Jaarverslag 2015 Het Nationale Toneel by Toneel Nationale

algemeen jaarverslag 2015

Inhoud het Nationale Toneel Inleiding 04 Voorstellingen 05 Babel 26 Projecten 27 Erfgoed 27 Prijzen en nominaties 28 Acteurs van het Nationale Toneel in film en televisie 28 NTjong Voorstellingen 29 Urban Stories 42 Talentontwikkeling 43 Marketing & communicatie 48 Development & ondernemerschap 50 Personeel & organisatie 51 Medewerkers 52 Bestuursverslag 56 Algemeen 56 Verslagjaar 62 Exploitatierekening 65

Inleiding Voor het Nationale Toneel en NTjong was 2015 een intensief jaar. In dit jaarverslag nemen we u mee ‘het jaar door’ en beantwoorden we de vragen: wat hebben we gedaan, waarom en voor wie? Het Nationale Toneel en NTjong ontwikkelen zich continu om relevante invulling te geven aan hun artistieke en maatschappelijke functie. Het meest zichtbaar is dat natuurlijk in onze voorstellingen, maar die ontwikkeling vindt ook bijvoorbeeld plaats in onze investeringen rond het ruim baan geven aan jong talent en de vele samenwerkingsverbanden met theaters en maatschappelijke instellingen in Den Haag en daarbuiten. In 2015 brachten het Nationale Toneel en NTjong meer dan 25 producties uit in de grote zaal en op de vlakke vloer, zowel nieuw werk als reprises, voor kinderen, jongeren en volwassenen. Uit al deze producties wil ik twee hoogtepunten lichten. Allereerst de imposante en bejubelde marathonvoorstelling Genesis, waarmee regisseur Johan Doesburg afscheid nam van het Nationale Toneel en waarin veel lijnen uit zijn oeuvre en lange carrière bijeen kwamen. Het was een afscheid in volle glorie. Een tweede hoogtepunt was de familievoorstelling Polleke, een grootschalige coproductie van het Nationale Toneel en NTjong , waarvoor artistiek leider Noël Fischer en haar team voor de derde keer in drie jaar een Zilveren Krekel ontvingen. In totaal speelden het Nationale Toneel en NTjong 559 voorstellingen, waarvan het merendeel in onze thuisstad Den Haag. Tegelijkertijd maakten we opnieuw onze positie als het grootste reizend toneelgezelschap waar, door te spelen van het hoge noorden – de Waddeneilanden – tot het diepe zuiden. Voor Urban Stories trok NTjong de wijken in. Met al die activiteiten bereikten we bijna 120.000 bezoekers. Niet meegeteld daarbij zijn de tv-kijkers die onze 4-mei-voorstelling De Laatste Getuigen een week lang konden zien op Omroep West. Acteurs en voorstellingen van NT en NTjong kregen weer prachtige recensies, nominaties en prijzen. Zoveel produceren en zo hard werken om je publiek te bereiken, trok ook een zware wissel op de organisatie. Het vraagt grote investeringen en we hebben gemerkt hoe kwetsbaar een theatergezelschap dan ook kan zijn. Dit voedde ons in de overtuiging dat het tijd is om een nieuwe stap te zetten in het theaterbestel. In september 2015 maakten het Nationale Toneel, NTjong, de Koninklijke Schouwburg en Theater aan het Spui hun ‘voorgenomen fusiebesluit’ kenbaar. Met ingang van 1 januari 2017 zullen zij als het Nationale Theater samen verder gaan. Niet eerder in Nederland kwamen productie en presentatie zo grootschalig in één hand te liggen. Van deze fusie verwachten we een grote meerwaarde. We gaan in samenhang produceren en programmeren en kunnen meer contextprogramma’s rond thema’s en voorstellingen aanbieden. We bundelen onze kennis en inzichten over publieksbereik en verwachten dat het publiek zal groeien, diverser wordt en zich meer aan ons zal binden. We willen theater (in de brede zin) een belangrijke plek geven in de maatschappij, als een gemeenschapshuis waar de verbeelding aan de macht is. In 2016 zullen we nog veel stappen moeten zetten om die fusie te realiseren. Maar “tijdens de verbouwing gaat de verkoop gewoon door” en blijven we het beste tonen van wat we in huis hebben. Walter Ligthart Zakelijk directeur

voor stel ling en

Genesis Motivatie

première 18 april Tekst Regie Dramaturgie Regie-assistentie Decorontwerp Kostuumontwerp Lichtontwerp Geluidsontwerp Video-ontwerp

Sophie Kassies Johan Doesburg Remco van Rijn Ingmar van der Bie Tom Schenk Sabine Snijders Jan Harm Wagner Harry de Wit Judith Hofland, Dries Vanhegen

Rolverdeling Sara, Achuzzat, Deborah, Zelika/president of farao (alternerend)

Antoinette Jelgersma

Jakob, Laban

Dries Vanhegen

De vrouw van Noach, Hagar, Rebekka, Rachel, Zelika/president of farao (alternerend)

Esther Scheldwacht

Oudste dochter van Lot, jonge Rachel, Dina

Hannah Hoekstra

Adam, Cham, Eliëzer, Esau, Jozef

Joris Smit

Slang, Noach, Lot, Isaak, Simeon

Michel Sluysmans

Abraham, Sichem, Juda

Mohammed Azaay

Abel, jonge Jakob, Levi

Reinout Scholten van Aschat

Eva, Lea, Engel, jongste dochter van Lot, Benjamin

Ruta van Hoof

Kain, Ismael, Engel, Ruben Yannick Jozefzoon

Het Nationale Toneel stelde zich in het Beleidsplan 2013-2016 ten doel om ‘de grote verhalen’ te vertellen. En welk verhaal is groter dan de Bijbel? Genesis, het eerste Bijbelboek, is de bron van de drie grote monotheïstische religies: jodendom, christendom en islam. Tot op de dag van vandaag vormen deze verhalen het culturele DNA van meer dan de helft van de wereldbevolking. Overgeleverd van generatie op generatie, getuigen de oudtestamentische verhalen niet alleen van de schepping van de wereld, maar ook van een nieuw soort wereldbeschouwing. Die met maar één god: God.

Realisatie Al bijna twee decennia koesterde Johan Doesburg de wens om de oudtestamentische verhalen op het toneel te brengen. Tot drie keer toe werd een project voorbereid, maar geen daarvan haalde de première. Nu, bij zijn afscheid als vaste regisseur bij het Nationale Toneel, werd alles op alles gezet om zijn wens te realiseren. Sophie Kassies schreef een nieuwe tekst, waarin zij de perfecte balans vond tussen het vertellen én becommentariëren van de verhalen uit Genesis. Het pas gebouwde Zuiderstrandtheater aan Scheveningse haven bood een uitgelezen plek om de voorstelling te spelen. Het theater werd als locatie benaderd: het publiek zat op het toneel en voor het imposante slotbeeld werd de volle diepte van de zaal gebruikt. In vier en een half uur plus twee maaltijdpauzes vertelden tien acteurs en een musicus in een uiterst sober toneelbeeld met minimale middelen het grote verhaal van de familie van Abraham, Isaak, Jakob en Jozef. In die zin keerde de voorstelling terug tot de oervorm van het theater: het vertellen van verhalen. De voorstelling werd lovend ontvangen en was alle avonden uitverkocht, met lange wachtlijsten. Een reprise voor 2017 is in voorbereiding.

Pers “Grijpt je bij de lurven en laat je niet meer los.” NRC Handelsblad ★★★★★

Lezers, herders, slaven, hovelingen en overige figuren

allen

“Overdonderende voorstelling over liefde en wraak.” het Parool ★★★★

livemuziek

Harry de Wit

“Een eerbetoon aan misschien wel onze belangrijkste epische bron. Maar bovenal is het een boeiende ode aan het wonder van de theatrale verbeelding.” Trouw ★★★★

Synopsis Broedermoord, incest, grootheidswaan, wraakzucht, leugens en bedrog. Liefde, trouw, barmhartigheid en gemeenschapszin. Alle kanten van het menselijk bestaan trekken voorbij in Genesis, het eerste Bijbelboek. Tien acteurs voeren het publiek mee langs de oeroude verhalen: van de hof van Eden naar het hof van Egypte, van de val van Adam en Eva tot de carrière van Jozef als onderkoning bij de farao. Tussen het verloren paradijs en het beloofde land is de mens op reis. De route is onzeker, het einddoel altijd achter de horizon.

“Met Genesis neemt Johan Doesburg afscheid van het Nationale Toneel, de afsluiting van een bewogen carrière als regisseur en artistiek leider. Dat mag best een beetje knallen en dat doet het dus ook.” de Volkskrant ★★★★

Solness première 25 april Tekst Vertaling Regie Regie-assistentie Dramaturgie Toneelbeeld Kostuumontwerp Lichtontwerp

Henrik Ibsen Tom Kleijn Theu Boermans Marjolein Polman Karim Ameur Bernhard Hammer Catherine Cuykens Stefan Dijkman

Rolverdeling Halvard Solness Aline Solness Dokter Herdal Knut Brovik Ragnar Brovik Kaja Fosli Hilde Wangel

Mark Rietman Betty Schuurman Vincent Linthorst Jappe Claes Marijn Claes Marit Meijeren Anna Raadsveld

Synopsis Halvard Solness is een succesvol architect en projectontwikkelaar. Lang was hij tevreden, maar nu slaat bij de autoritaire vijftiger de twijfel toe: heeft hij in zijn leven en werk wel de juiste keuzes gemaakt? Moet hij een stap terug doen voor een nieuwe generatie? Om hem heen is het stil geworden. Want terwijl hij voor anderen huizen bouwde, heeft hij zijn eigen thuis verwaarloosd. Zijn vrouw en hij praten nauwelijks nog met elkaar. Dan staat plotseling de jonge Hilde Wangel voor de deur. Ze is mooi en mysterieus. Ze beweert dat Halvard haar tien jaar geleden, toen ze nog een meisje was, het hoofd op hol heeft gebracht. Wat wil ze van hem? Komt ze verhaal halen of wordt ze zijn redding?

Motivatie In seizoen 2014/2015 reflecteerden wij prominent op de rol van kunstenaars, de kunsten en de kunstpraktijk in onze huidige maatschappij. We sloten het seizoen af met de wrange geschiedenis van de laatste dag uit het leven van een architect, een heel bijzonder type kunstenaar. Heel onze leefomgeving – huizen, pleinen, kantoren – ontstond ooit als kiem in het hoofd van een architect. Maar waar andere kunstvormen kunnen bogen op een grote autonomie, moet de architect zijn creativiteit altijd direct verbinden aan kapitaal en praktische regels. Zelfbesef en inschikkelijkheid strijden in zijn professie om voorrang.

Realisatie Voor Theu Boermans was Solness een worsteling met eindigheid, noodlot en zingeving. De precieze regisseur van de psychische ontsporing werd uitgedaagd door Ibsens nauwkeurige verslag van een grote existentiële crisis. Van meet af aan stond voor Boermans vast dat Solness meer was dan het portret van een man in een midlifecrisis. Zeker, Halvard voelt zich seksueel aangetrokken tot de veel jongere Hilde,

maar in haar ontmoet hij ook een verwante ziel, worstelend met de zin van het bestaan. Het publiek is er getuige van hoe een man in een acute psychische noodtoestand binnen 24 uur zijn gezond verstand verliest. Het psychologisch adequaat vormgeven van deze ontsporing bleek de grootste uitdaging van de productie te zijn.

Pers “Mark Rietman is een perfecte Solness: dominant maar kwetsbaar, charismatisch maar gekweld, strijdbaar en tegelijk berustend; de demonen in zijn kop hebben al gewonnen.” Parool ★★★★ “Dat Solness als een blok valt voor de jonge Hilde is heel voorstelbaar, zo fascinerend wordt ze gespeeld door Anna Raadsveld.” Theaterkrant.nl ★★★★ “Mark Rietman geeft Solness in Theu Boermans enscenering van Ibsens Bouwmeester Solness (1892) verschillende lagen en gezichten: de flirt, de meedogenloze, de angstige, de zelfverzekerde, de schrikachtige. Fascinerend om te zien. Solness is zijn show.” Volkskrant ★★★ “Een onvergetelijke voorstelling. Er staan vijf sterren boven deze recensie maar hij verdient er wel zes. Minstens.” Meppeler Courant ★★★★★

De laatste getuigen Realisatie

première 4 mei Concept Regie Dramaturgie Research Muziek(bayan)

Karim Ameur Hans van den Boom Rezy Schumacher Erna van den Berg Oleg Fateev

Spel Anna Raadsveld Betty Schuurman Esther Scheldwacht Pieter van der Sman Marit Meijeren Lindertje Mans Anniek Pheifer Antoinette Jelgersma

Researcher Erna van den Berg vond en interviewde acht hoogbejaarde inwoners van Den Haag die de Hongerwinter meemaakten: Rebecca Hofman (1937), Frans Prins (1935), Emma Pronk (1918), Diny Rolfès-Groen (1934), Sjaan de Ruiter-Groen (1927), Dorothée van der Schuur (1929), Willemien Sormani (1918) en Nel van Wasbeek (1931). Hun verhalen uit het dagelijkse leven tijdens het laatste oorlogsjaar werden licht geredigeerd en op de avond zelf door een actrice of acteur voorgedragen. De leeftijden van de getuigen varieerden: de jongste was vijf toen de oorlog begon, de oudste was eenentwintig. Dat maakte hun getuigenissen heel divers: de jongsten vertellen vanuit hun eigen beleving als kind, de ouderen veel meer vanuit het bewustzijn van de ontwrichtende gevolgen die de oorlog op het dagelijkse leven had. Kunstenares Wilma de Walle (1940) verbeeldde als negende getuige de oorlogservaringen uit haar jeugd in een reeks glasobjecten, tentoongesteld in de Sol LeWitt Foyer van de Koninklijke Schouwburg. Yvonne Keuls opende de expositie voorafgaand aan de voorstelling.

Getuigen Rebecca Hofman Frans Prins Emma Pronk Diny Rolfès-Groen Sjaan de Ruiter-Groen Dorothée van der Schuur Willemien Sormani Wilma de Walle Nel van Wasbeek

Motivatie Op de avond van de Nationale Dodenherdenking, 4 mei, worden in het kader van het landelijke programma Theater na de Dam in het hele land voorstellingen gespeeld die ieder op hun manier betrekking hebben op de Tweede Wereldoorlog. In de Koninklijke Schouwburg speelde het Nationale Toneel De laatste getuigen.

Synopsis Vanaf half 8 werden de deuren van de zaal geopend en kon het publiek de livetelevisiebeelden volgen van de Nationale Herdenking op de Waalsdorpervlakte. Na de twee minuten stilte om 8 uur namen ‘de getuigen’ (zeven dames en een heer, bejaarde inwoners van Den Haag) plaats op het toneel. Bij elk van hen voegde zich een actrice of acteur die hun verhaal vertelde over de Haagse hongerwinter. De getuigenissen belichtten de gebeurtenissen uit september 1944 tot mei 1945 steeds vanuit een ander perspectief: de start van de Hongerwinter met Dolle Dinsdag; de spoorwegstaking die tot grote voedsel- en brandstofschaarste leidde; de ‘hongertochten’, noodgedwongen zoektochten naar eten buiten Den Haag; het bombardement op Bezuidenhout op 3 maart 1945; en het continue gevaar van de V2’s die tot aan de bevrijding vanuit het Haagse Bos werden afgevuurd.

Pers “In De laatste getuigen kunnen acht van die kinderen, hoogbejaard inmiddels, eindelijk hun eigen, doodgewone, ambigue, non-heroïsche verhalen kwijt. (…) Werd het ook theater? Jazeker wel. De koppeling van vertellende acteurs aan goedkeurend toekijkende getuigen leverde een bijzondere spanning op, die alleen een live performance kan bieden. (…) De bevrijdende lach om de herkenbare ontmythologisering van de grote oorlog. Het besef dat de beleving daarvan nooit zal verstommen, maar wel verandert, mee opschuift met iedere opvolgende generatie – dat zijn de grote verdiensten van deze voorstelling.” Theaterkrant ★★★★ “Aangrijpend om de ervaringen van deze generatie te horen. (…) Mooie opzet dat de acteurs de ervaringen verwoorden. Ontroerend om de band te zien die is ontstaan tussen de oorlogsgeneratie en de acteurs.” publieksreactie “Indrukwekkend, een mooie manier om de herinneringen te laten klinken. Het was ook ontroerend en het was erg goed om meteen vanaf de Waalsdorpervlakte in de voorstelling te komen.” publieksreactie

Liefde is een donut Paradeproject, première 3 juli Tekst en concept Muziek

Anniek Pheifer, Vincent Linthorst, Mark Rietman Rob Stoop, Ton Nieuwenhuizen, Wouter Mooy

Rolverdeling Manilla Corné Peter

Anniek Pheifer Vincent Linthorst Mark Rietman

Synopsis Achttien is ze, het kassameisje Manilla van de supermarkt. Ze is te snel getrouwd, omdat haar vader zei: “Als de maten kloppen, moet je het vast timmeren.” Dat bleek geen goed idee: de bruidegom ging ervandoor met haar beste vriendin. De jonge, door het leven getekende caissière mag zich echter nog steeds in de belangstelling van mannen verheugen. Corné, een eenzame kantoorman, adoreert haar. Ook supermarktmanager Peter krijgt warme gedachten van haar en ziet woedend hoe Corné en Manilla steeds dichter bij elkaar komen. Dus verzint hij een list: hij maakt Manilla medewerkster van de maand. Tijdens de feestelijkheden kan hij zich niet beheersen. Als reactie daarop trekt Manilla de wijde wereld in. Ook Corné zal nieuwe wegen moeten kiezen.

Motivatie De Parade is allang niet alleen meer een (theater)kermis en buitenhorecagelegenheid voor de happy people, maar ook speeltuin, uitprobeerplek, dromentuin en dolhuis. De laatste jaren gebruiken ook doorgaans serieuze theater- en dansgroepen het podium als vrijplaats voor nieuwe ideeën, invalshoeken en spelopvattingen. En ze proberen er een ander publiek aan te spreken. Met Liefde is een donut wilden Vincent Linthorst, Anniek Pheifer en Mark Rietman hun kluchtige kant en schrijfkwaliteiten verkennen.

Realisatie Liefde is een donut is op maat van het festival De Parade geschreven door drie acteurs uit het NT-ensemble. Dat leverde een verrassende tekst op met een tragische ondertoon. Bij de uitvoering ervan stond het plezier in het gebruik kunnen maken van de speeltuin- en uitprobeerfunctie van het festival voorop. Het decoratelier ontwierp en bouwde een cartoonversie van een supermarkt als toneelbeeld. Het kostuumatelier kleedde de acteurs in dezelfde kleurstelling, met voor de mannen een lelijke das en voor de enige vrouw een akelig sjaaltje: het uniform van de supermarkt. Het muzikantentrio zorgde voor lekkere muziekjes en jeuïge songs. Liefde is een donut was de openingsvoorstelling van De Parade in het Haagse Westbroekpark en werd – altijd uitverkocht – vervolgens in Utrecht en Amsterdam gespeeld.

Pers “Pheifer is de verzenuwde caissière Manilla, die de avances van haar zweterige baas (Rietman) probeert af te houden, terwijl ze tegelijkertijd voorzichtig een band opbouwt met een al evenmin erg fris ogende klant (Linthorst). (…) Een smakelijk debuut op de Parade, met een stuk dat zich afspeelt tussen de soepblikken en de kassa.” Volkskrant★★★★ “De door de acteurs geschreven tekst heeft verrassende, grappige en poëtische kanten en een wat geforceerd einde. Het is interessant om drie spelers uit Het Grote Toneel buiten hun normale habitat te zien. Het lukt Pheifer en Linthorst door al hun gedol heen ook om tragiek te laten zien.” Theaterkrant★★★★

De gouden draak Motivatie

Première 10 oktober Tekst Vertaling Regie Regie-assistentie Dramaturgie Decorontwerp Kostuumontwerp Lichtontwerp Muziek

Ronald Schimmelpfennig Matthias Dusesoi Casper Vandeputte Ingmar van der Bie Rezy Schumacher Marc Warning Bernadette Corstens Casper Leemhuis William Bakker

Rolverdeling Een vrouw van boven Antoinette Jelgersma de zestig, de kleindochter, een Aziatische vrouw, de mier, de kruidenier Een jonge man, Werner Kolf de grootvader, een Aziaat, de serveerster, de krekel Een man boven de zestig, Paul R. Kooij een jongeman, een Aziaat, de tweede stewardess Een jonge vrouw, de man Anniek Pheifer met het gestreepte overhemd, een Aziaat met tandpijn, de Barbiefucker Een man, de vrouw in de jurk, een Aziaat, de eerste stewardess

Pieter van der Sman

Synopsis Op de keukenvloer van een Thais-Chinees-Vietnamees wokrestaurant in een grote stad ligt een jonge man te kermen van de pijn. Zijn kies is rot, maar hij kan niet naar een tandarts omdat hij illegaal in het land verblijft. De bewoners van de flats boven het wokrestaurant weten niets van wat zich in de keuken afspeelt. Net zoals de bewoners ook niets weten van het leven van hun buren, al eten ze allemaal in het wokrestaurant. Toch zijn hun levens meer verweven met de jonge illegale kok dan alleen via soep nummer 6: Thaise kippensoep met kokosmelk, Thaise gember, tomaten, champignons, citroengras en citroenblaadjes (pittig).

Ronald Schimmelpfennig is Duitslands meest gespeelde levende theaterauteur. In 2008 werd zijn Der Goldene Drache verkozen tot ‘stuk van het jaar’. In dit komische, grimmige en sprookjesachtige stuk schetst hij het beeld van een samenleving waarin iedereen met iedereen verbonden is, maar niemand elkaar kent. Achter schijnbaar normale levens gaat een verborgen structuur van machtsmisbruik en uitbuiting schuil – economisch en seksueel. Dit stuk werpt een scherp licht op het leven van illegalen in Europa en de keerzijde van de globalisering. Voor regisseur Casper Vandeputte zit hier de noodzaak in om het stuk op het repertoire te nemen: “De gouden draak gaat over onze situatie, nu, hier, en moet daarom nú gespeeld worden.”

Realisatie Casper Vandeputte vertrok vanuit de ontstaansgeschiedenis van Schimmelpfennigs tekst. De auteur verzamelde materiaal uit de wereld om zich heen en werd er zelf onderdeel van: hij staat als mens midden in zijn tekst. Van hieruit gedacht was het logisch om op het toneel een ruimte te creëren die te maken heeft met het fenomeen ontstaansgeschiedenis: een atelier. In een atelier zie je wat iemand verzamelt. Het zijn geheugenruimtes, hersenen van de kunst. In dit atelier spelen de acteurs hun ‘improvisaties’ met de objecten die zij in het ‘atelier’ vinden. Toen bekend werd dat het oude decoratelier van het Nationale Toneel zou worden ontmanteld, zijn gedeeltes hiervan gebruikt voor het toneelbeeld. Het werd aangevuld met een kunstwerk, een toren, geïnspireerd op het kunstwerk dat de inwoners van Athene jaarlijks met Kerstmis bij de Propyleae, de toegang tot de Acropolis, bouwen: ze brengen hun kerstgift naar de groeiende boom van levensmiddelen die in het nieuwe jaar naar behoeftige kinderen in de hele wereld worden verscheept.

Pers “De gouden draak geeft zicht op het kleinschalige van eenzaamheid en onbegrip in een globaliserende wereld. Bruisend, aards en sprookjesachtig.” Trouw ★★★★ “Bij vlagen chaotisch en over the top. Op andere momenten fascinerend en overrompelend. En geen moment voorspelbaar. Soms irritant, maar helemaal wat theater moet zijn: verrassend, boeiend en een commentaar op de wereld.” Telegraaf ★★★★★ “Een ontregelend plezier om naar te kijken.” Noordhollands Dagblad

Mariken in de tuin der lusten Première 11 oktober Een opera in drie akten van Calliope Tsoupaki, naar een idee van Serge van Veggel Libretto Karim Ameur en Serge van Veggel Regie Serge van Veggel Dramaturgie Karim Ameur Lichtontwerp Uri Rapaport Toneelbeeld Herbert Janse Kostuums Mirjam Pater Poppenspel Meike van den Akker Coproductie Opera2day Rolverdeling Mariken Oom Tante Moenen Paus Verteller/wagenspel Ziel van Mariken Oude Mariken Vallende Mariken Figuranten

Hannah Hoekstra Harry van der Kamp Jill Feldman Julian Podger Michael Chance Joop Keesmaat Lucie Chartin Truus te Selle Femke Luyckx Hans Peter Ligthart Martin van Rijn René Roza Fabian Smit Zweitze Zwart

met medewerking van Asko|Schönberg, Tetraktys Ensemble en Cappella Amsterdam onder muzikale leiding van dirigent Hernán Schvartzman

Synopsis Nadat de nieuwsgierige, maar ook kwetsbare Mariken is weggelopen van huis, stelt ze zich onder de bescherming van de duivelse vagebond Moenen. In ruil voor haar liefde zal hij haar de wereld en alle haar aardse rijkdommen schenken. Moenen brengt Mariken naar Antwerpen, maar daar moet zij als animeermeisje in een bordeel aan de slag. Zij moet mannen verleiden, die Moenen vervolgens berooft en vermoordt. Jarenlang is dit haar leven, totdat ze na het zien van een religieus wagenspel tot inkeer komt. Als straf voor haar zonden brengt ze de rest van haar leven biddend in gevangenschap door in het Wittevrouwenklooster te Maastricht.

Motivatie Zes jaar geleden viste Serge van Veggel, opgeleid neerlandicus, het middeleeuwse mirakelspel Mariken van Nieumeghen uit zijn boekenkast. Hij is onmiddellijk getroffen door de epische en mythische kwaliteiten van het verhaal van de bijna Faustiaanse opkomst en neergang van een jonge vrouw. Hij weet de Grieks-Nederlandse componiste Calliope Tsoupaki enthousiast te maken voor zijn ambitieuze plan om deze Nederlandse oertekst tot een opera om te vormen. Voor beiden blijkt de heftige worsteling van een jong mens met het kwaad

in de wereld en in zichzelf een interessant en actueel gegeven. En hoewel de middeleeuwse tekst op het eerste gezicht een nogal overzichtelijk goed-foutschema bevat, wordt bij nadere bestudering duidelijk dat zeker Mariken een uiterst genuanceerd en moreel ambivalent wezen is. De uitdaging was om haar morele verwarring en psychische verscheurdheid leidend te laten zijn in de opera.

Realisatie Karim Ameur en Serge van Veggel schrijven samen het libretto, dat naar analogie van Jeroen Bosch’ Tuin der lusten een driebedrijvenstructuur krijgt. Ook kiezen zij ervoor dat de opera in het Middelnederlands wordt gezongen en gesproken, met boventiteling voor het begrip van de toeschouwer. De basistekst, een schrapversie van Mariken van Nieumeghen, wordt aangevuld met middeleeuwse gedichten, zoals ‘Comt wolven’ voor de waanzinsaria die in geen opera mag missen. De rol van Mariken is een spreekrol, te midden van zangers, wat duidelijk maakt dat Mariken niet ‘past’, zich niet thuis voelt in haar wereld. Hannah Hoekstra stond voor het eenzame avontuur om deze taak tot een goed einde te brengen, wat haar verbluffend goed af ging.

Pers “De voorstelling heeft alles wat je maar kunt wensen – geniale zet van regisseur Serge van Veggel om de hoofdrol van de opera te laten spelen door een rasactrice als Hannah Hoekstra – meesterpoppenspeler Joop Keesmaat – de stem van Julian Podger, vol verleidelijke vertellerskunst – de engelachtige stem van Lucie Chartin.” Volkskrant★★★ “Er zitten schitterende beelden in de opera. – Het mooiste is het wagenspel dat Joop Keesmaat in zijn gesproken rol opvoert. – De voorstelling begint te zinderen en raakt de ziel. – De muziek is vanaf de eerste noten pakkend en intrigerend.” Leidsch Dagblad “Rustgevende schoonheid – ontwapenend hoe Joop Keesmaat aan de slag gaat met twee poppen – rustgevend muziektheater – het oog wordt getrakteerd – de muziek komt op hoog niveau.” Leidsch Dagblad★★★

Op een mooie Pinksterdag Pers

(herneming) Tekst & regie Geïnspireerd op Toneelbeeld Kostuums Lichtontwerp en techniek

Esther Scheldwacht Caspar Janssen en zijn boek Ontpopt Lidwien van Kempen Iris Elströdt Jan Harm Wagner

Spel Man

Stefan de Walle

Synopsis Een bos, ergens in Nederland. Een man loopt hier dagelijks zijn rondjes, onderwijl luistert en kijkt hij naar de vogels. Hij vertelt het publiek het verhaal van zijn leven: over de stormachtige relatie met zijn vrouw en over het noodlot dat hen beiden treft wanneer hun dochtertje sterft. Hoe overleef je zo’n zwaar verlies? Tijdenlang zakt hij weg in een verlammende rouw. Dan trekt hij zijn sportschoenen aan en probeert letterlijk van alles weg te lopen. Maar door te rennen gaat hij weer ademen en wordt hij terug het leven in gedwongen.

Motivatie In mei 2012 werd Esther Scheldwacht uitgenodigd om te praten over haar Sunshine Show in een radioprogramma. Daar had ze een bijzondere ontmoeting met mede-gast Caspar Janssen. Hij vertelde over een boek dat hij schreef na de dood van zijn dochtertje. Deze gezworen stadsmens bleek alleen in de natuur troost en vergetelheid te kunnen vinden.

Realisatie Esther Scheldwacht: “De ontmoeting en het relaas van Caspar Janssen raakten iets in mij aan, ik kan het niet anders zeggen. Mijn grootste angst? Ongetwijfeld. Ik was geïntrigeerd en begon te schrijven. Terwijl ik schreef, realiseerde ik me dat ik al zoveel verlies had meegemaakt om me heen. En ik realiseerde me ook dat iedereen met dit thema te maken krijgt, vroeg of laat, jong of oud. Het verlies is onontkoombaar.” In 2015 maakte deze grootse kleine voorstelling, die in coproductie met het Nationale Toneel in 2014 werd gecreëerd, wegens groot succes een landelijke tournee.

“Esther Scheldwacht schreef en regisseerde de theatermonoloog en kwam uit bij haar partner Stefan de Walle als acteur. Het leidde tot een puntgave voorstelling vol onderdrukt verdriet.” Parool★★★★ “De complexe, gelaagde tekst, die constant schakelt tussen anekdotes, overpeinzingen en invallen, wordt subliem uitgevoerd door Stefan de Walle. Achter de gestileerde taal en vorm vermoed je steeds het enorme verdriet dat elk moment naar buiten kan klappen.” Theaterkrant.nl★★★★★ “Het is razend knap van De Walle dat hij de sentimenten van zijn rol ingenieus pareert. Zijn personage breekt van verdriet, maar telkens weet De Walle op het juiste moment te variëren van toon, stijl en dictie.” NRC Handelsblad★★★★

Drie zusters Motivatie

(herneming) Tekst Vertaling, bewerking, regie Regie-assistentie Dramaturgie Toneelbeeld Lichtontwerp Kostuumontwerp Grimeontwerp

Anton Tsjechov Theu Boermans Ingmar van der Bie Karim Ameur Bernhard Hammer Stefan Dijkman Catherine Cuykens Pilo Pilkes

Rolverdeling Olga Masja Irina Andrej Prozorov, hun broer Natasja, later zijn vrouw

Ariane Schluter Anniek Pheifer Sallie Harmsen Vincent Linthorst Anne Lamsvelt

Fjodor Koelygin, leraar, echtgenoot van Masja

Pieter van der Sman

Alexander Wersjinin, luitenant-kolonel

Mark Rietman

Nikolaj Toezenbach, baron, luitenant

Jaap Spijkers

Vasili Soljony, staf-kapitein Tibor Lukács Ivan Tsjeboetykin, militaire arts

Hans Croiset

Aleksej Fedotik, tweede luitenant

Tom Jaspers

Vladimir Rode, tweede luitenant

Sebastiaan Frowijn

Anfisa, oude kinderjuffrouw van de Prozorovsa

Antoinette Jelgersm

Synopsis Drie zusters dromen van een groots en meeslepend leven, passionele liefde en volmaakt geluk. Ze spreken honderduit over hoe ze hun leven in eigen hand willen nemen, maar ze ondernemen geen enkele stap in die richting. In hun Russische provinciestad negeren ze alles wat zich buiten hun persoonlijke leven afspeelt. Hun blik is niet gericht op de werkelijkheid, maar op hun gedroomde Moskou. Daar lijkt het geluk waarnaar ze verlangen zich te verbergen. Daar zullen ze de mannen ontmoeten die hun leven veranderen. Liefde en vrijheid, dat zal de toekomst in Moskou hen brengen. Maar waarom duurt het zolang tot die toekomst werkelijkheid wordt?

In het leven van Tsjechovs personages komen – net zoals bij de meesten van ons – geen schokkende gebeurtenissen voor. Ze dobberen op een constante emotionele onderstroom van verlangens en idealen, van angst, liefde, jaloezie, teleurstelling en hoop. Alle personages verlangen naar een leven vol zingeving, passie en volmaakt geluk. Maar terwijl ze filosoferen over de toekomst en mijmeren over het verleden, vergeten ze in het hier en nu te leven. Theu Boermans: “Dat is soms om te huilen, maar ik vind dat vaak ook heel komisch. Tegelijkertijd lach ik vol mededogen, want ik weet heel goed dat ik zelf geen haar beter ben.”

Realisatie Tsjechov wil in Drie zusters iets exemplarisch over ons mens-zijn zeggen. Daarom ontwierp Bernhard Hammer een glazen kubus, als een soort terrarium. Een terrarium is altijd een modelwereld waarin de natuur gevangen is. De kubus bevat mist die niet kan ontsnappen: de natuur is in de kubus gevangen. De personages in Drie zusters denken dat ze de natuur (en dus het leven) onder controle hebben. Ten onrechte: de mist komt en gaat wanneer hij wil. Op veler verzoek werd de succesvoorstelling uit 2012 aan het einde van het seizoen exclusief voor Den Haag hernomen. De rol van het jongste zusje Irina, in 2012 gespeeld door Katja Herbers, werd overgenomen door Sallie Harmsen. De jonge acteurs Sebastiaan Frowijn en Tom Jaspers speelden deze keer de twee jonge luitenants.

Pers “Mark Rietman is geweldig. Boermans’ regie zet in als een regelrechte komedie. Het accent ligt niet op de melancholie, maar op de plicht van de mens zorgzaam te zijn voor de ander. Dat is mooi in deze uitvoering, die voortdurende hang naar betekenisvol leven.” de Volkskrant★★★ “Nieuwe vertaling is glashelder, geestig en concreet. Ariane Schluter heeft meteen de juiste, tragikomische toon te pakken. En Antoinette Jelgersma verdient voor haar vertolking van het bevende oude besje Anfisa een Columbina.” NRC Handelsblad★★★ “Onbeschrijflijk rijk acteurstableau”. Telegraaf★★★★ “Een en al hunkering is het in Drie zusters. In de enscenering heeft regisseur Theu Boermans bij het Nationale Toneel de melancholie weer teruggehaald en speelt daarmee voelbaar in op de huidige crisissfeer met het snakken naar betere tijden.” Trouw★★★★

Liefhebben Pers

(herneming) Tekst Dramaturgie Lichtontwerp Spel

Laura van Dolron Martine Manten Gé Wegman Laura van Dolron

Synopsis Laura van Dolron vroeg zich af: écht liefhebben, wat is dat eigenlijk en hoe doe je dat? In de voorstelling neemt ze het publiek op haar eigen lichte, filosofische en humoristische wijze mee op haar zoektocht naar liefhebben. Ze ontmoet haar grote voorbeelden Nelson Mandela en haar vader, verder een groep Poolse priesters, Yoko Ono en haar babyneefje. Onderweg komt ze ook steeds de dood tegen. Het blijkt waar te zijn wat er in de Bijbel staat: “Sterk als de dood is de liefde”.

Motivatie Laura ontdekte bij het spelen van haar voorstellingen hoeveel behoefte er is om te zoeken naar wat ons verbindt in plaats van wat ons scheidt: de liefde, een begrip dat juist veel verder gaat dan de veelbesproken romantische variant. Als een archivaris zocht ze in haar hoofd, in haar hart, in haar omgeving en in de wereldgeschiedenis naar mensen die daden stelden die ons kunnen leren wat liefhebben is.

Realisatie Uitgangspunt was een roerige privé-periode. Vertrekkend van daaruit werd Liefhebben een universele voorstelling waarbij de dood en de liefde een speels duet dansen. Liefhebben werd opgenomen in de longlist voor de tien beste voorstellingen van het seizoen van het Theaterfestival 2015. De jury schreef: “Liefhebben is een troostrijke, warme voorstelling waarin geluk en verdriet elkaar niet blijken tegen te spreken maar elkaar mogelijk maken.” Na een eerdere succesvolle kleine tournee en een onderbreking wegens zwangerschap maakte Laura van Dolron met Liefhebben, in coproductie met het Nationale Toneel, in 2015 een grote tournee door Nederland en Vlaanderen.

“Van Dolron brengt haar theater als een warm bad. Geen therapie. Wel een oprecht betoog, dat vreemd genoeg, op de richel van de morele preek, nooit gaat betogen. Voor een betere omgang met het leven zoals het is. Zo zit je ook te kijken. Het gevoel van er gewoon bij te mogen zijn, als kleine mislukkende mens: het is de grootste gift die vandaag vanaf een podium te geven valt.” De Standaard “Van Dolrons gedachtegang komt logisch uit bij een oproep voor iets meer vertrouwen in de liefde en iets minder cynisme. Het publiek kan zich geliefd wetend naar huis begeven.” Theaterkrant ★★★★ “… haar meest authentieke en kwetsbare creatie, gemaakt op (en door) een keerpunt in haar leven waar ze het publiek op een haast ongemakkelijk genereuze manier deel van laat uitmaken, in de hoop dat haar geluk het publiek inspireert tot een gelukkiger bestaan, met meer liefhebben. Wat een cadeau.” Knack

Midzomernachtdroom Motivatie

(herneming) Tekst Vertaling Regie Regie-assistentie Dramaturgie Toneelbeeld Kostuumontwerp Lichtontwerp

William Shakespeare Tom Kleijn Theu Boermans Marjolein Polman Rezy Schumacher Bernhard Hammer Marion Münch Gerhard Fischer

Rolverdeling Theseus Hippolyta Philostrates Lysander Demetrius Hermia Helena Egeus Oberon Titania Puck Kale Bok Belg Pikkie Kluit Turk Weeskind Elfen in Titania’s dienst

Stefan de Walle Anniek Pheifer Antoinette Jelgersma Joris Smit Jelle de Jong Sallie Harmsen Hannah Hoekstra Jaap Spijkers Stefan de Walle (d) Anniek Pheifer (d) Antoinette Jelgersma (d) Pieter van der Sman Pierre Bokma Jappe Claes Yannick Jozefzoon Vincent Linthorst Ali Çifteci Damai van Haasen / Tobias Gulickx Margriet van der Meijden Ineke van Wijngaarden Martje Verhagen Christine Laheij

Synopsis Theseus en Hippolyta zijn gearriveerde carrièremakers. In hun drukke bestaan hadden zij geen tijd voor de liefde, maar nu willen ze op de valreep toch trouwen. In de nacht voor hun bruiloft vechten hun alter ego’s Oberon en Titania in een droom de strijd uit, die overdag onder de oppervlakte sluimert. In deze nacht treffen zij ook vier jonge mensen, die juist aan het begin staan van het liefdespad. De waan van hun heftige verliefdheid maakt dat de vier lust en eigen gewin verwarren met liefde. Ondertussen bereidt een groep eenvoudige werklieden ter ere van het huwelijksfeest een romantisch toneelstuk voor over de geliefden Pyramus en Thisbe, die zelfs bereid zijn voor elkaar te sterven. Alsof dat niet genoeg is, drijft kwelgeest Puck – die de gevolgen van het gebrek aan liefde als geen ander kent – de zaken in die nacht op de spits.

Theu Boermans wil bij Het Nationale Toneel het wereldrepertoire op zijn actualiteitswaarde afkloppen. Dat geldt in het bijzonder voor de grote komedies van William Shakespeare. Boermans vond in Midzomernachtdroom een bittere komedie over de moderne liefde, over geliefden die met minimale inspanningen maximaal geluk proberen te scoren. Hij koos mede voor deze komedie omdat hierin vrijwel het hele ensemble van het NT kon schitteren. Het bleek een gouden greep. In 2015 is ook de derde herneming van de voorstelling uit 2012 uitverkocht.

Realisatie De voorstelling is gedacht vanuit het personage Puck. Bij Shakespeare is dit een kleine, brutale bosgeest. Bij Boermans een ongeliefd, in de steek gelaten kind. Pucks wraak op de wereld is de creatie van een nachtmerrie, waarin Theseus en Hippolyta en vier jonge geliefden terechtkomen. In deze nachtmerrie drijft Puck de zaken op de spits. Dit moet hen leren de rest van hun leven ernstiger met liefde om te gaan. De spectaculaire vormgeving van Bernhard Hammer brengt op een inhoudelijke manier twee van de drie verhaallijnen in het stuk bij elkaar. De uitvoering ervan is een technisch hoogstandje van technici en ateliers van het Nationale Toneel. Voor de reprise werd een deel van de cast door andere ensembleleden vervangen.

Pers “Het knetterde en spetterde, het decor was overrompelend, er was veel om te lachen en er was ook ontroering, er was liefde in het spel, en er was overduidelijk ook veel liefde voor het spel.” de Volkskrant★★★★ “Boermans regisseert Shakespeares kolderieke liefdesles uit circa 1600 nadrukkelijk op de lach, en zegeviert groots: Midzomernachtdroom is twee uur lang hilarisch, van het type tranen van het lachen. Hij rijgt de ene seksuele zinspeling aan de andere, wat de vraag opwerpt of het nu over liefde gaat, of enkel lust. Maar dankzij het knappe, gelaagde spel van de acteurs is de voorstelling weliswaar vet, maar zeker niet plat.” NRC★★★★ “Een feestelijke, erg geestige avond die uiteindelijk een pleidooi is voor de fantasie op het toneel. Boermans moet de harten van het toch altijd wat conservatieve Haagse publiek weten te veroveren. Dat is hem, gezien de zeer lovende reacties op de première, ruimschoots gelukt. Maar je kunt de voorstelling ook zien als uitdaging aan zijn belangrijkste concurrent: Ivo van Hove’s Toneelgroep Amsterdam. Tegenover diens realistische engagement plaatst hij ongebreidelde verbeeldingskracht.” het Parool★★★★

Babel Babel, het journalistieke programma van het Nationale Toneel, slaat de brug tussen voorstellingen, de samenleving en de actualiteit. Sleutelbegrip is samenwerking: met de culturele instellingen in de stad, maar ook met politiek, hoger onderwijs en andere domeinen.

29 t/m 13 maart Festival Geloof Hoop en Den Haag rond Genesis. Met voorstellingen, uitvoeringen, talkshows en publicaties over kunst en religie bij De Appel, Zuiderstrandtheater, Korzo, Residentie Orkest en Anton Philipszaal.

Ontwikkeling

18 mei Thema-avond Vreemdgaan over diversiteit in de podiumkunsten. Gasten: Daria Bukvić, Conny Janssen, Fahd Larhzaoui e.a.. Muziek door Slagwerkgroep Den Haag.

In het tweede seizoen van Babel lag de nadruk op consolideren en voortbouwen. Succesvolle programmalijnen zijn de steeds populairder wordende talkshows bij de voorstellingen en de ontmoetingen tussen lokale politiek en cultuur. Babel groeit ook als katalysator voor samenwerkingsprojecten. In het voorjaar van 2015 bracht Babel rond Genesis een coalitie van Haagse culturele instellingen op de been voor Geloof Hoop en Den Haag, een programma over religie en kunst. Bij De gouden draak vond een minifestival plaats in Theater aan het Spui. De ontmoetingen tussen politiek en cultuur worden vanwege een breed draagvlak ‘geadopteerd’ door het Directieoverleg Podiumkunsten. Verder is met o.a. Stroom Den Haag een samenwerking gestart, The Knight’s Move, om inspirerende internationale sprekers naar Den Haag te halen.

Afscheid Johan Doesburg Ter gelegenheid van het afscheid van Johan Doesburg organiseerde Babel op 6 juni een middag in het teken van deze eigenzinnige regisseur en oud-artistiek leider. In de Koninklijke Schouwburg voerde journalist Loek Zonneveld een twee uur durend gesprek met Doesburg. Burgemeester Van Aartsen van Den Haag verraste Doesburg aan het eind van de middag met de benoeming tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw. De avond werd in besloten kring afgesloten in het NT Gebouw, met een ode van NT-acteurs en gasten aan Johans roemruchte Haagse jaren.

Activiteiten en resultaten De 21 Babelactiviteiten in 2015 trokken circa 1.550 bezoekers, gemiddeld 75 bezoekers per activiteit. Uitvoeringen in het kader van Geloof Hoop en Den Haag zijn daarin niet meegeteld. 9 en 10 januari Talkshows bij Vrijdag. Gasten: filosoof Rein Gerritsen en reclasseringswerker Jolanda van Hulst. 31 januari Talkshow bij Blauwdruk voor een nog beter leven. Gast: schrijfster Niña Weijers. 4 februari Debat Meer Haagse Broei in Korzo over talentontwikkeling. Gasten: Firma MES, wethouder Joris Wijsmuller e.a.. 18 en 19 februari Talkshows bij As you like it. Gasten: dramaturg Rezy Schumacher en drag queen DeeDee Jansen.

29 en 30 mei Talkshows bij Drie zusters. Gasten: componist/auteur Elmer Schönberger en journalist Michel Krielaars. 10, 12 september Talkshows bij Solness. Gasten: architect Paul Bontenbal en filosoof Joep Dohmen. 16 oktober Talkshow bij Mariken in de tuin der lusten. Gasten: componiste Calliope Tsoupaki en regisseur Serge van Veggel. 11 november The Knight’s Move, in samenwerking met Stroom Den Haag, The Hague International Center for Civic Hacks, Leiden University. Aflevering 1: Dougald Hine. 23-24 november Minifestival rond De gouden draak (Theater aan het Spui) met o.m. rondleidingen door Chinatown, expositie over migratie, de verhalentafel van NTjong en talkshows met migratiehoogleraar Leo Lucassen e.a.. 3 december Debat All Together Now. Ontmoeting tussen politiek en cultuur over samenwerken in de kunsten met samenwerkingsverhalen, muziek en een minicollege van Paul Adriaansen.

Projecten

Erfgoed

In 2015 zijn de meeste activiteiten van het Nationale Toneel in de stad ondergebracht in het journalistieke programma Babel en de reguliere programmering (De laatste getuigen).

Toneelteksten en registraties

Presentatie theater en politiek Op 17 maart 2015 gaven acteur Joris Smit en dramaturg Remco van Rijn op het Ministerie van Economische Zaken een presentatie over de relatie tussen theater en politiek. Zo’n zestig speechschrijvers van verschillende ministeries, lagere overheden en uit het bedrijfsleven waren hierbij aanwezig.

Prinsjesrede Voor het derde jaar op rij was het Nationale Toneel partner bij het Prinsjesfestival. De afdeling dramaturgie is gedurende het jaar betrokken bij de voorbereiding van de Prinsjesrede, de prijs voor de beste (politieke) speechschrijver van het jaar. Het thema van 2015 was ‘de kunst van conflict en compromis’. Betty Schuurman, Jappe Claes en Mark Rietman lazen op 11 september de drie genomineerde inzendingen voor in een volle Kloosterkerk. De winnende speech werd afgedrukt in het tijdschrift Elsevier.

In 2015 digitaliseerden we ons archief aan typoscripten van Nederlandse en buitenlandse toneelteksten, voor zover de papierkwaliteit dat toeliet. Ook maakten we een start met het digitaliseren van ons videoarchief. We willen het complete archief zo snel mogelijk toegankelijk maken voor studenten, collega’s, onderzoekers en andere belangstellenden.

Cees Laseur-project Het project rondom de oprichter van en regisseur bij de Haagsche Comedie, Cees Laseur, werd voorlopig afgerond vanwege het droevige, veel te vroege overlijden van de initiator en voortrekker, Hans van Westreenen. Acteurs Elisabeth Andersen, Bas ten Batenburg, Maria de Booij, Jules Croiset, Carl van der Plas, Jules Royaards en Do van Stek zijn uitgebreid geïnterviewd (door Hans van Westreenen, Oscar Wibaut, Loek Zonneveld en Karim Ameur) over hun werken onder leiding van Laseur. Deze gesprekken moeten uitmonden in een publicatie.

Archief Haagsche Comedie

Een laatste deel van het archief van teksten, affiches en programmaboekjes van de Haagsche Comedie dat Vormidable nog bij ons in huis opgeslagen lag, is overgedragen aan het Gemeentearchief. Daarbij werd ook het bestand aan manuscripten, regieboeken, theaterpublicaties, In 2015 werd twintig jaar culturele samenwerking tussen toneelmonografieën en programma’s van acteur, oud-artistiek Nederland en Vlaanderen gevierd. Dat was voor museum leider en huisregisseur van de Haagsche Comedie Carl van Beelden aan Zee de aanleiding voor de zomertentoonstelling der Plas en zijn vrouw, actrice Annemarie Heyligers, verdeeld Vormidable, met werk van gevestigde en opkomende Vlaamse over de archieven van de Gemeente Den Haag en het Nationale beeldhouwkunstenaars. De tentoonstelling was onderdeel Toneel. Oorspronkelijk hadden Heyligers en Van der Plas van de manifestatie BesteBuren. Bij de opening in de Koninklijke Schouwburg, in aanwezigheid van de Koninginnen hiervoor het Theater Instituut Nederland (TIN) in gedachten, maar na sluiting van dit instituut viel die optie weg. Wij zien het van Nederland en België, droeg NT-acteur Jappe Claes een niet meer dan onze plicht om deze lacune te vullen, al blijft het passage voor uit een brief van Rainer Maria Rilke over zijn ontmoetingen met de beeldhouwer August Rodin en het wezen onverkwikkelijk dat een centrale plek voor archivering van het Nederlandse toneel sinds enige jaren niet meer bestaat. van diens kunst.

Facebook Farewell Party

In reprise

Op 23 juni organiseerde Stadsschouwburg Amsterdam in het kader van de reeks Expanding Theatre een Facebook Farewell Party, over de lusten en lasten van social media. Toneelschrijver Joep van Helden schreef drie korte monologen, die werden afgestemd met de projectorganisatie en de afdeling dramaturgie van het NT. Jappe Claes, Anniek Pheifer en Mark Rietman lazen de teksten voor in een volle schouwburg.

Academici Bart Ramakers, René Stipriaan en Rob van der Zalm startten het project In reprise om een canon van Nederlandse sleutelteksten voor het theater te ontwikkelen. Als repertoiregezelschap ondersteunt het Nationale Toneel dit project van harte. Met hulp van dertig experts werd een shortlist van circa 25 titels samengesteld. De komende periode worden de contacten met theateropleidingen en gezelschappen aangehaald, wat moet leiden tot een grotere bekendheid met het Nederlandstalige repertoire en nieuwe voorstellingen op basis van de oude teksten. Karim Ameur en Mark Rietman nemen zitting in de raad van advies van In reprise.

Prijzen en nominaties Genesis werd geselecteerd voor het Theaterfestival TF 2015. Johan Doesburg kreeg voor Genesis de regieprijs, bovendien werd hem de Prijs van de Kritiek 2015 toegekend voor zijn hele oeuvre en in het bijzonder Genesis. Antoinette Jelgersma ontving de Colombina, de prijs voor indrukwekkendste bijdragende vrouwenrol, voor Genesis en As you like it.

Acteurs van het Nationale Toneel in film en televisie Anniek Pheifer

Uitzicht (korte film) Smeris (tv) De grote Zwaen (film), Sams Kerst (tv) Bureau Raampoort (tv)

Antoinette Jelgersma

De fractie (tv)

Hannah Hoekstra

Sunny Side Up (tv)

Jaap Spijkers

Smeris (tv) Bluf (tv)

De Guido de Moorprijs 2015 ging naar Sallie Harmsen voor haar titelrol in Polleke.

Jappe Claes

Vossenstreken (tv)

Anniek Pheifer ontving uit handen van Petra Laseur de Mary Dresselhuysprijs.

Joris Smit

De fractie (tv) Noord Zuid (tv) Voetzoeker (korte film) Nachtvlinder (korte film)

Hubert Fermin werd genomineerd voor de Arlecchino, de prijs voor de indrukwekkendste bijdragende mannenrol, voor zijn vertolking van Adam in As you like it. Sallie Harmsen ontving voor haar titelrol in Polleke een Zilveren Krekel. Ook de voorstelling zelf mocht een Zilveren Krekel ontvangen.

Reinout Scholten v. Aschat Cosmos Laundromat (korte film)

Pieter van der Sman

Moordvrouw (tv)

Sallie Harmsen

Het mooiste wat er is (telefilm)

Stefan de Walle

Het sinterklaasjournaal (tv) Sinterklaasintocht (tv) Hotwax (korte film)

voor stel ling en

Othello (14+) Pers

Première 31 januari Tekst, beeld en regie Dramaturgie Muziekdramaturgie Regie-assistentie Compositie en livemuziek Kostuums Lichtontwerp

Hans van den Boom Martine Manten Erna van den Berg Muriël Besemer Marne Miesen Dorine van IJsseldijk Jan Harm Wagner

Rolverdeling Othello Jago Rudi Roderigo Michaël Cassio Emilia Desdemona Guilietta Daan Flic Noir

Yamill Jones Olivier van Klaarbergen Dennie Lukkezen Joep Hendrikx Birgit Welink Liza Kollau Tessa Friedrich Nina van Koppen (afgestudeerd) Maxime Vandommele

Synopsis Een uitzinnig feest eindigt 48 uur later in een noodlottige moord. De afgunstige Jago hitst zijn vriend, de zwarte Othello, op tegen diens jonge vrouw Desdemona. Uit blinde jaloezie vermoordt hij haar. Othello schetst een portret van een groep jonge mensen aan de rand van een rauwe stad, die zich geconfronteerd zien met verraad en immoraliteit. Hoe kan pure liefde zomaar omslaan in oncontroleerbare jaloezie en je leiden naar de meest duistere kamers in je geest? Een intens verhaal over wat lust, ambitie, angst en jaloezie met jonge mensen kunnen doen.

Motivatie en realisatie Voor de derdejaarsstudenten van de Utrechtse toneelschool schreef Hans van den Boom een rauwe en intense versie van Othello: een energieke en muzikale bewerking van een van Shakespeares beroemdste stukken. Van den Boom introduceerde drie vertelsters, die Othello en Desdemona waarschuwen tegen het naderende onheil en het luisteren naar gelogen woorden. Dit werd een extra laag in de voorstelling. Marne Miesen maakte – in nauwe samenwerking met Erna van den Berg, Hans van den Boom en de studenten – muziek die het verhaal stuwde, met als hoogtepunt een muziekstuk van zes accordeons.

Ontvangst In zeventig minuten werden jongeren meegezogen in het angstige en eenzame leven in een groep die onder druk staat. Het gegeven van opzettelijk liegen en buitensluiten (en daaraan verbonden het thema racisme) resoneerde enorm. Ook het gegeven van hoe je je als individu in een groep staande moet houden, vormde een herkenbaar gegeven voor middelbare scholieren. Jong en oud waren enthousiast over het fysieke spel van de toneelschoolstudenten en de intensiteit van de voorstelling. In intensieve en persoonlijke nagesprekken met jongeren ging het over groepsdruk en hoezeer je jezelf kan en daarbinnen durft te zijn.

“Een sterke en energieke voorstelling (...) een theatrale meesterzet” en “De spelers zijn [een] energieke troep, fysiek sterke vertolkers met een geweldige tekstbehandeling en een krachtige dictie.” Theaterkrant ★★★★

Polleke (9+) Ontvangst

Première 8 maart coproductie met Het Nationale Toneel Naar de boeken van Regie Bewerking Regie-assistentie Dramaturgie Toneelbeeld Kostuums Lichtontwerp Muziek

Guus Kuijer Noël Fischer Jorieke Abbing Marjolein Polman Martine Manten Thomas Rupert Carly Everaert Uri Rapaport Jolle Roelofs

Rolverdeling Polleke Sallie Harmsen Mimoen, haar vriendje Majd Mardo Tina, Polleke’s moeder Mirjam Stolwijk / Lieke-Rosa Altink Meester Wouter Pieter van der Sman Spiek, Polleke’s vader Justus van Dillen Oma Marie Juul Vrijdag Opa Willem Jaap Spijkers Caro, Polleke’s vriendin Stefanie van Leersum Consuelo, Polleke’s vriendin Cripta Scheepers (stage)

Synopsis Polleke woont met haar moeder in de stad. Haar ouders zijn gescheiden. Haar vader zwerft rond en leent overal geld. Als haar meester en haar moeder verliefd worden, krijgt ze er ineens een vader bij. Polleke is zelf vreselijk verliefd op de Marokkaanse Mimoen, maar hun vriendschap is ingewikkeld omdat hij van zijn geloof niet met een Nederlands meisje mag gaan. Gelukkig heeft ze ook de liefste opa en oma van de wereld. En wat er ook gebeurt, Polleke geeft nooit op!

Motivatie en realisatie Als eerste familieproductie en coproductie in de grote zaal kozen het Nationale Toneel en NTjong Polleke van Guus Kuijer: een boekenreeks over een ontroerend en eigenzinnig meisje dat het alleen moet opknappen in haar leven, omdat haar ouders het te druk hebben met hun eigen leven. Polleke wil dichter worden, omdat ze zich in haar gedichten het beste kan uiten. Dat gegeven is perfect voor een voorstelling. Polleke werd een gelaagde voorstelling, waarin het perspectief van het kind leidend was, maar die ook aantrekkelijk was voor ouders, grootouders en hele families. Thema’s waren het geloof in de breedste zin van het woord, zelfredzaamheid en de betrouwbaarheid van de mensen en kinderen om je heen. Noël Fischer maakte een dynamische en strakke montage, in een heldere bewerking van Jorieke Abbing. Het decor van Thomas Rupert bewoog van stad naar platteland en de sterke muziekscore van Jolle Roelofs maakte het af. De samenwerking tussen NTjong en het Nationale Toneel was artistiek, productioneel, technisch en in de marketing een groot succes. Met drie acteurs uit het ensemble, onder wie Sallie Harmsen in een geweldige en innemende hoofdrol.

Polleke kreeg een ware sterrenregen. Pers en publiek prezen vooral het spel en de ontroerende vertelling. In de praktijk bleken jongens en meisjes zeer ontvankelijk voor Guus Kuijers verhaal. Sallie Harmsen werd genomineerd voor de Gouden Krekel voor beste podiumprestatie. Programmeurs en publiek gaven aan blij te zijn met de inhoudelijkheid van de voorstelling.

Pers “tweeënhalf uur lang topacteren door een ijzersterke cast” Theaterkrant ★★★★ “Abbing bewerkte de beroemde boekenreeks van Guus Kuijer meesterlijk” en “regisseur Noël Fischer weet (...) precies de juiste toon te vinden voor de levensgrote thema’s die deze voorstelling rijk is.” NRC Handelsblad ★★★★★ “NTjong [zet] zich in één keer op de kaart als onontkoombare partij voor ouders en kinderen in de grote zaal” het Parool ★★★★★ “Harmsen ís Polleke” de Volkskrant ★★★★ “Mooie ode aan de verbeelding” Elsevier ★★★★

Don Quichot denkt na! (6+) Ontvangst

Première 19 april Regie & concept Tekst Regie-assistentie Dramaturgie Vormgeving Muziekcompositie Met dank aan

Muriël Besemer Benny Lindelauf Sophie Plekker Martine Manten Teunis Ruiten Gerjan Schreuder Erik Kaiel De Gelderlandschool/ Marie Louise van Ruiten

Rolverdeling Don Quichot Sancho Panza

Merijn de Jong Job Raaijmakers

Synopsis Een ridder strompelt de klas binnen. In zijn helm zit een deuk, in zijn harnas een grote barst. Hij heeft gevochten. Maar met wie en waarom? Het is maar goed dat zijn knecht goed voor hem zorgt. Nou ja, het is eigenlijk zijn buurman. En de ridder is trouwens ook geen ridder, want ridders bestaan al honderden jaren niet meer. Maar hoe kun je niet bestaan als je zelf zeker weet dat je wél bestaat? De ridder snapt er niks van. Gelukkig is zijn knecht er. En de klas natuurlijk. Zij zullen de ridder weleens helpen met nadenken.

Motivatie en realisatie In 2012 maakten Benny Lindelauf en Muriël Besemer hun succesvolle Icarus, het vliegen is allang begonnen. In 2015 zochten zij met Don Quichot denkt na! opnieuw de samenwerking op, in een voorstelling die als inhoudelijk onderdeel een filosofisch gesprek bevat. Benny Lindelauf schreef op verzoek van Muriël Besemer een speelse bewerking van Don Quichot, die fantasie en werkelijkheid door elkaar heen mengt. Een voorstelling over fantasie, waarheid en leugen, met als centrale vragen: welke eigenschappen heb je nodig om een ridder te zijn, bestaan er nu ook nog ridders en kan iedereen een ridder zijn of worden? Wat de voorstelling bijzonder maakt, is dat vanuit de fictieve wereld van Don Quichot en zijn knecht de kinderen uit de klas om hulp wordt gevraagd. Zo komen verhaal en werkelijkheid in de klas samen.

Don Quichot denkt na! speelde met veel succes op basisscholen in Den Haag. Het is bijzonder voor de acteurs om in gesprek te gaan met hun publiek in de klas en een oprechte dialoog tot stand te brengen. In die dialoog is ruimte om breder en dieper op de thema’s van de voorstelling, maar ook op de fantasiewereld van kinderen in te gaan. Met extern geworven middelen werd naast de voorstelling een filosofisch spel ontwikkeld, waardoor de juf of meester met de klas op elk willekeurig moment een gesprekssessie kan voeren, naar aanleiding van thema’s of alledaagse gebeurtenissen.

The summer of ‘96 (12+) Première 12 juni

van groep 8, die het afscheid van de basisschool markeert.

Coproductie met Het Nationale Toneel Tekst en regie Research Regie-assistentie Dramaturgie Decorontwerp Kostuumontwerp Lichtontwerp Componist

Casper Vandeputte Een van de Jongens Loek de Bakker Martine Manten Julian Maiwald Bernadette Corstens Wannes van der Veer William Bakker

Rolverdeling Angelique Asim/Harm-Jan Deniz Simon Layla

The summer of ‘96 was de eerste festivalvoorstelling van NTjong en het Nationale Toneel samen. Pers en publiek waren zeer positief en ook de jongeren waren erg enthousiast. Op Oerol was de voorstelling een publieksfavoriet. Aansluitend maakten we een kleine tour langs andere zomerfestivals, eindigend in de thuisbasis Den Haag.

Pers Hannah Boer (stage) Mingus Dagelet (stage) Sadettin Kırmızıyüz Sanne den Hartogh Judith Noyons

Synopsis 1996. Wim Kok is de baas van Nederland, Bill Clinton van Amerika. 15 miljoen mensen staat 13 weken in de top 40. Pim Fortuyn schrijft aan zijn boek Tegen de islamisering van onze cultuur. Ondertussen krijgen in Maarssenbroek de kinderen uit groep acht de uitslag van hun Citotoets. Door toedoen van de buitenwereld vallen intense vriendschappen uiteen en ontstaan er nieuwe, alles ontregelende zelfbeelden. Op het voorhoofd van elk kind wordt plotseling een etiket geplakt: mavo, havo, vwo. Een allesbepalend moment in een tot dan toe harmonieus verlopende jeugd. Het spelen van hun eindmusical is het laatste dat ze samen delen. The summer of ‘96 gaat over de intense en verwarrende dagen na de Citotoets en de overgangsperiode naar de middelbare school. Een spreekbeurt verandert in een concert en eindigt in een surrealistische eindejaarmusical.

Motivatie en realisatie In een artikel las Casper Vandeputte hoe de Citotoets inbreekt in de levens en in het zelfbeeld van kinderen. Dat, plus eigen herinneringen aan zijn schooltijd en berichtjes op Facebook van zijn oud-klasgenoten van de lagere school, vormde het vertrekpunt voor The summer of ‘96. Een researchbureau werd ingeschakeld om zijn oud-klasgenoten te zoeken en interviewen. Setting voor het verhaal is het jarenzeventignieuwbouwproject Maarssenbroek, gebouwd voor forensen. Het streven was elke burger een ruime woning te kunnen geven, ‘gelijke woningen, gelijke kansen’. De voorstelling speelt zeer bewust met het beeld van de maakbare multiculturele samenleving in de jaren ‘90. Maar bovenal gaat The summer of ‘96 over kansen in het leven en in hoeverre die afhangen van afkomst, intelligentie of scholing. Een gevoelige ode aan de onbevangen kindertijd, toen die vraag er nog helemaal niet toe deed. Door heden en verleden naast elkaar te zetten in een muzikale compositie van William Bakker, werd het publiek meegenomen op een reis van vijf vrienden, eindigend in een flashback van de schoolmusical

Ontvangst

“De jonge acteurs leven zich op hilarische wijze in hun jongere personage in en spelen vol overgave.” en “een geheide zomerfestivalhit” Trouw “Hilarisch roerend is de monoloog over hoe we ons later het heden zullen herinneren.” Theaterkrant ★★★★ “Vandeputte schreef en regisseerde een levendige, humoristische en ontroerende voorstelling over dat allesbepalende jaar van groep 8 waarin de wereld nog aan je voeten lijkt te liggen” de Telegraaf “Gevoelig portret van onbevangen kindertijd” en “[de acteurs] spelen de kinderen gretig en geestig.” NRC Handelsblad ★★★★

Het schaap Veronica (6+) Ontvangst

Première 21 oktober Tekst Regie Dramaturgie Compositie en livemuziek Decor Decoradviezen Kostuums Licht Regieassistentie

Annie M.G. Schmidt Noël Fischer Martine Manten Jolle Roelofs Roos Veenkamp Thomas Rupert Carly Everaert Uri Rapaport Anil Jagdewsing

Pers

Rolverdeling Het schaap Veronica De dames Groen De dominee

Willemijn Zevenhuijzen Michiel Bijmans en Eva Zwart Titus Boonstra

Synopsis “Bah, zei het schaap Veronica, het regent pijpenstelen! Ja, zegt u dat warempel wel, zeiden de dames Groen, ’t is weer, om met z’n allen straks een erfenis te delen. Die is er niet. Maar zullen we een spelletje gaan doen?” Het schaap Veronica lapt alle regels aan haar laars en heeft een heel eigen willetje. Met de drukke dames Groen en de koppige Dominee vormt ze een wonderlijk, maar herkenbaar modern gezin. Een vrolijke, eigenzinnige voorstelling voor groot en klein over het beroemde schaap van Annie M.G. Schmidt.

Motivatie en realisatie De gedichten van Het Schaap Veronica vroegen erom op toneel gebracht te worden. De eigenzinnige en unieke teksten van Annie M.G. Schmidt inspireerden Noël Fischer tot een voorstelling waarbij zij trouw bleef aan de strenge versvorm en naar een speelse balans zocht tussen beeld en tekst. Noël Fischer wilde de fantasie van jonge kinderen prikkelen op een manier die ze verder relatief weinig meemaken en hen de kwaliteit van ‘taal’ volledig laten ervaren. Ook wilde ze hen laten zien dat taal een soort speelgoed kan zijn. Binnen die poëzie creëerde de regie een eigenzinnige en groteske wereld, bevolkt door een alternatieve familie van de dominee, de onafscheidelijke dames Groen en het schaap Veronica. De voorstelling werd gemaakt als ode aan de fantasie en het spel. Roos Veenkamp ontwierp een licht, kaal en open decor met allerlei deuren en objecten, die steeds opnieuw ingevuld konden worden. Jolle Roelofs versterkte de fysieke spelregie met muziek en liedjes. Enkele gedichten werden sing-a-longs, waardoor de hele zaal uitbundig kon meezingen. Het schaap is een buitenbeentje in een burgerlijk wereldje. Willemijn Zevenhuijzen wist als schaap vanaf de eerste scène het jonge publiek volledig naar haar hand te zetten als onbetwist kinderlijk en eigenwijs middelpunt. Met het publiek sprong zij moeiteloos van de ene gebeurtenis in de andere.

In de eerste speelweek, op festival de Betovering, bereikten de spelers de ultieme toon en wisselwerking met de grote zaal. De voorstelling beleefde een succesvolle tournee langs middenzalen en schouwburgen, waarbij enorm veel gelachen werd en gretig meegezongen. Een breed publiek van jong en oud genoot van de speelsheid, de fysieke slapstick en de verbeelding.

“Het is gek. Het is absurd. Het is grappig. Maar het is vooral heel erg Annie M.G. Schmidt.” de Telegraaf “Willemijn Zevenhuijzen is een geweldig schaap Veronica.” ★★★ (Theaterkrant) “Willemijn Zevenhuijzen heeft de juiste toon te pakken als dwars, dartel mensenschaap dat vrolijk mèèèhkerend door haar witte krulletjesvachtje kroelt.” ★★★ (de Volkskrant) “De acteurs toverden (…) de jaren vijftig moeiteloos tevoorschijn.” Noordhollands Dagblad

Klaas (5+) Ontvangst

Première 8 november Tekst Regie Dramaturgie Vormgeving Productieleiding Voorstellingsleiding Met dank aan

W.G. van de Hulst Noël Fischer Martine Manten Marianne Burgers Meeke Beumer Tjarko van Heese De erven W.G. van de Hulst sr. en Mevrouw R.M. van de Hulst

Rolverdeling Verteller, vader, Sinterklaas

Remco Melles

Klaas, moeder, dorpsbewoners

Feike Looyen

Synopsis Een kleine jongen kijkt uit over zee en wacht op de komst van Sinterklaas. Het regent en waait, het is winter aan zee. Dan ziet hij iets roods drijven op de golven, het is de muts van Sint. Wat volgt is een spannend en ontroerend verhaal vol wintergevoel en hoopvolle verwachting waarin een kleine jongen een lange weg aflegt om Sinterklaas te helpen.

Motivatie en realisatie Noël Fischer liep al een tijdje rond met het idee om het Oudhollandse sinterklaasverhaal Klaas van jeugdauteur W.G. van de Hulst op het toneel te brengen. Klaas is een aansprekend verhaal over de intense periode van verwachting die kinderen beleven vlak voor Sint Nicolaas. In al het commerciële geweld dat het Sinterklaasritueel de laatste jaren omringt, vond Noël Fischer dat de tijd rijp was voor een beeldende en nostalgische vertelling. Noël Fischer vertelt het verhaal met live animatie en door de vertelling heen klinken oude sinterklaasliedjes. Van de Hulst schreef een beeldend innemend verhaal met veel gevoel voor detail en sfeer over de jonge Klaas, die helemaal alleen Sint Nicolaas moet helpen bij het terugbrengen van diens afgewaaide muts. De focus in de voorstelling ligt op de tekst, levendig verteld door Remco Melles. Tegelijkertijd maakt Feike Looyen beelden bij het verhaal in een filmische setting met een miniatuurdraaitoneel annex filmset, geïnspireerd op het oude Scheveningen en Panorama Mesdag.

Er bleek veel behoefte te zijn aan een alternatief Sinterklaasverhaal in de theaters. De voorstelling was een groot succes bij kinderen. Ze werden meegevoerd door de inhoud van de vertelling en de beelden zorgden ervoor dat ze langzaam werden ‘betoverd’. Er werd ademloos gekeken en zachtjes meegezongen met de bekende liedjes, ook door ouders en grootouders. Er kwamen veel grootouders speciaal met hun kleinkinderen naar de voorstelling, ook fans van de schrijver.

Pers “NTjong brengt met Klaas (5+), naar het gelijknamige boek van W.G. van de Hulst uit 1945, het pure nostalgische Sinterklaasgevoel weer terug” de Telegraaf “vlot, poëtisch en met humor” ★★★ Theaterkrant

Urban Stories NTjong wil publiek bereiken dat niet vanzelfsprekend naar het theater gaat en het culturele bewustzijn van bestaande en nieuwe doelgroepen in de stad Den Haag versterken. In het meerjarige project Urban Stories verzamelt NTjong verhalen uit alle Haagse stadsdelen, maar vooral ook de mensen die bij deze verhalen horen. Zo ontstaat een theatrale stadsbiografie: een live oral history van Den Haag. Urban Stories bestond in 2015 uit drie samenhangende projecten. Er werd samengewerkt met Haagse kunstenaars uit diverse disciplines en met vele inwoners van de stad, van wie een groot deel onbekend was met het maken en/of beleven van theater. Met Urban Stories zette NTjong ook de eerste stappen in het vormgeven en uitvoeren van community art projecten, uitgaand van dialogical art: kunstvorm, met welke uitingsvorm dan ook, waarbij de interactie met de community een karakteristiek element is.

Adam en Eva  De interactieve stadstentoonstelling Adam en Eva toonde in beeld en tekst Adams en Eva’s van deze tijd, vanuit verschillende culturele achtergronden. Het project bundelde de krachten van de jonge Ethiopisch/Haagse fotograaf Florestan Korp, schrijver Frederique Hofman van het Haagse schrijverscollectief De Kosmonaut en vele inwoners van Den Haag. Het project was inhoudelijk gekoppeld aan Genesis van het Nationale Toneel.

Aan Tafel “Hoe smaakt jouw thuis?”. Met die vraag trok theatermaker Annemarie de Bruijn Den Haag in en trof een rijke keuken. Met filmmaker Jasper Masthoff en decorontwerper Reier Pos maakte zij een multimedia-diner, onder het motto: “Wie samen het brood breekt, breekt minder snel elkaars nek.” Maker Film Decor Artistiek leiding Artistieke begeleiding Projectleider Productie Techniek Catering Decorbouw

Annemarie de Bruijn Jasper Masthoff Reier Pos Noël Fischer Muriël Besemer, Hanna Timmers Leo Sterrenburg Diana Roos Arjan Kruidhof Leonore Rotteveel Onno Donkers

Urban Dance Stories Speciaal voor NTjong maakte de wereldberoemde Haagse choreograaf Erik Kaiel een choreografie gebaseerd op de architectuur van Den Haag. Samen met Haagse jongeren maakte Kaiel dansperformances geïnspireerd op de omgeving waarin gedanst wordt: bomen, muren, lantarenpalen – ze zijn niet alleen decor maar ook materiaal. Deze guerillaperformances kon je overal in de stad tegenkomen. Choreograaf Erik Kaiel Repetitors Paulien Truijen / Thami Joe Fischer Met dank aan  Dienstencentrum Copernicus, Laaktheater, Beweigi, WeLove2Dance, Crosstown

Talentontwikkeling Regisseurs en acteurs

Workshops voor jonge acteurs en regisseurs

In augustus 2015 ontving het Nationale Toneel in het NT Gebouw de vierdejaars studenten van de acteursopleiding van de Toneelacademie Maastricht en de derdejaars regiestudenten van de Theaterschool Amsterdam voor een intensieve workshopweek. Theu Boermans werkte vijf dagen lang met de studenten aan scènes uit De meeuw van Tsjechov, Slachten van Rainald Goetz en OVERGEWICHT, onbelangrijk; VORMELOOS van Werner Schwab. Ook bezochten de studenten The summer of ’96. De workshops en de vele gesprekken die daar tussendoor plaatsvonden, gaven de studenten een waardevolle inkijk in de praktijk van het werken bij een groot gezelschap.

Vier acteurs volgen bij het Nationale Toneel een traject voor jong acteertalent (Sallie Harmsen, Hannah Hoekstra, Reinout Scholten van Aschat en Joris Smit). Zij waren allen te zien in de producties van de drie huisregisseurs. Reinout Scholten van Aschat koos ervoor het gezelschap eind seizoen 14/15 te verlaten om meer ruimte te hebben voor eigen projecten, zowel in het theater (bij Orkater/Lars Doberman) als films. Zijn plek in het ensemble wordt ingevuld door Bram Suijker, die stage liep bij het Nationale Toneel in Het stenen bruidsbed. NTjong onderhoudt nauwe banden met de toneelscholen Utrecht en Arnhem. Ieder jaar wordt een aantal stagiaires aangenomen en ook andere samenwerkingsvormen worden onderzocht. Zo werkten NTjong dit jaar in Othello samen met de hele derdejaarsklas van de acteursopleiding van de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht (HKU). De komende jaren willen we dit doorzetten. NTjong streeft naar een langetermijninvestering bij het aannemen van jonge acteurs of het scouten van stagiaires. Zo keert Kaatje Kooij na Leo & Lena weer terug in In mijn hoofd ben ik een dun meisje in 2016 en keerde Stefanie van Leersum na Mijn jas is mijn huis terug in Polleke. Met enige regelmaat geven de dramaturgen van het Nationale Toneel en NTjong adviezen en begeleiding aan studenten van de kunstvakopleidingen, jonge makers en toneelschrijvers.

Studenten: workshops, stages en presentaties Stages In 2015 verstrekten het Nationale Toneel en NTjong 40 stagecontracten, waarvan 15 aan studenten spel, regie, dramaturgie en vormgeving. De overige stagiairs werkten op de afdelingen marketing, development en productie, bij de ateliers voor kostuums en kap en grime, en bij de techniekafdeling. Tien vrijwilligers hebben het gezelschap bij diverse activiteiten ondersteund.

Halfweg Tijdens Halfweg presenteren regiestudenten hun etudes in het NT Gebouw aan het Haagse publiek. Na een aantal jaar exclusief te hebben samengewerkt met de Theaterschool Amsterdam, presenteert het Nationale Toneel in seizoen 2015/2016 werk van de drie toneelscholen (Amsterdam, Maastricht en Arnhem). In 2015 beleefde Halfweg twee edities: op 9 april werd werk getoond van studenten uit Amsterdam, op 27 november werk van studenten uit Maastricht. Dankzij intensiever marketingbeleid waren beide avonden nagenoeg uitverkocht. In de zaal zaten zowel reguliere bezoekers als collega’s uit het veld. Voor jonge regisseurs en acteurs kan Halfweg door deze ‘exposure’ een belangrijke introductie in het toekomstige werkveld betekenen.

Toneelschrijvers NTjong geeft jonge toneelschrijvers kansen om zich verder te ontwikkelen. Jorieke Abbing maakte de bewerking van Polleke en Frederique Hofman schreef onder meer voor Urban Stories. NTjong zoekt ook actief naar nieuw schrijftalent, onder meer bij schrijverscollectieven De Kosmonaut en De Tekstsmederij en de opleiding Writing for Performance van de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht (HKU). In november ontving het Nationale Toneel de vierdejaars studenten van de opleiding Writing for Performance. De studenten spraken met de dramaturgen over hun eindwerk en de aansluiting van de schrijfpraktijk op het werkveld. Aansluitend lazen NT-acteurs Vincent Linthorst, Anniek Pheifer, Mark Rietman, Betty Schuurman en gastacteurs Hannah Boer en Yannick Jozefzoon fragmenten, begeleid door Casper Vandeputte en Don Duyns (HKU). De gesprekken over de teksten nemen de studenten mee als feedback bij het afronden van hun eindwerk.

Talentontwikkeling educatie Kunst- en cultuureducatie nemen een steeds prominentere plek in binnen landelijke en gemeentelijke beleidslijnen. Het Nationale Toneel/NTjong wil als talentontwikkelingsplek voor educatiemedewerkers een bijdrage leveren aan de verdere professionalisering en ontwikkeling van kunsteducatoren. Aangezien wij educatieaanbod ontwikkelen voor jongeren en volwassenen is Den Haag voor studenten en net afgestudeerden een inspirerende plek. Tegelijkertijd biedt hun frisse inbreng een stimulans om onze eigen theatereducatieactiviteiten te blijven ontwikkelen, zowel artistiek, productioneel als zakelijk. Er is intensief contact met de opleiding voor theaterdocent in Utrecht. Begin 2015 voerden zes Utrechtse stagiaires een project uit rond Othello. In november 2015 begonnen vijf Utrechtse studenten met het maken van een educatietraject bij In mijn hoofd ben ik een dun meisje. Ook liep een stagiaire uit Utrecht een half jaar stage op educatie en regieassistentie. We hebben een doorlopend contact met Artez en het contact met Amsterdam is opgestart. Volgend jaar komt daar de opleiding in Maastricht bij.

Haags makersklimaat Firma MES In de cultuurplanperiode 2013-2016 ondersteunt het Nationale Toneel het Haagse collectief Firma MES artistiek en productioneel. In 2015 begeleidde de afdeling dramaturgie de voorstelling BOT. Ook werd een locatieproject voorbereid voor de zomer van 2016, Simonis & Talamini (werktitel). Dit wordt de eerste volwaardige coproductie van het Nationale Toneel en Firma MES, als bekroning van de samenwerking.

Begeleiding makers Zaal 3 Het Nationale Toneel werkt met de partners van de Toneelalliantie (Theater aan het Spui en Koninklijke Schouwburg) aan een vruchtbaar makersklimaat in Den Haag. Als onderdeel hiervan begeleidden dramaturgen van het Nationale Toneel de Haagse toneelschrijver en regisseur Sytze Schalk bij De Wentel: Revolutie, een theatraal onderzoek naar de invloed die ‘gaming’ kan hebben op nieuwe verhaal- en vertelstructuren in het theater. Ook begeleidde de afdeling dramaturgie de jonge Haagse actrice/maakster Naomi van der Linden bij haar eerste productie Moederland, een intieme voorstelling over afkomst en identiteit (regie Esther Scheldwacht).

Educatie, publiekswerking en participatie In 2015 ontwikkelden de educatiemedewerkers van het Nationale Toneel en NTjong een scala aan activiteiten die de kijkervaring en beleving van ons publiek verrijken. Het zelf ervaren (spelen), nadenken (filosoferen) en vormgeven (maken) staan daarbij centraal. We bereiken leerlingen en leraren/ docenten van basis-, voortgezet, hoger en wetenschappelijk onderwijs. Daarnaast richten wij ons op jong en volwassen publiek, dat in de vrije tijd geïnteresseerd is in toneel en theater, en mensen die niet vanzelfsprekend met kunst in aanraking komen. Wij werken met verschillende instapniveaus: van de eerste kennismaking met theater van jong publiek tot volwassenenprogramma’s voor de meer geoefende kijker.

Bereik De afdeling educatie van NTjong bereikte ruim 7.100 kinderen, jongeren en hun ouders. 2015 was een goed jaar: we consolideerden reeds eerder ingezette ontwikkelingen en vergrootten ons aanbod en netwerk, onder meer met een aantal museale instellingen. Tevens intensiveerden wij onze samenwerking met onze partners in de stad. In 2015 bezochten bijna 2.600 leerlingen, studenten en docenten van voortgezet, hoger en wetenschappelijk onderwijs een of meerdere voorstellingen van het Nationale Toneel in theaters in Nederland en België. Bijna 1.250 leerlingen, studenten, docenten en geïnteresseerden uit andere doelgroepen deden mee aan de verschillende educatieactiviteiten. As you like it en Elektra konden rekenen op de meeste belangstelling vanuit het onderwijs.

Theaterdocenten Theaterdocenten begeleiden voorstellingen met nagesprekken en randprogrammering, en geven toneelateliers en workshops. NTjong werkt met een team van ‘vaste’ freelancers, die de visie van het gezelschap goed kennen en in die geest werken. Zij komen regelmatig bij elkaar om doorlopend in gesprek te blijven. NTjong zoekt naar de juiste verantwoordelijkheden en ontwikkelingen voor elke theaterdocent. Het team is een mix van beginnende en gevorderde theaterdocenten, bij voorkeur geworteld in Den Haag. Gezocht wordt nog naar mannen en theaterdocenten met een andere culturele achtergrond.

Activiteiten bij NTjongvoorstellingen Othello Aangezien Othello werd gespeeld door een klas van de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht (HKU), besloten we voor de educatie een intensieve samenwerking aan te gaan met de afdeling Theaterdocent van diezelfde opleiding. Gedurende drie maanden waren zes derdejaars studenten wekelijks twee dagen in huis om alle facetten van het bedrijf te leren kennen en een bijzonder educatief project te ontwerpen. Zij ontwikkelden een audiospel, dat leerlingen voorafgaand aan de voorstelling speelden, over groepsprocessen en hoe anderen je beïnvloeden. De voorstelling werd afgesloten met een nagesprek.

Polleke Bij Polleke ontwikkelden we een ansichtkaart met bijbehorende lesbrief. In het lesmateriaal worden grote thema’s uit de voorstelling behandeld. De leerlingen kregen de opdracht een gedicht te schrijven, zodat ze net als Polleke dichter zijn. Bij de schoolvoorstellingen (alleen in Den Haag) was er een pauze-activiteit en een nagesprek in de zaal. Het was interessant te merken dat zelfs in een schouwburgzaal een nagesprek met publiek in de zaal goed werkt. Behalve het educatiemateriaal voor scholen ontwikkelden we bij Polleke een ouder/kind-workshop, waarin ouders en kinderen samen toneelspelen en filosoferen.

Don Quichot denkt na! Don Quichot denkt na!, dat we op veel Haagse basisscholen speelden, is voorstelling en educatieproject ineen: in de voorstelling zijn twee filosofische gesprekken verweven. In het maakproces werkten we intensief samen met groep 3 van de Gelderlandschool. We oefenden gesprekken met de klas, toonden scènes in ontwikkeling en overlegden met de leerkracht over didactische structuren. Van Stichting De Versterking ontvingen we een aparte subsidie voor het educatiedeel van de voorstelling en het ontwikkelen van een filosofisch gezelschapsspel, dat de klas na afloop van de voorstelling krijgt. Dit kan aansluitend op de voorstelling worden gespeeld, maar is ook zo uitgevoerd dat het blijvend een plek kan krijgen in het onderwijsaanbod van de school.

Het schaap Veronica

Vrijdag

Bij Het schaap Veronica ontwikkelden we ‘standaard’ educatiemateriaal (een ansichtkaart met bijbehorende lesbrief) over regels en rituelen die kinderen hebben in hun eigen gezinnen. Voor festival De Betovering en de kerstvakantievoorstellingen in De Krakeling ontwikkelden we Studio Schaap, een uitgebreid ingerichte foyer met activiteiten voor jonge kinderen en hun ouders. Bij de voorstelling ontwikkelden we twee workshops: huis-tuin- en keukendichten en een ouder/kind workshop.

De laatste voorstellingen van Vrijdag in Den Haag en in het land werden bezocht door ongeveer 250 docenten en jongeren, waarvan 150 met workshop, inleiding en educatieve activiteiten.

KLAAS Het educatiemateriaal bij deze voorstelling (ansichtkaart plus educatiebrief) gaat over wachten, verlangen en wat je weg zou willen/kunnen geven. Daarnaast gaven we bij de voorstellingen in de Koninklijke Schouwburg korte workshops. Tijdens de dernière van de voorstelling kon het publiek zelf een huisje bouwen van suikerklontjes, was er een pepernotenspel en -test, en kon je aan de slag met de Klaaspuzzel.

Klein mannetje heeft geen huis (voorheen Kamishibai voor Kleuters) Het educatiemateriaal dat eerder is ontwikkeld wordt nog steeds bij de voorstelling gebruikt.

Activiteiten bij Nationale Toneel-voorstellingen As you like it Deze voorstelling was in 2015 veruit het populairst onder docenten en jongeren. Shakespeares romantische komedie viel zeer in de smaak, vooral door de vormgeving, het spel van de jonge cast en de moderne vertaling. Zeker voor docenten Engels was het een goede gelegenheid om Shakespeare in de klas te behandelen en met een groep leerlingen of studenten de voorstelling te bezoeken. Ruim 1.050 docenten en jongeren in Nederland en België bezochten de voorstelling, waarvan bijna 500 met workshop, inleiding en/of educatieve activiteit.

Elektra Voor Elektra van Sophokles, een coproductie van het Nationale Toneel en NT Gent, was de belangstelling vanuit het onderwijs groot. De educatieve activiteiten werden georganiseerd en uitgevoerd door de educatieve dienst van NTGent. In januari 2015 vonden de laatste voorstellingen plaats in België en Nederland. Deze werden bezocht door ongeveer 500 leerlingen, studenten en docenten. Workshops, randprogrammering, inleidingen en andere educatieve activiteiten rondom Elektra in 2015 leverden ruim 350 deelnemers op.

Genesis Hoewel Genesis door het onderwijs vanwege de lengte als ‘lastig voor jongeren’ werd ervaren, had NT Educatie toch goede hoop dat een voorstelling over het ontstaan van de drie monotheïstische godsdiensten in de belangstelling zou staan bij docenten uit het VO en hoger voor groepsbezoek. Helaas waren er twee ‘remmende’ omstandigheden: Genesis speelde precies tegelijk met de toets-, examen- en vakantieperiode binnen het VO. Bovendien werden we ingehaald door het eigen succes: binnen zeer korte tijd waren alle voorstellingen uitverkocht en moesten we docenten die alsnog met groepen de voorstelling wilden bezoeken teleurstellen. Uiteindelijk bezochten ruim 100 docenten en jongeren Genesis, waarvan 35 met informatie en een inleiding door NT Educatie en Dramaturgie.

Blauwdruk voor een nog beter leven, Drie zusters (reprise), Solness en De gouden draak Van deze voorstellingen maakten het spel, de regie en de vormgeving indruk. Toch beoordeelde een aantal docenten en onderwijsbegeleiders ze als ‘te moeilijk voor jongeren’. Ondanks docentenbijeenkomsten en inleidingen van regisseurs en dramaturgen, het rondsturen van informatie en het aanbieden van theaterlessen en theaterworkshops, waren de bezoeken door jongeren aan die voorstellingen minimaal. De vier producties werden bezocht door in totaal 680 jongeren en docenten, waarvan ongeveer 200 met workshop, inleiding, educatieve activiteit (waaronder een Masterclass Drie zusters door Jaap Spijkers). The summer of ’96 viel in de schoolvakanties. Op Oerol bezochten jongeren de voorstelling, voorafgegaan door een Toneelatelier.

Toneelateliers voor kinderen en volwassenen De Toneelateliers zijn een gezamenlijk project van de educatiemedewerkers van NT en NTjong. In een Toneelatelier ligt de nadruk op het maakproces: hoe word je vormgever van je eigen ideeën? Met de ateliers willen we aansluiten op onze eigen beroepspraktijk van scheppend kunstenaar. In het atelier gaat het erom dat deelnemers werken op een manier die ze vooraf niet hadden bedacht of kenden. Ze spelen geen rol, maar laten zien wie ze zijn en hoe ze over dingen denken. Voor kinderen werden Toneelateliers georganiseerd in Theater Dakota en de Koninklijke Schouwburg. Dat waren Toneelateliers van één dag, maar ook twee meerdaagse ateliers in de herfst- en voorjaarsvakantie. Ieder atelier werd afgesloten met een korte presentatie voor ouders. Voor volwassenen (18 + en 55+) werden Toneelateliers georganiseerd rondom Vrijdag en Genesis. Aan de ateliers namen ongeveer 250 kinderen en 60 volwassenen deel.

Kerstatelier Midwinternachtdroom

Segbroektheaterdag

In de kerstvakantie organiseerden we een meerdaags jongerenatelier rondom de voorstellingen van Midzomernachtdroom. Vijf dagen lang werkten 25 jongeren van 12 t/m 18 jaar naar een presentatie toe. Ze maakten onder leiding van twee theatermakers zelf materiaal, met als thematische uitgangspunten winter, kerst en Midzomernachtdroom. Het resulteerde in een montagevoorstelling van een uur, die twee keer werd gespeeld voor ouders, bekenden en collega’s, én een groep enthousiaste jongeren die graag een theatergroep bij ons willen vormen. Ook dit project lijkt het begin van een traditie.

Op 26 mei 2015 organiseerden we met Theater aan het Spui en de Koninklijke Schouwburg in het NT Gebouw de Segbroektheaterdag. Vijf theaterdocenten werkten met een groep van ongeveer vijftien leerlingen aan een theaterpresentatie, elk vanuit een eigen thema. Aan het einde van de dag werden de korte voorstellingen gepresenteerd aan een enthousiast publiek van ouders en bekenden.

Losse projecten en activiteiten Theater na de Dam In 2015 deed NTjong voor het eerst mee aan de jongerenprojecten van de landelijke manifestatie Theater Na de Dam, met een project gebaseerd op het ‘vergissingsbombardement op Bezuidenhout’ in 1945. In samenwerking met Het Diamanttheater maakten we op 4 en op 5 mei een theatrale route door hun gebouw. Vijf jonge makers gingen aan de slag met 25 jongeren in de leeftijd van 10 tot 18 jaar. Het project diende tegelijkertijd als talentontwikkelingstraject voor jonge theaterdocenten, die zo onder begeleiding ervaring konden opdoen met ‘maken in context’. De komende jaren krijgt dit project een eigen plaats binnen de afdeling educatie, omdat er veel bijzondere kwaliteiten in samenkomen. Er zijn veel makers bij betrokken en, omdat we in een wijk werken, veel deelnemers die we anders niet bereiken. De interactie met de ouderen is een bijzonder pluspunt. Ook de sfeer, aandacht en het contact met het publiek tijdens de voorstellingen zijn heel bijzonder. Het project beweegt zich op het grensvlak van theater, educatie en community-art.

Theaterproject voor de hele school In 2015 organiseerden we onder meer op de Ichtusschool in Monster en OBS het Spectrum in Den Haag een theaterproject voor de hele school, op basis van het prentenboek De Gouden Kooi. Alle klassen bereidden zich zelfstandig voor. Zo maakten ze maskers, kostuums of een decor. Op de projectdag zelf werkte iedere klas onder leiding van een theaterdocent van NTjong aan een presentatie, die aan het einde van de dag voor ouders op het schoolplein werd vertoond.

Zandvlietproject ‘Ik sta op het dak van de school’ Een klas derdejaars leerlingen van het Zandvlietcollege kwam drie weken achtereen voor 2,5 uur naar het NT Gebouw. Uitgangspunt was een bezoek aan de solovoorstelling Titus, waarin een jongen vertelt over zijn leven terwijl hij op het dak van de school staat. Vervolgens werkten leerlingen vanuit verschillende opdrachten toe aan het maken van een eigen performance, die zij voor de groep presenteerden. In 2015 voerden we dit project tweemaal uit.

Museumnacht Op de Kindermuseumnacht verzorgden we een programma in het Gemeentemuseum. Na de officiële openingshandeling was er, als vooruitwijzing naar Het Schaap Veronica, een Annie M.G. Schmidt-gedichtenroute in het museum langs drie geselecteerde kunstwerken. Bij elk kunstwerk kregen de kinderen korte informatie over het werk, daarna filosofeerden we over de thematische inhoud en als afsluiting werd er met de kinderen een aan- en afsluitende dramawerkvorm gedaan. Voor de ‘wachtrij’ werd ‘plak je eigen schaap’ ontwikkeld.

Prinsjesdag Sinds de oprichting van NTjong bestaat de wens iets te doen met Prinsjesdag: de dag waarop alle leerlingen in het Haagse basisonderwijs vrij zijn. De afgelopen jaren kreeg dat vorm in Toneelateliers. Dit seizoen ontwikkelden we met de Koninklijke Schouwburg en Prodemos het project ‘de Kindertroonrede’. Het traject bestond uit drie schrijf- en presentatieworkshops voor leerlingen uit groep 7 en 8 van zes verschillende basisscholen. NTjong was verantwoordelijk voor de workshops, plus de inhoud, vorm en eindregie van de presentatie. Op de ochtend van Prinsjesdag werd de Kindertroonrede voorgedragen in de Koninklijke Schouwburg, in het bijzijn van twee acteurs van Firma MES (Roos Eijmers en Daan van Dijsseldonk) die Willem-Alexander en Maxima speelden. Een toneelschrijver schreef scenes, er was een speciaal Prinsjesdaglied, een beatboxende presentator en een groep leerlingen van Rabarber had ook scènes voorbereid. De voorstelling, die een uur duurde, werd bijgewoond door de leerlingen van de deelnemende scholen, hun ouders en andere geïnteresseerden. Na afloop mochten de leerlingen op de tribune plaatsnemen om de koets voorbij te zien rijden. ’s Avonds zagen we de kinderen en hun troonrede terug op het Jeugdjournaal.

5RoeFestival

Cultuurschakel

NT Educatie steunt het jaarlijkse 5RoeFestival voor schooltoneelgroepen. Dit festival wordt georganiseerd door het Teylingen College in Noordwijkerhout. De winnaars en hun regisseurs krijgen een bezoek aan een NT-voorstelling aangeboden, voorafgegaan door een gezamenlijke maaltijd, een rondleiding en een Meet & Greet met acteurs.

Door de reorganisatie van het programma Cultuuronderwijs op zijn Haags is ons directe samenwerkingsverband met Cultuurschakel iets minder intensief. We zijn nog steeds inhoudelijk partner. Daarnaast spreken we over de regelingen rondom het aanbieden van schoolvoorstellingen en zijn we aanjager van het onderwerp ‘filosoferen met kinderen’ binnen de verschillende afdelingen van de Cultuurschakel.

Openbare repetities en docenteninformatieavonden

Collega BIS-gezelschappen

Er werden openbare repetities georganiseerd rondom Genesis (175 bezoekers) en Polleke (bezocht door 40 docenten PO & VO, en 40 studenten van de MBO Theaterschool Rotterdam). De Docenteninformatieavond De gouden draak werd bezocht door 20 docenten VO. Zij kregen een inleiding van regisseur Casper Vandeputte, en bezochten na een gezamenlijke maaltijd de voorstelling. NT Educatie verzorgde in 2015 verschillende rondleidingen en ‘Kijkjes achter de Schermen’ voor diverse groepen.

Een aantal maal per jaar komen de educatiemedewerkers van de BIS-podiumkunsten bij elkaar bij het LKCA. In deze bijeenkomsten houden we het lopende gesprek gaande, maar werken we ook aan een gezamenlijke lobby richting zowel OCW als het onderwijs. NTjong heeft zitting in de ‘taskforce’ die hierover nadenkt en plannen ontwikkelt. Daarnaast is er een beginnend gesprek over onderlinge samenwerking in bijvoorbeeld het gebruiken van elkaars docententeam ter plekke en het uitruilen of samen ontwikkelen van ‘educatierepertoire’.

Inspiratiebijeenkomsten In samenwerking met onze educatieve partners in de Toneelalliantie (Nationale Toneel, NTjong, Koninklijke Schouwburg, Theater aan het Spui, Theater Dakota) organiseerden we opnieuw drie inspiratiebijeenkomsten. Deze bijeenkomsten zijn bedoeld voor leerkrachten en docenten uit het PO en VO. Wij verzorgen een programma en een maaltijd, waarbij ruimte is voor uitwisseling. Aansluitend bezoeken de deelnemers een voorstelling bij een van de partners. We streven naar drie bijeenkomsten per seizoen. In 2015 waren er Inspiratiebijeenkomsten rondom Othello van NTjong, de bekendmaking van het nieuwe theaterseizoen en de educatieve plannen en de voorstelling Voetbal op Hoge Hakken (Kopergietery). De Inspiratiebijeenkomst-avonden worden goed bezocht, de bezoekende leerkrachten en docenten zijn zeer positief.

Samenwerkingsverbanden Rabarber, de Theaterschool van Den Haag Onze samenwerking met Rabarber loopt steeds vloeiender en is inspirerend. De samenwerking is zowel op uitvoerend en directieniveau waardevol. Zo was Rabarber een onderdeel van het Prinsjesdagproject en hebben we een kennismakings- en inspiratiemiddag georganiseerd met theaterdocenten van beide organisaties. Daarnaast leverde NTjong gastdocenten voor het tussenjaar. Komend jaar spelen we ons minifestival in het gebouw van Rabarber.

Marketing & communicatie In 2015 bereikte het Nationale Toneel 80.123 bezoekers met 570 activiteiten. We speelden in 2015 173 voorstellingen in de grote zaal voor 25.302 bezoekers, met een gemiddelde zaalbezetting van 56,8%. Dat is een stijging t.o.v. 2013 toen we een gemiddelde bezettingsgraad haalden van 54% bij 160 voorstellingen en een daling t.o.v. 2014 toen we een gemiddelde zaalbezetting haalden van 60% bij 171 voorstellingen voor de grote zaal.

Bezoekgedrag: van heinde en verre, maar wel op het laatste moment In 2015 speelden we drie producties exclusief in Den Haag: Genesis en de hernemingen van Drie zusters en Midzomernachtdroom. De voorstellingen hadden een gemiddelde zaalbezetting van 77%. Een trend is dat het publiek steeds later besluit een kaartje te kopen. De marketeers moeten goed en snel inspelen op de ontwikkelingen rondom de voorstelling en het gedrag van het publiek. Free publicity, social media en mond-tot-mondreclame worden steeds belangrijker.

Van een nieuwe naar een trouwe bezoeker: de dialoog staat centraal In de Koninklijke Schouwburg bestaat 70-75% van ons publiek uit bezoekers die minder dan 1x per jaar naar de schouwburg gaan. Om die nieuwe bezoekers binnen te krijgen, leggen wij de focus op grootschalige zichtbaarheid, on- en offline. Tegelijkertijd werpt het bieden van proposities op maat steeds meer zijn vruchten af: een totaal avond uit, waarbij de invulling wordt gebaseerd op de behoeften van specifieke doelgroepen. Denk aan netwerkbijeenkomsten met etentjes voor Young Professionals, een speciale avond voor studenten, een lezing of debat voor vakgenoten of pannenkoeken eten in de schouwburg voor gezinnen. Bezoekers willen zich steeds meer verbinden met en onderdeel voelen van het gezelschap en het theater. Meepraten is belangrijk. Daarom gaan wij graag in dialoog met ons publiek. Zo werken we met klantpanels, bezoeken achter de schermen en verstrekken we achtergrondinformatie voor verdieping en dialoog (zowel on- als offline). Een voorbeeld is de Theateracademie: geïnteresseerden kunnen zich gratis inschrijven voor online theaterlessen over onze voorstellingen. De lessen gaan in op de schrijver, thematiek, context binnen de theatergeschiedenis en de huidige bewerking en opvoering. Bezoekers krijgen antwoord op hun vragen van direct betrokkenen bij de productie (regisseur, schrijver, dramaturg, acteurs). Van deze online lessen wordt gretig gebruik gemaakt. Ook reistheaters pakken de kans met beide handen aan om verdieping te bieden aan hun publiek. Bij Genesis ontwikkelden we een unieke app waarmee publiek rechtstreeks online in dialoog kon met de acteurs en het artistieke teams. In 2015 startten we bovendien met de Koninklijke Schouwburg en Theater aan het Spui een loyaliteitsprogramma voor onze vaste bezoekers, Het seizoen voorbij. Op deze succesvolle en feestelijke dag bieden we onze vaste bezoekers een divers en verdiepend programma.

Publieksonderzoek In 2015 verrichtten we bij negen theaters in het land een uitgebreid en uniek onderzoek naar onze verkoopdata van de afgelopen vijf jaar. De metingen laten grote verschillen zien tussen de theaters in regionaal bereik, in leeftijd, in datum van aankoop van een kaartje, in de verhouding online en offline kaartverkoop en in het geven van kortingen. De data gebruiken wij om betere en nauwkeurige prognoses te maken en het marketingbeleid per stad aan te passen (fact-based marketing).

Het merk het Nationale Toneel Het Nationale Toneel is een instituut voor een breed publiek, maar ook voor en van theatermakers. We bedienen het gehele land en hebben een nationaal bereik. We zijn gevestigd in Den Haag en zijn van grote waarde voor het culturele klimaat van de stad. De in 2012 ontwikkelde huisstijl is verder geconsolideerd, om de profilering van het Nationale Toneel aan te scherpen. De vormgeving en de instrumenten hebben zich met de tijd en trends mee ontwikkeld. Film, fotografie en online communicatie zijn steeds belangrijker middelen in de campagnes. In 2015 investeerden we opnieuw in landelijke naamsbekendheid met tv- en radiocampagnes, buitenreclame en free publicity. Uit de cijfers van STER komt naar voren dat het Nationale Toneel als merk goed scoort op likeabilty (het gemiddelde cijfer ligt hoger dan de benchmark) en redelijk op naamsbekendheid.

Meer online In 2015 innoveerden we de digitale nieuwsbrieven, wat een 3% hoger klikpercentage opleverde ten opzichte van 2014. Daarnaast hebben we 15% meer abonnees geworven. Een grote slag is geslagen met het versturen van gerichte mailingen, op basis van koop- en bezoekgedrag. Door verbetering van de CRM-systemen van de Koninklijke Schouwburg en Theater aan het Spui en actieve kennisdeling konden we deze tool gerichter inzetten. Facebook en Twitter zijn onze socialmediakanalen. Het afgelopen jaar hebben we meer ‘achter de schermen’ en videocontent geboden. Het decoratelier startte een eigen facebookpagina, waarop wekelijks updates worden geplaatst over de werkzaamheden in het atelier. Ook is op Facebook meer geadverteerd. Dit alles leidde tot 38% meer ‘vind-ikleuks’ ten opzichte van 2014. Op Twitter is een groei van 16% waarneembaar. Sinds 2015 zetten we meer RTB-campagnes in. Deze online campagnes tonen banners aan potentieel geïnteresseerde on-liners (gebaseerd op zoekgedrag) door middel van prospecting en re-targeting. Ze vergroten vooral de zichtbaarheid van het merk het Nationale Toneel en die van de voorstellingen. Ook resulteert het online bannering in een (direct en indirect zichtbare) stijging in de kaartverkoop.

NTjong

Intensieve samenwerking: intern én extern

In 2015 zette NTjong grote stappen in de verdere verbreding van zijn publieksbereik en versteviging van het eigen merk in het (jeugd)theaterveld. NTjong speelde 223 voorstellingen, 94 schoolvoorstellingen en bracht 133 educatieve activiteiten. NTjong bereikte in 2015 in totaal 32.495 bezoekers.

Tot 2015 was de grote zaal onontgonnen terrein voor NTjong. Het bleek dan ook erg waardevol om te kunnen bouwen op de expertise en ervaring van het Nationale Toneel. Bij Polleke werd actief gezocht naar een zo sterk mogelijke combinatie van de verschillende stijlen van het volwassenenen jeugdtheatergezelschap. Zo werd het NTjong-merk gewaarborgd, maar tevens uitgebreid. Een concreet voorbeeld: het programmaboekje was een typisch Nationale Toneelproduct, dat NTjong niet eerder inzette. Voor Polleke werd deze uiting bewerkt voor het gemêleerde familiepubliek: kleurrijker, dunner en daarmee zowel interessant voor het jonge publiek als hun ouders. Bij de festivalvoorstelling The summer of ’96, eveneens een coproductie met het Nationale Toneel, werd de intensieve samenwerking voortgezet.

Een grote rol bij de publieksvergroting en -verbreding speelde Polleke (9+), de eerste grote zaalvoorstelling van NTjong in coproductie met het Nationale Toneel. Dit was productioneel, technisch en in bezoekersaantallen de omvangrijkste voorstelling voor NTjong sinds zijn oprichting. Met de familievoorstelling Polleke kon, voor het eerst, het hele gezin gezamenlijk naar een NTjong-voorstelling. Bij de samenstelling van het repertoire bleef er veel aandacht voor het brede leeftijdsspectrum: van kleuters en kinderen in de basisschoolleeftijd bij KLAAS (5+), Don Quichot denkt na! (6+) en Het schaap Veronica (6+) tot pubers en volwassen bij The summer of ’96 (12+) en Othello (14+). Hierdoor bediende NTjong een zeer breed (jeugd)theaterpubliek op scholen, in kleine zalen, middenzalen én de grote zaal.

Hoge kwaliteit en breed bereik De voorstellingen van NTjong konden rekenen op lovende recensies en publieksreacties. Deze erkenning in artistieke kwaliteit kon uiteraard goed worden benut in de campagnes voor de verschillende voorstellingen. Bij Polleke boorde NTjong, door coproduceren met het Nationale Toneel, grootschalige(r) middelen aan om het grote zaalpubliek te bereiken. Zo werd er een RTB-campagne opgezet en een trailer gemaakt voor de STER-(tv)reclameblokken. Door het inzetten van deze voor NTjong nieuwe marketinginstrumenten werd de landelijke zichtbaarheid vergroot, bij een nog steeds groeiend publiek (het publieksbereik van NTjong was tweemaal zoveel als in 2014).

Ook samenwerkingen met externe partners werd voortgezet. Dit jaar stonden veel boekbewerkingen op het repertoire: naast Polleke ook Het schaap Veronica en KLAAS. Logische partners in Den Haag bleven hierdoor het Kinderboekenmuseum, boekhandel Paagman en Kinderboekhandel Alice in Wonderland. In het kader van Urban Stories werden nieuwe banden met lokale partners gesmeed of bestaande banden aangehaald. NTjong hield graag de deur open voor jonge reporters, die steeds vaker door theaters worden ingezet om het gesprek over een voorstelling op gang te brengen. Zelf experimenteerde NTjong met eigen ‘ambassadeurs’, met name uit educatieve projecten en van jeugdtheaterschool Rabarber. Dit experiment bevindt zich nog in een beginfase, maar het gezelschap hoopt het de komende jaren uit te bouwen om jongeren in hun eigen taal te (blijven) aanspreken

Naast deze nieuwe middelen hield NTjong ook vast aan goedwerkende, eigen concepten uit eerdere jaren, zoals de jaarlijkse seizoensbrochure. Deze werd verspreid door Den Haag, op festivals en uitgedeeld aan partners. Ook de samenwerking met fotograaf Marijke de Gruyter en stylist Jet Vervest werd voortgezet om de kenmerkende beeldstijl van het gezelschap te handhaven.

Development & ondernemerschap Resultaten

Zakenvrienden

De bruto inkomsten uit fondsenwerving in 2015 zijn € 467.375. Dit is een sterke verbetering ten opzichte van de realisatie in 2014 van in totaal € 173.525 bruto inkomsten. De Koninklijke Schouwburg ontving eind 2015 een eerste bijdrage van Fonds KS|NT ten behoeve van de eerste Haagse editie van het Brainwash Festival (27 februari 2016). Dit festival is een uniek cultureel fenomeen dat in een behoefte voorziet bij de leeftijdsgroep 20 tot 40 jaar om aan de hand van filosofie, wetenschap, literatuur, cabaret en toneel na te denken over en nieuwe perspectieven te krijgen op belangrijke persoonlijke en maatschappelijke vraagstukken. Het Nationale Toneel ontving uit de baten van Fonds KS|NT een bijdrage voor de productie van Liefde is een donut.

Op 18 februari 2015 vond een business event plaats voor KS|NT Zakenvrienden en relaties met een kijkje achter de schermen en voorstellingsbezoek bij As you like it van het Nationale Toneel. Walter Ligthart bood de aanwezigen toelichting op de bedrijfsvoering van een theatergezelschap.

Hoogtepunten Fondsen In 2015 nam met name de projectfinanciering door fondsen en stichtingen sterk toe. Hiermee werd € 227.000 geworven ter ondersteuning van de educatieve projecten Urban Stories en Don Quichot denkt na! en voor projecten voor publieksverbreding en verbinding met de stad zoals De Laatste Getuigen op 4 mei, Koning voor een dag op Prinsjesdag en de kerstproductie Dinner for One.

Toneel Kringen De Toneel Kringen groeiden substantieel naar 66 particuliere begunstigers. Op 4 september werd een succesvol wervingsdiner georganiseerd bij de heer J. van der Veer, lid Raad van Toezicht NT. In aanwezigheid van 120 gasten werd de voorstelling Liefde is een donut gespeeld. Er werd € 86.000 aan donaties toegezegd. Verder vonden verschillende bijeenkomsten van de Toneel Kringen plaats. Begunstigers van de Vondel Toneel Kring kwamen in januari rond de voorstelling Moesson bijeen. Voor de Shakespeare Toneel Kring werd in oktober een inspirerend theaterdiner georganiseerd op het toneel bij Richard III.

Young Professionals Development ontwikkelde in samenwerking met het Residentie Orkest en Nederlands Dans Theater in 2015 een programma voor young professionals onder de titel AmbitionAll. Op 20 november vond de eerste bijeenkomst plaats bij het Residentie Orkest in het Zuiderstrandtheater met 32 genodigden.

Vrienden In november is een succesvolle telemarketingcampagne uitgevoerd om regelmatige bezoekers tot Vrienden te maken. Daarnaast zijn de Vriendenactiviteiten gedurende het jaar geïntensiveerd, waardoor het Vriendenbestand met 216 groeide naar 643. Voor het eerst werd dit seizoen een Vriendenpakket aangeboden, waarbij Vrienden elkaar in de pauze of na afloop treffen bij de georganiseerde Vriendenfoyers. Voor de Vrienden werden ‘behind the scenes’-rondleidingen georganiseerd bij Polleke en Genesis. De tweede editie van het project ‘De eerste Lezing’ rondom Solness werd zeer gewaardeerd door de deelnemende Vrienden. In kleine groep lazen zij het script en gaf de dramaturg inzicht in de interpretatie van de tekst en de totstandkoming van de voorstelling. De Voorjaarsbijeenkomst voor begunstigers (waaronder vele Vrienden) van het Fonds KS|NT was een groot succes. Na een sprankelend inhoudelijk programma kochten zij voor € 45.000 aan voorstellingskaarten. Het dienstverband van portefeuillehouder Vrienden, Rosa Brinks, is vanaf 1 december 2015 uitgebreid van twee naar drie dagen. De afdeling Development werkte een pilot uit voor de verkoop van merchandisingproducten, gerelateerd aan de organisaties, door vrijwilligers rond de NT-voorstellingen in de foyers van de Koninklijke Schouwburg.

Bedrijvengenootschap

ANNE

Begunstigers van het KS|NT Genootschap kwamen in 2015 vier keer bijeen: een informeel samenzijn bij het optreden van Golden Earring en bijeenkomsten rond de voorstellingen As you like it, Een Sneeuw en Solness. De Genootschapsleden werden eveneens uitgenodigd voor de premières van Genesis en Polleke.

Het Nationale Toneel is partner in ANNE van Theater Amsterdam/Imagine Nation. Bij de ontwikkeling van deze productie leverde het gezelschap expertise en inzet van medewerkers en ateliers. De gemaakte investering is inmiddels uit de recettes terugverdiend. Wanneer ANNE blijft doorspelen, kan het Nationale Toneel op termijn rekenen op extra inkomsten.

Personeel & organisatie Voor de medewerkers was 2015 een jaar van veranderingen, hoogte- en dieptepunten. Het aangekondigde voornemen tot fusie is uitdagend, maar omdat het nog niet duidelijk is hoe de nieuwe organisatie eruit gaat zien is het voor individuele werknemers ook spannend. In de tweede helft van het jaar bracht de fusie voor veel medewerkers ook extra werkbelasting met zich mee, onder meer door deelname aan functionele werkgroepen of andere fusie gerelateerde activiteiten.

Fusie Begin 2015 verrichtte LAgroup Leisure & Art Consultancy een onderzoek naar de voordelen van een fusie tussen de Koninklijke Schouwburg, het Nationale Toneel en Theater aan het Spui. Vier jaar intensieve samenwerking als de Toneelalliantie heeft bewezen dat er resultaten geboekt kunnen worden door samenwerking. Door het werken vanuit één visie, onder leiding van één directie, kan de slagkracht toenemen. In augustus 2015 stelden de Raden van Toezicht en het bestuur op basis van de resultaten van dat onderzoek een voorgenomen fusiebesluit op. Daarop ontvingen de directies een positief advies van de Ondernemingsraden. De Raden van Toezicht en het bestuur namen in december een definitief fusiebesluit, in de overtuiging dat er samen een krachtig en toekomstbestendig theaterbedrijf gevormd kan worden, dat toneel en het gesproken woord midden in de maatschappij plaatst, door beter in te spelen op het veranderende culturele landschap en de veranderende behoefte van het publiek.

bezocht georganiseerd door organisaties als de NAPK, VPT of andere kennisorganisaties. Voor een aantal trainingen en coaching trajecten ontvingen we een bijdrage van het sociaal fonds podiumkunsten.

Ondernemingsraad De Ondernemingsraad bestaat uit vijf personen afkomstig van de afdelingen techniek, educatie, NTjong, dramaturgie en marketing & communicatie. De OR heeft regelmatig vergaderingen waarin de volgende onderwerpen worden besproken: (veranderingen in) beleid, kunstenplan en subsidies, gang van zaken rondom voorstellingen, repetities en tournee en arbozaken. De OR is nauw betrokken bij het fusietraject en wordt hierin geadviseerd door een extern adviseur.

Jubilea In 2015 waren vier collega’s 25 jaar werkzaam bij het Nationale Toneel en/of in de theatersector. Dit is gevierd met een uitreiking van een Zilveren Krommer (onderscheiding voor theatertechnici) door de VCSD aan Hans Spinnler, Hans Mooij en Gerco Kolthof. Aan Monique Koppers, productieleider, is een door het Nationale Toneel bedachte ‘Zilveren Fits’ uitgereikt. Geert de Groot kreeg op zijn zestigste verjaardag van de VSCD de Zilveren Krommer uitgereikt gekregen.

Sinds september 2015 werken de directeuren met een procesbegeleider, onder verantwoordelijkheid van een tijdelijke Raad van Toezicht en in regelmatig overleg met de Ondernemingsraden aan de voorbereiding en realisatie van de fusie tot Het Nationale Theater. Het streven is om eind 2016 materieel en juridisch te zijn gefuseerd. Voor de beleidsperiode 2017-2020 zijn gezamenlijke subsidieaanvragen ingediend bij de Gemeente Den Haag en het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.

Personalia

Vacatures

Ziekteverzuim

Piekperiodes worden opgevangen door het inzetten van tijdelijke medewerkers. Dit gebeurt met name op de afdelingen techniek, kostuum, kap en grime en bij NTjong.

In 2015 werkten we net als voorgaande jaren samen met de arbodienst HumanCapitalCare. Om een snelle terugkeer naar werk te bevorderen werken wij regelmatig samen met coaches of arbeidsdeskundigen. In 2015 daalde het ziekteverzuim naar 3,7% (in 2014 was dit 6,6 %). Het gemiddeld landelijk ziekteverzuim tot en met het derde kwartaal 2015 was 3,33 % (Bron: CBS). Het kortdurende ziekteverzuim in 2015 daalde naar 0,3% (in 2014 was dit 0,5). Ook de ziekmeldingsfrequentie daalde naar 0,56% (in 2014 was dit 0,78%).

Opleidingen Het volgen van opleidingen, cursussen en seminars zorgt voor de ontwikkeling van medewerkers. In 2015 zijn diverse cursussen of opleidingen gevolgd: vakinhoudelijke scholing, maar ook persoonlijke scholing waarbij de nadruk ligt op het ontwikkelen en verder uitbouwen van competenties. De volgende cursussen/trainingen zijn gevolgd: Cursus Duits bij het Goethe Instituut, drie coachingstrajecten op het gebied van persoonlijke ontwikkeling, deelname aan Linc (Leiderschap in Cultuur). Deelname aan congressen/inspiratiedagen zoals Cultuur in beeld, e-mail marketing en inspiratiemiddagen Facebook, actualiteiten loonheffing en HACCP cursussen. Zoals iedereen jaar werden er regelmatig workshops/seminars

Verdrietig was het overlijden van Geert Jan de Groot in het voorjaar. Geert Jan was al bijna 25 jaar een zeer gewaardeerde collega en inspiciënt op de afdeling techniek. Trots was iedereen op het feit dat regisseur Johan Doesburg tijdens zijn afscheid aan het eind van seizoen 2014-2015 werd benoemd tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw.

Medewerkers Artistiek directeur Theu Boermans

MUZIEK Wouter Mooy, Ton Nieuwenhuizen, Rob Stoop, Harry de Wit

Zakelijk directeur

VIDEO Judith Hofland,

Walter Ligthart

Regisseurs

Theu Boermans, Johan Doesburg, Esther Scheldwacht, Casper Vandeputte, Serge van Veggel

Acteurs

Mohammed Azaay, Pierre Bokma, Michael Chance, Ali Cifteci, Jappe Claes*, Hans Croiset, Justus van Dillen, Jill Feldman, Hubert Fermin, Sebastiaan Frowijn, Matteo van der Grijn, Bart Harder, Sallie Harmsen*, Hannah Hoekstra*, Tom Jaspers, Antoinette Jelgersma*, Jelle de Jong, Yannick Jozefzoon, Harry van der Kamp, Joop Keesmaat, Werner Kolf, Paul R. Kooij, Christine Lahey, Anne Lamsvelt, Stephanie van Leersum, Arent Jan Linde, Vincent Linthorst*, Tibor Lukács, Majd Mardo, Margriet van der Meijden, Cheryl Moenen, Anniek Pheifer*, Julian Podger, Anna Raadsveld, Mark Rietman*, Esther Scheldwacht, Ariane Schluter, Reinout Scholten van Aschat*, Betty Schuurman*, Michel Sluysmans, Pieter van der Sman*, Joris Smit*, Jaap Spijkers*, Jeroen Spitzenberger, Mirjam Stolwijk, Bram Suijker, Vincent van der Valk, Dries Vanhegen, Yannick van de Velde, Martje Verhagen, Juul Vrijdag, Stefan de Walle*, Ineke van Wijngaarden, Cas Winters, René van Zinnicq Bergmann * ensemble-acteurs

ARTISTIEK BUREAU Maria Uitdehaag, Laura van Zuijlen

Auteurs/Vertalers/bewerkers AUTEURS Karim Ameur (libretto), Thomas Bernhard, Hugo Claus, Laura van Dolron, Nikolaj Gogol, Henrik Ibsen, Sophie Kassies, Vincent Linthorst, Ilja Leonard Pfeijffer, Anniek Pheifer, Mark Rietman, Esther Scheldwacht, Roland Schimmelpfennig, Shakespeare, Anton Tsjechov, Calliope Tsoupaki (partituur), Casper Vandeputte, Serge van Veggel (libretto) VERTALERS/BEWERKERS Theu Boermans, Matthias Dusesoi, Tom Kleijn, Remco van Rijn, Casper Vandeputte DRAMATURGEN Karim Ameur, Remco van Rijn, Rezy Schumacher*, Erna van den Berg STAGIAIR Gido Broers

Ateliers

MUZIKANTEN ASKO Schönberg, Cappella Amsterdam , Wouter Mooy, Ton Nieuwenhuizen, Rob Stoop, Tetraktys Ensemble, Harry de Wit

DECORATELIER (DECORUITVOERING) Ruud Brouwer*, Dennis de Reijer, Ronald van Rijn, Kees Schellenberg, Arjen Schoneveld, Cedric Wieman

DIRIGENT Hernàn Schvartzman

DECOR ANNE Sander Huijzer, Ramon Ganzeveld, Puck Koper, Kay Klop, Geert Schuurmans, Peter Visscher, Richard Wagner, Mannou Weerdenburg

STAGIAIRES Marijn Claes, Diewertje Dir, Ruta van Hoof, Yannick Jozefzoon, Célion Eustany Kerk, Marit Meijeren, Cripta Scheepers KINDEREN Tobias Gulickx, Damai van Haasen

Vormgevers DECOR Bernhard Hammer, Herbert Janse, Lidwien van Kempen, Eddy van der Laan, Pascal Leboucq, Pepijn Rozing, Thomas Rupert, Tom Schenk, Marc Warning KOSTUUM Bernadette Corstens, Catherine Cuykens, Iris Elströdt*, Carly Everaert, Eddy van der Laan, Marion Münch, Mirjam Pater, Pepijn Rozing, Tom Schenk, Sabine Snijders, Rebekka Wöhrmann

Kostuum, kap- en grime atelier Iris Elströdt*

KOSTUUM Suet Huy Ho, Amanda van Marion, Peter van der Meer, Judith van Ooijen, Daan Wieman STAGIAIRES Marjanne Penning, Celina van Rhijn, Aaliyah Schaaken, Rosanne Tjodimedjo KLEED(ST)ERS Karianne Hoenderkamp, Kiswati van Keulen, Peter van der Meer, Judith van Ooijen GRIME Manouk Bakker, Bärbel Scheid, Amber Schiphorst

GRIMEONTWERP Cynthia van der Linden, Pilo Pilkes

STAGIAIRES Handan Karaca, Njala Klijn, Iris van Straalen, Annika Treffers

Licht

Bureaumanager

Stefan Dijkman, Gerhard Fischer, Eddy van der Laan, Casper Leemhuis, Uri Rapaport, Pepijn Rozing, Jan Harm Wagner, Gé Wegman

Marianne Hilkhuijsen

Communicatie, Marketing

Lunchmedewerkers

STAGIAIRES Simone Edelman, Vyne de Ruyter

Overige

Development & Fundraising

CATERING Pimento, Leonore Rotteveel

Pien van Gemert* , Paul van Loon, Vera Seriese, Dieke van der Spek, Priscilla Vaas

Rosa Brinks, Esther Driessen, Lydia Harmsen STAGIAIRES Ferdi Vink, Britt Oosthoek

Educatie

Lejo De Hingh

Financiën, Salarisadministratie & ICT

Ronald Boogaard*, Daan Oppenhuizen, Aruna Ramdjanamsingh

Personeelsfunctionaris

Pien Braakhuis, Anneke Gerritse, José Dalmeijer (vrijwilliger), Kika van Hattum (vrijwilliger), Fenny Paternotte (vrijwilliger)

INLEIDINGEN Ricci Scheldwacht, Saske Wentink PUBLIEKSBEGELEIDERS Rianne Valstar FOTOGRAFIE & FILM Kurt van der Elst, Barrie Hullegie, Mink Pinster CASTING-ADVIEZEN Kemna Casting: Marc van Bree VOORSTELLINGSVERKOOP Senf Theaterpartners

Anna-Belle de Haan

Productie HOOFD PRODUCTIE & TECHNIEK Peter Bouchier PRODUCTIELEIDERS Monique Koppers, Hans Nass, Rodney Verhoeven PRODUCTIESECRETARIAAT Mirjam Overdevest

Programmamaker (Babel) Patrick van der Hijden

Receptionist/Administratief mdw.

Sonja Schermer-van den Berg, Hillie Kuipers, Robert-Jan Schiphorst, Vera Vermaas

Regie-assistenten

Ingmar van der Bie, Marjolein Polman, Sytze Schalk, Rodney Verhoeven

Techniek/Facilitaire zaken/Gebouwbeheer

Marco Alibux, Carel Bekkering, Lex Boere*, Stefan van Breukelen, Willy Caspers, Jez Cox, Stefan Dijkman, Joris Engering, Lennert Esser, Jeroen Feelders, Geert Jan de Groot, Tjarko van Heese, Sjoerd Hogendoorn, Kas van Huisstede, Rik ’t Jong, Henrik van Ketwich Verschuur, Vincent Kok, Gerco Kolthof, Arjan Kruidhof, Kees van Mameren, Gerrit Maronier, Justus Matla, Angelique Miedema, Hans Mooij, Daan Perris, Rutger de Ruiter, Tim Senden, Joop Spies, Hans Spinnler, Ramon van Stee, Lukas Tulkens, Paul in het Veld, Koen Veltman, Jan Harm Wagner

Stagiaires techniek

Thomas van Dop, Jasper van der Klauw, Jos Planken

Medewerkers NTjong Artistiek leider / regisseur Noël Fischer

STAGIAIRE Anne Leentje Dijkstra

Zakelijk coördinator

Dramaturg

Lene Grooten

Martine Manten

Regisseurs

Muziekdramaturgie

Muriël Besemer, Hans van den Boom, Casper Vandeputte

Erna van den Berg

Acteurs

Fotografie

William Bakker, Michiel Bijmans, Titus Boonstra, Sam Ghilane, Sanne den Hartogh, Merijn de Jong, Bram Van der Kelen, Sadettin Kirmiziyüz, Kaatje Kooij, Nina van Koppen, Feike Looijen, Remco Melles, Judith Noyons, Job Raaijmakers, Jolle Roelofs, Anneke Sluiters, Mattias Van de Vijver, Willemijn Zevenhuijzen, Eva Zwart

Bowie Verschuren

STAGIAIRES Hannah Boer, Mingus Dagelet, Tessa Friedrich, Joep Hendrikx, Yamil Jones, Olivier van Klaarbergen, Liza Kollau, Dennie Lukkezen, Maxime Vandommele, Birgit Welink

Loek de Bakker (stagiair)

Componist

William Bakker, Jolle Roelofs, Gerjan Schreuder

Regie-assistenten Productie

Meeke Beumer, Sandra Scholtes

Vormgevers

PRODUCTIEASSISTENT Rianne Valstar, Dieneke Bitterman

DECOR Hans van den Boom, Marianne Burgers, Judith Hofland, Julian Maiwald, Teunis Ruiten, Roos Veenkamp,

STAGIAIRES PRODUCTIELEIDING Dyan Jakupovic, Romy Goldberg

KOSTUUMS Marianne Burgers, Bernadette Corstens, Carly Everaert, Dorine van IJsseldijk

VOORSTELLINGSBEGELEIDER Sandra Scholtes

LICHT Uri Rapaport, Wannes van der Veer, Jan Harm Wagner

Muriël Besemer, Leo Sterrenburg, Hanna Timmers

MUZIEK William Bakker, Marne Miessen, Jolle Roelofs, CHOREOGRAFIE Erik Kaiel, Erik Kieviet VIDEO Judith Hofland

Auteurs

George Buchner, Jorieke Abbing, Hans van den Boom, Noël Fischer, Hans en Monique Hagen, W.G. van der Hulst, Daniel van Klaveren, Guus Kuijer, Sjoerd Kuijper, Benny Lindelauf, Annie M.G. Schmidt, Jan Sobrie, Marit Tornquist, Casper Vandeputte, Max Velthuijs, Dolf Verroen,

Vertalers/bewerkers

Publiekswerking en Educatie

STAGIAIRES Bente van Arkel, Mariëlla van Apeldoorn, Noufri Bachdim, Marijn van den Bogaard, Fieke van der Panne, Sophie Plekker, René Orbons, Dalith Tempert DOCENTEN Karlijn Benthem, Maartje Ghijsen, Lotte de Leeuw, Lotte Kanters, Marielle Kleyn Winkel, Ilon Lodewijks, Daphne van Ommen, Lizet Huizing VRIJWILLIGERS EDUCATIE Kaylee Hotinga

Regie-assistent

Muriël Besemer, Sophie Plekker

Techniek

Jibbe Willems

Marco Alibux, Lennert Esser, Tjarko van Heese, Gerco Kolthof, Arjan Kruidhof, Ramses Nieuwenhuizen, Willemijn Ottevanger

Research

STAGIAIR Marco Alibux

Een van de jongens

Communicatie, Marketing

Tyche van Bommel, Lene Grooten, Elisabeth Oosterling, Yara van der Putte

Bestuursverslag Algemeen Algemene gegevens STATUTAIRE NAAM Stichting Het Nationale Toneel STATUTAIRE ZETEL Den Haag RECHTSVORM Stichting

Profilering in Den Haag en maatschappelijk draagvlak

Het Nationale Toneel heeft een landelijke en een gemeentelijke opdracht. We voelen ons nadrukkelijk stadsgezelschap en zijn ook trots om dat uit te kunnen dragen. Immers kunst en cultuur hebben een intrinsieke, economische maar ook sociale waarde. We speelden in 2015, inclusief 68 schoolvoorstellingen, 230 voorstellingen in de stad. Daarnaast verbinden we ons met allerlei Haagse initiatieven en organisaties en dragen daar artistiek of anderszins aan bij. In 2015 leidde dat tot een groot aantal activiteiten in en voor de stad. Een bloemlezing:

DOELSTELLING De Stichting heeft ten doel theater te maken en te bevorderen in de ruimste zin van het woord in Den Haag en de rest van Nederland in het kader van de landelijke toneelvoorziening.

•

Presentatie Theater en politiek voor 60 tekstschrijvers van politieke partijen en Ministerie;

•

4 mei (lees)voorstelling De Laatste Getuige;

•

Samenwerking Prinsjesfestival;

De stichting beoogt haar doel te bereiken door onder meer het in stand houden van het toneelgezelschap het Nationale Toneel. Voorts kan de stichting voor de verbreiding van toneel film- en/of televisieopnamen (doen) maken.

•

Samenwerking Crossing Border & Borderkitchen;

•

Het cultuur-journalistieke programma Babel;

•

Samenwerking met Rabarber;

•

Urban Stories: een meerjarig project dat in 2015 is gestart in de wijken van Den Haag;

•

Vormidable, bijdrage aan de culturele samenwerking tussen Vlaanderen en Nederland op het gebied van beeldende kunst;

•

Cees Laseur project rondom de oprichter en regisseur van de Haagse Comedie;

•

Vele verzoeken van culturele organisaties om ondersteuning ‘om niet’: beschikbaar stellen kostuums, kleine decors, techniek etc.

Missie en activiteiten

Het Nationale Toneel is een van de grote toneelgezelschappen van het land en tevens het stadsgezelschap van Den Haag. Het NT staat midden in de samenleving. Aan de hand van het klassieke en moderne toneelrepertoire vertellen wij de verhalen van onze tijd, voor mensen van onze tijd. Onze voorstellingen zijn oefeningen in het leven, in onze stad, onze wereld. Het Nationale Toneel bouwt een ‘toneelbibliotheek’ op: een verzameling van voorstellingen die hun waarde hebben bewezen en een langere periode op het speelplan blijven. Het Nationale Toneel speelde in 2015 19 producties uit, inclusief die van NTjong. Wij menen dat juist in deze tijd het noodzakelijk is om als toneelgezelschap te investeren in vernieuwende, onderhoudende en indrukwekkende voorstellingen. Maar ook in cultuureducatie en talentontwikkeling. Met de start van NTjong in 2014 hebben we de waterscheiding tussen theater voor volwassenen en voor jeugd doorbroken. We maken toptheater voor kinderen en jongeren om ze zo op school, in de theaters en in de stad de liefde voor theater bij te brengen. Door de komst van NTjong breidden we onze educatieactiviteiten fors uit en hebben we die (samen met de Koninklijke Schouwburg en Theater aan het Spui) meer focus gegeven. Het Nationale Toneel heeft een landelijke opdracht maar voelt zich ook een echt stadgezelschap. Met de twee huispodia - de Koninklijke Schouwburg en Theater aan het Spui - werken we intensief samen rond programmering, educatie, sponsoring en ondersteunende diensten. Het realiseren van ambities vraagt ook om een doelmatige bedrijfsvoering en het investeren in een sterke, professionele organisatie. We zijn trots op de inzet van onze mensen.

In haar meer dan 25 jarig bestaan heeft het Nationale Toneel een fijnmazig (cultureel) netwerk in de stad opgebouwd. Met de komst van NTjong heeft dat weer een nieuwe dimensie gekregen: we organiseerden, of deden mee aan Festivals zoals de Betovering en hebben een netwerk opgebouwd in de Haagse wijken en wijktheaters (cultuurankers) en scholen (BSO-koepels). Samen met de Toneelalliantiepartners voeren we de regeling Cultuureducatie met kwaliteit uit. Liefde voor cultuur start bij kinderen. Voor de vrije voorstellingen werken we samen met de Stichting Leergeld en de Ooievaarspas in Den Haag. Uiteraard dragen we onze verbinding met Den Haag ook uit in ons drukwerk en andere marketing-uitingen.

Meerjarensubsidie(s) Ministerie van OCW Het Nationale Toneel

Bij brief van het Ministerie van OCW van 18 september 2012, kenmerk 437664, werd meegedeeld dat voor de periode 2013-2016 de subsidie werd vastgesteld op een bedrag van € 10.619.768 voor de periode 2013-2016, in jaarlijkse bedragen van € 2.654.942. Bij brief van 6 augustus 2015, ref. 783097, werd medegedeeld dat de loonbijstelling werd vastgesteld op een bedrag van € 2.842, i.c. € 1.421 per jaar, daarnaast werd een eenmalige prijsbijstelling ontvangen van € 2.243. Hiermee komt het subsidiebedrag voor 2015 op € 2.674.462.

NTjong

Bij brief van het Ministerie van OCW van 18 september 2012, kenmerk 437666, werd meegedeeld dat voor de periode 2013-2016 de subsidie werd vastgesteld op een bedrag van € 2.122.356 voor de periode 2013-2016, in jaarlijkse bedragen van € 530.589. Bij brief van 6 augustus 2015, ref. 783102, werd medegedeeld dat de loonbijstelling werd vastgesteld op een bedrag van € 568, i.c. € 284 per jaar, daarnaast werd een eenmalige prijsbijstelling ontvangen van € 448. Hiermee komt het subsidiebedrag voor 2015 op € 534.483.

Gemeente Den Haag De Gemeente Den Haag deelde bij brief van 8 december 2014, kenmerk ABBA/4039244/EC-1320 mee dat op grond van de Haagse Kaderverordening Subsidieverstrekking (HKS) en het Uitvoeringsvoorschrift Subsidies de subsidie voor 2015 wordt vastgesteld op een bedrag van € 3.592.258. Dit bedrag is als volgt opgebouwd: Exploitatie Nationale Toneel - € 3.042.432 Exploitatie NTjong - € 423.750 Huur NT Gebouw - € 126.076 Daarnaast werd bij brief kenmerk ABBA/EC-1320 T van 22 september 2015, de trend voor dit jaar vastgesteld op een bedrag van € 66.625. Dit bedrag is als volgt opgebouwd: Exploitatie Nationale Toneel - € 57.502 Exploitatie NTjong - € 8.009 Huur NT Gebouw - € 1.114 Dit brengt de totale bijdrage van de Gemeente Den Haag voor 2015 op een bedrag van € 3.658.883.

Continuïteitsbeoordeling

Uit de toekenning van een subsidie door zowel het Ministerie van OCW als de Gemeente Den Haag voor de kunstenplanperiode 2013-2016 kan worden geconcludeerd dat de continuïteit voor 2016 vooralsnog gewaarborgd is. Als gevolg van de voorgenomen fusie met de Koninklijke Schouwburg en het Theater aan het Spui heeft het Nationale Theater i.o. bij de Gemeente Den Haag en het Ministerie van OCW, gezamenlijk een subsidie-aanvraag gedaan voor de kunstenplanperiode 2017-2020. Door het hoge nadelige resultaat is het eigen vermogen afgenomen tot een te laag niveau. Naar aanleiding hiervan heeft de Raad van Toezicht besloten dat in 2016 er een positief resultaat moet worden geboekt van tenminste € 275.000, voor de fusiekosten en dan zoveel als mogelijk meer voor het aanzuiveren van het eigen vermogen. In 2017 zal een positief resultaat van € 150.000 moeten worden geboekt, waardoor de reserve weer op het benodigde weerstandsniveau van € 400.000 zal zijn

Eigen inkomstennorm het Nationale Toneel

Vanaf 2015 geldt een minimumnorm van 24,5% van de totale structurele overheidssubsidie. Dit percentage moet per jaar met een procent groeien naar 25,5% in 2016. Het bovenstaande leidt tot een eigen inkomstennorm voor 2015 van € 1.445.877. In werkelijkheid beslaan de eigen inkomsten een bedrag van € 1.534.291 (26% van de structurele overheidssubsidie in 2015). Hiermee wordt aan de gestelde eis voldaan.

NTjong

Voor 2015 geldt een norm van 20,5% van de totale structurele overheidssubsidie. Dit percentage moet per jaar met een procent groeien naar 21,5% in 2016. Het bovenstaande leidt tot een eigen inkomstennorm voor 2015 van € 198.082. In werkelijkheid beslaan de eigen inkomsten een bedrag van € 368.142 (ruim 38% van de structurele overheidssubsidie in 2015). Hiermee wordt ruimschoots aan de gestelde eis voldaan.

Cultureel ondernemerschap Het Nationale Toneel heeft zijn ambitieniveau verhoogd en daar hoort ook bij dat we streven naar een gezond verdienmodel. Daarbij richten we ons op drie domeinen: de overheid, de markt en als derde sponsoring en development. Subsidies van de verschillende overheden zijn ook in 2015 de basis geweest voor onze exploitatie. Zij maken het mogelijk dat we artistiek hoogwaardige, vernieuwende en grote producties kunnen laten zien. Eind 2012 zijn de Koninklijke Schouwburg en het Nationale Toneel gestart met een gezamenlijke afdeling voor fondsenwerving (Development) en Fonds KSNT, een unieke

samenwerking in deze sector. In 2015 hebben we doorgebouwd aan de verdere ontwikkeling van fondsenwervingsactiviteiten en relatiebeheer met begunstigers. We weten onze begunstigers voor langere tijd te binden en hebben interessante proposities voor nieuwe relaties. We richten ons op particulier mecenaat, bedrijfssponsoring, partnerschap en andere externe middelen.

Risicobeheersing Risicobeheersing is een belangrijk onderdeel van een goede bedrijfsvoering en onderdeel van de werkzaamheden van de directie. Aan de hand van een periodieke risicoanalyse wordt dit thema besproken tussen de RvT (audit commissie) en het bestuur inclusief te nemen maatregelen bij tegenvallende inkomsten.

Prestatie-eisen In 2015 speelde het Nationale Toneel 336 voorstellingen verdeeld over 15 producties waarvan 8 voor de grote zaal (waarvan 4 nieuwe) en 7 voor de vlakke vloer (waarvan 4 nieuwe). In totaal trokken deze producties 72.660 bezoekers. In Den Haag werden 128 voorstellingen gespeeld met 27.719 bezoekers. Helaas, hebben een aantal van de producties van het Nationale Toneel minder dan de geraamde bezettingscijfers en bezoekersaantallen gehaald. Naast de voorstellingen zijn er nog de overige activiteiten. Zo worden bij veel producties inleidingen verzorgd en zijn er workshops en theaterlessen georganiseerd. Onder de noemer Babel heeft er rond een aantal voorstellingen randprogrammering plaatsgevonden. Het betrof hier 114 activiteiten met in totaal 7.463 bezoekers. Dit betekent dat er in totaal 570 voorstellingen/activiteiten waren met een publieksbereik van 80.123

NTjong Het Ministerie van OCW had de prestatie-eisen vastgesteld op gemiddeld 32.000 bezoekers waarvan 13.250 scholieren, 6.375 scholieren PO en 6.875 scholieren VO. In 2015 is door NTjong aangegeven dat gezien de opbouwfase waarin het het gezelschap verkeerd dit gemiddeld aantal bezoekers niet haalbaar zal zijn. De Gemeente Den Haag heeft de prestatie-eisen voor 2015 vastgesteld op minimaal 1 co-productie met het NT voor de grote zaal en 9 vlakke vloerproducties (waarvan 5 nieuwe) met ongeveer 135 vrije voorstellingen (waarvan circa 49 in Den Haag) voor 6.000 bezoekers en circa 225 schoolvoorstellingen in Den Haag voor ongeveer 6.750 scholieren van het primair en het voortgezet onderwijs. Bij brief van 3 maart 2016, ref. 860004 heeft het Ministerie haar beschikking van 18 september 2012, kenmerk 437666 inzake de prestaties als volgt gewijzigd. Het jaarlijkse bezoekersaantal wordt verlaagd naar 15.000 per jaar, waarvan het gemiddeld aantal bezoekende scholieren per jaar wordt vastgesteld op 5.944 bezoekers waarvan 565 VO-scholieren en 5.379 PO-scholieren. In 2015 werden er in totaal 223 voorstellingen gespeeld, met in totaal 23.936 bezoekers. In totaal zijn er 149 vrije voorstellingen gespeeld, waarvan 34 in Den Haag en 94 schoolvoorstellingen waarvan 68 in Den Haag. De schoolvoor-

stellingen werden met name op de scholen gespeeld, waar per voorstelling de capaciteit maximaal 20 of 30 kinderen was. Voor de schoolvoorstellingen welke in theaters werd gespeeld, geldt een grotere capaciteit. Daarnaast werden er door NTjong workshops gegeven zowel op scholen als in het theater. In totaal kwamen er 8.559 deelnemers verdeeld over 133 van deze activiteiten. Met totaal 32.495 bezoekers heeft NTjong een forse groei laten zien.

Publieksopbouw en onderzoek Het kernpubliek in Den Haag bestaat uit een stabiele groep theaterliefhebbers. Met de Koninklijke Schouwburg en Theater aan het Spui werd een verkennend marktonderzoek uitgevoerd, met als resultaat een publiekssegmentatie waar alle drie de instellingen mee aan de slag gaan. Er zijn een aantal potentiële doelgroepen aangewezen, waar we ons in het bijzonder op zullen richten in onze communicatie. De omnivoren (voor wie de locatie van een cultureel evenement niet leidend is voor een bezoek), gezinnen, jongeren en kinderen, young professionals en de Haagse creatieve industrie. Ook met een aantal kerntheaters in het land is onderzoek gedaan naar hun publiekssegmentatie en het profiel van het Nationale Toneel in hun theater. Dat is de basis voor verfijning van de publieksbenadering. De overstap naar een bezoek aan onze voorstellingen in Theater aan het Spui spreekt vooral een nieuw publiek aan. In 2013 kwam regisseur Casper Vandeputte naar het Nationale Toneel. Met zijn voorstellingen, maar ook met die van Theu Boermans in de vlakke vloer wordt een nieuw publiek gebonden aan het gezelschap. Zo trokken Tasso, Vrijdag en Elektra veel young professionals en (jonge) mensen.

Cultural governance en culturele diversiteit Het bestuur is in 2014 omgevormd tot een Raad van Toezicht. In dat kader zijn ook de statuten en het (bestuurs) reglement aangepast. In het kader van de risicobeheersing en de toepassing daarvan is een auditcommissie ingesteld bestaande uit twee leden van de Raad van Toezicht. Uiteraard zijn daarbij de 9 principes uit de Governance Code gehanteerd. Tevens is besloten om de code culturele diversiteit en ‘lerend vermogen’ wat daarin wordt benoemd ook als richtlijn te hanteren voor het Nationale Toneel waar het gaat om het bevorderen van de diversiteit in de organisatie, het acteursensemble. Dat is terug te zien in o.a. de rolbezetting van onze toneelstukken. Het sluit aan bij het beeld dat op dit moment veel jong talent met een diverse achtergrond afstudeert van de vakopleidingen.

Voorgenomen fusie Raad van Toezicht Nationale Toneel, In 2015 hebben geen wijzigingen in de Raad van Toezicht Koninklijke Schouwburg en plaatsgevonden.De samenstelling is per ultimo 2015 als volgt: Naam Datum van aftreden Theater aan het Spui Begin 2015 is door LAgroup Leisure & Art Consultancy een onderzoek naar de voordelen van een fusie ingezet tussen de Koninklijke Schouwburg, het Nationale Toneel en Theater aan het Spui. Vier jaar intensieve samenwerking als de Toneelalliantie heeft bewezen, dat er resultaten geboekt kunnen worden door samenwerking. Door het werken vanuit één visie, en onder leiding van één directie, kan er tot een grotere slagkracht gekomen worden. In augustus 2015 is, op basis van de resultaten van dat onderzoek, een voorgenomen fusiebesluit opgesteld door de Raden van Toezicht en het bestuur. Daarop ontvingen de directies een positief advies van de Ondernemingsraden. De Raden van Toezicht en het bestuur namen in december een definitief fusiebesluit, in de overtuiging dat er samen een krachtig en toekomstbestendig theaterbedrijf gevormd kan worden, dat toneel en het gesproken woord midden in de maatschappij plaatst, door beter in te spelen op het veranderende culturele landschap en de veranderende behoefte van het publiek. Sinds september 2015 werken de directeuren met een procesbegeleider, onder verantwoordelijkheid van een tijdelijke Raad van Toezicht en in regelmatig overleg met de Ondernemingsraden aan de voorbereiding en realisatie van de fusie tot Het Nationale Theater. Het streven is om aan het einde van kalenderjaar 2016 zowel materieel als juridisch te zijn gefuseerd. Voor de beleidsperiode 2017-2020 zijn gezamenlijke subsidieaanvragen ingediend bij de Gemeente Den Haag en het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.

Mevrouw Drs. M.M. van Zuijlen

1 september 2016

Mevrouw Drs. L.E.J. Engering-Aarts

1 september 2016

Mevrouw Mr. D. Regts

21 januari 2017

De heer Ir.Drs. J. van der Veer

1 februari 2018

De heer Mr. S. Harchaoui

16 november 2018

De heer Mr. R.W.J. Groenink

1 oktober 2016

In verband met de komende fusie heeft de Raad van Toezicht besloten de data van aftreden van haar leden te wijzigen in 31 december 2016.

Bestuur Het bestuur van het Nationale Toneel bestond ultimo 2015 uit: Naam

Functie

Drs. Walter Ligthart

Zakelijk directeur

Theu Boermans

Artistiek directeur

Wet normering topinkomens (WNT) Het bezoldigingsmaximum in 2015 voor Het Nationale Toneel is € 178.000. Het weergegeven toepasselijke WNT-maximum per persoon of functie is berekend naar rato van de omvang (en voor topfunctionarissen tevens de duur) van het dienstverband, waarbij voor de berekening de omvang van het dienstverband nooit groter kan zijn dan 1,0 fte. Uitzondering hierop is het WNT-maximum voor de leden van de Raad van Toezicht; dit bedraagt voor de voorzitter 15% en voor de overige leden 10% van het bezoldigingsmaximum. Naast de hierboven vermelde topfunctionarissen zijn er geen overige functionarissen die in 2015 een bezoldiging boven het toepasselijke WNT-maximum hebben ontvangen, of waarvoor in eerdere jaren een vermelding op grond van de WOPT of de WNT heeft plaatsgevonden of had moeten plaatsvinden. Er zijn in 2015 geen ontslaguitkeringen aan overige functionarissen betaald die op grond van de WNT dienen te worden gerapporteerd.

Educatie

Kosten Educatie

In 2015 ontwikkelden de educatiemedewerkers van het Nationale Toneel en NTjong een scala aan activiteiten die de kijkervaring en beleving van ons publiek verrijken. Het zelf ervaren (spelen), nadenken (filosoferen) en vormgeven (maken) staan daarbij centraal. We bereiken leerlingen en leraren/ docenten van basis-, voortgezet, hoger en wetenschappelijk onderwijs. Daarnaast richten wij ons op jong en volwassen publiek, dat in de vrije tijd geïnteresseerd is in toneel en theater, en mensen die niet vanzelfsprekend met kunst in aanraking komen. Wij werken met verschillende instapniveaus: van de eerste kennismaking met theater van jong publiek tot volwassenenprogramma’s voor de meer geoefende kijker.

De werkelijke uitgaven voor educatie waren in 2015:

Bereik

De afdeling educatie van NTjong bereikte ruim 8.559 kinderen, jongeren en hun ouders. 2015 was een goed jaar: we consolideerden reeds eerder ingezette ontwikkelingen en vergrootten ons aanbod en netwerk, onder meer met een aantal museale instellingen. Tevens intensiveerden wij onze samenwerking met onze partners in de stad. In 2015 bezochten bijna 2.600 leerlingen, studenten en docenten van voortgezet, hoger en wetenschappelijk onderwijs een of meerdere voorstellingen van het Nationale Toneel in theaters in Nederland en België. Bijna 1.250 leerlingen, studenten, docenten en geïnteresseerden uit andere doelgroepen deden mee aan de verschillende educatieactiviteiten. As you like it en Elektra konden rekenen op de meeste belangstelling vanuit het onderwijs.

Theaterdocenten

Theaterdocenten begeleiden voorstellingen met nagesprekken en randprogrammering, en geven toneelateliers en workshops. NTjong werkt met een team van ‘vaste’ freelancers, die de visie van het gezelschap goed kennen en in die geest werken. Zij komen regelmatig bij elkaar om doorlopend in gesprek te blijven. NTjong zoekt naar de juiste verantwoordelijkheden en ontwikkelingen voor elke theaterdocent. Het team is een mix van beginnende en gevorderde theaterdocenten, bij voorkeur of geworteld in Den Haag. Gezocht wordt nog naar mannen en theaterdocenten met een andere culturele achtergrond.

Toneelateliers voor kinderen en volwassenen

De Toneelateliers zijn een gezamenlijk project van de educatiemedewerkers van NT en NTjong. In een Toneelatelier ligt de nadruk op het maakproces: hoe word je vormgever van je eigen ideeën? Met de ateliers willen we aansluiten op onze eigen beroepspraktijk van scheppend kunstenaar. In het atelier gaat het erom dat deelnemers werken op een manier die ze vooraf niet hadden bedacht of kenden. Ze spelen geen rol, maar laten zien wie ze zijn en hoe ze over dingen denken. Voor kinderen werden Toneelateliers georganiseerd in Theater Dakota en de Koninklijke Schouwburg. Dat waren Toneelateliers van één dag, maar ook twee meerdaagse ateliers in de herfst- en voorjaarsvakantie. Ieder atelier werd afgesloten met een korte presentatie voor ouders. Voor volwassenen (18 + en 55+) werden Toneelateliers georganiseerd rondom Vrijdag en Genesis.

Loonkosten (2,3 fte) Inleen docenten Stageaires Algemene kosten Totaal

€ 155.117 € 21.699 € 2.628 € 40.750 € 220.193

De opbrengsten waren

€ 8.426.

Talentontwikkeling Nationale Toneel: regisseur en acteurs

Casper Vandeputte volgt in de periode 2013-2016 een vierjarig traject voor de ontwikkeling van jong regietalent richting de grote zaal, waarin hij twee producties per seizoen maakt. In 2015 was dat één productie bij het Nationale Toneel, Vrijdag, en één productie bij NTjong, The Summer of ’96. Voor die laatste productie schreef hij ook zelf de tekst – iets wat hij voor zijn komst naar het NT vaker deed en wat hij in 2016 opnieuw doet voor Fit to fly. Vier acteurs volgen een traject voor jong acteertalent (Sallie Harmsen, Hannah Hoekstra, Reinout Scholten van Aschat en Joris Smit). Zij waren allen te zien in de producties van de drie huisregisseurs. Reinout Scholten van Aschat koos ervoor het Nationale Toneel eind seizoen 14/15 te verlaten om meer ruimte te hebben voor eigen projecten, zowel in het theater (bij Orkater /Lars Doberman) als films. Zijn plek in het ensemble wordt ingevuld door Bram Suijker, die stage liep bij het Nationale Toneel in Het stenen bruidsbed.

NTjong

NTjong onderhoudt nauwe banden met de toneelscholen Utrecht en Arnhem. Ieder jaar nemen we een aantal stagiaires aan en we onderzoeken ook andere samenwerkingsvormen. Zo werkten wij dit jaar in Othello samen met de hele derdejaarsklas van de acteursopleiding HKU. Ook de komende jaren zullen we dit proberen door te zetten. We streven qua beleid naar een lange termijn investering in het aannemen van jonge acteurs of het scouten van stagiaires. Zo keert o.a. Kaatje Kooij na Leo & Lena weer terug in In mijn hoofd ben ik een dun Meisje in 2016 en keerde Stefanie van Leersum na Mijn jas is mijn huis terug in Polleke.

Studenten: workshops, stages en presentaties Stages

In 2015 verstrekten het Nationale Toneel en NTjong 40 stagecontracten, waarvan 15 aan studenten spel, regie, dramaturgie en vormgeving. De overige stagiairs werkten op de afdelingen marketing, development en productie, bij de ateliers voor kostuums en kap en grime, en bij de techniekafdeling. Tien vrijwilligers hebben het gezelschap bij diverse activiteiten ondersteund.

Halfweg

Tijdens het programma Halfweg presenteren regiestudenten hun etudes in het NT Gebouw aan het Haagse publiek. Sinds seizoen 2015-2016 presenteert het Nationale Toneel werk van de drie toneelscholen (Amsterdam, Maastricht en Arnhem). In 2015 beleefde Halfweg twee edities: op 9 april werd werk getoond van studenten uit Amsterdam, op 27 november werk van studenten uit Maastricht. Dankzij intensiever marketingbeleid waren beide avonden nagenoeg uitverkocht. In de zaal zaten zowel reguliere bezoekers als collega’s uit het veld. Voor jonge regisseurs en acteurs kan Halfweg door deze ‘exposure’ een belangrijke introductie in het toekomstige werkveld betekenen.

Workshops voor jonge acteurs en regisseurs

In augustus 2015 ontving het Nationale Toneel in het NT Gebouw de vierdejaars studenten van de acteursopleiding van de Toneelacademie Maastricht en de derdejaars regiestudenten van de Theaterschool Amsterdam voor een intensieve workshopweek. Ook werken we samen met theaterdocent in Utrecht, waarvan begin 2015 een groep van zes stagiaires een project uitvoerde rond Othello en later rond In mijn hoofd ben ik een dun meisje.

Toneelschrijvers Ook dit jaar gaf NTjong jonge schrijvers een kans om zich verder te ontwikkelen, zoals Jorieke Abbing die de grote zaal bewerking van Polleke voor ons maakte en Frederique Hofman die onder andere schreef voor Urban Stories. Daarnaast zoekt NTjong actief naar nieuw schrijftalent, onder meer bij schrijverscollectieven De Kosmonaut en De Tekstsmederij en de HKU opleiding Writing for Performance. We ontvingen studenten van de opleiding Writing for Performance van de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht voor een workshop.

Verslagjaar 1. Vermogenspositie

2. Algemeen

1.1 Subsidieafrekeningen

2.1 Resultaat

MINISTERIE VAN OCW In haar brief 798610 d.d. 19 oktober 2015 heeft het Ministerie van OCW medegedeeld dat in 2014 een bedrag van € 2.670.762 voor het onderdeel algemeen theater en een bedrag van € 532.038 voor het onderdeel jeugdtheater werd bevoorschot. GEMEENTE DEN HAAG De gemeente Den Haag ging over tot vaststelling van haar subsidie over 2014, bij brief nr. ABBA/VS/808 d.d. 18 september 2015.

1.2 Algemene reserve Stand per 31 december 2014 Af: saldo uit gewone bedrijfsvoering Af: betaalde rente

€ 707.549 €-473.828 €-6.687

Het bovenstaande leidt tot een saldo van € 227.034 per 31 december 2015. Het bestuur heeft in 2010 besloten het bedrag van de algemene reserve te splitsen in een ‘weerstandsdeel’ en een ‘algemeen deel’. Het weerstandsdeel, weerstandsvermogen, zou aan de hand van een uitgevoerde risico-inventarisatie voor 2014 een bedrag van € 400.000 beslaan. Gezien het resultaat over 2015 heeft de Raad van Toezicht besloten dat in 2016 er een positief resultaat moet worden geboekt van tenminste € 275.000, voor de fusiekosten en dan zoveel als mogelijk meer voor het aanzuiveren van het eigen vermogen. In 2017 zal een positief resultaat van € 150.000 moeten worden geboekt, waardoor de reserve weer op het benodigde weerstandsniveau van € 400.000 zal zijn.

Het resultaat uit gewone bedrijfsvoering 2015 komt uit op een bedrag van - € 473.828. Voor een specificatie wordt verwezen naar de functionele exploitatierekeningen van het Nationale Toneel en NTjong. HET NATIONALE TONEEL In 2015 werden in 15 producties 336 voorstellingen gespeeld. De productie As You Like It ging reeds eind december 2014 in première, terwijl van de producties Blauwdruk voor een nog beter leven, Vrijdag en Elektra de laatste voorstellingen in januari 2015 werden gespeeld. De productie Op een mooie pinksterdag werd hernomen, evenals Drie zusters en Midzomernachtdroom. Daarnaast waren er 8 nieuwe producties, te weten Polleke, Solness, Genesis, Summer of ’96, Liefde is een donut, Liefhebben, Mariken in de tuin der lusten (een coproductie met Opera2day) en De gouden draak. Zowel Polleke als The summer of ’96 werden als coproductie met NTJong uitgevoerd. NTJONG In 2015 werden in 8 producties 223 voorstellingen gespeeld. De producties: Klein Mannetje (Kamashibai) en Lucy ♥ Ringo ★ werden hernomen. Daarnaast waren er 6 nieuwe producties te weten Othello, Don Quichot denkt na!, Het Schaap Veronica, Polleke, Summer of ’96 (deze twee in coproductie met het Nationale Toneel) en Klaas.

2.2 Prestatieoverzicht 2015

2014

aantal activiteiten

aantal bezoeken

aantal activiteiten

aantal bezoeken

het Nationale Toneel

1. Producties

nieuwe producties

reprises

in de standplaats

128

27.719

30.453

in de rest van Nederland

192

41.142

180

52.285

3.799

4.628

2. Voorstellingen

in het buitenland 3. Schoolvoorstellingen

in de standplaats

in de regio

in de rest van Nederland

in het buitenland

234

7.463

114

6.828

570

80.123

402

94.194

NTjong

4. Overige activiteiten educatieve activiteiten sub Nationale Toneel

1. Producties

- nieuwe producties

- reprises

2. Voorstellingen - in de standplaats

4.734

1.878

- in de rest van Nederland

14.188

3.800

- in het buitenland

130

424

3. Schoolvoorstellingen

- in de standplaats

2.719

4.256

- in de rest van Nederland

2.076

1.443

- in het buitenland 4. Overige activiteiten - educatieve activiteiten

133

8.559

102

5.597

sub NTjong

356

32.495

308

17.398

NT TOTAAL

926

112.618

710

111.592

Balans per 31 december 2015 31-12-2015

ACTIVA

I Immateriële vaste activa II Materiële vaste activa Repetitielokaal

31-12-2014

801.232

523.592

801.232

523.592

III Financiële vaste activa

Totale Vaste Activa

Inventaris

I Voorraden Onderhanden activiteiten II Vorderingen Op debiteuren

801.232

220.947

150.690

220.947

150.690

565.990

822.569

171.084

347.026

Overige vorderingen

53.421

28.883

Overlopende activa

341.486

446.660

Subsidieverstrekkers III Effecten IV Liquide middelen

111.944

797.432

523.592

Totale Vlottende Activa

898.881

1.770.691

TOTALE ACTIVA

1.700.113

2.294.283

31-12-2015

PASSIVA

31-12-2014

Stichtingskapitaal

Algemene reserve

227.034

707.549

Bestemmingsfonds OCW

Bestemmingsfonds Gemeente Den Haag

Bestemmingsreserve OCW - rest. Subs. 2009-2012

Totale Eigen vermogen

Voorziening groot onderhoud

Totale Voorzieningen

Investeringssubsidies Lening Fonds 1818

Totale Langlopende Schulden

Subsidieverstrekkers Overige schulden en overlopende passiva

227.080

132.500

107.940

240.000

270.000

707.594

240.000

1.100.533

1.076.249

132.500

377.940

Totale kortlopende schulden

1.100.533

1.076.249

TOTALE PASSIVA

1.700.113

2.294.283

Functionele exploitatierekening Nationale Toneel totaal Rekening 2015 BATEN

Directe Opbrengsten

Publieksinkomsten

Begroting 2015

1.412.109 1.367.775

1.349.000

Rekening 2014

1.614.000

1.848.421 1.809.211

buitenland

26.596

15.000

13.934

binnenland

1.341.179

1.334.000

1.795.277

waarvan recette

409.093

504.000

301.948

waarvan uitkoop

186.207

45.000

179.000

waarvan partage

654.440

755.000

1.276.947

30.000

37.382

110.000

18.500

25.832

110.000

20.710

45.000

overige publieksinkomsten

91.439

Sponsorinkomsten

waarvan in natura waarvan overig

0 18.500

Overige inkomsten waarvan van coproducenten

waarvan overig

25.832

110.000

155.000

18.500

20.710

135.143

182.500

300.921

135.143

182.500

300.921

Indirecte Opbrengsten kapitalisatie vrijwilligers overig

18.500

Totale Opbrengsten

1.547.252

1.796.500

2.149.343

Structurele subsidie OCW

3.208.909

3.194.228

3.204.513

Structurele subsidie gemeente

3.658.886

3.641.278

3.641.275

Oveige niet structureel

8.114

27.069

347.068

185.000

45.000

Overige bijdragen publieke middelen Overige bijdragen private middelen

waarvan particulieren/vriendenvereniging

50.000

waarvan bedrijven

111.902

115.000

waarvan private fondsen

185.166

25.000

7.222.976

7.020.506

6.872.857

8.770.228

8.817.006

Totale Bijdragen

TOTALE BATEN

9.022.200

Rekening 2015

LASTEN

Begroting 2015

Rekening 2014

637.578

626.143

615.098

waarvan vast contract

7,2 fte

6,8 fte

waarvan tijdelijk contract

1,7 fte

1,6 fte

1,7 fte

waarvan inhuur

0,3 fte

0.0 fte

0,0 fte

1.117.220

1.103.000

1.072.537

1.729.143

Beheerslasten Personeel

Beheerslasten Materieel

Totale Beheerslasten

Activiteitenlasten Personeel

1.754.797

5.492.896

5.204.863

1.687.635 5.642.659

waarvan vast contract

43,6 fte

44,0 fte

43,6 fte

waarvan tijdelijk contract

20,9 fte

25,4 fte

27,5 fte

waarvan inhuur

23,2 fte

9,8 fte

12,1 fte

Activiteitenlasten Materieel

1.955.329

1.823.000

1.918.257

voorbereidingskosten

629.930

539.000

508.120

uitvoeringskosten

918.536

929.000

1.066.698

343.439

publiciteitskostem Overig

406.863

7.489.258

9.244.055

-473.827

TOTALE LASTEN

SALDO UIT GEWONE BEDRIJFSVOERING

355.000

Totale Activiteitenlasten

41.033

70.000

7.097.863

8.827.006

-10.000

43.540

7.604.456

9.292.091

-269.891

Saldo rentebaten/-lasten

-6.687

10.000

5.968

Saldo bijzondere baten/lasten

-480.514

EXPLOITATIERESULTAAT

Het resultaat is ten laste gebracht van het eigen vermogen.

-263.924

Schouwburgstraat 8 2511VA Den Haag info@nationaletoneel.nl 070-3181444 nationaletoneel.nl