, γιατί αυτοί είχαν µάτι αετού, έβλεπαν χιλιόµετρα µακρυά αν ανέβαιναν σε ένα δέντρο και ότι κινιόταν το έβλεπαν αµέσως. Είχαν και τ’ άλογα, έτρεχαν ακράτητοι και σε λίγα λεπτά κάλυπταν µεγάλες αποστάσεις έφιπποι. Εγώ, τα ποδάρια µου και µόνο διέθετα. Μια φορά µε µετακίνησαν πάλι, σε ένα χωριουδάκι, να περιµένουµε το διαπραγµατευτή για τα λίτρα. Κινήσαµε το πρωί, περπατήσαµε όλη µέρα και φτάσαµε στις εφτά το βράδυ στη καλύβα, περιµέναµε εκεί8 τρεις ώρες, τίποτα. Ήδη δέκα-έντεκα, εκεί πέρα, είναι νύχτα

βαθιά, κανένα φως, καµµία κίνηση. Εγώ είχα τελειώσει το τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου µου και αποφάσισα να φύγω εκείνο το βράδυ, έστω και αν δεν έβρεχε. Χρειαζόµουν όµως, µερικές απαραίτητες προετοιµασίες. Κατ΄ αρχήν, το οµοίωµά µου, το σκιάχτρο µου θα λέγαµε, που έπρεπε να βάλω στη θέση µου στο κρεββάτι. Κάθε ώρα, ο φρουρός άνοιγε την πόρτα του δωµατίου µου, ο θεός να την κάνει πόρτα, µια σανίδα απλά ανοιχτή ήτανε κι έριχνε το φως του φακού του πάνω στη κουνουπιέρα µου. Τους είχα πείσει να κόψουν τις ουρές απ΄ όλα τα άλογα γιατί έπιαναν ζωύφια κι ήταν ανθυγιεινές. Τις έκοψαν κι εγώ τις είχα κρατήσει, τις έκρυψα. Μετά, µε κλαδιά και κάποια ρούχα µου, έφτιαξα το οµοίωµά µου και το ’βαλα στο κρεββάτι µου. Από µακρυά δεν διακρινόταν ακριβώς. Δώδεκα λοιπόν το βράδυ, ξεκινάω. Για να µην µε ακούσει ο Πάτσο, που εκείνη τη φορά έκανε το λάθος να κοιµηθεί αυτός µέσα µε τους άλλους κι εγώ έξω, κοντά στην είσοδο της καλύβας, βγήκα τελείως γυµνός, πατώντας µε τα τέσσερα. Δεν ήθελα να ακουστεί ούτε ο θόρυβος από παπούτσια µέσα στην ησυχία της νύχτας, ούτε καν το θρόισµα από τα ρούχα αυτού που περπατάει. Τα ρούχα µου τα ΄χα κάνει ένα µπόγο και κρύψει νωρίτερα 500 µέτρα από την καλύβα. Είχα πολλά, γιατί µε είχαν να κοιµάµαι σε ένα δωµατιάκι που ήταν αποθήκη ρούχων και έτσι είχα αρκετά. Φόρεσα πρώτα τις καουτσουκένιες µπότες κι ύστερα σιγά-σιγά παντελόνι και πουκάµισο κι άρχισα να τρέχω. Τα σκυλιά ούτε που αλύχτησαν, ήµουν πια φίλος τους, κουνούσαν την ουρά τους µε χαρά. Του Πάτσο του είχα αφήσει ένα σηµείωµα µέσα στο βιβλίο που διάβαζα, λέγοντας ότι αυτός δεν έφταιγε καθόλου, αλλά η Διοίκησή του που δεν αποφάσιζε τι θα έκανε µε µένα κι έτσι µε υποχρέωνέ να φύγω µε µεγάλη µου λύπη. Έτρεχα, έτρεχα, έτρεχα, τρελλός από χαρά και µε την ψυχή στο στόµα. Δέκα φορές έπεσα σε λάκκους, τρύπες και παγίδες που έφτιαχναν αυτοί για να πέφτουν οι όµηροι ή οι χωριάτες και να απογοητεύονται ότι δεν µπορούν να ξεφύγουν ή να συνεργάζονται µαζί τους. Και σε νερά έπεσα, σε λάσπες. Είχα υπολογίσει ότι από τις 12 τα µεσάνυχτα µέχρι τις 7-8 το πρωί που θα µου ‘φερναν τον καφέ θα ΄χα 7, τουλάχιστον ώρες. Η ψυχή µου πήγαινε να βγει από την λαχτάρα

82 ΔΙΗΓΗΜΑ

µου να αποµακρυνθώ. Σταµάτησα να πάρω ανάσα γιατί δεν άντεχα άλλο. Σκέφτηκα: Βιέγο είσαι πενήντα εννέα χρονών, αν δεν ξαναπάρεις δυνάµεις, θα σπάσει η καρδιά σου, τόσο δυνατά χτυπούσε. Είχα τύχη, βρήκα τον αµαξωτό δρόµο. Προχωράω λίγο, είχε πάει γύρω στις τεσσεράµισι το πρωί. Εκείνο το βράδυ είχε φεγγάρι, αλλά όταν έσβησε είχε µια σκοτεινιά που δεν έβλεπες τη µύτη σου. Που βρισκόµουνα; Είχα κάνει τα πάντα να βρω ένα κλεφτοφάναρο αλλά τώρα δεν µου χρησίµευε και πολύ. Βλέπω ένα αγροτόσπιτο. Ο χωριάτης που το κατοικούσε, µόλις είχε βγει µε την γυναίκα του στην είσοδο. Είπα να πάω να του ζητήσω να µ’ αφήσουν λίγο να ξεκουραστώ. Αυτοί είχαν φως και τους έβλεπα, εγώ ήµουν στο σκοτάδι, δεν µε είδαν. Όταν συνειδητοποίησα ποιος ήταν, πάγωσα. Τον τύπο εκείνο, τον είχα ξανασυναντήσει στις περιπλανήσεις µου µε τους αντάρτες, ήταν άνθρωπός τους, συµπαθών, που τους έδινε πληροφορίες και τρόφιµα. Αν µ΄ έβλεπε, θα µε παρέδιδε σ΄ αυτούς. Αµέσως έκανα πίσω, ξαναχάθηκα στη ζούγκλα και στο σκοτάδι και πάλι τρέξιµο, τρέξιµο απελπισµένο να σωθώ. Σε µισή ώρα άλλο σπίτι, είχε πλέον ξηµερώσει και ο χωριάτης να αρµέγει τις κατσίκες του µπροστά στο καλύβι του. Τον πλησιάζω, του ζητάω να µ’ αφήσει να ξαποστάσω λίγη ώρα, να µου δώσει λίγο νερό, θα τον πλήρωνα. Μόλις κατάλαβε ότι είχα δραπετεύσει από τους αντάρτες, χλόµιασε, φοβήθηκε κι άρχισε να µου λέει να φύγω αµέσως, δεν µπορούσε να µε βοηθήσει. Ιδίως όταν είδα ένα τηλέφωνο και του ζήτησα να µ’ αφήσει να τηλεφωνήσω και να µε ειδοποιήσει όταν περνούσε το λεωφορείο. Το θράσος µου έφτασε µέχρι να του ζητήσω να µου δανείσει λίγα χρήµατα για τα ναύλα. Δεν µπορώ! Να φύγετε αµέσως! Ήταν η απάντησή του. Τελικά µου ‘δωσε λίγο νερό, κρύο νερό από το ψυγείο, θεϊκή δροσιά και κουράγιο. Σκέφτηκα να καλύψω τα νώτα µου «Πρόσεξε καλά! Του λέω. Εγώ είµαι διπλωµατικός. Σε λίγο θα βρω την αστυνοµία ή το στρατό. Αν έρθουν οι αντάρτες και δεν πεις τίποτα ότι µε είδες, έχει καλώς. Αλλιώς, θα πω στο στρατό ότι είσαι άνθρωπος δικός τους και θα χάσεις και το σπίτι σου και ίσως και τη ζωή σου. Μόνο µη µε µαρτυρήσεις σ’ αυτούς, αυτό σου ζητώ». Ξαναπήρα το δρόµο. Σε λίγο βλέπω από µακρυά ένα φως, ένα δυνατό φως, να πέφτει πάνω µου. Πήγαινα δεξιά, µέσα στα δ΄3ντρα να τα αποφύγω, πάνω µου εκείνο. Πήγαινα αριστερά, συνέχεια

καρφωµένο σε µένα. Μια φωνή: «Ποιος είστε;». «Εσείς ποιοι είστε;». Βλέπω ένα φορτηγό µε ένα σωρό οπλοπολυβόλα, ρουκέτες κ.λ.π. Οι χωριάτες τριγύρω µόνο κανένα πιστόλι ή κυνηγετική καραµπίνα είχανε. Λέω, είναι ο στρατός, σώθηκα. «Είµαι ο Βιέγο Βέγα, διπλωµάτης του Διεθνούς Οργανισµού και έχω δραπετεύσει από τους αντάρτες της Κολοµβίας, τους λέω». Αµέσως φασαρία, φωνές, µε τριγύρισαν, µε προβολείς, ντυµένοι όλοι στρατιωτικά µε καµουφλάζ στο πρόσωπο. Είχα σωθεί. Ήταν ο στρατός της Βενεζουέλας. Με πήγαν µε ελικόπτερο στο Γασδουαλίτο, στρατόπεδο µε χίλια άτοµα και τέσσερα ελικόπτερα. Εγώ ήµουν εξαντληµένος αλλά ευτυχής. Η πλάκα είναι ότι ο φακός που είχα φάει τον κόσµο να έχω µαζί µου δεν µου χρησίµευσε σχεδόν καθόλου. Εκεί ήρθαν δυο µέρες αργότερα ο πρέσβης µας στο Καράκας, ο συνάδελφος ο Ντε Αµίτσις κι ο άλλος ο προϊστάµενός µου στη Μπογοτά, να βγάλουν φωτογραφίες µαζί µου. Είχα γίνει ήρωας. Δεν ήθελα όµως να ακούσω τίποτα πλέον. Εκείνοι στα γραφεία τους και τις δεξιώσεις τους κι εγώ να τρέχω µέσα στη ζούγκλα... Το χτήµα µου το έφαγε η Δόνια Καταλίνα. Έστειλα δικηγόρο στη Μπαρράνκαµπερµέχα και βρήκε ότι είναι στο όνοµα άλλου. Τι να περιµένεις από τέτοιους ανθρώπους και τέτοια κράτη όπου η παρανοµία είναι νόµος; Αυτά που σου είπα τα έχω πει δέκα τόσες φορές και στον ψυχίατρο ακόµα. Λέω ότι µπορεί να µου χρησιµεύσει και σαν θεραπεία. Έχουν περάσει από τότε είκοσι έξι µέρες. Εµένα, µε κράτησαν τριανταπέντε. Μέρη της µνήµης µου τα έχω χάσει. Την απόδραση όµως τη θυµάµαι πεντακάθαρα. Νοµίζω ότι µε γλύτωσε το ότι ήµουν υπανάπτυκτος. Αν ήµουν Γάλλος ή Γερµανός, θα είχα πεθάνει, θα είχα εγκαταλειφθεί στις διαθέσεις τους. Έχουµε µια σπιρτάδα, ένα κουράγιο εµείς. Τώρα πρέπει να ξεκουραστώ, στο σπίτι µου στην Ισπανία. Απ’ έξω είναι ο γιος µου, που µε περιµένει να φύγουµε. Αργότερα θα το σκεφτώ αν θα τα γράψω όλα αυτά, ο κόσµος πρέπει να µάθει την αλήθεια γι αυτούς τους δήθεν αντάρτες.

83 ΝΟΕ 2007-ΙΑΝ 2008 ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

Γιώργος Αντωνίου

«Η Αργολίδα που φεύγει» εκδ. «ΕΚ ΠΡΟΟΪΜΙΟΥ», Άργος, 2007

Το κείµενο αυτό και οι εικόνες που το συνοδεύουν παρουσιάστηκαν µε µικρές αλλαγές στις 24/1107 στο Μπουσουλοπούλειο θέατρο του 1ου Γυµνασίου Άργους και στις 19/12/07 στη βιβλιοθήκη «Ο Παλαµήδης» στο Ναύπλιο σε αντίστοιχες εκδηλώσεις για την παρουσίαση του βιβλίου του Γ. Αντωνίου στο ευρύ κοινό. Αγαπητοί φίλοι και αγαπητές φίλες, καλησπέρα σας. Η κυκλοφορία ενός νέου βιβλίου δίνει ακόµα, πιστεύω, χαρά σε πολλούς, αν κρίνω από την παρουσία σας σε τούτη την αίθουσα. Απόψε, η χαρά µας είναι διπλή: πρώτον γιατί γινόµαστε κοινωνοί ενός καινούργιου πνευµατικού πονήµατος και δεύτερο γιατί ο «ποιητής» του, είναι ο αγαπητός µας Γιώργος Αντωνίου, που έγινε Αργολιδιώτης ζώντας, δουλεύοντας και δηµιουργώντας σε τούτον τον τόπο. Τα πνευµατικά του δηµιουργήµατα (εκθέσεις φωτογραφίας, ντοκιµαντέρ και βιβλία-λευκώµατα, από «τα παλιά Σινεµά της Αργολίδας» ως τη «Νέα Κίο του Χθες»), έχουν δυο κοινούς παρονοµαστές: την Αργολίδα και τον απλό άνθρωπο. Σίγουρα, το να µιλά κάποιος για τον τόπο µας, και µάλιστα για το πρόσφατο παρελθόν του, µας γεµίζει µε µια γλυκιά νοσταλγία και µας κάνει να νιώθουµε περήφανοι. Όµως, πέρα απ’ αυτό, στα έργα του Γιώργου Αντωνίου υπάρχει κάτι άλλο πολύ πιο σηµαντικό, κατά τη γνώµη µου. Είναι ο λόγος για τον απλό άνθρωπο, ο οποίος αναδεικνύεται στην εποχή µας σε σύµβολο, αν και για λίγους, του χαµένου µέτρου, του ξεχασµένου σεβασµού, του περιφρονηµένου µόχθου...

Το τελευταίο βιβλίο του Γιώργου Αντωνίου, «Η Αργολίδα που φεύγει», αποτελεί, όπως µας λέει ο ίδιος, µια «απόπειρα φωτογραφικής εικαστικής καταγραφής και δηµοσίευσης χαρακτηριστικών στοιχείων του πρόσφατου παρελθόντος» που «επιχειρεί να αναδείξει το συµβολισµό, τη γοητευτική και ποιητική πλευρά των κτισµάτων, των χώρων, των ανθρώπινων και φυσικών έργων». Μετά από µια σύντοµη εισαγωγή, το βιβλίο διαρθρώνεται σε θεµατικές ενότητες µε φωτογραφίες που προέρχονται στην πλειονότητά τους από την αγροτική Αργολίδα και κατά κύριο λόγο από την επαρχία Άργους, κατά δεύτερο από την επαρχία Ναυπλίου, ενώ λιγότερες είναι οι εικόνες από την περιοχή της Ερµιονίδας. Αλώνια, πεζούλες, µαντριά, σκιάχτρα, νερόµυλοι, λιοτρίβια, πατητήρια, πηγάδια, κάρα, αλωνιστικές µηχανές, καµπαναριά, εικονοστάσια, πόρτες, κρήνες, περιστεριώνες, χάνια, σχολεία, αυτοκίνητα, τρένα, βιοµηχανικά κτίσµατα, κ.α., φωτογραφηµένα µε εξαιρετική ευαισθησία ξεδιπλώνονται σ’ένα χάρµα οφθαλµών. Σε κάθε φωτογραφική ενότητα προτάσσεται ένα σηµείωµα σχετικό µε το θέµα της. Τα κείµενα είναι στα ελληνικά, τα αγγλικά, τα γαλλικά και τα γερµανικά και οι λεζάντες, που αναφέρονται κυρίως στην προέλευση της φωτογραφίας, στα ελληνικά και αγγλικά. Έτσι το λεύκωµα µπορεί απευθύνεται σε ένα ευρύτερο από το ελληνόφωνο αναγνωστικό κοινό. Έλληνες και ξένοι, όµως, βρίσκονται εµπρός σε µια ευχάριστη έκπληξη, καθώς µέσα από τούτο το βιβλίο ανακαλύπτουν µιαν άλλη Αργολίδα πέρα από τη γνωστή µέσω των σπουδαίων αρχαιολογικών και ιστορικών χώρων των Μυκηνών, της

κείµενο Μαρία ΒελιώτηΓεωργοπούλου Δρ. Κοινωνικής Ανθρωπολογίας

84 ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

1

2

3

4

5

6

Επιδαύρου ή του Παλαµηδιού, την Αργολίδα της προβιοµηχανικής-κατά βάση αγροτικής-και πρώιµης βιοµηχανικής εποχής. Μια Αργολίδα, γνωστή, ως ένα σηµείο στους επιστηµονικούς κύκλους, όχι όµως και στο ευρύ κοινό, αφού ο τόπος ευτύχησε να αποτελέσει αντικείµενο πολλών επιτόπιων µελετών αλλά όχι και ανάλογου αριθµού εκλαϊκευµένων δηµοσιευµάτων. Το λεύκωµα συνοδεύεται από ένα DVD-ντοκιµαντέρ, που λειτουργεί συµπληρωµατικά προς το βιβλίο, χωρίς να το υποκαθιστά, ακολουθώντας όµως τη δοµή του. Εδώ, η κινούµενη εικόνα είναι σαν να έδωσε ώθηση στην φωτογραφία που αποτυπώνει τη στιγµή, ενώ τα λεγόµενα των ανθρώπων και τα σχόλια του δηµιουργού διαφωτίζουν πτυχές του βιβλίου. Από την άλλη πλευρά, το πεσιµιστικό ύφος του ντοκιµαντέρ, που απορρέει από την εγκατάλειψη των ορεινών κυρίως περιοχών, εξισορροπείται από τη χάρη των πολύχρωµων φωτογραφιών του βιβλίου. Όµως, τα θέµατα αν και επιλέγονται να φωτογραφηθούν κυρίως από καλλιτεχνική ή συναισθηµατική ευαισθησία, αποτελούν προϊόν ενός κατ’εξοχήν ερευνητικού ενστίκτου. Έτσι, οι φωτογραφίες, πέρα από την αισθητική απόλαυση που προσφέρουν και τα συναισθήµατα συγκίνησης και νοσταλγίας που εγείρουν, συνιστούν και ένα πλούσιο σώµα καταγραφής υλικών µαρτυριών, που δίνει εναύ-

σµατα για περαιτέρω και σε βάθος έρευνα, καθώς κάθε τεκµήριο αποτελεί µια κιβωτό πληροφοριών. Προς την κατεύθυνση αυτή, βοηθά η αναφορά-µολονότι γενική-του τόπου, απ’όπου προέρχεται η κάθε φωτογραφία. Από την άλλη πλευρά, καθώς τα εικονιζόµενα υλικά κατάλοιπα ποικίλουν και ανήκουν σε διαφορετικές χρονικές περιόδους, ενδιαφέρουν διάφορους επιστηµονικούς κλάδους: τη Λαογραφία και την Κοινωνική Ανθρωπολογία, ή την Ιστορία, όπως για παράδειγµα το αρχείο του εγκαταλειµµένου Δηµοτικού Σχολείου του Ζόγκα (φωτογραφία 01), που χάρη στην παρέµβαση του Γ. Αντωνίου µεταφέρθηκε στα Γενικά Αρχεία του Κράτους-Αρχεία Ν. Αργολίδας. Ενδιαφέρουν, ακόµα, την Αρχαιολογία, όπως τα µονολιθικά κατάλοιπα αρχαίων λιοτριβιών από το Λυγουριό και το Κουρτάκι (φωτογραφίες 02 και 03), αλλά και την Αρχιτεκτονική, που σίγουρα δεν µπορεί να προσπεράσει αδιάφορα φωτογραφίες σαν αυτήν µε τις καµινάδες από το Ναύπλιο (φωτογραφία 04) ή εκείνη από το εργοστάσιο της εταιρείας κονσερβών «Αργολική» στο Μπολάτι (Δαλαµανάρα) (φωτογραφία 05). Συνάµα, το βιβλίο-λεύκωµα συνιστά ένα είδος «σωστικής καταγραφής», υπό την έννοια ότι αποτελεί µια πηγή έγκυρης αναφοράς τόσο στο παρόν όσο και στο µέλλον, καθώς είναι σχεδόν βέβαιο, πως κάποια από τα υλικά τεκµήρια που εικονίζονται εδώ θα χαθούν.

85 ΝΟΕ 2007-ΙΑΝ 2008

7

8

9

10

11

12

H φωτογραφική καταγραφή ξαφνιάζει ευχάριστα, καθώς σταµατά σε θέµατα πολύ λίγο γνωστά από κάθε άποψη, όπως τα µαντριά και οι καλοκαιρινές καλύβες των βοσκών στο βουνό, πρόχειρα κτίσµατα φτιαγµένα µε τα κατάλληλα για τη συγκεκριµένη χρήση υλικά που αφθονούν στην περιοχή, απ’όπου προέρχονται: πέτρα για τα µαντριά στο Βρούστι (φωτογραφία 06) και κλαριά βένιου για την καλύβα του βοσκού στην Πελεή, στο δρόµο για το Μοναστήρι του Αυγού (φωτογραφία 07). Μάλιστα, κάποια από αυτά τα θέµατα παραµένουν σχεδόν άγνωστα και στην επιστηµονική έρευνα, µε πιο αντιπροσωπευτικό παράδειγµα τα «σηµάδια» από το Νέο Ροεινό (φωτογραφία 08), δηλαδή µεγάλες πέτρες τοποθετηµένες η µια πάνω στην άλλη, συνήθως «πιτσιληµένες» µε ασβέστη, για να διακρίνονται µε την πρώτη µατιά, καθώς η πιο συνηθισµένη σηµασία τους είναι να δείχνουν ότι απαγορεύεται η βοσκή στο χώρο που σηµαδεύουν. Ο φωτογραφικός φακός ανακαλύπτει, επίσης, τα ίχνη της βιοµηχανικής ζωής της Αργολίδας, άλλα περισσότερο γνωστά, όπως το εργοστάσιο κονσερβοποιϊας «Αργολική» στο Μπολάτι (Δαλαµανάρα), µια λεπτοµέρεια από το οποίο ήδη είδαµε προηγουµένως (φωτογραφία 09), άλλα άγνωστα, όπως οι αλυκές της Θερµησίας (φωτογραφία 10) και άλλα παραµεληµένα από τα βλέµµατά µας,

όπως οι διάσπαρτοι στον αργολικό κάµπο υποσταθµοί ηλεκτρικής ενέργειας. Άλλες φωτογραφίες µοιάζουν σαν να αποτελούν ζωντανές σκηνογραφίες και προσφέρονται και για εικαστική προσέγγιση, όπως για παράδειγµα το σκιάχτρο απ’ του Μερκούρη (φωτογραφία 11) ή οι ασβεστωµένοι τοίχοι από τον Αχλαδόκαµπο που χάρη στην κλίση του επιπέδου, τους ασβεστωµένους, επίσης, κορµούς των δέντρων, τα βουνά και τον ουρανό στο βάθος δηµιουργούν ένα λιτό πολυεπίπεδο πίνακα. Ανάµεσά στις φωτογραφίες µε ιδιαίτερο εικαστικό ενδιαφέρον, ξεχωριστά προβάλλουν τα ακροκέραµα, εξαιρετικά δείγµατα κεραµικής µικρογλυπτικής, όπως φαίνονται από τα ακροκέραµα που απεικονίζουν ανθρώπινες µορφές: ένα από τα Δίδυµα (φωτογραφία 12) και άλλο από το Κρανίδι, το δεύτερο µε εµφανή συµβολικό-αποτροπαϊκό χαρακτήρα, ο οποίος πηγάζει κυρίως από τα έντονα µάτια που παγιδεύουν και διώχνουν το κακό. Σίγουρα, πρέπει να ΄χει κανείς µεράκι για να κάνει µια τέτοια δουλειά. Και ο Γιώργος φαίνεται ότι έχει πολύ, τόσο ώστε είµαστε σίγουροι ότι σύντοµα θα δούµε κάτι καινούριο, εξίσου απολαυστικό και χρήσιµο. Σας καληνυχτίζω και σας εύχοµαι καλό «περι-διάβασµα».

86 ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΑΝΑΔΡΟΜΕΣ

Ο Δετώρ Πασχάλης και τα φαρµακεία τ΄Αναπλιού

επιµέλεια Γιάννης Μακρής

Στο τεύχος αυτό, θεωρήσαµε ενδιαφέρον να σας παρουσιάσουµε τα πρώτα φαρµακεία του Ελληνικού Κράτους, καθώς επίσης την προέλευση και την Ιστορική καταγωγή της παροιµίας: «Του Κωλέττη τα λόγια και του Πασχάλη τα χάπια» Η παροιµία αυτή γεννήθηκε µέσα στα περιπετειώδη χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης για να περιπαίξουν οι αντιφρονούντες τα κενά λόγια και τις άφθονες υποσχέσεις που µε απλοχεριά έδινε στους Έλληνες ένας εκ των πλέον επιτήδειων και δηµοφιλών πολιτικών ανδρών εκείνης της εποχής, ο Ιωάννης Κωλέττης, το όνοµα του οποίου έµεινε παροιµιώδες. Και ο µεν Κωλέττης, είναι γνωστός από την ιστορία του Ελληνικού Κράτους. Ποιος όµως είναι ο Πασχάλης του οποίου τα θαυµατουργά χάπια παροµοιάστηκαν µε τα πάγια λόγια του ιδρυτού της δηµαγωγικής σχολής στην Ελλάδα; Όπως είναι γνωστό, κατά τους χρόνους της Τουρκοκρατίας και οπωσδήποτε πρίν από την Επανάσταση του 1821 οι γιατροί και οι φαρµακοποιοί ήσαν ανύπαρκτοι. Γριέ , ως επί το πολύ, γιάτρισσες, που από οικογενειακή παράδοση κατείχαν ορισµένα φάρµακα, κυρίως βότανα, προσέφεραν τις «ιατρικές» τους υπηρεσίες στους αρρώστους, µη παραλείποντας και τα απόκρυφα «γιατροσόφια», την επίκληση των αόρατων δυνάµεων, τον ξορκισµό των δαιµόνων κ.λ.π. Υπήρχαν βεβαίως και οι εµπειρικοί γιατροί, κοµπογιαννίτες, ή και καλόγεροι που παρασκεύαζαν φάρµακα µε µεγάλη επιτυχία για τις

πληγές κυρίως των τραυµάτων. Το αντισηπτικό κυρίως που χρησιµοποιούσαν εκείνους τους χρόνους ήταν το οινόπνευµα. Για φαρµακοποιούς δεν θα πρέπει να γίνεται λόγος. Εκτός από κάποια αποξηραµένα βότανα, τα οποία πωλούσαν διάφοροι ψιλικατζήδες, τα απόκρυφα συρτάρια των «γιατρισσών» φύλαγαν καλά τα από γενιά σε γενιά παραδοµένα βότανα που συνήθως µάζευαν τις ασέληνες νύχτες της άνοιξης. Έβλεπες τους κοµπογιαννίτες να ζώνουν δυνατά το εξογκωµένο βρώµικο σελάχι τους, µη και το χάσουν, καθ’ ότι µέσα φύλαγαν τα γιατρικά µυστικά σε σιδερένια κουτάκια, κυρίως αλοιφές, και όλα αυτά ανάκατα µε πιστόλες και µαχαίρια και το απαραίτητο µελανοδοχείο, το γνωστό «καλαµάρι». Όταν το 1822 τ’Ανάπλι πέρασε στα χέρια των Ελλήνων, εδώ βρήκαν άσυλο όχι µόνο η Κυβέρνηση αλλά και όσοι εύποροι είχαν εγκαταλείψει την Πατρίδα και αυτοί που είχαν σπουδάσει ιατρική στα Πανεπιστήµια της Πάδοβας και της Πίζας, όπως ο Νικόλαος Παπαλεξόπουλος, ο Καλογερόπουλος, ο Βρεττός, ο Ιθακήσιος Νικόλαος Μαράτος και άλλοι. Ο ένας µετά τον άλλον έρχονταν στ’Ανάπλι και όπως ήταν επόµενο, καθώς οι Τούρκοι έφευγαν άφηναν την Πόλη µας άδεια από κατοίκους γεµάτη όµως από µικρόβια και αρρώστιες που µεταδόθηκαν αµέσως στους πρόσφυγες που κατάκλεισαν την οχυρωµένη πολιτεία. Μεταξύ των πρώτων γιατρών που ήλθαν στην πόλη µας ήταν και ο από την Μικρά Ασία καταγόµενος, πιθανότατα από την Σµύρνη, Διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστηµίου της Πάδοβας

87 ΝΟΕ 2007-ΙΑΝ 2008

σχάλη» έπαιρνε αµέσως το φάρµακο που ζητούσε σε χάπια µέσα σε ξύλινο κουτί. Η ευκολία που έπαιρναν τα χάπια, η υπόσχεση που έπαιρναν ότι θεραπεύουν «πάσαν νόσον και πάσαν µαλακίαν» αντί µικρής αξίας, έκαναν περιζήτητα στο λαό τα Ιστορικά Χάπια του Δετώρ Πασχάλη, διαφηµίζοντας τα σε όλη τη νεότερη Ελλάδα. Ατυχώς όµως, όπως και κάθε τι ανθρώπινο, έτσι και η δόξα στον κόσµο τούτο είναι προσωρινή. Δύο ή τρία χρόνια από τη λειτουργία του «Φαρµακοτριβείου» του Δετώρ Πασχάλη οι οµογενείς της Τεργέστης, στις αρχές του 1825, έστειλαν στ’ Ανάπλι - µαζί µε τα αναγκαία σκεύη και φάρµακα - επιστήµονα φαρµακοποιό, τον Τεργεσταίο Βονιφάτιο Βοναφίν , για να ιδρύσει ένα πλήρες φαρµακείο, Δετώρ Πασχάλης Θεοδώρου (έτσι υπέγραφε) , καθολικός στο θρήσκευµα. Φαίνεται πως ο Πασχάλης είχε και κάποιες φαρµακευτικές γνώσεις. Ως γιατρός δεν ευδοκίµησε , γιαυτό αποφάσισε να ανοίξει ειδικό φαρµακείο για να εκτελεί τις συνταγές, τόσο τις δικές του όσο και των άλλων γιατρών. Ετσι ο Δετώρ Πασχάλης νοίκιασε αντί µεγάλης σχετικώς τιµής κατάστηµα στην περιοχή , κοντά στην πλατεία «Σαντριβανίου» που το διασκεύασε µε πολύ µεράκι. Μπροστά στο κατάστηµα του τοποθέτησε µεγάλο ξύλινο φαρµακευτικό τραπέζι, όπου πάνω έβλεπες την απαραίτητη ζυγαριά. Για να ζυγίζει δε τα φάρµακα του χρησιµοποιούσε αντί για βάρη σπόρους από σιτάρι (σιταρόσπυρα), όπως επίσης και σιδερένια γουδιά από οβίδες για να αλέθει το φαρµακευτικό υλικό. Γύρω στους τοίχους τοποθέτησε ξύλινες προθήκες µε τζάµια για να φυλάγει τις φιάλες και τα αγγεία των φαρµάκων του. Πολύ γρήγορα ο Πασχάλης κατάλαβε πόσο δυσάρεστη ήταν η γεύση των φαρµάκων του στους ουρανίσκους των πελατών του που ήταν αναγκασµένοι να πίνουν τα πικρά αφεψήµατα. Μία ηµέρα δε κινδύνεψε να κακοποιηθεί από κάποιον αγροίκο Ρουµελιώτη, γιατί του έδωσε για την δυσπεψία ένα «αηδιαστικό» καθαρτικό. Ετσι αντί για αφεψήµατα αποφάσισε να παρασκευάσει τα συνηθισµένα χάπια προσθέτοντας ανάλογο αλεύρι για να τα καταπίνουν ευκολότερα… Σε λίγο οι προθήκες του Δετώρ Πασχάλη γέµισαν µε γυάλινα και ξύλινα δοχεία γεµάτα µε τα πάσης φύσεως χάπια του. Από τότε κάθε ένας που πήγαινε στην «Σπετσαρίαν του Δετώρ Πα-

το οποίο λειτούργησε για εβδοµήντα χρόνια στην πλατεία «Σαντριβανίου» (Τριών Ναυάρχων). - Ο Βονιφάτιος Βοναφίν ήταν άριστος χηµικός και είναι αυτός που ταρίχεψε τον αείµνηστο Κυβερνήτη της Ελλάδας Ιωάννη Καποδίστρια.Συγχρόνως ιδρύεται στ’Ανάπλι και τρίτο φαρµακείο του Μιχ. Κωτσονόπουλου ο οποίος είχε µάθει τη φαρµακευτική τέχνη στην Τρίπολη δίπλα στο Νικ. Πύρλα. Αργότερα στις µέρες του Καποδίστρια ήλθε και άλλος επιστήµονας φαρµακοποιός , ο Κερκυραίος Νικόλαος Ζαβιτσάνος, ο οποίος ακολούθησε το γιατρό του Κυβερνήτη Διονύσιο Ταγιαπέρα. Αυτός ίδρυσε και τέταρτο φαρµακείο δίπλα στο Ναό του Αγίου Γεωργίου. Ετσι η εγκατάσταση στ’Ανάπλι τριών ακόµη φαρµακείων που λειτουργούσαν µάλιστα µε επιστηµονικές περγαµηνές, αραίωσαν αισθητά την πελατεία του Δετώρ Πασχάλη, όχι όµως και την φήµη του, του οποίου τα περιζήτητα χάπια για πολλά χρόνια και µετά την διάλυση του φαρµακείου του, έµειναν παροιµιώδη, συµβολίζοντας τα παχιά λόγια των δηµαγωγών της εποχής εκείνης και τις κενές υποσχέσεις για διορισµούς στο δηµόσιο, κάτι που και στις µέρες µας συµβαίνει. Το κατάστηµα που για εικοσιπέντε χρόνια στέγασε τον Δετώρ Πασχάλη ,αργότερα έγινε καπνοπωλείο. Ισως οι παλαιότεροι Αναπλιώτες θυµούνται τα χάρτινα κουτιά των φηµισµένων καπνών του Καπνοπωλείου του Δηµ. Πανόπουλου και αργότερα του άξιου βοηθού του Σταύρου Καµπίτη. Πηγές:Ηµερολόγιον Κ.Φ. Σκόκου 1913,Μιχ. Λαµπρυνίδης ( Αθήνα 1912)

88 ΜΟΥΣΙΚΗ

Ταξίδι από τους προϊστορικούς χρόνους έως και σήµερα (µέρος στ΄)

Η µουσική στην εποχή του κλασικισµού

κείµενο Θεολένα Πίκη

Μεταξύ της εποχής Μπαρόκ και του Κλασικισµού υπήρξε µια µικρή αναλογικά περίοδος στην ιστορία της µουσικής που ονοµάστηκε «ροκοκό». Η λέξη αυτή έχει τις ρίζες της στο γαλλικό «style rocaille» που προσδιορίζει οστρακοειδείς και ελικοειδείς σχηµατισµούς, τελείως χαριτωµένους και διακοσµητικούς. Αντιπρόσωπος του ύφους ροκοκό ήταν ο Γάλλος συνθέτης Francois Couperin. Ενώ οι µουσικοί του µπαρόκ στόχευαν να ανυψώσουν τον ακροατή, οι αντίστοιχοι του ροκοκό ενίσχυαν τις ιδιότητες του γοητευτικού και του ευχάριστου. Η µουσική για πληκτροφόρα, του επίσης φηµισµένου συνθέτη του ύφους ροκοκό, Domenico Scarlatti, ήταν αντιπροσωπευτική για το είδος. Φηµισµένες είναι οι 500 και παραπάνω σονάτες για τσέµπαλο που οδήγησαν λόγω των εντυπωσιακών στοιχείων τους σε σηµαντικές προόδους στην τεχνική των πληκτροφόρων. Άλλοι σηµαντικοί συνθέτες αυτού του ύφους ήταν ο Jean Phillip Rameau κι ο Phillip Telemann. Η µουσική ροκοκό είχε στόχο την ευχαρίστηση του ακροατή. Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά δείγµατα του ύφους αυτού ήταν τα λίντερ (Lieder) ή αλλιώς σόλο τραγούδια. Το µουσικό ιδανικό των συνθετών που έγραφαν τραγούδια σε αυτό το ύφος ήταν να τα συνθέτουν όσο πιο απλά και καθαρά. Σηµαντικοί όµως συνθέτες του ροκοκό που δέσποσαν σε αυτή τη µεταβατική περίοδο η οποία οδηγούσε σε νέα ύψη τεχνικής τελειότητας και έκφρασης ήταν οι γιοι του J.S. Bach, o Care Phillip Emanuel και ο Johann Christian. Από αυτή τη χρονική στιγµή και έπειτα µπορούµε να αναφερόµαστε σε αυτή τη µουσική περίοδο που ακολούθησε το ροκοκό, ως εποχή

του κλασικισµού. Ο κλασικισµός είναι πολύ δύσκολο να οριστεί. Συνήθως χρησιµοποιούµε τον όρο κλασικό για τον αντιδιαστείλλουµε προς τους όρους «ροµαντικό» ή «µοντέρνο». Αλλά µουσικά χρησιµοποιούµε τον όρο «κλασικό» αναφερόµενοι στην περίοδο των λεγόµενων Βιενέζων κλασικών συνθετών που αρχίζουν από τον Haydn και καταλήγουν στον Beethoven. Αυτή η εποχή χρονικά τοποθετείται από το δεύτερο µισό του IH΄αιώνα έως και τις πρώτες δεκαετίες του ΙΘ΄αιώνα. Η φύση του κλασικισµού είναι ώριµα ανθρωπιστική και φωτισµένη, όπου, όµως συµβαίνει και στα αρχαία ελληνικά κλασικά πρότυπα, η πειθαρχηµένη και ισορροπηµένη σκέψη συνδυάζεται µε την ελεύθερη έκφραση του ατοµικού ανθρώπινου συναισθήµατος. Χαρακτηριστικά είναι τα λόγια ενός ιστορικού που αξίζει να αναφέρουµε: «Στην κλασική τέχνη το ένστικτο συµφιλιώνεται µε τον νόµο, η µορφή θριαµβεύει πάνω στην ύλη, η τάξη πάνω στο χάος. Ο κλασικισµός εξυµνούσε τη ζωή και τις έδινε µάκρος, θεωρώντας την από τα ύψη του ιδανικού […] το κύριο αντικείµενό του ήταν η αρµονική συµβίωσή του ανθρώπου µε τη φύση, το είδος του ανθρώπου που είναι ωραίος στην ψυχή και στο σώµα και συνειδητοποιεί την εσωτερική του αρµονία, αποτελώντας το µέτρο όλων των πραγµάτων». Η µορφή που κυριαρχεί στην κλασική περίοδο είναι η σονάτα. Είναι ενόργανη µορφή που γραφόταν για οποιαδήποτε αριθµό οργάνων. Όµως µια ορχηστρική σονάτα ονοµάζεται συµφωνία, αλλά εκεί που ξεχωρίζει ένας σολίστας µιλάµε για κονσέρτο. Σηµαντική φυσιογνωµία της εποχής της γένεσης της συµφωνίας ήταν

89 ΝΟΕ 2007-ΙΑΝ 2008

Wolfgang Amadeus Mozart

ο Stamitz. Η σηµασία του στο χώρο της συµφωνικής µουσικής παραλληλίζεται µε εκείνη του Carl Phillipp Emanuel Bach στο χώρο της κλασικής σονάτας για πιάνο.Το pianoforte (πιάνο) επινοηµένο λίγο πριν από τη γέννησή του, ήταν ένα τσέµπαλο όπου το ίδιο το πλήκτρο µπορούσε να παιχτεί µε διαφορετική ένταση, σιγά ή δυνατά, όπως φαίνεται και από το όνοµά του. Άλλοι µεγάλοι της κλασικής εποχής οι Haydn, Mozart και Beethoven, ίσως και οι µεγαλύτεροι της περιόδου αυτής. Ο Haydn και o Mozart κατάφεραν να βάλουν την εγκάρδια απλότητα και τη χάρη του ροκοκό παράλληλα στην υψηλόφρονα δραµατικότητα του µπαρόκ, µε µια µουσική γλώσσα κατανοητή από όλους, που δεν µπορεί αβασάνιστα να αποδοθεί µε συγκεκριµένους ορισµούς. Ο Haydn ήταν ένας σπουδαίος συνθέτης λιγότερο όµως πολύπλοκος από τους Mozart και Beethoven. Ήταν λιγότερο προβληµατισµένος και λιγότερo επαναστάτης από την πλειοψηφία των µεγάλων µουσικών. Είχε γενναία πίστη στα ανθρώπινα ιδανικά και αξίες. Ήταν οικονόµος, εργατικός και θεοσεβούµενος. «Ζούσε» κυρίως διδάσκωντας µουσική και καµιά φορά τραγουδώντας. Γνωστές κυρίως είναι οι 104 συµφωνίες του. Η τελευταία µεταγενέστερα γνωστή ως «Συµφωνία του Λονδίνου» χρονολογείται από το 1795. Με τον Haydn ανακαλύπτουµε ένα πιο εκτεταµένο πεδίο και µια µεγαλύτερη αίσθηση ισορροπίας. Ήταν ιδιοφυέστερος, δοκιµάζοντας συνεχώς καινοτοµίες αλλά µε έναν αλάνθαστο µουσικό κριτήριο. Σηµαντικότατη είναι η συνάντησή του Haydn µε τον Mozart το χειµώνα του 1781-82 όπου από την πρώτη στιγµή ένιωσαν αµοιβαία

Joseph Haydn

εκτίµηση και βαθιά φιλία. Δυστυχώς όµως ο Mozart αφού έφυγε ο Haydn για δουλειά στην Aγγλία πέθανε σε ηλικία 34 χρόνων και η τελευταία φορά που συναντήθηκαν ήταν στον αποχαιρετισµό του Haydn πριν το ταξίδι του. Κατά την επιστροφή του Haydn στην πατρίδα του, σταµάτησε στη Βόνη όπου εκεί συνάντησε τον νεαρό τότε Βeethoven. Ο Beethoven του έδειξε µια καντάτα του και ο Haydn δέχτηκε να τον πάρει για µαθητή.Ο Haydn παρουσίασε σπουδαίο µουσικό έργο. Έγραψε έξοχα κουαρτέτα για έγχορδα, 50 σκωτσέζικα τραγούδια και χορωδιακή µουσική. Χαραχτηριστικό έργο χορωδιακής µουσικής του είναι το ορατόριο «Δηµιουργία». Ο ίδιος θεωρούσε αυτό το έργο ως εκείνο το οποίο κορύφωσε την καριέρα του και καθώς ήταν ιδιαίτερα ευλαβικός, κάθε µέρα άρχιζε τη σύνθεσή του µε µια προσευχή. Ηλικιωµένος πια καθώς παρακολουθούσε µια εκτέλεση της «Δηµιουργίας», είπε: «δεν πηγάζει από µένα αλλά από τον ουρανό». Το έργο του Haydn δεν συνοψίζεται µε λίγα λόγια. Δεν επινόησε βέβαια ούτε τη συµφωνία, ούτε τη σονάτα, ούτε το κουαρτέτο. Αλλά όταν ήταν πια 40 ετών, είχε καθιερώσει τη µορφή σονάτας µε έναν τρόπο που θα µπορούσε να χαρακτηριστεί ως το πρώτο στάδιο της ωριµότητάς της. Η ωριµότητα αυτή χαρακτηρίζεται σαν πρώιµη µόνο µε την έννοια πως ενώ ο J.S. Bach κλείνει κατά κάποιο τρόπο ένα κεφάλαιο στην ιστορία της µουσικής, o Haydn ανοίγει ένα δρόµο προς τα εµπρός για τους διαδόχους του. Γιατί ο κλασικισµός ήταν µια ισχυρή προωθητική δύναµη που θα οδηγούσε στον κόσµο του IΘ΄αιώνα… (στο επόµενο η συνέχεια)

90 ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

Αποτύπωση, πρόταση αποκατάστασης και επανάχρησης

Το νεοκλασικό κτίριο Βίγγα στο Ναύπλιο κείµενο Αγγελική Τόγια Διπλωµατούχος Αρχιτέκτων Μηχανικός Τµήµα Αρχιτεκτόνων Πολυτεχνικής Σχολής Α.Π.Θ. Μεταπτυχιακός Τίτλος στο Διατµηµατικό Πρόγραµµα Μεταπτυχιακών Σπουδών Πολυτεχνικής Σχολής Α.Π.Θ. «Προστασία, Συντήρηση και Αποκατάσταση Αρχιτεκτονικών Μνηµείων»

επάνω Το κτίριο Βίγγα το 1985. ©www.koitida.gr δεξιά Το κτίριο Βίγγα το 1949. Φωτογραφία από το προσωπικό αρχείο του Π. Μυλωνά. ©www.koitida.gr

91 ΝΟΕ 2007-ΙΑΝ 2008

πρόταση για την όψη του κτιρίου Βίγγα

Ιστορική τεκµηρίωση κτιρίου Το κτίριο που αποτελεί το αντικείµενο της µελέτης αυτής είναι κτισµένο στη βόρεια πλευρά της Πλατείας Συντάγµατος, στην καρδιά του Ναυπλίου και ανήκε στο Σωτήρη Ευαγγέλου Βίγγα. Σε µια µαρµάρινη επιγραφή πάνω από την κεντρική εξώθυρα αναγράφονται τα αρχικά του ιδιοκτήτη, καθώς και η ηµεροµηνία ανέγερσης του κτιρίου, η οποία είναι το 1878. Θεωρείται ένα από τα πιο χαρακτηριστικά δείγµατα του ακµαίου νεοκλασικισµού στο Ναύπλιο. Αποτελείται από υπόγειο, ισόγειο και τρεις ορόφους και ανήκει στον τύπο της διπλοκατοικίας, όπου κάθε όροφος αποτελεί και ξεχωριστή κατοικία. Μέσα από δύο ξύλινα κλιµακοστάσια πραγµατοποιείται η πρόσβαση στα δύο ξεχωριστά διαµερίσµατα. Σύµφωνα µε πληροφορίες κληρονόµων και ενοίκων, στο ισόγειο υπήρχε το τυπογραφείο του ιδιοκτήτη, ο πρώτος όροφος φιλοξενούσε τους χώρους υποδοχής, ο δεύτερος τα υπνοδωµάτια και ο τρίτος µε τα συµµετρικά δώµατα λειτουργούσε ως θερινή κατοικία της οικογένειας.

αζόταν, κυρίως σε καταστήµατα πώλησης ειδών λαϊκής τέχνης. Στο κτίριο γίνεται αναγκαστική απαλλοτρίωση για αρχαιολογικούς σκοπούς από το Υπουργείο Πολιτισµού (ΦΕΚ 119 Δ΄/95). Μέχρι σήµερα παραµένει χωρίς χρήση, µε έντονα σηµάδια φθοράς και εγκατάλειψης, τόσο στις όψεις του όσο και στο εσωτερικό του.

Το 1936 πραγµατοποιείται µια µεγάλη, διώροφη προσθήκη βοηθητικών χώρων στη βόρεια πλευρά του οικοπέδου, µε υλικά δόµησης το οπλισµένο σκυρόδεµα και τοίχους πλήρωσης από οπτοπλινθοδοµή. Τότε πραγµατοποιείται και υποστύλωση του υπογείου µε κολόνες και δοκούς από οπλισµένο σκυρόδεµα. Κατά τη διάρκεια της ιταλικής κατοχής το κτίριο µετατρέπεται σε γραφεία της Ιταλικής Αστυνοµίας. Μεταπολεµικά στεγάστηκαν οικογένειες προσφύγων από διαφορετικές πόλεις της Πελοποννήσου, ενώ το ισόγειο ενοικι-

Τα επόµενα δύο επίπεδα έχουν παρόµοια µεταξύ τους οργάνωση, µε τρία δωµάτια να αναπτύσσονται στη νότια πλευρά, ένα µεγάλο κεντρικό και δύο µικρότερα εκατέρωθέν του. Αναδιπλούµενες ξύλινες ταµπλαδωτές θύρες εξασφαλίζουν την επικοινωνία µεταξύ των ανατολικών δωµατίων του πρώτου ορόφου, ενώ κυριαρχούν γύψινα διακοσµητικά µοτίβα στους τοίχους και ροζέτες στις οροφές. Μέσω του κεντρικού ξύλινου κλιµακοστασίου δίνεται η δυνατότητα πρόσβασης στο δεύτερο όροφο, όπου όµως απουσιάζει η διακο-

Αρχιτεκτονική ανάλυση - Κατασκευή Η κάτοψη του διατηρητέου αφορά ένα συµπαγές, ορθογωνικό σχήµα. Στο ισόγειο κυριαρχούν µεγάλα ορθογωνικά δωµάτια, που επικοινωνούν µεταξύ τους µε λιθόκτιστες καµάρες, ενώ καθοριστικό στοιχείο για την οργάνωση της κάτοψης αποτελεί ο δυτικός διάδροµος, µε κεντρικό φωταγωγό. Μέσω αυτού πραγµατοποιείται η πρόσβαση στα δύο όµοια ξύλινα κλιµακοστάσια, που οδηγούν στα παραπάνω επίπεδα, αλλά οδηγεί επίσης και στο βόρειο ακάλυπτο χώρο του οικοπέδου. Η προσθήκη του ’36 εφάπτεται της βόρειας πλευράς του κτιρίου.

92 ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

αποτύπωση ισογείου

πρόταση για το ισόγειο

σµητική επιµέλεια που εντυπωσίαζε στο προηγούµενο επίπεδο. Η περιµετρική τοιχοποιία είναι από αργολιθοδοµή µε ξυλοδεσιές, οι εσωτερικοί τοίχοι από ξυλόπηκτη τοιχοποιία (µπαγδατί), όλα τα δάπεδα ξύλινα µε ξύλινα σανιδώµατα διαφορετικού πλάτους και φέροντα από τις τοιχοποιίες, ενώ οι οροφές είναι όλες ξύλινες. Στο τελευταίο επίπεδο διακρίνονται δύο ορθογωνικοί όγκοι, κάθετα τοποθετηµένοι µεταξύ τους. Ο βόρειος όγκος είναι πιθανώς µεταγενέστερος. Ο νότιος τοίχος είναι κατασκευασµένος από αργολιθοδοµή και οι υπόλοιποι, εξωτερικοί και εσωτερικοί από µπαγδατί. Η στέγαση του κτιρίου πραγµατοποιείται µε δύο ξεχωριστές, τρίρριχτες ξύλινες στέγες, µε επικεράµωση από κεραµίδια βυζαντινού τύπου. Η εγκατάλειψη του νεοκλασικού µετά την παύση της λειτουργίας του (1980) ευθύνεται για το µεγαλύτερο µέρος της παθολογίας. Η πλειοψηφία των φθορών προέρχεται από την ύπαρξη µεγάλης ποσότητας υγρασίας στους χώρους, µε σάπισµα των ξύλινων στοιχείων στα δάπεδα και στις οροφές, ενώ εντοπίζονται λεκέδες και διογκώσεις στα επιχρίσµατα. Σε αρκετά σηµεία τα κονιάµατα έχουν αποκολληθεί και η υγρασία προσβάλει την τοιχοποιία. Μορφολογία Το κτίριο έχει κυρίαρχη όψη αυτή προς την πλευρά της πλατείας. Η «βάση» της όλης σύνθεσης διαµορφώνεται από λαξευµένη, ανεπίχριστη, ψευδοϊσόδοµη λιθοδοµή. Μια σειρά από πέντε ορθογωνικά ανοίγµατα χαρακτηρίζει την ανάπτυξη του ρυθµού στο ισόγειο,

αποτύπωση 1ου ορόφου

µε κυρίαρχη την εξώθυρα. Το δεύτερο και τρίτο επίπεδο έχουν όµοια αντιµετώπιση και µαζί αποτελούν τον «κορµό» της σύνθεσης. Τα ανοίγµατα ακολουθούν τις αναλογίες και τον κατακόρυφο άξονα αυτών του πρώτου επιπέδου. Τα πατζούρια που χρησιµοποιούνται σε όλα τα ανοίγµατα είναι γαλλικού τύπου. Ιδιαίτερο στοιχείο διακοσµητικής έκφρασης, αλλά και τονισµού του κάθετου άξονα συµµετρίας, αποτελεί ο µαρµάρινος εξώστης της κάθε µπαλκονόπορτας. Εκατέρωθεν κάθε ανοίγµατος υπάρχουν παραστάδες µε λείο κορµό, που προεξέχουν ελαφρά από το επίπεδο του τοίχου. Η επίστεψή τους γίνεται µε κεραµικά επίκρανα, τα οποία φέρουν θριγκό µε κυµάτια. Το τελευταίο επίπεδο συµβολίζει τη «στέψη» στην όψη, όπου το κεντρικό τµήµα προεκτείνεται στο δώµα, ενώ στα πλαϊνά τµήµατα δηµιουργούνται µπαλκόνια µε κεραµικές µπαλούστρες. Η αετωµατική στέψη του κεντρικού τµήµατος τονίζει ακόµα περισσότερο την κατακορυφότητα, ενώ σηµαντικό µορφολογικό στοιχείο αποτελούν οι τρεις µικροί, µεταλλικοί εξώστες. Πρόταση αποκατάστασης και επανάχρησης Η καλύτερη προϋπόθεση για τη συντήρηση και διατήρηση ενός ιστορικού κτιρίου είναι η επανάχρησή του. Το κτίριο ανήκει πλέον στο Υπουργείο Πολιτισµού και η νέα του χρήση είναι προκαθορισµένη. Πρόκειται να υποδεχτεί τα γραφεία της Δ’ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων. Οι απαιτούµενοι χώροι του κτιριολογικού προγράµµατος χωροθετούνται έτσι ώστε να µην προκύψει ανάγκη για δηµιουργία νέων.

93 ΝΟΕ 2007-ΙΑΝ 2008

αποτύπωση τοµής

Η απόφαση για την κατεδάφιση της προσθήκης του 1936, µιας και δεν πρόκειται για κάποια αξιόλογη αρχιτεκτονική κατασκευή, απελευθερώνει το χώρο βόρεια του κτιρίου, καθώς και την όψη που παρέµενε κρυµµένη για 70 χρόνια. Έτσι, στο κενό αυτό δίνεται η δυνατότητα µιας κατασκευής που, σε µια ικανή απόσταση από το νεοκλασικό, θα εξασφαλίζει την κατακόρυφη διανοµή των κινήσεων στο κτίριο. Ένα δεύτερο ισχυρό στοιχείο της πρότασης αποτελεί και η απόφαση για τη δηµιουργία µιας δεύτερης βόρειας όψης, µιας double façade. Το στοιχείο αυτό δηµιουργεί ένα νέο όριο προς βορρά, προς το µέτωπο της θάλασσας και ακολουθεί τη διεύθυνση χάραξης του βόρειου ορίου του οικοπέδου. Το κλίµα του Ναυπλίου επιτρέπει και ενισχύει τη δηµιουργία ηµιυπαίθριων χώρων. Έτσι, το πέτασµα αυτό δε θα αποτελεί ένα συµπαγές όριο, αλλά ένα παιχνίδι κενών και πλήρων, πάνω σε µια ελαφριά κατασκευή από µέταλλο και γυαλί. Η υποβαθµισµένη βόρεια όψη αποκτά χαρακτήρα, δυναµισµό και λειτουργική αξία. Η πρόταση ολοκληρώνεται µε την οργάνωση του υπαίθριου χώρου. Οι φθορές των υλικών αντιµετωπίζονται και προλαµβάνονται µελλοντικές. Νέα στοιχεία, που κρίνεται σκόπιµο να προστεθούν για τον εκσυγχρονισµό και την καλύτερη εξυπηρέτηση του συγκροτήµατος, ενσωµατώνονται διακριτικά στο χώρο και σχεδιάζονται µε τέτοιο τρόπο ώστε οι νέες κατασκευές να είναι ευδιάκριτες και αντιστρέψιµες.

φωτορεαλισµός δύο προτάσεων

94 ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΝΟΣΤΑΛΓΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ

Φαρµακείον Γιαννοπούλου, πλατεία Συντάγµατος

κείµενο Γιώργος Ρούβαλης

Ο κ. Μίµης Κώρος στο πόστο του, στο φαρµακείο το 1967

Στο Ναύπλιο έχουµε ένα πραγµατικό µνηµείο των ελληνικών φαρµακείων, το φαρµακείο Γιαννοπούλου στη πλατεία Συντάγµατος (σήµερα Ζούζια). Σε άλλο κείµενό µας (Τα Νέα της Αργολίδας, Δευτέρα 28 Μαρτίου 2005, σελ. 6) έχουµε ασχοληθεί µε το ίδιο θέµα, καταγράφοντας τις µαρτυρίες των παλαιών υπαλλήλων του Λέλας και Μίµη Κώρου, όταν φαρµακοποιός ήταν ο Νίκος Γιαννόπουλος. Παρουσιάζουµε σήµερα ορισµένα αυθεντικά ντοκουµέντα που µας παραχώρησε ευγενώς ο φαρµακοποιός κύριος Ζούζιας κι έχουν σχέση µε τον προηγούµενο ιδιοκτήτη. Αξίζει να σηµειωθεί ότι σε πρόσφατο λεύκωµα µε τα παλιότερα φαρµακεία της χώρας το φαρµακείο Γιαννοπούλου βρίσκεται σε περίοπτη θέση. Βέβαια όπως ξέρουµε, ο πρώτος φαρµακοποιός της Ελλάδας ήταν ο Ιταλός Βονιφάτιος Βοναφίν, ο οποίος είχε έρθει στο Ναύπλιο από την Ύδρα και του οποίου τη βιογραφία έγραψε ο επίσης φαρµακοποιός και ποιητής Θόδωρος Κωστούρος. Αναφέρουµε επίσης και το παλιό φαρµακείο της κυρίας Γουζούαση στην οδό Βασ. Κωνσταντίνου, δίπλα στο σηµερινό Δηµαρχείο όπου, σύµφωνα µε την παράδοση εταριχεύθη το σώµα του Κυβερνήτη Καποδίστρια. Άλλος παλιός φαρµακοποιός ήταν ο γερµανοµαθής Θερµογιάννης στο Μεγάλο Δρόµο, τον οποίο επίσης βρίσκουµε στα µέσα του 19ου αιώνα ως καθηγητή ελληνικών στη Βιέννη της Αυτοκράτειρας Ελισάβετ (Σίσσυ).

Tο φαρµακείο Γιαννοπούλου άρχισε να λειτουργεί το 1865. Έχουµε την πρωτότυπη άδεια λειτουργίας του 1864 η οποία χορηγείται στον Αριστείδη Νικολάου Γιαννόπουλο. Επίσης, παρουσιάζουµε το

95 ΝΟΕ 2007-ΙΑΝ 2008

96 ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΝΟΣΤΑΛΓΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ

Η άδεια λειτουργίας του 1864 η οποία χορηγείται στον Αριστείδη Νικολάου Γιαννόπουλο.

1904. Το πτυχίο φαρµακευτικής του Νίκου Γιαννόπουλου.

Στο εργαστήριο µικροβιολογίας της Ιατρικής Σχολής του Παρισιού το 1909.

Η κα. Λέλα Κεφάλα (µετέπειτα Κώρου), στο φαρµακείου Γιαννόπουλου το 1958. πτυχίο φαρµακευτικής του Νίκου Γιαννόπουλου από το Πανεπιστήµιο Αθηνών το 1904 καθώς και µία φωτογραφία του ιδίου στο εργαστήριο µικροβιολογίας της Ιατρικής Σχολής του Παρισιού το 1909. Ο Νίκος γεννήθηκε το 1888 και, όπως είδαµε είχε δύο πτυχία, φαρµακευτικής στην Αθήνα και µικροβιολογίας στο Παρίσι. Σύµφωνα µε τους πρώην υπαλλήλους του, ήταν ένας άρχοντας µε λεπτούς τρόπους, άψογο ντύσιµο και µεγάλη βιβλιοθήκη, που έµενε στο ανώγειο του διπλανού κτιρίου (σήµερα εστιατόριο Νούφαρα) και πέθανε σε ηλικία 96 χρονών. Πολύ γνωστός, ήταν ο επίσης Γιαννόπουλος, πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Ναυπλίου για δέκα χρόνια τη δεκαετία του 30, ο οποίος κατείχε µεγάλη περιουσία και, όταν εξελέγη πρόεδρος απείχε από την άσκηση του δικηγορικού επαγγέλµατος για να µην υπάρξει σύγκρουση συµφερόντων και τεθεί υπό αµφισβήτησιν η αµεροληψία του. Το φαρµακείο Γιαννοπούλου λειτούργησε ως µικροβιολογικό εργαστήριο για πολλά χρόνια µέχρι και τη δεκαετία του 60 όταν δεν υπήρχαν άλλα στην πόλη ούτε και στο νοσοκοµείο της. Σήµερα, το εσωτερικό του παραµένει µε τις ίδιες ξύλινες παλιές προθήκες και µας θυµίζει τα παλιά µεγαλεία του επαγγέλµατος και της πόλης µας.

97 ΝΟΕ 2007-ΙΑΝ 2008

Το εσωτερικό του φαρµακείου το ∆εκέµβριο του 1988. Από αριστερά ο κ. Αργύρης Ζούζιας, σηµερινός φαρµακοποιός, ο κ. Μίµης Κώρος, η κα Λέλα Κώρου και ένα παιδάκι που λέει τα κάλαντα.

∆ευτέρα 25 Αυγούστου 1993. Ο κ. Μίµης Κώρος στην πλατεία Συντάγµατος, ταΐζει τα περιστέρια.

ISSN 1790-949X