TABRID64

‫به نام‬ ‫خد‌اوند‌‬ ‫جان و خرد‌‬

‫شاپا‪1735−5648 :‬‬ ‫سال ششم‪ −‬شمار ‌ه شصت و چهارم ‪ -‬بهمن ‪1388‬‬

‫د ‌ه گواهینام ‌ه ‪ ISO 9001‬د‌ر ایران‬ ‫اولین نشری ‌ه د‌ارن ‌‬

‫منب�ع تمام�ی نوش�تار و مق�االت د‌رج ش�د‌ه د‌ر ای�ن‬ ‫ماهنامه‪ ،‬انجمن مهند‌س�ان تهویه مطبوع‪ ،‬گرمایش و‬ ‫تهویه و تبرید آمریکاست‪.‬‬ ‫‪ASHRAE HANDBOOK‬‬ ‫‪FUNDAMENTALS - 2005‬‬ ‫‪REFRIGERATION - 2002‬‬ ‫‪APPLICATIONS - 2007‬‬ ‫‪SYSTEMS AND EQUIPMENT - 2008‬‬ ‫‪ASHRAE NEWSLETTER - 2009 -2010‬‬

‫ماهنامه فنی‪ ،‬مهند‌سی‬ ‫صاحب امتیاز و مد‌یر مسوول‪ :‬مهند‌س محمد‌حسین د‌هقان‬ ‫سردبیر‪ :‬مهند‌س رامین تابان‬ ‫فهرست‪:‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬

‫تازه‌های نشر اشری _________________________‪3 ASHRAE PUBLICATIONS‬‬

‫‪10‬‬

‫اخبار محصوالت __________________________________‪10 PRODUCT NEWS‬‬

‫● سیستم‌های تمام‌آب‬

‫‪12‬‬

‫‪ASHRAE JOURNAL 2006-2007-2008‬‬ ‫‪-2009-2010‬‬ ‫مترجمین متون فوق‪ ،‬بد‌ون استثنا صاحب اثر چاپ‌شد‌ه‬ ‫د‌ر حوزه ‪ HVAC‬هس�تند و تمام متون نشریه توسط‬ ‫یکی از بزرگان و اس�اتید بی‌چون وچرای این صنعت‪،‬‬ ‫م�ورد انتخاب‪ ،‬بازنگری و ویرای�ش نهایی قرار گرفته‬ ‫است‪.‬‬

‫اخبار اشری _________________________________________‪2 ASHRAE NEWS‬‬

‫کاربردهای تهویه مطبوع _______________________‪12 HVAC APPLICATIONS‬‬

‫● ارزش‌گذاری مصرف انرژی‬

‫● موزه‌ها‪ ،‬کتابخانه‌ها و آرشیوها‬ ‫‪37‬‬

‫اخبار صنعت _______________________________________‪37 INDUSTRY NEWS‬‬

‫‪39‬‬

‫سیستم‌ها و تجهیزات _____________________‪39 SYSTEMS & EQUIPMENT‬‬

‫● سیستم‌های الکتریکی‬

‫● طراحی سیستم‌های گرمایشی‪ -‬سرمایشی آبی‬ ‫‪55‬‬

‫مبانی تبرید _______________________________________‪55 REFRIGERATION‬‬

‫‪64‬‬

‫واژگان تاسیسات ‪64 ASHRAE Terminology ________________ ASHRAE‬‬

‫● بار سرمایشی‬ ‫‪66‬‬

‫نشریه اختصاصی اشری __________________________‪66 ASHRAE JOURNAL‬‬

‫● طراحی سیستم‌های تخلیه برای به حداقل رساندن هزینه‌های انرژی‬

‫تهران‪ ،‬سید‌خند‌ان‪ ،‬خیابان ارسباران‪ ،‬کوچ ‌ه ستاری‪ ،‬شمار ‌ه ‪22‬‬ ‫تهران‪ -‬صند‌وق‌پستی‪14335-536 :‬‬ ‫تلفن‪22885647 :‬‬ ‫د‌ورنگار‪22885651 :‬‬ ‫امور مشترکین‪22885649 :‬‬ ‫‪URL: WWW. HVAC. IR‬‬

‫مدیر تولید‪ :‬محمد پیروزمند‬ ‫صفحه‌آرایی و گرافیک‪ :‬نرگس فرقانی‬ ‫خطاطی لوگو‪ :‬ناد‌ر خسروانی‬ ‫لیتوگرافی‪ :‬سحر گرافیک‬ ‫چاپ و صحافی ‪ :‬روشنا (سهروردی شمالی‪ ،‬بعد از هویزه‪ ،‬کوچه افشار جوان‪ ،‬شماره ‪2‬‬ ‫پیامک )‪0912 - 448 - 0 - 416 : (SMS‬‬

‫تلفن‪)88507518 -19 :‬‬

‫استفاد‌ه مکتوب از مقاالت این نشریه امکان‌پذیر نیست‪.‬‬

‫مهکوه تهویه‬

‫سبالن هیدروشیمی‬

‫تلفن‪66903533 :‬‬

‫تلفن‪88614798-9 :‬‬

‫‪ASHRAE NEWS‬‬

‫‪ASHRAE‬‬ ‫شمار ‌ه ‪ −64‬بهمن ‪1388‬‬

‫‪2‬‬

‫‪ASHRAE PUBLICATIONS‬‬

‫‪HVAC FUNDAMENTALS‬‬

‫‪ASHRAE JOURNAL‬‬

‫‪REFRIGERATION‬‬

‫بوران تهویه‬

‫یکتا تهویه اروند‬

‫تلفن‪88847796 :‬‬

‫تلفن‪88739880 :‬‬

‫‪PRODUCT NEWS‬‬

‫‪HVAC APPLICATIONS‬‬

‫‪SYSTEMS & EQUIPMENT‬‬

‫‪INDUSTRY NEWS‬‬

‫‪ASHRAE NEWS‬‬ ‫خبرهای اختصاصی انجمن ‪ASHRAE‬‬ ‫‪ASHRAE NEWSLETTER − 2010‬‬

‫انجم�ن ‪ ASHRAE‬درص�دد اصلاح اس�تاندارد تهوی�ه س�اختمان‌های‬ ‫مسکونی‬

‫کارشناس��ان انجم��ن ‪ ASHRAE‬ب��ر این باورن��د ک��ه در موقعیت کنون��ی‪ ،‬به‌کارگیری‬

‫هشداردهنده‌های مونواکسیدکربن در س��اختمان‌های مسکونی یک ضرورت به شمار می‌رود‪.‬‬ ‫در همین راس��تا‪ ،‬انجمن ‪ ASHRAE‬پیوس��ت پیش��نهادی خود را برای اس��تاندارد ‪ANSI/‬‬ ‫‪ ASHRAE 62.2-2007‬تح��ت عن��وان «تهوی��ه و کیفی��ت قاب��ل قبول ه��وای داخل برای‬ ‫س��اختمان‌های با ارتفاع کم» ارائه کرده است که در آن بر مبنای آن‪ ،‬نصب هشداردهنده‌های‬ ‫مونواکس��یدکربن در خروجی تمامی اتاق‌های خواب س��اختمان‌های مس��کونی به عنوان یک‬ ‫ضرورت مطرح شده است‪ .‬الزم به ذکر است که این پیوست پیشنهادی تا تاریخ بیست و ششم‬ ‫اکتبر س��ال جاری به همراه نه پیوس��ت دیگری غیر مرتبط با مونواکس��یدکربن برای بازنگری‬ ‫عمومی منتشر شده بود‪.‬‬

‫استاندارد ساختمان‌های کارآمد به زودی منتشر خواهد شد‪.‬‬

‫گزارش‌های رس��یده حاکی از آن است که اس��تاندارد ‪BSR/ASHRAE/USGBC/IES‬‬

‫‪ ،189.1P‬اس��تاندارد «طراحی ساختمان‌های سبز کارآمد به استثنای ساختمان‌های با ارتفاع‬ ‫کم» در اوایل س��ال ‪ 2010‬منتش��ر خواهد شد‪ .‬این اس��تاندارد همانند یک بسته پیشنهادی‬ ‫کامل درباره س��اختمان‌های خودکفاست که در آن معیارهای طراحی و اجرای ساختمان‌های‬ ‫س��بز کارآمد ارائه شده است‪ .‬این استاندارد توس��ط انجمن ‪ ASHRAE‬و با همکاری انجمن‬ ‫مهندسان روش��نایی (‪ )IES‬و انجمن ساختمان‌های س��بز ایاالت متحده (‪ )USGBC‬تدوین‬ ‫ش��ده است‪ .‬الزم به ذکر است که چهارمین بازنگری عمومی این استاندارد تا تاریخ دوم نوامبر‬ ‫سال ‪ 2009‬به انجام رسید‪.‬‬ ‫تهويه مطبوع استوكر‬

‫آكوستيك‬

‫نانوسيال و مهندسي انتقال گرما‬

‫مرجع جيبي لوله‌كشي‬

‫محاسبات سرانگشتي تهويه مطبوع‬

‫مرجع جيبي گرمايش و تهويه مطبوع‬

‫خانه‬ ‫تاسیسات‬ ‫‪22885647-50‬‬

‫دستنامه تاسيسات‬

‫راهنماي طراحي استخر‬

‫راهنماي جيبي ‪ASHRAE‬‬

‫مهندسي شبكه‌هاي آب‌رساني‬

‫مراجعات سريع (ويرايش جديد)‬

‫اخالق مهندسي و مهندسي اخالق‬

‫هواسپاس‬

‫پارس‌نسیم‌صحرا‬

‫تلفن‪88444209 :‬‬

‫تلفن‪22921800 :‬‬

‫‪HVAC APPLICATIONS‬‬ ‫‪INDUSTRY NEWS‬‬

‫خانه‬ ‫تاسیسات‬

‫دوره‌های آموزشی‬ ‫‪3‬‬

‫‪PRODUCT NEWS‬‬ ‫‪SYSTEMS & EQUIPMENT‬‬

‫رويال بوران‬

‫نیما تهویه‬

‫تلفن‪88848027 :‬‬

‫تلفن‪021-22881962 :‬‬

‫‪HVAC FUNDAMENTALS‬‬

‫‪ASHRAE PUBLICATIONS‬‬

‫‪REFRIGERATION‬‬

‫‪ASHRAE JOURNAL‬‬

‫‪ASHRAE NEWS‬‬

‫سیستم‌های تمام‌آب (‪)2‬‬ ‫‪Air Conditioning System Design Manual, 2nd Edition, ASHRAE Publication‬‬ ‫برگردان‪ :‬مهند‌س رامین تابان∗‬

‫در یک سیس��تم تغذیه از باال‪ ،44‬پایین‌ترین واحد س��ردترین دمای آب‬

‫ترمینال‌ها‬

‫رف��ت و گرم‌ترین دمای آب برگش��ت را دارد‪ .‬بنابراین ظرفیت واحدها‬

‫واحدهای فن‌کویل‬

‫فن‌کویل یکی از متداول‌ترین واحدهای ترمینال مورد استفاده در‬

‫سیس��تم‌های تمام‌آب به شمار می‌رود‪ .‬فن‌کویل شامل یک فن کوپله‬

‫مس��تقیم یا محرک تس��مه‌ای اس��ت که جریان هوای آن پس از عبور‬

‫از روی س��طح کویل و یک بس��تر فیلتر به داخل اتاق ارسال می‌شود‪.‬‬ ‫منبع هوا در این مورد همان هوای اتاق یا ترکیبی از هوای اتاق و هوا‬

‫خارجی اس��ت که از طریق اتصال مس��تقیم واحد فن‌کویل به محیط‬

‫خارج تامین می‌شود‪ .‬برای جمع‌آوری چگالیده کویل سرمایی‪ ،‬از یک‬

‫س��ینی تخلیه چگالیده در زیر کویل اس��تفاده می‌ش��ود‪ .‬این واحدها‬

‫ممکن اس��ت در پایین‌دس��ت خود مجهز به کویل‌های گرمایی از نوع‬ ‫برقی‪ ،‬بخار یا آب گرم باشند‪.‬‬

‫فن‌کویل‌های قائم ش��امل یک س��طح انتقال حرارت گس��ترده با‬

‫یک رایزر برای مس��یر رفت و برگش��ت آب سرد هس��تند‪ .‬در صورتی‬ ‫اس��تفاده از این واحدها در یک س��اختمان چندخان��وار دیگر نیازی‬

‫به اس��تفاده از رایزرهای توزیع آب مجزا به همراه سیس��تم دولوله‌ای‬

‫نخواه��د ب��ود‪ .‬به این ترتی��ب آب در میان مبدل‌های حرارتی س��ری‬ ‫جریان پیدا می‌کند‪ .‬با یک رایزر برگش��ت مس��تقیم‪ ،‬میانگین دمای‬ ‫آب در تمام��ی واحدهای مرتبط با رایزر تقریبا یکس��ان خواهد ش��د‪.‬‬

‫مستقل از موقعیت آن‌ها نسبت به رایزر خواهد بود‪ .‬برای یک سیستم‬ ‫چهارلول��ه‌ای‪ ،‬کویل‌های گرمایی اضافی به صورت موازی به رایزرهای‬

‫آب گ��رم اختصاص��ی متصل می‌ش��وند‪ .‬طراحی برخ��ی از واحدهای‬ ‫س��تونی به هم��راه کویل‌های موازی که در داخ��ل کارخانه به مقاطع‬

‫رای��زر داخلی متصل می‌ش��وند صورت می‌گیرد که ای��ن نوع واحدها‬ ‫ش��باهت بس��یاری به واحدهای متداول دارند‪ .‬محفظه واحد نیز در‬

‫واق��ع همان محفظه رایزر اس��ت‪ .‬هوا از طریق دریچ��ه یا دریچه‌های‬ ‫نزدیک سقف و دریچه‌های برگشت نزدیک به کف جریان پیدا می‌کند‪.‬‬ ‫در واحدهای��ی که روی دیوار خارجی ق��رار گرفته‌اند به منظور جبران‬

‫بخش��ی از تلفات یا بهره‌های گرمایی دی��وار‪ ،‬جهت تخلیه هوا معموال‬ ‫موازی با دیوار است‪ .‬ساختارهای مختلف واحد فن‌کویل در راهنمای‬

‫‪ ASHRAE HVAC Systems and Equipment‬ب��ه ط��ور مفصل‬ ‫مورد بررسی قرار گرفته است‪.‬‬

‫واحدهای تهویه‌کننده‬

‫واحدهای تهویه‌کننده شباهت زیادی به واحدهای فن‌کویل دارند‬

‫با این تف��اوت که واحده��ای تهویه‌کننده الزامات س��خت‌گیرانه‌تری‬ ‫در زمینه اس��تفاده مس��تقیم از هوای خارج ب��رای تامین تهویه دارند‬

‫گرمايش تابشي‬

‫چيلر جذبي‬

‫تهويه مطبوع مراكز آموزشي‬

‫اتاق تميز‬

‫دستيار مهندس تاسيسات‬

‫فيلتراسيون و آماده‌سازي هوا‬

‫مبدل‌هاي حرارتي صفحه‌اي‬

‫تجهيزات تبريد‬

‫بازرسي و ارزيابي شبكه‌هاي لوله‌كشي‬

‫نيروگاه حرارتي‬

‫طراحي تاسيسات ‪ AutoCAD MEP‬فن‌ها و كمپرسورهاي جريان‌محوري‬

‫‪22885647-50‬‬

‫مهکوه تهویه‬

‫سبالن هیدروشیمی‬

‫تلفن‪66903533 :‬‬

‫تلفن‪88614798-9 :‬‬

‫‪ASHRAE‬‬ ‫شمار ‌ه ‪ −64‬بهمن ‪1388‬‬

‫‪4‬‬

‫و ب��ه عنوان یک گزینه پیش��نهادی می‌توان از آن‌ها برای س��رمایش‬

‫مس��تقل (سرمایش رایگان‪ )45‬با اس��تفاده از هوای خارج بهره گرفت‪.‬‬ ‫واحده��ای تهویه‌کننده اغلب در س��الن‌های اجتماعات و مکان‌هایی‬

‫مانند کالس‌های درس‪ ،‬اتاق‌های جلس��ه و مانند آن مورد اس��تفاده‬ ‫قرار می‌گیرند‪ .‬در گذشته و پیش از آن که سرمایش مکان‌هایی مانند‬ ‫کالس درس مورد توجه قرار گیرد‪ ،‬این واحدهای به عنوان تنها گزینه‬ ‫مناس��ب برای گرمایش و تهویه کالس‌ها مطرح بودند‪ .‬در حال حاضر‬

‫نیز این سیستم‌ها همچنان به عنوان بخشی از سیستم‌های تمام هوا‬ ‫یا ب��ه عنوان یکی از تجهیزات یکپارچ��ه در کاربردهای مختلف مورد‬

‫استفاده قرار می‌گیرند‪.‬‬

‫واحدهای طاقچه‌ای‬

‫بوران تهویه‬

‫یکتا تهویه اروند‬

‫تلفن‪88847796 :‬‬

‫تلفن‪88739880 :‬‬

‫ش��امل منجمد ش��دن کویل‌ها و جریان هوای سرد ناشی از موقعیت‬ ‫هوای خارج اس��ت‪ .‬کیفیت س��اخت و نصب دمپرهای واحد ترمینال‬ ‫و کنترل‌کننده‌های دمپر نی��ز از جمله عوامل تاثیرگذار در این زمینه‬ ‫اس��ت‪ .‬در سمتی از ساختمان که بیش��تر در معرض وزش باد است‪،‬‬ ‫جریان هوا حتا با وج��ود کارکرد فن نیز در داخل دریچه‌های ورودی‬ ‫به صورت معکوس ایجاد می‌ش��ود‪ .‬در س��اختمان‌های بلندمرتبه در‬ ‫فصل زمس��تان‪ ،‬مقدار زیاد هوای خارج می‌توان از طریق دریچه‌های‬ ‫واحد که در قسمت‌های پایین کف تعبیه می‌شود به داخل ساختمان‬ ‫وارد ش��ده و موجب خروج بخش��ی از هوای مطبوع داخل ساختمان‬ ‫به خارج ش��ود‪ .‬معایب این روش تهویه شامل عدم دقت برای کنترل‬ ‫رطوب��ت‪ ،‬ات�لاف انرژی‪ ،‬ورود حش��رات و جانوران م��وذی به داخل‬

‫‪46‬‬

‫عملکرد واحدهای ترمینال طاقچه‌ای اساسا مبتنی بر جابه‌جایی‬

‫طبیعی است و در آن‌ها یک کویل واقع در منطقه طاقچه که معموال‬

‫ساختمان و احتمال ورود دود در هنگام آتش‌سوزی به طبقات پایین‬ ‫ساختمان است‪.‬‬

‫در صورت اس��تفاده از سیس��تم تمام‌آب به عنوان سیستم‬

‫در نزدیکی س��قف و دورتادور دیوارهای ساختمان قرار می‌گیرد‬

‫تهوی��ه مطب��وع (و سیس��تم کنت��رل کیفیت هوای‬

‫به کار گرفته می‌شود‪ .‬در این واحدها از فیلتر استفاده‬

‫داخ��ل)‪ ،‬تامی��ن تهویه موردنی��از امری‬

‫نمی‌ش��ود و امکان تامین ه��وای تهویه نیز‬

‫ض��روری اس��ت‪ .‬متداول‌تری��ن‬

‫وجود ندارد‪ .‬دم��ای فضای داخل‬

‫روش ب��رای تامین تهوی��ه موردنیاز‬

‫ب��ر مبن��ای جری��ان آب در داخل‬

‫ساختمان‪ ،‬استفاده از سیستم‌های‬

‫س کنت��رل می‌ش��ود‪ .‬در صورتی‬

‫تخلیه‪ 50‬اس��ت که به عنوان مثال‬

‫که س��رمایش از طریق واحدهای‬

‫می‌ت��وان ب��ه سیس��تم‌های‬

‫طاقچ��ه‌ای تامی��ن ش��ود‪،‬‬

‫تخلی��ه آش��پزخانه و حمام‬

‫باید تمهی��دات الزم برای‬

‫اش��اره کرد‪ .‬یکی استفاده از‬

‫جمع‌آوری و تخلیه محصوالت‬

‫سیستم‌های تخلیه با عملکرد مناسب‬

‫چگالیده نیز در نظر گرفته شود‪.‬‬

‫یکی از بهترین روش‌های تامین هوای جبرانی‪ 51‬موردنیاز فضای‬

‫تهویه‬

‫در صورت��ی که در یک واحد ترمینال از هوای پیش‌تهویه ش��ده‬

‫‪47‬‬

‫اس��تفاده شود‪ ،‬با یک سیستم آب ‪ -‬هوا‪ 48‬س��روکار خواهیم داشت‪.‬‬

‫داخل به ش��مار می‌رود‪ .‬در کدهای ساختمانی‪ ،‬باز کردن پنجره‌های‬

‫س��اختمان نیز معموال به عنوان یکی از روش‌های تامین تهویه مورد‬

‫اشاره قرار گرفته است‪ .‬البته این روش تنها در زمان باز بودن پنجره‌ها‬

‫بنابرای��ن اگر در ترمینال‌های تمام‌آب‪ ،‬هوای تهویه نیز تامین ش��ود‪،‬‬

‫قابل استفاده خواهد بود و یا در صورتی که درزهای حاشیه پنجره به‬

‫ش��ده به داخل ساختمان هدایت می‌شود‪ .‬باز و بسته شدن این دمپر‬

‫بخشی از تهویه موردنیاز تامین می‌شود که البته روش اخیر از دیدگاه‬

‫اس��ت‪ ،‬دمپر نیز بسته می‌ش��ود‪ .‬تنظیم دقیق مقدای هوای تهویه‌ای‬

‫موردنیاز از طریق پنجره‌ها ش��امل کنترل رطوبت نامناسب‪ ،‬گرمایش‬

‫فضای داخل ارس��ال می‌ش��ود به دلیل تاثیر عواملی مانند فش��ار باد‬

‫به فضاهای داخل س��اختمان است‪ .‬در عمل‪ ،‬بسیاری از افراد حاضر‬

‫این مقدار هوا معموال از طریق دمپری که روی دیوار ساختمان تعبیه‬

‫اندازه کافی نش��تی داشته باش��د‪ ،‬در هنگام بسته بودن پنجره‌ها نیز‬

‫ب��ا اس��تفاده از موتوردمپر انجام می‌ش��ود و هنگامی که فن خاموش‬

‫مصرف انرژی چن��دان مقرون به صرفه نیس��ت‪ .‬معایب تامین تهویه‬

‫که مس��تقیما از طریق دریچه تعبیه ش��ده روی دیوار س��اختمان به‬

‫و سرمایش بیش از حد و ورود مستقیم آالینده‌ها و سروصدای خارج‬

‫و تاثیر دودکش��ی‪ 49‬تقریبا غیرممکن است‪ .‬مشکالت این روش تهویه‬

‫در ساختمان ترجیح می‌دهند در فضایی با تهویه بسیار محدود حضور‬

‫تهويه مطبوع استوكر‬

‫آكوستيك‬

‫نانوسيال و مهندسي انتقال گرما‬

‫مرجع جيبي لوله‌كشي‬

‫محاسبات سرانگشتي تهويه مطبوع‬

‫مرجع جيبي گرمايش و تهويه مطبوع‬

‫خانه‬ ‫تاسیسات‬ ‫‪22885647-50‬‬

‫دستنامه تاسيسات‬

‫راهنماي طراحي استخر‬

‫راهنماي جيبي ‪ASHRAE‬‬

‫مهندسي شبكه‌هاي آب‌رساني‬

‫مراجعات سريع (ويرايش جديد)‬

‫اخالق مهندسي و مهندسي اخالق‬

‫هواسپاس‬

‫پارس‌نسیم‌صحرا‬

‫تلفن‪88444209 :‬‬

‫تلفن‪22921800 :‬‬

‫خانه‬ ‫تاسیسات‬

‫دوره‌های آموزشی‬ ‫‪5‬‬

‫رويال بوران‬

‫نیما تهویه‬

‫تلفن‪88848027 :‬‬

‫تلفن‪021-22881962 :‬‬

‫داشته باشند تا این که با باز کردن پنجره‌ها مجبور به تحمل سروصدا‬ ‫و آالینده‌های خارجی باش��ند‪ .‬در صورتی که پنجره‌ها کامال بس��ته و‬ ‫به خوبی هوابند باش��ند‪ ،‬حجم هوای تخلیه موردنیاز بس��یار بیش��تر‬ ‫خواهد بود (مانند س��اختمان‌های مسکونی) که این مساله در نهایت‬ ‫موجب ایجاد فشار منفی‪ 52‬در ساختمان خواهد شد‪ .‬بخشی از هوای‬ ‫جبرانی را می‌توان از طریق راهروها و سرسرای ساختمان تامین کرد‪،‬‬ ‫هرچند که طبق بسیاری از کدهای ساختمانی‪ ،‬کاهش ابعاد و اندازه‬ ‫مسیرهای ورودی یا استفاده از مسیرهای خروجی به عنوان پلنوم‌های‬ ‫هوای جبرانی مجاز نیست‪ .‬شومینه‌های آپارتمانی نیز گاهی به صورت‬ ‫ناخواسته تبدیل به مسیری برای تامین هوای جبرانی می‌شوند‪.‬‬ ‫متداول‌ترین مش��کلی که در هنگام طراحی سیستم‌های تمام‌آب‬ ‫رخ می‌دهد‪ ،‬عدم تامین مقدار تهویه موردنیاز س��اختمان اس��ت‪ .‬در‬ ‫بس��یاری از انواع ساختمان‌ها‪ ،‬راه‌حل مناسب برای رفع این مشکل‪،‬‬

‫● این سیستم‌ها از نظر بازده انرژی وضعیت مطلوب‌تری دارند‪.‬‬

‫● در این سیستم‌ها اس��تفاده از سیستم مرکزی بازچرخانی هوا‬

‫تامین هوای رفت با استفاده از فن و شبکه کانال است که در حداقل‬

‫ضرورتی ندارد‪.‬‬

‫نیاز تا دمای مش��خصی گرم شود‪ .‬البته استفاده از این روش موجب‬

‫بخش‌های مختلف ساختمان به حداقل مقدار خود می‌رسد‪.‬‬

‫موقعیت‪ ،‬هوای ارس��ال به داخل س��اختمان باید فیلتر و در صورت‬

‫● در صورت اس��تفاده از این سیس��تم‌ها‪ ،‬انتقال آالینده‌ها بین‬

‫افزایش هزینه‌های پروژه می‌ش��ود که ممکن اس��ت گاهی به واسطه‬

‫● در برخی کاربردها‪ ،‬هزینه اولیه این سیس��تم‌ها پایین‌تر از دیگر‬

‫ناآگاه��ی کارفرما و به منظور کاهش هزینه‌ها نادیده گرفته ش��ود‪ .‬در‬ ‫حالی که پس از پایان پروژه و عدم کارآیی سیستم ممکن است همین‬ ‫کارفرما‪ ،‬طراح را مقصر اصلی بداند‪.‬‬

‫سیستم‌هاست‪.‬‬

‫● در این سیستم‌ها شبکه کانال اجرا نمی‌شود و نیازی به درنظر‬

‫گرفتن موانع حریق در قسمت‌های مختلف کانال نیست‪.‬‬

‫● با اس��تفاده از این سیس��تم‌ها‪ ،‬جلوگیری از نفوذ دود‪ ،‬آتش و‬

‫مقایسه و ارزیابی عملکرد سیستم‬

‫تمامی انواع سیس��تم تهویه مطبوع مزای��ا و معایب مخصوص به‬

‫خود را دارند که هر یک در کاربردهای مختلف درجه اهمیت متفاوتی‬ ‫دارن��د‪ .‬بنابراین ارائه حکم‌های کلی در این مورد باید با دقت بس��یار‬ ‫زی��اد و در نظر گرفتن تمامی موقعیت‌ه��ای موجود صورت پذیرد‪ .‬در‬ ‫هر ص��ورت‪ ،‬در ادامه این مقاله‪ ،‬سیس��تم‌های فن‌کوی��ل تمام‌آب با‬ ‫دیگر انواع سیستم‌های تهویه مطبوع مقایسه شده‌اند‪ .‬این مقایسه‌ها‬ ‫می‌تواند چک‌لیس��ت مناسبی برای بررسی مش��خصات سیستم‌های‬ ‫مختلف را در اختیار طراح قرار دهند‪.‬‬

‫مقایسه سیستم فن‌کویل تمام‌آب با سیستم تمام هوا‪،‬‬ ‫سیستم با حجم هوای متغیر و گرمایش پیرامونی‬ ‫مزایای سیستم فن‌کویل تمام‌آب عبارتند از‪:‬‬

‫بوهای مختلف به قسمت‌های مختلف ساختمان به نحو مطلوب‌تری‬

‫امکان‌پذیر است‪.‬‬

‫● این سیس��تم‌ها از نوع سیستم‌های محلی هستند و به محض‬

‫خالی شدن هر یک از بخش‌های ساختمان می‌توان‪ ،‬سیستم مربوط‬

‫به آن بخش به‌خصوص را خاموش کرد‪.‬‬

‫مزایای سیستم‌های تمام هوا با حجم هوای متغیر عبارتند از‪:‬‬ ‫● قابلیت تهویه مثبت به صورت یکپارچه‬ ‫● بهبود خلوص هوا‬

‫● تخلیه بهتر آالینده‌ها فضای داخل‬

‫● قابلیت استفاده از سرمایش مستقل در مواقعی که دمای هوای‬

‫خارج به اندازه کافی پایین است‪.‬‬ ‫● کنترل رطوبت بهتر‬

‫● جریان هوا در فضای داخل س��اختمان به وضعیت کنترل دما‬

‫● ع��دم رطوبت‌گی��ری در ترمینال‌ه��ا (عدم نیاز به س��ینی‌های‬

‫● این سیستم‌ها نیازی به اجرای شبکه کانال ندارند‪.‬‬

‫● عدم وجود مش��کالتی مانند بوی ناخوش��ایند متصاعد شده از‬

‫(جریان آب یا کنترل کنارگذر کویل) وابسته نیست‪.‬‬

‫جمع‌آوری چگالیده و نبود مشکالت مرتبط با نگهداری از آن‌ها)‬

‫گرمايش تابشي‬

‫چيلر جذبي‬

‫تهويه مطبوع مراكز آموزشي‬

‫اتاق تميز‬

‫دستيار مهندس تاسيسات‬

‫فيلتراسيون و آماده‌سازي هوا‬

‫مبدل‌هاي حرارتي صفحه‌اي‬

‫تجهيزات تبريد‬

‫بازرسي و ارزيابي شبكه‌هاي لوله‌كشي‬

‫نيروگاه حرارتي‬

‫طراحي تاسيسات ‪ AutoCAD MEP‬فن‌ها و كمپرسورهاي جريان‌محوري‬

‫‪22885647-50‬‬

‫مهکوه تهویه‬

‫سبالن هیدروشیمی‬

‫تلفن‪66903533 :‬‬

‫تلفن‪88614798-9 :‬‬

‫‪ASHRAE‬‬ ‫شمار ‌ه ‪ −64‬بهمن ‪1388‬‬

‫‪6‬‬

‫بوران تهویه‬

‫یکتا تهویه اروند‬

‫تلفن‪88847796 :‬‬

‫تلفن‪88739880 :‬‬

‫● کاهش نیاز به نگهداری از فیلتر ترمینال‬ ‫● مقدار انرژی حرارتی منتقل شده کمتر‬

‫● مطبوع‌س��ازی ه��وا در زمان‌هایی غیر از س��اعات اوج مصرف‬

‫مستلزم به‌کارگیری سیستم توزیع هوای مرکزی نیست‪.‬‬

‫● قابلی��ت توق��ف کارک��رد سیس��تم در مناطق اش��غال نش��ده‬

‫ساختمان‬

‫مزایای سیستم القایی آب و هوا عبارتند از‪:‬‬ ‫● تامین تهویه مثبت و یکپارچه‬ ‫● کنترل مطلوب رطوبت‬

‫● تامین هوا با درجه خلوص مناسب‬

‫● عدم وجود مشکالتی مانند تقطیر بخار آب روی کویل سرمایی‬ ‫● امکان گرمایش و سرمایش در فصل‌های معتدل سال با استفاده‬

‫از ساختار دولوله‌ای (در مقایسه با فن‌کویل دولوله‌ای ساده)‬

‫● س��اده‌تر بودن امکان تمیز کردن کویل به واسطه کاهش عمق‬

‫کویل‬

‫● عدم استفاده از موتورها‪ ،‬محرک‌ها و فن‌ها در فضاهای اشغال‬

‫کویل‌های مرطوب ترمینال اتاقی‬ ‫● عدم اس��تفاده از موتورها‪ ،‬فن‌ها یا کویل‌ها در فضاهای اشغال‬

‫شده داخل ساختمان‬

‫● کارکرد با سروصدای کمتر‬

‫شده‬ ‫● کاهش احتمال رشد و تکثیر قارچ‌ها و باکتری‌های بیماری‌زا‬ ‫● احتمال نش��ت آب صرفا محدود به اتاق تجهیزات مکانیکی و‬

‫● واحده��ای تعبی��ه ش��ده در زیر پنج��ره عمق چن��دان زیادی‬

‫ندارند‪.‬‬ ‫مزایای فن‌کویل تمام‌آب عبارتند از‪:‬‬

‫محل قرارگیری فن است‪.‬‬

‫● عملکرد آرام‌تر‬

‫● این سیستم‌ها ذاتا سروصدای بسیار کمتری ایجاد می‌کنند‪.‬‬

‫● بازده سرمایش و گرمایش بیشتر در بسیاری از کاربردها‬

‫● اس��تقرار این سیستم‌ها روی سقف یا در منطقه‌ای با فاصله از‬

‫● مقدار کمتر آب در گردش‬

‫محل واحدهای ترمینال امکان‌پذیر است‪.‬‬

‫● لوله‌ها و پمپ‌های کوچک‌تر‬

‫● این سیس��تم‌ها هم برای فضاهای داخلی و هم برای فضاهای‬

‫● هزینه پمپاژ کمتر‬

‫پیرامونی مناسب هستند‪.‬‬

‫● هزینه پایین‌تر ترمینال‌ها‬

‫● انعطاف‌پذیری این سیستم‌ها برای ایجاد تغییر در فضای داخلی‬

‫● امکان استفاده از ترمینال‌های با ظرفیت پایین‬

‫ساختمان بسیار بیشتر است‪.‬‬

‫● نیاز کمتر به تعمیر و نگهداری‬

‫مقایسه سیستم فن‌کویل تمام‌آب با سیستم القایی آب‬ ‫و هوا‬

‫● پایین‌تر بودن هزینه کارکرد تجهیزات در دوره کارکرد‬ ‫● پایین‌تر بودن هزینه سیستم‌ها دولوله‌ای‬

‫مزایای سیستم فن‌کویل تمام‌آب عبارتند از‪:‬‬

‫● تطبیق‌پذیری مناسب به لحاظ جانمایی و ساختار ترمینال‬ ‫● عدم نیاز به اتصال کانال‬

‫● پایین‌تر بودن برق مصرفی در فصل زمس��تان (در صورت عدم‬ ‫استفاده از کویل برقی برای گرمایش)‬ ‫مزایای سیستم پمپ حرارتی منبع آبی عبارتند از‪:‬‬

‫● هزینه معموال پایین‬

‫● امکان سرمایش و گرمایش در تمام طول سال تنها با استفاده‬

‫● کاهش مصرف انرژی الکتریکی هر یک از مصرف‌کنندگان‬ ‫تهويه مطبوع استوكر‬

‫آكوستيك‬

‫نانوسيال و مهندسي انتقال گرما‬

‫مرجع جيبي لوله‌كشي‬

‫محاسبات سرانگشتي تهويه مطبوع‬

‫مرجع جيبي گرمايش و تهويه مطبوع‬

‫از دو لوله آب‬

‫خانه‬ ‫تاسیسات‬ ‫‪22885647-50‬‬

‫دستنامه تاسيسات‬

‫راهنماي طراحي استخر‬

‫راهنماي جيبي ‪ASHRAE‬‬

‫مهندسي شبكه‌هاي آب‌رساني‬

‫مراجعات سريع (ويرايش جديد)‬

‫اخالق مهندسي و مهندسي اخالق‬

‫هواسپاس‬

‫پارس‌نسیم‌صحرا‬

‫تلفن‪88444209 :‬‬

‫تلفن‪22921800 :‬‬

‫خانه‬ ‫تاسیسات‬

‫دوره‌های آموزشی‬ ‫‪7‬‬

‫رويال بوران‬

‫نیما تهویه‬

‫تلفن‪88848027 :‬‬

‫تلفن‪021-22881962 :‬‬

‫● عمد نیاز به تغییر عملکرد فصلی‬

‫معموال برمبنای کاربرد و موقعیت موردنظر صورت می‌گیرد‪ .‬در مراجع‬

‫● عدم نیاز به عای��ق‌کاری لوله‌ها به دلیل محدوده دمای آب در‬

‫و کتب مختلف از جمله "راهنمای جیبی ‪ ،”ASHRAE‬روش محاسبه‬

‫گردش‬

‫بار س��رمایی برای کاربردهای مختلف ارائه شده است‪ .‬البته بسیاری‬

‫● تامین س��رمایش موردنیاز بدون کارکرد تجهیزات مولد مرکزی‬

‫از طراح��ان ترجیح می‌دهند تا صح��ت ارزیابی‌های خود را بر مبنای‬

‫ک��ه در نهایت منج��ر به افزایش انعطاف‌پذیری سیس��تم در بار جزیی‬

‫تجربیات پروژه‌های قبلی خود مورد س��نجش قرار دهند‪ .‬عوامل موثر‬

‫می‌شود‪.‬‬

‫بر مقدار بار ساختمان شامل مش��خصات فضای پیرامونی ساختمان‬

‫● امکان انتق��ال انرژی از فضاهای تحت س��رمایش به فضاهای‬ ‫تحت گرمایش‬

‫(مانند و نوع و تعداد بازش��وها)‪ ،‬وضعیت تاسیس��ات روشنایی به کار‬ ‫رفت��ه‪ ،‬تعداد افراد حاضر در س��اختمان‪ ،‬وضعی��ت تهویه و محدوده‬

‫● امکان بازیابی انرژی گرمایی آب‬

‫متداول برای دس��ت‌یابی به موقعیت آسایش حرارتی متفاوت خواهد‬

‫● ع��دم نیاز به پرداخت ش��ارژ ماهیانه مانن��د تجهیزات مرکزی‬

‫بود‪.‬‬

‫تولید سرما‬ ‫● کاه��ش وابس��تگی به تجهی��زات مرکزی برای دس��ت‌یابی به‬ ‫سرمایش و گرمایش قابل اطمینان‬ ‫● مناس��ب بودن ب��رای تهویه مطبوع مناط��ق پیرامونی و داخل‬ ‫ساختمان‬ ‫● کاهش الزامات عملکردی سیس��تم و ع��دم نیاز به متصدیان‬ ‫حرفه‌ای برای راه‌اندازی سیستم‬

‫سیستم‌های تمام‌آب‬

‫در صورت استفاده از سیس��تم‌های تمام‌آب‪ ،‬باید تمهیدات الزم‬

‫برای تامین تهویه موردنیاز نیز پیش‌بینی ش��ود‪ .‬الزم به ذکر است که‬ ‫این مس��اله باید در مراحل ابتدایی طراحی سیس��تم مورد توجه قرار‬ ‫گی��رد‪ .‬نکته دیگری که بای��د از جانب طراح مورد توج��ه قرار گیرد‪،‬‬ ‫چگونگی س��رمایش و گرمایش هوای تهویه و ارسال آن به واحدهای‬ ‫ترمین��ال اس��ت‪ .‬در ادامه‪ ،‬سیس��تم انتخاب ش��ده باید ب��ه همراه‬

‫مراحل طراحی‬

‫ان��واع ترمینال‌های مرتبط با آن مورد اس��تفاده قرار گیرد‪ .‬در مرحله‬ ‫تصمیم‌گیری برای استفاده از واحدهای فن‌کویل یا سیستم‌های توزیع‬

‫اولین گام‪ :‬انتخاب سیستم‬ ‫در هر پروژه‪ ،‬پیش از ورود به مرحله طراحی‪ ،‬سیس��تم‌های تهویه‬ ‫مطبوع مختلفی مورد بررس��ی قرار گرفت��ه و مزایا و معایب هر یک با‬ ‫یکدیگر مقایس��ه می‌ش��ود‪ .‬به طور معمول‪ ،‬نقطه شروع برای بررسی‬ ‫مزای��ا و معایب سیس��تم‌ها با در نظ��ر گرفتن مالحظ��ات زیر انجام‬ ‫می‌گیرد‪:‬‬ ‫‪ .1‬تعیین ه��دف طراحی و معیارهایی که باید در طراحی در نظر‬ ‫گرفته شود‪.‬‬ ‫‪ .2‬ارزیابی بارهای سرمایشی و گرمایشی برای بخشی از ساختمان‬ ‫که قرار است سیستم خاصی در آن به کار گرفته شود‪ .‬این ارزیابی را‬ ‫می‌توان با محاسبات بار و استفاده از تخمین‌های سرانگشتی مبتنی‬ ‫ب��ر تجربه نی��ز انجام داد‪ .‬به ای��ن منظور‪ ،‬طراح��ان معموال ظرفیت‬ ‫برودتی موردنیاز بر حس��ب تن‌تبرید (یا بی‌تی‌یو بر س��اعت) را به ازای‬ ‫هر فوت مربع از زیربنای س��اختمان (مقدار ظرفیت برودتی موردنیاز‬ ‫بر حس��ب کیلووات ب��ه ازای هر متر مربع زیربنای س��اختمان) مورد‬

‫دولوله‌ای باید به نکاتی مانند س��اختار فیزیکی‪ ،‬عملکرد و مالحظات‬ ‫اقتصادی نیز توجه شود‪.‬‬ ‫روش کنت��رل سیس��تم نیز یکی دیگر از مس��ایلی اس��ت که باید‬ ‫متناس��ب با قابلیت‌های سیستم باشد‪ .‬پرسش‌هایی که طراح در این‬ ‫مرحله باید مطرح نماید عبارتند از‪:‬‬ ‫● رطوبت فضای داخل چگونه باید کنترل شود؟‬ ‫● نقطه تغییر وضعیت عملکرد سیس��تم (گرمایش ‪ /‬س��رمایش)‬ ‫کجاست؟‬ ‫● آیا منطقه‌بندی ساختمان ضرورت دارد؟‬ ‫● آیا منطقه‌بندی صورت گرفته از نظر اقتصادی مقرون به صرفه‬ ‫است و به لحاظ کاربردی پاسخ‌گوی نیازهای طراحی خواهد بود؟‬ ‫پ��س از تعیین دقیق هدف و معیارهای طراحی‪ ،‬نوبت به انتخاب‬ ‫اجزای مختلف سیستم می‌رسد‪.‬‬

‫نقطه تغییر عملکرد‬

‫پی��ش از ادامه فرآیند طراحی در مرحله طراحی اولیه‪ ،‬باید نقطه‬

‫ارزیابی قرار می‌دهند‪.‬‬ ‫البت��ه به‌کارگیری محاس��بات سرانگش��تی و تخمین‌های تجربی‬

‫تغییر عملکرد سیس��تم به طور دقیق تعیین شود‪ .‬به عبارت ساده‌تر‪،‬‬

‫گرمايش تابشي‬

‫چيلر جذبي‬

‫تهويه مطبوع مراكز آموزشي‬

‫اتاق تميز‬

‫دستيار مهندس تاسيسات‬

‫فيلتراسيون و آماده‌سازي هوا‬

‫مبدل‌هاي حرارتي صفحه‌اي‬

‫تجهيزات تبريد‬

‫بازرسي و ارزيابي شبكه‌هاي لوله‌كشي‬

‫نيروگاه حرارتي‬

‫طراحي تاسيسات ‪ AutoCAD MEP‬فن‌ها و كمپرسورهاي جريان‌محوري‬

‫‪22885647-50‬‬

‫مهکوه تهویه‬

‫سبالن هیدروشیمی‬

‫تلفن‪66903533 :‬‬

‫تلفن‪88614798-9 :‬‬

‫‪ASHRAE‬‬ ‫شمار ‌ه ‪ −64‬بهمن ‪1388‬‬

‫‪8‬‬

‫بوران تهویه‬

‫یکتا تهویه اروند‬

‫تلفن‪88847796 :‬‬

‫تلفن‪88739880 :‬‬

‫نقطه تغییر عملکرد در وضعیت سرمایشی برمبنای دمای هوای خارج‬

‫منطقه‌بندی ساختمان باید بر مبنای سیستم توزیع دولوله‌ای صورت‬

‫به تولید آب س��رد نباش��د‪ .‬نقطه تغییر عملکرد در وضعیت گرمایشی‬

‫مشخصات دمایی و نیاز به سرمایش و گرمایش شبیه به هم هستند‪.‬‬

‫در زمانی تعیین می‌شود که برای تامین ظرفیت سرمایشی دیگر نیازی‬ ‫نیز بر مبنای دمای هوای خارجی در زمانی تعیین می‌ش��ود که برای‬

‫جبران تلفات حرارتی دیگر نیازی به آب گرم نباشد‪.‬‬

‫در صورتی که بهره گرمایی داخلی و بهره گرمایی ناش��ی از تابش‬

‫خورش��ید ب��ا مجموع تلفات حرارتی س��اختمان و بار س��رمایی دیگر‬ ‫سیس��تم‌ها برابر ش��ود‪ ،‬برای تامین ظرفیت سرمایش��ی دیگر نیازی‬

‫به تولید آب س��رد نخواهد بود‪ .‬به این ترتی��ب‪ ،‬دمای تغییر عملکرد‬

‫سیستم را می‌توان به صورت زیر محاسبه کرد‪:‬‬

‫‪( – tco = tr‬به��ره گرمایی داخلی و بهره گرمایی خورش��ید – دیگر‬

‫بارهای گرمایی) ‪VA /‬‬

‫گی��رد و تمامی ای��ن بخش‌ه��ا در گروه‌هایی جای گیرن��د که از نظر‬

‫پس از این مرحله اس��ت که روش کنترل مناطق باید در دس��تور کار‬ ‫ق��رار گیرد‪ .‬البته باید توجه داش��ت که تغییر وضعیت یک سیس��تم‬ ‫از آب گرم به آب س��رد (یا برعکس) فرآیند زمان‌بری اس��ت؛ چرا که‬

‫ارس��ال آب گرم به داخل چیلر می‌تواند عالوه بر تخلیه ش��ارژ مبرد‪،‬‬ ‫موجب ایجاد نش��تی در لوله‌ها ش��ود‪ .‬پس از تصمیم‌گیری نهایی در‬ ‫باره تغییر وضعیت کارکرد به صورت دس��تی یا خودکار‪ ،‬ابتدا باید به‬ ‫ان��دازه کافی زمان بگذرد تا دم��ای آب پیش از تغییر وضعیت کارکرد‬

‫سیس��تم به موقعیت خنثا برس��د‪ .‬البته در این مرحله انتظار ممکن‬ ‫است افراد حاضر در محل احساس خوشایندی نداشته باشند‪ .‬در هر‬

‫صورت‪ ،‬دس��ت‌یابی به درکی صحیح از نقطه تغییر عملکرد سیس��تم‬

‫‪ = tco‬دمای تغییر وضعیت عملکرد‬

‫نقش به‌سزایی در ارزیابی محدودیت‌های سیستم‌های دولوله‌ای و پیدا‬

‫‪ = tr‬دمای اتاق‬

‫‪ = VA‬انتق��ال حرارت به ازای هر درجه اختالف دما در پوس��ته‬

‫خارجی ساختمان‬

‫کردن راه‌حلی مناسب برای آن به شمار می‌رود‪.‬‬

‫انتخاب و طراحی اولیه تجهیزات‬

‫البته رابطه یاد ش��ده یک رابطه تقریبی اس��ت چرا که متغیرهای‬

‫در این مرحله از طراحی اس��ت که می‌توان طرحواره‌ای از نقش��ه‬

‫داخل��ی و بهره گرمایی خورش��یدی برمبنای بیش��ترین مقدار ممکن‬

‫سرمایش��ی و گرمایش��ی مرک��زی و موقعی��ت پمپ‌ها تعیی��ن نمود‪.‬‬

‫دمای خارج که در آن س��رمایش موردنیاز است به‌دست خواهد آمد‪.‬‬

‫و حلقه‌های لوله‌کشی افقی یا انشعاب هر یک از طبقات باید با بررسی‬

‫در حداقل مقدار خود در نظر گرفته ش��ود‪ ،‬بیشترین دمای خارج که‬

‫برگشت معکوس نیز باید برمبنای ارزیابی‌های مربوطه انجام پذیرد‪ .‬در‬

‫مقدار نش��ان‌دهنده محدوده‌ای اس��ت که در آن سرمایش یا گرمایش‬

‫جبهه‌های مختلف صورت گیرد‪ ،‬در طراحی سیستم‪ ،‬استقالل هر یک‬

‫مث��ال در یک س��اختمان اداری واقع در نمای جنوبی س��اختمان و‬

‫در مسیر برگشت مناطق باید عملی شود‪ .‬پس از تعیین تعداد واحدهای‬

‫نخواه��د ب��ود و در این مورد باید از یک سیس��تم توزیع چهار لوله‌ای‬

‫را می‌توان به طور سرانگشتی بر مبنای ‪ 2.0-2.5gpm‬به ازای هر تن‬

‫ک��رد‪ .‬الزم به یادآوری اس��ت ک��ه نماهای ش��مالی و نماهایی که به‬

‫صورتی ک��ه حداکثر اختالف دما از افت دمای مطلوب در چیلر کمتر‬

‫‪ tco‬متفاوتی نس��بت ب��ه دیگر نماهایی که در معرض تابش مس��تقیم‬

‫وضعیت سرمایش��ی ثابت نباش��د (این وضعیت در ترمینال‌های شیر‬

‫ب��ه ای��ن ترتیب ب��رای آن که قس��مت‌های مختلف س��اختمان‪،‬‬

‫ض��روری خواهد ب��ود‪ .‬این وضعی��ت معموال در تمام سیس��تم‌ها به‬

‫این معادله با زمان تغییر می‌کنند‪ .‬در صورتی که مقادیر بهره گرمایی‬

‫لوله‌کشی مربوطه با جانمایی هر یک از واحدهای ترمینال‪ ،‬تجهیزات‬

‫در طول س��ال‪ ،‬هنگامی که ‪ tco‬رخ می‌دهد تعیین ش��ود‪ ،‬پایین‌ترین‬

‫تصمیم‌گیری درباره موقعیت دقیق رایزرهای اصلی‪ ،‬انشعاب‌های قائم‬

‫در صورت��ی که مقادیر بهره گرمایی داخلی و بهره گرمایی خورش��یدی‬

‫دقیق‌تر موقعیت موجود صورت گیرد‪ .‬استفاده از سیستم لوله‌کشی با‬

‫در آن گرمایش موردنیاز است به‌دست خواهد آمد‪ .‬دامنه بین این دو‬

‫صورتی که منطقه‌بندی ساختمان بر مبنای جهت‌گیری ساختمان در‬

‫موردنیاز خواهد بود‪ .‬در صورتی که این دامنه گس��ترده باش��د (برای‬

‫از مناطق در وضعیت سرمایش یا گرمایش‪ ،‬بدون اختالط آب سرد و گرم‬

‫بهره گرمایی داخلی متغیر)‪ ،‬یک سیس��تم دولوله‌ای انتخاب مناسبی‬

‫ترمینال‪ ،‬مقدار کل آبی که باید در واحدهای فن‌کویل به گردش درآید‬

‫یا یک سیس��تم دولوله‌ای مجهز به سیستم گرمایش کمکی استفاده‬

‫(‪ 0.033-0.042L/s‬ب��ه ازای هر کیلووات) بار بلوکی تخمین زد‪ .‬در‬

‫دلیل س��ایه‌اندازی در معرض تابش مستقیم خورشید نیستند‪ ،‬مقدار‬

‫باش��د یا این که مقدار جریان عبوری از سیس��تم پمپ��اژ ترمینال در‬

‫خورشید هستند خواهند داشت‪.‬‬

‫دوراه��ه رخ می‌ده��د)‪ ،‬در نظر گرفتن مدارهای پمپ��اژ اولیه ‪ /‬ثانویه‬

‫مش��خصات یکس��انی به لحاظ نقطه تغییر عملکرد داش��ته باش��ند‪،‬‬ ‫تهويه مطبوع استوكر‬

‫آكوستيك‬

‫نانوسيال و مهندسي انتقال گرما‬

‫مرجع جيبي لوله‌كشي‬

‫محاسبات سرانگشتي تهويه مطبوع‬

‫مرجع جيبي گرمايش و تهويه مطبوع‬

‫استثنای سیستم‌های کوچک‌تر رخ می‌دهد‪ .‬در تصویر (‪ )1‬این مقاله‪،‬‬

‫خانه‬ ‫تاسیسات‬ ‫‪22885647-50‬‬

‫دستنامه تاسيسات‬

‫راهنماي طراحي استخر‬

‫راهنماي جيبي ‪ASHRAE‬‬

‫مهندسي شبكه‌هاي آب‌رساني‬

‫مراجعات سريع (ويرايش جديد)‬

‫اخالق مهندسي و مهندسي اخالق‬

‫‪9‬‬

‫سیستم‬ ‫● نهای��ی کردن مقدار بارهای گرمایی و س��رمایی و اس��تفاده از‬ ‫مقدار آن برای محاسبه بار دیگر سیستم‌ها و تعیین ظرفیت گرمایشی‬ ‫و سرمایشی کل ساختمان‬ ‫● تعیین مقدار جریان آب عبوری از سیستم‬ ‫● نهایی کردن نمودارهای جریان‪ 53‬و نقش��ه سیس��تم لوله‌کشی‪،‬‬ ‫جانمایی دقیق شیرها‪ ،‬محاسبه مقدار انبساط آب‪ ،‬جانمایی شیرهای‬ ‫هواگی��ری و در نظ��ر گرفتن خط تامی��ن آب جبران��ی و دریچه‌های‬ ‫تخلیه‬ ‫● تعیین اندازه لوله‌ها شامل لوله‌های تخلیه چگالیده‬ ‫● تحلیل و محاس��به انبس��اط لوله‌ها شامل بس��ت‌ها‪ ،‬وصاله‌ها‬ ‫وخم‌ها‬ ‫● تعیین افت فشار سیستم و انتخاب پمپ‌ها‪ ،‬مبدل‌های حرارتی‬ ‫و دیگر تجهیزات جانبی مانند صافی‌ها و فیلترها‬ ‫یک سیس��تم توزیع با یک پمپ آب سرد و در تصویر (‪ )4‬یک سیستم‬ ‫با پمپ اولیه و ثانویه نشان داده شد‪.‬‬ ‫مدل‌س��ازی اولیه برای ارزیابی هزینه‌های س��اخت و هزینه انرژی‬ ‫مصرف��ی و در نظر گرفتن مالحظات فضایی را می‌توان با انتخاب یک‬ ‫واح��د ترمینال‪ ،‬پمپ‪ ،‬چیلر و دیگ ‪ /‬مبدل حرارتی متداول به انجام‬ ‫رساند‪ .‬از این منظر‪ ،‬سیستم‌های تمام‌آب را می‌توان از دیدگاه هزینه‬ ‫اولیه‪ ،‬هزینه انرژی مصرفی‪ ،‬قابلیت‌های عملکردی‪ ،‬الزامات تعمیر و‬ ‫نگهداری‪ ،‬مالحظات آکوس��تیکی‪ ،‬قابلیت دوام و فضای اشغال شده‬ ‫هر سیست ‌م مورد مقایسه و ارزیابی قرار داد‪ .‬طراحی و ارزیابی اولیه که‬ ‫نتیجه نهایی آن نیز جمع‌آوری برخی اطالعات مفید و تهیه خط‌مشی‬ ‫کلی طراحی است در نهایت نقش به‌سزایی در ارائه موفقیت‌آمیز طرح‬ ‫به کارفرما و تایید نهایی آن از جانب وی دارد‪.‬‬

‫طراحی پایانی‬

‫در آخری��ن مراحل طراحی یک سیس��تم باید مالحظات زیر مورد‬

‫توجه قرار گیرد‪:‬‬ ‫● محاسبه بار سرمایی و گرمایی اتاق‬ ‫● انتخ��اب واحدهای ترمینال بر مبنای معیارهای تعیین ش��ده‬ ‫فضای داخل‪ ،‬دمای آب رفت‪ ،‬س��طح فشار صوت‪ ،‬بارهای گرمایی و‬ ‫سرمایی و توزیع هوا‬ ‫● انتخاب روش کنترل ترمینال‌ها‬ ‫● طراح��ی م��دار کنترل و تجهیزات مورد اس��تفاده برای کنترل‬

‫● تعیین محدوده‪ ،‬ضخامت و نوع عایق لوله‌ها‬ ‫● تعیی��ن تجهی��زات‪ ،‬اج��زا‪ ،‬مواد و سیس��تم‌هایی ک��ه باید در‬ ‫ساختمان به کار گرفته شود‪.‬‬

‫منابع‬ ‫‪1. ASHRAE. 1988. Variable volume water systems, de‬‬‫‪sign, application and trouble-shooting. ASHRAE Transac‬‬‫‪tions 94(2)1427–66.‬‬ ‫‪2. ASHRAE. 2004. 2004 ASHRAE Handbook—HVAC‬‬ ‫‪Systems and Equipment. Atlanta: American Society of Heat‬‬‫‪ing, Refrigerating and Air-Conditioning Engineers, Inc.‬‬ ‫‪3. ASHRAE. 2005. ASHRAE Pocket Guide for Air‬‬ ‫‪Conditioning, Heating, Ventilation, Refrigeration. Atlanta:‬‬ ‫‪American Society of Heating, Refrigerating and Air-Condi‬‬‫‪tioning Engineers, Inc.‬‬ ‫‪4. Carrier. 1965. Handbook of Air Conditioning System‬‬ ‫‪Design. New York: McGraw-Hill.‬‬ ‫‪5. ITT. 1985. Bulletin No.‬‬

‫پی‌نوشت‬

‫‪44. Upfeed system‬‬ ‫‪45. Free cooling‬‬ ‫‪46. Valance units‬‬ ‫‪47. Preconditioned air‬‬ ‫‪48. Air-water system‬‬ ‫‪49. Stack effect‬‬ ‫‪50. Exhaust systems‬‬ ‫‪51. Makeup air‬‬ ‫‪52. Negative pressure‬‬ ‫‪53. Flow diagrams‬‬

‫‪10‬‬

‫‪ASHRAE NEWS‬‬

‫‪ASHRAE PUBLICATIONS‬‬

‫‪HVAC FUNDAMENTALS‬‬

‫‪ASHRAE JOURNAL‬‬

‫‪REFRIGERATION‬‬

‫‪HVAC APPLICATIONS‬‬

‫‪PRODUCT NEWS‬‬

‫‪INDUSTRY NEWS‬‬

‫‪SYSTEMS & EQUIPMENT‬‬

‫‪PRODUCT NEWS‬‬ ‫تازه‌های تولید‬

‫‪ASHRAE NEWSLETTER − 2010‬‬

‫هودهای خود تمیزکن‬

‫ش��رکت ‪ Greenheck‬ب��ه زودی روغن‌گیره��ای ‪ H2O‬را روانه ب��ازار می‌کند‪ .‬این‬

‫محصوالت هودهای خودتمیزکن آشپزخانه‌ای هستند که روغن را از آب تفکیک نموده‬ ‫و در عین حال عمل پاک‌سازی فیلتری را انجام می‌دهد‪ .‬این هودها شامل یک سیستم‬ ‫دو مرحله‌ای تصفیه ساخت شرکت ‪ Greenheck‬هستند که شامل یک استخراج‌کننده‬

‫و فیلت��ری برای زدودن صد درصد روغن‌های پن��ج میکرونی یا بزرگ‌تر موجود در هوا‬ ‫هستند‪.‬‬

‫نرم افزار جدید ‪Tridium‬‬

‫براساس اعالم شرکت ‪ ،Tridium‬این شرکت نرم‌افزاری جدیدی را به نام ‪ Niagara 3.5‬طراحی‬ ‫‪AX‬‬

‫کرده است که یک چهارچوب نرم‌افزاری و محیطی قابل توسعه است که به کاربر کمک می‌کند محصوالت‬ ‫اینترنتی فعال و سیستم‌های خودکار فعال اینترنتی توزیعی ایجاد کنند و در عین حال امکان نمایش‬ ‫گرافیکی بر روی شبکه و تهیه گزارش سیستم‌های ساخت خودکار را نیز میسر می‌سازد‪.‬‬

‫سیستممنطقه‌بندی‬

‫شرکت ‪ Arzel Zoning Technology‬عرضه‌کننده سیستم منطقه‌بندی ‪ Evergreen‬است که‬

‫سیس��تم کنترل سرعت دمنده را بر اساس ملزومات ظرفیت منطقه‌ای ایجاد می‌کند‪ .‬این سیستم‬ ‫ش��امل یک موتور چندس��رعته ‪ ECM‬با کارآمدی باال است که در اکثر کاربردها به همراه یک دمپر‬ ‫کنارگذر مورد استفاده قرار می‌گیرد‪.‬‬

‫صفحات گرمایش تابشی‬

‫محصول ‪ Heatbank‬ش��رکت ‪ EasyHeat‬یک سیس��تم گرمایشی الکتریکی است که برای‬

‫‪11‬‬

‫حفظ گرما‪ ،‬از پی س��اختمانی و زمین زیر آن اس��تفاده می‌کند‪ .‬جریان برق با طراحی خاص‬ ‫یک کابل مقاومت الکتریکی به ش��کل حصاری که در بس��تر ش��نی زیر سطح کف قرار دارد‪،‬‬ ‫به گرما تبدیل می‌ش��ود‪ .‬گرمای یکنواخت و مرطوب در کل س��اختمان‌ها به عنوان مکمل‬ ‫سیستم‌های استاندارد گرمایی ساطع می‌شود‪.‬‬

‫چیلرهای اسکرال آبی‬

‫شرکت ‪ Johnson Controls‬با همکاری شرکت ‪ YORK‬به تازگی چیلرهای‬

‫اس��کرال آبی را در اندازه‌های مختلف از پنجاه تن با دویس��ت تن تبرید (صد و‬ ‫هفتاد و پنج کیلووات تا هفتصد کیلووات) طراحی کرده است‪ .‬در این چیلرها از‬ ‫کمپرسورهای اسکرالی استفاده می‌شود که در آن‌ها به جای کندانسور هوایی‪،‬‬ ‫کندانس��ور آبی مورد اس��تفاده قرار می‌گیرد‪ .‬از این رو این چیلرها می‌توانند به‬ ‫‪ EER‬حداکثر ‪ 16.2‬تحت بار کامل و ‪ 24.5‬با نصف ظرفیت دست یابند‪.‬‬

‫واحد کنترل گرمایی خورشیدی‬

‫محصول ‪ Solar X-Pump Blok‬شرکت ‪ Taco‬یک واحد تلفیقی برای طراحی‪ ،‬کنترل‬

‫و نصب سیستم‌های گرمایی خورشیدی و ترکیبی از یک کنترل‌کننده تفاضلی خورشیدی با‬ ‫سرعت متغیر‪ ،‬انتشاردهنده جمع‌کننده‪ ،‬انتشاردهنده مخزن ذخیره و تبادل‌گر گرمایی است‪.‬‬ ‫این محصول از جنس فوالد ضدزنگ و صفحه لحیم‌کاری ش��ده‪ ،‬به همراه تبادل‌گر گرمایی‬ ‫با جریان مخالف س��اخته می‌شود که جداکننده سیس��تمی میان جمع‌کننده خورشیدی و‬ ‫مخزن ذخیره در آن وجود دارد‪.‬‬

‫سیستم تبادل گرمایی زمینی هوایی‬

‫سیستم تبادل گرمایی زمینی هوایی ‪ REHAU ECOAIR‬هوای تازه با انرژی کارآمد را‬

‫برای پوشش‌های محکم ساختمانی تامین می‌کند‪ .‬این سیستم با بهره‌گیری از دمای معتدل‬ ‫و نسبتا پایدار زمین‪ ،‬با پیش‌تهویه هوای تازه‪ ،‬هزینه‌های مرتبط برای تامین ظرفیت گرمایی‬ ‫و سرمایی موردنیاز را کاهش می‌دهد‪.‬‬

‫سیستم تهویه مطبوع سقفی‬

‫شرکت ‪ Stulz-ATZ‬اخیرا از عرضه دستگاه‌های تهویه مطبوع سقفی با قابلیت استفاده‬

‫از صد‌درص��د هوای خارج خبر داده اس��ت‪ .‬از مش��خصه‌های عمده ای��ن محصول می‌توان‬ ‫ب��ه اس��تفاده از کنترل‌گ��ر ریزپردازنده ‪ E2‬این ش��رکت‪ ،‬قابلیت گرمایش مج��دد گاز داغ‪،‬‬ ‫رطوبت‌زدایی و فیلتر کردن هوا اشاره کرد‪.‬‬

‫سیستم گرمایش هوا و آب‬

‫سیس��تم تلفیقی مکانیکی ‪ MATRIX‬شرکت ‪ NTI-NY Thermal‬یک وسیله گازسوز‬

‫اس��ت که قابلی��ت تامین آب گرم موردنیاز ب��رای گرمایش و آب گرم مصرفی س��اختمان با‬ ‫بازیافت انرژی گرمایی با بازده بیش از نود و پنج درصد را دارد‪ .‬این محصول ترکیبی اس��ت‬ ‫از یک گرمکن آب متراکم‪ ،‬یک کوره متراکم‪ ،‬یک دیگ بخار متراکم و یک فن بازیافت گرما‬ ‫و یک تبادل‌گر گرمایی کارآمد برای کاهش مصرف گاز است‪.‬‬

‫‪12‬‬

‫‪ASHRAE NEWS‬‬

‫‪ASHRAE PUBLICATIONS‬‬

‫‪HVAC FUNDAMENTALS‬‬

‫‪ASHRAE JOURNAL‬‬

‫‪REFRIGERATION‬‬

‫‪HVAC APPLICATIONS‬‬

‫‪PRODUCT NEWS‬‬

‫‪INDUSTRY NEWS‬‬

‫‪SYSTEMS & EQUIPMENT‬‬

‫ارزش‌گذاری مصرف انرژی‬ ‫‪ASHRAE APPLICATIONS HANDBOOK 2003 − Chapter 35‬‬

‫اصالح عملکردهای اختیاری‬ ‫مدیریت اصولی انرژی‬

‫کنت�رل مص�رف ان�رژی در سیس�تم‪:‬‬

‫موثرتری��ن روش کاهش هزینه‌ه��ای انرژی‪،‬‬

‫چه از لحاظ اقتصادی و چه زیست‌محیطی‪،‬‬

‫اص�لاح عملکرده��ای اختی��اری از قبی��ل‬ ‫خام��وش کردن سیس��تم‌های مصرف‌کننده‬

‫انرژی در هنگام استفاده نشدن از آن‌هاست‪.‬‬

‫در مدیری��ت سیس��تم‌های موجود و طراحی‬ ‫سیستم‌های جدید باید به آسان بودن کنترل‬

‫سیستم اهمیت داده شود‪ .‬برای مثال‪ ،‬یک‬ ‫سیس��تم مدیریت ان��رژی ممکن اس��ت در‬

‫س��اختمان‌های بزرگ و پیچیده موثر باشد‪،‬‬

‫ام��ا برای س��اختمان‌های کوچک یا آن‌هایی‬

‫که س��رعت تغییر کارکنانش��ان باالس��ت و‬ ‫کارکنان جدید با سیس��تم‌های س��اختمان‬ ‫آشنا نیستند‪ ،‬مناسب نباشد‪.‬‬

‫برچس��ب‌زنی گسترده و آموزش شفاف و‬

‫چراغ‌های غیرضروری‪ ،‬اضافه کردن مدارهای‬

‫کلی چگونگی کارکرد این سیس��تم‌ها باعث‬

‫قطع و وصل‪ ،‬استفاده از حسگرهای حرکتی‬

‫کنترل بهتر استفاده از آن‌ها می‌شود‪.‬‬

‫و کنترل‌های حساس به نور‪.‬‬

‫راه‌ه��ای صرفه‌جویی در مص��رف انرژی‬ ‫شامل موارد زیر هستند‪:‬‬ ‫● خاموش ک��ردن سیس��تم‌های تهویه‬ ‫مطبوع و تبرید هنگام��ی که نیازی به آن‌ها‬ ‫نیست‪.‬‬ ‫● کاهش نشت هوا‪.‬‬ ‫● کاهش ش��دت تهویه در زمان‌هایی که‬ ‫افراد کمی در ساختمان حضور دارند‪.‬‬ ‫● خام��وش ک��ردن فن‌ه��ای مکش��ی‬ ‫هنگامی که نیازی به آن‌ها نیست‪.‬‬ ‫● درزگیری یا تعمیر سوراخ‌های کانال‌ها‬ ‫و لوله‌ها‪.‬‬

‫● استفاده از سیستم‌های کنترل دما‪.‬‬ ‫● خنک‌کاری با هوای بیرونی‪.‬‬ ‫● بستن شکاف‌ها و کانال‌های خروجی‬ ‫بی‌مصرف‪.‬‬ ‫● تنظیم سیس��تم‌ها پیش از فصل‌های‬ ‫سرمایش و گرمایش‪.‬‬ ‫● خارج کردن ترانس��فورماتورها از مدار‬ ‫در طی دوره‌های بی‌باری‪.‬‬ ‫● قطع ک��ردن یا خاموش ک��ردن همه‬ ‫بارهای غیرضروری‪.‬‬ ‫● آموزش مستاجران و ساکنان‪.‬‬ ‫خری�د انرژی ارزان‌تر‪ .‬این روش‪ ،‬دومین‬

‫● کاهش نشت آب‪.‬‬

‫روش موثر ب��رای کاهش هزینه‌ه��ای انرژی‬

‫● خاموش ک��ردن چراغ‌ه��ا‪ :‬در آوردن‬

‫برای همه مالکان و مدیران اس��ت‪ .‬مدیران‬

‫‪13‬‬

‫ساختمان باید همه گزینه‌های خرید انرژی را‬

‫بدانند و سیس��تم‌هایی را برای برخورداری از‬ ‫مزیت تغییر هزینه‌های انرژی طراحی کنند‪.‬‬

‫به گزینه‌های زیر باید توجه شود‪:‬‬

‫● انتخ��اب ی��ا تواف��ق بر س��ر نرخ‌های‬

‫خدمات شهری کمتر‪.‬‬

‫● تهی��ه ب��رق ی��ا س��وخت از طری��ق‬

‫واسطه‌ها‪.‬‬

‫● تصحیح جریمه‌های ضریب توان‪.‬‬

‫● کنترل بیش��ینه تقاضای برق حساب‬

‫شده در قبض‪.‬‬

‫● اج��رای برنامه‌ه��ای پاس��خ تقاضای‬

‫پشتیبانی شده‪.‬‬

‫● نرخ‌ه��ای گاز طبیع��ی انتقال��ی و‬

‫وقفه‌ای‪.‬‬

‫● ایج��اد دو نوع ان��رژی (به‌ویژه برق و‬

‫گرما) از یک نوع سوخت‪.‬‬

‫● سوخت‌های مایع ارزان‌تر‪.‬‬

‫● افزایش حجم ذخیره‌سازی در محل‪.‬‬ ‫● جلوگی��ری از مالی��ات‌ ف��روش ی��ا‬

‫مالیات‌های غیرمستقیم در صورت امکان‪.‬‬

‫● تخفی��ف گرفت��ن از ارائه‌دهن��دگان‬

‫خدمات شهری یا تولیدکنندگان‪.‬‬

‫نگهداری معین‪.‬‬

‫● پاک کردن یا تعویض فیلترها‪.‬‬

‫● پاک کردن پره‌های فن و کانال‌ها‪.‬‬

‫● چرخ��ه‌ای کردن سیس��تم‌های تهویه‬

‫برای انطباق با فضاهای اشغال شده‪.‬‬ ‫● تصفیه آب‪.‬‬

‫خرید سیس�تم‌های جایگزی�ن پربازده‪:‬‬ ‫این روش که گران‌تر از سه روش دیگر است‪،‬‬

‫بهینه‌س�ازی عملک�رد سیس�تم‌های‬

‫بیشترین مسوولیت را متوجه مدیران انرژی‬

‫کاهش هزینه‌های انرژی‪ ،‬تنظیم سیستم‌های‬

‫آنجایی که تعویض سیس��تم بیش��ترین سود‬

‫است‪ ،‬فرآیند مداومی که آموزش‪ ،‬نگهداری‬

‫بیش��ترین توجه مالک‪ /‬مدیران ساختمان و‬

‫می‌کن��د‪ .‬کاره��ای الزم برای بهینه‌س��ازی‬

‫می‌کن��د‪ .‬تضمین واقع‌بینانه ب��ودن ارزیابی‬

‫مصرف‌کننده انرژی‪ :‬سومین روش موثر برای‬

‫می‌کند و ممکن اس��ت کم‌س��ودتر باشد‪ .‬از‬

‫مصرف‌کنن��ده ان��رژی برای عملک��رد بهینه‬

‫را نصی��ب عرضه‌کنندگان می‌کن��د‪ ،‬اغلب‪،‬‬

‫پیشگیرانه و تنظیم سیستم را با هم ترکیب‬

‫عرضه‌کنن��دگان تجهیزات را ب��ه خود جلب‬

‫عملکرد شامل موارد زیرند‪:‬‬

‫تعوی��ض تجهیزات یا سیس��تم ب��رای تایید‬

‫● آموزش کارکنان‪.‬‬ ‫● تنظیم تجهیزات احتراق‪.‬‬

‫هزینه‌ها و منافع جایگزینی برای مالک بسیار‬

‫مهم اس��ت‪ .‬زمان بهینه تعوی��ض تجهیزات‬

‫● تنظیم مشعل‌های گازی برای بازدهی‬

‫کم‌ب��ازده‪ ،‬نزدیک ب��ه آخر عم��ر پیش‌بینی‬

‫● دنب��ال ک��ردن ی��ک برنام��ه تعمیر و‬

‫است‪ .‬سیستم‌های قابل تعویض شامل موارد‬

‫بهینه‪.‬‬

‫ش��ده آن یا هنگام نیاز به تعمیرات اساس��ی‬

‫زیرند‪:‬‬ ‫● سیستم‌های روشنایی و المپ‌ها‪.‬‬ ‫● تجهیزات گرمایشی و سرمایشی‪.‬‬ ‫● سیس��تم‌های توزیع انرژی (پمپ‌ها و‬ ‫فن‌ها)‪.‬‬ ‫● موتورها‪.‬‬ ‫● اجزای مجموعه حرارتی‪.‬‬ ‫● تجهیزات فرآیند صنعتی‪.‬‬ ‫● کنترل‌ه��ا و سیس��تم‌های مدیری��ت‬ ‫انرژی‪.‬‬

‫بهینه‌س�ازی عملکرد سیستم‌های‬ ‫پیچیده‌تر‬

‫مدیریت ان��رژی ابتدایی برای بس��یاری‬

‫از انواع س��اختمان‌ها مناس��ب اس��ت‪ ،‬اما‬ ‫ب��ا افزایش س��طح پیچیدگی سیس��تم‌های‬ ‫س��اختمان‌ها راهبرده��ای بیش��تری برای‬ ‫بهینه‌س��ازی سیس��تم‌های مصرف‌کنن��ده‬ ‫انرژی الزم می‌ش��وند‪ .‬این رویکردها ش��امل‬ ‫بازکمیس��یون‪ ،‬پس‌کمیس��یون و کمیسیون‬ ‫م��داوم هس��تند‪ .‬در این رویک��رد به کاهش‬

‫‪14‬‬

‫هزینه‌ه��ای انرژی نوعا به تالش گروهی قوی‬

‫کارکنان س��اختمان و یک گروه مشاور برای‬ ‫تشخیص و رفع مشکالت آسایشی ساختمان‪،‬‬ ‫به همراه رویکرد بی‌باکانه‌ای برای بهینه‌سازی‬

‫بهینه‌س��ازی عملکرد ساختمان‌های موجود‬

‫را ارائه کرده‌اند‪.‬‬

‫فرصت‌ه�ای صرفه‌جوی�ی در مصرف‬ ‫انرژی‬

‫عملکرد و کنترل سیستم‌های تهویه مطبوع‬

‫فرصت‌ه��ای مختل��ف صرفه‌جوی��ی در‬

‫بیشترین کارآیی را خواهد داشت که با نصب‬

‫از پروفیل‌های مصرف انرژی به صورت کمی‬

‫محاس��به انرژی قوی پی‌گیری ش��ود‪ .‬برخی‬

‫قرار زیرند‪:‬‬

‫در ساختمان نیاز است‪ .‬این روش در صورتی‬

‫مصرف انرژی (‪ )ECO‬را می‌توان با استفاده‬

‫تجهی��زات اندازه‌گیری ان��رژی و یک برنامه‬

‫ارزیابی کرد‪ .‬مطالب مه��م در این فرآیند به‬

‫اقدام��ات مه��م که نوع��ا انجام می‌ش��وند‪،‬‬

‫عبارتند از‪:‬‬

‫● برهم‌کنش سیستم‬

‫● ساختار نرخ خدمات شهری‬

‫● بهینه‌س��ازی برنامه‌ه��ای زمان‌بندی‬

‫● بازگشت سرمایه‬

‫● بهینه‌س��ازی برنامه‌ه��ای زمان‌بندی‬

‫● نیازهای نصب‬

‫● بهینه‌سازی کنترل پمپ‪.‬‬

‫● نیازهای اندازه‌گیری و اعتبارس��نجی‬

‫تنظیم مجدد سیستم گرمایشی و سرمایشی‬ ‫تنظیم مجدد فشار استاتیکی کانال‪.‬‬

‫● بهینه‌س��ازی کنترل‪ /‬تنظیمات جعبه‬

‫تقسیم‪.‬‬

‫● بهینه‌س��ازی برنامه‌ه��ای زمان‌بندی‬

‫تنظیم مجدد دمای آب و تقدم‌گزینی دیگ‌ها‬

‫و چیلرها‪.‬‬

‫● تش��خیص و رفع علل اصلی مشکالت‬

‫آسایشی‪.‬‬

‫● تشخیص و تعمیر شیرها و دریچه‌های‬

‫گیردار یا نشت‌کننده‪.‬‬ ‫● آموزش راهبرده��ای بهینه عملکردی‬ ‫به کارکنان‪.‬‬ ‫● اس��تفاده از ابزاره��ای تش��خیصی‪،‬‬ ‫داده‌نگاره��ا و ‪ ...‬ب��رای خطایاب��ی عملکرد‬ ‫تجهیزات‪.‬‬ ‫مشخص ش��ده اس��ت که با انجام این‬ ‫اقدامات‪ ،‬مص��رف انرژی به ط��ور میانگین‬ ‫ت��ا ‪ 20%‬کاهش پیدا می‌کن��د (‪ Claridge‬و‬ ‫دس��تیارانش‪ Claridge .)1998 ،‬و ‪Liu‬‬ ‫‪ (2000)، Haasl‬و )‪ Sharp (1999‬و ‪Liu‬‬ ‫و دستیارانش (‪ )1997‬رویکردهای مرتبط با‬

‫● هم‌راستایی با اهداف مشترک‬ ‫● مدت‌زمان اجرای اقدامات‬

‫مصرف انرژی‬

‫● هزینه‌های تعمیر و نگهداری‬ ‫● آسایش مستاجران‪ /‬ساکنان‬

‫● تاثی��ر اقدام��ات بر عملک��رد و ظاهر‬

‫ساختمان‬

‫تنه��ا ب��ا در نظ��ر گرفتن و فه��م کامل‬

‫برهم‌کنش سیستم‪ ،‬امکان انجام محاسبات‬ ‫دقی��ق صرفه‌جویی در مص��رف انرژی فراهم‬

‫می‌شود‪ .‬برای تخمین دقیق برهم‌کنش‌های‬ ‫میان فرصت‌ه��ای مختل��ف صرفه‌جویی در‬ ‫مص��رف ان��رژی ممکن اس��ت اس��تفاده از‬ ‫مدل‌سازی‌های سالیانه الزم شود‪.‬‬

‫اس��تفاده از میانگی��ن قیمت‌ها به ازای‬

‫واحد انرژی در محاس��به میزان صرفه‌جویی‬

‫در هزین��ه ان��رژی حاص��ل از ی��ک اق��دام‬

‫خاص‪ ،‬ممکن اس��ت باعث شود که هزینه و‬

‫صرفه‌جوی��ی در هزینه انرژی به دس��ت آمده‬ ‫نادرست باشند‪ ،‬زیرا بسته به روش محاسبه‬ ‫انرژی مصرف ش��ده در قبض‪ ،‬میزان واقعی‬

‫صرفه‌جویی ممکن است با انرژی صرفه‌جویی‬ ‫شده متناسب نباشد‪.‬‬

‫‪ PNNL (1990) 118‬فرصت صرفه‌جویی‬

‫‪15‬‬

‫در مصرف انرژی از جمله موارد زیر را بررسی‬ ‫کرده است‪:‬‬

‫○ دیگ‌ها‬

‫○ سیستم‌های تقطیر‬

‫○ تصفیه آب‬

‫○ تهیه سوخت‬

‫○ سیستم‌های سوختی‬

‫○ چیلرها‬

‫○ بخاربند‬

‫○ نصب شیشه‬

‫○ عایق‌بندی لوله‌ها‬

‫○ به کار بردن ابزار‬ ‫○ سایبان‬

‫○ ادوات لوله‌کشی‬ ‫○ استخرهای شنا‬

‫○ برج‌های خنک‌کن‬

‫○ دستگاه‌های تقطیر‬

‫○ دستگاه‌های جابه‌جاکننده هوا‬

‫○ تجهیزات یکپارچه‬

‫○ کنترل هوای بیرونی‬

‫○ متعادل‌سازی‬

‫○ خاموش کردن‬

‫○ تصحیح ضریب توان‬ ‫○ بازیافت انرژی‬

‫○ فیلترها‬

‫○ رطوبت‌زنی‬

‫○ ظرف‌شویی‬

‫○ ماشین‌های خودکار‬

‫○ ذخیره‌سازی گرما‪ /‬سرما‬

‫○ نرخ‌های وابسته به زمان روز‬

‫○ ایجاد برق و گرما از یک نوع سوخت‬ ‫○ سیستم‌های خورشیدی فعال‬

‫○ آموزش ساکنان‬ ‫○ کنترل‌ها‬

‫نیاز‬

‫○ وقفه در کار سیستم‌ها در هنگام عدم‬

‫○ روشنایی ‪T5‬‬

‫○ کنترل تهویه هوای بیرونی‬

‫○ تهویه از درز و منافذ در و پنجره‬

‫○ درزگی��ری س��اختمان با اس��تفاده از‬

‫نوارهایی که برای عایق‌بندی در برابر سرما و‬ ‫گرما الی درزها و سوراخ‌ها می‌گذارند‬ ‫○ آب‌بندی کردن‬

‫○ راهروها‬

‫○ توزیع بخار‬

‫○ سیستم‌های رادیاتوری‬

‫○ پمپ‌ها‬

‫○ تله‌های بخار‬

‫○ پوشش پشت بام‬

‫○ چراغ‌ها‬

‫○ متعادل‌کننده‌ها‬

‫○ روشن و خاموشی چراغ‌ها‬ ‫○ کنترل‌های پیل الکتریکی‬

‫○ محدودسازی تقاضا‬ ‫○ نشتی جریان‬

‫○ به حداقل رساندن بازگرمایش‬ ‫○ توزیع برق‬

‫○ فعالیت‌های آشپزی‬ ‫○ تبرید‬

‫○ نشت هوا از سیستم‬

‫○ گرمایش آب مصرفی بهداشتی‬

‫○ برهم‌کنش سیستم‬

‫○ مسدودکننده‌های حرارتی‬

‫○ کنترل‌های کامپیوتری‬

‫○ دیوارهای ‪Trombe‬‬ ‫○ رنگ سطوح‬

‫○ جداسازی فضا‬

‫○ پمپ‌های گرمایی‬

‫‪16‬‬

‫○ آموزش کارکنان‬

‫○ مستندسازی مدارک و اطالعات‬

‫پیش‌بینی شده‪ ،‬شدت افزایش قیمت انرژی‪،‬‬ ‫پیچیدگی‌های نگهداری‪ ،‬موفقیت دیگران با‬

‫شده توسط دس��تگاه‌های برقی به بار تهویه‬

‫مطبوع ساختمان می‌افزاید‪.‬‬

‫○ ترموستات‌ها‬

‫همین اقدامات)‬

‫○ محرک‌ه��ای دارای فرکان��س متغی��ر‬

‫با پروژه‌های انرژی داشته‌اند‪ ،‬میلی به اجرای‬

‫ب��ه ع�لاوه‪ ،‬اقدامات قبلی انجام ش��ده‬

‫عملکرد مستند ‪ECO‬ها در موقعیت مشابه‬

‫تجهیزات برقی پربازده بار وارد بر سیستم‌های‬

‫منظور تضمین مناسب بودن ترتیب عملکرد‬

‫این است که مصرف انرژی کاربردهای خاص‬

‫و از ب��ار وارد بر سیس��تم‌های تهویه مطبوع‬

‫تغییر آن‌ها برای لحاظ کردن تغییر فن‌آوری‪،‬‬

‫صرفه‌جویی‌ه��ای پیش‌بین��ی ش��ده حاصل‬

‫دستگاه‌های دارای بازده انرژی باال بر مصرف‬

‫○ طراحی فضا‬

‫تجهیزات و دس��تگاه‌های دارای بازدهی‬

‫برخی مالکان به خاطر تجربیات بدی که‬

‫ان��رژی باال انرژی کمتری ب��رای تولید همان‬

‫‪ECO‬ها ندارند‪ .‬برای کاهش خطر شکست‪،‬‬

‫کمت��ری ه��م تولی��د می‌کنن��د‪ .‬در نتیجه‪،‬‬

‫ب��رای صرفه‌جویی در مصرف ان��رژی باید به‬

‫باید تهیه و ارزیابی شود‪ .‬یک مشکل مشترک‬

‫گرمایش��ی را در زمس��تان افزایش می‌دهند‬

‫ابزاره��ا و موثر بودن اقدامات انجام ش��ده و‬

‫بی��ش از حد واقعی تخمین زده می‌ش��ود و‬

‫در تابس��تان می‌کاهند‪ .‬تاثیرات تجهیزات و‬

‫کاربری ساختمان‪ ،‬و‪ /‬یا هزینه انرژی ارزیابی‬

‫نمی‌ش��وند‪ .‬در صورت وجود تردی��د درباره‬

‫ان��رژی در سیس��تم‌های گرمای��ش و تهویه‬

‫انجام و ارزیابی ش��وند‪ .‬علل شکس��ت‌های‬

‫یا تاثیرات دوسویه نامیده می‌شوند‪.‬‬

‫وقوع مجدد آن‌ها به حداقل برسد‪.‬‬

‫کلی ی��ک فرص��ت صرفه‌جوی��ی در مصرف‬

‫(‪)VFD‬‬

‫کار مفی��د مصرف می‌کنند‪ ،‬اما آن‌ها گرمای‬

‫شوند‪.‬‬

‫مصرف انرژی‪ ،‬بای��د اندازه‌گیری‌های موقت‬

‫ارزیابی فرصت‌ه�ای صرفه‌جویی در‬ ‫مصرف انرژی‬

‫مطبوع ساختمان معموال تاثیرات برهم‌کنشی‬

‫گذش��ته باید به دقت تحلیل شود تا احتمال‬

‫هن��گام تعیی��ن صرفه‌جویی‌های خالص‬

‫پ��س از تهیه فهرس��ت ‪ECO‬ه��ا‪ ،‬این‬

‫فهرس��ت بای��د ارزیاب��ی و اج��را ش��ود‪ .‬در‬ ‫اولویت‌بندی ‪ECO‬ها‪ ،‬هزینه سرمایه‌گذاری‬ ‫اولیه‪ ،‬مقرون به صرفه بودن‪ ،‬تاثیر بر محیط‬

‫داخل��ی و منابع موجود بای��د در نظر گرفته‬ ‫ش��وند‪ .‬عوامل مط��رح در ارزیابی مطلوبیت‬

‫یک اقدام اصالحی خاص جهت صرفه‌جویی‬ ‫در مصرف انرژی عبارتند از‪:‬‬

‫● زمان بازگش��ت س��رمایه (بازگش��ت‬

‫● منابع موجود برای اصالح صرفه‌جویی‬

‫ان��رژی‪ ،‬در نظر گرفتن تاثیرات برهم‌کنش��ی‬

‫● توجه‪ ،‬تعهد و پی‌گیری مدیریت‬

‫و تبری��د س��اختمان اهمیت وی��ژه‌ای دارد‪.‬‬

‫در مصرف انرژی شامل موارد زیر هستند‪:‬‬ ‫● مهارت‌ها‬

‫● نیروی انسانی‬

‫● سرمایه‌گذاری اولیه‬

‫تاثیرات گرمایشی تجهیزات برقی‬

‫تجهی��زات و دس��تگاه‌های برق��ی‪ ،‬از‬

‫سرمایه س��اده‪ ،‬هزینه عمری‪ ،‬ارزش خالص‬

‫سیس��تم‌های روش��نایی و تجهیزات اداری‬

‫● کل صرفه‌جویی‌ه��ا (صرفه‌جوی��ی در‬

‫مفی��دی را ک��ه ب��رای انجامش��ان طراحی‬

‫● هزین��ه اولی��ه (س��رمایه‌گذاری مورد‬

‫ک��ه آن‌ها مصرف می‌کنند‪ ،‬ب��ه صورت گرما‬

‫● دیگ��ر مزای��ا (ایمن��ی‪ ،‬آس��ایش‪،‬‬

‫سیستم‌های تهویه مطبوع ساختمان‪ ،‬بسته‬

‫کنونی)‬

‫انرژی و هزینه)‬ ‫نیاز)‬

‫گرفت��ه ت��ا موتورها و آبگرم‌کن‌ه��ا‪ ،‬خدمات‬ ‫شده‌اند‪ ،‬ارائه می‌دهند‪ .‬اما انرژی الکتریکی‬ ‫در س��اختمان ه��م ظاهر می‌ش��ود که برای‬

‫اعتمادپذی��ری بیش��تر سیس��تم و بهره‌وری‬

‫ب��ه فصل می‌توان��د مفید یا مضر باش��د‪ .‬در‬

‫● نقاط ضعف (افزایش هزینه‌های تعمیر‬

‫تجهیزات برقی می‌تواند به کاهش بار موجود‬

‫● خطر شکست (اعتماد به صرفه‌جویی‌های‬

‫در مقابل‪ ،‬در آب و هوای گرم‪ ،‬حرارت تولید‬

‫بیشتر)‬

‫و نگهداری‪ ،‬از کار افتادگی بالقوه)‬

‫آب و هوای س��رد‪ ،‬گرمای تولید شده توسط‬ ‫بر سیس��تم گرمایشی ساختمان کمک کند‪.‬‬

‫آن ب��ر سیس��تم‌های گرمای��ش‪ ،‬س��رمایش‬ ‫ب��ه حس��اب آوردن تاثیرات برهم‌کنش��ی به‬

‫تصمیم‌گیری‌های آگاهانه‌تر و توقعات واقعی‬ ‫از صرفه‌جویی منجر می‌شود‪.‬‬

‫درصد گرمایی که در س��اختمان یا اتاق‬

‫خاص شما مفید است‪ ،‬به عوامل مختلفی از‬ ‫جمله موارد زیر بستگی دارد‪:‬‬ ‫● مکان نصب چراغ‌ها‪.‬‬ ‫● م��کان گرم‌کن‌ها و ترموس��تات‌های‬ ‫آن‌ها‪.‬‬ ‫● نوع سقف‪.‬‬ ‫● اندازه ساختمان‪.‬‬ ‫● این‌ک��ه ات��اق فضای داخلی اس��ت یا‬ ‫خارجی‪.‬‬ ‫● م��دت زم��ان فصل‌ه��ای گرمایش و‬ ‫سرمایش‬ ‫● نوع سیستم گرمایش و تهویه مطبوع‬ ‫مورد استفاده در هر اتاق‬

‫‪17‬‬

‫متاس��فانه‪ ،‬تاثیرات برهم‌کنش��ی اغلب‬

‫طرف سومی تامین سرمایه‪ ،‬نصب و نگهداری‬

‫متخصص برای ارزیابی آن‌ها نیاز باشد؛ برای‬

‫و بازپرداخت بر مبن��ای آن صرفه‌جویی‌ها را‬

‫بس��یار پیچیده‌ان��د و ممکن اس��ت به یک‬

‫تجهی��زات را به عهده می‌گیرد و صرفه‌جویی‬

‫جزییات بیشتر‪ ،‬به ‪ Rundquist‬و دستیاران‬

‫تضمین می‌کند‪.‬‬

‫بررسی گزینه‌های مالی‬

‫ش��هری (یا دیگ��ران)‪ ،‬از قبی��ل تخفیف‌ها‪،‬‬

‫(‪ )1993‬مراجعه کنید‪.‬‬

‫الزم اس��ت که گزینه‌ه��ای مالی در نظر‬

‫گرفت��ه ش��وند‪ .‬هن��گام ارزیاب��ی پروژه‌های‬ ‫مدیری��ت ان��رژی پیش��نهادی‪ ،‬به‌خص��وص‬

‫آن‌هایی که هزینه سرمایه‌گذاری اولیه زیادی‬

‫دارند‪ ،‬تحلیل هزینه عمر کاری آن‌ها اهمیت‬ ‫دارد‪ .‬ای��ن کار نه تنها اطالعات خوبی درباره‬ ‫می��زان جذابی��ت مالی یک پروژه به دس��ت‬

‫می‌دهد‪ ،‬بلکه کارفرما را مطمئن می‌کند که‬ ‫پروژه پیش از ارائه به دقت بررس��ی و ارزیابی‬ ‫شده است‪.‬‬

‫چند ش��یوه برای محاسبه هزینه عمری‬

‫وجود دارد‪.‬‬

‫منابع عمومی و اختصاصی مختلفی برای‬

‫تامین سرمایه مورد نیاز برای اصالح بازدهی‬

‫انرژی وجود دارد‪ .‬این منابع از طریق گستره‬ ‫وس��یع و انعطاف‌پذیری از ابزارهای مالی در‬ ‫دسترسند‪ .‬تغییرات و ترکیباتی وجود دارد‪،‬‬

‫اما پنج ساز و کار کلی برای تهیه سرمایه الزم‬ ‫برای اصالح بازدهی انرژی به قرار زیرند‪:‬‬

‫● وج��وه داخلی‪ ،‬یا اعتبارات مس��تقیم‬

‫موج��ود در بودجه تنخواه داخلی یا عملیاتی‬

‫سازمان‪.‬‬

‫● تامین س��رمایه قرضی‪ ،‬در این روش‪،‬‬

‫س��ازمان س��رمایه مورد نیاز را مس��تقیما از‬ ‫وام‌دهندگان خصوصی وام می‌گیرد‪.‬‬

‫● قرارداده��ای اجاره ی��ا اجاره ـ خرید‪،‬‬

‫ک��ه در آن تجهیزات مورد نیاز با دریافت وام‬ ‫با پیش‌پرداخ��ت کم یا بدون پیش‌پرداخت و‬

‫بازپرداخت پنج تا ده‌ساله تهیه می‌شوند‪.‬‬

‫● قراردادهای کارآیی انرژی‪ ،‬که در آن‌ها‬

‫● مش��وق‌های ارائه‌کنن��دگان خدمات‬

‫هدایا‪ ،‬یا کمک‌های مالی دیگری که توس��ط‬

‫ارائه‌دهندگان انرژی (یا دیگر تامین‌کنندگان‬ ‫بودج��ه منافع عمومی) برای طراحی و خرید‬ ‫سیس��تم‌ها و تجهیزات دارای بازدهی انرژی‬

‫باال ارائه می‌شوند‪.‬‬

‫کار یا تولید‪.‬‬

‫● تالش و آموزش مورد نیاز کارکنان‪.‬‬

‫● خطر شکست‪.‬‬

‫● برهم‌کنش میان ‪ECO‬ها و کاربردهای‬

‫دیگر‪.‬‬

‫● تحلی��ل اقتص��ادی (ش��امل ارق��ام‬

‫بازگش��ت س��رمایه‪ ،‬هزین��ه س��رمایه‌گذاری‬

‫اولیه و صرفه‌جویی تخمینی) با اس��تفاده از‬ ‫معیارهای معمول ارزیابی اقتصادی‪.‬‬

‫برنامه زمانی انجام عملیات‬

‫مدی��ر انرژی باید ب��رای ارائه برنامه‌ها به‬

‫یک سازمان ممکن است از چند مورد از‬

‫مدیران س��طح باال آمادگی داش��ته باش��د‪.‬‬

‫استفاده کند‪ .‬مناسب‌ترین مجموعه گزینه‌ها‬

‫(‪ECO‬ه��ا) در صورت تصوی��ب‪ ،‬عموما باید‬

‫ان��دازه و پیچیدگی پ��روژه‪ ،‬محدودیت‌های‬

‫بودجه محدودی دارد ک��ه باید به موثرترین‬

‫و عوام��ل دیگ��ر بس��تگی دارد (‪Turner‬‬

‫دیگری در سازمان برای دریافت همان بودجه‬

‫این ساز و کارهای مالی در ترکیبات مختلف‬

‫اقدام��ات صرفه‌جویان��ه در مص��رف ان��رژی‬

‫به ن��وع س��ازمان (عمومی ی��ا خصوصی)‪،‬‬

‫توجی��ه مالی داش��ته باش��ند‪ .‬هر س��ازمان‬

‫سرمایه‌گذاری داخلی‪ ،‬مهارت درون‌سازمانی‬

‫شکل ممکن هزینه شود‪ .‬مدیر انرژی با افراد‬

‫‪.)2001‬‬

‫رقابت می‌کند‪ .‬یک طرح موفق باید به شکلی‬

‫انجام اقدامات صرفه‌جویانه در مصرف‬ ‫انرژی‬

‫پ��س از در نظر گرفت��ن همه ‪ECO‬های‬

‫مطل��وب و تهیه فهرس��ت پیش��نهادها باید‬ ‫گزارشی برای ارائه به مدیریت آماده شود‪ .‬هر‬ ‫پیشنهاد باید شامل موارد زیر باشد‪:‬‬

‫● وضعیت فعلی سیستم یا تجهیزاتی که‬

‫قرار است اصالح شوند‬ ‫● کار پیشنهادی‪.‬‬

‫● چه کسی باید این کار را انجام دهد‬

‫● مستندس��ازی الزم ی��ا پی‌گیری مورد‬

‫نیاز‪.‬‬

‫ارائه ش��ود که تصمیم‌گیران به آس��انی آن را‬ ‫بفهمند‪ .‬س��رانجام‪ ،‬مدیر انرژی باید مزایای‬ ‫غی��ر مالی‪ ،‬از قبیل اص�لاح کیفیت تولید یا‬ ‫احتم��ال به تعویق انداخت��ن مخارج دیگر را‬

‫مطرح کند‪.‬‬

‫پس از تایید مدیریت‪ ،‬مدیر انرژی تکمیل‬

‫اقدام��ات صرفه‌جویان��ه در مص��رف ان��رژی‬ ‫را هدای��ت می‌کن��د‪ .‬در صورت اس��تفاده از‬ ‫تخفیف‌های ارائه‌دهندگان خدمات شهری‪،‬‬

‫پیش از ادامه کار باید مجوزهای الزم کسب‬ ‫شوند‪ .‬در مورد برخی اقدامات الزم است که‬

‫یک معمار یا مهن��دس طرح‌ها و جزییاتی را‬

‫● تفاهم‌نامه اندازه‌گیری یا اعتبارسنجی‬

‫برای بازبینی آماده کند‪ .‬بسته خدمات مورد‬

‫● دخالت‌ه��ای بالق��وه ب��رای تکمی��ل‬

‫به دستیابی به پیشنهادهای رقابتی‪ ،‬ارزیابی‬

‫● می��زان اختالل ایجاد ش��ده در محل‬

‫وضعیت ساختمان‪ ،‬کنترل نهایی و کمک به‬

‫مورد استفاده‪.‬‬

‫موفقیت‌آمیز پروژه‪.‬‬

‫نیاز معموال شامل طراحی‪ ،‬جزییات‪ ،‬کمک‬

‫پیش��نهادها‪ ،‬انتخاب پیمانکاران‪ ،‬مشاهده‬

‫‪18‬‬

‫آموزش کارکنان در ِاعمال مناسب اصالحات‬

‫کنترل‌های تنظیم نشده‪ ،‬تغییر فعالیت‌های‬

‫نظارت بر نتایج‬

‫ایجاد ش��وند‪ .‬همه این مس��ایل‪ ،‬مشکالتی‬

‫است‪.‬‬

‫با ش��روع به انجام اقدامات صرفه‌جویانه‬

‫در مصرف انرژی‪ ،‬الزم اس��ت که شیوه‌هایی‬ ‫برای ثبت مداوم و منظم مصرف و هزینه‌های‬

‫انرژی برای هر س��اختمان و‪ /‬یا شاخه کاربرد‬

‫به شکلی س��ازگار با هزینه عملکردی اتخاذ‬ ‫ش��وند‪ Turner .‬و دس��تیارانش (‪)2001‬‬

‫دریافتند که به خاطر خرابی اجزا و تغییرات‬ ‫کنترل‌ها پ��س از انج��ام فعالیت‌های بهینه‬

‫در مجموعه‌ای ش��امل ده ساختمان‪ ،‬میزان‬

‫مصرف طی دو س��ال تا بی��ش از پنج درصد‬ ‫افزای��ش می‌یاب��د‪ .‬اطالع��ات را می‌توان از‬

‫ارائه‌دهنده خدمات شهری به دست آورد‪ ،‬اما‬ ‫برای کنترل دقیق مصرف انرژی ممکن است‬ ‫به اندازه‌گیری اضافی نیاز باشد‪ .‬اندازه‌گیری‬ ‫را می‌توان با ابزارهای خودکاری انجام داد که‬ ‫اطالعات را می‌خوانند و به یک مکان مرکزی‬ ‫ارس��ال می‌کنن��د‪ .‬از ابزاره��ای اندازه‌گیری‬ ‫ارزان‌ت��ری ه��م می‌ت��وان اس��تفاده کرد که‬

‫کاری‪ ،‬ی��ا وجود عیب مکانیکی در سیس��تم‬ ‫هس��تند که باید هرچه زودتر تشخیص داده‬

‫شوند و تصحیح گردند‪.‬‬

‫ارزیاب�ی موفقی�ت و تعیین اهداف‬ ‫جدید‬

‫مقایسه بازدهی س��اختمان پیش و پس‬

‫از اجرای ‪ECO‬ها س��ودمند اس��ت‪ .‬این کار‬ ‫کارکن��ان را در مس��یر تالش‌هایش��ان برای‬

‫صرفه‌جوی��ی در مصرف ان��رژی نگه می‌دارد‬

‫و ب��ه این ترتیب بازنگش��تن می��زان مصرف‬ ‫خدمات ش��هری به مقادیر پی��ش از اجرای‬ ‫پروژه (با فرض ثابت ماندن تعداد س��اکنان و‬

‫اندازه ساختمان) تضمین می‌شود‪ .‬این کار‪،‬‬ ‫کارکنان و مس��تاجران دیگ��ر را هم متقاعد‬

‫می‌کند ک��ه این فرآیند‪ ،‬فرآیند ارزش��مندی‬ ‫اس��ت‪ .‬با افزای��ش هزینه خدمات ش��هری‪،‬‬ ‫سنجیدگی و ارزندگی اقدامات صرفه‌جویانه‬

‫در مصرف انرژی بیشتر به نظر می‌رسد‪.‬‬

‫پس از دستیابی به اهداف اولیه‪ ،‬پی‌گیری‬

‫کارکنان نگهداری و‪ /‬یا ایمنی ساختمان باید‬

‫کارآی��ی آن‌ها کلی��د موفقی��ت خواهد بود‪.‬‬

‫هزینه ابزارهای اندازه‌گیری خودکار‪ ،‬از قبیل‬

‫ِاعمال با س��اکنان و کارکنان س��اختمان به‬

‫اطالع��ات را به طور منظم از آن‌ها بخوانند‪.‬‬ ‫اف��زودن نقاط به یک سیس��تم ‪ ،DDC‬باید‬

‫‪ECM‬های اولیه بررسی می‌شوند و پیش از‬

‫اشتراک گذاش��ته می‌شوند‪ .‬ترکیب بازخورد‬

‫با توجه به مزایای آن ارزیابی ش��ود‪ .‬بسیاری‬

‫این دو گروه بر عملکرد و آسایش در ساختمان‬

‫انرژی را به صورت س��اعتی مفید می‌دانند‪.‬‬

‫برای تشخیص موفقیت اقدامات را در اختیار‬

‫از مدیران انرژی جمع‌آوری اطالعات مصرف‬ ‫اما اگ��ر مدیر ان��رژی نتواند اطالع��ات را با‬

‫س��رعتی که جم��ع‌آوری می‌ش��وند‪ ،‬ارزیابی‬

‫کند‪ ،‬بهتر آن اس��ت که اطالعات با سرعت‬ ‫کمتری جمع‌آوری شوند‪.‬‬

‫با تحلیل مداوم قبوض انرژی‪ ،‬اطالعات الزم‬ ‫مدیر ساختمان یا مدیر انرژی می‌گذارد‪.‬‬

‫پ��س از ارزیابی ‪ECM‬ها ممکن اس��ت‬

‫اهداف جدیدی تعیین شوند یا اهداف موجود‬ ‫تعدیل گردند‪ .‬این مرحله به کارکنان مدیریت‬

‫مدیر ان��رژی بای��د آخری��ن اطالعات را‬

‫انرژی ام��کان می‌دهد تا ثاب��ت کنند که در‬

‫نادرستی در الگوها به سرعت واکنش نشان‬

‫پاسخ‌گو هستند‪ .‬بررسی مجدد اهداف غالبا‬

‫ارزیاب��ی کن��د و در ص��ورت مش��اهده روند‬

‫ده��د‪ .‬این‌گون��ه روندها ممکن اس��ت بر اثر‬

‫برابر مالکان ساختمان و ساکنان آن یکسان‬

‫کارآیی صرفه‌جویی در مصرف انرژی و کاهش‬

‫هزینه ناش��ی از آن را با شناس��ایی ابتکارات‬ ‫بهت��ر حفظ می‌کن��د‪ .‬تعیین اه��داف جدید‬ ‫ب��رای مدیریت انرژی مان��ع ایجاد غرور بیجا‬ ‫در کارکنان و س��اکنان ساختمان می‌شود و‬ ‫ب��ه این ترتیب از میزان تالش آن‌ها کاس��ته‬ ‫نمی‌شود‪.‬‬ ‫ارزیاب��ی و گزارش بازدهی انرژی ش��امل‬

‫‪19‬‬

‫معیاره��ای بازدهی آن اهمیت ویژه‌ای دارد‪.‬‬ ‫این معیارها برحس��ب ش��اخص‌های کلیدی‬

‫بازدهی (‪KPI‬ها) بیان می‌شوند‪.‬‬

‫شاخص‌های کلیدی بازدهی پیشنهادی‬

‫ب��رای ی��ک س��اختمان در مقایس��ه ب��ا‬

‫ساختمان‌های مشابه دیگر عبارتند از‪:‬‬

‫● ش��اخص مصرف ان��رژی (‪ ،)EUI‬کل‬

‫مصرف انرژی بر واحد سطح ساختمان‬

‫● ش��اخص مصرف هزینه (‪ ،)CUI‬کل‬

‫هزینه انرژی بر واحد سطح ساختمان‬

‫● مصرف انرژی الکتریکی بر واحد سطح‬

‫ساختمان‬

‫تعریف ش��اخص‌های کلی��دی بازدهی‪،‬‬

‫مبن��ای الزم ب��رای تعیین اطالع��ات مورد‬ ‫نی��از ب��رای جم��ع‌آوری‪ ،‬فاصله می��ان دو‬

‫داده‌نگاری متوالی و نحوه ارائه این اطالعات‬

‫به مدیریت س��طح باال‪ ،‬مالک ساختمان‪ ،‬یا‬

‫سازمان مربوط را فراهم می‌آورد‪.‬با استفاده‬ ‫از روش ‪ ،KPI‬تنه��ا می��زان کل اطالع��ات‬

‫مورد نیاز برای دس��تیابی به اهداف اولیه به‬

‫مدیریت س��طح باال گزارش داده می‌ش��ود‪.‬‬ ‫همه اطالعات ان��رژی اضافی برای کمک به‬ ‫فهم این‌که آیا بازدهی س��اختمان در مس��یر‬ ‫رس��یدن به اه��داف قرار دارد یا ن��ه‪ ،‬به کار‬

‫گرفته می‌شوند‪.‬‬

‫مصوب�ه دولت�ی انرژی‪ :‬مصوب��ه دولتی‬

‫انرژی (‪ )EPAct 2005‬ساختمان‌های دولتی‬ ‫را موظ��ف می‌کند که بین س��ال‌های ‪2006‬‬ ‫چهار مرحله است‪:‬‬ ‫‪ .1‬تعیین شاخص‌های کلیدی بازدهی‬ ‫‪ .2‬پی‌گیری بازدهی‬ ‫‪ .3‬تعیین اهداف جدید‬ ‫‪ .4‬ارائه گزارش‬

‫تعیین شاخص‌های کلیدی بازدهی‬

‫هنگام تهیه برنامه مدیریت انرژی‪ ،‬تعیین‬

‫انرژی بر واحد سطح منهای ‪ 4%‬برای تعیین‬ ‫ه��دف ‪ 2007‬و منه��ای ‪ 10%‬ب��رای تعیین‬ ‫ه��دف ‪ 2010‬و منه��ای ‪ 16%‬ب��رای تعیین‬

‫هدف ‪. 2013‬‬

‫● اطالعات مصرف انرژی‪ ،‬که به صورت‬

‫ماهیانه و س��الیانه برای مقایس��ه با مقادیر‬ ‫هدف جمع‌بندی می‌شوند‪.‬‬

‫در انتهای هر سال‪ ،‬مصرف واقعی برای‬

‫تهیه گ��زارش بازدهی انرژی جه��ت ارائه به‬ ‫مدیریت تعیین می‌شود‪.‬‬

‫ابزارهای ‪ :ENERGY STAR‬سازمان‬

‫حفاظت محیط زیس��ت ایاالت متحده‪ ،‬ابزار‬

‫محک‌زنی و هدف‌یابی رایگانی را در وب‌سایت‬ ‫‪ ENERGY STAR‬خود ارائه کرده اس��ت‪.‬‬ ‫این ابزار بازدهی واقعی ساختمان را با مقادیر‬

‫هدف و با ساختمان‌های مشابه دیگر مقایسه‬

‫می‌کن��د‪ .‬تصویر (‪ )4‬نتای��ج نمونه‌ای را برای‬ ‫فضای اداره کل ساختمان مثال آتالنتا نشان‬

‫می‌دهد (فضای مرکز کامپیوتر و مصرف برق‬ ‫حذف ش��ده‌اند)‪ .‬در وب‌سایت ‪ENERGY‬‬

‫‪ STAR‬یک ابزار مدیریتی هم وجود دارد که‬ ‫مدیریت و محک‌زنی ایمن اطالعات بازدهی را‬

‫برای ساختمان‌های چندگانه انجام می‌دهد‪.‬‬

‫محک‌زنی سالیانه با این ابزارها (یا ابزارهای‬ ‫مش��ابه) به پی‌گیری اصالحات‪ ،‬هم در طول‬ ‫زم��ان و هم در مقایس��ه با س��اختمان‌های‬

‫دیگر‪ ،‬کمک می‌کند‪.‬‬

‫پی‌گیری بازدهی‬

‫تا ‪ 2015‬مصرف انرژی‌ش��ان را در مقایسه با‬

‫مرحله بعدی تهیه نمایش‌های اطالعاتی‬

‫س��ال کاهش دهند (بنابراین‪ ،‬برای مثال تا‬

‫نمایش‌ها باید بتوانند نماهای ‪ KPI‬س��طح‬

‫س��ال ‪ 2004‬برابر ‪ 10%‬است)‪ .‬با استفاده از‬

‫انرژی و کمک به شناسایی دلیل خارج شدن‬

‫مصرف س��ال ‪ 2004‬به عنوان مبنا تا ‪ 2%‬در‬

‫با اس��تفاده از اطالعات و مدل‌هاس��ت‪ .‬این‬

‫سال ‪ 2010‬درصد کاهش مطلوب نسبت به‬

‫باالی��ی ب��رای ارائه عالمتی کل��ی از بازدهی‬

‫این مقدمه‪ ،‬تعریف ‪ KPI‬نمونه زیر را می‌توان‬

‫طرح از مسیر مورد نظر فراهم کنند‪.‬‬

‫به کار برد‪:‬‬ ‫● اندازه‌گی��ری معی��ار ‪ = 2000‬مصرف‬

‫سیس��تم‌های ‪ DDC‬می‌توانن��د بازدهی‬

‫انرژی را کنترل کنند و خارج ش��دن مصرف‬

‫‪20‬‬

‫‪( ASHRAE‬مبانی) ارائه شده‌اند‪.‬‬ ‫قبوض خدمات ش��هری یک سال کامل‬

‫جمع‌آوری می‌ش��وند و برای ایج��اد مبنا به‬ ‫کار می‌رون��د‪ .‬بس��یاری از مدی��ران انرژی از‬ ‫برگه‌ه��ای گس��ترده برای تنظیم و مقایس��ه‬

‫اطالعات استفاده می‌کنند‪.‬‬

‫برای پی‌گیری موفقیت‌ها در مقایس��ه با‬

‫اه��داف ‪ ECM‬معموال از درج��ه ـ روزهای‬ ‫سرمایشی و گرمایش��ی با توجه به وابستگی‬ ‫مصرف انرژی به آب و هوا استفاده می‌شود‪.‬‬ ‫اطالع��ات ‪ CDD‬و ‪ HDD‬محلی معموال بر‬

‫مبن��ای نقطه تعادل ‪ 18oC‬ارائه می‌ش��وند‪.‬‬ ‫نقط��ه تعادل ب��رای یک س��اختمان‪ ،‬دمای‬ ‫محی��ط خارجی اس��ت ک��ه در آن نیازی به‬ ‫گرمایش یا س��رمایش مکانیکی س��اختمان‬

‫برای حفظ نقطه معین دمایی محیط اشغال‬ ‫ش��ده داخلی وجود ندارد؛ ‪ 18oC‬نوعا نقطه‬

‫تصویر (‪ )4‬رتبه‌بندی ‪ ENERGY STAR‬برای ساختمان مثال آتالنتا‬

‫تعادل واقعی همه س��اختمان‌های تجاری یا‬ ‫مسکونی نیست‪ .‬بنابراین‪ ،‬مقادیر منطقه‌ای‬ ‫ی��ا محلی به دس��ت آم��ده از ایس��تگاه‌های‬

‫انرژی از مس��یر صحیح را به مهندس انرژی‬

‫تعیین اهداف جدید‬

‫باارزش و کنش‌گرا باشد‪.‬‬

‫اس��ت‪ )1( :‬دوره مبنا انتخاب می‌شود‪)2( ،‬‬

‫اطالع دهند‪ .‬کنترل روزانه می‌تواند یک ابزار‬ ‫اگ��ر مص��رف روزانه به مق��دار معینی از‬ ‫مصرف هدف بیشتر ش��ود‪ ،‬سیستم ‪DDC‬‬ ‫می‌تواند هش��دار بدهد و اخط��اری به پیجر‬ ‫یا موبایل مدیر انرژی بفرس��تد‪ .‬سپس مدیر‬ ‫انرژی می‌تواند دلیل این اختالف را بررس��ی‬ ‫کند‪ .‬هنگام استفاده از این نوع از راهبردهای‬

‫اجرای مدل مبنا یک فرآیند سه مرحله‌ای‬

‫مدل مبنا ساخته می‌شود و (‪ )3‬یک یا چند‬ ‫م��دل هدف ب��رای پی‌گیری بازده��ی انرژی‬ ‫مشخص می‌ش��وند‪ .‬دوره مبنا باید وضعیت‬ ‫کنونی یا مطلوب مصرف و اشغال ساختمان‬ ‫را به روشنی نشان دهد‪.‬‬ ‫با اس��تفاده از اطالع��ات قبض خدمات‬

‫هواشناسی یا ارائه‌دهندگان خدمات شهری‬

‫تنها یک نقطه مرجع کلی هس��تند‪ .‬مصرف‬ ‫انرژی یک س��اختمان تح��ت تاثیر آب و هوا‬

‫را می‌توان با اس��تفاده از برگه‌های گسترده‪،‬‬ ‫تحلیل بازگشتی‪ ،‬یا نرم‌افزارهای مدل‌سازی‬ ‫انرژی س��اختمان محاس��به کرد‪ .‬ابزارهای‬ ‫مورد اس��تفاده برای تعیین نقطه تعادل یک‬ ‫س��اختمان به تمای��ل تحلیلی مدی��ر انرژی‬ ‫بستگی دارد‪ .‬اطالعات بیشتر درباره تخمین‬ ‫انرژی با اس��تفاده از درج��ه ـ روزها و نقاط‬

‫کنت��رل بازده��ی‪ ،‬ارائ��ه ش��یوه‌های کاری‬

‫ش��هری می‌توان مدل مبن��ای پایداری برای‬

‫اس��تاندارد (‪SOP‬ها) در برنامه اندازه‌گیری‬

‫مص��رف انرژی برای هر س��اختمان به وجود‬

‫تع��ادل در فصل س��ی‌و‌دوم راهنمای ‪2005‬‬

‫و اعتبارس��نجی ب��رای تس��هیل عیب‌یاب��ی‬

‫آورد‪ .‬مدل‌های پایدار در صورت اس��تفاده از‬

‫‪( ASHRAE‬مبانی) ارائه شده‌اند‪.‬‬

‫هش��دارهای بازدهی ان��رژی اهمیت زیادی‬

‫اطالع��ات ماهانه‪ ،‬هفتگی یا روزانه مفیدند‪.‬‬

‫برای ساختمان‌های بزرگ‌تر و پیچیده‌تر‬

‫دارد‪ .‬در استاندارد ‪ANSI/ASHRAE 105‬‬

‫اطالعات بیش��تر درباره مدل‌های اطالعاتی‬

‫و در ص��ورت برخورداری مدیر س��اختمان از‬ ‫تجربه تحلیلی بیش��تر‪ ،‬برای تحلیل مصرف‬

‫درباره این شیوه‌ها بحث شده است‪.‬‬

‫پای��دار در فصل س��ی‌و‌دوم راهنمای ‪2005‬‬

‫انرژی می‌توان از تحلیل بازگش��تی استفاده‬

‫‪21‬‬

‫کرد‪ .‬با اس��تفاده از برگش��ت خطی‪ ،‬قبوض‬ ‫خدمات شهری را می‌توان به مقادیر میانگین‬ ‫روزانه‌شان متعادل کرد‪ .‬برگشت تا دستیابی‬ ‫به بهترین انطباق میان اطالعات برگش��تی‬

‫خط مبنا‬ ‫‪ 20٪‬هدف‬

‫و اطالع��ات قب��ض خدمات ش��هری تکرار‬ ‫روز ‪kWh /‬‬

‫می‌ش��ود‪ .‬نمودار پراکندگی یک خط مبنای‬

‫‪ 25٪‬هدف‬

‫منطب��ق و مدل‌ه��ای ه��دف در تصویر (‪)5‬‬ ‫نش��ان داده شده است‪ .‬در این مثال‪ ،‬درجه‬ ‫ـ روزهای سرمایشی تاثیر بسیاری بر مصرف‬ ‫ان��رژی س��اختمان دارند و بهتری��ن انطباق‬ ‫برای دمای مبنای ‪( 12oC‬نقطه تعادل) روی‬ ‫می‌ده��د (‪ .)Sonderegger 1998‬کاه��ش‬ ‫مقادیر ثابت شیب و عرض از مبدا خط مبنا‬ ‫تا بیست درصد‪ ،‬معادله مدل خط مستقیمی‬ ‫را می‌س��ازد که هدف نهای��ی را برای کاهش‬ ‫بیست درصدی انرژی نشان می‌دهد‪.‬‬ ‫به مدل پای��دار اطالعات قبض خدمات‬

‫درجه ‪ -‬روزهای سرمایشی ‪ /‬روز ‪C‬‬

‫‪O‬‬

‫صورت‌حساب‌ها برحسب درجه ‪ -‬روزهای سرمایشی‬

‫تصویر (‪ )5‬نمودار پراکنش‪ ،‬که مدل خط مبنای منطبق و مدل‌های هدف را نشان می‌دهد‪.‬‬

‫ش��هری‪ ،‬اندازه‌گی��ری و اعتبارس��نجی کل‬ ‫س��اختمان هم گفت��ه می‌ش��ود‪ .‬اطالعات‬ ‫بیش��تر درب��اره این فرآین��د در راهنمای ‪14‬‬ ‫‪ ASHRAE‬و )‪ EVO (2002‬ارائه شده‌اند‪.‬‬

‫ارائه گزارش‬

‫‪ 10٪‬هدف ‪1995 -‬‬

‫بازده��ی انرژی بر مبن��ای ‪ECM‬ها باید‬

‫ب��ه مدی��ران ارش��د‪ ،‬کارکنان س��اختمان و‬ ‫مستاجران گزارش شود‪ .‬هنگام تهیه مطالب‬ ‫گزارش جهت مس��تند کردن بازدهی انرژی‪،‬‬

‫‪ 20٪‬هدف ‪2000 -‬‬

‫‪MJ/m2‬‬

‫مصرف انرژی واقعی‬

‫توجه کنید که محتویات گزارش‪ ،‬بازدهی را‬ ‫بر حسب شاخص‌های کلیدی بازدهی (‪)KPI‬‬ ‫مورد استفاده سازمان نشان دهند‪.‬‬ ‫میزان پیشرفت به سمت اهداف کاهش‬ ‫انرژی برای س��اختمان‌های دولتی که برای‬ ‫س��ال مالی ‪ 2001‬به کنگ��ره ایاالت متحده‬ ‫ارائه شده اس��ت‪ ،‬در تصویر (‪ )6‬نشان داده‬ ‫ش��ده اس��ت (‪ .)DOE 2004‬در این تصویر‬ ‫بازدهی انرژی با اهداف انرژی تعیین ش��ده‬

‫‪ 23.3٪‬هدف ‪2001 -‬‬ ‫‪ 30٪‬هدف ‪2005 -‬‬

‫سال مالی‬

‫تصویر (‪ )6‬پیشرفت به سوی اهداف کاهش مصرف انرژی در ساختمان‌های استاندارد دولتی‬

‫‪22‬‬

‫در سال ‪ 1999‬مقایسه شده است‪.‬‬

‫گزارش‌ه��ا بای��د به آس��انی قاب��ل فهم‬

‫باش��ند‪ .‬پیشرفت تغییرات در مصرف منابع‪،‬‬

‫هزینه خدمات شهری و همه تاثیرات‪ ،‬مثبت‬ ‫یا منفی‪ ،‬بر محیط داخلی س��اختمان را به‬ ‫صورت��ی که کارکنان احس��اس می‌کنند‪ ،‬به‬

‫اطالع مدیران برس��انید‪ .‬اطالع��ات مربوط‬

‫به فعالیت‌های اصل��ی‪ ،‬صرفه‌جویی‌ها تا این‬ ‫تاریخ و فعالیت‌های برنامه‌ریزی ش��ده برای‬ ‫آینده را ارائه کنید‪ .‬گزارش‌های گویا به همراه‬

‫نمودارهای مدور یا گراف‌های میله‌ای هزینه‬ ‫هر منبع تهیه کنید‪ .‬مثالی از مصرف ماهیانه‬ ‫گاز در یک س��اختمان از سالی به سال دیگر‬

‫در تصویر (‪ )7‬نشان داده شده است‪.‬‬

‫گزارش‌ه��ا باید حاوی اطالعاتی باش��ند‬

‫که به مخاطبان مربوط باش��د‪ .‬در حالی که‬ ‫گزارش ارائه شده به مدیران شرکت چگونگی‬ ‫تاثی��ر تالش‌ه��ای انجام ش��ده در چارچوب‬

‫برنامه مدیریت انرژی بر هزینه‌های عملکردی‬

‫و نگه��داری را نش��ان می‌ده��د‪ ،‬گ��زارش‬

‫دوره‌ه��ای خاص به دلیل افزایش هزینه‌های‬ ‫انرژی و کاهش ارائه (داوطلبانه یا اجباری)‪،‬‬ ‫یا خرابی تجهیزات افزایش یافته است‪ .‬مواقع‬ ‫اضطراری شامل کمبود کوتاه‌مدت یک انرژی‬ ‫خاص بر اثر سوانح طبیعی‪ ،‬موقعیت سخت‬ ‫آب و هوای��ی‪ ،‬اخت�لال تجهیزات سیس��تم‬ ‫ارائه‌دهن��ده خدم��ات ش��هری‪ ،‬اعتصابات‬ ‫کارگری‪ ،‬نقص فنی سیس��تم‌ها یا تجهیزات‬ ‫س��اختمان‪ ،‬کاه��ش خودخواس��ته مصرف‬ ‫ان��رژی‪ ،‬فعالیت‌ه��ای سیاس��ی جهانی‪ ،‬یا‬ ‫دیگ��ر نیروهای خارج از کنترل مالک و مدیر‬ ‫ساختمان هستند‪ .‬اخیرا محدودیت‌هایی در‬ ‫عرضه برق در برخی نواحی اعمال شده است‬ ‫و از مالکان و مدیران خواسته شده که مصرف‬ ‫برقش��ان را برای دوره‌های کوتاه یا بلند‌مدت‬ ‫قطع کنند‪ .‬در موارد محدودی ش��رکت‌های‬ ‫برق منطقه‌ای خاموشی‌های چرخشی اعمال‬ ‫کرده‌اند‪ ،‬خواستار کاهش داوطلبانه مصرف‬ ‫ش��ده‌اند و از مصرف‌کنندگان خواسته‌اند که‬

‫از ژنراتورهای اضطراری استفاده کنند‪.‬‬ ‫چالش��ی دیگر در اوت ‪ 2003‬در ش��مال‬ ‫شرقی ایاالت متحده و شرق کانادا روی داد‪،‬‬ ‫در پی یک خاموش��ی اساس��ی از بسیاری از‬ ‫شهرها خواسته شد که برنامه‌های غیرمترقبه‬ ‫را اعمال کنند‪ .‬س��ازمان بین‌المللی مدیریت‬ ‫س��اختمان‌ها (‪ )IFMA‬وضعی��ت اعض��ای‬ ‫خود را برای آگاهی از برنامه‌های غیرمترقبه‬ ‫آن‌ها‪ ،‬دلیل تهیه این برنامه‌ها و کارآیی آن‌ها‬ ‫بررس��ی کرد (‪ .)IFMA 2003‬تحقیقاتی از‬ ‫این دس��ت به کارکنان و مدیران ساختمان‬ ‫کم��ک می‌کند که برنامه‌های کاهش مصرف‬ ‫انرژی اضطراری را تهیه کنند‪.‬‬ ‫در ای��ن مقال��ه‪ ،‬اطالعاتی ب��رای کمک‬ ‫ب��ه مالکان و مدیران س��اختمان برای حفظ‬ ‫س��اختمان‌ها در بهترین وضعیت کارکرد در‬ ‫ط��ی دوره‌ه��ای اضطراری ان��رژی مختلف‪،‬‬ ‫ب��ا ماهیت برقی یا س��وخت فس��یلی‪ ،‬ارائه‬ ‫می‌شود‪.‬‬

‫جداگان��ه‌ای به کارکن��ان می‌تواند چگونگی‬

‫تغییر پروفیل‌های بار روزانه را با تصمیمات و‬

‫کارهای روزانه آن‌ها نشان دهد‪.‬‬

‫‪120.000‬‬

‫با استفاده از گراف‌های میله‌ای می‌توان‬

‫کاهش هزینه‌های س��الیانه را برای هر منبع‬

‫‪100.000‬‬

‫با س��ال مبنا یا سال‌های گذشته برای نشان‬

‫‪80.000‬‬

‫ماه ب��ا ماه تالش‌ه��ای فصلی را مش��خص‬ ‫می‌کنند‪ .‬این هزینه‌های س��الیانه را می‌توان‬

‫در مقایسه با داده‌های ساختمان‌های مشابه‬

‫‪2005‬‬ ‫‪2004‬‬ ‫‪2003‬‬

‫‪40.000‬‬ ‫‪20.000‬‬

‫هم نشان داد‪ .‬چنین داده‌های را می‌توان از‬

‫‪0‬‬

‫دسامبر‬

‫نوامبر‬

‫اکتبر‬

‫سپتامبر‬

‫اوت‬

‫ژوییه‬

‫مه‬

‫ژوئن‬

‫آوریل‬

‫نیاز به کاهش گهگاه مصرف انرژی در طی‬

‫مارس‬

‫کاه�ش مص�رف ان�رژی اضطراری‬ ‫ساختمان‬

‫فوریه‬

‫کرد‪.‬‬

‫ژانویه‬

‫ارائه‌دهندگان محلی خدمات شهری دریافت‬

‫تصویر (‪ )7‬مقایسه ماه به ماه مصرف گاز طبیعی در سال‌های ‪ 2003‬تا ‪2005‬‬

‫‪m3‬‬

‫دادن رونده��ا مقایس��ه کرد‪ .‬مقایس��ه‌های‬

‫‪60.000‬‬

‫‪23‬‬

‫اِعم�ال کاه�ش مص�رف ان�رژی‬ ‫اضطراری‬

‫هم��ه مال��کان‪ ،‬موج��ران و مدی��ران‬

‫س��اختمان بای��د از رهیاف��ت گ��روه انرژی‬

‫اس��تفاده کنند و با کسب صالحیت و دانش‬

‫الزم برای بررسی و تعدیل پیشنهادها و تهیه‬ ‫برنام��ه‌ای برای س��اختمان ی��ا مجتمع‌های‬

‫س��اختمانی خاص اقدام کنند‪ .‬از آنجایی که‬ ‫ممکن اس��ت نیازهای کاه��ش انرژی بدون‬

‫اطالع قبلی مطرح شوند‪ ،‬الزم است که گروه‬ ‫انرژی برنامه‌ها را از قبل تهیه و بررسی کرده‬ ‫باش��د‪ .‬هر کدام از انواع موقعیت اضطراری‬

‫انرژی برنامه خاص��ی را برای کاهش مصرف‬ ‫ان��رژی س��اختمان در عی��ن حف��ظ محیط‬

‫س��اختمان در بهترین موقعی��ت می‌طلبد‪.‬‬

‫این برنامه باید ش��امل اقداماتی برای کاهش‬

‫مصرف انواع خاص انرژی در ساختمان و نیز‬ ‫تمهیداتی برای کاهش اندک و عمده مصرف‬ ‫انرژی باشد‪ .‬سپس باید پیشنهادهای خاص‬

‫با هماهنگی س��اکنان و کارکنان ساختمان‬ ‫و کمک مقام مس��وول‪ ،‬در صورت نیاز‪ ،‬اجرا‬ ‫شوند‪ .‬در برخی موارد‪ ،‬می‌توان از سیستم‌های‬ ‫مدیریت انرژی موجود ساختمان برای اجرای‬ ‫برنامه کاهش تقاضا استفاده کرد‪ .‬این برنامه‬

‫باید گهگاه آزمایش شود‪.‬‬

‫ب��رای تهی��ه برنام��ه کاه��ش مص��رف‬

‫انرژی اضطراری س��اختمان‪ ،‬بس��ته به نوع‬ ‫س��اختمان‪ ،‬کارب��ری آن‪ ،‬منب��ع ی��ا منابع‬

‫انرژی مورد اس��تفاده برای هر کار و موقعیت‬

‫محل��ی‪ ،‬از قبیل آب و ه��وا و موجود بودن‬ ‫س��اختمان‌های مشابه دیگر‪ ،‬مراحل زیر باید‬

‫طی شوند‪:‬‬

‫‪ .1‬فهرست اقدامات عملی در ساختمان‬

‫را تهیه کنید‪.‬‬

‫‪ .2‬مقدار و ن��وع صرفه‌جویی در مصرف‬

‫ان��رژی ب��رای هر اق��دام و ترکیب مناس��ب‬

‫اقدام��ات را تخمین بزنید (ب��رای مثال‪ ،‬به‬

‫حساب آوردن صرفه‌جویی در سیستم تهویه‬ ‫مطب��وع بر اث��ر کاهش بار روش��نایی و دیگر‬ ‫باره��ای داخلی)‪ .‬صرفه‌جوی��ی در مصرف و‬ ‫تقاضا را ب��ه طور جداگانه ب��رای واکنش به‬

‫انواع مختلف م��وارد اضطراری جدول‌بندی‬ ‫کنید‪.‬‬

‫‪ .3‬برنامه‌ای برای سطوح مختلف موارد‬

‫اضطراری انرژی ممکن تهیه کنید که محیط‬ ‫س��اختمان را تحت این موقعیت در بهترین‬

‫حالت حفظ کن��د‪ .‬برنامه را به گونه‌ای تهیه‬

‫کنی��د که کاره��ای انجام ش��ده‪ ،‬مخصوص‬ ‫یک منبع انرژی باش��ند‪ .‬به عب��ارت دیگر‪،‬‬ ‫کارهای گروهی ب��رای کاهش مصرف انرژی‬

‫برای هری��ک از انواع انرژی مورد اس��تفاده‬ ‫در س��اختمان انجام ش��وند‪ .‬ه��م اقدامات‬ ‫کوتاه‌م��دت و هم بلندم��دت را در برنامه در‬ ‫نظر بگیرید‪ .‬تغیی��رات عملکردی را می‌توان‬ ‫به س��رعت اعمال کرد‪ ،‬این تغییرات ممکن‬

‫است برای موارد اضطراری کوتاه‌مدت کافی‬ ‫باشند‪.‬‬

‫‪ .4‬پیشرفت برنامه را اندازه‌گیری کنید‪،‬‬

‫اطالعات مربوط به کاهش مصرف و تقاضای‬ ‫انرژی را ثبت کنید و برنامه را در صورت لزوم‬ ‫اصالح نمایید‪ .‬بیش��تر آزمایش‌ها را می‌توان‬ ‫در تعطیالت آخر هفته انجام داد تا مزاحمت‬ ‫به حداقل برسد‪.‬‬ ‫‪ .5‬ب��ا ارائه‌دهن��دگان خدمات ش��هری‬ ‫مالقات کنید و از تهیه‌کنندگان سوخت برای‬ ‫بررسی برنامه پشتیبانی نمایید‪.‬‬ ‫‪ .6‬برنام��ه را طی جلس��ات س��الیانه با‬ ‫س��اکنان س��اختمان مرور کنید تا مطمئن‬ ‫ش��وید ک��ه کاره��ای انج��ام ش��ده باع��ث‬ ‫مزاحمت‌ه��ای زیاد یا لطمه زدن به موقعیت‬ ‫سالمت یا ایمنی آنان نشده باشند‪ .‬روالی را‬ ‫برای اطالع‌رسانی به ساکنان ساختمان پیش‬

‫از انج��ام کارها تعیین کنید‪ .‬تلفن همراه در‬ ‫برخی موقعیت ممکن اس��ت وسیله ارتباطی‬ ‫قابل اعتمادی نباشد‪.‬‬ ‫‪ .7‬مطمئ��ن ش��وید که برنام��ه‌ای برای‬ ‫ب��ه حداقل رس��اندن گرفتاری س��اکنان در‬ ‫آسانس��ورها در ص��ورت خاموش��ی ب��رق یا‬ ‫اختالالت اضطراری دیگر وجود دارد‪.‬‬ ‫‪ .8‬برنامه را به صورت س��الیانه با بخش‬ ‫امنیت و آتش‌نش��انی س��اختمان مرور کنید‬ ‫ت��ا مطمئن ش��وید ک��ه برنامه مان��ع انجام‬ ‫فعالیت‌ه��ای اضطراری نمی‌ش��ود و این‌که‬ ‫کارکنان بخ��ش امنیت و م��وارد اضطراری‬ ‫می‌دانن��د که چ��ه انتظ��اری از آن‌ها وجود‬ ‫دارد (کاه��ش روش��نایی‪ ،‬دماه��ای کمتر‪،‬‬ ‫آسانسورهای بی‌مصرف و ‪.)...‬‬ ‫‪ .9‬در هنگام آماده‌سازی برنامه کارهای‬ ‫زیر را انجام ندهید‪:‬‬ ‫● در آوردن المپ‌هایی که برای روشنایی‬ ‫ش��بانه از آن‌ها اس��تفاده می‌شود‪ ،‬روشنایی‬ ‫الزم ب��رای دوربین‌ه��ای امنیت��ی را تامین‬ ‫می‌کنند‪ ،‬یا روشنایی خروجی را هنگام قطع‬ ‫برق تامین می‌کنند‪.‬‬ ‫● از کار انداختن آسانسورها یا باالبرهایی‬ ‫که در مواقع اضطراری یا برای مقاصد ‪ADA‬‬ ‫الزم می‌شوند‪.‬‬ ‫● کاهش تهویه یا تخلیه در آزمایشگاه‌ها‬ ‫ی��ا جاهای دیگ��ری که موقعی��ت خطرناکی‬ ‫وجود دارد‪.‬‬ ‫برخی اقدام��ات را می‌توان به طور دائم‬ ‫انجام داد‪ .‬در تهیه برنامه کاهش مصرف انرژی‬ ‫اضطراری س��اختمان‪ ،‬بسته به سطح موارد‬ ‫اضط��راری انرژی و اولویت‌های س��اختمان‪،‬‬ ‫می‌توان متناس��ب با کاربرد هر ساختمان یا‬ ‫سیستم خاص‪ ،‬رویکرد مشخصی را در پیش‬ ‫گرفت که در ادامه به این موارد اش��اره شده‬

‫‪24‬‬

‫است‪:‬‬

‫● تنظیم تجهیزات‪.‬‬

‫اقدامات عمومی‬

‫● کاه��ش نقاط تنظیم ترموس��تات در‬

‫● تغییر ساعات کاری‪.‬‬ ‫● انتق��ال کارکن��ان ب��ه جاه��ای دیگر‬

‫ساختمان (ادغام)‪.‬‬ ‫● اطمین��ان از تنظیم بودن ژنراتورهای‬ ‫اضطراری و کارکرد کافی آن‌ها برای افزایش‬ ‫اعتمادپذیری‪ ،‬تامین بار الکتریکی مورد نظر‬ ‫و حفظ سوخت‌رس��انی جایگزین در س��طح‬ ‫بهینه‪.‬‬ ‫● خاموش کردن تجهیزات غیرضروری‪.‬‬ ‫● بررس��ی می��زان زم��ان تامی��ن برق‬ ‫قطع‌نش��دنی (‪ )UPS‬موجود برای تجهیزات‬ ‫مهم و افزایش آن در صورت نیاز‪.‬‬

‫پوشش حرارتی‬ ‫● اس��تفاده از همه نورگیرها‪ ،‬پرده‌ها و‬ ‫پوشش‌های پنجره‪.‬‬ ‫● نصب عایق پنجره داخلی‪.‬‬ ‫● آب‌بن��دی و درزگی��ری اطراف درها و‬ ‫پنجره‌ه��ای خارجی بی‌مص��رف (اما درهای‬ ‫مورد نیاز برای خروج اضطراری یا آن‌هایی که‬ ‫ممکن اس��ت بخش آتش‌نشانی در موقعیت‬ ‫اضطراری به آن‌ها نیاز داش��ته باش��د‪ ،‬نباید‬ ‫درزگیری شوند‪).‬‬ ‫● نصب ابزارهای سایبان خورشیدی در‬ ‫تابستان‪.‬‬ ‫● بس��تن هم��ه مناف��ذ و کانال‌ه��ای‬ ‫بی‌مصرف به محیط خارج‪.‬‬

‫سیستم‌ها و تجهیزات تهویه مطبوع‬ ‫● اصالح کنترل‌ها یا نقاط تنظیم کنترل‬ ‫ب��رای افزایش ی��ا کاهش دم��ا و رطوبت در‬ ‫صورت نیاز‪.‬‬ ‫● خام��وش ک��ردن یا جداس��ازی همه‬ ‫تجهیزات و فضاهای غیرضروری‪.‬‬

‫زمستان‪.‬‬ ‫● افزایش دمای آب سرد‪..‬‬ ‫● کاه��ش دم��ای آب گ��رم (توجه‪ :‬در‬ ‫صورت اس��تفاده از دیگ با مش��عل گازسوز‬ ‫غیر تراکمی‪ ،‬دمای آب گرم را باالتر از ‪63oC‬‬ ‫نگه دارید)‪.‬‬ ‫● کاهش یا حذف بازگرمایش‪.‬‬ ‫● کاهش تهویه مکانیکی و تخلیه جریان‬ ‫هوا (و حذف آن در س��اعات حضور نداشتن‬ ‫ساکنان)‪.‬‬ ‫● ب��اال بردن نق��اط تنظیم ترموس��تات‬ ‫در تابس��تان ی��ا خام��وش ک��ردن تجهیزات‬ ‫سرمایشی‪.‬‬ ‫● کاهش میزان بار سرمایش در تابستان‪.‬‬ ‫● کاهش دوره کاری سیس��تم‌های تهویه‬ ‫مطبوع (یعنی دیرتر روش��ن و زودتر خاموش‬ ‫شوند‪).‬‬

‫سیستم‌های روشنایی‬ ‫● بررسی نواحی خیلی روشن و در آوردن‬ ‫المپ‌ها یا استفاده از المپ‌های کم‌مصرف‌تر‬ ‫● اس��تفاده از روشنایی موضعی محدوده‬ ‫کاری در جاهای مناسب‪.‬‬ ‫● انتق��ال کاره��ای س��اختمانی ب��ه‬ ‫محیط خ��ارج یا جاهایی که از روش��نایی روز‬ ‫برخوردارند‪.‬‬ ‫● خاموش ک��ردن چراغ‌ها در جاهایی که‬ ‫روشنایی طبیعی کافی وجود دارد‪.‬‬ ‫● پاک کردن همه المپ‌ها و نورافکن‌ها‬ ‫● اص�لاح روال‌ه��ای نظاف��ت و ایمن��ی‬ ‫س��اختمان برای به حداقل رساندن دوره‌های‬ ‫روشنایی‪.‬‬ ‫● یکپارچ��ه کردن پارکین��گ و خاموش‬ ‫کردن چراغ‌های ایمنی پارکینگ بی‌مصرف‪.‬‬

‫تجهیزات ویژه‬ ‫● خارج کردن ترانسفورماتورها از مدار در‬ ‫طی دوره‌های وجود نداشتن مصرف‪.‬‬ ‫● خاموش ک��ردن یا تنظیم اس��تفاده از‬ ‫سیستم‌های حمل و نقل عمودی‪.‬‬ ‫● خاموش ک��ردن تجهی��زات بی‌مصرف‬ ‫یا غی��رالزم‪ ،‬از قبیل دس��تگاه‌های فتوکپی‪،‬‬ ‫سیستم‌های پخش موسیقی و کامپیوترها‪.‬‬ ‫● کاهش یا خاموش��ی سیستم تامین آب‬ ‫گرم آشامیدنی‪.‬‬ ‫● کاهش تقاضای عملکردی ساختمان‪.‬‬ ‫● پش��ت س��ر هم ق��رار دادن ی��ا اتصال‬ ‫سیستم‌های گرمایش یا تهویه مطبوع‪.‬‬ ‫● قط��ع ی��ا خاموش��ی هم��ه باره��ای‬ ‫غیرضروری‪.‬‬ ‫● کاهش سطح روشنایی‪.‬‬ ‫● پیش‌گرمای��ش یا پیش‌س��رمایش‪ ،‬در‬ ‫ص��ورت امکان‪ ،‬پی��ش از دوره‌های اضطراری‬ ‫تحمیل ش��ده از س��وی ارائه‌دهن��ده خدمات‬ ‫شهری‪.‬‬

‫هنگام وصل مجدد برق‬ ‫● روشن کردن مجدد تدریجی تجهیزات‬ ‫برای جلوگیری از وارد ش��دن بار بیش از حد‬ ‫به سیستم‪.‬‬ ‫● آزمای��ش و وارس��ی کارکرد مناس��ب‬ ‫تجهیزات مهم‪ ،‬هش��داردهنده‌های ایمنی‪،‬‬ ‫آتش و دود‪.‬‬ ‫● کنترل نمایش��گرهای نصب ش��ده بر‬ ‫تجهیزات حساس به دما‪.‬‬ ‫● کفت‌وگ��و درباره درس‌ه��ای آموخته‬ ‫ش��ده با کارکنان و ایجاد تغیی��رات الزم در‬ ‫برنامه اضطراری‬ ‫● تامی��ن مج��دد س��وخت (از جمل��ه‬ ‫سوخت‌های فرعی) دستگاه‌های اضطراری‬

‫‪25‬‬

‫موزه‌ها‪ ،‬کتابخانه‌ها و آرشیوها‬ ‫‪ASHRAE APPLICATIONS HANDBOOK 2003 − Chapter 21‬‬

‫د‌‌رک و ابق��ای تاری��خ و فرهنگ‌ه��ای‬

‫با طراحی اصولی محی��ط نگهد‌‌اری این آثار‪،‬‬

‫ب��رای کلکس��یون‌ها بحث می‌کن��د و نیز به‬

‫نیازمند حفاظت و صیانت از‬ ‫‌‌‬ ‫گوناگون بشری‬

‫هستند و بسیاری از معایب پنهان‬ ‫‌‌‬ ‫رفع‌شدنی‬

‫چگونگی کاهش آن‌ها توس��ط سیس��تم‌های‬

‫آثار و مصنوعات تاریخی از جمله کتب‪ ،‬اسناد‌‌‪،‬‬

‫ش��د که به‬ ‫‌‌‬ ‫خواهند‬ ‫‌‌‬ ‫ی نمایان‬ ‫د‌‌ر تئوری‪ ،‬زمان ‌‬

‫کارب��رد ای��ن سیس��تم‌ها‬ ‫‌‌‬ ‫تهوی��ه مطب��وع و‬

‫مصنوع��ات تاریخی ارزش��مند‌‌‪ ،‬آث��ار تاریخی‬

‫وارد می‌ش��وند‌‌‪ .‬فرسایش این آثار‬ ‫حوزه عمل ‌‌‬

‫می‌پردازد که این سیستم‌ها‪ ،‬د‌‌ر بهینه‌سازی‬

‫مل��ی‪ ،‬کاالهای تجاری قد‌‌یم��ی و اختراعات‬

‫حد زیاد‌‌ی کاهش د‌‌اد‌‌؛ اما انجام‬ ‫را می‌توان تا ‌‌‬

‫فضای استفاده‌شده و انعطاف‌پذیری آن برای‬

‫است‪ .‬شناخت ویژگی‌های ملیتی‪ ،‬ناحیه‌ای و‬

‫این کار‪ ،‬به خصوص د‌‌ر موزه‌ها و کتابخانه‌ها‪،‬‬

‫بازد‌‌ید‌‌ه��ای مک��رر نق��ش دارد‪ .‬به‌طورکلی‪،‬‬

‫حتا محله‌ای این آثار‪ ،‬هر کد‌‌ام د‌‌ارای اهمیت‬

‫نه صرف��ا جهت مراقبت و ابق��ا‪ ،‬بلکه جهت‬

‫موسسات فرهنگی‪ ،‬هر کد‌‌ام به اند‌‌ازه کافی‪،‬‬

‫جد‌‌اگانه‌ای است؛ اما گذشته از این‌ها‪ ،‬زیبایی‬

‫حفاظت از آن‌ه��ا د‌‌ر کنار حفظ انعطاف فضا‬

‫کارآمد‬ ‫‌‌‬ ‫هزینه‌هایی برای سیستم‌های ساد‌‌ه و‬

‫و نماد‌‌ین بود‌‌ن این آثار‪ ،‬ارزش‌گذاری بر آن‌ها‬

‫برای بازد‌‌ید‌‌کنند‌‌گان و محققان کاری‪ ،‬بسیار‬

‫می‌پرد‌‌ازن��د‌‌‪ .‬د‌‌ر ساختمان‌س��ازی جد‌‌ید‌‌‪ ،‬به‬

‫را ناممکن س��اخته است‪ .‬بنابراین‪ ،‬حفاظت‬

‫پرزحم��ت اس��ت‪ .‬به‌عالوه‪ ،‬کنت��رل د‌‌قیق و‬

‫این مساله بسیار توجه می‌شود که طراحی‌ها‬

‫و نگه��د‌‌اری از این آثار‪ ،‬بس��یار مهم اس��ت‪.‬‬

‫‌تواند حیات یک ش��ی را تضمین‬ ‫کارآمد‌‌‪ ،‬می ‌‌‬

‫نباید نس��بت ب��ه ظرفیت مناب��ع مالی و ‪...‬‬ ‫‌‌‬

‫ازبین‌رفتن یکی از آن‌ه��ا‪ ،‬برابر با ازبین‌رفتن‬

‫کند‌‌؛ اما هزینه‌های مربوط تا حد‌‌ی است که‬

‫مووسس��ات د‌‌ر س��طح باالتری باش��د‌‌‪ .‬عد‌‌م‬

‫ی��ک مل��ت است‪.‬کلکس��یون‌های تاریخ��ی‬

‫بیشتر مووسسات فرهنگی‪ ،‬حاضر به پرد‌‌اخت‬

‫مورد نیاز‪،‬‬ ‫اس��تفاد‌‌ه از سیستم‌های حفاظتی ‌‌‬

‫‌توانن��د د‌‌ر معرض آس��یب‌های متعد‌‌د‌‌ی‬ ‫‌‌‬ ‫می‬

‫آن نیستند‌‌‪ .‬به همین د‌‌لیل‪ ،‬مد‌‌یریت ریسک‬

‫باعث فرسایش زود‌‌تر از انتظار کلکسیون‌ها و‬

‫باش��د‌‌‪ .‬به خاطر حساس��یت این آثار‪ ،‬گاهی‬

‫مورد‬ ‫‌‌‬ ‫(مد‌‌یریت رفع تهد‌‌ید‌‌ه��ای موجود‌‌)‪ ،‬د‌‌ر‬

‫عد‌‌م کنترل کافی‪ ،‬موجب خسارات زیان‌باری‬

‫اوقات شیوه‌های حفاظت از آن‌ها بسیار جالب‬

‫کارآمد اس��ت‪ .‬این‬ ‫‌‌‬ ‫آن‌ه��ا مق��رون به‌صرفه و‬

‫خواهد ش��د‌‌‪ .‬طراح��ی صحیح و‬ ‫‌‌‬ ‫ب��ر آن‌ه��ا‬

‫توجه و خارق‌العاد‌‌ه است‪ .‬بسیاری از تهد‌‌ید‌‌ها‪،‬‬

‫موجود‬ ‫‌‌‬ ‫مورد مشکالت و تهد‌‌ید‌‌های‬ ‫مقاله‪ ،‬د‌‌ر ‌‌‬

‫د‌‌رنظرگرفتن توانایی‌ها و منابع واقعی‪ ،‬قبل از‬

‫‪26‬‬

‫هرنوع اقد‌‌ام‪ ،‬ضروری است‪.‬‬

‫عوامل کلی د‌‌ر خسارات‬

‫د‌‌ر طراحی سیس��تم‌های‪ ،‬تهویه مطبوع‬

‫برای کلکس��یون‌ها‪ ،‬روابط خوب کاری میان‬ ‫مهن��د‌‌س مکانیک‪ ،‬معمار‪ ،‬ط��راح د‌‌اخلی و‬ ‫متصد‌‌ی کنترل سیس��تم بس��یار مهم است‪.‬‬ ‫مصنوع��ات ب��اارزش و کلکس��یون‌ها ه��م‬

‫مانند آرش��یو کتاب‌ه��ای ناد‌‌ر‪ ،‬از‬ ‫‌‌‬ ‫‌توانن��د‬ ‫‌‌‬ ‫می‬ ‫‌توانند مرکب و از‬ ‫‌‌‬ ‫ی��ک نوع کاال بود‌‌ه و هم می‬

‫اشیای مختلفی باشند‌‌‪.‬‬

‫معم��اری س��اختمان و سیس��تم‌های‬

‫باشند که از تهدیدات‬ ‫‌‌‬ ‫باید به شکلی‬ ‫مکانیکی ‌‌‬

‫عمد‌‌ه برای کلکس��یون‌ها جلوگی��ری کنند‌‌‪.‬‬ ‫مهند‌‌س��ان مکانی��ک نی��ز حتا اگ��ر به‌طور‬

‫مس��تقیم ب��ا سیس��تم‌های مکانیک��ی یک‬ ‫باید به رعایت‬ ‫س��اختمان د‌‌ر ارتباط نباشند‌‌‪‌‌ ،‬‬

‫بگذارند و د‌‌ر ارتقای آن‌ها‬ ‫‌‌‬ ‫قواعد احت��رام‬ ‫‌‌‬ ‫این‬ ‫وارد آمد‌‌ن آسیب از طرف‬ ‫تالش کنند‌‌‪ .‬قابلیت ‌‌‬ ‫ش��خص بازد‌‌ید‌‌کنند‌‌ه‪ ،‬به‌وسیله ارتباط میان‬

‫عوامل تهد‌‌ید‌‌آمیز افزایش می‌یابد‌‌‪ .‬مش��کالت‬

‫‌توانند بر کلکس��یون‌ها اثرگذار‬ ‫‌‌‬ ‫زیر‪ ،‬همگی می‬ ‫ش��اید از زیان‌آورترین عوامل د‌‌ر‬ ‫‌‌‬ ‫باش��ند‌‌‪ .‬نور‪،‬‬ ‫کلکسیون‌ها باشد‌‌‪ .‬بیش��تر اجسام د‌‌ر مقابل‬

‫خود تغییرات فیزیکی و شیمیایی‬ ‫د‌‌ریافت نور از ‌‌‬

‫‌‌هند که کنترل این مشکل از لحاظ‬ ‫نشان می‌د ‌‌‬

‫مهند‌‌سی به‌وسیله حذف اشعه‌های فرابنفش‬ ‫از نور و محد‌‌ود‌‌س��اختن زمان فعالیت منابع‬ ‫ساده‌ای است‪.‬‬ ‫روشنایی‪ ،‬کار ‌‌‬

‫موج��ود د‌‌ر هوا نیز یکی از منابع‬ ‫‌‌‬ ‫رطوبت‬

‫‌‌ید اس��ت‪ .‬تاثیر مق��د‌‌ار رطوبت محیط بر‬ ‫تهد ‌‌‬ ‫اجسام مختلف متفاوت است‪ .‬مقد‌‌ار رطوبت‬ ‫حد کم یا زیاد‌‌‪ ،‬عاملی زیان‌آور است‪.‬‬ ‫بیش از ‌‌‬

‫‌‌ید برای جلوگی��ری از این تصور‬ ‫د‌‌ر کت��ب جد ‌‌‬ ‫ک��ه رطوبت مطلق��ا زیان‌آور اس��ت و توضیح‬

‫‌تواند مجاز یا‬ ‫‌‌رصد رطوبت محیط می ‌‌‬ ‫این‌که د ‌‌‬

‫زیان‌آور باشد‌‌‪ ،‬به جای اصطالح عامل رطوبت‬

‫از اصطالح مقد‌‌ار ناد‌‌رس��ت رطوبت استفاد‌‌ه‬ ‫ش��د‌‌ه است‪ .‬د‌‌مای هوای د‌‌ر ارتباط با اجسام‬

‫باید کنترل شود‌‌‪ .‬بعضی پلیمرها زمانی‌که‬ ‫نیز ‌‌‬ ‫ترد و ش��کنند‌‌ه‬ ‫د‌‌مای هوا خیلی کم اس��ت‪‌‌ ،‬‬

‫‌‌ارند و د‌‌ر د‌‌مای‬ ‫هستند و به‌راحتی ترک برمی‌د ‌‌‬ ‫‌‌‬ ‫ه��وای زیاد‌‌‪ ،‬فرآیند‌‌های ش��یمیایی س��رعت‬

‫می‌گیرند‌‌‪ .‬انرژی گرمایی نه تنها باعث افزایش‬ ‫سرعت کهنه‌شد‌‌ن است‪ ،‬بلکه میزان اثرگذاری‬

‫رطوب��ت هوا را نیز افزایش می‌د‌‌هد‌‌‪ .‬بنابراین‪،‬‬

‫مانند‬ ‫‌‌‬ ‫برآورد میزان خس��ارت بر اجس��امی‬ ‫‌‌‬ ‫د‌‌ر‬

‫عکس و کاغذ‪ ،‬اغلب‪ ،‬ه��ر د‌‌و عامل رطوبت‬ ‫و د‌‌ما‪ ،‬باهم بررس��ی می‌ش��وند‌‌‪ .‬آلود‌‌گی هوا‬ ‫ش��امل ذرات ریز معلق و آلود‌‌گی‌های حاصل‬

‫از وسایل گازس��وز است‪ .‬فیلترهای مکانیکی‬

‫هوا که ذرات ریز و د‌‌رش��ت معل��ق د‌‌ر هوا را‬ ‫ج��ذب می‌کنند و فیلتره��ای گازی به‌منظور‬ ‫تصفی ‌ه هوا از گاز‪ ،‬د‌‌ر قس��مت خسارات ناشی‬

‫از آلود‌‌گی‌های این بخش‪ ،‬مطالعه می‌ش��وند‌‌‪.‬‬

‫مانند باکتری‌ه��ا و قارچ‌ها به‬ ‫‌‌‬ ‫هج��وم آفات��ی‬ ‫موجود به‬ ‫‌‌‬ ‫کلکس��یون‌ها نی��ز از تهد‌‌ید‌‌ه��ای‬ ‫‌آید که با کنترل رطوبت و انجام‬ ‫حس��اب می ‌‌‬ ‫تهویه مناسب از بین می‌رود‌‌‪.‬‬

‫‌توانند موجب‬ ‫‌‌‬ ‫لرزش‌ها‪ ،‬به مرور زمان‪ ،‬می‬

‫سست‌ش��د‌‌ن اجزای یک جسم ش��وند‌‌‪ .‬این‬ ‫مش��کل د‌‌ر حین بسته‌بند‌‌ی و حمل‪ ،‬شایع‌تر‬ ‫اس��ت و د‌‌ر سیس��تم‌های تهویه مطبوع‪ ،‬این‬ ‫لرزش‌ها معموال‪ ،‬مربوط به جریان‌های فعال‬ ‫ه��وا و لرزش‌های حاصل از کانال‌های جریان‬ ‫هوا د‌‌ر د‌‌یوارها و سطوح د‌‌یگر است‪.‬‬ ‫حوادث غیر مترقب��ه نیز‪ ،‬از د‌‌یگر عوامل‬ ‫هس��تند که خوشبختانه به‌ند‌‌رت‬ ‫‌‌‬ ‫خطرآفرین‬ ‫اتفاق افتاد‌‌ه و تقریبا تمام موسسات فرهنگی‬ ‫به سیستم‌های مقابله با آن‌ها مجهز هستند‌‌‪.‬‬ ‫مانند ترکید‌‌گی لوله‬ ‫‌‌‬ ‫بعضی از این مش��کالت‪،‬‬ ‫آب نیز مربوط به ساختمان‌س��ازی ناصحیح‬ ‫و سیس��تم‌های مکانیک��ی معی��وب اس��ت‪.‬‬

‫خود موجب کاهش‬ ‫ناد‌‌ربود‌‌ن این اتفاق��ات‪‌‌ ،‬‬ ‫اف��راد به ای��ن عوامل اس��ت و همین‬ ‫‌‌‬ ‫توجه‬ ‫‌تواند باعث خسارات جبران‌ناپذیری شود‌‌‪.‬‬ ‫می ‌‌‬ ‫برای ایمن‌سازی لوله‌کشی و تجهیزاتی که د‌‌ر‬ ‫اطراف اشیای ثابت قرار د‌‌ارند‌‌‪ ،‬هر تالشی که‬ ‫باید انجام پذیرد‌‌‪ .‬د‌‌زد‌‌ی و خرابکاری‬ ‫نیاز است ‌‌‬ ‫نی��ز ب��ا محد‌‌ود‌‌س��اختن بخش‌ه��ای قابل‬ ‫د‌‌س��تکاری‪ ،‬ش��کنند‌‌ه و ارتقای سیستم‌های‬ ‫ایمن��ی کنترل‌پذی��ر هس��تند‌‌‪.‬این مقاله‪ ،‬به‬ ‫موض��وع کنترل رطوبت‪ ،‬د‌‌م��ا و آلود‌‌گی‌های‬ ‫هوا به‌وس��یله سیس��تم‌های تهوی��ه مطبوع‬ ‫می‌پردازد‪.‬‬

‫تاثیرات محیطی بر کلکسیون‌ها‬ ‫عملکرد‬ ‫‌‌‬ ‫تعیین بهترین شیوه‌‌های‬ ‫سیس��تم‌های تهویه مطب��وع‪ ،‬د‌‌ارای د‌‌و‬ ‫کاربرد برای د‌‌اخل موزه‌ها‪ ،‬کتابخانه‌ها و‬ ‫‌‌‬ ‫نوع‬ ‫هستند که به قرار زیرند‌‌‪:‬‬ ‫‌‌‬ ‫آرشیوها‬ ‫‪ -1‬تعیی��ن کیفیت هوای مصرفی د‌‌اخل‪،‬‬ ‫وضعی��ت د‌‌ما و رطوبت محی��ط د‌‌ر ارتباط با‬ ‫افراد‌‌‪.‬‬ ‫‪ -2‬احتیاجات کلکسیون‌ها‪.‬‬ ‫انجام این کارها آس��ان نیس��ت و حتا با‬ ‫وجود فن‌آوری امروز‪ ،‬بس��یار جای بررس��ی و‬ ‫‌‌‬ ‫مطالعه د‌‌ارد‌‌‪ .‬چگونگی طراحی سیس��تم‌های‬ ‫مختلف تهویه مطبوع‪،‬برای کلکس��یون‌های‬ ‫متف��اوت‪ ،‬کاری د‌‌قی��ق و د‌‌ش��وار اس��ت و‬ ‫طراحی چگونگی پوش��ش س��اختمان برای‬ ‫حفظ موقعیت د‌‌لخواه و محاسبه‌شد‌‌ه‪ ،‬کاری‬ ‫بسیار سخت است و اند‌‌ازه‌گیری تاثیرات د‌‌ما‬ ‫موجود‪ ،‬از جمله ملزومات آن‬ ‫‌‌‬ ‫و میزان رطوبت‬ ‫است‪ .‬مباحث زیر‪ ،‬خالصه بهترین اطالعات‬ ‫مورد این مسایل است‪.‬‬ ‫‌‌‬ ‫د‌‌ر‬ ‫مکان‌ه��ا‪ ،‬د‌‌ر بحث س�لامت‪ ،‬امنیت و‬ ‫مانند‬ ‫‌‌‬ ‫‌توانن��د‬ ‫‌‌‬ ‫احتیاجات کلکس��یون‌ها‪ ،‬می‬ ‫شود‌‪:‬‬ ‫جد‌‌ول (‪ )1‬د‌‌سته‌بند‌‌ی ‌‌‬

‫‪27‬‬

‫‪ -1‬کلکس��یون‌ها د‌‌ر مقاب��ل فضاه��ای‬

‫حاوی د‌‌رصد‌‌هایی از شکر‪ ،‬روغن‪ ،‬نشاسته و‬

‫به‌عن��وان یک مرز حفاظت از تش��کیل قارچ‬

‫‪ -2‬عمومی د‌‌ر مقابل غیرعمومی‬

‫مانند‬ ‫‌‌‬ ‫حد‌‌ود‌‌ی د‌‌ارای ماهیت غذایی هستن ‌د ‌؛‬

‫مواد آغشته‬ ‫رشد مریی قارچ‌ها د‌‌ر ‌‌‬ ‫برای یافتن ‌‌‬

‫این تقس��یمات‪ ،‬برای تمی��ز بخش‌هایی‬

‫‌‌رصد آب مرکب با هوا و تاثیرات سطحی آن‬ ‫د ‌‌‬

‫شده‌اند‌‌‪ .‬بنابراین‪،‬‬ ‫د‌‌ر تصویر (‪ )2‬نش��ان د‌‌اد‌‌ه ‌‌‬

‫و هوای د‌‌اخلی و ش��کل تهویه آن‌ها بس��یار‬

‫موجود د‌‌ر هوا نسبت‬ ‫‌‌‬ ‫قارچ‪ ،‬از طریق رطوبت‬

‫غیرکلکسیونی‬

‫‪ -3‬کثیف د‌‌ر مقابل تمیز‬

‫سودمند هس��تند که کیفیت و موقعیت د‌‌ما‬

‫متفاوت اس��ت‌‌‪.‬این نواحی‪ ،‬به سیس��تم‌های‬

‫تهویه مطبوع جد‌‌اگانه نیاز د‌‌ارند‌‌‪ .‬محیط‌هایی‬ ‫‌‌ارند‪ ،‬د‌‌ر این‬ ‫که موقعیت کلکس��یون‌ها را ند ‌‌‬

‫‌ش��وند؛ زیرا سیس��تم تهویه‬ ‫‌‌‬ ‫مقاله بحث نمی‬ ‫مانن��د فضاهای‬ ‫‌‌‬ ‫م��ورد نی��از آن‌ها‪،‬‬ ‫‌‌‬ ‫مطبوع‬

‫عمومی و عاد‌‌ی اس��ت‪ .‬با مطالعه بخش‌های‬ ‫زیر‪ ،‬می‌ت��وان چارچوبی به جه��ت بهره‌وری‬

‫صحیح از سیس��تم‌های تهوی��ه مطبوع برای‬ ‫موزه‌ه��ا‪ ،‬کتابخانه‌ها و آرش��یوها ارایه کرد‌‌‪.‬‬

‫انتخاب یک سیس��تم مشخص ‪ HAVC‬برای‬

‫زیاد و د‌‌ر بعضی‬ ‫‌‌اد ‌‌‬ ‫یک کلکسیون‪ ،‬از میان تعد ‌‌‬ ‫موارد متناقض این سیس��تم‌ها ب��ه ارزیابی و‬ ‫‌‌‬

‫همچنین د‌‌ر س��طوحی صورت می‌گیرد که تا‬

‫بافت‌های گیاهی‪ ،‬پوست‪ ،‬اس��تخوان و ‪‌.‌..‬‬

‫د‌‌رنظر گرفت‪ .‬د‌‌ر ‪ ،1944‬اس��نو این تحقیق را‬ ‫به گونه‌های مختلف قارچ اد‌‌امه د‌‌اد‌‌‪ .‬این نتایج‬

‫تولید‬ ‫‌‌‬ ‫بر اشیا نیز د‌‌ر تشکیل قارچ‌ها موثر است‪.‬‬

‫تصویر (‪ )1‬و (‪ )2‬نش��ان‌د‌‌هند‌‌ه خطرات واقعی‬

‫تولید آن از طریق محتوای نم محیط بیشتر‬ ‫‌‌‬ ‫به‬

‫‌‌رصد‬ ‫‌‌ود هفتاد د ‌‌‬ ‫یک تابستان‪ ،‬به رطوبتی حد ‌‌‬

‫خود‬ ‫مواد اطراف ‌‌‬ ‫‌‌اد بیشتری از ‌‌‬ ‫است و بر تعد ‌‌‬

‫اثرگذار است‪ .‬تاثیر مشترک د‌‌ما و رطوبت هوا‬ ‫د‌‌ر تصویر (‪ )1‬قابل مشاهده است‪.‬‬

‫‌‌اد که‬ ‫فردی به نام ساکی (‪ )1990‬نشان د ‌‌‬

‫تشکیل میکروس��کوپی قارچ د‌‌ر سطوح تمیز‬ ‫فلزات با رطوبت نس��بی (محت��وای رطوبت‬

‫‌‌رصد‪ ،‬قابل مشاهده است‪.‬‬ ‫‌‌‬ ‫محیط) ش��صت د‬

‫بر اساس تحقیقات‪ ،‬رشت ‌ه ‪ DNA‬د‌‌ر رطوبت‬

‫خواهد رفت؛‬ ‫‌‌‬ ‫نسبی پنجا ‌هو‌پنج د‌‌رصد‌‌‪ ،‬از بین‬

‫بنابراین‪ ،‬س��طح هر جس��می با هر د‌‌مایی د‌‌ر‬ ‫‌‌رصد را می‌توان‬ ‫رطوبت نس��بی زیر ش��صت د ‌‌‬

‫رشد کامل قارچ‌ها‪ ،‬د‌‌ر زمان کمتر از‬ ‫هستند‌‌‪‌‌ .‬‬

‫و د‌‌ر زمان کمتر از یک هفته‪ ،‬به هشتا ‌دو‌پنج‬

‫‌‌رص��د رطوبت هوا نی��از د‌‌ارد‌‌‪ .‬کنترل د‌‌مای‬ ‫‌‌‬ ‫د‬ ‫نقاط مختلف کانال‌های انتقال‪ ،‬جهت کنترل‬

‫میزان رطوبت‪ ،‬ضروری است‪.‬‬

‫عم��ل پوس��ید‌‌گی‪ ،‬د‌‌ر رطوب��ت بیش از‬

‫‌‌رصد به د‌‌و د‌‌لیل اتفاق می‌افتد‌‌‪:‬‬ ‫هفتا ‌دو‌پنج د ‌‌‬ ‫‪ -1‬افزایش جذب سطحی رطوبت‬

‫‪ -2‬آغش��ته شد‌‌ن به نمک‌های محلول د‌‌ر‬

‫‌‌رصد‪،‬‬ ‫‌‌‬ ‫هوا‪ .‬د‌‌ر رطوبت کمت��ر از هفتا ‌دو‌پنج د‬ ‫جذب س��طحی فل��زات به س��رعت افزایش‬ ‫‌یاب��د تا این‌که الی��ه‌ای از مایع‪ ،‬روی آن را‬ ‫می ‌‌‬

‫بررس��ی فراوانی نیاز د‌‌ارد‌‌؛ اما خوش��بختانه‬ ‫بیش��تر کلکس��یون‌ها‪ ،‬د‌‌ارای موقعی��ت و‬

‫احتیاجات مش��ابه هستند‌‌‪ .‬د‌‌ر این مقاله واژه‬

‫«موثر» شاخصی برای ارزیابی برخی کمیت‌ها‬

‫ن‬ ‫اح‬

‫یه‬

‫خ‬

‫طر‬

‫م‬ ‫وق‬

‫عی‬

‫تآ‬ ‫ست‬ ‫ان ‌ه‬ ‫ای‬ ‫نا‬ ‫حی‬

‫قارچ‌ه��ا‪ ،‬خورد‌‌گ��ی فل��زات و واکنش‌ه��ای‬

‫هب‬ ‫‌یخ‬

‫رش��د‬ ‫‌‌‬ ‫رطوب��ت‪ ،‬عامل افزایش س��رعت‬

‫طر‬

‫د‌‌ما و رطوبت‬

‫‌گراد )‬ ‫د‌‌ما (سانتی ‌‌‬

‫است‪.‬‬

‫موارد مختلف اس��ت‪ .‬د‌‌ر تمام‬ ‫‌‌‬ ‫ش��یمیایی د‌‌ر‬

‫عوامل محیطی کنترل‌پذیر د‌‌ر سیس��تم‌های‬ ‫‪ ،HAVC‬رطوبت مهم‌ترین اس��ت‪ .‬بیشترین‬

‫تولید قارچ د‌‌ر اشیای موزه و کلکسیون‪،‬‬ ‫‌‌‬ ‫حجم‬

‫مربوط ب��ه قطعات با ماهیت غذایی اس��ت؛‬ ‫خود یک‬ ‫البت��ه ماهیت‌ه��ای این چنین��ی‪‌‌ ،‬‬

‫حفاظ��ت خارج��ی برای موقعی��ت خطرناک‬ ‫احتمالی هس��تند‌‌‪ .‬تش��کیل قارچ د‌‌ر اشیای‬

‫موزه و کلکس��یون‌ها‪ ،‬عمد‌‌تا به روی سطوح‬

‫محتوای رطوبت محیط‬ ‫فرض شد‌‌ه است که محتوای رطوبت افزایش د‌‌اشته است‪.‬‬ ‫‌مانند‬ ‫قابل اقتباس برای اشیای کتاب ‌‌‬ ‫مواد مشخص‬ ‫نمود‌‌ار موقعیت آستانه‌ای‪ :‬با استفاد‌‌ه از خالصه نتایج مطالعات بر ‌‌‬ ‫‪ :‬کاغذ پوستی قد‌‌یمی‬ ‫‪ :‬پارچه نخی معمولی‬ ‫گوسفند‬ ‫‌‌‬ ‫‪ :‬پوست بز و‬

‫مورد نیاز تشکیل قارچ د‌‌ر ‪ 100‬تا ‪ 200‬روز‬ ‫تصویر (‪ )1‬د‌‌ما و رطوبت ‌‌‬

‫‪28‬‬

‫‌کننده‌ه��ای س��طوح‪ ،‬این‬ ‫آلوده ‌‌‬ ‫می‌پوش��اند‌‌‪‌‌ .‬‬

‫مانند نقش غبارات د‌‌ر پوس��ید‌‌گی‬ ‫‌‌‬ ‫پد‌‌ی��د‌‌ه را‬

‫فلزات س��رعت می‌دهن��د؛ همان‌گونه که د‌‌ر‬

‫وارد شد‌‌ن آسیب بر‬ ‫تنها با اقتباس از مشاهد‌‌ه ‌‌‬ ‫‌‌ید‪،‬‬ ‫بد‌‌نه اشیای مذکور د‌‌ر نوسانات بسیار شد ‌‌‬ ‫به دس��ت آمده بود‌‌‪ .‬تحقیق اشیای تاریخی‪،‬‬

‫تصویر نشان د‌‌اد‌‌ه شد‌‌‌‌‪.‬‬

‫موجب ش��ناخت موزه‌د‌‌اری قد‌‌یمی و مقایسه‬

‫صد‌‌مه بر بد‌‌نه‬

‫موزه‌ه��ای د‌‌ارای تهویه مطب��وع با نوع بد‌‌ون‬

‫‌توانند‬ ‫‌‌‬ ‫‌‌رصد رطوبت یا نوسان زیاد دما می‬ ‫د ‌‌‬

‫باعث وارد‌‌ش��د‌‌ن صد‌‌مات بر بد‌‌نه مصنوعات‬

‫باارزش شوند‌‌‪ .‬د‌‌لیل اصلی این پد‌‌ید‌‌ه‪ ،‬انبساط‬

‫مواد د‌‌رونی‬ ‫مواد س��طحی و ‌‌‬ ‫و انقباض میان ‌‌‬ ‫مورد نظر است‪ .‬د‌‌مای هوا یا رطوبت بسیار‬ ‫شی ‌‌‬

‫حد‬ ‫‌توانند باعث انقباض بیش از ‌‌‬ ‫‌‌‬ ‫پایین نیز می‬ ‫ش��ی مذکور و د‌‌ر نتیجه آسیب‌پذیر شد‌‌ن آن‬

‫شد تا تغییرات د‌‌ما و‬ ‫شوند‌‌‪ .‬این عوامل‪ ،‬باعث ‌‌‬ ‫رطوبت هوای د‌‌رون موزه‌ها‪ ،‬به مسایل بسیار‬

‫ش��وند و حفظ د‌‌م��ا د‌‌ر محد‌‌ود‌‌ه‬ ‫‌‌‬ ‫مهم تبد‌‌یل‬

‫‌گراد و رطوبت د‌‌ر محد‌‌ود‌‌ه ‪5±3‬‬ ‫‪ 20±1‬سانتی ‌‌‬

‫‌‌رصد‪ ،‬به معی��اری د‌‌ر امور موزه‌د‌‌اری تبد‌‌یل‬ ‫‌‌‬ ‫د‬ ‫شود‌‌؛ البته این مشخصات به‌وسیله هیچ نوع‬ ‫بود و‬ ‫تجربه یا تئوری خاصی به‌د‌‌س��ت نیامد‌‌ه ‌‌‬

‫تهوی��ه آن‌ها‪ ،‬می‌ش��ود که موجب ش��ناخت‬ ‫بیشتر تاثیر نوسانات د‌‌ما و رطوبت بر اشیای‬ ‫مختلف می‌ش��ود‪ .‬همچنین‪ ،‬حساسیت‌های‬ ‫م��ورد تاثیر عوامل مذکور بر‬ ‫‌‌‬ ‫مبالغه‌آمیزی د‌‌ر‬ ‫وجود د‌‌ارد‌‌‪.‬‬ ‫‌‌‬ ‫اشیای‬ ‫نوس��انات رطوب��ت بی��ن ‪ ±10‬د‌‌رص��د‌‌‪،‬‬ ‫هم��راه تغییر د‌‌مای هوا‪ ،‬مابی��ن ‪ ±10‬د‌‌رجه‬ ‫‌گراد و نوس��انات رطوبت‪ ،‬مابین ‪±20‬‬ ‫سانتی ‌‌‬ ‫د‌‌رصد‌‌‪ ،‬همراه تغییر د‌‌م��ای هوا ما بین ‪±20‬‬

‫د‌‌رجه سانتی‌گراد‌‌‪ ،‬تاثیرات بسیار گوناگونی بر‬ ‫‌تواند د‌‌اشته باشد‌‌‪.‬‬ ‫اشیای یک کلکسیون می ‌‌‬ ‫شوند یا آن‬ ‫‌‌‬ ‫‌توانند چشم‌پوشی‬ ‫‌‌‬ ‫تاثیراتی که می‬ ‫د‌‌سته که باعث بروز خسارات جبران‌ناپذیری‬ ‫‌‌رصد‬ ‫خواهند شد‌‌‪ .‬برای آزمایش تاثیر د‌‌ما و د ‌‌‬ ‫‌‌‬

‫‌‌رطوبت بس��یار پایین محیط بر اش��یای یک‬ ‫مواد آلی‬ ‫موزه‪ ،‬معموال از نمونه اشیای د‌‌ارای ‌‌‬ ‫مواد‪ ،‬هر د‌‌و‬ ‫‌‌‬ ‫استفاد‌‌ه می‌ش��ود‪ .‬این د‌‌سته از‬ ‫حالت انقباض و انبس��اط را د‌‌ر موقعیت‌های‬

‫یه‬

‫خ‬

‫طر‬

‫نا‬ ‫حی‬

‫م‬ ‫وق‬

‫عی‬ ‫تآ‬ ‫ست‬

‫ن‬ ‫اح‬

‫ان ‌ه‬ ‫ای‬ ‫هب‬ ‫‌یخ‬

‫طر‬

‫زمان تشکیل قارچ‌ها‬

‫خود نش��ان می‌د‌‌هن��د‌‌‪ .‬محققان‬ ‫مختلف از ‌‌‬ ‫مورد افزایش تنش‬ ‫زیاد‌‌ی به نتایج مش��ابه د‌‌ر ‌‌‬ ‫مواد پلیمری رس��ید‌‌ند‌‌‪.‬‬ ‫مواد رنگ‌ش��د‌‌ه و ‌‌‬ ‫د‌‌ر ‌‌‬ ‫ب��رای مثال‪ ،‬اجس��امی ک��ه د‌‌ارای رنگ‌های‬ ‫خود‬ ‫هس��تند‪ ،‬د‌‌ر رطوبت پایی��ن از ‌‌‬ ‫‌‌‬ ‫پلیمری‬ ‫‌‌هند؛ د‌‌رحالی‌که‬ ‫افزایش انبساط نشان نمی‌د ‌‌‬ ‫اش��یای د‌‌ارای رنگ‌های روغنی مرسوم‪ ،‬این‬ ‫خود نش��ان می‌د‌‌هند‌‌‪.‬‬ ‫افزایش انبس��اط را از ‌‌‬ ‫محتوای رطوبت محیط‬

‫به عب��ارت د‌‌یگر‪ ،‬رنگ‌های اکرلیکی نس��بت‬

‫‌گراد و افزایش‬ ‫تو‌پنج د‌‌رجه سانتی ‌‌‬ ‫مواد و د‌‌مای بیس ‌‬ ‫زیاد برای ‌‌‬ ‫با فرض حساسیت بسیار ‌‌‬ ‫محتوای رطوبت محیط‬

‫به رنگ‌های روغنی مرس��وم‪ ،‬د‌‌ر مقابل د‌‌مای‬

‫مورد نیاز جهت رویت قارچ‌ها با چشم‬ ‫تصویر (‪ )2‬زمان ‌‌‬

‫‌گراد انقباض‬ ‫متغیر از ‪ 21‬تا پنج د‌‌رجه سانتی ‌‌‬ ‫‌‌هند که‬ ‫خود نش��ان می‌د ‌‌‬ ‫بسیار بیش��تری از ‌‌‬ ‫این امر باعث افزایش آس��یب‌پذیری آن‌ها د‌‌ر‬

‫‪29‬‬

‫همین معیار نیز‪ ،‬مقد‌‌ار مجاز نوسانات د‌‌ما و‬

‫رطوبت را تعیین کرد‌‌ه است‪ .‬آن‌ها همچنین‪،‬‬

‫زمانی‌که مقد‌‌ار رطوبت متوسط است‪ ،‬ضریب‬

‫توانستند‬ ‫‌‌‬ ‫انبس��اطی چوب به‌د‌‌س��ت آورد‌‌ند‌‌‪،‬‬

‫و جذب س��طحی د‌‌ر آن موقعی��ت‪ ،‬کمترین‬

‫بلوط و کاج (‪ )±10‬را نیز به‌د‌‌ست آورند‌‌‪ .‬آن‌ها‬

‫‌تواند‬ ‫زیاد ی��ا خیلی کم‪ ،‬می ‌‌‬ ‫د‌‌ر مقاد‌‌یر خیلی ‌‌‬

‫م��ورد ضرایب‬ ‫‌‌‬ ‫به‌وس��یله اطالعات��ی ک��ه د‌‌ر‬ ‫مقد‌‌ار مجاز نوسانات رطوبت هوا برای چوب‬

‫همچنین‪ ،‬مقد‌‌ار مجاز فش��رد‌‌گی د‌‌ر اثر فشار‬

‫‌‌ند که به‬ ‫برای د‌‌انه‌های غالت را به‌د‌‌س��ت آورد ‌‌‬

‫د‌‌رنظر می‌گی��رد‌‌‪ .‬با توجه به احتمال پید‌‌ایش‬

‫ش��کاف د‌‌ر نوس��انات واقع د‌‌ر محد‌‌ود‌‌ه ‪±40‬‬

‫‌‌رصد و با توجه به مش��اهد‌‌ه ای��ن پد‌‌ید‌‌ه د‌‌ر‬ ‫د ‌‌‬

‫اشیای موزه‌ها‪ ،‬آستانه تورفتگی برای چوب با‬

‫اس��تفاد‌‌ه از عامل تقریبی ‪ 5‬و برای پلیمرهای‬

‫شکنند‌‌ه با استفاد‌‌ه از عامل ‪ ،20‬قابل اقتباس‬

‫است‪.‬این نتایج‪ ،‬با اطالعات مربوط به آستانه‬ ‫مورد نیاز برای‬ ‫‌‌‬ ‫خمید‌‌گی سازگار است‪ .‬فشار‬

‫مواد (پلیمرهای ش��کنند‌‌ه) د‌‌ر‬ ‫قرار د‌‌اد‌‌ن این ‌‌‬

‫خود د‌‌ر این مورد‌‌‪ ،‬آستانه‬ ‫انجام آزمایش‌های ‌‌‬

‫آس��تانه خمید‌‌گی مطابق با فشاری است که‬

‫‌گیرد و توس��ط‬ ‫آس��یب‌پذیری آن د‌‌رنظ��ر می ‌‌‬

‫را با هر یک ب��ار تغییر د‌‌ر مقد‌‌ار رطوبت هوا‪،‬‬

‫مورد نظر را مالک بررسی‬ ‫‌‌‬ ‫ازشکل‌افتاد‌‌ن ماد‌‌ه‬

‫مواد مختلف و‬ ‫نظر از لحاظ ترکی��ب‪ ،‬د‌‌ارای ‌‌‬

‫افزایش می‌یافت‪ .‬یک موسس��ه کاناد‌‌ایی نیز‪،‬‬

‫به‌عنوان الگوی کلی برای چوب و پلیمرها نیز‬

‫د‌‌رنظر گرفته شود‌‌‪ .‬موسسه اسمیت‌سون‪ ،‬د‌‌ر‬

‫مورد‬ ‫‌‌‬ ‫خطرآفرین باش��د‌‌‪ .‬د‌‌ر هر د‌‌و مد‌‌ل‪ ،‬شی‬

‫(مانند رنگ)‬ ‫‌‌‬ ‫ک��ه به صورت نازک و ورق��ه‌ای‬

‫را پید‌‌ایش ش��کاف د‌‌ر آن‌ه��ا و این مالک را‬

‫م��ورد نظر د‌‌ر حی��ن کاهش د‌‌م��ا و رطوبت‬ ‫‌‌‬

‫مقد‌‌ار اس��ت‪ .‬بنابراین‪ ،‬نوسانات رطوبت هوا‬

‫مورد‬ ‫‌‌‬ ‫این وس��یله‪ ،‬د‌‌امنه اطالع��ات آن‌ها د‌‌ر‬

‫مالک آس��یب‌پذیری اشیا د‌‌ر نوسانات مذکور‬

‫‌تواند به‌عنوان ضریب میزان انبساط ماد‌‌ه‬ ‫می ‌‌‬

‫انبس��اط چوب و د‌‌یگ��ر م��واد‌‌‪ ،‬به‌د‌‌لیل نوع‬

‫س��اختار ناهماهنگ است و به همین د‌‌لیل‪،‬‬

‫تاثیر نوس��انات د‌‌ما و رطوبت‪ ،‬بر انواع چوب‬

‫مواد‪،‬‬ ‫‌‌‬ ‫مقابل شک‌ها اس��ت‪ .‬افزایش انبساط‬

‫اند‌‌کی بزرگ‌تر می‌‌کند‪ .‬محققان بیان می‌کنند‬

‫شکاف‌های بسیار کوچک و قابل چشم‌پوشی‬

‫آسیب‌پذیرترند‪ .‬می‌توان گفت که تمام مواد‌‌ی‬ ‫چس��بیده‌اند‌‌‪ ،‬با شیی‬ ‫‌‌‬ ‫به س��طح جسم د‌‌یگر‬

‫محدود ش��ده‌اند که روی آن قرار گرفته‌ان ‌د و‬

‫به همین س��بب‪ ،‬د‌‌ارای آسیب‌پذیری بیشتر‬

‫مواد‬ ‫هستند‌‌‪ .‬به‌طورکلی‪ ،‬مصنوعات د‌‌ستی از ‌‌‬ ‫‌اند و میزان‬ ‫شده ‌‌‬ ‫مختلف و متنوعی س��اخته ‌‌‬

‫آسیب‌پذیری بخش‌های مختلف آن با یکد‌‌یگر‬

‫مانند چوب‬ ‫‌‌‬ ‫متفاوت اس��ت‪ .‬برخی اجس��ام‪،‬‬ ‫ی��ا کتاب‪ ،‬به خاطر س��اختار و هماهنگی که‬

‫د‌‌ارند‌‌‪ ،‬کمتر آس��یب‌پذیرند‌‌‪.‬برخی اشیا نیز به‬ ‫د‌‌لیل ویژگی ترکیبی آن‌ها‪ ،‬به صورت طبیعی‬

‫هستند‬ ‫‌‌‬ ‫خود‬ ‫د‌‌ارای نقاط پرفشاری د‌‌رون بد‌‌نه ‌‌‬ ‫وارد شد‌‌ن فشارهای خارجی اولین‬ ‫که د‌‌ر اثر ‌‌‬

‫خواهد بود‌‌‪ .‬میکالسکی‪،‬‬ ‫‌‌‬ ‫آس��یب از آن نقاط‬

‫(‪ )1996‬آسیب‌پذیری اشیای چوبی را به چهار‬ ‫د‌‌سته خیلی زیاد‌‌‪ ،‬زیاد‌‌‪ ،‬متوسط و کم تقسیم‬

‫جد‌‌ول (‪ )1‬طبقه‌بند‌‌ی اتاق‌های موزه‌ها و کتابخانه‌ها‬ ‫کلکسیون‬

‫غیرکلکسیون‬

‫آلوده‌کنند‌‌ه د‌‌اخلی (اصلی و پرخطر)‬ ‫منابع ‌‌‬

‫آلوده‌کنند‌‌ه د‌‌اخلی(بی‌خطر)‬ ‫منابع ‌‌‬

‫عد‌‌م د‌‌سترسی عموم‬

‫آزمایشگاه‌های حفظ مواد‌‌‪ ،‬اتاق‌های تعمیرات موزه‌ها‪ ،‬کلکسیون‌های مرطوب‬ ‫‌اند (د‌‌ر موزه‌های‬ ‫نشده ‌‌‬ ‫(تبخیرات الکلی حاصل از بطری‌هایی که به خوبی بسته ‌‌‬ ‫مواد طبیعی)‪ ،‬کلکسیون‌های مخصوص نگهد‌‌اری فیلم‌ها‪ ،‬عکس‌ها و حافظه‌های‬ ‫‌‌‬ ‫مغناطیسی (بخارات اسید‌‌استیکی)‬

‫توده‌های کتاب‬ ‫بسیاری از انباری‌ها‪ ،‬طاقچه‌ها و ‌‌‬ ‫د‌‌ر کتابخانه‌ها‬

‫د‌‌سترسی عموم‬

‫افراد (غیرمعمول و موقتی )‬ ‫اعمال حفاظتی د‌‌ر طول حضور ‌‌‬

‫راهروها و اتاق‌های مطالعه‬

‫عد‌‌م د‌‌سترسی عموم‬

‫اتاق‌هایی که د‌‌ر آن‌ها سیگار کشید‌‌ه می‌شود‌‌(غیرمعمول)‪.‬‬

‫اتاق‌ها و د‌‌فترهایی که د‌‌ر آن‌ها سیگار کشید‌‌ه‬ ‫نمی‌شود‪.‬‬

‫د‌‌سترسی عموم‬

‫کافه‌تریاها‪ ،‬اتاق‌های استراحت و فضاهایی که به کشید‌‌ن سیگار د‌‌ر آن‌ها توجهی‬ ‫نمی‌شود‪.‬‬

‫مکان‌های عمومی بد‌‌ون محیط‌های طبخ غذا یا‬ ‫سیگار کشید‌‌ن‬

‫عوام�ل افزایش عمر د‌‌ر آبکافت‪ ،‬تحلیل و از میان برد‌‌ن‬ ‫فس�اد‌‌های د‌‌ر حال تسریع و پوسید‌‌گی‌ها موثرند‌‌‪ .‬اولین‬ ‫عامل افزایش عمر‪ ،‬بر اساس تکرار مشاهد‌‌ات د‌‌ر اطالعات‬ ‫حاص�ل از تم�ام تحقیقات د‌‌رنظر گرفته ش�د‌‌ه اس�ت و‬ ‫د‌‌ومین آن‌ها نیز به عوامل زیاد‌‌ی از محیط وابسته است‌‌‪.‬‬ ‫‌‌ود رطوبت مد‌‌اوم برای‬ ‫خط نقطه‌چین نشان‌د‌‌هند‌‌ه محد ‌‌‬ ‫مواد فوتوگرافی (عکاس�ی)‪ ،‬فیلم‌ها (و بسیاری‬ ‫کاغذ‪‌‌ ،‬‬ ‫مواد ارگانیزمی) است‪.‬‬ ‫د‌‌یگر از ‌‌‬

‫‌‌اد‪ ،‬د‌‌ر‬ ‫(‪ )3‬قابل مش��اهده اس��ت‪ .‬تفاوت اعد ‌‌‬

‫هر خط‪ ،‬نشان‌د‌‌هند‌‌ه پراکند‌‌گی اطالعات د‌‌ر‬ ‫د‌‌سترس اس��ت‪ .‬اد‌‌امه خطوط نمود‌‌ار‪ ،‬برای‬ ‫‌‌رصد‪ ،‬نشان د‌‌اد‌‌ه شد‌‌ه است‬ ‫‌‌‬ ‫رطوبت زیر پنج د‬

‫که مقد‌‌ار پوسید‌‌گی شیمیایی ممکن است به‬ ‫باش��د یا ممکن است به صفر‬ ‫‌‌‬ ‫صفر میل کرد‌‌ه‬

‫میل نکرد‌‌ه باشد‌‌‪ .‬موسسه نیشیمورا (‪)1993‬‬

‫‪ EMC‬ثابت‬ ‫فت‬ ‫شر‬ ‫پی‬

‫نسبت رطوبت (به ازای هر یک کیلو گرم هوای خشک)‬

‫‪30‬‬

‫فهرس��تی از مقاومت‌ه��ای مختل��ف ان��واع‬ ‫‌کننده‌های گرافیکی د‌‌ر مقابل تغییرات‬ ‫ذخیره ‌‌‬

‫حجم رطوب��ت محیط ارایه کرد‌‌ه اس��ت‪ .‬د‌‌ر‬ ‫این فهرس��ت‪ ،‬د‌‌ر رطوبت‌های پایین‪ ،‬افزایش‬ ‫مواد د‌‌ید‌‌ه نمی‌شود؛ اما‬ ‫عمر زیاد‌‌ی برای این ‌‌‬ ‫جه��ت کلی این اطالعات‪ ،‬تا حد‌‌ود‌‌ی با مد‌‌ل‬

‫میکالسکی موافق است‪.‬‬

‫موسس��ه نیش��یمورا‪ ،‬هم‌اکن��ون نیز د‌‌ر‬

‫حال تهیه جد‌‌ولی اس��ت که حاوی اطالعات‬ ‫مواد آلی د‌‌ر موقعیت‬ ‫مربوط به میزان پاید‌‌اری ‌‌‬

‫(مانند‬ ‫‌‌‬ ‫مختلف د‌‌ر حضور عوامل فرس��ود‌‌گی‬

‫د‌‌ما‬

‫‌گراد و محتوای پنجاه د‌‌رصد‌‌ی‬ ‫تصویر (‪ )3‬عوامل افزایش عمر‪ ،‬د‌‌ر ارتباط با د‌‌مای بیست درجه سانتی ‌‌‬ ‫رطوبت محیط‬

‫می‌‌کند‪.‬‬

‫م��واد مختلف‪ ،‬به‌ویژه‬ ‫‌‌‬ ‫چگونگی عکس‌العمل‬

‫آسیب شیمیایی‬

‫فیلم‌های عکاس��ی و انواع کاغ��ذ‪ ،‬د‌‌ر مقابل‬

‫د‌‌مای هوای باال و میزان متوس��ط جذب‬

‫رطوبت محیط‪ ،‬باعث پوس��ید‌‌گی زود‌‌هنگام‬ ‫اجس��امی خواهد ش��د که از نظر ش��یمیایی‬ ‫‌‌ارند؛ به‌ویژه آرش��یوها‌‪ .‬پد‌‌ید‌‌ه هید‌‌رولیز‬ ‫ناپاید ‌‌‬ ‫اسید‌‌ی‪ ،‬شایع‌ترین عامل وارد‌‌کنند‌‌ه آسیب بر‬ ‫‌کننده‌های‬ ‫کاغذ‪ ،‬فیلم‌های عکاس��ی و ذخیره ‌‌‬ ‫مغناطیس��ی است‪ .‬د‌‌س��امبر (‪ ،)1995‬نوعی‬

‫د‌‌م��ا و رطوبت حاصل از سیس��تم‌های تهویه‬ ‫مطبوع‪ ،‬شبیه عکس‌العمل آن‌ها د‌‌ر مقابل د‌‌ما‬ ‫و رطوبت طبیعی محیط است‪ .‬اگرچه مقد‌‌ار‬ ‫عمر واقع��ی و چگونگی تاثیر‌پذیری اش��یایی‬ ‫‌کننده‌های‬ ‫مانند کاغ��ذ‪ ،‬نوار فیل��م و ذخیره ‌‌‬ ‫‌‌‬ ‫مغناطیسی مبحثی بسیار قابل بررسی است‪،‬‬ ‫واضح اس��ت که نگه��د‌‌اری این اش��یا‪ ،‬برای‬

‫عوامل اثرگذار بر نوشته‌های کاغذ) است‪.‬‬

‫میزان رطوبت بحرانی‬

‫برخ��ی از هید‌‌رات‌ه��ای معد‌‌ن��ی د‌‌ر‬

‫رطوبت‌های بس��یار زیاد‌‌‪ ،‬خشک یا به حالت‬

‫مایع د‌‌ر می‌آیند‌‌‪ .‬اش��یایی که د‌‌ر ترکیبشان از‬ ‫سنگ‌های متخلخل نمک‌د‌‌ار یا قطعات فلزی‬

‫استفاده‌شد‌‌ه یا اش��یای طبیعی با‬ ‫‌‌‬ ‫پوس��ید‌‌ه‬

‫قد‌‌مت تاریخی طوالن��ی‪ ،‬د‌‌ر چنین موقعیتی‬

‫م��واد معد‌‌نی د‌‌ر‬ ‫‌‌‬ ‫خواهد رفت‪ .‬برخی‬ ‫‌‌‬ ‫از بی��ن‬

‫مقاب��ل د‌‌رصد‌‌ه��ای به‌خصوص��ی از رطوبت‬

‫هوا آس��یب پذیرند‌‌‪ .‬سنگ چخماق که باعث‬ ‫ازبین‌رفتن اکثر فس��یل‌ها می‌شود‪ ،‬چنانچه‬

‫س��ال‌ها د‌‌ر موقعی��ت معمولی ات��اق‪ ،‬باعث‬

‫گیرد‪،‬‬ ‫‌‌‬ ‫‌‌رصد قرار‬ ‫د‌‌ر رطوبت بیش از ش��صت د ‌‌‬

‫و رطوبت محیط‪ ،‬س��رعت این تخریب بیشتر‬

‫خواه��د رفت‪ .‬برنز‪ ،‬که یکی از فلزات بس��یار‬ ‫‌‌‬

‫گرافیکی د‌‌ر مقابل تغییرات د‌‌ما و رطوبت د‌‌ر‬

‫مانند نوار فیلم و د‌‌یسک‌های مغناطیسی د‌‌ر‬ ‫‌‌‬

‫تصویر (‪ )3‬مشاهد‌‌ه می‌ش��ود‪ .‬خوشبختانه‪،‬‬

‫د‌‌م��ای پایین و هوای ک��م رطوبت‪ ،‬د‌‌ر تصویر‬

‫د‌‌چار پوس��ید‌‌گی ش��د‌‌ه که برای این کار‪ ،‬به‬

‫کرد که میزان‬ ‫ذخیره‌کنن��د‌‌ه گرافیکی اختراع ‌‌‬ ‫اثرگذاری نوسانات رطوبت و د‌‌ما بر آن بسیار‬ ‫بود و جه��ت طوالنی کرد‌‌ن عمر کتاب‌ها‬ ‫کم ‌‌‬ ‫مفید بود‌‌‪ .‬نمود‌‌ار میزان مقاومت یک ساختار‬ ‫‌‌‬

‫ازبین‌رفت��ن آن‌ها و د‌‌ر ص��ورت باالبود‌‌ن د‌‌ما‬

‫خ��ود را از د‌‌س��ت د‌‌اد‌‌ه و از بین‬ ‫‌‌‬ ‫اس��تحکام‬

‫‌کننده‌هایی‬ ‫خواهد بود‌‌‪ .‬افزایش عم��ر ذخیره ‌‌‬ ‫‌‌‬

‫مهم باستانی است‪ ،‬د‌‌ر موقعیت بسیار ویژه‌ای‬ ‫د‌‌رصد‌‌های ویژه‌ای از رطوبت هوا نیاز اس��ت‪.‬‬

‫‪31‬‬

‫این تفاوت د‌‌ر مقد‌‌ار رطوبت‪ ،‬نشان‌د‌‌هند‌‌ه آن‬

‫باشد که میزان رطوبت محیط‬ ‫‌‌‬ ‫آن‌قد‌‌ر طوالنی‬

‫مواد ثابت‬ ‫اس��ت که موقعیت ایمنی برای این ‌‌‬

‫حد مجاز خارج شود‌‌‪.‬‬ ‫از ‌‌‬

‫باید موقعیت‬ ‫نب��ود‌‌ه و برای نگهد‌‌اری آن‌ه��ا ‌‌‬ ‫ویژه‌ای فراهم کرد‌‌‪ .‬به‌طورکلی‪ ،‬می‌توان گفت‬ ‫‌‌رصد‪ ،‬برای‬ ‫‌‌‬ ‫که رطوبت بیشتر از هفتا ‌دو‌پنج د‬ ‫مواد زیان‌بار است‪.‬‬ ‫تمام ‌‌‬

‫زمان‌های واکنش مصنوعات‬

‫بسیاری از اشیا و مصنوعات د‌‌ر نوسانات‬

‫کوتاه‌م��د‌‌ت رطوب��ت‪ ،‬آس��یبی نمی‌بینن��د‌‌‪.‬‬ ‫بسیاری از اشیای موزه‌ها د‌‌ر نوسانات رطوبت‬ ‫انجامد آسیب‬ ‫‌‌‬ ‫که بیش از یک ساعت به طول‬ ‫می‌پذیرن��د‌‌‪ .‬از ای��ن‌رو‪ ،‬فعالیت‌ه��ای پانزده‬ ‫د‌‌قیقه‌ای سیستم‌های تهویه مطبوع‪ ،‬بر بیشتر‬

‫بعض��ی از اش��یا‪ ،‬زمانی‌ک��ه د‌‌ر موقعیت‬ ‫نامناس��ب قرار می‌گیرند‌‌‪ ،‬برای بروز تغییراتی‬ ‫چند‬ ‫وجود آمد‌‌ه‪ ،‬به ‌‌‬ ‫‌‌‬ ‫که احتماال د‌‌ر آن‌ها ب��ه‬ ‫روز وقت احتیاج د‌‌ارند‌‌‪ .‬زمان پاس��خ‌گویی به‬ ‫رطوبت هوا د‌‌ر اشیای چوبی مختلف د‌‌ر تصویر‬ ‫(‪ )4‬قابل مشاهده است‪ .‬تصویر(‪ ،)5‬اثر متقابل‬ ‫جریان هوا بر پوشش‌های چوبی و پارچه‌ای را‬ ‫نشان می‌د‌‌هد‌‌‪ .‬چنانچه قسمتی از شی تحت‬ ‫بررس��ی‪ ،‬توخالی و با هوای بیرون د‌‌ر ارتباط‬ ‫خواهد‬ ‫‌‌‬ ‫باش��د‌‌‪ ،‬میزان آس��یب‌پذیری افزایش‬ ‫یافت؛ زیرا زمان پاسخ‌گویی به تغییرات رطوبت‬ ‫از ماه‌ه��ا به روزها کاهش می‌یابد‌‌‪ .‬نوس��انات‬

‫نخواهد‬ ‫‌‌‬ ‫مصنوع��ات موزه‌ها تاثی��ر نامطلوبی‬

‫مانن��د تغیی��رات فصلی‪ ،‬بر‬ ‫‌‌‬ ‫طوالن��ی مد‌‌ت‪،‬‬

‫گذاش��ت؛ مگر آن‌که طول د‌‌وره این فعالیت‬

‫اش��یایی که اجزای آن سست هستند‪ ،‬آسیب‬

‫خواهد کرد‌‌‪.‬‬ ‫‌‌‬ ‫وارد‬ ‫‌‌‬

‫اطالعات مربوط به میزان قابلیت ارتجاعی‬

‫بسیاری از رنگ‌های اکرلیکی و روغنی‪ ،‬د‌‌ر اثر‬

‫عوامل زمان‪ ،‬د‌‌ما‪ ،‬رطوبت محیط و اطالعات‬ ‫مرب��وط ب��ه عکس‌العمل د‌‌و عنص��ر چوب و‬

‫‌‌هد‬ ‫رنگ‪ ،‬د‌‌ر موقعیت نوس��انی‪ ،‬نش��ان می‌د ‌‌‬ ‫ک��ه فش��ار حاصل از نی��روی معین��ی که د‌‌ر‬

‫وارد‬ ‫طول یک روز به‌طور پیوسته به یک شی ‌‌‬ ‫می‌شود تا حد ‌‌‬ ‫خواهد‬ ‫‌‌‬ ‫‌‌رصد کاهش‬ ‫‌‌ود پنجاه د ‌‌‬

‫یافت؛(چنانچه د‌‌ر رطوبت متعاد‌‌ل‪ ،‬د‌‌ر طول‬

‫وارد شود)‌‌‪ .‬بنابراین‪،‬‬ ‫چهار ماه به همان شی ‌‌‬ ‫تغییر بیست د‌‌رصد‌‌ی رطوبت هوا د‌‌ر یک د‌‌وره‬

‫چهار ماهه فصلی‪ ،‬فش��ار کمتری نس��بت به‬ ‫تغیی��ر ده د‌‌رصد‌‌ی رطوبت ه��وا د‌‌ر یک د‌‌وره‬

‫یک هفته ایست‪.‬‬

‫‌کننده‌های معلق د‌‌ر هوا‬ ‫آلوده ‌‌‬ ‫‌‌‬

‫موج��ود‬ ‫‌‌‬ ‫آلوده‌کنن��د‌‌ه‬ ‫از می��ان ه��زاران ‌‌‬

‫‌‌اد مح��د‌‌ود‌‌ی از آن‌ها برای‬ ‫د‌‌ر ه��وا‪ ،‬تنها تعد ‌‌‬

‫مورد نیاز جهت پاسخ نیمه کامل‬ ‫زمان ‌‌‬

‫کلکسیون موزه‌ها و آرش��یوها مضر شناخته‬ ‫‌کننده‌ها و برخی‬ ‫آلوده ‌‌‬ ‫شده‌اند‌‌‪ .‬اصلی‌ترین این ‌‌‬ ‫‌‌‬

‫مناب��ع آن‌ها د‌‌ر ج��د‌‌ول (‪ )2‬قابل مش��اهده‬

‫وجود‬ ‫‌‌‬ ‫اس��ت‪ .‬هید‌‌روکربن‌ه��ا و الکل‌های��ی‬ ‫‌‌ارند که ممکن اس��ت د‌‌ر زمینه‌های د‌‌یگری‬ ‫د ‌‌‬

‫مانند سالمتی انسان اهمیت زیاد‌‌ی د‌‌اشته و‬ ‫‌‌‬

‫همچنین برای کلکسیون‌ها نیز مضر نباشند‌‌‪.‬‬ ‫آلوده‌کنند‌‌ه‪،‬‬ ‫مواد ‌‌‬ ‫بیش��تر منابع خارجی این ‌‌‬

‫‌کننده‌های‬ ‫آلوده ‌‌‬ ‫فعالیت‌های صنعتی هستند‌‌‪‌‌ .‬‬

‫غیر‌ارگانیزمی‪ ،‬د‌‌ر گذشته‪ ،‬منبع اصلی آسیب‬

‫‌‌اد ضخامت بافت‬ ‫د‌‌ر امتد ‌‌‬

‫‌‌اد طول بافت‬ ‫د‌‌ر امتد ‌‌‬

‫محاسبه‌شد‌‌ه برای چوب نیمهسخت با د‌‌مای اتاق و تعییر ‪ 25‬تا ‪75‬د‌‌رصد‌‌ی رطوبت هوا‬ ‫پلی اتیلن (‪ 200‬میکرومتر)‬ ‫بسیاری از پوشش‌های رنگ‌های روغنی‬ ‫روعن جال یا رنگ غلیظ‬ ‫روغن جال یا رنگ با غلظت متوسط‬ ‫روغن جال رقیق‬ ‫یک الیه از هوای مالیم‬

‫مواد مصنوعی‬ ‫مواد چوبی – ‌‌‬ ‫تصویر (‪ )4‬زمان‌های پاسخ به عامل رطوبت – ‌‌‬

‫د‌‌ر بح��ث م��وزه‌د‌‌اری به حس��اب می‌آمد‌‌ند‌‌؛‬

‫اما افزایش مصرف س��وخت‌های پایه الکلی‪،‬‬ ‫‌کننده‌های‬ ‫آلوده ‌‌‬ ‫به‌طور فراوانی‪ ،‬باعث افزایش ‌‌‬

‫ارگانیزمی شد؛ به‌ویژه فرمالد‌‌ئید‌‌ها و اسید‌‌های‬

‫ارگانیزمی‪ .‬فعالیت‌های مربوط به زمین‌شناسی‬

‫سولفید‬ ‫‌‌‬ ‫و زیست‌شناسی نیز باعث آزاد‌‌سازی‬

‫‌‌هید‌‌روژن و آمونیاک است‪ .‬همچنین‪ ،‬صنعت‬ ‫کشاورزی‪ ،‬یکی از منابع اصلی توزیع ترکیبات‬

‫‪32‬‬

‫آمونیاک��ی اس��ت‪ .‬مصالح س��اختمانی نیز از‬ ‫مناب��ع توزیع ترکیبات کربونیل��ی ارگانیزمی‪،‬‬

‫مانند اسید‌‌های کربوکس��یلیک است؛ البته‬ ‫‌‌‬ ‫مورد نیاز جهت پاسخ نیمه کامل‬ ‫زمان ‌‌‬

‫تولید‬ ‫‌‌‬ ‫‌توانند از منابع‬ ‫‌‌‬ ‫خود کلکسیون‌ها نیز می‬ ‫‌‌‬ ‫‌کننده‌ها باشند‌‌‪ .‬کلکسیون‌هایی که د‌‌ارای‬ ‫آلوده ‌‌‬ ‫‌‌‬

‫هس��تند‬ ‫‌‌‬ ‫مواد چرب��ی‪ ،‬خز و ترکیبات چوبی‬ ‫‌‌‬ ‫‌توانند گازهای کم س��ولفید‌‌‪ ،‬آلد‌‌ئید‌‌ها‪،‬گاز‬ ‫‌‌‬ ‫می‬ ‫اسید‌‌های کربوکس��یلیک و اسید‌‌های چرب‬

‫‌توانند‬ ‫‌‌‬ ‫آزاد کنن��د‌‌‪ .‬ای��ن گازه��ا‪ ،‬می‬ ‫خ��ود ‌‌‬ ‫‌‌‬ ‫از‬

‫موجب تسریع فرس��ود‌‌گی مصنوعات د‌‌ستی‬ ‫کلکس��یون‌ها ش��وند‌‌‪ .‬اسید‌‌اس��تیک حاصل‬

‫از تجزی��ه نواره��ای فیلم نیز‪ ،‬مث��ال د‌‌یگری‬

‫است‪ .‬به‌طورکلی‪ ،‬می‌توان گفت که بیشترین‬ ‫گازهای د‌‌اخلی که مصنوعات کلکسیون‌ها را‬

‫اسید فرمیک‪،‬‬ ‫‌‌‬ ‫تهدید می‌کنند‪ ،‬اسید‌‌استیک‪،‬‬ ‫گازه��ا و ترکیبات آن‌ها هس��تند‌‌‪ .‬این گازها‪،‬‬

‫مواد چس��ب‌د‌‌ار‪ ،‬چوب و محصوالت چوبی‬ ‫از ‌‌‬ ‫س��ولفید نیز‪،‬‬ ‫‌‌‬ ‫خ��ارج می‌ش��ود‪ .‬گازهای کم‬

‫‌توانند از انواع پشم و ابریشم خارج شوند‌‌‪.‬‬ ‫‌‌‬ ‫می‬ ‫د‌‌ر حین عملیات س��اخت و س��از یا نو‌‌سازی‬ ‫زیاد گرد‌‌وغبار‬ ‫س��اختمان‌ها نیز‪ ،‬مقد‌‌ار بسیار ‌‌‬

‫تولید می‌ش��ود‪ .‬بس��ته ب��ه سیس��تم تهویه‬ ‫‌‌‬ ‫مطبوع موجود‌‌‪ ،‬میزان زیان این گرد‌‌وغبارها‪،‬‬

‫متفاوت است‪ .‬چسب‌ها‪ ،‬رنگ‌ها‪ ،‬پوشش‌ها و‬ ‫آلوده‌کنند‌‌ه را‬ ‫مواد ‌‌‬ ‫د‌‌رزگیرها‪ ،‬حجم زیاد‌‌ی از ‌‌‬ ‫تولید می‌کنند‪ .‬د‌‌ر اتاق‌ها و محوطه‌هایی که به‬ ‫‌‌‬ ‫خوبی تهویه نمی‌شوند‌‌‪ ،‬به‌علت موازنه بخشی‬ ‫مواد‬ ‫تولی��د این ‌‌‬ ‫‌‌‬ ‫از فش��ارهای موجود‌‌‪ ،‬حجم‬ ‫آلود‌‌ه تا د‌‌رصد‌‌ی کاهش می‌یابد‌‌‪ .‬خوشبختانه‪،‬‬ ‫د‌‌ر مکان‌هایی که به خوبی تهویه می‌ش��وند‌‌‪،‬‬ ‫مواد‬ ‫‌کنن��ده‌ای ک��ه از ‌‌‬ ‫‌‌‬ ‫آلوده‬ ‫حجم گازه��ای ‌‌‬ ‫‌یابد‬ ‫مرطوب آزاد‌‌ش��د‌‌ه‪ ،‬به سرعت کاهش می ‌‌‬ ‫اس��ید کربوکس��لیکی که از آلکلید‌‌‪،‬‬ ‫‌‌‬ ‫و میزان‬ ‫تولید می‌ش��ود‬ ‫‌‌‬ ‫رن��گ و پوش��ش‌‌های روغنی‬ ‫نیز‪ ،‬با س��رعت اند‌‌کی کمتر کاهش می‌یابد‌‌‪.‬‬ ‫گاهی اوقات‪ ،‬حتا پس از گذش��ت س��ال‌ها و‬

‫ترک عرضی (خالی)‬

‫مواد طبیعی)‬ ‫ترک عرضی (مملو از ‌‌‬

‫‌‌ود‬ ‫محاسبه شد‌‌ه برای ترک‌هایی با عمق ‪15‬میلی‌متر چوب و با پوشش خارجی به ضخامت حد ‌‌‬ ‫‪10‬میلی‌متر‬ ‫پلی اتیلن (‪ 200‬میکرومتر)‬ ‫بسیاری از پوشش‌های رنگ‌های روغنی‬ ‫روغن جال یا رنگ غلیظ‬ ‫روغن جال یا رنگ با غلظت متوسط‬ ‫روغن جال رقیق‬ ‫یک الیه از هوای مالیم‬

‫مواد د‌‌یگر د‌‌ر پاسخ‌گویی وجوه چوبی به موقعیت‬ ‫تصویر (‪ )5‬اثر متقابل رخنه هوا و پوشش روی چوب و ‌‌‬

‫وجود تهویه کامل‪ ،‬میزان گاز اس��ید‌‌ی مهم‬ ‫‌‌‬

‫آزاد می‌شود‪.‬‬ ‫است که توس��ط این پوشش‌‌ها ‌‌‬

‫سیستم‌های تهویه مطبوع که از هوای بیرون‬

‫اس��تفاد‌‌ه می‌کنند‪ ،‬بس��ته به کیفیت هوای‬

‫تولید گازهای مضر‬ ‫‌‌‬ ‫‌توانند از منابع‬ ‫‌‌‬ ‫بی��رون می‬

‫‌‌هد که گازهای‬ ‫باش��ند‌‌‪ .‬تحقیقات نشان می‌د ‌‌‬ ‫حاصل از احتراق‌‌ه��ای مختلف که د‌‌ر هوای‬

‫‌توانند به‌راحتی به د‌‌رون‬ ‫‌‌‬ ‫وجود د‌‌ارد‌‌‪ ،‬می‬ ‫‌‌‬ ‫بیرون‬

‫هر ساختمانی نفوذ کنند؛ حتا ساختمان‌های‬

‫د‌‌ارای سیس��تم تهوی��ه مطب��وع (ام��ا بد‌‌ون‬

‫ورود این گازها‪ ،‬حتا‬ ‫فیلتراسیون شیمیایی)‪‌‌ .‬‬ ‫به د‌‌رون موزه‌‌ها نیز مشاهد‌‌ه شد‌‌ه است‪.‬‬

‫آلوده‌کنند‌‌ه‌‌های‬ ‫بروز آسیب توس�ط ‌‌‬ ‫معلق د‌‌ر هوا‬ ‫تحقیقات آزمایشگاهی‪ ،‬اطالعات مهمی‬

‫آلوده‌کنند‌‌ه‌‌های‬ ‫د‌‌ر خصوص می��زان اثرگذاری ‌‌‬ ‫معلق د‌‌ر هوا بر اش��یای د‌‌اخل کلکس��یون‌‌ها‬ ‫موارد‪،‬‬ ‫‌‌‬ ‫فراهم کرد‌‌ه است‪ .‬بروز آسیب د‌‌ر این‌گونه‬ ‫‌‌د است‪.‬‬ ‫حاصل مجموع تاثیر پارامترهای متعد ‌‌‬ ‫آلوده‌کنند‌‌ه‪ ،‬زیان‌آور‬ ‫زیاد یک نوع ‌‌‬ ‫حجم بسیار ‌‌‬ ‫است؛ حتا د‌‌رصورتی‌که بقیه شرایط‪ ،‬طبیعی‬ ‫آلوده‌کنند‌‌ه‌‌ها‬ ‫باشند‌‌‪ .‬هنگامی‌‌که انواع مختلف ‌‌‬ ‫فعالیتند و د‌‌ما‪ ،‬رطوبت و نور‬ ‫‌‌‬ ‫با هم د‌‌ر ح��ال‬ ‫فرآیند کهنه و پوسید‌‌ه‬ ‫‌‌‬ ‫زیاد اس��ت‪،‬‬ ‫محیط نیز ‌‌‬ ‫شد‌‌ن با سرعت بیشتری انجام می‌شود‪ .‬فرهنگ‬ ‫ارزشمند نیز‬ ‫‌‌‬ ‫قد‌‌یمی رفتار و نگهد‌‌اری اش��یای‬ ‫‌‌ید‬ ‫بد تاثیرات ش��یمیایی را تش��د ‌‌‬ ‫‌تواند اثر ‌‌‬ ‫می ‌‌‬ ‫آلوده‌کنند‌‌ه‌‌های معلق‬ ‫کند‌‌‪ .‬شیوه‌‌های کنترل ‌‌‬ ‫د‌‌ر ه��وا‪ ،‬اتاق و محیط‌‌های بس��ته مختلف را‬ ‫وارد‬ ‫د‌‌ر کتاب برکروف می‌توان یافت‪ .‬خسارات ‌‌‬

‫‪33‬‬

‫ش��ده بر مصنوعات هنری‪ ،‬اغلب ترمیم‌ناپذیر‬ ‫مواد ارگانیزمی‬ ‫هستند‌‌‪ .‬خسارات وارد‌‌شده بر ‌‌‬ ‫(مانند کاغذ و پارچه) ممکن اس��ت د‌‌ر ظاهر‬ ‫‌‌‬ ‫د‌‌ید‌‌ه نشود؛ به‌خصوص‪ ،‬زمانی‌که برای مد‌‌ت‬ ‫باشند‌‪.‬‬ ‫‌‌‬ ‫کوتاهی د‌‌ر معرض هوای بس��یار آلود‌‌ه‬ ‫خواهد‬ ‫‌‌‬ ‫ام��ا باعث فرس��ود‌‌گی زود‌‌رس آن‌ه��ا‬ ‫شد‌‌‪ .‬ماهیت ماد‌‌ی فیلم‌‌ها نیز به شکلی است‬ ‫خواهد‬ ‫‌‌‬ ‫که باعث واکنش مجاورت��ی آن با هوا‬ ‫ش��د‌‌‪ .‬بس��یاری از فیلم‌‌های نیترات سلولزی‬ ‫که د‌‌ر آرش��یو هستند‌‌‪ ،‬پس از گذشت مد‌‌تی‪،‬‬ ‫خواهند ش��د‌‌‪ .‬به‌ویژه د‌‌ر‬ ‫‌‌‬ ‫بس��یار آس��یب‌پذیر‬ ‫آلوده‌کنند‌‌ه معلق د‌‌ر هوا‬ ‫جد‌‌ول (‪ )2‬عناصر ‌‌‬ ‫نوع ماده‬

‫کاربرد‬

‫آمین‌ها (‪)RNR‬‬

‫چس�ب سیلیکونی آلکالین‪ ،‬بتون‪ ،‬محلول‌های چس�بناک‪ ،‬رنگ‌ها‪ ،‬محصوالت پاک‌کنند‌‌ه‪ ،‬فضوالت حیوانات‪ ،‬کود‌‌ و مواد‌‌ شیمیایی غیرآلی‬ ‫و فعالیت‌های باکتریایی روی زمین‬

‫آلد‌‌ئید‌‌ه�ا (‪ )RCOH‬و‬ ‫اس�ید‌‌های کربوکس�یلیک‬ ‫(‪)RCOOH‬‬

‫اس�تالد‌‌ئید‌‌‌(‪ ،)CHCOH‬نم�ک جوهرس�رکه‪ ،‬محصوالت س�اختمانی چوب�ی‪ ،‬فرمالد‌‌ئید‌‌ه�ا (‪ )HCOH‬م�واد‌‌ ض ‌‌د قارچ د‌‌رون چس�ب‌های‬ ‫امولوسیونی‪ ،‬چراغ‌های خوراک‌پزی و مشعل‌ها‪ ،‬کلکسیون‌های مرطوب تاریخی و طبیعی‪ ،‬تخلیص‌کنن ‌‌ده‌های گاز ازن‪ ،‬محصوالت چسبی‬ ‫اوره‌د‌‌ار‪ ،‬اگزوز اتومبیل‪ ،‬د‌‌و ‌‌د سیگار ود‌‌یگر اقراق‌ها‬ ‫اسید‌‌های کربوکس�یلیک‪ :‬اسید‌‌استیک‪ ،‬چسب س�یلیکونی اس�ید‌‌ی‪ ،‬تجزیه مواد‌‌ ارگانیزمی‪ ،‬متابولیسم انس�ان‪ ،‬آلود‌‌گی میکروبیولوژیکی‬ ‫فیلترهای تهویه مطبوع‪ ،‬رنگ‌‌های روغنی‪ ،‬مواد‌‌ مریی‌کنند‌‌ه عکس‪ ،‬اسید‌‌ فرمیک‪ ،‬محصوالت چوبی‬ ‫اس�ید‌‌های چرب‪ :‬ش�مع‌‌های روشنایی‪ ،‬آش�پزی‪ ،‬متابولیسم انسان‪ ،‬مش�مع‪ ،‬اش�یای ساخته‌ش�د‌‌ه از اعضای حیوانات‪ ،‬رنگ‌‌های روغنی‪،‬‬ ‫پوست‪ ،‬محصوالت چوبی وکاغذی‪ ،‬د‌‌ود‌‌کش اتومبیل‬

‫اکسید‌‌ نیتروژن (‪)NO‬‬

‫مونوکس�ید‌‌ نیتروژن‪ ،‬کود‌‌های کش�اورزی‪ ،‬احتراق س�وخت اتومبیل‌‌ها و هر نوع وسیله س�وخت مایع‪ ،‬گرم‌کن‌‌های گازی‪ ،‬رعد‌‌وبرق‪ ،‬پد‌‌ید‌‌ه‬ ‫مه‌د‌‌و ‌‌د فتوشیمیایی‬ ‫د‌‌ی اکسید‌‌ نیتروژن‪ :‬تجزیه سلولز نیتراتی و منابعی مانند‌‌ مونوکسی ‌‌د نیتروژن‬

‫سولفور اکسید‌‌ش�د‌‌ه (‪ SO‬یا‬ ‫‪)S‬‬

‫تجزیه مواد‌‌ سولفورد‌‌ار و سوخت فسیلی حاوی سولفور‬

‫ازن (‪)O3‬‬

‫قوس الکتریک�ی‪ ،‬تصفیه‌کنند‌‌ه‌‌های الکترونیکی هوا‪ ،‬سیس�تم‌های فیلتراس�یون الکترواس�تاتیکی‪ ،‬پرینترهای لیزری‪ ،‬ماش�ین فوتوکپی‪،‬‬ ‫رعد‌‌وبرق و پد‌‌ید‌‌ه م ‌هد‌‌ود‌‌ فوتوشیمیایی‬

‫ذرات معلق‬

‫کلی‪ :‬مرطوب‌کنند‌‌ه‌‌های پاش�ید‌‌نی‪ ،‬شمع‌‌های روشنایی‪ ،‬آش�پزی‪ ،‬پرینترهای لیزری‪ ،‬قوطی‌‌های اسپری‪ ،‬ذرات معلق جد‌‌اشد‌‌ه از لباس‌ها‪،‬‬ ‫فرش‌‌ها‬ ‫نمک‌‌های آمونیومی (سولفات آمونیوم) واکنش آمونیاک و د‌‌ی‌ اکسید‌‌ گوگر ‌‌د یا د‌‌ی اکسی ‌‌د نیتروژن‬

‫پروکسید‌‌ (‪)ROOR‬‬

‫پروکسید‌‌ هید‌‌روژن‪ :‬تجزیه مواد‌‌ و اشیا ارگانیزمی‪ ،‬مانند‌‌ محصوالت چوبی‪ ،‬فعالیت‌های میکروارگانیزمی و رنگ‌‌های چرب‬ ‫گازهای کم سولفور‪ :‬د‌‌ی سولفید‌‌ کربن‬ ‫‪:SC2‬چسب‌‌های پلی سولفید‌‌ی‪ ،‬رشد‌‌ قارچ‌ها‪ ،‬خاک‌‌ها و مرد‌‌اب‌‌ها‬ ‫ک زمین‌‌های مرطوب‪ ،‬اکسید‌‌اس�یون د‌‌ی‌س�ولفید‌‌‬ ‫س�ولفی ‌‌د کربونیل ‪ :OCS‬تجزیه پش�م‪ ،‬س�وخت ذغال‌س�نگ‪ ،‬س�واحل اقیانوس�ی‪ ،‬خا ‌‌‬ ‫کربونیل‪.‬‬ ‫س�ولفید‌‌ هید‌‌روژن‪ :H2S :‬جوش�کاری‪ ،‬مواد‌‌ معد‌‌نی د‌‌ارای سنگ چخماق‪ ،‬موا ‌‌د د‌‌ارای باکتری‌‌های کم‌س�ولفور د‌‌ر مکان‌‌های اشباع‌شد‌‌ه از‬ ‫آب‪ ،‬سوخت‌‌های فسیلی و ذغال‌سنگ و صنعت نفت‪.‬‬

‫‪34‬‬

‫سیس��تم‌های تهویه مطبوع جذب نمی‌کنند‌‌‪.‬‬

‫ای��ن ذرات‪ ،‬به‌ط��ور کامل‪ ،‬س��طوح افقی را‬ ‫پوشاند‌‌ه و به روی سطوح عمود‌‌ی نزد‌‌یک کف‬

‫‌نشیند و گاهی با چشم غیرمسلح‪ ،‬قابل‬ ‫‌‌‬ ‫نیز می‬ ‫مشاهده هستند‌‌‪.‬‬

‫ی��ون و بریمبل��ی کام‪ ،‬موفق به کش��ف‬

‫افراد از اطراف‪ ،‬اش��یا و‬ ‫رابطه‌ای میان فاصله ‌‌‬ ‫میزان آلود‌‌گی س��طوح به روش فوق ش��د‌‌ند‌‌‪.‬‬ ‫‌‌ید این ذرات‪ ،‬مربوط به کاهش‬ ‫بیش��ترین تهد ‌‌‬ ‫براقی��ت و د‌‌ر نتیجه کاهش زیبایی اش��یا د‌‌ر‬

‫موزه‌هاس��ت‪ .‬ذرات بس��یار ریز‪ ،‬به‌طور کامل‬

‫توس��ط فیلتر‌‌های سیستم‌های تهویه مطبوع‬ ‫ج��ذب نمی‌ش��وند‌‌‪ .‬د‌‌ود‌‌ه از رایج‌تری��ن ذرات‬

‫ابعاد اس��ت‪ .‬این ذره به راحتی از هوا‬ ‫د‌‌ر این ‌‌‬ ‫حذف‌نشد‌‌ه و به‌وس��یله ذرات پر انرژی معلق‬

‫مقابل حرارت و انفجار‪ ،‬تنها راه شناخته‌شد‌‌ه‬ ‫ب��رای مقابله با این مش��کل‪ ،‬ذخیره آن‌ها د‌‌ر‬ ‫سرد‌‌خانه‌‌های مخصوص است‪ .‬مجسمه‌‌های‬ ‫نیترات سلولزی نیز به سرعت د‌‌چار فرسود‌‌گی‬ ‫می‌ش��وند‌‌‪ .‬این فرس��ود‌‌گی‪ ،‬د‌‌ر بس��یاری از‬ ‫موارد‌‌‪ ،‬حاصل اثر کاتالیزوی سولفات استرهای‬ ‫اس��ید نیتریک‬ ‫‌‌‬ ‫تولید با‬ ‫‌‌‬ ‫باقی‌مان��د‌‌ه از زم��ان‬ ‫است‪ .‬همچنین‪ ،‬فیلم‌‌های نیترات سلولزی‪،‬‬ ‫هس��تند؛ اما‬ ‫‌‌‬ ‫از لحاظ ش��یمیایی ناپاید‌‌ار نیز‬ ‫قابلیت انفجار یا آتش‌س��وزی ند‌‌ارند‌‌‪ .‬آن‌ها د‌‌ر‬ ‫طول زمان‪ ،‬با استفاد‌‌ه از کاتالیزورهای د‌‌رونی‬ ‫تولید می‌کنند‪.‬‬ ‫‌‌‬ ‫خود تجزیه‌شد‌‌ه و اسید‌‌استیک‬ ‫‌‌‬ ‫مقد‌‌ار اسید‌‌استیک تولید‌‌شد‌‌ه به این روش‪ ،‬از‬

‫مواد‬ ‫اسید فرمیک‪ ،‬پرخطرترین ‌‌‬ ‫‌‌‬ ‫اسید‌‌استیک و‬ ‫برای موزه‌‌ها هستند‌‌‪ .‬برای یک حجم معین از‬

‫‌‌اد ذرات کربونیلی ارگانیزمی‬ ‫هوا‪ ،‬هنگامی‌‌که تعد ‌‌‬

‫‌‌د بیش��تر شود‌‌‪ ،‬برای بعضی‬ ‫از یک میلیون عد ‌‌‬ ‫مانند س��نگ آهک‪ ،‬صرف‬ ‫‌‌‬ ‫مواد کلس��یمی‬ ‫از ‌‌‬ ‫برخی س��رامیک‌‌ها زیان‌آور اس��ت‪ .‬ترکیبات‬

‫سولفید هید‌‌روژن وکربونیل‬ ‫‌‌‬ ‫مانند‬ ‫‌‌‬ ‫‌سولفید‪،‬‬ ‫‌‌‬ ‫کم‬ ‫سولفید حتا د‌‌ر حجم بسیار کم‪( ،‬برای مثال‬ ‫‌‌‬

‫چند نانوگ��رم د‌‌ر مترمکعب) زیان‌آور اس��ت‪.‬‬ ‫‌‌‬

‫سولفید هید‌‌روژن‬ ‫‌‌‬ ‫تولید‬ ‫‌‌‬ ‫خوش��بختانه‪ ،‬منابع‬ ‫آلوده‌کنند‌‌ه‬ ‫س��ولفید از منابع ذرات ‌‌‬ ‫‌‌‬ ‫وکربونیل‬

‫ارگانیزمی کربونیلی کمتر اس��ت‪ .‬یکی د‌‌یگر از‬

‫منابع اصلی تهد‌‌ید‌‌‪ ،‬ذرات آزاد‌‌ش��د‌‌ه از سطوح‬ ‫هس��تند‌‌‪ .‬ذرات بزرگ (بزرگ‌تر یا مس��اوی با‬

‫هر منبع توزیع اسید‌‌استیک احتمالی د‌‌یگری‬

‫‪10‬میکرومتر) که از طریق مد‌‌خل‌‌های ورود‌‌ی‬

‫خود فیلم بلکه برای تمام‬ ‫پد‌‌ید‌‌ه‪ ،‬نه تنها برای ‌‌‬

‫فیلترهای مخصوص‪ ،‬از هوا جد‌‌ا می‌ش��وند‌‌‪.‬‬

‫خطرناک است‪ .‬بنابراین‪ ،‬انتخاب روش صحیح‬

‫د‌‌یگر از منابع اصلی توزیع ذرات مضر هستند‌‌‪.‬‬

‫مانند فرمالد‌‌ئید‌‌‪،‬‬ ‫‌‌‬ ‫ذرات کربونیل��ی ارگانیزمی‪،‬‬

‫توزیع این ذرات هستند‌‌‪ .‬معموال این ذرات را‬

‫د‌‌ر موزه‌‌ها بیش��تر اس��ت‪ .‬به این ترتیب‪ ،‬این‬

‫‌شوند‪ ،‬معموال به‌وسیله‬ ‫‌‌‬ ‫وارد ساختمان می‬ ‫هوا ‌‌‬

‫اسید و بخار آن د‌‌ر موزه‌ها‪،‬‬ ‫‌‌‬ ‫اشیای حساس به‬

‫د‌‌ر این میان‪ ،‬بازد‌‌ید‌‌کنن��د‌‌گان موزه‌‌ها‪ ،‬یکی‬

‫نگهد‌‌اری این فیلم‌‌ها بس��یار ضروری اس��ت‪.‬‬

‫کفش‌ها‪ ،‬لباس‌ها و هوای اطراف آن‌ها از منابع‬

‫‌‌ید هوا فعال‌تر‬ ‫د‌‌ر هوا و جریان‌‌های نس��بتا شد ‌‌‬ ‫می‌ش��ود‪ .‬ذرات کوچک‌تر ب��ه راحتی د‌‌ر تمام‬ ‫س��طوح افقی ‪،‬عمود‌‌ی وس��طوح ش��یب‌د‌‌ار‬

‫‌توانند‬ ‫‌‌‬ ‫می‌نشینند‌‌‪ .‬ذرات بس��یار ریز د‌‌ود‌‌ه می‬ ‫اصلی‌ترین علت آلود‌‌گی اجسامی مثل پرد‌‌ه‌‌ها‬ ‫و حاش��یه کت��ب باش��ند‌‌‪.‬گیلوکی (‪ )1990‬و‬

‫تولید و محل‬ ‫‌‌‬ ‫نظروف (‪ 1990‬تا ‪ ،)1993‬منبع‬ ‫چند موزه (د‌‌ر جنوب‬ ‫تمرکز ذرات معلق را د‌‌ر ‌‌‬ ‫کالیفرونیا) بررس��ی کردند‌‌‪ .‬آن‌ها حجم ذرات‬ ‫چند خانه‬ ‫جد‌‌اش��د‌‌ه از س��طوح مختل��ف د‌‌ر ‌‌‬ ‫چند موزه با سیستم فیلتراسیون و‬ ‫قد‌‌یمی و ‌‌‬ ‫تهویه معمولی را مشخص کردند‌‌‪ .‬آن‌ها مقد‌‌ار‬ ‫مورد نیاز برای انباش��ته شد‌‌ن ذرات به‬ ‫‌‌‬ ‫زمان‬ ‫روی س��طوح مختلف را بررس��ی کردند تا د‌‌ر‬ ‫محیط‌‌های متفاوت با چش��م غیرمسلح قابل‬ ‫مشاهده باشد‌‌‪ .‬سرانجام‪ ،‬د‌‌ر سال ‪ 2007‬بالن‬ ‫وجود ذرات بسیار ریز‬ ‫‌‌‬ ‫کرد که مش��اهد‌‌ه‬ ‫ثابت ‌‌‬ ‫هنگامی امکان‌پذیر‬ ‫‌‌‬ ‫مانند د‌‌ود‌‌ه‪ ،‬تنها‬ ‫‌‌‬ ‫و سیاه‪،‬‬ ‫اس��ت که حجم آن‌ها آن هم بر روی س��طوح‬ ‫‌‌رصد بیش��تر می‌ش��ود‪.‬‬ ‫س��فید رنگ از ‪ 2.6‬د ‌‌‬ ‫‌‌‬ ‫این مقد‌‌ار‪12 ،‬مرتبه از میزان معرفی‌ش��د‌‌ه د‌‌ر‬

‫‪35‬‬

‫جد‌‌ول (‪ )3‬محدوده دما و رطوبت نسبی برای موزه‌ها‪ ،‬کتابخانه‌ها و آرشیوها‬ ‫نوع‬

‫بیشترین نوسانات د‌‌ر رطوبت و د‌‌ما د‌‌ر محیط تحت کنترل‬

‫کارکرد‬ ‫‌‌‬ ‫د‌‌رجه معین‬ ‫سیستم با متوسط‬ ‫سالیانه آن‌ها‬

‫رشد کنترل‬ ‫‌‌‬

‫نوسانات کوتاه‌مد‌‌ت به‬ ‫اضافه تغییرات د‌‌مای‬ ‫محیط‬

‫کاهش یا افزایش‬ ‫‪5‬د‌‌رصد‌‌ی رطوبت‬ ‫کنترل د‌‌قیق بد‌‌ون‬ ‫تنظیمات فصلی (‪ )A‬به‌عالوه ‪2‬د‌‌رجه تغییر‬ ‫د‌‌ما‬

‫کنترل د‌‌قیق یکی از‬ ‫د‌‌و عامل رطوبت و‬ ‫تغییر د‌‌ما‬

‫کاهش یا افزایش‬ ‫‪5‬د‌‌رصد‌‌ی رطوبت‬ ‫به‌عالوه ‪2‬د‌‌رجه تغییر‬ ‫د‌‌ما‬ ‫کاهش یا افزایش‬ ‫‪5‬د‌‌رصد‌‌ی رطوبت‬ ‫به‌عالوه ‪2‬د‌‌رجه تغییر‬ ‫د‌‌ما‬

‫فواید و مضرات کلکسیون‌ها‬ ‫‌‌‬

‫تنظیمات فصلی‬ ‫سیستم‬

‫خطر بروز خسارت فیزیکی برای بیشتر انواع مصنوعات‬ ‫وجود ند‌‌ارد‌‌؛ د‌‌رصورتی‌که میزان رطوبت‬ ‫‌‌‬ ‫و پوشش‌‌ها‬ ‫رطوبت محیط بد‌‌ون‬ ‫تغییر است‪.‬‬ ‫‌‌‬ ‫مواد معد‌‌نی و‬ ‫باشد‪ ،‬برخی از ‌‌‬ ‫‌‌‬ ‫‌‌رصد بیشتر‬ ‫موجود از ‪50‬د ‌‌‬ ‫بعضی از فلزات ممکن است د‌‌چار پوسید‌‌گی شوند‌‌‪.‬‬ ‫برای رطوبت‌‌های‬ ‫‌‌رصد‬ ‫بیشتر از ‪10‬د ‌‌‬ ‫وکمتر از آن‬

‫خطر اند‌‌ک بروز خسارات فیزیکی برای مصنوعات بسیار‬ ‫وجود د‌‌ارد‌‌‪ .‬اشیایی که از لحاظ شیمیایی پاید‌‌ار‬ ‫‌‌‬ ‫حساس‬ ‫نیستند‪ ،‬ممکن است د‌‌ر طوالنی‌مد‌‌ت د‌‌چار فرسود‌‌گی و‬ ‫‌‌‬ ‫ازبین‌رفتن شوند‌‌‪.‬‬ ‫رطوبت محیط بد‌‌ون‬ ‫تغییرات‬

‫‌‌رصد‬ ‫رطوبت ‪ 50‬د ‌‌‬ ‫موزه‌‌های کلی‪،‬گالری‌‌های‬ ‫(یا مقد‌‌ار متوسط‬ ‫هنری‪ ،‬کتابخانه‌‌ها و‬ ‫سالیانه آن برای‬ ‫آرشیوها‪ ،‬اتاق‌‌هایی که‬ ‫خطربینی به‌روز خسارات فیزیکی‪ ،‬برای مصنوعات بسیار‬ ‫د‌‌ارای کلکسیون‌‌هایی با کلکسیون‌‌های د‌‌ایمی)‬ ‫وجود د‌‌ارد‌‌؛ همچنین این خطر اند‌‌کی برای‬ ‫‌‌‬ ‫تغییرات رطوبت بیشتر حساس‬ ‫سیستم‌هایی که د‌‌مای‬ ‫اشیای پاید‌‌ار از لحاظ‬ ‫کاهش یا افزایش‬ ‫بیشتر پوشش‌ها‪ ،‬عکس‌ها‪ ،‬برخی مصنوعات ویژه و‬ ‫‌‌رصد‬ ‫یا کمتر از ‪‌10‬د ‌‌‬ ‫محیط را بین ‪ 15‬تا کنترل د‌‌قیق تغییرات‬ ‫شیمیایی هستند‌‌؛‬ ‫‪5‬د‌‌رصد‌‌ی رطوبت‬ ‫است و تغییر د‌‌ما‬ ‫وجود د‌‌ارد‌‌‪ .‬همچنین‪ ،‬اشیایی که از لحاظ‬ ‫‌‌‬ ‫کتاب‌‌ها نیز‬ ‫‌گراد د‌‌ما با توجه به کاهش‬ ‫مخصوصا اشیای حساس به ‪25‬د‌‌رجه‌سانتی ‌‌‬ ‫به‌عالوه ‪2‬د‌‌رجه تغییر ‪10‬د‌‌رجه است‌‌؛ اما شیمیایی پاید‌‌ار نیستند‌‌‪ ،‬ممکن است د‌‌ر طوالنی‌مد‌‌ت‬ ‫د‌‌ما د‌‌ر زمستان‬ ‫آسیب‌‌های فیزیکی‬ ‫نگه می‌د‌‌ارند‌‌‪.‬‬ ‫شوند؛ اما د‌‌رصورتی‌که‬ ‫‌‌‬ ‫د‌‌چار فرسود‌‌گی و ازبین‌رفتن‬ ‫نه بیش از ‪ 30‬د‌‌رجه‬ ‫د‌‌ما‬ ‫‌گراد‬ ‫د‌‌مای محیط به‌طور پیوسته د‌‌ر ‪30‬د‌‌رجه‌سانتی ‌‌‬ ‫سانتی‌گراد‌‌‪.‬‬ ‫‌یابد‪.‬‬ ‫باشد‪ ،‬این خطر کاهش می ‌‌‬ ‫‌‌‬

‫آرشیو‌ها و کتابخانه‌ها‬

‫جلوگیری از رطوبت‬ ‫هوا‬

‫‌‌رصد است‬ ‫رطوبت زیر ‪75‬د ‌‌‬

‫به‌د‌‌لیل رطوبت کم محیط‪ ،‬خطر بروز خسارات فیزیکی‬ ‫وجود د‌‌ارد‌‌؛‬ ‫‌‌‬ ‫ناگهانی و فشرد‌‌ه برای بیشتر مصنوعات‬ ‫اما باعث از ریخت‌افتاد‌‌ن شی و تشکیل سطوح مختلف‬ ‫رشد قارچ و خورد‌‌گی‬ ‫نخواهد شد‌‌‪ .‬ضمنا‪‌‌ ،‬‬ ‫‌‌‬ ‫رطوبت بر آن‬ ‫نخواهد افتاد‌‌‪.‬‬ ‫‌‌‬ ‫زود‌‌رس نیز اتفاق‬

‫نگهد‌‌اری د‌‌ر سرما‬

‫محل نگهداری مواد‬ ‫شیمیایی ناپایدار‬ ‫نگهد‌‌اری د‌‌ر د‌‌مای‬ ‫پایین‬ ‫محل نگهداری فلزات خاص‬

‫جلوگیری از تمام‬ ‫تهد‌‌ید‌‌ات جد‌‌ی‬

‫‌‌رصد است و‬ ‫رطوبت محیط بین ‪ 25‬تا ‪75‬د ‌‌‬ ‫سیستم د‌‌ر تمام سال‪ ،‬مد‌‌ام فعال است و‬ ‫‌گراد‬ ‫د‌‌مای آن به‌ند‌رت باالی ‪ 30‬د‌‌رجه سانتی ‌‌‬ ‫است‪.‬‬

‫زیاد بروز خسارت فیزیکی برای مصنوعات بسیار‬ ‫خطر ‌‌‬ ‫وجود د‌‌ارد‌‌‪.‬د‌‌ر این موقعیت‪ ،‬پوشش‌ها‪ ،‬برخی‬ ‫‌‌‬ ‫حساس‬ ‫کتا ب‌ها‪ ،‬برخی مصنوعات ویژه و عکس‌‌ها نیز د‌‌ر‬ ‫معرض خطر کامل هستند‌‌‪.‬‬

‫کاهش یا افزایش ‪10‬د‌‌رصد‌‌ی رطوبت به‌عالوه ‪2‬د‌‌رجه تغییر د‌‌ما‬

‫اشیایی که از لحاظ شیمیایی ناپاید‌‌ارند‌‌‪ ،‬ممکن است‬ ‫پس از گذشت ‪1000‬سال‪ ،‬د‌‌ر این موقعیت از بین‬ ‫بروند‌‌‪ .‬آرشیوها‪ ،‬کتب و نسخ نوشته‪ ،‬د‌‌رصورتی‌که به‬ ‫خوبی حفاظت شوند‌‌‪ ،‬نوسانات رطوبت کوتاه‌تر از یک‬ ‫ماه‪ ،‬د‌‌ر این موقعیت‪ ،‬به آرشیوها کتب و نسخ نوشته‪،‬که‬ ‫نخواهد گذاشت‪.‬‬ ‫‌‌‬ ‫به خوبی حفاظت می‌شوند‌‌‪ ،‬تاثیری‬

‫‌‌ارند‪ ،‬د‌‌ر این موقعیت‬ ‫اشیایی که از لحاظ شیمیایی ناپاید ‌‌‬ ‫‌توانند برای یک قرن یا بیشترسالم بمانند‌‌‪.‬‬ ‫‌‌‬ ‫حتا در‌صورتی که آرشیو‪ ،‬تنها در فصل زمستان استفاده شود‪ ،‬تا زمانی به راحتی می‬ ‫کتب و کاغذ‌‌ها د‌‌ر این موقعیت نیز عکس‌العمل‬ ‫که فضای داخل مرطوب نباشد‪ ،‬مشکلی ایجاد نخواهد شد‪.‬‬ ‫قابل‌توجهی به نوسانات نشان نمی‌د‌‌هند‌‌‪.‬‬

‫اتاق بدون رطوبت‬

‫رطوبت نسبی نباید از ‪30‬درصد بیشتر شود‪.‬‬

‫س��ال ‪ 1976‬بزرگ‌تر است‪ .‬بعضی از تغییرات‬

‫‌کننده‌ای‪ ،‬به مرور زمان‬ ‫آلوده ‌‌‬ ‫مواد ‌‌‬ ‫کاتالیزور یا ‌‌‬

‫آزاد‬ ‫گفت که ذرات س��طوح اشیا که د‌‌ر هوای ‌‌‬

‫شیمیایی د‌‌ر س��طح اجسام‪ ،‬مربوط به جذب‬

‫د‌‌چار فرس��ود‌‌گی می‌شوند‌‌‪ .‬به‌وسیله مشاهد‌‌ه‬

‫‌توانند موجب تسریع پوسید‌‌گی‬ ‫‌‌‬ ‫هس��تند‪ ،‬می‬ ‫‌‌‬

‫این ذرات معلق اس��ت‪ .‬ش��ایان ذکر است که‬

‫ل پوس��ید‌‌گی‬ ‫رفتار نیترات‌‌های حل‌پذیر و قاب ‌‬

‫برخی آلیاژها یا ازبین‌رفتن بافت‌‌های سلولزی‬

‫برخ��ی از اش��یای تاریخی‪ ،‬ب��د‌‌ون هیچ نوع‬

‫مانند آلیاژ مس��ی‪ ،‬می‌توان‬ ‫‌‌‬ ‫آلیاژهای فل��زی‬

‫شوند‌‌‪.‬‬

‫‪36‬‬

‫جد‌‌ول (‪ )4‬دسته‌بندی ساختمان‌ها از نظر وضعیت کنترل فضای داخلی‬ ‫نوع‬ ‫کنترل‬ ‫کنترل نشد‌‌ه‬

‫رد‌‌ه‬ ‫ساختمان‬

‫‪I‬‬

‫نوع‬ ‫مواد ساختمانی‬ ‫‌‌‬ ‫ساختار باز‬ ‫ساختمان‌های تیر آهنی‬

‫‪II‬‬ ‫کنترل جزیی‬

‫‪III‬‬

‫‪IV‬‬

‫آب و هوای‬ ‫کنترل‌شد‌‌ه‬

‫‪V‬‬

‫‪VI‬‬

‫د‌‌ارای پنجره‌‌های‬ ‫غیرعایق – پنجره‌‌های‬ ‫تک‌الیه‌د‌‌ار – پنجره‌‌های‬ ‫کنار د‌‌یوار‬

‫نوع‬ ‫ساختمان‬ ‫اختصاصی – انبار‬ ‫– کارخانه چوب و‬ ‫چوب‌بری‬ ‫مانند – انبار‬ ‫‌‌‬ ‫اتاق‬ ‫مانند – آلونک –‬ ‫‌‌‬ ‫سرد‌‌خانه‬

‫نوع استفاد‌‌ه از‬ ‫ساختمان‬ ‫بد‌‌ون مراجعه‌کنند‌‌ه –‬ ‫د‌‌ارای مراجعه‌کنند‌‌ه د‌‌ر‬ ‫سرتاسر سال‬ ‫بد‌‌ون مراجعه‌کنند‌‌ه‬

‫سیستم استفاد‌‌ه شد‌‌ه‬

‫محد‌‌ود‌‌یت کنترل‬ ‫فصلی‬

‫بد‌‌ون سیستم‬

‫هیچ‬

‫رد‌‌ه‬ ‫کنترل‬ ‫‪ D‬اگر آب وهوا آرام است‬

‫فن‌‌های تهویه‬ ‫– پنجره‌‌های باز –‬ ‫فن‌‌های تغذیه – تهویه‬ ‫جزیی‬

‫تهویه‬

‫‪ C‬د‌‌ر صورت آب و هوای‬ ‫مالیم – ‪ D‬برای غیر از‬ ‫آب و هوای مرطوب‬

‫گرمایش – تهویه‬

‫‪ C‬د‌‌ر صورت آب و هوای‬ ‫مالیم – ‪ D‬برای غیر از‬ ‫آب و هوای گرم و مرطوب‬

‫سیستم ‪HVAC‬‬

‫‪ B‬د‌‌ر صورت آب و هوای‬ ‫مالیم – ‪ C‬د‌‌ر صورت‬ ‫د‌‌ر صورت آب و هوای‬ ‫متوسط‬ ‫‪ AA‬د‌‌ر صورت آب و‬ ‫هوای معتد‌‌ل – ‪A – B‬‬

‫کشتی – قطار –‬ ‫ساختمان اسکلتی‬

‫استفاد‌‌ه برای تورهای‬ ‫تابستانی – استفاد‌‌ه د‌‌ر‬ ‫فصل تابستان – بد‌‌ون‬ ‫مراجعه‌کنند‌‌ه‬

‫گرمایش کم‌ظرفیت –‬ ‫تهویه از طریق کانال‬ ‫ویژه د‌‌ر تابستان‬

‫بناهای سنگین یا‬ ‫د‌‌یوارهای کامپوزیتی –‬ ‫مواد ساختمانی محکم‬ ‫‌‌‬

‫اتاق جلسات‬ ‫– فروشگاه‌‌ها‬ ‫– مسافرخانه‌‌ها –‬ ‫برخی د‌‌فاتر اد‌‌اری‬

‫مغازه کاد‌‌و فروشی –‬ ‫راهروهای مخصوص‬ ‫انتظار – د‌‌ابرای‬ ‫مراجعه‌کنند‌‌ه‌‌های‬ ‫‌‌ود‬ ‫محد ‌‌‬

‫گرمایش کانال‌د‌‌ار کم‬ ‫ظرفیت – سرمایش‬ ‫تابستان – مقد‌‌اری‬ ‫مرطوب‌‌سازی –‬ ‫قابلیت بازگرمایش‬

‫ساختارهای‬ ‫‌بندی‌شد‌‌ه – د‌‌ر‌‌ها‬ ‫عایق ‌‌‬ ‫و پنجره‌‌های د‌‌و الیه‬

‫موزه‌ای مخصوص‬ ‫فعالیت‌های ویژه‬ ‫– کتابخانه‌‌های‬ ‫تحقیقاتی – راهرو‌‌ها‬ ‫– نمایشگاه‌ها‬

‫گروه‌‌های آموزشی‬ ‫– امکانات عمومی‬ ‫‌‌اد‬ ‫خوب‪ -‬د‌‌ارای تعد ‌‌‬ ‫مراجعه‌کنند‌‌ه نامعین‬

‫گرمایش کانالی‬ ‫– سرمایش‬ ‫– باز گرمایش‪-‬‬ ‫مرطوب‌‌سازی همراه‬ ‫با کنترل‬

‫کنترل فصلی که‬ ‫غالبا از تغییرات‬ ‫فصلی د‌‌ر آن‬ ‫استفاد‌‌ه می‌شود‪.‬‬

‫د‌‌یوار‌‌های فلزی یا‬ ‫د‌‌ارای ترکیبات فلزی‬ ‫ اتاق‌‌های د‌‌اخلی‬‫د‌‌ارای د‌‌یوارهای د‌‌رزگیر‬ ‫‌‌اد مراجعه‌کنند‌‌ه‬ ‫د‌‌ار–تعد ‌‌‬ ‫کنترل‌شد‌‌ه‬

‫طاقچه‌‌ها – اتاق‌‌های‬ ‫انباری‬

‫بد‌‌ون مراجعه‌کنند‌‌ه یا‬ ‫د‌‌ارای مراجعه‌کنند‌‌ه‬ ‫انگشت‌شمار و د‌‌عوت‬ ‫شد‌‌ه‬

‫گرمایش ویژه‬ ‫– سرمایش‪-‬‬ ‫مرطوب‌‌سازی همراه‬ ‫کنترل رطوبت به‌طور‬ ‫پیوسته‬

‫محیط‌‌های د‌‌ایمی‬ ‫ویژه‬

‫روش‌‌ه�ا و نگرش‌‌های حرف�ه‌ای د‌‌ر‬ ‫مقابل تجربی‬ ‫پاسخ به عوامل محیطی‪ ،‬بسیار متفاوت‬ ‫مواد ت��ا زمانی‌که به ان��د‌‌ازه کافی از‬ ‫ب��ود‌‌ه و ‌‌‬ ‫‌توانند تاثیر‬ ‫‌‌‬ ‫عمر آن‌ها نگذش��ته باش��د‌‌‪ ،‬نمی‬ ‫این عوامل را نشان د‌‌هند‌‌‪ .‬اشیایی که به‌طور‬ ‫انفراد‌‌ی نگهد‌‌اری می‌شوند‌‪ ‌،‬نسبت به اشیای‬ ‫گروه��ی عکس‌العمل‌‌های متفاوتی به عوامل‬

‫‪AA‬‬ ‫‪A‬‬ ‫سرد‬ ‫سرد و خشک‬

‫و تهد‌‌ی��د‌‌ات‪ ،‬تمام موقعیت‌ه��ای مطلوب‪،‬‬

‫د‌‌سترس‪ ،‬همیشه با رعایت مسایل اقتصاد‌‌ی‬

‫کارآمد و مق��رون به‌صرفه‪ ،‬از تمام‬ ‫‌‌‬ ‫حفاظتی‬

‫از موسس��اتی هس��تند‌‌که با س��رمایه‌گذاری‬

‫حصول‌پذیر نیس��تند‌‌‪ .‬طراحی یک سیس��تم‬

‫جهات‪ ،‬برای بیش��تر اش��یا و کلکس��یون‌‌ها‬ ‫امکان‌پذیر است‪ .‬توس��عه سیستم‌ها‪ ،‬جهت‬

‫همراه است‪ .‬موزه‌ها‪ ،‬کتابخانه‌‌ها و آرشیوها‬

‫ناکافی به ثمر نخواهند‌‌ نشس��ت‪ .‬پافش��اری‬ ‫بر اس��تفاد‌‌ه از سیستم‌های کنترل رطوبت و‬

‫حفاظ��ت از کلکس��یون‌‌ها و مصنوع��ات‬

‫فیلتراسیون بس��یار مد‌‌رن که هوا را از تمام‬

‫س��اختمان مرب��وط متف��اوت اس��ت‪ .‬برای‬

‫طوالنی مد‌‌ت موجب کاهش عمر مصنوعات‬

‫تاریخ��ی با توس��عه آن‌ها ب��رای کنترل کلی‬

‫اش��یا و مصنوعات هنری که مشکالت ویژه‬

‫خود نش��ان می‌د‌‌هن��د‌‌؛ حتا با‬ ‫محیط��ی از ‌‌‬

‫و خطرات مخصوص ب��ه خود‌‌ را د‌‌ارند‌‪ ‌،‬بهتر‬

‫حفاظ��ت یک کلکس��یون از تم��ام خطرات‬

‫ک��رد‌‌؛ اما اس��تفاد‌‌ه از بهترین ف��ن‌آوری د‌‌ر‬

‫اس��تفاد‌‌ه از بهترین ن��وع تکنولوژی‪ ،‬جهت‬

‫زیر بنایی‬

‫است از سیستم‌های کنترل موضعی استفاد‌‌ه‬

‫انواع آلود‌‌ه‌کنند‌‌ه‌‌ها پاالیش می‌‌کند‪ ،‬خو ‌د ‌‪ ،‬د‌‌ر‬ ‫می‌ش��ود‪ .‬از طرفی د‌‌یگر استفاد‌‌ه‪ ،‬از بهترین‬

‫فن‌آوری د‌‌ر د‌‌س��ترس موج��ب بهره‌مند‌‌ی از‬ ‫مزای��ای اصلی سیس��تم‌های تهوی��ه مطبوع‬

‫خواهد‌‌ شد‌‌‪.‬‬

‫‪37‬‬

‫‪HVAC APPLICATIONS‬‬ ‫‪INDUSTRY NEWS‬‬

‫‪PRODUCT NEWS‬‬

‫‪HVAC FUNDAMENTALS‬‬

‫‪ASHRAE PUBLICATIONS‬‬

‫‪REFRIGERATION‬‬

‫‪ASHRAE JOURNAL‬‬

‫‪SYSTEMS & EQUIPMENT‬‬

‫‪INDUSTRY NEWS‬‬

‫اخبار صنعت‬

‫‪ASHRAE NEWSLETTER − 2010‬‬

‫ساخت تاسیسات آزمایشگاهی ساختمان های خود کفا‬

‫آزمایشگاه ملی الرنس برکلی تحت نظر وزارت نیروی ایاالت متحده (‪ )EOD‬در نظر دارد با استفاده‬

‫از بسته مشوق پانزده و نه دهم میلیون دالری خود برای ساختمان‌های خودکفا انرژی‪ ،‬یک تاسیسات‬ ‫ملی جدید کاربری راه‌اندازی کند‪ .‬این تاسیسات شامل یک سری میز آزمایش برای تلفیق سیستم‌های‬ ‫س��اختمان خواهد بود که جهت یافتن راهی برای مدنظر قرار دادن چالش‌های فنی س��اختمان‌های‬ ‫خودکفای انرژی طراحی ش��ده‌اند‪ .‬در این تاسیسات محققان آزمایشگاه برکلی با کاربران جوامع فعال‬ ‫تو‌ساز و طراحی ساختمان‪ ،‬تولیدکنندگان‪ ،‬صاحب‌کاران و متصدیان و جامعه آکادمی‬ ‫در عرصه ساخ ‌‬ ‫همکاری خواهند داشت‪.‬‬

‫افتتاح بلندترین ساختمان جهان‬

‫مراس��م افتتاح بلندترین ساختمان جهان ماه گذشته به طور رسمی برگزار شد‪ .‬ارتفاع اصلی این‬

‫ساختمان که به تازگی نیز «برج خلیفه» نامگذاری شده است‪ ،‬برای جمعیتی بالغ بر چهارصد هزار نفر‪،‬‬ ‫هشتصد و بیست و هشت متر گزارش شده است؛ جمعیتی که در شب افتتاح و نمایش عظیم لیزری‪،‬‬ ‫آتش‌بازی و فواره نیز در این مراسم حضور داشتند‪ .‬گفته می‌شود ارتفاع بلند ترین طبقه مسکونی این‬ ‫ساختمان بیش از پانصد و پنجاه متر و مساحت کل ساختمان پانصد و شصت هزار متر مربع است‪.‬‬

‫راه‌اندازی وب سایت فناوری اطالعات انرژی‬

‫وزارت نیروی ایاالت متحده (‪ )EOD‬جهت دسترس��ی گس��ترده عمومی به اطالعات آزاد انرژی و‬

‫منابع وزارت نیرو اقدام به راه‌اندازی یک وب سایت جدید برای انتشار اطالعات آزاد اطالعات مرتبط با‬ ‫انرژی کرده است‪ .‬اطالعات و ابزارهای موجود در این سایت به صورت رایگان و قابل ویرایش است و با‬ ‫هدف کمک به مقامات دولتی‪ ،‬بخش خصوصی‪ ،‬پیمانکاران پروژه‌ها‪ ،‬اطالعات مربوط به فناوری‌های‬ ‫انرژی پاک را ارایه می‌دهد‪ .‬سایت اطالعات آزاد انرژی هم اکنون شامل بیش از شصت منبع انرژی پاک‬

‫‪ASHRAE NEWS‬‬

‫‪38‬‬

‫و مجموعه‌های اطالعاتی اعم از نقشه پتانسیل‌های انرژی بادی وخورشیدی در جهان‪ ،‬اطالعات مناطق‬ ‫جوی و بهترین شیوه‌های ممکن است‪.‬‬

‫نقش مهندسان مکانیک در طراحی پایدار‬

‫تازه ترین نظرس��نجی‌ها از انجمن مهندس��ان مکانیک آمریکا (‪ )EMSA‬و ش��رکت تولیدکننده‬

‫نرم‌افزارهای مهندسی ‪ ksedotuA‬نشان می‌دهد که مهندسان مکانیک انتظار دارند در سال ‪ 0102‬بر‬ ‫فعالیت‌های مبتنی بر طراحی پایدار به میزان زیادی توسعه پیدا کند‪ .‬بر اساس این نظرسنجی این برای‬

‫دومین سال پیاپی است که بیش از دو سوم مهندسان مکانیک شرکت کننده بر روی محصوالت پایدار‬

‫کار کرده‌اند و بالغ بر نیمی از اعضای دانشجوی ‪ EMSA‬در مطالعات خود به طراحی پایدار پرداخته‌اند‪.‬‬ ‫گفتنی است بیش از سه هزار عضو این انجمن در این نظرسنجی اینترنتی شرکت کرده‌اند‪.‬‬

‫برنامه جایگزینی دیگ بخار در بریتانیا‬

‫در بریتانی��ا براس��اس یک طرح جدید در قیمت خرید یک دیگ بخ��ار جدید برای خانواده‌ها‬

‫میزانی تخفیف مشخصی در نظر گرفته خواهد شد تا بر پایه این طرح مصرف‌کنندگانی که دارای‬

‫دیگ‌های بخار سری ‪ G‬با کارایی پایین هستند‪ ،‬بتوانند دیگ‌های قدیمی خود را با خرید دیگ‌های‬ ‫بخار س��ری ‪ A‬تعویض کنند‪ .‬این میزان تخفیف ش��امل بیست درصد هزینه خرید یک دیگ بخار‬

‫جدید اس��ت‪ .‬دولت بریتانیا برآورد می‌کند‪ ،‬با جایگزینی صد و بیس��ت و پنج هزار دیگ بخار در‬

‫حال استفاده با کیفیت پایین‪ ،‬از انتشار ساالنه صد و بیست و هفت هزار تن گاز دی اکسید کربن‬

‫جلوگیری شود‪.‬‬

‫راهنمای نرم افزاری تحلیلی‬

‫براس��اس مقاله‌ای در روزنامه نیویورک‪ ،‬امروزه ش��رکت‌ها و دولت‌ها در حال ورود به عصر جدید‬

‫محاس��به کربن هستند‪ .‬در س��ال ‪ 9002‬بالغ بر چهل و ش��ش میلیون دالر سرمایه مخاطره‌آمیز به‬

‫ش��رکت‌های عرضه‌کننده نرم‌افزارهای مدیریت کربن و حس��ابداری اختصاص یافت و گفتنی اس��ت‬

‫بر ش��مار این ش��رکت‌ها نیز تا پنجاه درصد افزوده شده اس��ت‪ .‬در مقاله نیویورک تایمز آمده است‪،‬‬

‫مطالعاتشان می‌‌دهد که تا سال ‪ 1102‬انتشار می‌رود این بازار با رشدی ششصد درصدی همراه باشد‬ ‫و قریب به هشتصد فروشنده در آن باشد‪ .‬گفته می‌شود اقدامات دولت در خصوص تغییرات جوی نیز‬ ‫بر افزایش این رشد و فشار بر شرکت‌ها برای ارایه تصویر سبز و به طور کلی کاهش هزینه‌های انرژی‬

‫دامن می‌زند‪.‬‬

‫‪ 2009‬سالی بزرگ برای آسمان خراش‌ها‬

‫به گزارش انجمن ساختمان‌های بلند و بناهای مسکونی (‪ ،)HUBTC‬برج و هتل بین‌المللی‬

‫‪ pmurT‬در شهر شیکاگو بلندترین برجی بود که در سال ‪ 9002‬کار احداث آن به پایان رسید‪ .‬این‬

‫س��اختمان با ارتفاع چهارصد و بیست و سه متر‪ ،‬هفتمین برج بلند در جهان محسوب می‌شود‪.‬‬ ‫اگرچه س��ه س��اختمان از پنج ساختمان بلند که احداث آن‌ها در س��ال ‪ 9002‬به پایان رسید در‬

‫ایاالت متحده واقع هستند‪ ،‬اما بیش از نیمی از ساختمان‌های دویست متری یا حتا بلندتری که‬ ‫احداث آن‌ها در س��ال ‪ 9002‬به پایان رس��ید در آس��یا قرار دارند‪ .‬با تکمیل مراحل پایانی احداث‬ ‫برخ��ی از بلندترین س��اختمان‌های جهان‪ ،‬انجمن ‪ HUBTC‬پیش‌بینی می‌‌کند که س��ال ‪0102‬‬

‫فعال‌ترین سال در تاریخ آسمان خراش‌ها باشد‪.‬‬

‫‪39‬‬

‫‪HVAC APPLICATIONS‬‬ ‫‪INDUSTRY NEWS‬‬

‫‪PRODUCT NEWS‬‬ ‫‪SYSTEMS & EQUIPMENT‬‬

‫‪HVAC FUNDAMENTALS‬‬

‫‪ASHRAE PUBLICATIONS‬‬

‫‪REFRIGERATION‬‬

‫‪ASHRAE JOURNAL‬‬

‫‪ASHRAE NEWS‬‬

‫محرک‌های توربینی‪ ،‬موتورها و سیستم‌های تولید هم‌زمان‪5 -‬‬

‫سیستم‌های الکتریکی‬

‫‪ASHRAE SYSTEMS AND EQUIPMENT HANDBOOK - Chapter 7‬‬ ‫برگردان‪ :‬مهندس رامین تابان∗‬

‫تجهیزات ارتباطی‬

‫تمام��ی تجهیزات ارتباط��ی الکتریکی که‬

‫به ش��بکه توزیع برق متصل می‌شوند‪ ،‬باید از‬ ‫ایمنی کاف��ی برخوردار ب��وده و قابلیت تامین‬ ‫نیازهای کارکرد ش��بکه تولی��د و توزیع برق را‬

‫داش��ته باشند‪ .‬کنترل این تجهیزات بر مبنای‬ ‫عملکرد قس��مت‌های مختلف مدار و چگونگی‬ ‫ارتب��اط آن‌ها با یکدیگر انجام می‌ش��ود‪ .‬برای‬ ‫مثال‪ ،‬تنظیمات اختناق یک ژنراتور مستقل که‬ ‫موازی با شبکه تولید برق کار می‌کند‪ ،‬بر مبنای‬ ‫الزام��ات بازیابی گرما یا الزامات توان الکتریکی‬ ‫م��ورد نیاز (هر کدام که صادق باش��د) تعیین‬ ‫می‌شود‪ .‬شدت جریان استارتر آن نیز بر مبنای‬ ‫توان راکتیو مدار تنظیم می‌شود‪.‬‬ ‫در مواقع��ی ک��ه ارتباط بی��ن بخش‌های‬ ‫مختلف تاسیس��ات از بین می‌رود‪ ،‬سیس��تم‬ ‫کنترل ژنراتور باید قابلیت تشخیص مشکل به‬ ‫وجود آمده را داشته باشد‪ .‬در چنین مواقعی‪،‬‬ ‫سیس��تم باید ب��ه منظور جلوگی��ری از اتصال‬ ‫غیر س��نکرون تجهیزات به مدار باید جریان را‬

‫بالفاصله قطع کند‪ .‬در استاندارد ‪IEEE 1547‬‬

‫الزام��ات گرم��ای خروجی سیس��تم مطابقت‬

‫الزام��ات مرب��وط به سیس��تم‌های تولید توان‬

‫نخواهد داش��ت‪ .‬در مواقع��ی که منبع مجددا‬

‫موازی با شبکه تولید برق در موقعیت متداول و‬

‫راه‌اندازی می‌ش��ود‪ ،‬عملکرد سیس��تم باید به‬

‫موقعیت بروز مشکل مطرح شده است‪ .‬در این‬

‫صورت دس��تی یا خودکار با هماهنگ ش��ود و‬

‫سیستم‌ها بسته به نوع طراحی‪ ،‬ممکن است‬

‫تنظیم��ات تجهیزات کنترل��ی آن به وضعیت‬

‫امکان کارکرد بدون وقفه سیستم در هنگام جدا‬

‫کارکرد متداول تغییر داده شود‪.‬‬

‫شدن از شبکه اصلی وجود داشته باشد‪ .‬بدین‬

‫وج��ود تلف��ات در تاسیس��ات مختلف را‬

‫ترتیب حتا در صورت از کار افتادن بخش��ی از‬

‫می‌ت��وان به واس��طه عواملی مانن��د فرکانس‬

‫نیروگاه نیز می‌توان توان الکتریکی مورد نیاز در‬

‫باالت��ر یا پایینتر از حد معمول‪ ،‬ش��دت جریان‬

‫بخش‌های خاص را با استفاده از ژنراتور موازی‬

‫بیش از ح��د‪ ،‬ولتاژ بیش از ح��د‪ ،‬ولتاژ کمتر‬

‫ب��ا آن تامین نمود‪ .‬یکی از مهمترین نکاتی که‬

‫از ح��د معمول‪ ،‬ت��وان معکوس ی��ا ترکیبی از‬

‫در این استاندارد مورد اشاره قرار گرفته است‪،‬‬

‫آن‌ها تش��خیص داد‪ .‬بدترین وضعیت هنگامی‬

‫جلوگی��ری از ایج��اد منطقه‌ای ش��دن ژنراتور‬

‫رخ می‌دهد ک��ه ژنراتور تمام الزامات الکتریکی‬

‫است‪ .‬منطقه‌ای شدن ژنراتور به وضعیت گفته‬

‫سیستم را تا نقطه قطع جریان تامین کند‪ .‬در‬

‫می‌شود که توان الکتریکی تولیدی ژنراتور دقیقا‬

‫چنین موقعیتی‪ ،‬ژنراتور معموال تا هنگام تغییر‬

‫بر مبنای بارهای محلی تنظیم شود‪ .‬جلوگیری‬

‫بار به کار خود ادامه می‌دهد‪.‬‬

‫از وضعی��ت مذکور هم برای حفظ ایمنی و هم‬ ‫برای محافظت از مدار است‪.‬‬

‫در این مرحله‪ ،‬افزایش یا کاهش سرعت آغاز‬ ‫می‌شود و با اس��تفاده از حسگرهای فرکانسی‬

‫اگر کنت��رل اختناقی صرفا ب��ر مبنای بار‬

‫می‌توان تلفات سیستم را بر مبنای فرکانس‌های‬

‫الکتریکی انجام ش��ود‪ ،‬گرمای تولید ش��ده با‬

‫غیر معمول حس ش��ده تش��خیص داد‪ .‬برای‬

‫‪40‬‬

‫مج��زا کردن عملکرد سیس��تم نی��ز می‌توان‬

‫ژنراتورهای القایی‬

‫کرد‪ .‬ارتباط بین قسمت‌های مختلف سیستم‬

‫القایی درس��ت همانند الکتروموتورها القایی‬

‫بدین ترتیب تا هنگام برق��راری مجدد جریان‬

‫مورد نیاز خود را از نیروگاه دریافت می‌کنند‬

‫تبدیل جریان ‪ AC‬فرکانس باال به جریان ‪DC‬‬

‫کنترل‌کننده‌های ژنراتور را مجددا برنامه‌ریزی‬

‫س��اختار و الزامات کنت��رل ژنراتورهای‬

‫معموال با اعمال چنین تغییراتی از بین می‌رود‪.‬‬

‫اس��ت‪ .‬این ژنراتورها‪ ،‬شدت جریان تحریک‬

‫الکتریکی‪ ،‬پایدار شدن آن و راه‌اندازی مجددا‬

‫ژنراتور تا سرعت سنکرون‪ ،‬به صورت خودکار‬

‫از اتصال مجدد سیس��تم الکتریکی جلوگیری‬ ‫به عم��ل می‌آی��د‪ .‬در ادامه ای��ن بخش دیگر‬ ‫جنبه‌های سیستم‌های ارتباطی مورد بررسی‬ ‫قرار می‌گیرد‪.‬‬

‫ژنراتورها‬

‫معیارهای موثر بر انتخاب ژنراتورهای ‪AC‬‬

‫مناسب برای سیس��تم‌های تولید همزمان را‬ ‫می‌توان در موارد زیر خالصه کرد‪:‬‬

‫‪ .1‬راندمان ژنراتور مبدل توان مکانیکی به‬

‫توان الکتریکی تحت بارهای مختلف‬

‫‪ .2‬الزامات بار الکتریکی ش��امل فرکانس‪،‬‬

‫ضریب توان‪ ،‬ولتاژ و انحرافات هارمونیک‬

‫‪ .3‬قابلیت‌های ژنراتور برای تعادل فاز‬

‫‪ .4‬هزینه تجهیزات مورد نیاز‬

‫‪ .5‬شدت جریان راه‌اندازی موتور‬

‫ب��رای محرک‌ه��ای اصلی کوپله ش��ده با‬

‫ژنرات��ور‪ ،‬س��رعت ژنراتور مس��تقیما تابعی از‬ ‫تعداد قطب‌ها و فرکانس خروجی اس��ت‪ .‬اگر‬

‫و ب��ا رس��یدن س��رعت ژنرات��ور به س��رعت‬

‫سنکرون‪ ،‬تولید توان الکتریکی آغاز می‌شود‪.‬‬ ‫در ژنراتورهای القایی متداول‪ ،‬حداکثر توان‬

‫خروج��ی ژنرات��ور زمانی بدس��ت می‌آید که‬ ‫س��رعت آن به اندازه ‪ 5%‬بیش��تر از س��رعت‬ ‫سنکرون باشد‪.‬‬

‫از آلترناتور و ب��رای تبدیل جریان ‪ DC‬به ‪AC‬‬ ‫از اینورتر اس��تفاده می‌شود‪ ،‬تولید برق ‪ AC‬با‬

‫فرکانس ‪ 60Hz/50‬به عواملی مانند چگونگی‬ ‫طراحی اینورتر بس��تگی خواهد داشت‪ .‬ضمن‬ ‫آن که یکی دیگ��ر از کاربردهای اینورتر در این‬ ‫سیس��تم‌ها‪ ،‬حفاظ��ت از کنترل‌کننده‌ه��ای‬

‫تبدیل توان است‪ .‬سرعت دوران این ژنراتورها‬ ‫محدوده چندان مش��خصی ندارد‪ .‬چرا که در‬ ‫این ژنراتورها‪ ،‬ت��وان الکتریکی ‪ AC‬مورد نیاز‬ ‫برای سیستم‌های الکتریکی و ولتاژ و فرکانس‬

‫به منظ��ور جلوگی��ری از اعم��ال مقادیر‬

‫مورد نیاز شبکه تولید و توزیع برق (در صورت‬

‫و جلوگی��ری از مجزا ش��دن ژنرات��ور از مدار‬

‫برق) هر دو توس��ط اینورتر تامین می‌ش��ود‪.‬‬

‫غی��ر معمول ولتاژ به م��دار ژنراتورهای القایی‬ ‫سیس��تم‌های الکتریک��ی ضم��ن اتص��ال به‬

‫خازن‌های اصالح ضریب توان باید مالحظات‬

‫خاصی در نظر گرفته شود‪ .‬ذکر این نکته حائز‬

‫اهمیت است که ژنراتورهای القایی قابلیت خود‬ ‫تحریکی را ندارند و برای تامین ش��دت جریان‬ ‫تحریک آن‌ها باید از برق نیروگاه استفاده شود‪.‬‬

‫ژنراتورهای س��نکرون تنها نوعی از ژنراتورهای‬ ‫به ش��مار می‌روند که به صورت مستقل قادر‬

‫به تامین شدت جریان تحریک مورد نیاز خود‬ ‫هستند‪.‬‬

‫در آن دسته از محرک‌هایی است که برای‬

‫اتصال موازی ژنراتور به ش��بکه تولید و توزیع‬ ‫ضمن آن که تامی��ن بارهای محلی در هنگام‬

‫کمبود توان تولیدی نیروگاه نیز توسط ژنراتور‬ ‫انجام می‌گیرد‪ .‬الزم به یادآوریست که در چنین‬

‫موقعیت��ی‪ ،‬ژنراتور القایی حتما با اس��تفاده از‬ ‫کلیدها و قطع‌کننده‌ها م��دار به طور کامل از‬

‫شبکه تولید برق مجزا می‌شود‪.‬‬

‫راندمان ترکیبی ژنراتور‪ ،‬آلترناتور و اینورتر‬

‫تابع غیر خطی از بار است و معموال در نزدیکی‬

‫ب��ار نامی ب��ه حداکث��ر مقدار خود می‌رس��د‬ ‫(تصوی��ر ‪ .)47‬ارزیابی بار نام��ی باید با در نظر‬ ‫گرفت��ن یک ضریب اطمینان یا در نظر گرفتن‬

‫فرکانس خروجی ژنراتور ‪ 60Hz‬باشد‪ ،‬سرعت‬ ‫آن برای موتورهای دو قطب ‪ 3600rpm‬و برای‬

‫موتورهای هشت قطب ‪ 900rpm‬خواهد بود‪.‬‬

‫محصوالت احتراق‬

‫ژنراتور‬

‫برای تطابق س��رعت ژنراتور با سرعت محرک‬

‫اصلی مورد استفاده در سیستم تولید همزمان‪،‬‬

‫آب خنک‌کننده‬

‫ب��دون کاهش راندمان هیچ ی��ک از واحدها‪،‬‬ ‫گس��تره تقریبا وس��یعی وجود دارد‪ .‬محدوده‬

‫س��رعت و فرکانس‌های مرتبط با آن مستلزم‬

‫آن است که برای دستیابی به عملکرد بهینه‪،‬‬ ‫تجهیزات الکتریکی با یک فرکانس مش��خص‬ ‫کار کنند‪.‬‬

‫موتور‬

‫آب سرد‬ ‫آب گرم‬

‫تصویر (‪ )46‬ساختار کلی چیلر گرمکن گازسوز‬

‫مخلوط‬ ‫سوخت‬ ‫و هوا‬

‫‪41‬‬

‫برای تامین شدت جریان تحریک ژنراتور نیز از‬ ‫آن‌ها استفاده می‌ش��ود‪ .‬ولتاژ این ژنراتورهای‬

‫باید در مح��دوده ‪ 0.5%‬ولتاژ نامی و فرکانس‬

‫آن‌ها در موقعیت حالت پایدار بین دو وضعیت‬ ‫راندمان ‪%‬‬

‫بی‌باری و بار کامل تنها ‪ 0.3Hz‬اختالف داشته‬

‫باشد‪ .‬بنابراین برای کنترل پاسخ سیستم‌ها در‬ ‫برابر تغییرات بار و تحریکات آلترناتورهای موازی‬ ‫و کس��ب اطمینان از توزیع باره��ای راکتیو‪،‬‬

‫به‌کارگیری حس��گرهای س��ه فاز الکترونیکی‬

‫الزامی است‪.‬‬

‫ضریب توان سیس��تم یکی دیگر از عوامل‬

‫موثر بر عملکرد ژنراتور اس��ت‪ .‬برای دستیابی‬

‫بار‬

‫تصویر (‪ )47‬منحنی تغییرات راندمان ژنراتورهای معمولی‬

‫به راندم��ان مورد نظر ژنرات��ور‪ ،‬مقدار ضریب‬ ‫توان نباید از ‪ 0.8‬کمتر باش��د‪ .‬برای دستیابی‬

‫به محدوده یاد شده‪ ،‬بار الکتریکی باید طوری‬

‫شرایط گذرای اتصال کوتاه لحظه‌ای و راه‌اندازی‬

‫بار اضافی را داشته باشد‪.‬‬

‫ب��ه توربین‌های گازی در موقعیت آب و هوایی‬

‫باالیی دارد‪ .‬در صورت برآورده ش��دن الزامات‬

‫ضری��ب توان کلی در مح��دوده مورد نظر قرار‬

‫دیگر بارهای الکتریکی با استفاده از ژنراتورهای‬

‫با اس��تفاده از خازن‪ ،‬نس��بت به اصالح آن در‬

‫ش��مار می‌رود‪ .‬در میکروتوربین‌ه��ای با پایه‬

‫هزینه این روش کمی باالتر است‪ .‬ضریب توان‬

‫عبوری برای حفاظ��ت از اینورت��ر‪ ،‬راه‌اندازی‬

‫در سایت که برای سیستم‌های تولید همزمان‬

‫راه‌اندازی موتورهای تکفاز و تاسیسات روشنایی‬

‫ژنراتورهای موازی با شبکه اصلی‪ ،‬نسبت‬

‫موجب توزی��ع نامتعادل ان��رژی الکتریکی در‬

‫می‌کنن��د الزامات کنترل متفاوت��ی دارند‪ .‬آن‬

‫هارمونیک‪ ،‬گرم شدن بیش از حد و عدم توازن‬

‫کار می‌کنن��د قابلیت تامین ت��وان الکتریکی‬

‫تعادل فاز باید در مح��دود ‪ 5-10%‬بار وارد بر‬

‫این دس��ته از ژنراتورها باید قابلیت کنترل در‬

‫تجهیزات انجام گیرد‪ .‬از آنجا که موتور متصل‬ ‫سرد در مقایسه با ظرفیت نامی آن‌ها بر اساس‬

‫اس��تاندارد ‪ ISO‬قابلیت تولید توان الکتریکی‬ ‫بیش��تری را دارند‪ ،‬اندازه ژنراتورها معموال بر‬

‫مبنای حداکثر توان خروجی مورد انتظار موتور‬ ‫انتخاب می‌ش��ود‪ .‬در آن دسته از توربین‌های‬ ‫گازی که سیستم‌های آلترناتور و اینورتر را نیز به‬

‫کار می‌اندازند‪ ،‬حداکثر توان اینورتر معموال به‬

‫واسطه توان خروجی سیستم محدود می‌شود‪.‬‬ ‫ممکن است اینورتر طوری طراحی شده باشد‬

‫که قابلیت تحمل توان الکتریکی بیش از توان‬ ‫نامی موتور طبق اس��تاندارد ‪ ISO‬را نداش��ته‬ ‫باشد (‪.)UL 1999‬‬

‫ژنراتورهای صنعتی معموال طوری طراحی‬

‫می‌ش��وند قابلی��ت تحمل ب��ار اضافی حالت‬

‫پای��دار به اندازه ‪ 25%-20‬بی��ش از بار نامی را‬ ‫برای مدت چند س��اعت دارند‪ .‬در صورتی که‬

‫بار اضافی اعمال ش��ده بر ژنراتور تداوم داشته‬

‫باشد‪ ،‬سیستم تهویه ژنراتور باید قابلیت کاهش‬ ‫دمای سیم‌پیچ‌ها و محرک اصلی ژنراتور تحت‬

‫تنظیم ش��ود که ضریب توان کلی سیستم به‬

‫تعادل صحیح فازهای نیز اهمیت بس��یار‬

‫واس��طه ضریب توان پس��ماند جبران شده و‬

‫ضری��ب توان‪ ،‬راه‌اندازی موتورهای س��ه فاز و‬

‫گیرد‪ .‬اصالح ضریب ت��وان در هر یک از بارها‬

‫س��ه فاز بهترین روش متعادل کردن فازها به‬

‫انشعاب اصلی سیس��تم ارجحیت دارد‪ ،‬ولی‬

‫اینورتری به دلیل محدود کردن شدت جریان‬

‫را می‌توان با استفاده از ژنراتورهای نصب شده‬

‫موتورها ممکن اس��ت با مشکل همراه باشد‪.‬‬

‫مورد استفاده قرار می‌گیرند نیز اصالح نمود‪.‬‬

‫س��اختمان یا سیستم‌های توزیع برق می‌تواند‬

‫ب��ه ژنراتورهایی ک��ه به صورت مس��تقل کار‬

‫بارهای تکفاز و بروز مش��کالتی مانند انحراف‬

‫دسته از ژنراتورهایی که موازی با شبکه اصلی‬

‫الکتریکی ژنراتور شود‪ .‬در عمل‪ ،‬حداکثر عدم‬

‫مورد نیاز در موقعی��ت اضطراری را دارند‪ .‬لذا‬

‫سیستم توزیع باشد‪.‬‬

‫وضعیت متداولی که سیس��تم جدا از ش��بکه‬

‫در شبکه‌های توزیع برقی که از ژنراتورهای‬

‫اصلی کار می‌کند را نیز داشته باشند‪.‬‬

‫مجزا ش��ده‌اند‪ ،‬ولت��اژ ژنراتورهای س��نکرون‬

‫در ‪ Article 250‬از ک��د مل��ی الکتریکی‬

‫ژنراتورهای ‪ DC‬تنظیم می‌شوند‪ .‬ضمن آن که‬

‫در زمینه روش اتصال س��یم خنثا ژنراتورهای‬

‫با اس��تفاده از مبدل‌های اس��تاتیک یا دوران‬

‫آمری��کا (اس��تاندارد ‪ ،)NFPA 70‬مباحث��ی‬

‫‪42‬‬

‫داخل س��ایت به زمین مطرح ش��ده اس��ت‪.‬‬

‫در بخش‌ه��ای ‪ 5-250‬از این اس��تاندارد نیز‬

‫مالحظات مرب��وط به ژنراتوره��ای اضطراری‬ ‫مورد اس��تفاده در مدارهای الکتریکی و نحوه‬

‫اس��تفاده از کلیدهای چهار قطبی برای مجزا‬

‫کردن س��یم خنثا تجهیزات سرویس از ژنراتور‬ ‫مورد بررسی قرار گرفته است‪ .‬در سیستم‌های‬

‫مجزا‪ ،‬الزامات مطرح ش��ده در بخش ‪5-250‬‬ ‫(‪ )d‬تنها در مواردی باید رعایت شود که ژنراتور‬

‫هیچ اتصال الکتریکی مس��تقیم ش��امل میله‬ ‫رسانای صلب برای اتصال ژنراتور به تجهیزات‬

‫سرویس متداول نداشته باشد‪ .‬الزامات اتصال‬

‫به زمین برای آن دس��ته از ژنراتورهایی صادق‬ ‫اس��ت که بار آن‌ها بدون هیچ ارتباطی با کلید‬ ‫انتقال به دیگر سیس��تم‌ها متصل شده‪ ،‬ولی‬

‫ارتب��اط آن با یک میله خنث��ا و از طریق یک‬ ‫کلید انتقال خنثا س��ه قطب از میان انشعاب‬

‫سرویس برقرار نشده باشد‪.‬‬

‫در بخش ‪ )b( 250-27‬تصریح شده است‬

‫که سطح مقطع س��یم خنثا که قرار است در‬

‫نقش اتصال به زمین مورد استفاده قرار گیرد‪،‬‬ ‫باید حداقل ‪ 12.5%‬س��طح مقطع بزرگ‌ترین‬ ‫سیم فاز مدار ژنراتور به کلید انتقال باشد‪.‬‬

‫الزامات کنترل سیستم‌های تامین‌کننده‬

‫توان الکتریکی و گرمای تولید ش��ده توس��ط‬ ‫تجهیزات و پردازنده‌های الکترونیکی‪ ،‬بسته به‬ ‫تعداد منابع ان��رژی و عملکرد هر یک از آن‌ها‬ ‫متفاوت است‪ .‬در سیستم‌های مجزا در حین‬

‫عملکرد متداول سیستم معموال بیش از یک‬ ‫محرک اصلی به کار گرفته می‌ش��ود‪ .‬بنابراین‬ ‫ام��کان تامین ظرفیت اضاف��ی وجود خواهد‬ ‫داشت‪.‬‬

‫در ج��دول (‪ )7‬فرایند کنترل��ی مورد نیاز‬

‫برای سیس��تم‌های مجزا و سیس��تم‌هایی که‬

‫موازی با شبکه توزیع برق کار می‌کنند به همراه‬ ‫محرک‌های اصلی یگانه و چندگانه آمده است‪.‬‬ ‫فرکانس و ولتاژ مستقیما در سیستم مجزای‬ ‫ت��ک موتور کنترل می‌ش��ود‪ .‬ت��وان مورد نیاز‬

‫سیس��تم نیز بر مبنای مشخصات بار تعیین و‬

‫با تنظیم خودکار شیر اختناق تامین می‌گردد‪.‬‬

‫مق��دار توان راکتیو نیز ب��ر مبنای بار تعیین و‬ ‫به طور خودکار توسط تحریک‌کننده مرتبط با‬ ‫کنترل‌کننده ولتاژ تنظیم می‌شود‪.‬‬

‫در سیستم‌های موازی‪ ،‬فرکانس و ولتاژ هر‬

‫دو بر مبنای مقادیر فرکان��س و ولتاژ نیروگاه‬ ‫تعیین می‌ش��ود‪ .‬توان خروج��ی نیز بر مبنای‬

‫تنظیمات اختناق بر مبنای توان الکتریکی یا‬

‫ظرفیت گرمایی مورد نیاز (هر کدام که مطرح‬ ‫باشد) تعیین می‌شود‪ .‬تنها توان راکتیو است که‬ ‫به طور مستقل با استفاده از کنترل‌کننده‌های‬ ‫ژنراتور تنظیم می‌شود‪.‬‬

‫در مواقعی که ژنراتورهای اضافی به سیستم‬

‫افزوده م��ی‌ودش‪ ،‬باید تمهیدات ویژه‌ای برای‬

‫توزیع مناس��ب توان بی��ن محرک‌های اصلی‬ ‫مختل��ف و کنترل توان راکتی��و در نظر گرفته‬

‫ش��ود‪ .‬تمامی واحدهای مورد استفاده در این‬ ‫کاربرده��ا باید مجهز به تجهیزات س��نکرون‬ ‫باشند‪.‬‬

‫ژنراتور باید مجه��ز به تجهیزات محافظی‬

‫باش��د که از مدار آن در براب��ر بار اضافی‪ ،‬گرم‬ ‫ش��دن بیش از حد‪ ،‬اتصال کوتاه یا ایجاد توان‬

‫معک��وس محافظت کند‪ .‬حداق��ل تجهیزات‬ ‫حفاظتی مورد اس��تفاده در این ژنراتورها باید‬ ‫یک قطع‌کننده مدار مجهز به کویل قطع‌کننده‬

‫نوع شنت باش��د که در صورت کاهش شدید‬

‫ولتاژ‪ ،‬اعمال بار اضافی یا ایجاد توان معکوس‪،‬‬

‫بالفاصله جری��ان مدار را به طور خودکار قطع‬ ‫می‌کند‪ .‬برای حفاظت از مدار در برابر ولتاژهای‬ ‫بی��ش از حد معمول نیز بای��د از کنترل‌کننده‬

‫جدول (‪ )7‬فرایند کنترل ژنراتورها‬ ‫فرایند کنترل‬

‫کارکرد موازی‬

‫کارکرد مجزا‬ ‫موتور تک‬

‫دو یا چند موتور‬

‫موتور تک‬

‫دو یا چند موتور‬

‫فرکانس‬

‫بله‬

‫بله‬

‫خیر‬

‫خیر‬

‫ولتاژ‬

‫بله‬

‫بله‬

‫خیر‬

‫خیر‬

‫توان‬

‫خیر (بار مستقل)‬

‫بله (توزیع بار)‬

‫خیر‬

‫بله (توزیع بار)‬

‫توان راکتیو (‪)kVAR‬‬

‫خیر (بار مستقل)‬

‫بله (توزیع بار)‬

‫بله‬

‫بله‬

‫گرما (‪)t1‬‬

‫تنها به صورت کمکی‬

‫تنها به صورت کمکی‬

‫بار مستقل‬

‫بار مستقل‬

‫گرما (‪)t2-tx‬‬

‫کاهش از ‪ t1‬یا بار اضافی‬

‫کاهش از ‪ t1‬یا بار اضافی‬

‫کاهش از ‪ t1‬یا بار موجود‬

‫کاهش از ‪ t1‬یا بار موجود‬

‫ظرفیت سرمایشی‬

‫دفع گرمای بیش از حد‬ ‫(برج خنک‌کننده‪ ،‬فن‌ها و ‪)...‬‬

‫دفع گرمای بیش از حد‬ ‫(برج خنک‌کننده‪ ،‬فن‌ها و ‪)...‬‬

‫معموال خیر‬ ‫(در موقعیت اضطراری بله)‬

‫معموال خیر‬ ‫(در موقعیت اضطراری بله)‬

‫هماهنگ‌سازی‬

‫خیر‬

‫بله‬

‫بله‬

‫بله‬

‫استارت اولیه‬

‫بله‬

‫بله (تک موتوره)‬

‫در موقعیت اضطراری‬

‫در موقعیت اضطراری‬ ‫(تک موتوره)‬

‫‪43‬‬

‫تنظیم ولتاژ استفاده شود‪.‬‬

‫فاز کار کند‪ ،‬در حالی که بار مش��ترکی به این‬

‫س��ختگیرانه‌ای که برای برخی از سیس��تم‌ها‬

‫تاخیر فازی نسبت به موتور دیگر کار می‌کند به‬

‫فرکانس ب��اال و برق اضطراری س��اختمان‌ها‬

‫قطع‌کننده‌ه��ای م��دار ولت��اژ پایین (با‬

‫موتورها اعمال می‌شود‪ ،‬ظرفیت موتوری که با‬

‫قطع‌کننده‌های ولتاژ متوسط (با ولتاژ حداکثر‬

‫هیچ وجه مورد استفاده قرار نمی‌گیرد و تمام‬

‫ولتاژ کمتر از ‪ )600V‬معم��وال از نوع هوایی‪،‬‬

‫‪ )12,000V‬بای��د از ن��وع خ�لا باش��ند‪ .‬در‬

‫استاندارد ‪ IEEE 1547‬الزامات اتصال موازی‬ ‫ژنراتورهای محلی به سیس��تم‌های تولید توان‬

‫مطرح شده است‪ .‬در این استاندارد مالحظات‬ ‫طراح��ی‪ ،‬راه‌اندازی و آزمای��ش ژنراتورهای با‬ ‫ظرفیت کمتر از ‪ 10MW‬و شبکه‌های متداول‬

‫شعاعی و نقطه‌ای اولیه یا ثانویه مورد استفاده‬ ‫در سیستم‌های توزیع برق ارائه شده است‪.‬‬

‫در ش��بکه‌های توزی��ع برق مج��زا‪ ،‬ولتاژ‬

‫ش��بکه باید تا حد امکان در محدوده تلرانس‬ ‫تنظیم‌کننده ولتاژ از حالت بی‌باری تا بار کامل‬

‫قرار داش��ته باشد‪ .‬برای موقعیت حالت پایدار‬ ‫تلرانس ولتاژ از حالت بی‌باری تا بار کامل باید‬ ‫تقریبا ‪ 0.5%‬باش��د‪ .‬تنظیم‌کنن��ده ولتاژ باید‬

‫قابلیت عکس‌العمل نش��ان دادن نس��بت به‬

‫تغییرات بار با حداقل تغییرات ولتاژ لحظه‌ای‬

‫را داشته باشد‪ .‬در حین عملکرد موازی شبکه‬ ‫توزی��ع و ژنراتور‪ ،‬به منظور تحریک مش��اوی‬ ‫آلترناتوره��ای متصل به کاب��ل اصلی برق‪ ،‬بار‬

‫راکتیو باید توس��ط تنظیم‌کننده ولتاژ تقسیم‬

‫ش��ود‪ .‬مقدار واقعی بار راکتیو اهمیت بسیار‬

‫باالیی در تقسیم مناس��ب آن در شبکه دارد‪.‬‬

‫بار با اس��تفاده از یک موتور تامین می‌ش��ود‪.‬‬

‫بنابراین‪ ،‬در صورتی که تلرانس بارهای مشترک‬

‫کوچک باشد‪ ،‬اندازه موتور را می‌توان نزدیکتر به‬

‫الزامات توان الکتریکی مورد نیاز در نظر گرفت‪.‬‬ ‫اما در صورتی که تلرانس بارهای مشترک از ‪5%‬‬

‫ظرفیت نامی واحد کمتر باشد‪ ،‬ظرفیت موتور‬ ‫باید بزرگ‌تر انتخاب شود‪.‬‬

‫و تجهی��زات کامپیوتری پزش��کی‪ ،‬تجهیزات‬ ‫وجود دارد را تامی��ن نمود‪ .‬دلیل عدم امکان‬ ‫دس��تیابی به این قابلیت اطمینان در ش��بکه‬

‫توزیع آن است که دیگر مصرف‌کنندگان انرژی‬ ‫الکتریکی نیز بر کیفی��ت آن تاثیر می‌گذارند‪.‬‬

‫بنابراین تجهیزات ارتباطی ژنراتور باید بر مبنای‬ ‫مش��خصات انرژی الکتریکی م��ورد نیاز کاربر‬

‫طراحی و ساخته شود‪.‬‬

‫تلرانس اشتراک بار ‪ 5%‬برای بارهای راکتیو‬

‫آیین‌نامه‌های مرتبط با سیس�تم‌های‬ ‫تولید همزمان‬

‫است‪ .‬در صورتی که بار راکتیو مشترک دقیق‬

‫بیش��تر در مصرف ان��رژی یک��ی از مهمترین‬

‫آلترناتورها بس��یار باال خواهد بود‪ .‬این جریان‬

‫به سوی به‌کارگیری هرچه بیشتر از سیستم‌های‬

‫را به خ��ود اختصاص می‌دهد ک��ه به صورت‬

‫می‌ده��د‪ .‬در ادام��ه ای��ن بخش ب��ه برخی از‬

‫گرمای تولید ش��ده در آلترنات��ور و ظرفیت آن‬

‫سیستم‌ها اشاره می‌کنیم‪.‬‬

‫مس��تقیم دارد‪ .‬بنابراین در صورت استفاده از‬

‫آیین‌نامه‌ها و قوانین ایاالت متحده‬

‫مش��ترک و تعیین اندازه آلترنات��ور نیز صادق‬

‫در ای��االت متح��ده‪ ،‬صرفه‌جویی هر چه‬

‫نباش��د‪ ،‬احتمال ایجاد جری��ان متناوب بین‬

‫عواملی است که بخش‌های مختلف صنعت را‬

‫متن��اوب بخش عم��ده‌ای از ظرفیت آلترناتور‬

‫تولید همزمان و منابع انرژی تجدیدپذیر سوق‬

‫گرمای تولید ش��ده در آلترنات��ور بروز می‌کند‪.‬‬

‫آیین‌نامه‌ها و الزامات تعیین ش��ده درباره این‬

‫ب��ا مربع ش��دت جریان عبوری از آن نس��بت‬

‫یک سیستم کنترل دقیق‪ ،‬هزینه اضافی صرف‬ ‫ش��ده با کاهش اندازه موتورها و آلترناتورهای‬

‫مورد نیاز قابل توجیه خواهد بود‪.‬‬

‫کیفیت توان‬

‫در آیین‌نامه ‪ PURPA‬تصریح ش��ده است‬

‫که تمامی سیس��تم‌های تولید همزمان باید از‬ ‫مزایای زیر برخوردار باشند‪:‬‬

‫● قیمت تمامی شده برق خریداری شده‬

‫کنترل‌کننده‌های ولتاژ الکترونیکی پاسخ زمانی‬

‫انرژی الکتریکی را می‌توان از طریق شبکه‬

‫مورد نیاز تجهیزات الکتریکی در سیستم‌های‬

‫فاز‪ ،‬حتا در صورتی که بارهای اعمالی بر فازها‬

‫به مصرف‌کننده منتقل ک��رد‪ .‬ژنراتورهایی که‬

‫‪ SPP‬باید به اندازه‌ای باش��د که نیروگاه نیازی‬

‫انجام خواهد ش��د‪ .‬ساختار تنظیم‌کننده‌های‬

‫در س��ایت در نظ��ر گرفته می‌ش��وند‪ ،‬انرژی‬

‫ولتاژ جلوگیری به عمل آورد‪.‬‬

‫امواج هارمونی��ک‪ ،‬قابلیت اطمینان و تعادل‬

‫س��ریعی دارند و در صورت اندازه‌گیری هر سه‬

‫توزیع یا به صورت مستقیم و یا ترکیبی از آن‌ها‬

‫نامتوازن باشند‪ ،‬تنظیم ولتاژ به بهترین شکل‬

‫برای تامین انرژی الکتریکی تاسیسات موجود‬

‫ولتاژ باید طوری باش��د که از تغییرات ناگهانی‬

‫الکتریکی را از نظر ولت��اژ‪ ،‬فرکانس‪ ،‬وضعیت‬

‫تعیین اندازه موتور یکی از عواملی اس��ت‬

‫ف��ازی دقیقا با همان کیفیتی ک��ه در نیروگاه‬

‫واقعی در شبکه تاثیر می‌گذارد‪ .‬در صورتی که‬

‫می‌کنند‪ .‬این ژنراتورها قابلیت اطمینان باالتری‬

‫که بر دقت کنترل سیس��تم و نحوه تقسیم بار‬ ‫یکی از موتورها نس��بت به موتور دیگر با تاخیر‬

‫تولید می‌شود به تجهیزات مصرف‌کننده منتقل‬

‫دارند و با اس��تفاده از آن‌ه��ا می‌توان الزامات‬

‫تولید همزم��ان و مولد‌های ت��وان کوچک یا‬

‫به خرید آن نداش��ته باش��د‪ .‬ضمن آن که در‬ ‫ص��ورت مطابقت داش��تن الزام��ات ایمنی و‬

‫حفاظت شبکه‪ ،‬سیس��تم‌های تولید همزمان‬

‫باید با اتصال موازی به شبکه توزیع برق مورد‬ ‫استفاده قرار گیرند‪.‬‬

‫● توان الکتریکی اضافی مورد نیاز شبکه‬

‫باید از تاسیساتی که ‪ 100%‬توان آن‌ها در چرخه‬

‫تولید همزمان مصرف نمی‌شود‪ ،‬توان کمکی‬

‫‪44‬‬

‫مولده��ای ت��وان اضطراری و ت��وان نگهداری‬

‫دبی جرمی بخار باید تحت نظر کارشناس��ان‬

‫از ایالت‌های آمریکا با یکدیگر متفاوت است‪ .‬به‬

‫نگهداری از سیستم نشود) تامین گردد‪‌.‬‬

‫مالیات خالص آن محاسبه گردد‪.‬‬

‫برق منطقه‌ای یا اداره خدمات عمومی تعیین‬

‫(ب��ه گونه‌ای که موجب کمب��ود توان در حین‬ ‫● آن دسته از سیستم‌های تولید همزمان‬

‫و مولده��ای توان کوچک ک��ه توان الکتریکی‬

‫ذیصالح تنظیم ش��ود و ف��روش محلی یا نرخ‬ ‫● ظرفیت نیروگاه‌های ‪ SSP‬مگر در صورت‬

‫اس��تفاده از ضایعات یا انرژی‌های تجدیدپذیر‬

‫تولید شده آن‌ها به فروش می‌رسد‪ ،‬از الزامات‬

‫نباید از ‪ 80MW‬بیشتر باشد‪.‬‬

‫برای «نرخ بازگشت» که بیانگر بازگشت مجاز‬

‫آیین‌نامه‌ها و قوانین ایالتی‬

‫تعیین شده توسط کمیسیون ‪ FERC‬و ‪SEC‬‬ ‫سرمایه است‪ ،‬مستثنی هستند‪.‬‬

‫● توان تولید ش��ده در نیروگاه‌های تولید‬

‫همزمان را می‌توان از طریق شبکه توزیع برق به‬ ‫نقاط دوردست منتقل کرد‪ .‬اجرای این طرح در‬

‫موقعیت خاص و با عقد قرارداد تحت نظارت‬ ‫کمیسیون ‪ FERC‬امکان‌پذیر خواهد بود‪.‬‬

‫در صورت ب��رآورده نم��ودن الزامات زیر‪،‬‬

‫سیس��تم تولید همزم��ان به عن��وان یکی از‬ ‫روش‌های برتر تولید توان مطرح می‌شود که در‬

‫این صورت کمیسیون ‪ FERC‬مزایای بیشتری‬ ‫را برای آن در نظر گرفته است‪:‬‬

‫● حداکث��ر ‪ 50%‬از برق مورد نیاز توس��ط‬

‫شبکه تامین و توزیع برق تامین شود‪.‬‬

‫● حداقل ‪ 5%‬توان خروجی مفید س��االنه‬

‫باید به شکل انرژی حرارتی مفید قابل استفاده‬ ‫باشد‪.‬‬

‫● حداقل راندمان سیستم تولید همزمان‬

‫در چرخه باالدستی باید ‪ 45%‬باشد؛ در صورتی‬ ‫که بیش از ‪ 15%‬توان خروجی سیستم به شکل‬

‫انرژی گرمایی باشد‪ ،‬حداقل راندمان سیستم‬ ‫باید ‪ 42.5%‬باش��د‪ .‬برای چرخه پایین‌دس��تی‬ ‫این سیس��تم‌ها یا نیروگاه‌های با منابع انرژی‬

‫تجدیدپذیر‪ ،‬راندمان استانداردی وجود ندارد‪.‬‬ ‫تعریفی که کمیسیون ‪ FERC‬از راندمان چرخه‬ ‫پایین‌دس��تی نیروگاه‌های تولید همزمان دارد‬ ‫عبارت است از‪:‬‬

‫می‌شود‪.‬‬

‫به منظور دستیابی به گواهینامه ‪ QF‬ابتدا‬

‫باید درخواس��ت مربوطه به ص��ورت مکتوب‬ ‫برای کمیس��یون ‪ FERC‬ارسال شود که این‬

‫کار معم��وال در مراحل اولی��ه طراحی نیروگاه‬

‫در آیین‌نامه ‪ PURPA‬تصریح ش��ده است‬

‫انج��ام می‌ش��ود‪ .‬کمیس��یون ‪ FERC‬پس از‬

‫خط‌مش��ی مناس��ب و اعمال سیاس��ت‌های‬

‫را خواه��د داد‪ .‬در صورتی که معرفی دقیق و‬

‫دهد‪ .‬اگرچه قوانین و الزامات یاد شده مستلزم‬

‫احتمال مردود اعالم کردن آن از سوی ‪FERC‬‬

‫را از تاسیس��ات واجد شرایط متصل به شبکه‬

‫درخواست پس از اعمال تغییرات مورد نظر در‬

‫صورتی که هزینه خری��داری توان الکتریکی از‬

‫‪ FERC‬اغلب اتفاق می‌افتد‪.‬‬

‫شده توسط خود نیروگاه باشد‪ ،‬به‌کارگیری این‬

‫آیین‌نامه‌های مرتبط با انتشار گازها‬

‫که کمیس��یون ‪ FERC‬موظف است با تعیین‬

‫بررسی پاسخ مثبت یا منفی به این درخواست‬

‫تشویقی‪ ،‬نیروگاه‌های تولید همزمان را توسعه‬

‫کاملی از کاربرد مورد نظر ارائه نش��ده باش��د‪،‬‬

‫آن اس��ت که شبکه توزیع‪ ،‬برق مورد نیاز خود‬

‫بسیار باالس��ت‪ .‬به همین دلیل تصحیح نامه‬

‫خری��داری کند‪ .‬بر مبنای الزامات ‪ ،FERC‬در‬

‫طراحی نیروگاه و ارس��ال آن برای کمیسیون‬

‫تجهی��زات ‪ QF‬بیش از ت��وان الکتریکی تولید‬ ‫تجهیزات الزامی نیست‪.‬‬

‫طراحی نی��روگاه بای��د دقیقا ب��ر مبنای‬

‫عملکرد مورد انتظار انجام ش��ود‪ .‬برای مثال‪،‬‬

‫در صورتی که قرار اس��ت برق تولید ش��ده در‬ ‫نیروگاه تولید همزمان تحت بار جزیی خریداری‬

‫شود‪ ،‬طراحی شبکه توزیع باید به گونه‌ای باشد‬ ‫که توان خروجی تولید شده توسط آن تحت بار‬ ‫جزیی کاهش یابد‪.‬‬

‫اگرچ��ه در آیین‌نام��ه ‪ PURPA‬قوانی��ن‬

‫مرتبط با خری��داری برق مورد نیاز ش��بکه از‬ ‫تجهیزات ‪ ،QF‬ش��رکت‌های برق منطقه‌ای و‬ ‫مناطق شهری مطرح شده‪ ،‬گاهی ممکن است‬

‫الزامات خرید برق به دلیل نبود ضمانت اجرایی‬ ‫الزم نادیده گرفته شود‪.‬‬

‫در آیین‌نامه‌ه��ای ‪ PURPA‬فروش برق با‬

‫(توان خروجی ‪ +‬خروج��ی حرارتی ‪/ )2 /‬‬

‫هزینه اجتناب‌پذی��ر نیز مورد توجه قرار گرفته‬

‫● ت��وان جزیی سیس��تم تولید همزمان و‬

‫توان الکتریکی تولید شده وجود دارد در هر یک‬

‫‪LHV‬سوخت ورودی بر مبنای معیار‬

‫طوری که بهای برق در هر ایالت توسط شرکت‬

‫است‪ .‬روش‌های مختلفی که برای قیمت‌گذاری‬

‫سوخت‌های مایع شماره شش گاهی اوقات‬

‫‪45‬‬

‫در موتوره��ای احتراق داخل��ی و توربین‌های‬ ‫گازی مورد اس��تفاده ق��رار می‌گیرند‪ .‬مصرف‬ ‫این س��وخت‌ها به خصوص در کش��ورهای در‬ ‫حال توسعه بس��یار باالس��ت‪ .‬از طرفی‪ ،‬این‬ ‫س��وخت‌های به دلیل تولید گازهای محتوی‬ ‫درصدهای باالی گوگرد موجب بروز مشکالت‬ ‫زیست محیطی جدی می‌ش��وند‪ .‬بنابر اعالم‬ ‫کارشناس��ان کنترل آلودگی هوا‪ ،‬محصوالت‬ ‫احتراق خروجی از موتورهای احتراق داخلی یا‬ ‫توربین‌های گازی باید پیش از تخلیه به هوای‬ ‫جو پاکسازی ش��ود و یا برای برطرف ساختن‬ ‫این مش��کل نوع س��وخت مورد اس��تفاده در‬ ‫آن‌ها تغییر داده ش��ود‪ .‬برای حل این مشکل‬ ‫در توربین‌ها می‌توان از سیس��تم‌های تزیریق‬ ‫آب ی��ا کاتالیزوره��ای ‪ SCR‬اس��تفاده کرد‪.‬‬ ‫الزامات مرتبط با این زمینه بر مبنای بهترین‬

‫س��ختگیرانه‌تر می‌ش��وند‪ .‬مراجع کارشناسی‬ ‫مرتبط که مس��ئولیت اجرای این آیین‌نامه‌ها‬

‫را ب��ر عهده دارند معموال الزامات مورد اجرا را‬ ‫دائما به‌روزرسانی می‌کنند‪.‬‬

‫ب��رای کاهش آالینده‌های منتش��ر ش��ده‬

‫توسط موتورهای سیلندر پیستونی نیز می‌توان‬ ‫از مبدل‌ه��ای کاتالیزوری یا ‪ SCR‬اس��تفاده‬ ‫کرد‪ .‬در صورتی که گاز طبیعی مورد اس��تفاده‬

‫در سیستم کیفیت خوبی داشته باشد‪NOx ،‬‬ ‫تولید ش��ده توسط دیگ‌های تولید بخار مورد‬

‫استفاده در توربین‌ها تولید همزمان نیز معموال‬

‫مقدار ناچیزی اس��ت‪ .‬هزینه کنترل و تنظیم‬ ‫گازهای آالینده سیستم‌های بزرگ‌تر معموال رقم‬

‫قابل توجهی از هزینه کل را به خود اختصاص‬ ‫می‌دهد‪ .‬همچنین‪ ،‬در بسیاری از سیستم‌های‬ ‫تولید همزمان‪ ،‬هزینه‌های سیستم‌های کنترل‬ ‫آالینده‌ه��ا در ارزیابی اقتص��ادی پروژه در نظر‬

‫فناوری کنترل آلودگی موجود که ‪ BACT‬نام‬

‫گرفته می‌شود‪.‬‬

‫با پیش��رفت فناوری و ظه��ور فناوری‌های نو‬

‫وارد بازار تجارت نیز ش��ده است‪ .‬به طوری که‬

‫دارد تعیین شده اس��ت‪ .‬این الزامات معموال‬

‫در حال حاضر مسئله انتشار گازهای آالینده‬

‫ش��رکت‌هایی که مقدار گازهای آالینده تولید‬ ‫شده توسط آن‌ها کمتر از سهمیه مجاز آن‌ها‪،‬‬

‫مقدار باقیمانده تا س��قف محدوده مجاز را به‬

‫ش��رکت‌هایی که گازهای آالینده زیادی تولید‬

‫می‌کنند می‌فروشند‪.‬‬

‫سیستم‌های توزیع‬

‫هنگام��ی که هر س��ه سیس��تم‌های زیر‬

‫مجموع��ه ش��امل سیس��تم تولی��د‪ ،‬توزیع و‬ ‫مصرف‌کننده نهایی جدید هس��تند‪ ،‬طراحان‬ ‫سیستم‌های تولید همزمان می‌توانند انتخاب‬

‫خود را از محدوده وس��یع‌تری از سیس��تم‌ها‬

‫افزایش چشم‌گیر بار ضروری است‪ ،‬انتخاب‌ها‬ ‫کمی گسترده‌تر می‌شود‪.‬‬

‫مالحظات طراحی‬

‫چگونگی توزیع باره��ای قدیمی و جدید‪،‬‬

‫تنوع و نوع سیس��تم‌های قدیم��ی متصل به‬ ‫سیس��تم تولید همزمان تاثیر چش��م‌گیری بر‬ ‫مالحظات اقتصادی و انتخاب سیستم توزیع‬

‫بر جای می‌گ��ذارد‪ .‬در س��اختمان‌های چند‬

‫کاربره که کل مجموعه توسط یک مرجع واحد‬ ‫اداره می‌ش��ود‪ ،‬تمامی سیس��تم‌های انرژی را‬

‫می‌توان بر مبنای معیارهای طراحی و ساختار‬ ‫سیستم‌های تولید همزمان برای دستیابی به‬ ‫بیش��ترین بهره‌وری ممکن طراحی کرد‪ .‬البته‬

‫طراحی این سیس��تم‌ها ب��رای مجموعه‌های‬

‫قدیمی ی��ا جدید با مدیریت چندگانه بس��یار‬ ‫پیچیده‌تراست‪ .‬در چنین کاربردهایی‪ ،‬سیستم‬

‫تولی��د همزمان باید با رعای��ت مالحظات زیر‬ ‫طراحی شود‪:‬‬

‫‪ .1‬تیم طراحی سیستم تولید همزمان باید‬

‫نیازهای مختلف سیستم و بهره‌وری اقتصادی‬

‫آن را به دقت مورد بررسی قرار دهد‪.‬‬

‫‪ .2‬تیم اجرایی باید با برخی از افراد حاضر‬

‫در مجموعه توافق‌نامه‌هایی را در زمینه محدوده‬ ‫اختیارات آن‌ها به امضا برساند‪.‬‬

‫‪ .3‬تی��م اجرایی باید معیارهای��ی را برای‬

‫تجهیزات و مصرف‌کنندگان جدید نیز در نظر‬ ‫گیرد‪.‬‬

‫ب��رای مث��ال‪ ،‬در مراکز صنعت��ی یا مراکز‬

‫خرید‪ ،‬ممکن است سیستم تولید همزمان در‬ ‫یک مجموعه برای تامین ظرفیت سرمایش��ی‬

‫و برق مورد نیاز مجموعه مورد اس��تفاده قرار‬

‫انج��ام دهن��د‪ .‬در مواقعی که هر یک از س��ه‬

‫گیرد‪ ،‬در حالی ک��ه در مجموعه دیگر قرارداد‬

‫راندمان آن هم چندان باال نباشد‪ ،‬انتخاب‌های‬

‫و گرمایش��ی س��اختمان ب��دون نی��از به برق‬

‫زیر مجموعه یاد ش��ده از پیش وجود داشته و‬

‫طراحی بسیار محدود می‌شود‪ .‬تنها در مواردی‬ ‫که تعویض سیستم‌های قدیمی از نظر اقتصادی‬

‫مق��رون به صرفه و یا به دلیل موقعیتی مانند‬

‫بهره‌برداری تنها بر مبنای ظرفیت سرمایش��ی‬

‫تامی��ن گردد‪ .‬البته در چنین مواردی می‌توان‬

‫قرارداد بهره‌ب��رداری را به گونه‌ای تنظیم کرد‬

‫که الگوی مصرف تمامی خریداران خدمات با‬

‫‪46‬‬

‫یکدیگر همسان‌س��ازی شده و از سیستم‌های‬

‫اس��ت‪ .‬انرژی الکتریکی به عنوان خروجی یک‬

‫تمامی سیس��تم‌های هوارسان آب سرد مجهز‬

‫سرمایش��ی یا تامین بخش��ی از توان حرارتی‬

‫انرژی س��ازگار اس��تفاده گردد‪ .‬ب��رای مثال‪،‬‬

‫به کویل‌هایی هس��تند که ب��ا اختالف دمای‬ ‫‪( 10K‬از دمای ‪ 7˚C‬تا ‪ )17˚C‬قابلیت تامین‬ ‫الزام��ات مورد نیاز مصرف‌کنن��دگان را دارند‪.‬‬

‫بنابرای��ن‪ ،‬انتخاب‌های تی��م طراحی و اجرای‬

‫نیروگاه سیستم تولید همزمان و شبکه توزیع‬ ‫به واس��طه عواملی مختلفی مانند معیارهای‬ ‫تولید‪ ،‬توزیع و ترمینال‌ها محدوده می‌شود‪.‬‬

‫در سیستم‌های تولید همزمان بهینه‌سازی‬

‫ش��ده‪ ،‬بهره‌برداری از تمامی شکل‌های انرژی‬

‫سیس��تم تولید همزمان برای تامین ظرفیت‬ ‫خروجی محرک‌های اصلی سیستم در مواقعی‬

‫که ظرفیت گرمایش��ی مورد نیاز باال و ظرفیت‬ ‫سرمایشی پایین اس��ت قابل استفاده خواهد‬ ‫بود‪ .‬در چنین کاربردهایی‪ ،‬جنبه‌های مکانیکی‬

‫سیس��تم تولید همزمان نیز باید همراس��تای‬ ‫سیستم الکتریکی مورد توجه قرار گیرد‪ .‬بدین‬

‫منظور الزامات سیستم‌های مکانیکی با الزامات‬ ‫واحد سوئیچینگ نیروگاه و تجهیزات ارتباطی‬ ‫مورد ارزیابی قرار گیرد‪.‬‬

‫تولید ش��ده در نیروگاه و تجهیزات الکتریکی ‪/‬‬

‫بخار‬

‫افزایش یابد‪ .‬توان خروجی محرک‌های اصلی‬

‫گازی و توربین‌های بخار در محدوده گسترده‌ای‬

‫متصل به شبکه قابل استفاده باشد یا به نوعی‬

‫بخار قابل اس��تفاده هس��تند‪ .‬انتخ��اب این‬

‫تبدیل شود‪.‬‬

‫اصل��ی و ژنرات��ور بازیابی گرمای بخ��ار که به‬

‫مکانیکی موجود باید به حداکثر مقدار ممکن‬

‫موتوره��ای احتراق داخل��ی‪ ،‬توربین‌های‬

‫نیز باید به ش��کلی باشد که برای سیستم‌های‬

‫از فش��ار و دما کارکرد بسیاری از سیستم‌های‬

‫قابل تبدیل به بخار مورد نیاز چیلرهای جذبی‬

‫سیس��تم‌ها اساسا بر مبنای ترکیبی از محرک‬

‫توزیع انرژی خروجی‬

‫بهترین و اقتصادی‌ترین نتیجه ممکن منتهی‬

‫در سیس��تم‌های الکتریک��ی ب��ا ی��ک یا‬

‫چند ولتاژ‪ ،‬سیس��تم‌های بخار فش��ار پایین‪،‬‬ ‫متوس��ط و باال‪ ،‬سیستم‌های تولید آب سرد و‬ ‫سیستم‌های خنک‌کاری ثانویه‪ ،‬سیستم‌های‬

‫گرمایش س��یال یا سیستم‌های تولید آب گرم‬

‫دما باال و سیس��تم‌های ذخیره انرژی حرارتی‪،‬‬ ‫اتصال داخلی سیستم‌ها به یکدیگر باید مورد‬ ‫توجه قرار گیرد‪ .‬تمامی تغییرات این سیستم‌ها‬

‫باید در مراحل برنامه‌ریزی نیروگاه مدنظر قرار‬ ‫گیرد‪.‬‬

‫انرژی الکتریکی‬

‫می‌شود انجام می‌گیرد‪.‬‬

‫برای تولید کار مکانیکی‪ ،‬ظرفیت سرمایشی‬

‫یا گرمایشی می‌توان به جای انرژی الکتریکی از‬

‫بخار نیز استفاده کرد‪ .‬ولی انعطاف‌پذیری بخار‬

‫در مقایسه با انرژی الکتریکی بسیار کمتر است‪.‬‬ ‫ضمن آن که توزیع بخار برای مصرف‌کنندگانی‬ ‫که در فواصل دور قرار دارند بسیار گرانتر تمام‬

‫می‌ش��ود‪ .‬در چنین کاربردهای��ی‪ ،‬تولید کار‬ ‫مکانیکی با اس��تفاده از بخ��ار انعطاف‌پذیری‬

‫چندانی ندارد‪.‬‬

‫دما ‪ /‬فش��ار بخار خروج��ی از توربین‌های‬

‫گازی معموال به واس��طه مالحظات اقتصادی‬

‫انرژی الکتریکی را می‌ت��وان به صوت کار‬

‫محدود می‌شود‪ .‬چرا که نسبت افزایش هزینه‬

‫مورد استفاده قرار داد‪ .‬مزیت انرژی الکتریکی‬

‫ژنرات��ور بازیابی گرما برای دس��تیابی به دما و‬

‫به سادگی از نقطه‌ای به نقطه دیگر قابل انتقال‬

‫محص��والت احت��راق خروج��ی از توربی��ن با‬

‫مکانیک��ی‪ ،‬ظرفیت سرمایش��ی یا گرمایش��ی‬

‫سیستم به افزایش سود حاصله از به‌کارگیری‬

‫نس��بت به شکل‌های دیگر انرژی‪ ،‬آن است که‬

‫فش��ار بخار باالتر‪ ،‬به دلی��ل ثابت بودن دمای‬

‫محدودیت همراه اس��ت‪ .‬دم��ای محصوالت‬ ‫احت��راق خروج��ی از توربین مگ��ر در صورت‬ ‫استفاده از مشعل‌های کمکی کانال مقدار ثابتی‬ ‫است‪ .‬البته این محدودیت در مورد توربین‌های‬ ‫بخار به این شکل وجود ندارد‪ .‬تنها محدودیت‬ ‫در توربین‌های بخار‪ ،‬موقعیت اختناق اس��ت‪.‬‬ ‫چرا که استخراج بخار در تمامی نقاط در حین‬ ‫کاهش فشار ‪ /‬دما امکان‌پذیر است‪.‬‬

‫آب سرد‬

‫تمام ت��وان خروج��ی مح��رک اصلی را‬

‫می‌توان به ظرفیت سرمایش��ی تبدیل کرد و‬ ‫سپس از آب س��رد تولید شده در واحدهای‬ ‫ترمین��ال سیس��تم‌های مت��داول اس��تفاده‬ ‫کرد‪ .‬در سیس��تم‌های توزی��ع بزرگ باید نوع‬ ‫انرژی م��ورد اس��تفاده (ان��رژی الکتریکی‪،‬‬ ‫بخ��ار یا آب گرم) ب��رای تامین ظرفیت مورد‬ ‫نیاز سیس��تم تعیین ش��ود‪ .‬از هر س��ه نوع‬

‫‪47‬‬

‫سیستم توزیع آب س��رد بهره‌وری اقتصادی‬

‫حداکثر اختالف فش��ار سیس��تم را داش��ته‬

‫در صورت که برای هر یک از ساختمان‌ها از‬

‫● انتخاب و مداربندی کویل‌های سرمایی‬

‫چندان باالیی به همراه نخواهد داش��ت مگر‬ ‫یک سیستم مستقل استفاده شود‪.‬‬

‫در صورت��ی ک��ه ام��کان اس��تفاده از‬

‫به‌کارگیری سیستم تولید همزمان مرکزی از‬

‫جری��ان در داخ��ل لوله‌ه��ای کوی��ل نباید از‬

‫نظ��ر اقتصادی نیز قاب��ل توجیه خواهد بود‪.‬‬

‫در سیس��تم‌های آب س��رد تولید همزمان‪،‬‬ ‫برای بهبود بهره‌وری کلی سیستم می‌توان از‬

‫روش‌ه��ای مختلفی مانند کاهش هزینه‌های‬

‫کارکرد سیس��تم لوله‌کشی‪ ،‬سیستم پمپاژ و‬ ‫اجزای جانبی آن‌ها (مانند شیرها‪ ،‬عایقکاری‬

‫و ‪ )...‬اس��تفاده کرد‪ .‬چنین سیس��تم‌هایی‬ ‫تاکنون در کاربردهای مختلفی به کار گرفته‬

‫ش��ده‌اند و اصطالح��ات الزم ب��ر روی آن‌ها‬

‫اعمال ش��ده اس��ت (;‪Avery et al. 1990‬‬ ‫‪.)Becker 1975; Mannion 1988‬‬

‫ب��رای کاه��ش هزینه سیس��تم‌های آبی‬

‫انرژی الکتریکی‪ ،‬ان��رژی گرمایی بخار یا آب‬

‫جری��ان متغیر بای��د مالحظات زی��ر در نظر‬

‫سرمایشی یا گرمایش��ی مورد نیاز ساختمان‬

‫● شدت جریان عبوری از پمپ‌های اصلی‬

‫یا فرایندها اس��تفاده کرد‪ .‬به عنوان روش��ی‬

‫دیگر‪ ،‬می‌توان از انرژی‌های یاد شده به طور‬

‫باید بر مبنای اختالف دماهای باالی آب سرد‬ ‫(∆‪ )T=13K‬و موقعیت مورد نظر هوای رفت‬

‫سیس��تم توزیع آب سرد وجود داشته باشد‪،‬‬

‫گرم می‌توان مس��تقیما برای تامین ظرفیت‬

‫باشند‪.‬‬

‫گرفته شود‪:‬‬

‫و سیس��تم اولیه توزیع آب بای��د با مجموع‬

‫انجام گیرد‪ .‬این در حالی اس��ت که س��رعت‬ ‫‪ 1.5-3m/s‬بیشتر باشد‪ .‬این کویل‌ها گاهی به‬

‫صورت هش��ت تا ده ردیفه طراحی و س��اخته‬ ‫می‌ش��وند‪ ،‬ول��ی افزایش افت فش��ار و هزینه‬

‫مضاع��ف این کویل‌ها با کاه��ش هزینه پمپ‬ ‫مورد نیاز و لوله‌کشی توزیع آب در سیستم‌های‬

‫توزیع بلند جبران خواهد شد‪ .‬برای مثال‪ ،‬اگر‬ ‫اخت�لاف دم��ای آب ورودی و خروجی کویل‬ ‫‪ 12K‬باشد‪ ،‬شدت جریان آب مورد نیاز در آن‬

‫به اندازه یک سوم کویلی با اختالف دمای ‪4K‬‬ ‫خواهد بود‪.‬‬

‫● طراح��ی و س��اخت موفقیت‌آمی��ز این‬

‫سیس��تم‌های مس��تلزم دقت باالیی است‪ .‬در‬

‫کت��اب راهنمای طراحی سیس��تم‌های تهویه‬

‫مطبوع (‪ )Lorsch 1993‬اطالعات بیشتری در‬ ‫زمینه طراحی این سیستم‌ها ارائه شده است‪.‬‬

‫آب گرم‬

‫ش��دت جریان مورد نیاز در تمامی کویل‌های‬

‫گرم��ای خروج��ی از سیس��تم‌های تولید‬

‫توزی��ع آب در م��دار این سیس��تم‌ها باید به‬

‫متوس��ط و ب��اال (‪ LTW، MTW‬و ‪)HTW‬‬

‫در ساختمان‌های مس��تقل یا مشترک‪،‬‬

‫اصل��ی به گردش درمی‌آید از آب س��رد مدار‬

‫آب گرم و س��رد آن اس��ت که در سیستم‌های‬

‫سرد‪ ،‬بهترین روش تامین ظرفیت مورد نیاز‬

‫● در تمام��ی کویل‌ها برای کنترل جریان‬

‫می‌توان با استفاده از مدارهای سری و موازی‬

‫اس��تفاده شود‪ .‬در این سیستم‌ها برای کنترل‬

‫اختالف دم��ای ‪ 55K‬و ش��دت جریان پایین‬

‫سه راهه یا مسیرهای میان‌بر برای برگردان آب‬

‫راهنما اطالعات بیشتری در این زمینه موجود‬

‫غیر مس��تقیم در داخل مبدل‌های حرارتی‪،‬‬

‫چیلرهای کمپرسوری یا جذبی و دستگاه‌های‬ ‫رطوبت‌گیری جذبی استفاده کرد‪.‬‬

‫در ص��ورت موج��ود بودن ش��بکه توزیع آب‬

‫ساختمان اس��تفاده از سیستم‌های مرکزی‬ ‫تولی��د و توزیع آب س��رد اس��ت‪ .‬در چنین‬

‫کاربردهایی تنها باید یک ارتباط داخلی بین‬ ‫سیس��تم تولید همزمان در نظر گرفته شود‪.‬‬

‫در صورتی که در س��اختمان‌ها از یک یا چند‬ ‫نوع چیلر با وضعیت کارکرد مطلوب استفاده‬

‫شود‪ ،‬به‌کارگیری سیس��تم تولید همزمان و‬

‫س��رمایی حلقه اولیه مطابقت داشته باشد‪.‬‬

‫همزمان در سیستم‌های توزیع آب دما پایین‪،‬‬

‫گونه‌ای باش��د که آب س��ردی ک��ه در حلقه‬

‫قابل استفاده است‪ .‬تفاوت عمده سیستم‌های‬

‫ثانویه بیشتر نباشد‪.‬‬

‫آب گرم دما پایین (با دمای حداکثر ‪،)120˚C‬‬

‫عب��وری بای��د از ش��یرهای اختن��اق دو راهه‬

‫مختلف‪ ،‬طراحی سیستم را می‌توان بر مبنای‬

‫شدت جریان عبوری از کویل نباید از شیرهای‬

‫انج��ام داد‪ .‬در فص��ل دوازده��م از این کتاب‬

‫رفت به خط برگش��ت استفاده شود‪ .‬شیرهای‬

‫اس��ت‪ .‬بدین ترتی��ب‪ ،‬حتا تجهیزات��ی مانند‬

‫تعبیه شده در این سیستم‌ها باید قابلیت‌های‬

‫کافی برای کنت��رل و قطع کامل جریان تحت‬

‫رادیاتورها و کنوکتورها که اختالف دمای آن‌ها‬ ‫‪ 10K‬اس��ت را نیز می‌توان بر مبنای اختالف‬

‫‪48‬‬

‫گرمایی و در رده آخر بهره‌وری و نحوه استفاده‬

‫از انرژی گرم��ای خروجی باید مورد توجه قرار‬ ‫گیرد‪ .‬برای مث��ال‪ ،‬اگر ام��کان تبدیل انرژی‬

‫حرارتی محصوالت احتراق خروجی از توربین‬

‫گازی به توان محوری با بهره‌وری اقتصادی باال‬

‫وجود داش��ته باش��د‪ ،‬به جای استفاده از یک‬ ‫چیلر جذبی دما پایین که راندمان چندان باالیی‬ ‫ندارد‪ ،‬بهتر از همین روش استفاده شود‪.‬‬

‫در سیس��تم‌های توزیع آب سرد و گرم‪،‬‬

‫ب��ا افزایش دمای هوای محیط یا کاهش بار‪،‬‬ ‫به ترتیب دمای آب گرم رفت کاهش و دمای‬

‫آب س��رد در خط رفت افزای��ش می‌یابد‪ .‬هر‬ ‫دوی روش‌های مذکور موجب کاهش مصرف‬ ‫س��وخت یا ان��رژی الکتریکی و پایدار ش��دن‬

‫وضعیت کارکرد شیر کنترل جریان می‌شود‪.‬‬ ‫دمای سیس��تم‌های بزرگ تنظیم نمود‪ .‬برای‬ ‫مثال‪ ،‬عالوه بر مداربندی‌های مطرح شده در‬

‫فصل دوازده��م‪ ،‬واحدهای گرمایی را می‌توان‬ ‫بدون اس��تفاده از خط آب رفت و برگش��ت به‬ ‫صورت س��ری و موازی با لوله‌کش��ی آب گرم‬

‫س��اختمان نصب نمود‪ .‬در صورت اس��تفاده‬ ‫از سیس��تم لوله‌کش��ی موازی برای پنج واحد‬

‫گرمایی‪ ،‬برای هر یک از انشعاب‌های می‌توان‬ ‫کاه��ش دم��ای آب را در فواصل ‪ 10K‬در نظر‬ ‫گرفت‪ .‬بدی��ن ترتیب در اولین گروه واحدهای‬

‫گرمایی‪ ،‬دمای آب از ‪ 120˚C‬تا دمای ‪110˚C‬‬

‫کاهش پیدا می‌کند‪ .‬به همین ترتیب در آخرین‬ ‫ردیف‪ ،‬ای��ن دمای از ‪ 75˚C‬ت��ا دمای ‪65˚C‬‬

‫کاهش می‌یاب��د‪ .‬در این سیس��تم‌ها‪ ،‬کنترل‬

‫دم��ا صرفنظر از اختالف دم��ای آب ورودی و‬

‫خروجی با خاموش و روش��ن کردن فن توسط‬ ‫ترموستات‌های محلی انجام می‌گیرد‪.‬‬

‫به طور مش��ابه‪ ،‬در واحده��ای بزرگ‌تر با‬

‫کویل‌های چند ردیفه مت��داول (بدون مغزی‬

‫فلزی) می‌توان از ش��یرهای میان‌بر سه راهه‪،‬‬ ‫بر مبنای اختالف دمای ‪ 5-20K‬برای تنظیم‬

‫جری��ان آب در داخ��ل کوی��ل اس��تفاده کرد‪.‬‬ ‫مداربن��دی کوی��ل این سیس��تم‌ها معموال بر‬ ‫مبنای جریان مستقیم یا میان‌بر از اولین ردیف‬ ‫لوله به دومی��ن ردیف‪ ،‬تا آخرین ردیف لوله‌ها‬ ‫ادامه می‌یابد‪ .‬به طوری که تمامی لوله‌ها یک‬ ‫حلقه گردش آب واحد را تشکیل می‌دهند‪.‬‬ ‫در سیس��تم‌های آب��ی با دمای متوس��ط‬ ‫(بی��ن ‪ 120˚C‬تا ‪ )175˚C‬و دما باال (با دمای‬ ‫˚‪ 175‬و باالتر)‪ ،‬اخت�لاف دمای آب ورودی و‬ ‫خروجی سیس��تم باز هم باالتر در نظر گرفته‬ ‫می‌ش��ود‪ .‬ولی م��دار لوله‌کش��ی داخلی این‬

‫البت��ه در چنین م��واردی‪ ،‬افزای��ش هزینه‬

‫مرتبط با پمپاژ سیال در داخل سیستم نباید‬ ‫نادیده گرفته شود‪.‬‬

‫نکته قابل توجه آن است که در هر دوی‬

‫سیس��تم‌های آب گرم و س��رد‪ ،‬در محدوده‬

‫مش��خصی از بار جزیی‪ ،‬هزینه کاهش جریان‬ ‫به واس��طه تغییر سرعت پمپ و حجم هوای‬ ‫عبوری از سیستم معموال بیش از صرفه‌جویی‬

‫ایج��اد ش��ده در مصرف انرژی اس��ت‪ .‬برای‬ ‫مث��ال‪ ،‬در سیس��تم‌های آب س��رد‪ ،‬کاهش‬

‫ت��وان الکتریک��ی مصرف��ی توس��ط فن‌های‬ ‫حج��م متغی��ر ب��ه ع�لاوه صرفه‌جویی‌های‬

‫سیس��تم‌ها معموال به طور مستقیم به حلقه‬

‫مرتبط با پمپاژ س��یال از صرفه‌جویی حاصل‬

‫دوردس��ت این سیستم‌ها را می‌توان به همراه‬

‫دمای آب بیش��تر خواهد ب��ود‪ .‬ضمن آن که‬

‫به ژنراتورهای بخار متصل نمود‪.‬‬

‫واسطه الزامات کنترل رطوبت فضای داخل‬

‫اصل��ی متص��ل نمی‌ش��ود‪ .‬س��اختمان‌های‬

‫از کاه��ش ظرفیت چیلر به واس��طه افزایش‬

‫سیستم‌های توزیع بخار و ترمینال‌های مربوطه‬

‫افزایش دمای آب س��رد تولیدی چیلر نیز به‬

‫در مواقعی که امکان انتخاب وجود دارد‪،‬‬

‫ساختمان محدود می‌شود‪.‬‬

‫ت��وان خروجی مح��رک اصلی بای��د بر مبنای‬

‫عوامل یاد شده باید برای تعیین موقعیت‬

‫مواقعی در درجه اول باید به کار مفید دریافتی‬

‫بهترین کارایی را خواهند داشت به دقت مورد‬

‫اولویت‌ه��ای موجود تعیین ش��ود‪ .‬در چنین‬

‫بار جزیی که در آن سیس��تم آب س��رد و گرم‬

‫توجه شود‪ .‬در مرحله بعد راندمان تبدیل انرژی‬

‫بررسی قرار گیرد‪.‬‬

‫‪49‬‬

‫طراحی سیستم‌های گرمایشی‪ -‬سرمایشی آبی‬ ‫‪ASHRAE SYSTEMS AND EQUIPMENT HANDBOOK - Chapter 6‬‬

‫سیستم‌هایی که با اس��تفاد‌ه از آب گرم یا سرد‌شد‌ه‪ ،‬برای انتقال‬ ‫یا اخذ گرما با مبد‌ا و مقص ‌د معین به کار می‌روند‌‪ ،‬سیس��تم‌های آبی‬ ‫می‌نامی��م‪.‬د‌ر این فرآیند‌‪ ،‬آب از طری��ق لوله‌های متصل به دیگ‌های‬ ‫بخار یا آبگرمکن یا چیلرها‪ ،‬جهت انتقال حرارت موجود‌ د‌ر یک بخش‬ ‫یا فرآین ‌د به کار گرفته می‌شود‌‪.‬‬ ‫سیستم‌های آبی بر اساس ‪ 5‬عامل تقسیم بند‌ی می‌شوند‌‪:‬‬ ‫‪ -1‬د‌مای کار‬ ‫‪ -2‬نحوه جریان‬ ‫‪ -3‬فشار‬ ‫‪ -4‬موقعیت استقرار لوله‌ها‬ ‫‪ -5‬استقرار پمپ‌های متحرک‬ ‫بر اس��اس نحوه جریان آب سیستم‌های گرمایش آبی به د‌و د‌سته‬ ‫تقسیم بند‌ی می‌شوند‌‪:‬‬ ‫‪ -1‬سیس�تم‌های ثقل�ی‪ :‬ب��ر اس��اس اختالف چگال��ی بین آب‬ ‫رفت‌وبرگشتی عمل می‌کنند‌‪.‬‬ ‫‪ -2‬سیستم‌های اجباری‪ :‬با استفاد‌ه از یک پمپ الکتریکی جریان‬ ‫مور ‌د نیاز را تامین می‌کنند‌‪.‬‬ ‫امروزه سیستم‌های ثقلی به ند‌رت استفاده می‌شوند؛‌ بنابراین‪ ،‬د‌ر‬ ‫این مقاله‪ ،‬از شرح آن‌ها صرف‌نظر می‌کنیم‪ .‬جهت اطالعات بیشتر د‌ر‬

‫زمینه سیستم‌های ثقلی به راهنمای شیوه‌های راه‌اند‌ازی د‌ستگاه‌های‬ ‫تهویه هوا مراجعه نماییدکه پیش از سال ‪ 1957‬تد‌وین شد‌ه است‌‪.‬‬ ‫سیس��تم‌های آبی‪ ،‬می‌توانند‌ به د‌و صورت یک‌طرفه یا گرد‌ش��ی‪،‬‬ ‫طراحی و ساخته شوند‌‪ .‬د‌ر این مقاله‪ ،‬به تشریح سیستم‌های گرد‌شی‬ ‫اجباری می‌پرد‌ازیم‪.‬‬

‫اصول کلی‬

‫د‌ر طراحی سیس��تم‌های آبی‪ ،‬بازد‌ه و توجیه اقتصاد‌ی سیس��تم‬

‫تح��ت تاثیر روابط پیچی��د‌ه بین اجزای متنوع آن ق��رار د‌ارد‌‪ .‬تعیین‬ ‫د‌رجه حرارت آب‪ ،‬استقرارخطوط انتقال آب‪ ،‬انتخاب پمپ‪ ،‬انتخاب‬ ‫ترمینال یا واحد‌های پایانه ای و روش کنترل فرآیند‪ ‌،‬از جمله عواملی‬ ‫هس��تند‌ که همگی به یکد‌یگر وابسته‌اند‌‪ .‬اند‌ازه و پیچید‌گی سیستم‬ ‫آب��ی طراحی ش��د‌ه‪ ،‬د‌ر عملک��رد‌ بهتر مجموعه نق��ش تعیین کنند‌ه‬ ‫ای د‌ارد‌‪ .‬ام��روزه د‌ر امری��کا‪ ،‬طراحی سیس��تم‌های گرمایش آبی‪ ،‬بر‬ ‫اس��اس شیوه‌های مقطعی صورت می‌گیرد‌ که د‌ر آن از اختالف د‌رجه‬ ‫حرارتی‪ ،‬معاد‌ل جهت تعیین میزان جریان آب استفاد‌ه می‌شود؛‌ ولی‬ ‫تقریبا د‌ر تمامی‌کاربرد‌های عمومی‌‪ ،‬سیس��تم‌های آبی برای گرمایش‬ ‫و س��رمایش س��اختمان‌های بزرگ و س��ازه‌های پیچید‌ه از این روش‬ ‫استفاد‌ه می‌شود‌‪.‬‬

‫‪50‬‬

‫سیستم‌های حرارتی با د‌رجه حرارت باال‬ ‫این سیستم‌ها‪ ،‬د‌ر د‌مایی باالتر از ‪175‬د‌رجه سانتی‌گرا ‌د و فشاری‬ ‫حد‌ود‌ ‪2‬مگاپاس��کال به کار گرفته می‌ش��وند‌‪ .‬د‌ر این روش‪ ،‬ماکزیمم‬ ‫د‌رجه حرارت و فش��ار اعمال‌پذیر به دیگ‌های بخار و دیگر تجهیزات‬ ‫به ترتیب برابر ‪ 200‬د‌رجه سانتی‌گراد‌ و ‪ 2‬مگاپاسکال است‌‪ .‬الزم است‬ ‫پارامتر فشار و د‌رجه حرارت هر یک از اجزای سیستم‪ ،‬جهت حصول‬ ‫اطمینان از هماهنگی با موقعیت طراحی سیستم بازبینی شود‌‪.‬‬

‫سیستم‌های سرمایش با آب سرد‌‬ ‫این سیس��تم‌ها‪ ،‬جهت س��رمایش‪ ،‬معموال با اس��تفاد‌ه از آبی با‬ ‫د‌مای ‪ 4‬تا ‪13‬د‌رجه سانتی‌گراد‌ (معموال ‪7‬د‌رجه سانتی‌گراد‌) و فشاری‬ ‫بیش از ‪830‬کیلو پاس��کال به کار گرفته می‌شود‌‪ .‬د‌ر این روش‪ ،‬برای‬ ‫ی یا جلوگیری از یخ‌زد‌ن کویلع از ضد‌یخ یا آب‌نمک با‬ ‫کاربرد‌های عموم ‌‬ ‫د‌مایی کمتر از ‪4‬د‌رجه سانتی‌گراد‌ استفاد‌ه می‌شود‌‪ .‬شایان ذکر است‬

‫طبقه‌بند‌ی بر اساس د‌رجه حرارت‬ ‫سیستم‌های آبی با د‌رجه حرارت پایین‬

‫دیگ‌ه��ا و مخازن با د‌رجه حرارت پایین س��اخته ش��د‌ه‌اند که بر‬

‫اس��اس استاند‌ارد‌ ‪ ،ASME‬تحت فشار و د‌رجه‌حرارت خاصی ساخته‬ ‫شده‌ان ‌د و برای این گونه تقسیم‌بند‌ی‌ها به کار گرفته می‌شوند‌‪ .‬حد‌اکثر‬ ‫فشارکاری برای مخازن کم‌فشار با د‌مای ماکزیمم ‪120‬د‌رجه‌سانتی‌گراد‪‌،‬‬ ‫معاد‌ل ‪ 1100‬کیلوپاس��کال اس��ت‌‪ .‬حد‌اکثر فش��ارکاری عاد‌ی‪ ،‬برای‬ ‫دیگ‌های بخار د‌ر سیس��تم‌های آبی کم فشار ‪200‬کیلوپاسکال است؛‬ ‫با وجود ای��ن ‌‪ ،‬طراحی‪ ،‬آزمایش و راه‌اند‌ازی این دیگ‌ها‪ ،‬بر اس��اس‬ ‫فشار کاری بیشتری انجام می‌شود‌‪.‬‬ ‫از جمل��ه ش��یوه‌های کار برای انتقال ح��رارت د‌ر روش گرمایش‬ ‫آب��ی‪ ،‬با د‌رجه ح��رارت پایین‪ ،‬می‌توان ب��ه روش تبد‌یل بخار به مایع‬ ‫یا مایع‌به‌مایع اش��اره کرد‌‪ .‬از سیستم‌های آبی با د‌رجه حرارت پایین‪،‬‬ ‫د‌ر محد‌ود‌ه س��اختمان‌های کوچک تا س��اختمان‌های خیلی بزرگ و‬ ‫پیچید‌ه استفاد‌ه می‌شود‌‪.‬‬

‫سیستم‌های آبی با د‌رجه حرارت متوسط‬

‫این سیس��تم‌ها د‌ر د‌مایی بین ‪ 120‬تا ‪175‬د‌رجه س��انتی‌گرا ‌د و با‬

‫فشاری کمتر از ‪1100‬کیلو پاسکال به کار گرفته می‌شود‌‪ .‬طراحی این‬ ‫سیس��تم‌ها‪ ،‬د‌ر موقعیت معمولی و با فرض وارد‌ شد‌ن حرارتی معاد‌ل‬ ‫‪ 120‬تا ‪160‬د‌رجه س��انتی‌گراد‌ و فشار ‪ 1‬مگاپاسکال به دیگ‌های بخار‬ ‫و تجهیزات صورت می‌گیرد‌‪.‬‬

‫که د‌ر سیس��تم‌های سرمایش آبی اید‌ه‌آل‪ ،‬می‌توان از آبی با د‌مای ‪15‬‬

‫د‌رجه سانتی‌گراد‌ یا باالتر استفاد‌ه کرد‌‪.‬‬

‫سیستم‌های آبی د‌و فصلی‬ ‫این سیس��تم‌ها‪ ،‬ترکیبی از گرمایش‪ ،‬سرمایش و گرد‌ش آب گرم‬ ‫یا س��ر ‌د اس��ت که از طریق لوله‌های تعبییه ش��د‌ه و تجهیزات انتقال‬ ‫حرارت صورت می‌گیرد‪ ‌.‬فش��ار و د‌رجه حرارت د‌ر این روش‪ ،‬مش��ابه‬ ‫سیس��تم‌های آبی با د‌مای پایین اس��ت‌؛ به طوری که د‌مای آب مورد‌‬ ‫اس��تفاد‌ه د‌ر فصل زمستان‪ ،‬به حد‌ود‌ ‪ 38‬تا ‪65‬د‌رجه سانتی‌گراد‌ و د‌ر‬ ‫فصل تابستان‪ ،‬به حد‌ود‌ ‪ 4‬تا ‪7‬د‌رجه سانتی‌گرا ‌د می‌رسد‌‪.‬‬ ‫ترمینال‌ها از قس��مت‌هایی نظیر انواع وس��ایل تب��اد‌ل حرارتی‪،‬‬ ‫همچ��ون راد‌یاتورهای چد‌نی‪ ،‬لوله‌های پره د‌ار‪،‬فن‌کویل‪ ،‬کنوکتورها‪،‬‬ ‫تهویه‌کنند‌ه‌ها‪ ،‬ایس��تگاه مرکزی انتقال ه��وا‪ ،‬صفحات توزیع حرارت‬ ‫و صفحات ذوب برف تش��کیل ش��د‌ه اس��ت‪ .‬د‌ر ای��ن روش‪ ،‬به علت‬ ‫تامین انرژی از طریق دیگ‌های بخار یا منابع انرژی خورشید‌ی‪ ،‬الزم‬ ‫اس��ت از مخزن بزرگی جهت تامین انرژی ورود‌ی اس��تفاد‌ه شود‌‪ .‬د‌ر‬ ‫این مقاله‪ ،‬به تش��ریح اصول طراحی و انتخاب شیوه‌های لوله‌کشی و‬ ‫اجزای سیس��تم‌های آبی با د‌رجه حرارت پایین‪ ،‬آب س��ر ‌د شد‌ه و نیز‬ ‫سیستم‌های آبی د‌و فصلی می‌پرد‌ازیم‪.‬‬

‫سیستم‌های بسته‬ ‫د‌ر این مقاله‪ ،‬صرفا به تش��ریح سیس��تم‌های بس��ته می‌پرد‌ازیم‪.‬‬ ‫مهم‌ترین اختالف سیستم‌های باز و بسته‪ ،‬عبارت است از وجود‌ سطح‬

‫‪51‬‬

‫مش��ترک آب با یک گاز تراکم پذیر (مثل هوا) یا یک سطح االستیکی‬

‫(د‌یافراگم)‪ .‬د‌ر سیس��تم‌های بس��ته‪ ،‬تمایز موجود‌‪ ،‬د‌ر واقع شکلی از‬

‫تشریح سیستم‌های بسته محسوب می‌شود‌‪ .‬اصل این تعریف‪ ،‬مبنای‬

‫د‌رک تحوالت د‌ینامیکی سیس��تم‌ها اس��ت‌‪ .‬توضیحات فوق‪ ،‬ظاهرا‬ ‫مربوط به یک سیستم باز است؛ اما د‌ر واقع‪ ،‬سیستم مور ‌د نظر‪ ،‬یک‬

‫سیس��تم بسته است‪ .‬سطح مشترک اتمسفر یک مخزن‪ ،‬به ساد‌گی‪،‬‬ ‫فشار سیس��تم را تثبیت می‌کند‌‪ .‬سیس��تم‌های آبی باز‪ ،‬د‌ارای بیش‬

‫از یک س��طح مش��ترک هس��تند؛‌ به طور مثال‪ ،‬می‌توان به برج‌های‬

‫خنک‌کنند‌ه اش��اره کرد‌ که حد‌اقل د‌ارای د‌و نقطه (س��طح) مشترک‬ ‫هستند‌‪.‬‬

‫محفظه آب برج و لوله یا نازل‌های برج‬

‫یکی از اختالفات اصلی هید‌رولیکی بین سیستم‌های باز و بسته‪،‬‬

‫این اس��ت که برخی از اجزای هید‌رولیکی سیس��تم‌های بسته‪ ،‬قابل‬

‫اس��تفاد‌ه نیستند‌‪ .‬برای توضیح بیشتر اختالفات موجود‌ بین ساختار‬ ‫هید‌رولیکی یک سیس��تم باز نسبت به یک سیستم بسته می‌توان به‬

‫موارد زیر اشاره کرد‪:‬‬

‫‪ -1‬عد‌م امکان ایجا ‌د جریان از طریق اختالف فشار استاتیکی‬ ‫‪ -2‬عد‌م ایجاد‌ نیروی باالبر استاتیکی توسط پمپ‬ ‫‪ -3‬تماس ‌دا‌ئم مجموعه لوله‌ها با آب اشاره کرد‌‪.‬‬

‫سیستم پایه‬

‫تصوی��ر (‪ )1‬قس��مت‌های اصل��ی ی��ک سیس��تم آب��ی بس��ته را‬

‫نش��ان می‌د‌ه��د‌‪ .‬از د‌یگ��ر قس��مت‌های این سیس��تم‪ ،‬می‌ت��وان به‬ ‫ش��یرها‪،‬هواکش‌ها‪ ،‬رگالتورها و ‪ ...‬اشاره کرد‌؛ اما این قسمت‌ها‪ ،‬د‌ر‬

‫سیس��تم پایه‪ ،‬به اند‌ازه بخش‌های اصلی سیس��تم‪ ،‬حیاتی نیستند‌‪.‬‬

‫اجزای اصلی عبارتن ‌د از‪:‬‬ ‫● تجهیزات تباد‌ل حرارت‬ ‫● منبع یا مولد‌‬ ‫● محفظه انبساط‬ ‫● پمپ‬ ‫● سیستم توزیع‬ ‫بر اس��اس تئوری ارائه ش��د‌ه‪ ،‬یک سیس��تم آبی باید‌ با ‪ 5‬قسمت‬ ‫مذکور راه‌اند‌ازی ش��ود‌‪ .‬این اجزا‪ ،‬به د‌و بخش حرارتی و هید‌رولیکی‬ ‫تقس��یم می‌شوند‌ که اجزای حرارتی ش��امل تجهیزات تباد‌ل حرارت‪،‬‬ ‫مولد‌‪ ،‬محفظه انبس��اط و اجزای هید‌رولیکی ش��امل سیستم توزیع‪،‬‬ ‫پمپ و محفظه انبساط می‌شود‌‪ .‬محفظه انبساط‪ ،‬تنها قسمتی است‬ ‫که جزو زیر مجموعه هر د‌و بخش حرارتی و هید‌رولیکی سیستم قرار‬ ‫می‌گیرد‌‪.‬‬

‫اجزای حرارتی‬ ‫تجهیزات تباد‌ل حرارت‬ ‫وس��ایلی هستند‌ که باعث انتقال گرما به بیرون یا د‌اخل سیستم‬ ‫می‌ش��وند‌‪ .‬بار تجهیزات تباد‌ل حرارت‪ ،‬به عنوان یک تغییر محسوب‬ ‫می‌شود‌‪ .‬انتشار گرما به محیط بیرون‪ ،‬د‌ر فرآیند‌ گرمایش و جذب گرما‬ ‫از محیط و د‌ر فرآیند‌ س��رمایش‌‪ ،‬مهم‌ترین مشخصه تجهیزات تباد‌ل‬

‫تصویر (‪)1‬‬

‫حرارتی محس��وب می‌ش��ود‌‪ .‬گرمایش یا س��رمایش محسوس‪،‬میزان‬ ‫حرارت ورود‌ی یا خروجی‪ ،‬با استفاد‌ه از رابطه زیر محاسبه می‌شود‌‪.‬‬

‫‪52‬‬

‫‪ =U‬ضریب کلی انتقال حرارت (‪)W/m2˚k‬‬

‫که د‌ر آن‪:‬‬

‫‪ =A‬سطح مقطع انتقال حرارت (‪)m²‬‬

‫‪ = q‬نرخ انتقال حرارت از هوا یا بر هوا (‪)W‬‬

‫‪ =LMTD‬اختالف د‌رجه حرارت لگاریتمی‌آب گرم یا سرد‌‬

‫‪ =Qa‬نرخ جریان هوا (‪)L/s‬‬

‫نرخ گرمای گرفته‌ش��د‌ه توس��ط واس��ط (آب)‪ ،‬برای سرمایش و‬

‫‪ =Pa‬چگالی هوا (‪)kg/m3‬‬

‫رطوبت زد‌ایی‪ ،‬به صورت زیر محاسبه می‌شود ‌‪:‬‬

‫‪ =Cp‬گرمای ویژه هوا)‪(kj) (kg ˚k‬‬

‫‪ =∆t‬افزایش د‌رجه حرارت یا کاهش هوا(‪)k‬‬

‫د‌ر موقعیت اس��تاند‌ار ‌د که چگالی هوا مع��اد‌ل ‪ )kg/m ( 1.20‬و‬ ‫‪3‬‬

‫گرمای ویژه معاد‌ل‪ )kj/kg ˚k(1‬باش��د‪ ‌،‬معاد‌له ‪ 1‬به صورت معاد‌له ‪2‬‬

‫د‌رخواهد‌ آمد‌‪.‬‬

‫د‌ر ای��ن موقعیت‪ ،‬مب��د‌ل حرارتی یا کویل‪ ،‬گرم��ا را از آب به آب‬

‫منتقل می‌کند‌‪ .‬د‌ر مبد‌ل حرارتی ویژه‪ ،‬میزان گرمای ورود‌ی یا خروجی‬

‫آبی که تا ح ‌د متوس��ط گرم یا س��ر ‌د شد‌ه اس��ت‪ ،‬به عنوان بخشی از‬ ‫س��طح مقطع انتقال حرارت محسوب می‌ش��ود‌‪ .‬اختالف د‌مای بین‬

‫آب‪ ،‬د‌مای متوس��ط و ضری��ب انتقال حرارت کل که خ��و ‌د تابعی از‬

‫که د‌ر آن‪:‬‬ ‫‪ =qt‬نرخ تباد‌ل حرارت (‪)W‬‬ ‫‪ =W‬دبی جرمی‌(‪)kg/s‬‬

‫‪ =∆h‬اختالف آنتالپی میان ورود‌ی و خروجی‬ ‫ب��رای خنک کرد‌ن کوی��ل‪ ،‬از طریق هوا‪ ،‬از معاد‌له زیر اس��تفاد‌ه‬ ‫می‌شود‌‪:‬‬ ‫که این معاد‌له د‌ر موقعیت اس��تاند‌ار ‌د هوا با چگالی ‪1.20kg∕m³‬‬

‫به صورت زیر در می‌آید‪:‬‬

‫سرعت سیال‪ ،‬موقعیت د‌مای متوسط‪ ،‬شکل هند‌سی سطوح انتقال‬

‫حرارت و د‌یگر عوامل تاثیر گذار اس��ت‪ ،‬از جمله پارامترهایی هستند‌‬

‫که می‌توانند‌ د‌ر میزان انتقال حرارت موثر باشند‪‌.‬‬ ‫که د‌ر آن‪:‬‬

‫‪ = q‬میزان انتقال حرارت از طریق مبد‌ل حرارتی‬

‫حرارت انتقال‌یافته از آب یا به آب‬ ‫ای��ن پارامت��ر‪ ،‬تابعی از می��زان جریان‪ ،‬گرمای ویژه و نوس��انات‬ ‫د‌مای آب عبوری از مبد‌ل حرارتی اس��ت‌ و به صورت معاد‌له زیر بیان‬ ‫می‌شود‪‌:‬‬ ‫که د‌ر آن‪:‬‬ ‫‪ =qw‬میزان انتقال حرارت از آب یا به آب (‪)W‬‬ ‫‪ =m‬دبی جرمی‌آب (‪)kg/s‬‬ ‫‪ =∆t‬افزایش یا کاهش د‌مای آب د‌ر د‌ستگاه (‪)k‬‬

‫‪ =1000‬ضریب ثابت برای تبد‌یل کیلوژول به ژول‬ ‫د‌ر سیستم‌های آبی به س��اد‌گی می‌توان با استفاد‌ه از معاد‌له زیر‬ ‫جریان آب را به صورت حجمی‌بیان کرد‌‪:‬‬ ‫که د‌ر آن‪:‬‬ ‫‪ = Qw‬میزان جریان آب (‪)L/s‬‬ ‫‪ =pw‬چگالی آب (‪)kg / m³‬‬

‫د‌ر موقعیت اس��تاند‌ار ‌د که چگالی آب برابر ‪1000 kg / m³‬وگرمای‬

‫‪53‬‬

‫وی��ژه‪ 41018 (kj/kg˚k)،‬اس��ت‪ ‌،‬معاد‌له ‪ 8‬به ص��ورت زیر د‌ر خواهد‌‬ ‫آمد‪‌:‬‬

‫از معاد‌الت ‪ 8‬و ‪،9‬می‌توان برای تعیین میزان حرارت انتقال‌یافته‬

‫از طری��ق تجهی��زات تباد‌ل حرارتی‪ ،‬قس��مت مول ‌د ی��ا بخش متصل‬ ‫به سیس��تم لوله کشی اس��تفاد‌ه کرد‌‪ .‬د‌ر فرآین ‌د طراحی یا عیب‌یابی‬

‫سیس��تم‪ ،‬می‌توان ب��ا به‌کارگیری مولد‌ د‌ر عملک��ر ‌د تجهیزات تباد‌ل‬

‫حرارت‪ ،‬تعاد‌ل ایجاد‌ کرد‌‪.‬‬

‫ظرفی��ت انتقال ح��رارت لوله‌ها از مع��اد‌الت ‪ 8‬و‪ 9‬می‌توان برای‬

‫تعیین ظرفیت انتقال حرارت لوله‌ها یا سیس��تم توزیع و قسمت‌های‬ ‫مرتبط با آن اس��تفاد‌ه کرد‌‪ .‬د‌ر برخی م��وارد‌‪ ،‬اختالف د‌مای موجود‌‬

‫ید‌هد‌ که‬ ‫(‪ ،)∆t‬محد‌ود‌ه زمانی نیز خواند‌ه می‌شود‌‪ .‬تحقیقات نشان م ‌‬

‫د‌ر موقعیت مختلف‪ ،‬انتقال آب از طریق لوله کشی (‪‌Qw‬های متفاوت)‬ ‫ظرفیت انتقال حرارت ‪ qw‬خواهد‌ بود‌‪ .‬اغلب تجهیزات تباد‌ل حرارت‪،‬‬

‫به صورت مبد‌ل‌های حرارتی آب به بخار یا آب به آب طراحی و ساخته‬

‫می‌ش��وند‌‪ .‬معموال جهت تباد‌ل حرارت از روش‌های خاصی استفاد‌ه‬ ‫می‌شو ‌د که د‌ر زیر به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم‪.‬‬

‫تجهیزات تباد‌ل حرارت گرمایش‬

‫● کویل‌های گرمایی د‌ر سیستم‌های مرکزی تهوی ‌ه مطبوع‬

‫تصویر (‪)3‬‬

‫● کویل‌های پیش‌گرمکن د‌ر سیستم‌های مرکزی تهویه مطبوع‬ ‫● کویل‌های د‌وباره گرمکن به صورت مرکزی یا محلی‬ ‫● راد‌یاتور‌ها از نوع لوله‌پره‌د‌ار‬

‫● راد‌یاتورها و کنوکتورهای قرنیزی‬ ‫● یونیت هیترها‬ ‫● فن کویل‌ها‬

‫● مبد‌ل‌های حرارتی آب به آب‬

‫● صفحات گرمایش تابشی‬ ‫● صفحات ذوب برف‬

‫● تجهیزات تباد‌ل حرارت سرمایش‬ ‫● کویل‌ها د‌ر واحد‌های مرکزی‬

‫● فن‌کویل‌ها‬

‫● واحد‌های القایی‬

‫● صفحات تشعشعی سرمایش‬

‫● مب ‌دل‌های حرارتی آب به آب‬

‫مولد‌ها‬

‫مولد‪ ‌،‬قس��متی اس��ت که د‌ر آن گرما به سیستم‪ ،‬اضافه می‌شود‬

‫تصویر (‪)2‬‬

‫(گرمایش) یا از آن حذف می‌ش��ود‌(س��رمایش)‪ .‬د‌ر موقعیت اید‌ه‌آل‪،‬‬

‫مق��د‌ار ان��رژی ورود‌ی یا خروجی مولد‪ ‌،‬برابر با می��زان ورو ‌د و خروج‬

‫‪54‬‬

‫● چیلر جذبی‬ ‫● پمپ گرمایی‬ ‫● مبد‌ل‌های حرارتی هوا به آب‬ ‫● مبد‌ل‌های حرارتی آب به آب‬ ‫د‌ر فرآین�� ‌د انتخاب مول��د‪ ‌،‬د‌و پارامتر ظرفی��ت کل و قابلیت بار‬ ‫جزی��ی‪ ،‬مد‌ نظر قرار می‌گیرد‌‪ .‬برخی اوقات‪ ،‬این د‌و پارامتر‪ ،‬نس��بت‬ ‫برگشت‌ناپذیر نامید‌ه می‌شوند‌‪ .‬رابطه زیر‪ ،‬نسبت برگشت را به صورت‬ ‫د‌رصد‌ی از ظرفیت کل نشان می‌د‌هد‌‬ ‫(‪)10‬‬

‫حد‌اقل ظرفیت ‪ =100‬نسبت برگشت‬ ‫ظرفیت طراحی‬

‫د‌ر برخی موارد‌ نیز‪ ،‬از معکوس نسبت برگشت استفاد‌ه می‌شود‌‪.‬‬ ‫به طور مثال‪ ،‬نس��بت برگش��ت ‪25‬د‌رص ‌د را به ص��ورت عد‌د‌ ‪ 4‬بیان‬ ‫ح��رارت از طری��ق تجهی��زات تب��اد‌ل ح��رارت اس��ت‌‪ .‬د‌ر موقعیت‬ ‫مس��اوی(جایگزین)‪ ،‬انرژی تجهیزات تباد‌ل ح��رارت و انرژی مولد‌ با‬ ‫یکد‌یگر برابر و د‌ر جهت مخالف هم هس��تند‌‪ .‬ش��ایان ذکر اس��ت که‬ ‫د‌ر صورت محاس��به د‌قیق ای��ن د‌و کمیت (ان��رژی تجهیزات تباد‌ل‬ ‫حرارت و انرژی مولد‌)‪ ،‬میزان اختالف د‌ما و جریان مولد‌ و تجهیزات‬ ‫تباد‌ل حرارت با یکد‌یگر مساوی خواهد‌ بود‌‪ .‬معاد‌الت ‪ 8‬و ‪ ،9‬ظرفیت‬ ‫مول ‌د را همچون ظرفیت تجهی��زات تباد‌ل حرارت بیان می‌کنند‌‪ .‬هر‬ ‫وسیله‌ای که برای گرمایش و سرمایش آب‪ ،‬تحت موقعیت کنترل‌شد‌ه‬ ‫ی شود‪ ،‬می‌توان به عنوان یک مول ‌د به کار گرفت‪ .‬د‌ر زیر‪،‬‬ ‫اس��تفاده م ‌‬ ‫به تعد‌اد‌ی از مولد‌های پرکاربرد‌ د‌ر سیس��تم‌های گرمایش و سرمایش‬ ‫اشاره شد‌ه است‪.‬‬

‫مولد‌های گرمایش‬ ‫● د‌یگ آب گرم‬

‫● مبد‌ل حرارتی بخار به آب‬ ‫● مبد‌ل حرارتی آب به آب‬ ‫● صفحات خورشید‌ی‬ ‫● تجهیزات بازیاب حرارت‬ ‫● مبد‌ل‌های حرارتی گازهای خروجی د‌ود‌کش‬ ‫● مبد‌ل حرارتی کوره سوخت‬ ‫● مبد‌ل حرارتی هوا به اب‬

‫مولد‌های سرمایش‬ ‫● چیلر تراکمی‌‬

‫می‌کنیم‪ .‬نس��بت برگشت‪ ،‬تاثیر چشم‌گیری بر عملکر ‌د سیستم د‌ارد‌‪.‬‬ ‫د‌ر نظ��ر نگرفتن توانایی تقویت قطعات سیس��تم مول��د‌‪ ،‬باعث ایجا ‌د‬ ‫اختالف��ات زی��اد‌ی د‌ر عملکر ‌د سیس��تم یا صرف ان��رژی بیش از حد‌‬ ‫می‌شود‌‪ .‬نسبت برگشت د‌ر انتخاب طراحی سیستم و تجهیزات نهایی‬ ‫آن‪ ،‬تاثیر به‌سزایی د‌ارد‌‪.‬‬

‫د‌ماهای سیستم‬

‫د‌ماهای طراحی و محد‌ود‌ه‌های د‌مایی‪ ،‬با د‌ر نظر گرفتن ملزومات‬

‫و موقعیت اقتصاد‌ی اجزای سیستم‪ ،‬انتخاب می‌شوند ‌؛ به طور مثال‪،‬‬ ‫برای سیس��تم گرمایش��ی که بای ‌د د‌ر د‌مای ‪240‬د‌رجه س��انتی‌گراد‌ و‬ ‫با رطوبت نس��بی ‪50‬د‌رص ‌د فعالیت کند‌‪ ،‬د‌مای نقطه ش��بنم معاد‌ل‬ ‫‪13‬د‌رجه س��انتی‌گرا ‌د بود‌ه و می‌تواند‌ د‌مای آب را حد‌اکثر به ‪16‬د‌رجه‬ ‫سانتی‌گراد‌ برساند‌‪.‬‬ ‫د‌ر مقاب��ل حد‌اق��ل د‌مای کارب��رد‌ی یخچال‪ ،‬ب��ا د‌ر نظر گرفتن‬ ‫نقطه انجما ‌د و توجیه اقتصاد‌ی‪ ،‬حد‌ود‌ ‪4‬د‌رجه س��انتی‌گرا ‌د اس��ت‌‪.‬‬ ‫این د‌ما محد‌ود‌یت‌های متعد‌د‌ی را د‌ر سیس��تم‌های آبی با آب س��ر ‌د‬ ‫ش��د‌ه ایجاد‌ می‌کند‌‪ .‬د‌ر یک سیستم گرمایش‪ ،‬حد‌اکثر د‌مای آب گرم‬ ‫ش��د‌ه بر اساس استاند‌ارد‌ ‪ ،ASME‬برابر ‪120‬د‌رجه سانتی‌گرا ‌د است؛‬ ‫د‌ر حالیکه د‌رجه حرارت محیط قد‌ری بیش��تر از ‪24‬د‌رجه سانتی‌گرا ‌د‬ ‫اس��ت‌‪ .‬د‌رج��ه حرارت واقعی فراین��د‌ و محد‌ود‌ه د‌مای��ی آن از طریق‬ ‫طراح��ی تجهیزات مولد‌ صورت می‌گی��رد‌‪ .‬د‌ر اغلب موار ‌د مالحظات‬ ‫اقتصاد‌ی نس��بت به رون ‌د عملی فرایند‌ (سیس��تم‌های پمپاژ و توزیع)‬ ‫برتری د‌اش��ته که این مس��ئله منجر به اس��تفاد‌ه از حد‌اکثر محد‌ود‌ه‬ ‫د‌مایی ممکن (‪ )∆t‬می‌شود‌‪.‬‬

‫‪55‬‬

‫‪HVAC APPLICATIONS‬‬ ‫‪INDUSTRY NEWS‬‬

‫‪PRODUCT NEWS‬‬ ‫‪SYSTEMS & EQUIPMENT‬‬

‫‪HVAC FUNDAMENTALS‬‬

‫‪ASHRAE PUBLICATIONS‬‬

‫‪REFRIGERATION‬‬

‫‪ASHRAE JOURNAL‬‬

‫‪ASHRAE NEWS‬‬

‫بار سرمایشی‬ ‫‪ASHRAE Refrigeration Handbook 2002 – IP Edition‬‬

‫اجزای بار سرمایشی‬

‫‪ .1‬بار انتقالی‪ ،‬همان حرارت انتقال پیداکرده به فضای سردش��ده‬

‫به واسطه سطح آن است‪.‬‬

‫‪ .2‬بار تولیدی‪ ،‬همان حرارت گرفته‌شده از فضا و حرارت تولیدی‬

‫به وسیله محصوالتی است که به داخل آورده و نگهداری می‌شوند‪.‬‬

‫‪ .3‬بار داخلی‪ ،‬همان حرارت تولیدی به وسیله منابع داخلی مثل‬

‫المپ‌ها‪ ،‬موتورهای الکتریکی و افراد در حال کار در آن فضا است‪.‬‬

‫‪ .4‬ب��ار هوای ورودی به داخل‪ ،‬همان حرارت تولیدی به واس��طه‬

‫هوای ورودی به داخل فضای سرد شده است‪.‬‬

‫موقعیت پایدار از طریق رابطه ‪ 1‬به دست آورد‪:‬‬ ‫که در آن‪:‬‬

‫‪ = q‬بهره حرارتی (‪)Btu/h‬‬

‫‪ = A‬مساحت خارجی مقطع ( ‪)ft‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪ = Δt‬اختالف دمای هوای بین بیرون و داخل محفظه س��رد (‪)°F‬‬

‫هستند‪.‬‬

‫ضری��ب کلی انتقال حرارت (‪ )U‬برای دیوار‪ ،‬س��قف و کف اتاق را‬

‫می‌توان از رابطه زیر به دست آورد‪:‬‬

‫‪ .5‬بار مربوط به تجهیزات‬

‫چهار جز اول‪ ،‬کل بار حرارتی را تشکیل می‌دهد خالص که سیستم‬ ‫سرمایش��ی برای آن طراحی ش��ده و پنجمی هم ح��رارت تولیدی به‬ ‫وسیله تمامی دستگاه‌هاست‪ .‬در نتیجه‪ ،‬بار حرارتی خالص‪ ،‬به عالوه‬ ‫بار حرارتی تجهیزات‪ ،‬مقدار باری اس��ت که باید کمپرسور را برای آن‬ ‫انتخاب کرد‪ .‬این مقاله‪ ،‬شامل رویه‌های محاسبه بار و اطالعات برای‬ ‫چهار جز اول و توصیه‌های تعیین بار برای پنجمین حالت است‪.‬‬

‫بار انتقالی‬

‫حرارت محس��وس دریافتی از طریق دیوارها‪ ،‬کف اتاق و سقف در‬

‫که در آن‪:‬‬

‫‪ = U‬ضریب کلی انتقال حرارت (‪)Btu/h.ft2.°F‬‬ ‫‪ = x‬ضخامت دیواره (‪)in‬‬

‫‪ = k‬هدایت حرارتی مواد دیواره (‪)Btu.in/h.ft2.°F‬‬ ‫‪ = hi‬هدایت سطح داخلی (‪)Btu/h.ft2.°F‬‬

‫‪ = ho‬هدایت سطح خارجی (‪ )Btu/h.ft2.°F‬هستند‪.‬‬

‫برای هوای ساکن مقدار ‪ 1.6 Btu/h.ft2.°F‬برای ‪ h0 , h1‬استفاده‬

‫رایجی دارد‪ .‬اگر س��طح خارجی تحت وزش بادی با س��رعت ‪15mph‬‬

‫‪56‬‬

‫ق��رار گیرد‪ ،‬مق��دار ‪ h0‬به ‪ 6 Btu/h.ft2.°F‬افزای��ش پیدا می‌کند‪ .‬در‬

‫دیواره��ای ضخیم و ب��ا هدایت پایین‪ ،‬مق��دار ‪ x/k‬آن‌قدر مقدار ‪ u‬را‬

‫می‌پردازد‪.‬‬

‫بار تولیدی‬

‫کاهش می‌دهد که ‪ l/h0‬و ‪ l/hi‬تاثیر کمی گذاش��ته و می‌توان آن‌ها را‬

‫بار سرمایش��ی اصل��ی‪ ،‬حاصل از محصوالتی اس��ت که به داخل‬

‫بنابراین ‪ ،x/k‬مقاومت ترکیبی این مواد می‌تواند باشد‪ .‬عامل ‪ u‬برای‬

‫حرارت��ی که باید برای کاهش دمای محص��والت به دمای ذخیره‬

‫ح��ذف کرد‪ .‬اغلب دیوارها‪ ،‬بیش از یک ماده تش��کیل‌دهنده دارند و‬

‫فضای سرمایشی آورده شده و در آن نگهداری می‌شوند‪.‬‬

‫دیواری تخت و موازی از مواد ‪ 1‬و ‪ 2‬و ‪ 3‬به صورت زیر است‪:‬‬

‫زدوده ش��ود و حرارت تولیدی توسط محصوالت داخل محل ذخیره‬ ‫به خصوص میوه و س��بزیجات‪ .‬مقدار حرارتی را که باید دفع ش��ود‪،‬‬

‫هدای��ت حرارت��ی چندی��ن عای��ق ذخی��ره س��رما‪ ،‬در ج��دول‬

‫(‪ )1‬آم��ده اس��ت‪ .‬با توجه به عم��ر این عایق‌ها طب��ق بخش ‪ 22‬از‬ ‫‪ ASHRAE Handbook - Fundam entals 1997‬ای��ن مقادی��ر‬

‫کاهش پیدا می‌کنند‪ .‬بخش ‪ 24‬از همین کتاب‪ ،‬فهرست کامل‌تری از‬

‫خواص حرارتی مواد عایق و ساختمانی مختلف ارائه کرده است‪.‬‬

‫جدول (‪ ،)2‬حداقل ضخامت عایق گسترده ‪Ply iso cyamarate‬‬

‫را با توجه به توصیه‌های به کار گرفته ش��ده در صنعت س��رمایش ارائه‬ ‫می‌دهد‪ .‬این ضخامت‌ها‪ ،‬ممکن اس��ت برای تصحیح حرارت دریافتی‬

‫می‌توان به صورت زیر محاسبه کرد‪:‬‬

‫حرارتی که باید برای رسیدن از دمای اولیه به دمایی پایین‌تر دفع‬

‫شود (باالی انجماد)‪:‬‬

‫حرارتی که باید برای رسیدن از دمای اولیه به دمای انجماد دفع‬

‫شود‪:‬‬

‫حرارتی که برای انجماد باید دفع شود‪:‬‬

‫به وس��یله اجزا س��اختمان مث��ل فلز و چوب‪ ،‬ش��بکه‌های موجود در‬ ‫بناه��ا و اتص��االت فلزی در ع��رض عایق‌بندی‌ها افزای��ش پیدا کنند‬

‫حرارتی که باید برای رسیدن از دمای انجماد به دمایی پایین‌ترازآن‪،‬‬

‫و مقاوم��ت حرارت��ی دیوار و س��قف را کاه��ش دهند‪ .‬بخ��ش ‪ 24‬از‬

‫دفع شود‪:‬‬

‫چگونگی محاسبه حرارت دریافتی در طول سقف و دیوارهایی می‌پردازد‬

‫جدول (‪ )1‬هدایت حرارتی عایق‌های ذخیره سرما‬

‫‪ ،ASHRAE Handbook - fandamential 1997‬ب��ه توصی��ف‬ ‫که پل‌های حرارتی دارند‪ .‬س��طح فلزی پانل‌های پیش ساخته شده یا‬ ‫عایق‌بندی ش��ده‪ ،‬تاثیری قابل چشم‌پوشی در عملکرد حرارتی دارند و‬

‫(‪)k1 Btu.in/h.ft2.°F‬‬ ‫‪1‬‬ ‫هدایت حرارتی‬

‫عایق‬ ‫تخلیه پلی اورتان (‪)R-11‬‬ ‫پلی ایزو سینورات سلولی (‪)R-141b‬‬

‫ب آوردن آن‌ها در محاسبه عامل ‪ u‬صرف‌نظر کرد‪.‬‬ ‫می‌توان از ب ‌ه حسا ‌‬

‫در اکث��ر موارد‪ ،‬می‌توان اختالف دمای (‪ )Δt‬را برای جبران تاثیر‬

‫پلی استرین اکسترود شده (‪)R-142b‬‬ ‫پلی استرین گسترده (پهن) (‪)R-141b‬‬ ‫تخته چوب پنبه‌ای‬

‫دوره ‪ 24‬س��اعته اعمال می‌ش��وند و هنگام محاسبه حرارت دریافتی‬

‫‪Foam glass‬‬

‫خورش��یدی روی بار حرارتی تنظیم ک��رد‪ .‬مقادیر جدول (‪ )3‬در یک‬

‫دیواره‌ها‪ ،‬به دمای محفظه مورد نظر افزوده می‌ش��وند‪ .‬جذب گرمای‬

‫نهان‪ ،‬هنگام انتقال رطوبت از طریق دیوارها‪ ،‬سقف‌ها و کف اتاق‌های‬ ‫تاسیس��ات سرمایش��ی مدرن قابل چشم‌پوش��ی هس��تند‪ .‬اطالعات‬ ‫بخ��ش ‪ 24‬از ‪ ASHRAE Handbook - fandamentals 1997‬را‬

‫می‌توان برای محاس��به‪ ،‬این‌بار هنگام اس��تفاده از مواد نفوذپذیر‪ ،‬به‬

‫کار ب��رد‪ .‬بخش ‪ 26‬از همان کت��اب‪ ،‬هم‌دمایی طراحی خارجی برای‬ ‫ش��هرهای بزرگ را در اختیار قرار می‌ده��د که دارای ‪0.4‬درصد خطا‬

‫هس��تند‪ .‬اطالعات اضاف��ی برای عایق‌بندی حرارت��ی را می‌توانید در‬ ‫بخش‌ه��ای ‪ 22‬و ‪ 23‬از همین کتاب بیابی��د‪ .‬بخش ‪ 28‬هم به بحث‬

‫در مورد محاس��بات بار ورودیه‌های مختلف آن در جزییات وسیع‌تری‬

‫‪2‬‬

‫‪ .1‬مقادیر برای دمای میانگین ‪ 75°F‬و طول عمر عایق‌بندی ‪ 180‬روز است‪.‬‬ ‫‪ .2‬تقریبا براثر گذشت عمر هیچ تاثیری نمی‌پذیرد‪.‬‬

‫جدول (‪ )2‬مقدار مجاز تاثیر خورشید‬

‫ضخامت پلی ایزو سینورات (پهن) گسترده‬

‫آمریکای جنوبی‬

‫آمریکای شمالی‬

‫دمای انبار‬

‫‪57‬‬

‫‪ = n‬زمان مورد نیاز (اختصاص داده شده) (‪ )h‬است‪.‬‬ ‫در آن‌ها‪:‬‬

‫‪ Q1، Q2، Q3‬و ‪ = Q4‬حرارت‌هایی که بایددفع شوند(‪.)Btu‬‬

‫‪ = m‬وزن محصوالت (‪)lb‬‬

‫‪ = c1‬گرم��ای وی��ژه محصوالت در ب��االی دمای انجم��اد (‪Btu/‬‬

‫‪،)lb.°F‬‬

‫‪ = t1‬دمای ابتدایی محصوالت در باالی نقطه انجماد (‪،)°F‬‬ ‫‪ = t2‬دمای پایین‌تر محصوالت در باالی نقطه انجماد (‪)°F‬‬ ‫‪ = tf‬دمای انجماد محصوالت (‪)°F‬‬

‫‪ = hif‬گرمای نهان ذوب محصوالت (‪)Btu/lb‬‬

‫‪ = c2‬گرمای ویژه محصوالت در زیر نقطه انجماد (‪)Btu/lb.°F‬‬ ‫‪ = t3‬دمای نهایی محصوالت در زیر نقطه انجماد (‪.)°F‬‬

‫ظرفیت سرمایش مورد نیاز را برای محصوالتی که به داخل محل‬

‫ذخی��ره (انبار) آورده ش��ده‌اند‪ ،‬می‌توان از زمان م��ورد نیاز برای رفع‬ ‫حرارت محصوالت به دس��ت آورد؛ با این فرض که تمامی دمای آن‌ها‬

‫خارج شده باشد‪ .‬محاسبات به صورت زیر است‪:‬‬

‫رابط��ه ‪ 8‬را فقط برای ورود منظم و یکس��ان محصوالت به محل‬ ‫ذخیره (انبار) اس��تفاده می‌نمایند‪ .‬مقدار بار سرمایش��ی تولید شده‬ ‫توسط ورود غیرهمس��ان‪ ،‬می‌تواند خیلی از این مقدار بزرگ‌تر باشد‪.‬‬ ‫گرمای نهان ذوب یک محص��ول را می‌توان با ضرب مقدار محتویات‬ ‫آب��ی یک محصول‪ ،‬در گرمای نهان ذوب آب به دس��ت آورد که ‪144‬‬ ‫‪ Btu/lb‬است‪ .‬اکثر محصوالت غذایی‪ ،‬در محدوده دمایی ‪31°F~26‬‬ ‫منجمد می‌ش��وند‪ .‬هنگامی هم که مقدار دقیق درجه انجماد معلوم‬ ‫نباشد‪ ،‬می‌توان آن را ‪ 28°F‬در نظر گرفت‪.‬‬ ‫مثال ‪:1‬‬ ‫می‌خواهیم ‪ 200 lb‬گوش��ت لخم گاو را از دمای ‪ 65°F‬به ‪40°F‬‬ ‫سرد کنیم و س��پس آن را منجمد و در دمای ‪ 0°F‬نگهداری نماییم‪.‬‬ ‫محتویات رطوبت آن هم ‪64.5‬درصد اس��ت و گرمای نهان به صورت‬ ‫‪ 144 × 0.695 = 100Btu/lb‬تعیین می‌شود‪ .‬بار سرمایشی را تخمین‬ ‫بزنید‪.‬‬

‫حل‪:‬‬

‫که در آن‪:‬‬

‫‪ = q‬بار میانگین سرمایش (‪)Btu/h‬‬

‫با استفاده از جدول (‪ ،)3‬گرمای ویژه گوشت گاو را پیدا می‌کنیم‪.‬‬

‫(‪ )0.8 Btu/lb°F‬برای قبل از انجماد و برای پس از انجماد هم (‪0.4‬‬

‫‪.)Btu/lb.°F‬‬

‫برای سرد کردن از ‪ 65‬به ‪:40°F‬‬ ‫برای سرد کردن از ‪ 40°F‬به انجماد‪:‬‬

‫جدول (‪ )3‬موقعیت موتور و تجهیزات محرک نس�بت به فضای سردشده‬ ‫یا جریان هوا‬ ‫انواع رایج سطوح‬ ‫(سطوح به رنگ تیره)‬ ‫سقف ‪( Slate‬نوعی سنگ)‬ ‫سقف قیری‬ ‫رنگ سیاه‬ ‫(سطوح به رنگ متوسط)‬ ‫چوب بی‌رنگ‬ ‫آجر‬ ‫کاشی قرمز‬ ‫سیمان تیره‬ ‫رنگ‌های سبز‪ ،‬قرمز یا طولی‬ ‫(سطوح به رنگ روشن)‬ ‫سنگ سفید‬ ‫سیمان روشن‬ ‫رنگ سفید‬

‫‪58‬‬

‫گرمای نهان از گرمای دریافتی کل‪ ،‬می‌توان بخش محس��وس حرارتی‬ ‫را تعیین کرد‪.‬‬

‫بار داخلی‬

‫تجهیزات الکتریکی‪ .‬تمامی انرژی الکتریکی توزیع شده در فضای‬

‫س��رد ش��ده‪ ،‬باید درباره حرارتی داخلی گنجانده ش��ود‪ .‬حرارت‌های‬

‫هم‌ارز موتورهای الکتریکی هم در جدول (‪ )4‬آمده است‪.‬‬

‫لیفتراک‌ه�ای چن�گک‌دار‪ .‬این تجهیزات‪ ،‬در برخی تاسیس��ات‬

‫می‌توانند توزیع‌کننده بزرگ و متغیر بار باش��ند‪ .‬هنگامی‌ که چندین‬ ‫دس��تگاه در یک فضا باشند‪ ،‬همگی آن‌ها در سطح انرژی یکسان کار‬

‫جدول (‪ )4‬جذب حرارتی از موتورهای الکتریکی رایج‬ ‫موقعیت موتور و تجهیزات محرک نسبت‬ ‫به فضای سردشده یا جریان هوا‬

‫(مثال ‪ 3‬در بخش ‪ ،8‬روش��ی جایگزین برای این محاسبات نشان‬

‫می‌دهد)‪.‬‬

‫میوه‌های تازه و سبزیجات‪ ،‬در حین ذخیره تنفس کرده و حرارت‬

‫آزاد می‌نمایند‪ .‬این حرارت ناشی از تنفس‪ ،‬بسته به دمای محصوالت‬ ‫تغییر می‌کنند‪ .‬هر چه دمای محصوالت پایین‌تر باشد‪ ،‬مقدار حرارت‬

‫آزاد ش��ده هم پایین‌تر می‌آید‪ .‬جدول ‪ 9‬در بخش ‪ ،8‬میزان حرارت را‬ ‫بر اس��اس نرخ‌های مختلف تنفس محصوالت مختلف نشان می‌دهد‪.‬‬

‫محاس��بات انجام ش��ده در مثال ‪ ،1‬ش��امل حرارت جذب ش��ده از‬ ‫کانتینر محصوالت وارد شده به فضای سرد شده نیست‪ .‬هنگامی که‬

‫پالت‌ها‪ ،‬جعبه‌ها و مواد بسته‌بندی نسبت قابل‌توجهی از جرم ورودی‬

‫را تشکیل می‌دهند‪ ،‬باید این بار حرارتی را هم محاسبه کرد‪.‬‬

‫معادالت ‪ 4‬تا ‪ 8‬برای محاسبات مجموعه حرارت دریافتی استفاده‬

‫می‌ش��وند‪ .‬هر گونه دفع رطوبت‪ ،‬به شکل جذب حرارتی نهان پدیددار‬ ‫می‌ش��ود‪ .‬اغلب‪ ،‬مقدار رطوبت موجود را تعیین و درصد وزن رطوبت‬ ‫به وزن محصوالت را پیدا کرده و با چنین اطالعاتی‪ ،‬قس��مت گرمای‬ ‫نه��ان گرمای دریافتی کل را می‌توان تعیین ک��رد‪ .‬با کم کردن بخش‬

‫موتور داخل‪ ،‬تجهیزات‬ ‫محرک خارج‬

‫مجموع‪:‬‬

‫موتور خارج‪ ،‬تجهیزات‬ ‫محرک داخل‬

‫سرمایش از انجماد تا دمای انبار‪:‬‬

‫موتور داخل‪ ،‬تجهیزات‬ ‫محرک داخل‬

‫برای انجماد‪:‬‬

‫کارایی‬ ‫موتور تحت‬ ‫بارگذاری‬ ‫کامل‬

‫‪rpm‬‬ ‫اسمی‬

‫درجه‌بندی‬ ‫قدرت موتور‬ ‫بر اساس‬ ‫نوع موتور اسب بخار‬

‫‪59‬‬

‫نمی‌کنند؛ برای مثال‪ ،‬هنگام باال و پایین کردن چنگک‪ ،‬انرژی مصرفی‬ ‫با ان��رژی مصرفی در حال��ت حرکت فرق دارد‪ .‬تجهی��زات فرآیندی‪،‬‬

‫ممکن است تجهیزات آسیاب‪ ،‬مخلوط‌کن و حتا پخت در یک فضای‬ ‫سردش��ده نگهداری مواد غذایی موجود باشند‪ .‬دیگر منابع حرارتی‪،‬‬

‫می‌توانند تجهیزات بسته‌بندی‪‌،‬ذوب چسب جامد و کارتن‌زنی باشند‪.‬‬ ‫منبع محتمل دیگر هم هوای جبرانی برای تجهیزات اس��ت که هوا را‬

‫از فضای سرد شده خارج می‌نماید‪.‬‬

‫اف�راد‪ .‬افراد می‌توانند به بار حرارت��ی بیفزایند و این افزایش‪ ،‬به‬

‫عواملی وابس��ته است؛ مثل تعداد افراد‪ ،‬نوع لباس آن‌ها‪ ،‬دمای اتاق‬ ‫و ن��وع کاری که انجام می‌دهند‪ .‬می‌توان بار حرارتی تولیدی توس��ط‬

‫افراد (‪ )qp‬را به صورت زیر تعیین کرد‪:‬‬

‫که در آن ‪ ،t‬دمای فضای س��رد ش��ده بر حسب ‪ °F‬است‪ .‬جدول‬

‫که در آن‪:‬‬

‫(‪ ،)5‬میانگین بار حرارتی ناش��ی از حضور افراد در فضای س��رد شده‬

‫‪ = qt‬میانگی��ن حرارت جذب ش��ده طی دوره ‪24‬س��اعته یا دیگر‬

‫فضای سردشده می‌شوند با خود‪ ،‬سطح حرارتی اضافی را رد می‌کنند‪.‬‬

‫‪ = q‬بار محسوس و نهان سرمایش برای جریان کامل (‪)Btu/h‬‬

‫ج��دول (‪ )5‬را تغییر داد‪ .‬یک تنظی��م محافظه‌کارانه از ضرب مقادیر‬

‫‪ = Df‬ضریب جریان مسیر درها‬

‫را با اس��تفاده از رابطه ‪ 9‬نش��ان می‌دهد‪ .‬هنگامی که افراد وارد یک‬

‫دوره‌ها (‪)Btu/h‬‬

‫در نتیجه‪ ،‬هنگامی که افراد زیادی وارد یا خارج ش��وند‪ ،‬باید مقادیر‬

‫‪ = Dt‬ضریب بازبودن مسیر درها‬

‫محاسبه شده در مقادیر معادله‌های ‪ 9‬و در یک ضریب ‪ 1.25‬است‪.‬‬

‫‪ = E‬کارایی دستگاه محافظ مسیر درها‬

‫ب�ار نهان‪ .‬بخش گرمای نهان بار داخلی‪ ،‬در مقایس��ه با بار کلی‬

‫س��رمایش خیلی کوچک بوده و به طور ع��ادی به عنوان کل حرارت‬

‫محسوس در خالصه بار کلی است‪ .‬به هر حال‪ ،‬هنگام حضور آب در‬

‫)‪ Olama , Gosney (1995‬رواب��ط زی��ر را ب��رای جریان کامل‬

‫فراهم کرده‌اند‪:‬‬

‫تمیزکاری یا فرآیند‪ ،‬باید بخش گرمای نهان محاسبه شود‪.‬‬

‫بار هوای ورودی به داخل‬

‫گرم��ا‪ ،‬دریافت��ی از ه��وای ورودی از بیرون و باره��ای تجهیزات‬

‫مربوطه بیش از نیمی از بار س��رمایش انباره��ای توزیع و کاربردهای‬

‫سطوح برفک‌زده‬ ‫کریستال‌های یخ‬

‫مشابه را شامل می‌شود‪.‬‬

‫ورود هوا به داخل با تبدیل هوا‬

‫ورود ه��وا به داخ��ل‪ ،‬اغلب به دلیل اخت�لاف چگالی بین هوای‬

‫اتاق‌ه��ا رخ می‌دهد (تصاویر ‪ 1‬و ‪ .)2‬برای یک حالت معمول که جرم‬

‫هوای گرم ورودی‬

‫بارانداز‬

‫ه��وای ورودی به داخل‪ ،‬برابر جرم هوای خروج��ی به بیرون منهای‬ ‫رطوبت چگالیده اس��ت‪ ،‬باید اتاق را جز در نق��اط ورودی ضروری و‬

‫مورد نیاز درزبندی کرد‪ .‬اگر اتاق س��رد درزبندی نش��ده باشد‪ ،‬هوای‬ ‫س��رد می‌تواند مس��تقیما جریان پیدا کند (در قسمت زیر بحث شده‬

‫است)‪ .‬جذب حرارتی از طریق درها‪ ،‬به روش زیر محاسبه می‌شود‪:‬‬

‫هوای سرد خروجی‬ ‫سطح یخ‌بسته‬

‫تصوی�ر (‪ )1‬جریان جرم هوای س�رد و گرم که ب�رای درهای باز فریزر اتفاق‬ ‫می‌افتد‪.‬‬

‫‪60‬‬

‫جدول (‪ )5‬حرارت معادل برای افراد ساکن یک مکان‬ ‫حرارت معادل بر نفر ‪Btu/h‬‬

‫هوا‬ ‫یو‬ ‫رود‬ ‫یب‬

‫که در آن‪:‬‬

‫دم‬ ‫ای‬

‫‪ = q‬بار محسوس و نهان سرمایش (‪)Btu/h‬‬ ‫‪ = A‬مساحت مسیر در (‪،)ft2‬‬

‫‪ = hi‬آنتالپی هوای ورودی به داخل (‪)Btu/lb‬‬ ‫‪ = hr‬آنتالپی هوای سردشده (‪)Btu/lb‬‬

‫افت حرارتی محسوس (‪)tons/ft2‬‬

‫ه‬ ‫داخ‬

‫ل(‬ ‫‪)°F‬‬

‫دمای فضای سردشده ‪°F‬‬

‫ای�ن نمودار بخش حرارتی محس�وس افت س�رمایش از‬ ‫طریق مسیر درها برای یک در با ارتفاع ‪ 10ft‬که همواره‬ ‫باز است را نشان می‌دهد که جریانی نزدیک به موقعیت‬ ‫جریان کامل نازل دارد‪.‬‬

‫‪ = ρi‬چگالی هوای ورودی به داخل (‪)lb/ft3‬‬ ‫‪ = g‬ثابت گرانش = ‪32.174 ft/s2‬‬ ‫‪ = H‬ارتفاع مسیر در (‪)ft‬‬

‫‪ = Fm‬ضریب چگالی‬

‫دمای اتاق سرد (‪)°F‬‬

‫(بخش ‪ 6‬از ‪ ASHRAE Handbook - Fundamental 1997‬و‬

‫‪.)ASHRAE Psychromatico Chart List Air Enthalpy‬‬

‫رابطه ‪ 13‬در صورت استفاده شدن با نمودار ‪ ،3‬حالت ساده شده‬

‫خط اشباع‬

‫رابطه ‪ 11‬می‌شود‪:‬‬

‫که در آن‪:‬‬

‫طوب‬ ‫ر‬

‫‪ = q‬بار محسوس و نهان سرمایش (‪،)Btu/h‬‬

‫تن‬

‫‪ = Qs/A‬بار محسوس هوای ورودی به داخل بر مساحت گشودگی‬

‫سب‬

‫رطوبت‬

‫‪100‬‬ ‫ی‪٪‬‬

‫بارانداز‬

‫تصویر (‪ )3‬حرارت دریافتی محسوس به وسیله تبادل هوا برای درهای دائما‬ ‫باز هنگام وقوع جریان کامل‬

‫مسیر در (‪)tons/ft2‬‬ ‫ه‬ ‫وای‬

‫‪ = w‬عرض مسیر در‬

‫ف‬ ‫وق‬ ‫اش‬ ‫باع‬

‫‪ = Rs‬نس��بت حرارت محس��وس ب��رای حرارت دریافت��ی از ورود‬

‫فریزر‬

‫(‪ )°F‬دمای محفظه خشک‬

‫تصویر (‪ )2‬نمایش سایکرامتریک تبادل هوای برای مسیر درهای فریزرهای رایج‬

‫ه��وا به داخل از جدول (‪ )6‬ی��ا (‪( )7‬یا از چارت ‪)psychrometrics‬‬ ‫هستند‪.‬‬

‫مقادیر ‪ ،Rs‬از جدول (‪ )6‬یا (‪ )7‬براساس رطوبت نسبی ‪90‬درصد‬

‫هس��تند‪ .‬مقدار خطای کمی هنگام استفاده این مقادیر برای رطوبت‬

‫نس��بی ‪80‬درصد یا ‪100‬درص��د رخ می‌دهد‪ .‬جمع این خطا و خطای‬ ‫ناش��ی از ساده‌س��ازی نتایج‪ ،‬موجب حداکثر خطای تقریبی ‪4‬درصد‬

‫‪61‬‬

‫جدول (‪ )6‬نسبت حرارت محسوس (‪ )Rs‬برای ورود هوای خارج به داخل‬ ‫فضاهای سرد شده‬ ‫دمای محفظه خشک فضای سرد‪ ،‬با‬ ‫رطوبت نسبی ‪ 90٪‬بر حسب ‪°F‬‬

‫مشخصات هوای بیرون‬ ‫رطوبت‬ ‫دما ‪°F‬‬ ‫نستی ‪٪‬‬

‫یک مس��یر در ب��ه اتاقی بزرگ یا به فضای خ��ارج رخ می‌دهد‪ .‬تحت‬ ‫این موقعیت‪ Df ،‬برابر ‪ 1‬می‌ش��ود‪ Hendrix )1989( .‬و همکارانش‬

‫دریافتن��د ک��ه ضریب جریان ‪ ،Df = 0.8‬ب��رای اختالف دمایی ‪28°F‬‬

‫مق��داری ثابت خواهد بود؛ هنگامی که عبور و مرور جریان‪ ،‬برای یک‬ ‫ورود و خروج بر دقیقه‪ ،‬از طریق درهای سریع برابر باشد‪ .‬تست‌هایی‬

‫که (‪ Meffert )1993‬و ‪ Downing‬در اختالف دمایی ‪ 12°F‬و ‪18°F‬‬

‫انجام داد‪ ،‬ضریب جریان را حدود ‪ 101‬تعیین کردند‪ .‬بر اس��اس این‬ ‫نتایج‪ ،‬ضریب جریان توصیه شده برای درهای دوره‌ای که در اختالف‬ ‫دمای��ی کمت��ر از ‪ 20°F‬عمل می‌نماین��د‪ ،‬برابر ‪ 101‬اس��ت و مقدار‬

‫توصیه‌شده آن برای اختالف دمایی‌های باالتر حدود ‪ 0.8‬است‪.‬‬

‫می��زان کارایی (‪ )E‬دس��تگاه‌های محافظ مس��یرها‪ ،‬درهای باز‬

‫برای درهای جدید‪ ،‬درهای تاش��وی جدی��د و دیگر درهایی که کیپ‬ ‫نمی‌شوند‪ ،‬حدود ‪ 0.95‬یا باالتر است‪ .‬به هر حال‪ ،‬بسته به نگهداری‬ ‫و حج��م رف��ت و آمد‪ ،‬ممکن اس��ت این مقدار در حال��ت انجماد به‬

‫می‌شود‪ .‬برای اس��تفاده منظم‪ ،‬دوره‌ای و غیرمنظم از در (در حالت‬

‫تنه��ا یا در ترکیب با هم) می‌توان ضریب زمان باز بودن مس��یر در را‬ ‫تعیین کرد‪:‬‬

‫حدود ‪ 0.8‬و در دیگر کاربردها به حدود ‪ 0.85‬افت نماید‪ .‬راهروهای‬ ‫درزبندی شده با درهای نواری یا درهای فشاری‪ ،‬دارای ضریب کارایی‬

‫در مح��دوده ‪ 0.95 ~ 0.85‬ب��رای فریزرها و ‪ 0.95 ~ 0.9‬برای دیگر‬ ‫مسیرهای در است‪.‬‬

‫ورود مستقیم هوا به داخل توسط مسیر درها‬ ‫که در آن‪:‬‬

‫‪ = Dt‬سهم اعشاری زمان باز بودن در‬ ‫‪ = P‬تعداد مسیرهای در‬

‫‪ = θp‬زمان باز و بسته بودن در بر اساس ثانیه بر ورودی‬ ‫‪ = θ0‬زمانی که در به سادگی متوقف می‌شود (دقیقه)‬ ‫‪ = θd‬دوره زمانی روزانه (ساعت)‬

‫زم��ان محصول ‪ ،θp‬برای درهایی با درکش س��یمی بین محدوده‬

‫‪25~15‬ثانیه بر ورودی تغییر می‌کند‪ .‬زمان برای درهای س��ریع بین‬

‫محدوده ‪10~5‬ثانیه است و می‌تواند حتا تا ‪3‬ثانیه هم برسد‪ .‬زمان ‪θ0‬‬

‫رایج‌ترین دلیل دریافت حرارتی توسط ورود هوا به داخل‪ ،‬استفاده‬

‫از خ��روج مکانیکی هوا بدون هیچ‌گونه ورود مکانیکی هوای جایگزین‬ ‫و در نتیجه افت فش��ار است‪ .‬در فضاهای سرد‌ مجهز به درهای ثابت‬ ‫یا راهروهای داخلی‪ ،‬این هوا مس��تقیما از مسیر ورودی‌ها و درها به‬

‫ساختمان وارد می‌ش��ود‪ .‬نتیجه آن هم مثل حالتی است که درهای‬ ‫باز اتاق در معرض وزش باد قرار گیرند که موجب دریافت حجم باالی‬

‫گرما می‌شود‪.‬‬

‫رابطه ‪ ،15‬برای تصحیح فش��ار منفی یا افزایش ظرفیت سرمایش‬

‫در رابطه با دریافت حرارتی از طریق ورود هوا به داخل است‪:‬‬

‫و ‪ ،θ1‬را بای��د تامین‌کننده تهیه کند‪ Hendrix )1989( .‬و همکاران‪،‬‬ ‫دریافتند که جریان پایدار‪3 ،‬ثانیه پس از باز ش��دن در اتاق س��رد رخ‬

‫که در آن‪:‬‬

‫کرد‪.‬‬

‫‪ = V‬سرعت میانگین (‪)ft/min‬‬

‫می‌دهد‪ .‬این حقیقت را می‌توان در کاهش ‪ θp‬در رابطه ‪ 14‬اس��تفاده‬

‫‪ = qt‬بار متوسط سرمایش (‪)Btu/h‬‬

‫(مخصوصا برای درهای س��ریع که به طور قابل توجهی‪ ،‬ورود هوا‬

‫‪ = A‬مساحت گشودگی مسیرها ( ‪)ft‬‬

‫ضریب جریان مسیر در ‪ ،Df‬نسبت تبدیل هوای واقعی به جریان‬

‫‪ = hr‬آنتالپی هوای سرد (‪)Btu/lb‬‬

‫به داخل را کاهش می‌دهد)‪.‬‬

‫کامل است‪ .‬جریان کامل‪ ،‬تنها در حالت غیرمعمول باز بودن پایداری‬

‫‪2‬‬

‫‪ = hi‬آنتالپی هوای ورودی به داخل (‪)Btu/lb‬‬ ‫‪ = ρr‬چگالی هوای سرد ( ‪)lb/ft‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪62‬‬

‫‪ = Dt‬سهم اعشاری زمان باز بودن در هستند‪.‬‬

‫واحده��ای س��رمایش در جریان هوا قرار می‌گیرن��د و تهویه آن‌ها هم‬

‫مس��احت ‪ ،A‬از گش��ودگی جریان به داخل و جری��ان به خارج‪،‬‬

‫به صورت پره‌ای اس��ت؛ زی��را هوای خنک محدوده ق��درت موتور را‬

‫‪ 0.3‬تغیی��ر نمای��د‪ .‬در باراندازها‪ ،‬ب��ا رفت و آمد ب��االی خریداران‪،‬‬

‫ب��ا حدود ‪25‬درصد بارگ��ذاری‪ ،‬باالتر از مقدار ان��رژی مصرفی هم‌ارز‬

‫تخمی��ن بزند‪ .‬ب��رای ارزیابی س��رعت ‪ ،V‬باید بزرگی فش��ار منفی یا‬

‫واقعی کار تعیین ش��ود‪ .‬عموما تهویه‌های بخش س��رمایش جز دوره‬

‫کمی کوچک‌تر اس��ت‪ .‬این مقدار نش��تی‪ ،‬می‌توان��د بیش ~ ‪1.0ft2‬‬

‫مدیریت بخ��ش باید میزان باز بودن درها را به صورت کامل یا جزیی‬

‫دیگ��ر نیروهایی را دانس��ت که تولید جری��ان می‌نمایند‪ .‬اگر اختالف‬

‫فش��اری در مقطع ی��ک در را بت��وان تعیین کرد‪ ،‬می‌ت��وان با تغییر‬ ‫هد اس��تاتیک به هد س��رعت‪ ،‬میزان س��رعت جریان را تعیین کرد‪.‬‬ ‫ب��ه هر حال‪ ،‬اغلب‪ ،‬تالش��ی برای تعیین اختالف فش��ار امکان‌پذیر‬ ‫نیس��ت و عموم��ا به جای آن س��عی می‌کنن��د تا س��رعت‌های رایج‬

‫اتف��اق افت��اده را ف��رض نماین��د‪ .‬مقدار س��رعت رایج ه��وا‪ ،‬حدود‬

‫‪ 300ft/min ~ 60‬است‪.‬‬

‫میزان کارایی دستگاه‌هایی که به صورت کیپ مسیر را نمی‌بندند‬

‫و در معرض ورود مس��تقیم هوا به داخل ق��رار گرفته‌اند‪ ،‬می‌توان به‬ ‫درس��تی تعیین کرد‪ .‬بس��ته به اختالف فشار‪ ،‬تمایل آن برای تغییر و‬

‫نس��بت مساحت ورودی هوا به مس��احت خروجی‪ ،‬میزان کارایی این‬ ‫دستگاه‌ها می‌تواند تغییر نماید‪.‬‬

‫بخش‌های محسوس و نهان حرارتی‬ ‫هنگام محاس��به ‪ qt‬برای هوای ورودی به داخل‪ ،‬می‌توان با رسم‬ ‫مسیر ورود هوا به داخل‪ ،‬روی یک چارت ‪ASHRAE psychometric‬‬ ‫منسب و نس��بت حرارت محسوس هوا (‪ )Rs‬و محاسبات بخش‌های‬

‫محسوس و نهان حرارتی را به دست آورد‪:‬‬

‫که در آن‬

‫است‪.‬‬

‫بار مربوطه به تجهیزات‬

‫گرمای دریافتی به واس��طه فعالیت تجهیزات س��رمایش‪ ،‬به طور‬

‫ویژه شامل موارد زیر می‌شود‪:‬‬

‫‪ .1‬حرارت تهویه موتور در جایی که گردش هوا نیاز داریم‪.‬‬

‫‪ .2‬گ��رم کردن مجدد هنگامی که کنترل رطوبت برای ما اهمیت‬

‫داشته باشد‪.‬‬

‫‪ .3‬حرارت حاصل از ذوب یخ لوله‌های فریز که در دمایی زیر ‪ 0‬کار‬

‫می‌کنند و باید یخ آن‌ها‪،‬به صورت پریودیک ذوب شود‪.‬‬

‫حرارت تهویه موتور‪ ،‬باید براس��اس انرژی الکتریکی واقعی مصرف‬

‫ش��ده در حین فعالیت محاسبه ش��ود‪ .‬موتورهای تهویه‌دار‪ ،‬اغلب در‬

‫افزایش می‌دهد برای مثال‪ ،‬یک موتور در دمای ‪ ،10°F‬در یک فریزر‬

‫فعالیت می‌کند‪ .‬حرارت دریافتی از تهویه موتور‪ ،‬باید بر اس��اس زمان‬ ‫ذوب ی��خ‪ ،‬به صورت م��داوم کار می‌کنند؛ ام��ا تهویه‌ها را به صورت‬

‫متناوب خاموش و روشن می‌کنند تا هم دما را کنترل کنند و هم در‬

‫مصرف انرژی صرفه‌جویی شود‪.‬‬

‫(‪ ،Cole )1989‬خصوصیات و میزان بار حرارتی تولیدی توس��ط‬

‫جدول (‪ )7‬نسبت حرارت محسوس (‪ )Rs‬برای ورود هوای محفظه گرم به‬ ‫محفظه سرد شده‬ ‫دمای محفظه خشک فضای سرد‪ ،‬با رطوبت نسبی ‪90٪‬‬ ‫برحسب (‪)°F‬‬

‫موقعیت محفظه گرم‌تر‬ ‫رطوبت‬ ‫نسبی ‪٪‬‬

‫دما ‪°F‬‬

‫‪63‬‬

‫فرآیند ذوب یخ به وسیله گاز داغ را تعیین کرده است‪ .‬دیگر روش‌های‬

‫به دوره‌های طوالنی‌تر و مکرر ذوب یخ در واحدهای سرمایش دارد که‬

‫گرفته‌شده از یک واحد سرمایش با ذوب برقی از سیستم مشابه با گاز‬

‫بار کلی سرمایش‬

‫مت��داول ذوب ی��خ‪ ،‬روش برقی ی��ا آب‌گرم هس��تند‪ .‬عموما حرارت‬

‫داغ‪ ،‬باالتر بوده و میزان حرارت دریافتی توس��ط دوش آب‌گرم خیلی‬ ‫کمتر از این روش‌ها اس��ت‪ .‬رطوبتی که توس��ط تبخیر هوا فرس��تاده‬

‫می‌شود‪ ،‬باید به بار سرمایش افزود‪.‬‬

‫مق��داری از حرارت ناش��ی از ذوب یخ‪ ،‬فقط به ماده س��ردکننده‬

‫و باقی هم به فضا منتقل می‌ش��وند‪ .‬برای انتخ��اب دقیق تجهیزات‬ ‫س��رمایش‪ ،‬باید محدوده‌ای بین تجهیزات��ی تعیین کرد که حرارت را‬

‫فقط به ماده س��ردکننده می‌دهند ی��ا تجهیزاتی که حرارت را به فضا‬ ‫منتقل می‌نمایند‪ .‬دریافت حرارتی تجهیزات‪ ،‬در دماهای باالی ‪30°F‬‬

‫خیل��ی کوچک اس��ت‪ .‬هنگامی که گرم‌کردن مجدد ی��ا دیگر بارهای‬ ‫مصنوعی اعمال نشوند‪ ،‬میزان دریافت حرارتی حدود ‪5‬درصد یا کمتر‬

‫از کل بار سیستم است‪ .‬به هر حال‪ ،‬دریافت حرارتی در حالت کاربرد‬

‫فریزره��ا‪ ،‬میزان بیش��تری از بار کلی را به خ��ود اختصاص می‌دهد؛‬ ‫برای مث��ال‪ ،‬در دم��ای ‪ ،20°F‬توزیع تئوریک بار کلی س��رمایش به‬

‫دلیل قدرت تهویه و لوله‌های ذوب یخ تا حدود ‪15‬درصد بار کلی هم‬

‫می‌رس��د‪ .‬این درصد‪ ،‬نیاز به کنترل صحی��ح را تاکید می‌کند تا فضا‬ ‫بسیار گرم نشود‪.‬‬

‫ضریب ایمنی‬

‫باعث افزایش بار سرمایش می‌شود‪.‬‬

‫محاسبه بار‪ ،‬برای تعیین اندازه مناسب تجهیزات الزم برای تولید‬

‫س��رمایش‪ ،‬کاربرد موثر سیس��تم و تخمین هزینه‌های عملیاتی انجام‬

‫می‌گیرد؛ البته در ابتدا‪ ،‬برای انتخاب تجهیزات س��رمایش اس��تفاده‬ ‫می‌شود‪ .‬رویکردهای مختلفی برای انتخاب نهایی تجهیزات استفاده‬ ‫می‌شوند که هر یک‪ ،‬بر اساس طبیعت بار انتخاب می‌شوند‪.‬‬

‫محاسبه حداکثر بار‬

‫در این روش محاس��به‪ ،‬تمامی اجزا بار با هم جمع می‌ش��وند تا‬

‫بار نهایی را به وجود آورند و تنوع بار نباید وجود داش��ته باش��د‪ .‬این‬ ‫حال��ت به این دلیل اس��ت که تمامی بارهای حداکث��ر را‪ ،‬به صورت‬

‫همزم��ان در نظ��ر نگرفته‌اند‪ .‬تجهیزات بر اس��اس وضعیت هم‌زمانی‬

‫بارهای حداکثری انتخاب می‌ش��وند که نتیجه آن‪ ،‬عدم تجاوز دما از‬

‫محدوده خود است‪.‬‬

‫محاسبات ساعت‌به‌ساعت‬

‫این روش‪ ،‬هنگامی اس��تفاده می‌شود که اطالعات طراحی بار‪ ،‬در‬

‫بزرگ‌نمایی و دقت کافی ارائه شوند (‪ .)Ballard ،1992‬این روش‪ ،‬تنوع‬

‫عملیات سردکننده‌های ساختمان‌ها‪ ،‬به خصوص انواع بزرگ آن را هم‬

‫عموم��ا‪ ،‬بار کلی را حدود ‪10‬درصد بیش��تر در نظ��ر می‌گیرند تا‬

‫در نظ��ر می‌گیرد‪ .‬عموما جمع اجزا بار‪ ،‬توس��ط این روش از بار کلی به‬

‫این ضریب‪ ،‬باید در مشورت با استفاده‌کننده تاسیسات و تعیین‌شده‬

‫تجهیزات کوچک‌تر می‌شود‪ .‬به هر حال‪ ،‬توسط این روش ممکن است‬

‫اختالف بین موقعی��ت عملیاتی و موقعیت طراحی را جبران نمایند‪.‬‬ ‫ورودی چهار بخش اول بار حرارتی اعمال ش��ود‪ .‬در فریزرهایی که از‬

‫لوله‌های سرمایش با سطح خشک اس��تفاده می‌نمایند‪ ،‬ضریبی جدا‬

‫ب��رای بخش بار لوله‌های ذوب یخ تجهیزات باید اضافه ش��ود‪ .‬به هر‬

‫حال‪ ،‬اطالعات کمی از دریافت حرارتی از طریق لوله‌های ذوب یخ در‬ ‫اختیار اس��ت‪ .‬بنابراین دالیل‪ ،‬باید برای تاسیس��ات موجود به دنبال‬ ‫راهی گش��ت تا ضریب ایمنی مناس��بی برای ذوب یخ به دست آوریم‪.‬‬

‫دس��تگاه‌های مش��ابه‪ ،‬باید به این دلیل در اتاق‌هایی با نس��بت‌های‬

‫حرارتی مشابه قرار گیرند‪.‬‬

‫طبیعت برفک‌های تولیدی روی لوله‌های سرمایش‪ ،‬روی عملکرد‬

‫بخش‌های س��رمایش تاثیراتی می‌گذارد و در نتیجه‪ ،‬می‌تواند روی بار‬

‫سرمایش هم اثر بگذارد‪ .‬تحت موقعیت خاص‪ ،‬مخصوصا هنگامی که‬

‫نسبت حرارتی محس��وس مقداری زیر ‪ 1‬باشد‪ ،‬برفکی با تراکم پایین‬ ‫تش��کیل می‌شود‪ .‬رفع این نوع برفک‌ها دشوار است و تمایل دارد که‬ ‫مسیر جریان هوا را در لوله‌ها مسدود کند‪ .‬دفع این نوع از برفک‪ ،‬نیاز‬

‫دست آمده در روش حداکثر بار کمتر شده و در نتیجه‪ ،‬موجب انتخاب‬

‫تجهیزات انتخاب شده‪ ،‬ظرفیت کافی برای تغییرات در عملیات متنوع‬

‫را نداشته باشند و در نتیجه‪ ،‬دمای محیط را افزایش دهند‪ .‬تخمین‌های‬ ‫مدت دوره حداکثر بار را باید در طراحی لحاظ کرد‪.‬‬

‫‪64‬‬

‫دقت اندازه‌گیری (برای وسایل اندازه‌گیری)‪accuracy....................................................................................................‬‬ ‫‪ .1‬مطابقت داشتن مقدار نشان داده شده توسط یک وسیله اندازه‌گیری با مقدار استاندارد قابل قبول یا مقدار واقعی آن‬

‫کمیت را دقت اندازه‌گیری آن وسیله می‌گویند‪ .‬از دیدگاه کمی‪ ،‬دقت اندازه‌گیری را باید به عنوان میزان خطا و یا عدم اطمینان‬ ‫وس��یله اندازه‌گیری در نظر گرفت‪ .‬دقت یک وس��یله اندازه‌گیری در واقع برایندی از عوامل مختلف از قبیل روش اندازه‌گیری‪،‬‬

‫خطای ناظر‪ ،‬خطای تجهیزات و خطاهای محیطی است‪ .‬دقت اندازه‌گیری تحت تاثیر اشتباهات انجام شده‪ ،‬انحرافات سیستم‬ ‫از قبیل دمای غیرعادی محیط یا خطاهای تصادفی ناشی از عدم دقت تحت تاثیر قرار می‌گیرد‪.‬‬

‫‪ .2‬درجه آزادی وسیله اندازه‌گیری از خطا را دقت اندازه‌گیری آن وسیله می‌گویند‪ .‬به عبارت دیگر دقت اندازه‌گیری یعنی‬

‫درجه مطابقت داشتن نتایج به دست آمده با مقادیر واقعی و یا یک مقدار معیار‪ .‬به طور کلی دقت اندازه‌گیری (‪ )Accuracy‬و‬

‫تعداد ارقام با معنی (‪ )Percision‬دو مفهوم کامال متفاوت هستند و حتا در برخی از مواقع این دو مفهوم با یکدیگر در تعارضند‪.‬‬

‫واژگان تاسیسات ‪ASHRAE‬‬

‫برای مثال‪ ،‬تعداد ارقام با معنی یک عدد چهار رقمی از یک عدد شش رقمی پایین‌تری است در حالی که دقت یک عدد چهار‬

‫رقمی که به درستی محاسبه شده باشد از دقت یک عدد شش رقمی که به درستی محاسبه نشده است بیشتر است‪.‬‬

‫‪ .3‬دقت اندازه‌گیری عبارت است از قابلیت یک وسیله اندازه‌گیری برای نشان دادن مقدار واقعی کمیت فیزیکی اندازه‌گیری‬

‫شده‪.‬‬

‫تعداد دفعات تعویض هوا در ساعت‪ACH (ACPH)........................................................................................................‬‬ ‫آکوستیک‪ ،‬صوت‌شناسی ‪acoustics ...............................................................................................................................‬‬ ‫‪ .1‬شاخه‌ای از علم فیزیک که با تولید‪ ،‬انتقال و اثرات متقابل امواج صوتی سر و کار دارد‪.‬‬

‫‪ .2‬از ویژگی‌های یک اتاق که مشخص می‌کند مقدار صوتی که در آن ایجاد می‌شود نسبت به مقدار صوتی که توسط افراد‬

‫داخل آن اتاق شنیده می‌شود چقدر است‪.‬‬

‫مخفف ‪acronym . ............................................................................................................................................................‬‬ ‫واژه‌ای که از کنار هم قرار گرفتن حروف اول چند واژه دیگر و یا گروهی از واژگان ساخته می‌شود‪.‬‬

‫کربن فعال ‪activated carbon.........................................................................................................................................‬‬ ‫ش��کلی از کربن که در اثر فرآیندهای خاص به ش��کل متخلخل در می‌آید و از قابلیت خوبی برای جذب بو‪ ،‬گاز و بخارات‬

‫مختلف برخوردار است‪.‬‬

‫راه‌انداز‪ ،‬محرک‪actuator..................................................................................................................................................‬‬ ‫وس��یله‌ای که به صورت الکتریکی‪ ،‬پنوماتیکی یا هیدرولیکی کار می‌کند و به عنوان یک موتور برای تغییر دادن وضعیت‬

‫وسایل و تجهیزات متحرک از قبیل شیرها یا دمپرها مورد استفاده قرار می‌گیرد‪.‬‬

‫پیوست‪addenda .............................................................................................................................................................‬‬ ‫مجموعه‌ای از ویرایش‌های جدید و نسخه‌های بازبینی شده از یک استاندارد که به صورت پیوست به آن افزوده می‌شود‪.‬‬

‫بازده آدیاباتیک ‪adiabatic efficiency...........................................................................................................................‬‬ ‫بازده کاری که نسبت به بهره‌ها یا تلفات گرمایی به انجام می‌رسد‪.‬‬

‫توان آدیاباتیک‪adiabatic exponent............................................................................................................................‬‬ ‫توان ‪ k‬در معادله ‪ pvk = constant‬که نشان‌دهنده تغییر آدیاباتیک است که در آن ‪ k‬نسبت‪ ،‬گرمای ویژه در فشار ثابت به‬

‫هواسپاس‬

‫پارس‌نسیم‌صحرا‬

‫تلفن‪88444209 :‬‬

‫تلفن‪22921800 :‬‬

‫خانه‬ ‫تاسیسات‬

‫دوره‌های آموزشی‬ ‫‪65‬‬

‫رويال بوران‬

‫نیما تهویه‬

‫تلفن‪88848027 :‬‬

‫تلفن‪021-22881962 :‬‬

‫گرمای ویژه در حجم ثابت است‪.‬‬

‫فرآیند آدیاباتیک ‪adiabatic process ..........................................................................................................................‬‬ ‫یک فرآیند ترمودینامیکی که در آن هیچ گرمای از سیستم گرفته نشده و هیچ گرمایی نیز به آن منتقل نمی‌شود‪.‬‬

‫محرک با فرکانس قابل تنظیم (‪Adjustable Frequency Drive (AFD)......................................................)AFD‬‬ ‫یک وسیله الکترونیکی که فرکانس خروجی آن با سرعت دوران موتور تغییر می‌کند و در نهایت فرکانس ورودی آن ثابت‬

‫است‪ .‬این وسیله به همراه فن‌ها یا پمپ‌هایی مورد استفاده قرار می‌گیرد که جریان آن‌ها در سیستم به عنوان تابعی از فشار‬ ‫ثابت نگه داشته می‌شود‪.‬‬

‫شاخص عملکرد توزیع هوا ‪ADPI (Air Diffusion Performance Index) . .........................................................‬‬ ‫جاذب سطحی‪ ،‬ماده جاذب حالت جامد‪adsorbent .......................................................................................................‬‬ ‫کند‪ .‬برخی از مواد شیمیایی موجود در صنعت مانند سیلیکاژل‪ ،‬کربن فعال و آلومینای فعال دارای این خاصیت هستند‪.‬‬

‫جذب سطحی‪adsorption...............................................................................................................................................‬‬ ‫‪ .1‬فرآیندی که در آن مولکول‌های س��یال توس��ط نیروهای فیزیکی‪ ،‬شیمیایی یا هر دوی آن‌ها بر روی یک سطح متمرکز‬

‫(جذب) می‌شوند‪.‬‬

‫‪ .2‬کشش سطحی یک ماده برای استخراج یک یا چند ماده موجود در جو یا ترکیب گازها یا مایعات‪ ،‬بدون تغییر فیزیکی‬

‫یا شیمیایی‪.‬‬

‫هوادهی ‪aeration..............................................................................................................................................................‬‬ ‫قرار دادن یک ماده یا یک سطح در مقابل جریان هوا‪.‬‬

‫تحریک آیرودینامیکی ‪aerodynamic exciation........................................................................................................‬‬ ‫بارهای متغیر با زمان که به واسطه عدم یکنواختی جریان هوا روی پره‌های یک فن اعمال می‌شود‪ .‬الزم به ذکر است که‬

‫واژگان تاسیسات ‪ASHRAE‬‬

‫ماده‌ای که قابلیت آن را دارد تا مولکول‌های گاز‪ ،‬مایع یا جامد را بدون ایجاد تغییر فیزیکی یا شیمیایی به سطح خود جذب‬

‫عدم یکنواختی جریان هوا در فضا که با گذر زمان ثابت باقی می‌ماند در فرکانس‌هایی که ضرایبت صحیحی از سرعت دوران فن‬ ‫هستند‪ ،‬موجب ایجاد تحریک هارمونیک می‌شوند‪.‬‬

‫آیروسل‪ ،‬گاز پخش‌شونده در هوا‪aerosol........................................................................................................................‬‬ ‫ذرات ریز جامد یا مایع مانند گرد و غبار‪ ،‬بخارات‪ ،‬مه و دود که در هوا معلق هستند‪ .‬قطر این ذرات ممکن است از اندازه‬

‫چند میکرومتر (میکرون) تا کمتر از ‪ 0.01‬میکرومتر (میکرون) متغیر باشد‪.‬‬

‫محرک با فرکانس قابل تنظیم ‪AFD (Adjustable Frequnecy Drive) . .................................................................‬‬ ‫بازده مصرف سوخت ساالنه‪AFUE (Annual Fuel Utilization Efficiency)........................................................‬‬ ‫انجمن گاز آمریکا‪AGA (American Gas Assocication) .......................................................................................‬‬ ‫مخلوط‌کن‪ ،‬همزن‪agitator................................................................................................................................................‬‬ ‫وسیله‌ای برای ایجاد حرکت نامنظم (جریان مغشوش) در سیالی که معموال در داخل یک مخزن است‪.‬‬

‫گرمايش تابشي‬

‫چيلر جذبي‬

‫تهويه مطبوع مراكز آموزشي‬

‫اتاق تميز‬

‫دستيار مهندس تاسيسات‬

‫فيلتراسيون و آماده‌سازي هوا‬

‫مبدل‌هاي حرارتي صفحه‌اي‬

‫تجهيزات تبريد‬

‫بازرسي و ارزيابي شبكه‌هاي لوله‌كشي‬

‫نيروگاه حرارتي‬

‫طراحي تاسيسات ‪ AutoCAD MEP‬فن‌ها و كمپرسورهاي جريان‌محوري‬

‫‪22885647-50‬‬

‫‪66‬‬

‫‪ASHRAE NEWS‬‬

‫‪ASHRAE PUBLICATIONS‬‬

‫‪HVAC FUNDAMENTALS‬‬

‫‪ASHRAE JOURNAL‬‬

‫‪REFRIGERATION‬‬

‫‪HVAC APPLICATIONS‬‬

‫‪PRODUCT NEWS‬‬ ‫‪SYSTEMS & EQUIPMENT‬‬

‫‪INDUSTRY NEWS‬‬

‫طراحی سیستم‌های تخلیه‬ ‫برای به حداقل رساندن هزینه‌های انرژی‬ ‫‪By Mark MacCracken, P.E., Member ASHRAE , ASHRAE Journal, September 2004‬‬

‫ت��ا به حال موضوع اصلی در بحث‬

‫ورود مج�دد آالینده‌ها‪ /‬ویژگی‬ ‫طراحی تخلیه قابل قبول‬

‫مهم دیگ��ری از کیفیت هوای داخلی‪،‬‬

‫الزم اس��ت که جهت پیش‌بینی مقدار‬

‫کیفی��ت هوای داخلی‪ ،‬منابع انتش��ار‬ ‫درون س��اختمان بوده‌ان��د‪ .‬اما جنبه‬ ‫مناب��ع انتش��ار خارجی هس��تند که‬ ‫ممکن است از طریق ایجاد مدار بسته‬ ‫می��ان دودکش‌های تخلی��ه مجاور و‬ ‫مدخل‌های ورود هوای س��اختمان به‬ ‫آن وارد ش��وند‪ .‬منابع خارجی ممکن‬ ‫اس��ت به منابع س��اختمانی یا منابع‬ ‫مجاور مثل یک آزمایشگاه‪ ،‬رستوران‪،‬‬ ‫تاسیس��ات مرکزی‪ ،‬اس��کله بارگیری‬

‫ب��رای تضمین تخلی��ه قابل قبول‪،‬‬

‫(یعنی میزان غلظت) ورود مجدد دود از‬ ‫مدخل‌های ورود هوا و دیگر مکان‌های‬ ‫حس��اس‪ ،‬مدلی از انتش��ار تهیه شود‪.‬‬ ‫مجراهای ورودی شامل مدخل‌های ورود‬ ‫هوای دستگاه‌های مکانیکی‪ ،‬دهانه‌های‬ ‫تهویه طبیعی مث��ل پنجره‌ها و درهای‬

‫ب��ه دو دلیل اهمی��ت دارد‪ .‬اول این‌که‬

‫میانگین زمان��ی محدودیت‌های تماس‬

‫برای بس��یاری از مواد شیمیایی که به‬ ‫صورت محدودیت‌های تماس کوتاه‌مدت‬

‫(‪ )STEL‬ارائ��ه می‌ش��وند‪ ،‬حدود ‪15‬‬ ‫دقیق��ه اس��ت ]‪ .[1‬دوم این‌که بیش��تر‬ ‫مدل‌های ج��وی س��عی در پیش‌بینی‬

‫مقادیر غلظت در موقعیت جوی حالت‬ ‫ـ پایدار با اس��تفاده از ضرایب انتشاری‬

‫دارن��د که برای م��دت ‪ 10‬تا ‪ 15‬دقیقه‬

‫مناسب هستند ]‪.[2‬‬

‫ورودی‪ ،‬و نش��ت از دیوارهای منفذدار‬

‫‪ Petersen‬و دس��تیارانش ]‪[3‬‬

‫ساختمان هس��تند‪ .‬حیاط‌ها‪ ،‬بام‌های‬

‫ورودی را از لحاظ فنی بررسی کرده‌اند‪.‬‬

‫مدت ‪ 15‬دقیقه یا بیشتر در آن‌ها حضور‬

‫دودکش که در این مقاله بررسی شده‌اند‪،‬‬

‫مسایل زیباشناختی‪ ،‬مسایل مربوط به‬

‫مس��یرهای بالقوه ورود هوای بیرونی به‬

‫جنبه‌ه��ای مختلف طراح��ی تخلیه و‬

‫س��بز‪ ،‬یا مکان‌های دیگری که افراد به‬

‫چند چالش موجود در طراحی مناسب‬

‫دستگاه‌های جابه‌جا کننده هوای پشت‬

‫می‌یابند‪ ،‬مکان‌های حس��اس دیگر به‬

‫بامی را تحت تاثیر قرار می‌دهد‪.‬‬

‫ش��مار می‌روند‪ .‬مدت زمان ‪ 15‬دقیقه‬

‫عبارتند از محیط س��اختمان موجود‪،‬‬

‫و ‪ ...‬مربوط باش��ند‪ .‬این مش��کل در‬ ‫تصویر (‪ )1‬نش��ان داده شده است که‬ ‫در آن‪ ،‬خروجی سطح پایین یک مولد‪،‬‬

‫‪67‬‬

‫طراحی س��اختمان‪ ،‬کاربرد ش��یمیایی‪ ،‬انواع‬

‫‪ )2‬محیط دربرگیرنده ساختمان‪ ،‬شامل وجود‬

‫خروج دود [‪ ]6‬هستند‪ .‬در این صورت‪ ،‬ضریب‬

‫محل‪.‬‬

‫دیگر مکان‌های پذیرنده مهم؛ و ‪ )3‬ویژگی‌های‬

‫مدخل‌های ورود هوا در مقایسه با شخصی در‬

‫مناب��ع‪ ،‬هواشناس��ی و ویژگی‌های جغرافیایی‬

‫س��ازه‌های مجاور‪ ،‬مدخل‌ه��ای ورود هوا‪ ،‬و‬

‫نوع��ا طراح��ی تخلی��ه عبارت اس��ت از‬

‫هواشناختی محل‪ ،‬به‌خصوص توزیع سرعت و‬

‫دس��تیابی به کیفیت هوای مناسب در اطراف‬

‫می��زان ورود مجدد دود اس��ت که قابل قبول‬

‫ایجاد تعادل می��ان محدودیت‌های مختلف و‬ ‫مکان‌های حس��اس‪ .‬کمتری��ن ارتفاع ممکن‬

‫دودکش اغلب از لحاظ زیباش��ناختی مطلوب‬

‫است‪ ،‬اما اندازه حرکت خروجی (سرعت و دبی‬ ‫حجمی خروجی) با هزینه‌های سرمایه‌گذاری‬ ‫اولیه و انرژی‪ ،‬س��ر و صدا‪ ،‬و ارتعاش محدود‬

‫می‌شود‪ .‬یک راهنمای بسیار خوب و سازگار با‬ ‫نتایج آزمایشگاهی در آزمایشگاه «قرن بیست و‬

‫یکم» ]‪ [4‬در دس��ت تهیه است و باید در سال‬

‫‪ 2005‬منتشر شود‪ .‬هرچند که این راهنما به‬ ‫ساختمان‌های آزمایشگاهی می‌پردازد‪ ،‬همین‬

‫جهت ب��اد محلی‪ .‬اما مهم‌ترین عامل‪ ،‬تعیین‬

‫ب��ودن عملکرد دودکش را مش��خص می‌کند‬

‫(یعنی تعیین معیار طراحی)‪.‬‬

‫سمی به هود خروج دود‪ ،‬با انجام عمل ساده‬ ‫بس��تن پنجره و‪ /‬یا ترک مح��ل‪ ،‬کار اصالحی‬

‫کمی کردن این اطالعات‬ ‫مشخص می‌کند‪ .‬اما ّ‬

‫آزاد شده کاهش می‌یابد‪.‬‬

‫نوعا بسیار مشکل است‪ .‬در صورت در دسترس‬

‫ی��ک مدخل ورود هوای مجاور به س��اختمان‬

‫تحقیقاتی‪ ،‬روش معمول‪ ،‬در نظر گرفتن معیار‬

‫پراکنده می‌شوند‪ .‬در صورت طراحی نامناسب‬

‫نب��ودن اطالعات ش��یمیایی یک آزمایش��گاه‬

‫نمونه ارائه ش��ده در فصل ‪ 14‬راهنمای ‪2003‬‬ ‫‪( ASHRAE‬کاربرده��ای ‪ )HVAC‬و ارائ��ه‬

‫چربی آشپزخانه‪ ،‬اتاق‌های نگهداری حیوانات‪،‬‬

‫می��زان غلظ��ت (‪ )c/m‬در مکان‌ه��ای‬

‫اطمینان این اس��ت که در ص��ورت ورود مواد‬

‫ضمنا خروجی‌های سمی دودکش از طریق‬

‫ش��یمیایی مورد اس��تفاده‪ ،‬معی��ار طراحی را‬

‫ساختمان است که با اعمال آن‌ها معیار مورد‬

‫ارزیابی پارامترهای طراحی‬

‫کمتری هس��تند‪ .‬دلی��ل اعم��ال این ضریب‬

‫در مورد یک آزمایشگاه‪ ،‬نوع و مقدار مواد‬

‫مفاهیم برای مواد خروجی سمی یا بدبوی هر‬

‫تجهیزات احتراق و ‪ ...‬اعمال می‌شوند‪.‬‬

‫کنار هود خ��روج دود‪ ،‬در معرض غلظت‌های‬

‫صورت می‌پذیرد و تماس با بخارهای شیمیایی‬

‫مقدار بیشینه هر ماده شیمیایی به همراه حد‬

‫محیط س��اختمانی ناش��ی از هودهای خروج‬

‫اطمینانی اعمال می‌شود تا تضمین گردد که‬

‫سالمت یا آس��تانه بوی تعیین شده به مالک‬ ‫نظر رعایت می‌شود‪.‬‬

‫روش‌های دیگر شامل استفاده از معیارهای‬

‫عملکردی حین س��اخت و حی��ن نصب هود‬

‫وارد می‌ش��وند و س��پس‪ ،‬در کل س��اختمان‬

‫سیستم تخلیه‪ ،‬ممکن است تنها گزینه‪ ،‬تخلیه‬ ‫ساختمان باشد که باعث کاهش آنی بهره‌وری‬ ‫تولید و کاهش رضایت افراد از موقعیت کاری‬

‫در دراز مدت می‌شود‪.‬‬

‫در م��ورد خروجی‌ه��ای احت��راق مثال در‬

‫دیگ‌ها و مولدها معموال سازندگان اطالعات‬

‫مربوط به انتشار مواد شیمیایی را ارائه می‌کنند‬ ‫و معیاره��ای طراح��ی را می‌توان مس��تقیما‬

‫حساس را می‌توان با استفاده از سه نوع بررسی‬

‫ب��ا درجات دقت مختل��ف پیش‌بینی کرد‪)1 :‬‬ ‫بررسی بر اساس مدل‌سازی ریاضی‪ )2 ،‬بررسی‬

‫از طری��ق تونل باد در مقیاس کوچک ش��ده‪،‬‬ ‫یا ‪ )3‬ی��ک برنامه میدان��ی در مقیاس کامل‪.‬‬

‫تشریح و بحث درباره کاربرد مناسب هریک از‬ ‫این گزینه‌های بررسی در تحقیق ‪ Petersen‬و‬ ‫دستیارانش [‪ 3‬و ‪ ]4‬ارائه شده است‪.‬‬

‫عوامل تاثیرگذار بر عملکرد سیستم تخلیه‬

‫از دی��دگاه کیف��ی عبارتن��د از‪ )1 :‬طراحی و‬ ‫عملکرد ساختمان‪ ،‬به‌خصوص موقعیت نسبی‬

‫مناب��ع تخلیه و مدخل‌ه��ای ورود هوا‪ ،‬وجود‬ ‫اجزای ساختمانی مجاور‪ ،‬مثل دیوارهای حایل‬

‫یا آپارتمان‌های روی بام‪ ،‬دبی حجمی تخلیه و‬ ‫سرعت خروجی‪ ،‬و محتویات جریان خروجی؛‬

‫تصویر (‪ )1‬ورود مواد خروجی از یک مولد دیزلی به ساختمان مجاور از طریق یک مدخل ورود هوا‬

‫مهکوه تهویه‬

‫سبالن هیدروشیمی‬

‫تلفن‪66903533 :‬‬

‫تلفن‪88614798-9 :‬‬

‫‪ASHRAE‬‬ ‫شمار ‌ه ‪ −64‬بهمن ‪1388‬‬

‫‪68‬‬

‫بوران تهویه‬

‫یکتا تهویه اروند‬

‫تلفن‪88847796 :‬‬

‫تلفن‪88739880 :‬‬

‫محاس��به کرد‪ .‬اما در م��ورد تخلیه مواد بدبو‬

‫طراحی مورد نظر را ارضا می‌کنند‪ ،‬نشان داده‬

‫ق��درت ‪ )4.2 kW( 5.6 hp‬نیاز دارد‪ ،‬اما یک‬

‫نگهداری حیوان��ات‪ ،‬یا اجزای بدبوی خروجی‬

‫از دودکش‌های تخلی��ه کوتاه‌تری برای ارضای‬

‫‪ )0.9 kW( 1.2 hp‬الزم دارد‪ ،‬که مجموع آن‬

‫قبول تماس ویژه در دس��ترس است‪ ،‬بنابراین‬

‫قیم��ت افزایش توان فن تخلیه مورد نیاز برای‬

‫ش��ود‪ .‬این تعمیم‌ها معموال محتاطانه در نظر‬

‫در تصوی��ر (‪ )2‬مزی��ت چندگان��ه ک��ردن‬

‫محافظه‌کارانه سیس��تم خروجی شوند (یعنی‬

‫ب��رای مثال‪ ،‬دودکش منفردی که برای تخلیه‬

‫سرعت خروجی بیش از حد)‪.‬‬

‫است‪ ،‬باید تقریبا ‪ )6.7 m( 22 ft‬ارتفاع داشته‬

‫مثل هودهای خروج چربی آشپزخانه‪ ،‬اتاق‌های‬

‫شده اس��ت‪ .‬با افزایش دبی حجمی‪ ،‬می‌توان‬

‫احتراق‪ ،‬اطالعات محدودی درباره مقادیر قابل‬

‫معیار طراحی اس��تفاده کرد‪ .‬ام��ا این کار به‬

‫ممکن است اعمال تعمیم‌های گسترده‌ای الزم‬

‫جابه‌جایی دبی حجمی بیشتر تمام می‌شود‪.‬‬

‫گرفته می‌شوند‪ ،‬و ممکن است باعث طراحی‬

‫سیستم‌های تخلیه هم نشان داده شده است‪.‬‬

‫دودکش‌ه��ای خیلی بلند یا دبی حجمی و‪ /‬یا‬

‫)‪ cfm 5000 (L/s 2360‬در نظر گرفته ش��ده‬

‫هزینه انرژی مربوط به طراحی‬

‫باشد تا معیار طراحی گیرنده‌ای واقع در فاصله‬

‫معیارهای طراحی پیش‌گفته مستقیما به‬

‫مصرف انرژی یک سیستم تخلیه معین مربوط‬ ‫می‌ش��وند‪ .‬تصویر (‪ )2‬با استفاده از معیارهای‬

‫هود خروج دود آزمایش��گاهی که پیش��تر در‬ ‫تحلیلی ارائه شده در فصل‬ ‫بررسی مدل انتشار‬ ‫ِ‬

‫‪ 43‬راهنمای ‪( ASHRAE 2003‬کاربردهای‬

‫‪ )HVAC‬مطرح شد‪ ،‬رسم شده است‪ .‬در این‬

‫تصویر‪ ،‬نقش انرژی در انتخاب ارتفاع دودکش‬

‫از می��ان طرح‌های خروجی مختلفی که معیار‬

‫هم‌جه��ت با ب��اد ‪ )49 m( 160 ft‬از دودکش‬

‫برآورده ش��ود‪ .‬اما برای تامین همین کیفیت‬

‫هوا با موقعیت گیرنده مشابه با استفاده از پنج‬ ‫دودک��ش که هر کدام ‪)472 L/s( 1000 cfm‬‬

‫را تخلیه می‌کنند‪ ،‬ارتفاع هریک از دودکش‌ها‬

‫بای��د ‪ )12 m( 38 ft‬باش��د‪ ،‬که ای��ن طرح از‬

‫لح��اظ معماری مقبولیت کمتری دارد‪ .‬مزیت‬ ‫ط��رح دوم از لحاظ مصرف انرژی این اس��ت‬

‫ک��ه یک فن ‪ 5000 cfm‬منف��رد به موتوری با‬

‫ف��ن ‪ )472 L/s( 1000 cfm‬موتوری با قدرت‬

‫برای چهار فن برابر ‪ )4.5 kW( 6 hp‬می‌شود‪.‬‬

‫با اس��تفاده از فن‌های بیشتر‪ ،‬هزینه تعمیر و‬ ‫نگهداری هم افزایش می‌یابد‪.‬‬

‫روابط میان دب��ی حجمی طراحی‪ ،Q ،‬و‬

‫قدرت فن مورد نیاز برای دو سیستم با هوای‬ ‫القایی نوعی و یک سیس��تم معمولی در س��ه‬ ‫س��رعت خروجی مختلف در تصویر (‪ )3‬نشان‬

‫داده ش��ده اس��ت‪ .‬این تصویر نشان می‌دهد‬

‫که نگه داش��تن س��رعت خروج از دودکش در‬ ‫پایین‌ترین سطح ممکن تاثیر عمده‌ای بر انرژی‬ ‫فن مورد نیاز دارد‪.‬‬

‫برای مثال‪ ،‬سیستم تخلیه ساختمانی را‬

‫در نظ��ر بگیرید که برای تهویه س��اختمان به‬ ‫‪ )14160 L/s( 30000 cfm‬در فشار استاتیکی‬

‫‪ )995 Pa( 4 .w.c .in‬نیاز دارد‪ .‬ارزیابی انتشار‬

‫س��تون خروجی نش��ان می‌دهد که دودکشی‬ ‫ب��ه ارتف��اع ‪ )3 m( 10 ft‬و ف��ن تخلی��ه‌ای با‬

‫‪ )14160 L/s( 30000 cfm‬با سرعت خروجی‬

‫‪ )5 m/s( 1000 fpm‬معی��ار طراح��ی تعیین‬ ‫شده را ارضا می‌کند‪.‬‬

‫با توجه به تصویر (‪ )3‬مشخص می‌شود که‬

‫ارتفاع دودکش از مدخل ورود هوا‬ ‫در پشت بام ‪ft‬‬

‫قدرت فن‬

‫سیستم تخلیه معمولی که بتواند این پارامترها‬ ‫را ارض��ا کن��د‪ ،‬نیازمند فنی با ق��درت حدود‬

‫‪ )18 kW( 24 bhp‬است‪ .‬برخی ساختمان‌ها‬

‫استانداردهای طراحی ویژه‌ای دارند که بر طبق‬

‫آن‌ها س��رعت خروجی در هم��ه دودکش‌های‬ ‫تخلیه باید ‪ 3000‬یا ‪ 15 ( 4000 fpm‬یا ‪)20 m/s‬‬

‫باشد‪ ،‬که در نتیجه‪ ،‬فنی با قدرت ‪ 28‬تا ‪30 bhp‬‬

‫(‪ 21‬ت��ا ‪ 17 ،)22 kW‬تا ‪ 25%‬بیش��تر از حد‬ ‫معمول‪ ،‬الزم می‌ش��ود‪ .‬در این نمونه خاص‪،‬‬

‫قدرت مورد نیاز سیس��تمی با ه��وای القایی‬ ‫مناسب حتا از این هم بیشتر خواهد بود‪.‬‬ ‫تصویر (‪ )2‬ارتفاع مورد نیاز دودکش نسبت به مدخل ورود هوا برای ارضای معیار طراحی مورد نظر در‬ ‫مقادیر مختلف دبی حجمی خروجی در گستره‌ای از فواصل هم‌جهت با باد‬

‫تهويه مطبوع استوكر‬

‫آكوستيك‬

‫نانوسيال و مهندسي انتقال گرما‬

‫مرجع جيبي لوله‌كشي‬

‫محاسبات سرانگشتي تهويه مطبوع‬

‫مرجع جيبي گرمايش و تهويه مطبوع‬

‫خانه‬ ‫تاسیسات‬ ‫‪22885647-50‬‬

‫اساسا از ترکیبات مختلف ارتفاع فیزیکی‬

‫دودکش و اندازه حرکت خروجی (دبی حجمی‬

‫دستنامه تاسيسات‬

‫راهنماي طراحي استخر‬

‫راهنماي جيبي ‪ASHRAE‬‬

‫مهندسي شبكه‌هاي آب‌رساني‬

‫مراجعات سريع (ويرايش جديد)‬

‫اخالق مهندسي و مهندسي اخالق‬

‫هواسپاس‬

‫پارس‌نسیم‌صحرا‬

‫تلفن‪88444209 :‬‬

‫تلفن‪22921800 :‬‬

‫خانه‬ ‫تاسیسات‬

‫دوره‌های آموزشی‬ ‫‪69‬‬

‫رويال بوران‬

‫نیما تهویه‬

‫تلفن‪88848027 :‬‬

‫تلفن‪021-22881962 :‬‬

‫و س��رعت خروج��ی) می‌ت��وان ب��رای ارضای‬

‫خروج��ی ذخی��ره اس��تفاده می‌کنن��د‪ ،‬یا در‬

‫دستیابی به ساختمانی چشم‌نواز و مقرون به‬

‫س��اختمان‪ ،‬روش��ن و خام��وش می‌ش��وند‪،‬‬

‫مصرف انرژی ساختمان برقرار شود‪.‬‬

‫عملکردشان زیان‌آور باشد‪.‬‬

‫یک معیار طراحی معین اس��تفاده کرد‪ .‬برای‬

‫سیس��تم‌هایی که فن‌ها بسته به نیاز تهویه‌ای‬

‫صرفه باید تعادلی میان زیباشناختی معماری و‬

‫قراردهی فشرده دودکش‌ها ممکن است برای‬

‫روش‌های کاهش مصرف انرژی‬

‫‪ ASHRAE‬در حال پشتیبانی از یک پروژه‬ ‫تحقیقاتی (‪ ،RP1167‬تاثیر گروه‌بندی بر انتشار‬ ‫آالینده از دودکش‌های تخلیه ساختمان) جهت‬ ‫کمی‌سازی این تاثیر به گونه‌ای است که هنگام‬ ‫اس��تفاده از روش‌های تحلیل ریاضی انتش��ار‪،‬‬

‫روش‌های متنوعی‪ ،‬از بسیار ساده تا خیلی‬

‫تخلیه معمولی در ‪1000 fpm‬‬

‫پیچی��ده‪ ،‬برای کمک به کاهش مصرف انرژی‬

‫تخلیه معمولی در ‪2500 fpm‬‬

‫سیس��تم‌های تخلیه س��اختمان در دسترس‬

‫تخلیه معمولی در ‪4000 fpm‬‬ ‫تخلیه با هوای القایی ‪1‬‬

‫طراحان قرار دارند‪ .‬این روش‌ها شامل استفاده‬

‫تخلیه با هوای القایی ‪2‬‬

‫از دودکش‌های تخلیه گروهی‪ ،‬سیس��تم‌های‬

‫توان ‪bhp‬‬

‫تخلیه چندگانه‪ ،‬کنترل انتشار‪ ،‬سیستم‌های‬

‫تخلیه با سرعت متغیر‪ ،‬و سیستم‌های کنترل‬ ‫یکپارچه هستند‪.‬‬

‫هری��ک از این روش‌ها با جزییات بیش��تر‬

‫بررسی می‌ش��وند‪ ،‬اما تجزیه و تحلیل انتشار‬

‫جهت تعیین ترکیبی از پارامترهای طراحی که‬ ‫تعادل بهینه‌ای میان ایمنی و سالمت‌بخشی‬

‫‪ Q‬طراحی (برحسب هزار ‪)cfm‬‬

‫س��اختمان‪ ،‬زیبایی‌شناس��ی‪ ،‬و مصرف انرژی‬

‫تصویر (‪ )3‬قدرت فن مورد نیاز برحسب دبی حجمی خروجی طراحی‪Q ،‬‬

‫برق��رار کند‪ ،‬برای همه آن‌ه��ا مفید یا الزامی‬ ‫است‪.‬‬

‫دودکش‌های تخلیه گروه��ی‪ .‬گروه‌بندی‬

‫ایستگاه محلی‬

‫دودکش‌ه��ای مج��زا (در جاهای��ی ک��ه از‬

‫کاربرد شیمیایی و معیارهای‬ ‫طراحی‬

‫سیستم‌های تخلیه مجزا اس��تفاده می‌شود)‬

‫در یک دسته فشرده باعث باالتر رفتن ستون‬ ‫خروج��ی می‌ش��ود‪ ،‬چرا ک��ه ان��دازه حرکت‬ ‫ستون‌های خروجی مجزا در یک ستون منفرد‬ ‫با هم ترکیب می‌ش��وند‪ .‬بنابرای��ن‪ ،‬برای یک‬

‫ارتفاع دودکش معین‪ ،‬هریک از خروجی‌های‬ ‫موجود در «گروه» می‌تواند دبی حجمی (و در‬

‫سیستم خودکارسازی‬ ‫ساختمان‬

‫سیستم کنترل هود‬ ‫خروج دود‬

‫آزمون تونل باد‬ ‫)‪C/m = f(WD,WS‬‬

‫نتیجه‪ ،‬مصرف انرژی) کمتری در مقایس��ه با‬

‫مقدار مورد نیاز در حالت مجزا داشته باشد‪.‬‬

‫توجه کنید که همه خروجی‌ها باید به طور‬

‫فن‌های تخلیه ‪VAV‬‬

‫هم‌زمان عم��ل کنند تا مزیت ان��دازه حرکت‬

‫ترکیبی به طور کامل حاصل ش��ود‪ .‬اگر همه‬ ‫خروجی‌ها به طور هم‌زمان عمل نکنند‪ ،‬مثال‬

‫در سیس��تم‌هایی که از یک ی��ا چند دودکش‬

‫تصویر (‪ )4‬سیستم کنترل یکپارچۀ پیچیده‬

‫گرمايش تابشي‬

‫چيلر جذبي‬

‫تهويه مطبوع مراكز آموزشي‬

‫اتاق تميز‬

‫دستيار مهندس تاسيسات‬

‫فيلتراسيون و آماده‌سازي هوا‬

‫مبدل‌هاي حرارتي صفحه‌اي‬

‫تجهيزات تبريد‬

‫بازرسي و ارزيابي شبكه‌هاي لوله‌كشي‬

‫نيروگاه حرارتي‬

‫طراحي تاسيسات ‪ AutoCAD MEP‬فن‌ها و كمپرسورهاي جريان‌محوري‬

‫‪22885647-50‬‬

‫‪70‬‬

‫ممکن است منجر به خارج شدن سیستم‌های‬ ‫تخلیه آزمایش��گاهی از این درخواس��ت شود‪.‬‬

‫مزیت مصرف انرژی سیستم چندگانه با فرض‬

‫وجود بیش از ی��ک فن تخلیه در یک محفظه‬ ‫هوای معمولی این است که امکان کنترل فن‌ها‬ ‫به گونه‌ای که صرفا کمترین تعداد آن‌ها جهت‬

‫ارضای نیاز تهویه‌ای ساختمان کار کنند‪ ،‬وجود‬

‫دارد‪ .‬در این حالت‪ ،‬هریک از فن‌ها‪ /‬دودکش‌های‬ ‫تخلیه باید به گونه‌ای طراحی شوند که توانایی‬

‫ارضای معیار طراحی را در غیاب فن‌های دیگر‬

‫سیستم داشته باشند‪.‬‬

‫کنت�رل انتش�ار‪ .‬این روش ش��امل نصب‬

‫دریچه‌ه��ای محدودکنن��ده جری��ان روی‬ ‫سیلندرهای گاز فشرده‪ ،‬سیستم‌های پاک‌کننده‬

‫برای انتشار مواد شیمیایی خاص‪ ،‬دستگاه‌های‬

‫با ‪ NOX‬کم برای تجهیزات احتراق مثل دیگ‌ها‬

‫و مولدهای اضطراری‪ ،‬و صافی‌های اکسیدکننده‬ ‫یا مبدل‌های واسطه‌ای برای مولدهای اضطراری‬

‫هستند‪ .‬کاهش انتشار مواد باعث کمتر شدن‬ ‫نیاز به استفاده از سیستم تخلیه می‌شود‪ .‬این‬

‫روش ب��رای یک ارتف��اع دودکش معین باعث‬

‫صرفه‌جویی در مصرف انرژی می‌شود‪ ،‬زیرا صعود‬

‫س��تون خروجی (یعنی دبی حجمی‪ /‬س��رعت‬ ‫خروجی) در مقایسه با تخلیه آالینده‌های بیشتر‬ ‫تصویر (‪ )5‬نتایج مطالعۀ موردی‬

‫بتوان آن را به طور دقیق به حساب آورد‪ .‬انتظار‬

‫می‌توان حجم هوای بیشتری را هم به خروجی‬

‫می‌رود ک��ه این پروژه در س��ال ‪ 2006‬تکمیل‬

‫فن افزود‪.‬‬

‫ش��ود‪ .‬فایده دودکش‌های گروهی را می‌توان با‬ ‫استفاده از مدل‌سازی تونل باد ارزیابی کرد‪.‬‬

‫در جدیدترین ویرایش نظام‌نامه بین‌المللی‬ ‫مکانی��ک (‪ )IMC‬ذک��ر ش��ده اس��ت ک��ه‬

‫کاهش می‌یابد‪.‬‬

‫سیستم‌های کنترل یکپارچه‪ .‬این مفهوم‬

‫به صورت ترس��یمی در تصویر (‪ )4‬نشان داده‬ ‫ش��ده اس��ت‪ .‬در این نوع از سیستم‌ها انتشار‬

‫مواد (نوعا با اس��تفاده از مدل‌سازی تونل باد‬ ‫برای تضمین دقت باالی نتایج) تحلیل می‌شود‬

‫تا رابطه میان جهت باد‪ ،‬سرعت باد‪ ،‬و حداقل‬

‫سیس��تم‌های تخلیه چندگانه‪ .‬این روش‬

‫«سیس��تم‌های تخلیه مواد خطرن��اک باید از‬

‫شامل ترکیب چند جریان تخلیه به طور داخلی‬

‫انواع دیگر سیستم‌های تخلیه مستقل باشند‪».‬‬

‫(یعنی باالدس��ت فن تخلیه) به منظور تعدیل‬

‫این ام��ر از چندگان��ه کردن ه��ود تخلیه دود‬

‫کیفیت هوای قابل قبول مشخص شود‪.‬‬

‫افزایش متناوب آالینده‌های ناشی از یک منبع‬

‫آزمایش��گاهی و تخلیه اتاق آزمایشگاه با تخلیه‬

‫الگوریتم��ی ب��رای یک سیس��تم کنترل‬

‫منفرد‪ ،‬و نیز باال رفتن ستون خروجی تا ارتفاع‬

‫عمومی ساختمان جلوگیری می‌کند‪ .‬اما اعمال‬

‫خودکار ساختمان با اس��تفاده از ورودی‌های‬

‫بیش��تر اس��ت‪ .‬برای دس��تیابی به این هدف‬

‫اصالحات پیشنهادی ‪ IMC‬در ‪2004 - 2005‬‬

‫واقعی لحظه‌ای برگرفته از یک پایگاه اطالعات‬ ‫هواشناسی محلی (پایگاه هواشناسی) بر مبنای‬

‫پارامترهای طراحی تخلیه مورد نیاز برای حفظ‬

‫‪71‬‬

‫می‌توان ب��رای ایجاد طرح‌های تخلیه‪ /‬مدخل‬ ‫بهین��ه از لحاظ مصرف انرژی اس��تفاده کرد‪.‬‬ ‫عوام��ل کلیدی تاثیرگ��ذار بر مص��رف انرژی‬ ‫سیستم تخلیه عبارتند از‪ )1 :‬طرح و عملکرد‬ ‫ساختمان؛ ‪ )2‬محیط پیرامون ساختمان؛ و ‪)3‬‬ ‫مشخصات هواشناختی محلی‪.‬‬ ‫سیستم‌های تخلیه را می‌توان و باید برای‬ ‫بهینه‌سازی نیازهای انرژی طراحی و اجرا کرد‪.‬‬ ‫ای��ن امر با تعیین اندازه مناس��ب تجهیزات و‬ ‫ارتفاع دودکش‪ ،‬اس��تفاده از روش‌های ساده‬ ‫تحلیل انتش��ار تهیه شده است‪ .‬این الگوریتم‬

‫امکان کارکرد سیس��تم تخلی��ه را با کمترین‬ ‫دب��ی ممکن‪ ،‬و در نتیجه اس��تفاده از حداقل‬

‫مقدار انرژی‪ ،‬با حفظ کیفیت هوای قابل قبول‬ ‫فراهم می‌کند‪ .‬این سیستم تنظیم‪ ،‬جریان را‬

‫در صورت لزوم بر مبنای نیاز ساختمان افزایش‬ ‫می‌دهد‪ .‬شکل ساده شده این سیستم امکان‬

‫بازگش��ت به حداقل تنظیمات مجاز بر مبنای‬ ‫زمان روز را فراهم می‌کند‪.‬‬

‫مطالعه موردی‬

‫در طی طراحی یک آزمایش��گاه تحقیقاتی‬

‫جدی��د‪ ،‬گروه طراحی به طور خاص عالقه‌مند‬ ‫به تعیین رابطه میان سرعت خروجی سیستم‬ ‫تخلی��ه و ارتفاع مناس��ب دودک��ش به همراه‬ ‫هزینه‌های مربوط اس��ت‪ .‬طرح پروژه به چهار‬ ‫سیس��تم تخلیه ‪)18880 L/s( 40000 cfm‬‬

‫نیاز دارد‪ .‬همان گونه که در تصویر (‪ )5‬نش��ان‬ ‫داده ش��ده اس��ت‪ ،‬روی هری��ک از جناحین‬

‫س��اختمان دو سیستم نصب می‌شود‪ .‬در این‬ ‫تصویر فهرست مقادیر تخمینی سرعت خروجی‬

‫(‪ )14.5 m/s( 2862 fpm‬ب��رای ارتف��اع‬

‫دودک��ش ‪ ،)4.6 m( 15 ft‬و ‪1916 fpm‬‬

‫(‪ )9.7 L/s‬ب��رای ارتفاع دودک��ش ‪m( 20 ft‬‬

‫‪ ))6‬و نیز مقادیر پیش‌بینی شده غلظت حاصل‬ ‫(‪ 295 mg/m3‬به ازای هر ‪ g/s‬و ‪391 mg/m3‬‬

‫به ازای هر ‪ )g/s‬هم ارائه شده است‪ .‬هر دو طرح‬

‫تخلیه برای ارضای معیار طراحی تعیین شده‬ ‫‪ 400 mg/m‬به ازای هر ‪ g/s‬مناسبند‪.‬‬

‫‪3‬‬

‫همچنین در این تصویر نشان داده شده‬

‫است که اختالف هزینه انرژی سالیانه با فرض‬

‫‪ 0.60$kwh‬برای هریک از سیستم‌ها تقریبا‬ ‫س��الیانه ‪ 1800$‬خواهد بود‪ .‬این رقم برای‬ ‫یک سیستم منفرد مقدار زیادی نیست‪ ،‬اما با‬

‫فرض وجود چهار سیستم تخلیه‪ ،‬صرفه‌جویی‬ ‫در هزینه انرژی برابر ‪ 7200$‬در سال خواهد‬

‫بود‪ .‬گستره صرفه‌جویی سالیانه در پروژه‌های‬ ‫جدید دیگر بی��ن ‪ 1500$‬تا ‪ 6000$‬به ازای‬

‫هر سیستم تخلیه بوده است‪.‬‬

‫این صرفه‌جویی‌ها در مصرف انرژی عالوه بر‬

‫صرفه‌جویی‌های حاصل در هزینه اولیه هستند‬

‫که ممکن است از طریق ارزیابی مفصل سیستم‬ ‫تخلیه حاصل شوند‪ .‬صرفه‌جویی‌های هزینه‌ای‬

‫مواردی از قبیل دودکش‌های کوتاه‌تر و فن‌های‬

‫تخلی��ه کوچکتر ب��ه ع�لاوه صرفه‌جویی‌های‬

‫سالیانه در مصرف انرژی‪ ،‬به سادگی هزینه الزم‬ ‫برای انجام ارزیابی‪ ،‬نوعا ‪ 10000$‬تا ‪40000$‬‬

‫بسته به پیچیدگی طرح و تحلیل مورد نیاز‪ ،‬را‬ ‫توجیه می‌کنند‪.‬‬

‫نتایج‬

‫از ارزیاب��ی دقیق انتش��ار م��واد خروجی‬

‫کنترلی از قبیل کارکرد مرحله‌ای فن تخلیه‪ ،‬یا‬ ‫از طریق کنترل پیچیده با استفاده از اطالعات‬ ‫آب و هوایی یکپارچه قابل دستیابی است‪.‬‬

‫مراجع‬ ‫‪1. ACGIH. 2004. “Guide to Occu‬‬‫‪pational Exposure Values.” American‬‬ ‫‪Conference of Governmental Indus‬‬‫‪trial Hygienists.‬‬ ‫‪2. Turner, D.B. 1994. Workbook‬‬ ‫‪of Atmospheric Dispersion Estimates‬‬ ‫‪2nd ed. Boca Raton, Fla.: Lewis Pub‬‬‫‪lishers.‬‬ ‫‪3. Petersen, R.L., B.C. Cochran,‬‬ ‫‪and J.J. Carter. 2002. “Specifying ex‬‬‫‪haust and intake systems.” ASHRAE‬‬ ‫‪Journal 44(8):30 – 35.‬‬ ‫‪4. Petersen, R.L., J.J. Carter and‬‬ ‫‪B.C. Cochran. Best Practices—Model‬‬‫‪ing Exhaust Dispersion for Specifying‬‬ ‫‪Acceptable Exhaust/Intake Designs.‬‬ ‫‪Currently in review. Labs for the 21st‬‬ ‫‪Century (EPA/DOE sponsors). www.‬‬ ‫‪labs21century.gov.‬‬ ‫‪5. ACGIH. 2004. “Guide to Occu‬‬‫‪pational Exposure Values.” American‬‬ ‫‪Conference of Governmental Indus‬‬‫‪trial Hygienists.‬‬ ‫‪6. ANSI/AIHA Standard Z9.5‬‬‫‪2003, American National Standard:‬‬ ‫‪Laboratory Ventilation. American In‬‬‫‪dustrial Hygiene Association.‬‬

‫نظرخواهی‬

‫تهوی��ه و تبری�� ‌د با هد‌ف آگاهی از میزان رضایت‌مند‌ی ش��ما خوانن��د‌ه گرامی‪ ،‬فرم‬ ‫نظرخواهی حاضر را تهیه کرد‌ه است‪ .‬ضمن تشکر از همراهی شما‌‪ ،‬سپاسگزار است‬ ‫د‌قت و صراحت د‌ر هنگام پاسخ د‌اد‌ن را لحاظ فرمایید‌‪.‬‬ ‫نام و نام خانواد‌گی‪............................................................................................................................. :‬‬ ‫‪ -1‬جنس‪ -2 ...................... :‬سن‪ -3 .................... :‬تحصیالت‪................................................. :‬‬ ‫‪ -4‬شغل‪............................................................................................................................................... :‬‬ ‫‪ -5‬آیا رویکرد جد‌ید نشریه مبنی بر استفاد‌ه از مطالب ‪ ASHRAE‬را می‌پسند‌ید؟‬ ‫‪..................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪ -6‬برای مطالعه این نشریه به طور متوسط چه مد‌ت زمانی صرف کر ‌ده‌اید‌؟‬ ‫‪..................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪ -7‬آیا بین تعد‌ا ‌د صفحات مجله و تعد‌ا ‌د آگهی‌ها تناسب وجو ‌د د‌ارد‌؟‬ ‫بله‬ ‫ ‬ ‫تا حد‌ود‌ی‬ ‫ ‬ ‫خیر‬ ‫‪ -8‬آیا عکس‌ها و طرح‌های تزیینی با مطالب نشریه هم‌خوانی د‌ارد‌؟‬ ‫بله‬ ‫ ‬ ‫تا حد‌ود‌ی‬ ‫ ‬ ‫خیر‬ ‫‪ -9‬وضعیت صفحه‌آرایی و گرافیک مجله چگونه است؟‬ ‫خوب‬ ‫ ‬ ‫متوسط‬ ‫ ‬ ‫ضعیف‬ ‫‪ -10‬اثرگذارترین مطلب این شماره کد‌ام است؟ لطفا نام ببرید‌‪.‬‬ ‫‪.................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪...................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪ -11‬کد‌امی��ک از روش‌ه��ای زیر د‌ر مطالب نش��ریه برای ش��ما از اولویت برخورد‌ار‬ ‫است؟‬ ‫تحقیقاتی‬ ‫ی‬ ‫کاربر ‌د ‬ ‫ ‬ ‫آموزشی‬ ‫اطالع‌رسانی‬ ‫‪ -12‬میزان رضایت‌مند‌ی خو ‌د را از مطالب نشریه بیان فرمایید‌‪.‬‬ ‫‪..................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪...................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪ -13‬مهم‌ترین مس��اله‌ای که توصیه می‌کنی ‌د نش��ریه به آن بپرد‌از ‌د و یا از آن د‌وری‬ ‫کن ‌د را بیان فرمایید‌‪.‬‬ ‫‪..................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪...................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪ -14‬پیشنهاد‌ها و انتقاد‌های خو ‌د را د‌ر مور ‌د نشریه بیان فرمایید‌‪.‬‬ ‫‪...................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪..................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪..................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪..................................................................................................................................................................‬‬

‫‪64‬‬ ‫اشتراک (انتخاب کتاب د‌رخواستی فراموش نشود)‬

‫نام و نام خانواد‌گی‪/‬شرکت‪.............................................................................................................. :‬‬ ‫نشانی‪.................................................................................................................................................... :‬‬ ‫‪..................................................................................................................................................................‬‬ ‫تلفن و د‌ورنگار‪ ....................................................... :‬ک ‌د پستی‪...................................................... :‬‬ ‫صند‌وق پستـی‪ .............................................. :‬پست الکترونیک‪................................................ :‬‬

‫‪ 12‬شماره ‪ 180.000‬ریال‬

‫با ارس��ال (فکس و یا پس��ت) فیش بانکی ش��ماره ‪ .........................‬مورخ ‪.........................‬‬ ‫به مبلغ ‪ .........................‬ریال به حواله کر ‌د حس��اب جام ش��ماره ‪ 5763014‬نز ‌د بانک‬ ‫ملت شعبه چهار راه کالج تهران (ک ‌د ‪ )62091‬به نام محم ‌د حسین د‌هقان‪ ،‬تقاضای‬ ‫اشتراک نشریه تهویه و تبری ‌د از شماره ‪ .........‬تا شماره ‪ .........‬را د‌ارم‪.‬‬ ‫نشانی‪ :‬تهران ‪ -‬صند‌وق پستی ‪14335-536‬‬ ‫تلفن‪ 22885647-50 :‬د‌ورنگار‪22885651 :‬‬ ‫امور مشترکین‪22885649 :‬‬

‫نظرخواهی‬ ‫اشتراک‬

‫با پرد‌اخ�ت کامل حق اش�تراک یک�ی از کتاب‌های زیر‬ ‫را انتخاب تا به صورت رایگان برای شما ارسال گر ‌دد‌‪:‬‬ ‫مرجع جیبی گرمایش و تهویه مطبوع‬ ‫مرجع جیبی لوله‌کشی‬ ‫مرجع جیبی تهویه و تبرید‬ ‫مرجع جیبی برق‬ ‫مرجع جیبی موتورهای الکتریکی‬ ‫گذر برگ از برگا (مجموعه شعر)‬ ‫‪ASHRAE Pocket Guide‬‬