May - June2022 Volume : 17 Issue

from Tourism News June 2022

by Tourism News

Telangana Diary

≥÷]»+q÷´dt y˚T ` pHé 2022 dü+|ü⁄{Ï : 17 dü+∫ø£ : 3 dü+bÕ<ä≈£î&ÉT : yÓTÆHêkÕ«$T

MyNaa Swamy Publications TOURISM NEWS

( Telugu Bi-Monthly )

May - June2022 Volume : 17 Issue : 3

Editor : My.Naa. Swamy

(Mylaram Narayana Swamy) Editorial Mob. : 9502659119 Reporters : Gundlapalli Siva Kumar

M. Manjunath B. Murali Mohan Rao

Marketing : Sadguru News Agency Hyderabad. Telangana State, Mob. : 9502098191 Regd. Off. : C/o C.N Printers, 99, Prakasam Road,

TIRUPATI - 517 501. A.P., Mob. : 9502659119 email:tourismnews2007@yahoo.co.in www.issuu.com/mynaaswamy Anantapuram Office : Tourism News, 1-50, SPVM College Road, Opp. Market yard, GORANTLA- 515 231, Anantapuram Dist. A.P.

16th Year Speccial Edition dü÷∫ø£

˝ÒbÕøÏå ‘Ó’\ es¡í ∫Á‘ê\ XÀuÛÑ 4 ø√≥˝À bÕ>± y˚<ë›e÷ ! 8 #ÓqïπøX¯e kÕ«$Tì <ä]Ù+#êsê? 9 m<äTs¡T˝Òì bÕ˝…>∑‘ÓÔ.! 10 ª˝ÒbÕøÏå ø√dü+ Hê ‘·|üqμ 11 Ms¡eì‘· øÏ‘·÷Ôs¡T #ÓqïeTà 14 n<äT“¤‘·+.. »\ø£+πsƒX¯«sê\j·T+ 15 $e÷q y˚+ø£fÒX¯«s¡ kÕ«$T 18 |ü⁄\¢] dü‘ê´Á>±Væ≤.. 19 >∑+>±|ü⁄s¡+˝À yÓ\dæq πøX¯e⁄&ÉT 20 bÂsêDÏø£ πøåÁ‘·+ >√ø£s¡í+ 21 Á‹˝À#·q |ü\¢e Á|üuÛÑTe⁄ 24

ªõ+õμ ø√≥ #·]Á‘· |òüTq+ 26

War Memorial 28

Destination.. A.P. 52

Telangana Diary 53

˝ÒbÕøÏå ‘Ó’\ es¡í ∫Á‘ê\ XÀuÛÑ yÓTÆHêkÕ«$T

XÊ‘· yêVü≤qT\ ø±\+ qT+∫ $»j·Tq>∑s¡ bÕ\≈£î\ es¡≈£î ‘Ó\T>∑T •\TŒ\T ø£qã]∫q Á|ü‹uÛÑ nyÓ÷|òüT+. XÊ‘·yêVü≤qT\T yÓTT<ä\Tô|{Ïºq ‘Ó’\es¡í ∫Á‘ê\ s¡÷|üø£\Œq $»j·Tq>∑s¡ kÕÁe÷»´+˝À düeTTqï‘· kÕúsTTøÏ #˚]+~. $»j·Tq>∑s¡ sê»´+ ÁbÕs¡+uÛÑ ø±\+˝ÀH˚ Vü≤+|æ ` $s¡÷bÕø£å >∑T&ç eTVü‰eT+&É|ü+ ô|’ø£|ü⁄Œq≈£î ‘Ó’\es¡í ∫Á‘ê\T y˚XÊs¡T. sêe÷j·TD, eTVü‰uÛ≤s¡‘· >±<∏ä˝À¢ì ø=ìï <äèXÊ´\qT ∫Á‘· ø±yê´\T>± s¡÷bı+~+#ês¡T.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ˝Àì l dü‘·´kÕsTT õ˝≤¢ ˝ÒbÕøÏå Ms¡uÛÑÁ<ë\j·T •\Œ eT]j·TT ‘Ó’\es¡í ∫Á‘· XÀuÛÑ≈£î ◊ø£´sê»´ dü$T‹ Á|ü|ü+#· yês¡dü‘·« ø£≥º&Ü\ (j·TTHÓk˛ÿ es¡˝Ÿ¶ ôV≤]fÒCŸ ôd’{Ÿ‡) ‘ê‘êÿ*ø£ C≤_‘ê˝À #√≥T <äøÏÿq dü+<äs¡“¤+>± Á|ü‘˚´ø£ yê´dü+. ˝ÒbÕøÏå Væ≤+<ä÷|ü⁄s¡+ qT+∫ 13 øÏ.MT. , ø=&çø=+&É #Óø˘b˛dtº qT+∫ 16 øÏ.MT. <ä÷s¡+˝À e⁄+~. ¬s+&√ Vü≤]Vü≤s¡ sêj·T\T sê»´bÕ\q #˚düTÔqï|ü⁄Œ &ÉT, Äj·Tq eT+Á‹ Çs¡T>∑|üŒ <ä+&ÉHêj·T≈£î&ÉT ‹s¡TbÕŒs¡‹ ≈£î+Á&É+ ` es¡úe÷q <˚yê\j·T dü+^‘· eT+&É|ü+˝À Áø°.X¯. 1385˝À n+<äyÓTÆq ‘Ó’\es¡í ∫Á‘ê\T y˚sTT+#ê&ÉT. es¡úe÷q eTVü‰Ms¡Tì‘√ bÕ≥T C…’q rs¡ú+≈£s¡T\ ‘Ó’\ es¡í ∫Á‘ê\T Ä >∑T&ç˝À m+‘√ n+<ä+>± s¡÷bı+ <ësTT. $»j·Tq>∑s¡ kÕÁe÷»´+˝À ∫Á‘· ˝ÒKq+ u≤>± n_Ûeè~∆ #Ó+~+~. es¡í ∫Á‘ê\ ø£fi¯ <˚yê\j·÷˝À¢ $$<Ûä >±<Ûë ø£<∏ä\qT $e]+#·&Ü ìøÏ $]$>± yê&Üs¡T. sêE\T ` ≈£î≥T+u≤\T, sê» Á|ü‹ì<ÛäT\T e+{Ï yê] u§eTà\T ôd’‘·+ dü+<äsê“¤qTkÕs¡+>± >∑Tfi¯fl˝À #√≥T #˚düTø=HêïsTT. ø±˙ sê»uÛÑeHê˝À¢ e÷Á‘·+ ns¡T<äT >±H˚ ø£ì|ækÕÔsTT. $»j·Tq>∑s¡+ (Vü≤+|æ)˝Àì n+‘·: |ü⁄s¡+˝À lÁøÏwüí<˚esêj·T\T ìedæ+∫q ¬s+&É+‘· düTÔ\ uÛÑeq+˝À >√&É\ô|’ n<äT“¤‘· ∫Á‘ê\THêïsTT. lÁøÏwüí<˚esêj·T\T, ‘·+Á&ç qs¡düHêj·T≈£î&ÉT, yê] |üPØ«≈£î\ ì\TyÓ‘·TÔ ‘Ó’\es¡í∫Á‘ê\T >=|üŒ>± e⁄Hêïj·Tì b˛s¡TÃ^düT |üsê´≥≈£î&ÉT &=$T+>√ù|dt sêXÊ&ÉT. &=$T+>√ù|dt uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À ‘Ó’\es¡í ∫Á‘ê\ #·]Á‘· Áø°düTÔ |üPs¡«+ 2e X¯‘êã∆+˝À >∑TÁsê\ yê´bÕ]. sê»uÛÑe Hê\ >√&É\T n+<äyÓTÆq es¡í ∫Á‘ê\‘√ n\+ø£]+ yÓTT<ä\sTT+~. n~ ≈£L&Ü ‘Ó\T>∑T bÕ\≈£î\ Áb˛‘ê‡Vü≤+‘√H˚. eTVü‰sêÁwüº˝Àì #·ã&Ü¶j·Tì n+‘·:|ü⁄s¡ es¡íq˝À $e]+#ê&ÉT. ∫Á‘·˝ÒKq+ sê»<Ûë˙ Ws¡+>±u≤<é düMT|ü+˝Àì |òæ‘·˝ŸUÀsê >∑TVü≤˝À¢ ‘=* Hêfi¯flHê{Ï ‘Ó’\es¡í q>∑sêìπø |ü]$T‘·+ ø±≈£î+&Ü sê»´eT+‘·{≤ $düÔ]+∫+~. nsTT‘˚ ‘Ó’\ es¡í ∫Á‘ê\THêïsTT. |òæ‘·˝ŸUÀsê ø=+&É\qT >∑TVü≤\T>± ‘=\∫ uÖ<ä› $Vü‰sê\T>± ∫Á‘ê\T ø=ìï ø√yÓ\˝À¢H˚ ø£ì|ækÕÔsTT. $ìjÓ÷–+#·Tø=Hêïs¡T. Ä >∑TVü≤˝À¢ì düÔ+uÛ≤\ô|’ ãT<äT∆ì es¡í ∫Á‘ê\THêïsTT. ˝ÒbÕøÏå˝À yÓ\dæq ªes¡í∫Á‘ê\Tμ $»j·Tq>∑s¡ sê»´ ∫Á‘· ˝ÒKHê XË’*øÏ ˇø£ düÔ+uÛÑ+ô|’ ª<Ûäs¡DÏ ø√≥ bÕ\≈£î\ Ä<˚X¯+‘√ $Vü‰sê\T ì]à+∫μq≥T¢ XÊdüq+ düeTTqï‘· ì<äs¡Ùq+. m+<äTø£+fÒ Ä\j·÷˝À¢ dü+^‘· ` s¡+>∑ eT+&ÉbÕ˝À¢ e⁄+~. Ä >∑TVü≤\T n»+‘ê >∑TVü≤\ø£+fÒ eTT+<äT$. n»+‘ê n<äT“¤‘ê\ e÷Á‘·y˚T ‘Ó’\ es¡í ∫Á‘ê\T+{≤sTT. ø±˙ ˝ÒbÕøÏå Ms¡uÛÑÁ<ë \j·T Ä$wüÿs¡D≈£î eT÷\+ XÊ‘·yêVü≤qT˝Ò. n»+‘ê>∑TVü≤\ ìsêà‘·\T Ä+Á<ÛäT˝Ò. düeTT<ëj·TeT+‘ê dü|üÔes¡í ∫Á‘· XÀ_Û‘·y˚T. Ä\j·T ìsêà‘· $s¡÷|üDí Ä n»+‘ê >∑TVü≤˝À¢ì nkÕe÷q´ •˝≤Œ\T, ‘Ó’\es¡í ∫Á‘ê\T ‘Ó\T>∑T •\TŒ\T ` s√E˝À¢ n»+‘êqT dü+<ä]Ù+#ê &˚yÓ÷! n»+‘ê >∑TVü≤\ es¡í ∫Á‘ê\qT ∫Á‘· ø±s¡T\ Á|ü‹uÛÑ≈£î, y˚T<ÛëX¯øÏÔøÏ #·ø£ÿì ‘êsêÿD≤\T. XÊ‘· yêVü≤q sêE\T dü÷Œ¤]Ô>± rdüTø=ì Ms¡uÛÑÁ<äTì düeTT <ëj·T+ s¡+>∑T\ ø±+‹|ü⁄+»+>± y˚<äeT‘·+‘√ bÕ≥T uÖ<ë∆ìï $X‚wü+>± Ä<ä]+#ês¡T. <Ûäs¡DÏø√≥ (H˚{Ï s¡÷bı+<˚˝≤ ø£èwæ #˚XÊ&ÉT. bÕs¡«r eT+~s¡+, kÕ«$T X¯j·THê>±s¡+ ô|’ø£|ü⁄Œ, >∑T+≥÷s¡T õ˝≤¢ neTsêe‹) πø+Á<ä+>± sê»´bÕ\q #˚XÊs¡T. uÖ<ä∆ _Û≈£îÿ\ Ms¡uÛÑÁ<ä kÕ«$T >∑s¡“>∑T&ç Á|ü<äøÏåD≤|ü<∏ä+ ô|’ø£|ü⁄Œ, s¡|òüTTHê<∏ë \j·T ø√dü+ n»+‘ê >∑TVü≤\qT XÊ‘·yêVü≤qT\T ì]à+|ü#˚XÊs¡T. >±+<Ûës¡, eT<ÛäTs¡, eTTKeT+&É|ü+ ô|’ø£|ü⁄Œ, eTVü‰ neTsêe‹, kÕ+∫, ø£+∫ •\ŒXÊ\\T ‘=*s√E˝À¢ Á|üU≤´‹ >±+#êsTT. eT+&É|ü+, ns¡∆ eT+&É|ü+, Hê≥´ neTsêe‹ •\TŒ\ ñ\T\ ‘êøÏ&çøÏ ñ<ä“¤$+∫q<˚ n»+‘ê>∑TVü≤\ eT+&É|ü+ es¡Tdü\T es¡Tdü\T>± düeTT<ëj·T+. n»+‘ê˝À yÓTT‘·Ô+ 30 >∑TVü≤\THêïsTT. n+<äT˝À n<äT“¤‘· •\Œ ∫Á‘ê\T y˚XÊs¡+fÒ... ∫Á‘· dü+|ü<ä e⁄+~. ãT<äT∆ì J$‘· |òüT{≤º\T, uÖ<ä∆ C≤‘·ø£ ø£<∏ä\≈£î #Ó+~q •˝≤Œ\T, ˝ÒKq+ |ü≥¢ $s¡÷|üDí≈£î >∑\ ‘Ó’\ es¡í∫Á‘ê\T, #Ó’‘·´ ` dü÷Ô|ü eT+~sê\T, $Vü‰sê\T n»+‘ê >∑TVü≤˝À¢ ÄdüøÏÔ ‘Ó\T düTÔ+~. Ms¡uÛÑÁ<ä e⁄HêïsTT. n»+‘ê >∑TVü≤\qT Áø°düTÔ |üPs¡«+ 2e X¯‘êã›+ qT+∫ Áø°düTÔ X¯ø£+ kÕ«$T düìï~Ûì sê»´+˝À ˇø£ 650 dü+e‘·‡s¡+ es¡≈£î Ä+Á<Ûä sê» e+XÊ\ yês¡T ‘=*|æ+∫ n<äT“¤‘·+>± >=|üŒ kÕ+düÿè‹ø£ πø+Á<ä+>± r]Ã~<ë›s¡T. XÊ‘·yêVü≤qT\T yÓTT<ä\Tô|{Ïºq ‘Ó’\es¡í ∫Á‘ê\ s¡÷|üø£\Œq r]Ã~<ë›\qï ‘·\+|ü⁄ ‘Ó\TdüTÔ $»j·Tq>∑s¡ kÕÁe÷»´+˝À düeTTqï‘· kÕúsTTøÏ #˚]+~. qï~. Á|ü<äøÏåD≤|ü<∏ä+, s¡|òüTTHê <∏äTì >∑T&ç˝Àì ∫Á‘ê\T ø£qTeTs¡T >∑j·÷´sTT. $T>∑‘ê$ ≈£L&Ü #ê˝≤ #√≥¢ s¡÷|ü⁄#Ó~sêsTT. >∑s¡“¤>∑T&ç eTT+<äT eTVü‰eT+&É|ü+ ô|’ ø£|ü⁄Œ MT<ä e⁄qï uÛ≤Ø ‘Ó’\ es¡í ∫Á‘êìï #·÷dæ ÄX¯Ãs¡´ b˛e\dæ+<˚. Ädæj·÷ ø±\uÛ…’s¡e eT÷]Ô

K+&É+˝ÀH˚ n‹ô|<ä› es¡í ∫Á‘·+ n~. n<äT“¤‘·+>± r]Ã~<ë›*

Ms¡uÛÑÁ<äkÕ«$T >∑s¡“¤>∑T&ç˝Àì eT÷\ $Á>∑Vü≤+ ` eTVü‰ eT+&É|ü+ ô|’ø£|ü⁄Œq≈£î y˚dæq es¡í∫Á‘êìøÏ m+‘√ ‘˚&Ü e⁄+~. eT÷\ $sê{Ÿ XÊ+‘· dü«s¡÷|ü⁄&Ó’ <Ûë´qeTTÁ<ä˝À 4 #˚‘·T\T ø£*–e⁄Hêï&ÉT. ø±˙ uÛ≤Ø ‘Ó’\ es¡í ∫Á‘·+˝À Ms¡uÛÑÁ<ä kÕ«$TøÏ |ü~#˚‘·T\T HêïsTT. eTVü≤√Á>∑s¡÷|ü⁄&Ó’q kÕ«$Tì ì\ã&ÉTø=qï $<Ûä+>± n‘·´<äT“¤‘·+>± ∫Á‹+#ês¡T. kÕ«$T s¡÷|ü+ 25 n&ÉT>∑T\ bı&Ée⁄, 14 n&ÉT>∑T\ yÓ&Ó\TŒ e⁄+~. eTTK+ söÁ<ä+>± e⁄+~. ø£qT>∑T&ÉT¢ ô|<ä›$>±, ø√|ü+>± #·÷düTÔqï≥TºHêïsTT. ô|<ä› MTkÕ\THêïsTT. ‘·\ô|’ ô|<ä› øÏØ≥+ e⁄+~. #Óe⁄\≈£î <äT<äT›\THêïsTT. yÓT&É≈£î ÄqTø=ì _>∑T‘·T>± ∫qï ø£+sƒ¡Vü‰s¡+, m<äô|’ ô|<ä› Vü‰s¡+, uÛÑTC≤\T, eTT+CÒ‘·T\T, ˇ+{Ïì+&Ü $$<Ûä eÁ» ` s¡‘·ï ` ã+>±s¡T ÄuÛÑs¡D≤\T ø£\e⁄. q&ÉTeTT≈£î n\+ø±s¡ j·TT‘·+>± e⁄qï |ü≥Tº eÁkÕÔìï m+‘√ H˚s¡TŒ‘√ ∫Á‹+#ês¡T. uÛÑTC≤\ô|’ qT+∫ øÏ+<ä≈£î y˚˝≤&ÉT‘·Tqï ñ‘·ÔØj·T+ ø£&ÉT s¡eTD°j·T+>± e⁄+~. eT÷\ $Á>∑Vü≤+˝À #ÓøÏÿq $<Ûä+>± |ü⁄Á¬s\ e÷\ es¡í∫Á‘·+˝À ∫Á‹+#·ø£b˛e&É+ $X‚wü+. |ü~#˚‘·T˝À¢ |ü~ Äj·TT<Ûë\THêïsTT. ≈£î&ç#˚‘·T˝À¢ K&ÉZ+, u≤D+, ∫qïX¯S\+, Á‹X¯S\+, |üs¡X¯ó >=&É¶*, m&ÉeT #˚‘·T˝À¢ &Ü\T, $\T¢, õ+ø£, &ÛÉeTs¡Tø£+, n–ï•K\T ø£\e⁄. Ç\y˚\TŒ ` Ms¡uÛÑÁ<äkÕ«$T bÕ<ë\ #Ó+‘· $s¡÷|üDí ` ø±e÷ø£åeTà <ä+|ü‘·T\T, yê] ø=&ÉT≈£î Ms¡uÛÑÁ<ä ì\ã&ç qeTdüÿ]düTÔHêïs¡T. Ms¡uÛÑÁ<äTì uÛ≤Ø es¡í ∫Á‘·+ eTdüø£u≤]+~. ndüŒwüº+>± n>∑T|ædüTÔ qï~. ≈£î&ç#˚‹˝Àì ã\yÓTÆq ø£‹Ô u≤>± ø£ì|ædüTÔ+~. |ü&É>∑ $|æŒq Hê>∑TbÕeTT ≈£î&ç#˚‹˝À ÄuÛÑs¡D+>± e⁄+~. Ms¡uÛÑÁ<ä kÕ«$T ‘Ó’\es¡í ∫Á‘êìøÏ s¡kÕj·Tìø£ #·s¡´\T #˚|ü{Ïº n<äT“¤‘·+>± r]Ã~<ë› *. Ä\j·T düeTT<ëj·T+˝Àì nìï es¡í∫Á‘ê\≈£î Ä<ÛäTìø£ Vü≤+>∑T\‘√ s¡+>∑T\~›‘˚ ˝ÒbÕøÏå >∑T&ç U≤´‹ eT]+‘· ô|s¡T>∑T‘·T+~.

Hê≥´ eT+&É|ü+˝À $s¡÷|üDí ` Ms¡Dí k˛<äs¡T\T ` |ü]yês¡+ eTVü‰<˚e⁄ìøÏ qeTdüÿ ]dü÷Ô es¡Tdü>± ì\ã&ÉTø=qï es¡í∫Á‘ê\THêïsTT. Ä ∫Á‘ê\qT ªMs¡uÛÑÁ<ëqT Á>∑Vü≤+μ n+{≤s¡T. e≥|üÁ‘· XÊsTT, Ms¡uÛÑÁ<ëqT Á>∑Vü≤+, bÕs¡«r |üs¡y˚TX¯«s¡T\ ø£˝≤´D |òüT≥º+, øÏsê‘ês¡T®˙j·T+, Á<Í|üB dü«j·T+ es¡+, Á‹|ü⁄sê], sêeTsêeD j·TT<ä∆<äèX¯´+, eTqT˙‹ #√fi¯óì <Ûäs¡à>±<∏ä... ‘·~‘·s¡ es¡í ∫Á‘ê\T n‘·´+‘· eTTK´yÓTÆq$. sêe÷j·TD+, eTVü‰ uÛ≤s¡‘·+, uÛ≤>∑e‘·+˝Àì ø=ìï |òüT{≤º\qT m+#·Tø=ì es¡í s¡+õ‘· <äèX¯´ ø±yê´\T>± ∫Á‹+#ês¡T. eTVü‰ eT+&É|ü+ qT+∫ ãj·T≥≈£î

e≥|üÁ‘·XÊsTT e≥|üÁ‘·XÊsTT düèwæºøÏ eT÷\ø±s¡≈£î&Éì eT‘·‡´ |ü⁄sêD+, uÛ≤>∑e‘·|ü⁄sêD+, eTVü‰uÛ≤s¡‘·+˝Àì ns¡D´ |üs¡«+ $e]düTÔHêï sTT. eTVü‰uÛÑ≈£îÔ&ÉT ` eTTì e÷s¡ÿ+&˚j·TTìøÏ l eTVü‰ $wüßíe⁄ ªe≥|üÁ‘· XÊsTTμ s¡÷|ü+˝À <äs¡Ùq$TkÕÔ&ÉT. Á|üfi¯j·T+˝À n+‘ê HêX¯qeTsTTq ‘·sê«‘· eT∞fl #·‘·Ts¡∆X¯ uÛÑTeHê\qT (14˝Àø±\T) düèwæº+#·&ÜìøÏ X‚wüX¯j·T qT&ÉT u≤\ÁøÏwüßíì s¡÷|ü+˝À eTÁ]#Ó≥Tº Ä≈£îMT<ä |ü&ÉTø=ì e⁄+{≤&ÉT. eTÁ] Ä≈£î düeTTÁ<ä+ô|’ ‘˚*j·÷&ÉT ‘·T+≥T+~. eTVü‰eTTì e÷s¡ÿ+&˚ j·TT&ÉT e≥|üÁ‘·XÊsTTì <ä]Ù+∫ ø°]Ô+∫ ‘·]kÕÔ&ÉT. $wüßí uÛÑ≈£îÔ˝…’q Äfi≤«s¡T¢ e≥|üÁ‘·XÊsTTì düTÔ‹dü÷Ô bÕX¯ósê\ <ë«sê >±q+ #˚XÊs¡T. Äfi≤«s¡¢ bÕX¯ó sê\‘√ e≥|üÁ‘·XÊsTT ‘·‘ê«ìøÏ $X‚wü Á|ü#ês¡+ \_Û+∫+~. lÁøÏwüí <˚esêj·T\T sêdæq ÄeTTø£Ô e÷\´<ä ø±e´+˝À $wüßí uÛÑ≈£îÔsê\T ` Ä+&ÜfiŸ e≥|üÁ‘·XÊsTTì m+‘·>±H√ Äsê~Û+∫+~. $wüßíuÛÑ≈£îÔ\T e]í+∫q $<Ûä+>± e≥|üÁ‘·XÊsTT s¡÷|ü+ Ä\j·T •˝≤Œ˝À¢ s¡÷|ü⁄~<äT›ø=qï~. $»j·T q>∑s¡ Ä\j·÷˝À¢ u≤\ÁøÏwüßí&ÉT, yÓqï<=+>∑, ‘ê+&ÉeÁøÏwüßí&ÉT, >√|æø±e\¢uÛÑT&ÉT, >√es¡∆q <Ûë], y˚DT >√bÕ\T&ÉT.. e≥|üÁ‘·XÊsTT •˝≤Œ\T düÔ+uÛ≤ \ô|’, >√&É\ô|’ ø£ì|ækÕÔsTT. ‹s¡TeT\ ly˚+ø£fÒX¯« sê\j·T+, Vü≤+|æ ÁøÏwüßíì >∑T&ç, $sƒ¡˝≤\j·T+, nq+‘·X¯j·Tq>∑T&ç, ‹s¡TyÓ+>∑fi¯ Hê<∏ä, >√s¡+≥¢ e÷<Ûäe sêj·T\, k˛eTbÕfi¯´+ #ÓqïπøX¯e, ˝ÒbÕøÏå Ms¡uÛÑÁ<ë\j·÷˝À¢ lÁøÏwüßíì ©\\qT ‘Ó*ù| mH√ï •˝≤Œ\THêïsTT.

Ms¡uÛÑÁ<ä kÕ«$T düìï~Û Hê≥´ eT+&É|ü+˝À ‘·÷s¡TŒq >∑\ e≥|üÁ‘·XÊsTT ‘Ó’\es¡í ∫Á‘·+ $»j·T q>∑s¡ XË’* ∫Á‘· ˝ÒKHêìøÏ Á|ü‘·´ø£å ‘êsêÿD+. uÛ≤>∑e‘·|ü⁄sêD+˝Àì eTTì e÷s¡ÿ+&˚ j·TTì >±<∏ä Ä<Ûës¡+>± Ä ∫Á‘· sê»+ ∫Á‘· ˝ÒK≈£îì ≈£î+#Ó qT+∫ e⁄<ä“¤$+∫+~. ñ‘·ÔsêU+&é ˝Àì Á|üj·÷>∑ düø£\ <˚e‘·\ ìyêdü+. Á|üj·÷>∑ ˝Àì nø£åj·T e≥+ ` Ä≈£îô|’ X¯j·TqØ‹˝À u≤\ÁøÏwüßí&ÉT e÷s¡ÿ+&˚j·TTìøÏ <äs¡Ùq$T∫Ãq≥Tº |ü⁄sêDø£<∏äq+. eTÁ]Ä≈£îô|’ |ü&ÉTø=qï ∫ìïÁøÏwüßí&ÉT ≈£î&çø±* u§≥qy˚\TqT H√{À¢ ô|≥Tºø=Hêï&ÉT. ¬s+&ÉT

Ms¡uÛÑÁ<ë\j·T+ düeTT<ëj·T+ Ms¡uÛÑÁ<ë\j·T+ düeTT<ëj·T+ Ms¡uÛÑÁ<ë\j·T+ düeTT<ëj·T+ Ms¡uÛÑÁ<ë\j·T+ düeTT<ëj·T+ Ms¡uÛÑÁ<ë\j·T+ düeTT<ëj·T+ Ms¡uÛÑÁ<ë\j·T+ düeTT<ëj·T+ #˚‘·T\‘√ ø±\T eT&ç∫ |ü≥Tºø=Hêï&ÉT. u≤\ÁøÏwüßí&ÉT eTT<äT›>± ` u§<äT›>± e⁄Hêï&ÉT. ‘·\ô|’ ∫qï øÏØ≥+ <Ûä]+#ê&ÉT. qT<äT{Ïô|’ bÕ|æ≥_fi¯fl ` ÄuÛÑs¡D+ e⁄+~. yÓT&É˝À ø£+sƒêuÛÑs¡D≤\T HêïsTT. ô|<ä› Vü‰s¡+ ≈£L&Ü e⁄+~. uÛÑTC≤\T ` eTT+CÒ‘·T\T ôd’‘·+ q>∑\‘√ n\+ø£]+#· ã&Ü¶sTT. q&ÉTeTT #·T≥÷º ˇø£ eÁdüÔ+ e⁄+~. ã+>±s¡T yÓTT\‘ê&ÉT e⁄+~. e≥|üÁ‘·XÊsTT ø£fi¯fl˝À $»j·Tq>∑s¡ ∫Á‘· ø£fi≤ø±s¡Tì Á|ü‹uÛÑ ø£ì|ædüTÔ+~. #·÷|üs¡T\T m≥TyÓ’|ü⁄ ì\ã&ç ÁøÏwüßíì ø£qTï\T #·÷ùdÔ... n≥TyÓ’ù| #·÷düTÔqï≥Tº>± ªø£qTï\T ∫Á‹+#·&É+μ ∫Á‘· ø±s¡Tì Á|ü‘˚´ø£‘·. e≥|üÁ‘·XÊsTT ø£qTï\ >∑T]+∫ ‘Ó\TdüTø=+fÒ Ä es¡í∫Á‘êìï |üsê´≥≈£î\T |ü<˚ |ü<˚ #·÷&É&É+ |ü]bÕ{Ï. e≥|üÁ‘·XÊsTTì <˚e‘·\T, s¡Twüß\T <ä]Ù+#·Tø=+≥THêïs¡T. yê] <Û√e‘·T\T, <Ûä]+∫q q>∑\T y˚πs«s¡T>± e⁄HêïsTT. <˚e‘·\T øÏØ{≤\T <Ûä]+#ês¡T. s¡Twüß\ ‘·\\ô|’ yÓ+Á≥Tø£\ eTT&ÉT\qT ø£≥ºø£{Ïºq≥Tº>± ∫Á‹+#ês¡T. e≥|üÁ‘·XÊsTT s¡+>∑T\u§eTà\ <äèX¯´e÷*ø£ øÏ+<ä ` ô|’q n+#·T\qT |ü\Ts¡ø±\ |üP\ es¡Tdü\‘√ r]Ã~<ë›s¡T. ˝ÒbÕøÏå ‘Ó’\ es¡í∫Á‘ê˝À¢ n‘·´+‘· ø£fi≤‘·àø£yÓTÆq~ e≥|üÁ‘·XÊsTT ∫Á‘·+. e≥|üÁ‘·XÊsTT s¡+>∑T\ u§eTà |üø£ÿH˚ ªMs¡uÛÑÁ<ëqTÁ>∑Vü≤eT÷]Ôμ e⁄+~. $s¡÷|üDí ` Ms¡Dí\ |ü]yês¡+ düTe÷s¡T 10 eT+~ |ü⁄s¡Twüß\T 5>∑Ts¡T eTVæ≤fi¯\T es¡Tdü>± ì\ã&ç eTTø£ÿ+{ÏøÏ qeTdüÿ]düTÔHêïs¡T. ∫Á‘ê˝À¢ Ms¡uÛÑÁ<äkÕ«$T s¡÷|ü+ ˝Ò<äT. kÕøå±‘·÷Ô •e⁄&ÉT ì\ã&ÉTø=qï $<Ûä+>± u§eTà e⁄+~. •yê+X¯ nsTTq Ms¡uÛÑÁ<äTìï •e⁄ì s¡÷|ü+˝À ø=\e&É+ $X‚wü+. |üs¡y˚TX¯óì bÕ<ë\ #Ó+‘· y˚Tø£‘·\ ø£*–q <äø£å Á|üC≤|ü‹ kÕ«$TøÏ qeTdüÿ]düTÔHêï&ÉT. eTùV≤X¯«s¡Tì s¡÷|ü+ ∫Á‹+ #ês¡T. kÕ«$Tì ùd$düTÔqï $s¡÷|üDí ` Ms¡Dí, $s¡÷|üDí ø=&ÉT≈£î (?) eTT>∑TZs¡÷ ≈£î˝≤¢sTT øÏØ≥+ y˚˝≤&˚ düÔ+uÛÑ+

<Ûä]+#ês¡T. Eu≤“ ` <Û√e‹ e⁄HêïsTT. ã≥º\ô|’ q&ÉTeTT #·T≥÷º eTs√ eÁkÕÔìï #·T≥Tºø=Hêïs¡T. q&ÉTeTT≈£î #·T≥Tºø=qï ôd˝≤¢ e+{Ï ã≥ºqT ˇø=ÿø£ÿ]øÏ ˇø√ÿ $<Ûä+>± ø£fi≤‘·àø£+>± ∫Á‹+#ês¡T. $s¡÷|üDí ø=&ÉT≈£î |üø£ÿqTqï e´øÏÔ ‘·\bÕ>±qT ã{Ïº Äj·Tdü sêCÀ<√´– nì #Ó|üŒe#·TÃ. Ä es¡Tdü˝À ì\ã&çq yê]˝À eT]ø=+<äs¡T ≈£î˝≤¢sTT ô|≥Tºø=Hêïs¡T. Ms¡uÛÑÁ<ëqT Á>∑Vü≤eT÷]Ô ∫Á‘ê˝À¢ sê»dü+ e⁄{Ïº|ü&ÉT‘·Tqï~. eÁdüÔ<Ûës¡D, ‘·\bÕ>±\T, yês¡T ì\ã&çq rs¡T, X¯Øs¡ <Ûës¡T&É´+ ˇø£]‘√ eTs=ø£]øÏ b˛*ø£ ˝Ò≈£î+&Ü e⁄+&É&É+ ∫Á‘·ø±s¡T\ Á|ü‹uÛÑqT #ê{Ï#ÓãT‘·THêïsTT. (bò˛{À\T : yÓTÆ˝≤s¡+ eTùV≤wt, yÓTÆ˝≤s¡+ l#·s¡DY)

bÕq>∑˝Ÿ ø√≥˝À bÕ>± y˚<ë›e÷ !

‘Ó\+>±D sêÁwüº+ eq|ü]Ô õ˝≤¢˝Àì –s¡ <äTsêZ\˝À bÕq>∑˝Ÿ ø√≥ eTTK´yÓTÆq~. ø=˝≤Ω|üPsY ìjÓ÷»ø£es¡Z+˝Àì ˇø£ eT+&É\ πø+Á<äyÓTÆq bÕq>∑˝Ÿ düMT|ü+˝À ø√≥ ñ+~. #·]Á‘· ø£*–q ø√≥˝À nãT“s¡|ü]#˚ ø£≥º&Ü\T ø√≥ ìsêàD≤˝À¢ eTT>∑T∆\ì #˚dæ •\Œø£fi≤ HÓ’|ü⁄D´+ ø£ì|ædüTÔ+~. ˇø£|ü⁄Œ&ÉT Çø£ÿ&É j·TT<ë∆\T »]>±sTT nq&ÜìøÏ Ä<Ûësê\T>± ô|<ä› |òæs¡+>∑T\THêïsTT. •\Œ dü+|ü<ä, <˚e⁄fi¯ó¢, •~∏˝≤edüú˝À e⁄qï ñj·÷´\, ø√≥\T ... Çe˙ï >∑‘·yÓ’uÛÑe >∑Ts¡TÔ˝Ò. á ÁbÕ+‘·|ü⁄ C≤q|ü<äT\ ø£<∏ä˝À¢q÷ ø√≥ Á|ükÕÔeq e⁄+~. ø√≥≈£î yÓfi¯fl&ÜìøÏ m˝≤+{Ï kÂø£sê´\qT Á|üuÛÑT‘ê«\T ø£*Œ+#·ø£b˛sTTHê, ‘·s¡#·T>± dü+<äs¡Ù≈£î\T Çø£ÿ&çøÏ edü÷ÔH˚ ñHêïs¡T. >∑T|üÔ ì<ÛäT\ y˚≥>±fi¯¢ u≤]q|ü&ç Çø£ÿ&ç n|ü⁄s¡÷|üyÓTÆq ø£≥º&Ü\T H˚\eT≥ºyÓTÆ b˛‘·THêïsTT. $Á>∑Vü‰\T <Ûä«+düyÓTÆ b˛‘·THêïsTT. á ÁbÕ+‘·+˝À \_Û+∫q XÊdüHê\qT, |òæs¡+>∑T\qT õ˝≤¢ πø+Á<ä+˝Àì md”Œ ø±sê´\j·T+˝À uÛÑÁ<ä|ü]#ês¡T.

ø±oj·÷Á‘·˝À uÛ≤>∑+>± ø√≥ì 1830˝À dü+<ä]Ù+∫q j·÷Á‘ê #·]Á‘·ø±s¡T&ÉT @qT>∑T\ MsêkÕ«eTj·T´ ‘·q ø±o j·÷Á‘· #·]Á‘·˝À bÕq>∑˝Ÿ ø√≥qT >∑÷]Ã sêXÊs¡T. bÕq>∑˝Ÿ ø=+&É øÏ+<ä, ø=+&É MT<ä $XÊ\yÓTÆq <äTs¡Z+ ñ+<äì sêXÊs¡T. eqdü]Ô qT+&ç ø=˝≤¢|üPsY≈£î yÓfi‚fl<ë]˝À eq|ü]ÔøÏ 30 øÏ˝ÀMT≥s¡¢ <ä÷s¡+˝À bÕq>∑˝Ÿ düMT|ü+˝À á ø√≥ ø£ì|ædüTÔ+~. eTVü≤ã÷uŸ q>∑sY≈£î 80 øÏ˝ÀMT≥s¡¢ <ä÷s¡+˝À, eq|ü]Ô, ø=˝≤¢|üPsY <ë]˝À bÕq>∑˝Ÿ œ˝≤¢ ñ+~. nø£ÿ&çøÏ yÓfi¯¢&ÜìøÏ ÄØºd” ãdüT‡ kÂø£s¡´+ ñ+~. ‘·–q @sêŒ≥¢‘√ ô|’øÏ mø±ÿ*‡ ñ+≥T+~. ‘Ó*dæq yês¡T yÓ+≥ sêe&É+ ‘·|üŒìdü]. nø£ÿ&É dü+#·]+#˚ n&É$ »+‘·Te⁄\ |ü≥¢ C≤Á>∑‘·Ô eVæ≤+#ê*. ø√≥qT m‘Ó’Ôq <äTs¡Z+ MT<ä ì]à+#ês¡T. |üs¡«‘·ÁX‚DÏ eT÷&ÉT yÓ’|ü⁄˝≤ >∑TÁs¡+ Hê&Ü Äø±s¡+˝À ñ+&ç, ‘·÷s¡TŒ ~≈£îÿq ¬s+&ÉT yÓTTq\qT ø£*– ñ+~. ø=+&Éô|’ 20 n&ÉT>∑T\ m‘·TÔq ÁbÕø±sê\qT ì]à+#ês¡T. düeTTÁ<ä eT{≤ºìøÏ 1600 n&ÉT>∑T\ m‘·TÔ˝À, ◊<äT #·<äs¡|ü⁄ yÓTÆfi¯fl yÓ’XÊ\´+˝À ø√≥qT ì]à+#ês¡T. ô|<ä› ã+&Ésêfi¯fl‘√ ø√≥qT ì]à+#ês¡T. Ç~ 11e X¯‘ê_›˝À ø£fi≤´DÏ #êfi¯ó≈£î´\ kÕeT+‘·T\#˚ ì]à+|üã&çq~. X¯Á‘·Tπs“¤<ä´yÓTÆq á ø√≥˝À 60 <ëø± ãTs¡TE\THêïsTT. m‘Ó’Ôq á <äTs¡Z+ MT<ä $XÊ\yÓTÆq |ü\¢+ ø£*– n+<äT˝À u≤e⁄\T, >∑T&ÉT\T, >√|ü⁄sê\T, eTd”<äT\THêïsTT. ø√≥ ‘·÷s¡TŒ uÛ≤>∑+˝À Hê\T>∑T ÁbÕø±sê\T, yê{Ïô|’ |òæs¡+>∑T\ kÕúesê\T, ôd’Hê´ìøÏ @sêŒ≥T #˚dæq $&ç~ XÊ\\T ø£ì|ækÕÔsTT. #ê˝≤ $XÊ\yÓTÆq á ø√≥˝ÀøÏ Áy˚•+#·&ÜìøÏ dü|üÔ ÁbÕø±sê\T <ë{≤*‡ ñ+≥T+~. M{Ï˝À #ê˝≤ es¡≈£î H˚&ÉT •~∏\yÓTÆHêsTT. ø±˙ Á|ü<Ûëq ÁbÕø±s¡ <ë«s¡+ e÷Á‘·+ H˚{Ïø° #Ó≈£îÿ #Ó<äs¡≈£î+&Ü ñ+~. á <ë«sêìøÏ eTT+&É¢>±ì <ë«s¡eTì ù|s¡T. n<äT“¤ ‘·yÓTÆq ø£fi≤ HÓ’|ü⁄D´+ Ç|üŒ{Ïø° #·÷|üs¡T\qT Äø£≥Tº≈£î+≥T+~. ø√≥˝À ˇπø sê‹ô|’ ô|<ä› u≤$ì ‘·$«+∫ <ëìøÏ sêeT>∑T+&É+ nì ù|s¡T ô|{≤ºs¡T. Hê&ÉT sêeT >∑T+&É+˝Àì ˙{Ïì ‘√&ç |ü\¢|ü⁄ ÁbÕ+‘·+˝À ñqï uÛÑ÷eTT\≈£î bÕ]+∫, |ü+≥\T |ü+&ç+#˚yês¡≥.

Ç|üŒ{Ïø° u≤$øÏ ¬s+&ÉTyÓ’|ü⁄˝≤ ô|<ä› yÓ÷≥, ∫qï yÓ÷≥ nH˚ ø£≥º&Ü\T ø£ì|ækÕÔsTT. sêeT>∑T+&É+ sê‹ô|’ <äøÏåD+ yÓ’|ü⁄ ¬s+&ÉT »‘·\ bÕ<äeTTÁ<ä \THêïsTT. yê{ÏøÏ d”‘êsêeTT\ bÕ<äeTTÁ<ä\ì ù|s¡T. Á|ü»\T H˚{Ïø° |üs¡«~Hê˝…’q ‘=* @ø±<ä•, •esêÁ‹, lsêeTqe$T yÓTT<ä\>∑T s√E˝À¢ Çø£ÿ&çøÏ n~Ûø£ dü+K´˝À e∫Ã, sêeT >∑T+&É+˝À kÕïHê\T, d”‘êsêeTT\ bÕ<ë\≈£î |üP»\T ìs¡«Væ≤düTÔ+{≤s¡T. ø√≥˝À sêE\T $sêeT düeTj·÷\T düs¡<ë>± >∑&É|ü&ÜìøÏ ˇø£ ô|<ä› }j·T\qT, <ëìø√ eT+&É|ü+ ì]à+ #ês¡T. ø√≥˝À ì]à+∫q eTø±ÿ eTd”<äT #Ó≈£îÿ #Ó<äs¡˝Ò<äT. eTd”<äTô|’ ñqï $THês¡T\qT e÷Á‘·+ ø=+<äs¡T <äT+&É>∑T\T <Ûä«+dü+ #˚XÊs¡T. á eTd”<äT eTT+<äT Á|ü<Ûëq <ë«sêìøÏ ¬s+&ÉTyÓ’|ü⁄\ sê‹ dæ+Vü‰\T ñHêïsTT. Ç$ dü+<äs¡Ù≈£î\qT $X‚wü+>± Äø£≥Tºø=+{≤sTT.

Vü≤Á»‘Y n>± <ëe⁄<é <äsêZ ñ+~. <äTs¡Z+ ~>∑Te u≤\ |”s¡¢ <äsêZ ñ+~. Væ≤+<ä÷ eTTdæ¢+\ düyÓTÆø£´‘·≈£î <äsêZ\T Á|ürø£\T>± ì\TdüTÔHêïsTT.

XÊdüq+: œ˝≤¢ô|’ ‘Ó\T>∑T, ø£qï&É, ø=+‘· ñs¡÷› *|æ˝À z •˝≤ XÊdüq+ \uÛÑ´yÓTÆ+~. nsTT‘˚ Ç~ •~∏\yÓTÆ #·<äe&ÜìøÏ nqTe⁄>± ˝Ò<äT. n~ uÛ…’sêHéU≤Hé XÊdüqeTì ‘Ó\TdüTÔqï~. Bìï ∫qï eT+Á‹ #ÓøÏÿ+#ê&É≥. ªªdü«d”Ôl »j·÷uÛÑT´<äj·T XÊ*yêVü≤q X¯ø£ es¡¸+ãT\T 1540 n>∑T H˚&ç #ê+Á<äe÷q söÁ~HêeT dü+e‘·‡s¡+ (Áø°.X¯.1618) eTVü‰eT+&É˝ÒX¯«s¡ düT˝≤ÔHé eTVü≤à<é ≈£î© ≈£î‘·TuŸcÕ düTuÒ<ës¡T&ÉT uÛ…’sêHéU≤Hé bÕqT>∑+{Ï œ˝≤¢ MT<ä ãTs¡TE ø£{Ïº+∫.. ≈£îeTà] M~Û˝À u≤$ì ‘·$«+∫ sê‹ ø£≥º&É+‘√bÕ≥T düTqï|ü⁄ >∑#·TÃμμ y˚sTT+∫q≥T¢ XÊdüq+ #ÓãT‘·Tqï~. Ä #·+Á<ës¡ÿeTT ì\T#·Tq≥T¢ Á|ü‹wü˜ #˚ôdqì XÊdüq kÕsê+X¯+.

($ø°|”&çj·÷ kÂ»q´+‘√)

yÓT≥¢ u≤$

e÷#Ós¡¢ #ÓqïπøX¯e kÕ«$Tì <ä]Ù+#êsê? >∑T+&É¢|ü*¢ •e≈£îe÷sY

s¡+>∑eT+&É|ü+: #√fi¯sêE\ Hê{Ï •\Œø£fi¯ <˚yê\j·T+ eT+&É|ü düÔ+uÛ≤\ô|’ <äs¡Ùq $TdüTÔ+~. s¡+>∑ eT+&É|ü+˝Àì Hê\T>∑T düÔ+uÛ≤\ô|’ uÛ≤s¡‘·, uÛ≤>∑e‘·, sêe÷j·TD >±<∏ä\T eTH√Vü≤s¡+>± #ÓøÏÿ ñHêïsTT. Çø£ÿ&ç •\ŒXË’* Vü≤qTeT ø=+&É˝Àì y˚sTT düÔ+uÛ≤\>∑T&ç •\Œø£fi¯qT b˛* ñ+≥T+~. >∑sê“¤\j·T+, n+‘·sêfi≤\ #·T≥÷º Á|ü<äøÏåD #˚j·T&ÜìøÏ |ü~ düÔ+uÛ≤\‘√ Á|ü<äøÏåD≤ |ü<∏ä+ @s¡Œ] #ês¡T. >∑s¡“¤>∑T&ç eTT+<äT ñqï s¡+>∑ eT+&É|ü+˝À Hê\T>∑T sê‹ düÔ+uÛ≤\T ñHêïsTT. yê{Ïô|’ leT<ë“¤>∑e‘·eTT, leTHêïsêj·TD ne‘ês¡eTT, l eTVü‰ uÛ≤s¡‘·+ eT]j·TT leT<é sêe÷j·TD+ >±<∏ä\qT n<äT“¤‘·+>± #Óø£ÿã&ç ñHêïsTT. Hê{Ï •\Œ ø£fi≤ HÓ’|ü⁄D≤´ìï ‘Ó*j·TCÒdüTÔ+~. eTVü‰ uÛ≤s¡‘·+ |òüT{≤º˝…’Hê ø£s¡í, ns¡T®qT\ j·TT<ä∆+, bÕ∫ø£˝≤≥, nX¯«y˚T<Ûä j·÷>∑+, >∑<ë j·TT<ä∆+ n‘·´+‘· s¡eTD° j·T+>± ñ+{≤sTT. sêe÷j·TD+ |òüT{≤º˝…’q e÷j·T ˝Ò&çì y˚{≤&É≥+, yê* düTÁ^e⁄\ j·TT<ä∆+, sêeT sêeD j·TT<ä∆+, ¬ø’˝≤dü–]ì m‘·Ô≥+ e+{Ï •˝≤Œ\T ø£qT$+<äT #˚kÕÔsTT. >∑D|ü‹, >∑C≤düT j·TT<ä∆+, Á‹|ü⁄ dü+Vü‰s¡+, kÕ>∑s¡ eT<∏äq+, <˚e‘ê ≈£L≥$T, @qT>∑T\ n_Ûùwø±\T e+{Ï •˝≤Œ\T n+<ä]ì ÄX¯Ãs¡´ #·øÏ‘·T\ì #˚kÕÔsTT. leTHêïsêj·TD |òüT{≤º˝…’q >√es¡∆q–], <äXÊe‘êsê\T eTH√Vü≤s¡+>± e⁄HêïsTT. á •\Œø£fi≤ HÓ’|ü⁄D´+ #√fi¯ •\Œø£fi¯qT b˛* e⁄+~. ã*|”sƒ¡+: <˚yê\j·T eTT+<äT ñqï <Ûä«»düÔ+uÛÑ+ eTT+<äT uÛ≤>±q ã*|”sƒ¡+ ñ+~. Bì m‘·TÔ Hê\T>∑T n&ÉT>∑T\T. á |”sƒ¡+˝À #ÓqïπøX¯ekÕ«$T ñ+{≤&Éì uÛÑ≈£îÔ\ qeTàø£+. á |”sƒ¡+ qT+&˚ l #ÓqïπøX¯ekÕ«$T ◊‘ê+ã≈£î <äs¡Ùq $T∫ÃHê&É≥. ÁãVü≤Àà‘·Œyê\ düeT j·T+˝À ã* ø±s¡´Áø£e÷ìï ìs¡«Væ≤ kÕÔs¡T. XÊ*yêVü≤q X¯ø£es¡¸+ 1566 (Áø°.X¯.1644) Á‹|ü⁄sê+‘·ø£ |ü⁄sêìøÏ #Ó+~q bÕ\T≥¢ ‹s¡T|ü‘·j·T´ ≈£îe÷s¡T&ÉT zãqï >∑T&ç eTT+<äT <Ûä«»düÔ+uÛÑ+ Á|ü‹wæº+#ê&ÉT. >∑T&ç ãj·T≥ >∑s¡T&É <Ûä«»düÔ+uÛ≤ìï Á|ü‹wæº+#ês¡T. Bìì ø£|üŒ düÔ+uÛÑ+>± |æ\TkÕÔs¡T. Bì #·T≥÷º Á|ü<äøÏåD\T #˚ùdÔ ø√]q ø√¬sÿ\T rs¡‘êj·Tì Á|ü»\ $XÊ«dü+. #·]Á‘·: á <˚yê\j·T+ #ê]Á‘·ø£ Á|üdæ~∆ #Ó+~q~. <˚yê\j·T+ e<ä› \_Û+∫q XÊdüHê\ Á|üø±s¡+ ôV’≤Vü≤e e+oj·TT\T á ÁbÕ+‘êìï bÕ*+∫q≥T¢ ‘Ó\TdüTÔ+~. lHê<ÛäTì |ü˝≤ï{Ï #·]Á‘· Çø£ÿ&É ÁbÕ<Ûëq´‘·qT ‘Ó*j·TCÒdüTÔ+~.

l \ø°Î #ÓqïπøX¯e kÕ«$T >∑T&ç >∑T+≥÷s¡T õ˝≤¢˝Àì e÷#Ós¡¢˝À #·+Á<äe+ø£ q~ ˇ&ÉT¶q e⁄+~. ‘=\T‘· Áø°.X¯.111˝À XË’e <˚yê\j·T+>± ì]à+#·ã&ç+~. ‘·s¡Tyê‘· |ü\Hê{Ï ÁãVü≤àHêj·TTì ø±\+˝À yÓ’wüíe πøåÁ‘·+>± e÷s¡Ãã&ç+~. l \ø°Î #ÓqïπøX¯ekÕ«$T >∑T&ç˝À Á|ü<Ûëq <˚e‘ê eT÷s¡TÔ\T #ÓqïπøX¯e kÕ«$T, l\ø°Î neTàyês¡T. á Ä\j·T Á|ü<Ûëq <ë«s¡+ e<ä› #Óø£ÿ <Ûä«»düÔ+uÛÑ+ ø£+#·T πs≈£î‘√ n\+ø£]+#·ã&ç e⁄+~. <Ûä«»düÔ+uÛÑ+ |üø£ÿq ÁãVü≤Àà‘·‡yê\ düeTj·T+˝À kÕ«$T yê] ø£fi≤´D≤ìøÏ $ìjÓ÷–+#˚ ø£fi≤´D eT+&É|ü+ ñ+~. |üø£ÿH˚ ø£|üŒ düÔ+uÛÑ+, –\ø£\ u≤$ ñHêïsTT. >∑s¡“¤>∑T&ç eTT+<äT s¡+>∑ eT+&É|ü+˝À Hê\T>∑T sê‹ düÔ+uÛ≤\THêïsTT. yê{Ïô|’ leTHêïsêj·TD ne‘ês¡+, sêe÷j·TD+, eTVü‰uÛ≤s¡‘·+, leT<ë“¤>∑e‘·+ >±<∏ä\qT $e]+#˚ •˝≤Œ\THêïsTT. ÁãVü≤Àà‘·‡yê\T: kÕ«$Tyê] ÁãVü≤Àà‘·‡yê\˝À yÓTT<ä{Ï s√E qT+&ç es¡Tdü>± n+≈£îsês¡ŒD, <Ûä«C≤s√Vü≤D+, ø£fi≤´D√‘·‡e+, Vü≤qTeT<ë«Vü≤q+, X‚wüyêVü≤q+, >∑s¡T&ÉyêVü≤q+, s¡$bıqï yêVü≤q+, s¡<∏√‘·‡e+, neX¯«yêVü≤q+, X¯óø£yêVü≤q+, |ü⁄wüŒ j·÷>∑+, <ë«<äX¯ Á|ü<äøÏåD\T, @ø±<äX¯ ø£\X¯kÕú|üq, |üe[+|ü⁄ ùde Ç˝≤ 15 s√E\bÕ≥T »]–q ‘·s¡Tyê‘· 16e s√E ÁãVü≤Àà‘·‡yê\T eTT>∑TkÕÔsTT. s¡<∏√‘·‡e+: ÁãVü≤Àà‘·‡yê\˝À »s¡T>∑T s¡<∏√‘·‡yêìøÏ y˚\ dü+K´˝À uÛÑ≈£îÔ\T ‘·s¡*ekÕÔs¡T. Áø°.X¯.1880≈£î eTT+<äT l<˚$, uÛÑ÷<˚$ düy˚T‘· #ÓqïπøX¯e kÕ«$TøÏ ø£fi≤´D+ ◊<äT s√E\T e÷Á‘·y˚T ìs¡«Væ≤+∫ ‘ÓbıŒ‘·‡e+ »]ù|yês¡T. ÁãVü≤Àà‘·‡e |òüT{≤º\˝À s¡<∏√‘·‡e+ Á|ü‘˚´ø£ Äø£s¡¸D>± ì\Tk˛Ô+~. 128 @fi¯ó¢>± Ç~ m+‘√ Ä&É+ãs¡+>± »s¡T>∑T‘√+~. 1879˝À <äT]Z yêdüÔe⁄´&ÉT ≈£î#·q|ü*¢ Hêsêj·TD |ü+‘·T\T 60 n&ÉT>∑T\ m‘·TÔ, Äs¡T n+‘·düTÔ\‘√ s¡÷.10 y˚\T yÓ∫Ã+∫ #ÓqïπøX¯e s¡<∏ä+ s¡÷bı+~+ #ês¡T. 1880 @Á|æ˝Ÿ 29q Á|ü<∏äeT s¡<∏√‘·‡e+ ìs¡«Væ≤+#ês¡T. Áø°.X¯.1880˝À s¡<∏ä+ ìsêàD+ nsTTq ‘·s¡Tyê‘· n|üŒ{Ï qT+∫ s¡<∏√‘·‡e+ ìs¡«Væ≤düTÔHêïs¡T. B+‘√ ‘Ób˛Œ‘·‡e+ eTs¡T>∑Tq |ü&ç+~. Á|ü‹ dü+e‘·‡s¡+ #Ó’Á‘· X¯ó<ä∆ Á‘·jÓ÷<ä• qT+&ç kÕ«$T yê]øÏ »]π> ÁãVü≤Àà‘·‡yê\˝À uÛ≤>∑+>± #Ó’Á‘· ãVüQfi¯ bÂ]íeT Hê&ÉT (∫‘êÔ qø£åÁ‘·+˝À) ø£fi≤´D+, Ä ‘·s¡Tyê‘· ◊<äe s√E

#Ó’Á‘· ãVüQfi¯ |ü+#·$T Hê&ÉT s¡<∏√‘·‡ e+ »s¡T>∑T ‘·T+~. á s¡<∏√‘·‡e+ #·÷&É&ÜìøÏ q\TeT÷\\ qT+∫ uÛÑ≈£îÔ\T, n~Ûø£ dü+K´˝À e÷#Ós¡¢≈£î ekÕÔs¡T.

XÊdüq+: ‘Ó\¢ì bÕ\sê‹ô|’ Hê>∑•˝≤düÔ+uÛÑ XÊdüq+ l \ø°Î #ÓqïπøX¯ekÕ«$T <˚yê\j·T+ <äøÏåD+˝À –πsX¯«sê\j·T+ eTT+<äT Hê\T>∑T yÓ’|ü⁄˝≤ 94 es¡Tdü\‘√ #Óø£ÿã&ç+~. á XÊdüHêìï XÊ.X¯.1033 (Áø°.X¯.1111) y˚T&Ü+_ø£ ≈£îe÷s¡T&ÉT yês¡ø±eTT&ÉT |ü]bÕ\q ø±\+˝À l<Ûäs¡T&ÉT-uÛÀ>∑e÷+_ø£ ≈£îe÷s¡T&ÉT Ä~‘·´&ÉqTq‘·qT eTVü‰ <˚$‘·{≤ø£ (e÷#·s¡¢) j·TqT |ü≥ºDeTT˝À Ä~‘˚´X¯« sê\j·T+ ì]à+#ê&ÉT. Ä~‘·T´&ÉT ì]à+∫q <˚yê\j·TeTTq≈£î 300 Á>±eTeTT >∑\ |ü˝≤ï&ÉT (|ü*¢<˚X¯ X¯‘·Á‘·j·÷qe‡Ô]) sê»´eT+<äT dü#˚Ãj·T |ü*¢ Á>±eTeTT˝À 200 ìs¡ÔHê\ uÛÑ÷$Tì kÕ– uÒ‘·sêE ø±qTø£>± Ç#êÃ&ÉT. <˚yê\j·T+ ì]à+∫ q •\TŒ\T ‹b˛ŒE, bÕ‘√E, Hês√E\≈£î eTVü‰ ‘·{≤ø±ìøÏ <äøÏåDeTTq 60 ìes¡ÔHê\ uÛÑ÷$Tì <ëq+>± Ç#êÃs¡T. á XÊdüq+ Á|üø±s¡+ ôV’≤Vü≤j·T kÕ– uÒ‘·1- y˚T&Ü+_ø£ $yêVü≤+, yê] ≈£îe÷s¡T &ÉT Ms¡ø±eTTì >∑T]+∫, n‘·ì ≈£îe÷s¡T&ÉT kÕ–uÒ‘·-2 >∑T]+∫ ‘Ó*j·TTqT. (&ç.$. düTu≤“sêe⁄ düVü≤ø±s¡+‘√)

m<äTs¡T˝Òì bÕ˝…>∑‘ÓÔ.!

düMTø£å

ÄeTT<ë\ Á|üuÛ≤ø£s¡¬s&ç¶

eTT+<äT>±... bÕ˝…>±fi¯ófl, bÕ˝…>∑‘ÓÔ n+fÒ @+{À ‘Ó\TdüTø=+<ë+! $»j·Tq>∑s¡ kÕÁe÷»´ |ü‘·Hêq‘·+s¡eTT bÕ˝…>±fi¯fl eédüú @s¡Œ&ç+~. bÕ˝…eTT(Á>±eTeTT)qT @˝Òyê&çì bÕ˝…>±&ÉT n+{≤s¡T. n<˚ Ád”Ô nsTT‘˚ bÕ˝…>∑‘ÓÔ n+{≤s¡T. bÕ˝…>±fi¯¢ eédüú q&ÉTdüTÔqï ø±\+˝À |ü⁄s¡TcÕ~Ûø£´ düe÷»+˝À MTdü + yÓT˝ÒdüTÔqï Hê{Ï ÄC≤qT u≤VüQ\ eT<Ûä´ á bÕ˝…>∑‘ÓÔ yêdüÔ$ø£ #·]Á‘· eTs¡T>∑Tq|ü&ç+<äqï~ s¡#·sTT‘· |ü]XÀ<Ûäq <ë«sê yÓ\¢&ç+∫q dü+>∑‹ nø£ås¡ dü‘·´+ Áø°.X¯.1781˝À eT>∑eTVü‰sêE\(eT{Ï¢sêE\T, >√˝Àÿ+&É qyêãT\T, ôV’≤<äsê©, {Ï|ü⁄ŒdüT˝≤ÔHé, ø£&É|ü qyêãT\T ‘·~‘·s¡T\T )qT ôd’‘·+ eTT|üŒ‹|üŒ\T ô|{Ïº eT÷&ÉT #Ós¡Te⁄\ ˙fi¯ófl ‘ê|æ+∫q Ms¡eì‘· eq÷ïs¡eTà. á bÕ˝…>∑‘ÓÔ≈£î #Ó+~q mH√ï dü‘ê´\T ø±\>∑s¡“¤+˝À ø£\dæb˛sTT #Ó<äTs¡T eT<äTs¡T>± mø£ÿ&√, me] Hê\Tø£\MT<äH√ ø£<ä˝≤&çq e÷≥\ ‘·÷{≤ bÕ˝… ãsê{≤ e÷ d”eT eq÷ïs¡eTà. n{Ïº jÓ÷<ÛäTsê˝…’q J$‘· #·]Á‘· qT uÛ≤$ ‘·sê\T >∑Ts¡TÔ ô|≥Tºø=H˚˝≤ Á|ü‹ ˇø£ $wüj·T+ eTs¡Te≈£î+&Ü düJe kÕøå±´\‘√ düVü‰ á |ü]XÀ<Ûäø£ s¡#·qqT ‘·q HÓ‹Ô¬ø‘·TÔø=ì nì‘·s¡kÕ<Ûä´+>±, ø£fi¯fl≈£î ø£{Ïºq≥T¢>±, z C≤q|ü<ä ∫Á‘·+ #·÷düTÔqï≥T¢>±, bÕsƒ¡≈£î\T eT<ÛäTsêqTuÛÑ÷‹ bı+<˚˝≤ düs¡« düeTÁ>∑+>± s¡∫+∫ eTqø£+~+∫q |ü]XÀ<Ûäø£ |ü+#êqq u§$TàXË{Ïº s¡y˚Twt≈£î eTqeT+‘ê n_Ûq+<äq\T ‘Ó*j·TCÒj·÷*. m+‘√ n_Ûeè~Û∆ #Ó+~q á ø±\+˝À ≈£L&Ü . nã\\ô|’ ø=qkÕ>∑T‘·Tqï Væ≤+kÕ‘·àø£ n‘·´, Vü≤‘·´#êsê\ >∑T]+∫ ìqï, H˚&ÉT eTq+ $+ ≥÷H˚ ñHêï+. nsTT‘˚ @ e÷Á‘·+ $<ë´>∑+<Ûä+ ˝Òì s√E\˝ÀH˚ <ÛÓ’s¡é+‘·+>± ‹s¡T>∑Tu≤≥T #˚dæq düã\ áyÓT. n≥Te+{Ï HêØ •s√eTDÏ eq÷ïs¡eTà H˚{Ï u≤*ø£\≈£î }‘·+ ø±yê*. á |ü⁄düÔø£ |üsƒ¡q+ e\¢ Á|ü‹ Ç+{Ï u≤*ø£\≈£î eq÷ïs¡eTà˝Àì <ÛÓ’s¡´+ |ü⁄s¡T&ÉTb˛düT≈£î+≥T+ <äì s¡#·sTT‘· Á|ü>±&ÛÉyÓTÆq qeTàø£+. n|ü⁄Œ&˚ á |ü⁄düÔø£ s¡#·q≈£î kÕs¡úø£‘· #˚≈£Ls¡T‘·T+~. á ñÁ<äZ+<∏äÛä+ yÓ\T>∑T #·÷&É≥+˝À düVü≤ø£]+∫q Á|ü‹ ˇø£ÿ]ø° s¡#·sTT‘· ‘·s¡|ü⁄q Hê Vü≤è<äj·T |üPs¡«ø£ X¯óuÛ≤_Ûe+<äHê\T.

Ä dü‘·´»\+ ìs¡+‘·s¡+ yÓ\T¢e˝≤ yÓTÆ<äT≈£Ls¡T˝ÀH˚ ø±≈£î+&Ü sêj·T\d”eT, <ëì Çs¡T>∑Tbıs¡T>∑T ÁbÕ+‘ê\≈£î ìs¡+‘·s¡+ Á|üeVæ≤+ #ê\ì Ä•düTÔHêïqT. Ç˝≤+{Ï Ms√∫‘· |òüT{≤º\qT eT]ø=ìï+{Ïì s¡#·sTT‘· yÓ*øÏ‹j·÷´*. Ç~ Ç˝≤π> ø=qkÕ–+#ê\ì Ä•dü÷Ô Á|üeè‹Ô˝À sêDÏ+#ê\ì ø√s¡&É+ <ë>∑T+ z~. s¡#·sTT‘· u§$TàXË{Ïºs¡y˚Twt≈£î <Ûäq´yê<ë\T ‘Ó*j·TCÒdü÷Ô... s¡#·sTT‘· : u§$TàXË{Ïº s¡y˚Twt

Á|ü‘·T\≈£î 79893 34330 dü+Á|ü~+#·+&ç

»s¡ï*dtº &Ó’Ø ª˝ÒbÕøÏå ø√dü+ Hê ‘·|üqμ

XÊ‘·yêVü≤qT\T n»+‘ê >∑TVü≤˝À¢ Äs¡+_Û+∫q •\Œ ∫Á‘·ø£fi¯\qT $»j·Tq>∑s¡ Á|üuÛÑTe⁄\T ˝ÒbÕøÏå Ms¡uÛÑÁ<ë\j·T+ <ë«sê düeTTqï‘· •Ksê\≈£î #˚sêÃs¡T. n»+‘ê >∑TVü≤\ ‘·sê«‘· Ms¡uÛÑÁ<ä kÕ«$T >∑T&ç •\ŒXÀuÛÑ≈£î, ‘Ó’\es¡í ∫Á‘ê\≈£î Á|üU≤´‹>±+∫+~. <˚yê\j·T ô|’ ø£|ü⁄Œ - $$<Ûä eT+&ÉbÕ\ ô|’ ø£|ü⁄Œ\ MT<ä >∑\ s¡+>∑T\ ∫Á‘ê\T Hê{Ï ∫Á‘· ø£fi≤HÓ’|ü⁄D≤´ìøÏ ì<äs¡Ùq+. Äes¡D+ n+‘·{≤ ô|’ø£|ü⁄Œ\ MT<ä ‘Ó’\es¡í ∫Á‘ê\Tqï @¬ø’ø£ >∑T&ç Ms¡uÛÑÁ<äTì düìï~Û. n+‘˚>±ø£ uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝ÀH˚ n‹ô|<ä› es¡í ∫Á‘·+ ≈£L&Ü e⁄+&É&É+ ˝ÒbÕøÏå |òüTq‘·qT ‘Ó\T|ü⁄‘·Tqï~. H˚{Ï XÊÁdüÔ y˚‘·Ô\ y˚T<Ûë dü+|ü‹ÔøÏ düyê˝Ÿ >± ì\TdüTÔ+~... H˚\qT‘êø£ì düÔ+uÛÑ+. n≥Te+{Ï $C≤„q dü+>∑‘·T\T eTq Ä\j·÷˝À¢ mH√ï e⁄HêïsTT.

ª˝ÒbÕøÏå ãdüej·T´μ >± ù|s¡T>±+∫q uÛ≤Ø q+~ $Á>∑Vü≤+ uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝Àì nìï q+~$Á>∑Vü‰\ø£+fÒ ô|<ä›~. q+~ $Á>∑Vü≤+ - n\+ø£s¡D n+<äT˝Àì dü÷ø£åà•˝≤Œ\T Hê{Ï•\TŒ\ Á|ü‹uÛÑ≈£î #·ø£ÿì ñ<ëVü≤s¡D. ø±>± Ä\j·T dü+düÿ‹ô|’ ÄdüøÏÔ‘√ sêj·T\d”eT õ˝≤¢˝À¢ì <˚yê\j·÷\ô|’ 1985 - 86˝À |ü]XÀ~Û+∫ Á|ü‘˚´ø£ yê´kÕ\T dæ<ä∆+ #˚XÊqT. >∑T&ÉT\T - >√|ü⁄sê \T, #ê]Á‘·ø£ ø£≥º&Ü\T ø√≥\T, |üsê´≥ø£ Á|ü<˚XÊ\T yê´kÕ˝À¢ e⁄HêïsTT. XÊdüHê˝À¢ì n+XÊ\qT πø+Á<ä |üsê´≥ø£XÊKeT+Á‹ øÏwüHé ¬s&ç¶ øÏ ˝ÒbÕøÏå |ü⁄düÔø£+ n+<äCÒdüTÔqï yÓTÆHêkÕ«$T bı+<äT|üs¡#êqT. Hê e<ä› >∑\ Á|ü|ü+#· ÁX‚DÏ ¬øyÓTsê‘√ uÛ≤s¡‘· Á|ü<Ûëq Hê´j·TeT÷]Ô »dæºdt bHé.$.s¡eTD ≈£î ˝ÒbÕøÏå |ü⁄düÔø£+ n+<äCÒdüTÔqï ∫Á‘·+

bò˛{À\T rdæ u≤>± ù|s¡T ‘Ó#·TÃø=HêïqT. Vü≤+|æ, ˝ÒbÕøÏå, ÁoXË’\+, Áoø±fi¯Vü≤dæÔ, ô|qTø=+&É e+{Ï πøåÁ‘ê\ yê´kÕ\≈£î s¡+>∑T\ ∫Á‘ê\T CÀ&ç+#êqT. $T>∑‘ê yê{Ï˝À m≈£îÿeuÛ≤>∑+ ‘Ó\T|ü⁄, q\T|ü⁄ ∫Á‘ê\T. »‘·#˚XÊqT. sêj·T\d”eT >∑Tfi¯ófl >√|ü⁄sê\ô|’ yê´dü|üs¡+|üs¡ ø±yê\ì Ä+Á<ÛäCÀ´‹ ~q|üÁ‹ø£ n|üŒ{Ï nk˛dæj˚T{Ÿ m&ç≥sY &Üø£ºsY m._.¬ø. Á|ükÕ<é qT+∫ Hê≈£î |æ\T|ü⁄e∫Ã+~. Áo m._.¬ø.qT 1986 &çôd+ãsY˝À ôV’≤<äsêu≤<é˝À ø£*XÊqT. ˝ÒbÕøÏå Ms¡uÛÑÁ<ë\j·T+ yê´dü+ s¡+>∑T\ #Ûêj·÷ ∫Á‘ê\qT Äj·Tq m+‘√ yÓT#·TÃø=Hêïs¡T. ªªÇ+‘· ∫qï ej·TdüT˝À >=|üŒ |üì #˚XÊyé sê.. nu≤“jYTμμ nì &Ü. m._.¬ø. qqTï Äos¡«~+#ês¡T. n|üŒ{ÏøÏ Hê≈£î 24 j˚T+&ÉT¢ e÷Á‘·y˚T. 1987 e÷]Ã - @Á|æ˝Ÿ˝À Ä+Á<ÛäCÀ´‹ ‹s¡T|ü‹ m&çwüHé˝À ªsêj·T\d”eT s¡eTD°j·TπøåÁ‘ê\Tμ ù|s¡T‘√ Hê yê´dü |üs¡+|üs¡ Á|ü#·T]‘·eTsTT+~. @Á|æ˝Ÿ˝À ˝ÒbÕøÏå >∑T&çô|’ yê´dü+ n#·ÃsTT+~. eTs√kÕ] 1988 |òæÁãe]˝À ˝ÒbÕøÏå Ms¡uÛÑÁ<ë\j·T+ô|’ Á|ü‘˚´ø£ yê´dü+ Ä+Á<ÛäCÀ´‹ Ä~yês¡+ - nqTã+<Ûä+˝À e∫Ã+~. Ä+Á<ÛäÁ|üuÛÑ ~q|üÁ‹ø£, yês¡+ - yês¡+ yês¡|üÁ‹ø£, á ‘·s¡+ |üø£å|üÁ‹ø£, ñ»«\ ~q|üÁ‹ø£, Ç+&çj·THé mø˘‡ Áô|dt Ç+^¢wt &Ó’©, düTÁ|üuÛ≤‘·+ |üø£å yês¡|üÁ‹ø£, ≥÷]»+ q÷´dt˝À Ms¡uÛÑÁ<ë\j·T+˝Àì $X‚wü •\Œ dü+|ü<ä ‘Ó’\es¡í ∫Á‘ê\ Á|ü‹uÛÑqT u≤Vü≤´ Á|ü|ü+#êìøÏ ‘Ó\T|ü⁄‘·÷ mH√ï yê´kÕ\T sêXÊqT. H˚qT XÀ~Û+∫ sêdæq yê´kÕe[ ªsêj·T\d”eT n|üPs¡« ø£fi≤K+&Ü\Tμ ù|s¡T‘√ 1990˝À |ü⁄düÔø£+ yÓ\Te&ç+~. n+<äT˝À ªkÕ{Ï˝Òì •\Œø£fi¯≈£î kÕøÏå... ˝ÒbÕøÏåμ nH˚ yê´dü+ e⁄+~. Ä |ü⁄düÔø£+ yÓqTø£ y˚T ` pHé` 2022 ≥÷]»+ q÷´dt

n≥ºô|’ Ms¡uÛÑÁ<äkÕ«$T >∑T&ç - q+~ bò˛{À\THêïsTT. neø±X¯+ <=]øÏq|ü⁄Œ&É˝≤¢ ˝ÒbÕøÏåô|’ Hê eT≈£îÿeqT Á|ü<ä]Ù+#˚ yê&çì. $»j·Tq>∑s¡ kÕÁe÷»´+, eT‘·<Ûäs¡à+, dü+düÿ‹, uÛ≤wü -kÕVæ≤‘ê´_Ûe~∆, ø£fi¯\T ‘·~‘·s¡ n+XÊ\ô|’ ø=H˚ï+&É¢ qT+∫ |ü]XÀ<Ûäq kÕ–düTÔHêïqT. ‹s¡T|ü‹, ôV’≤<äsêu≤<é. es¡+>∑˝Ÿ, |ü⁄≥º|ü]Ô, >√s¡+≥¢ ‘·~‘·s¡ |ü≥ºD≤˝À¢ C≤rj·T dü<ädüT‡\T ìs¡«Væ≤+#êqT. mH√ï düuÛÑ\T - düe÷y˚XÊ˝À¢ ˝ÒbÕøÏå Á|ü‘˚´ø£‘· >∑T]+∫ Á|ükÕÔ$+#êqT. $»j·Tq>∑s¡ kÕÁe÷»´+˝À eTTK´+>± ˝ÒbÕøÏå #·]Á‘·≈£î eT÷\yÓTÆq #·*yÓ+<äT\ XÊdüHêìï ø±bÕ&É&ÜìøÏ Hêe+‘·T ø£wæ #˚XÊqT. nsTTHê |òü*‘·+ ˝Òø£b˛sTT+~. $»j·Tq>∑s¡ sêE\ #·]Á‘·qT $e]+#˚ e+<ä˝≤~ XÊdüHê\T ø£qTeTs¡T>∑j·÷´sTT. #·*yÓ+<äT\, >√s¡+≥¢ düVü‰ eT]ø=ìï XÊdüHê\ bò˛{À \qT H˚qT uÛÑÁ<ä|üs¡#·Tø=HêïqT. H˚qT &çÁ^ #·~y˚ s√E\ qT+#˚ XÊdüHê\qT n<Ûä´j·Tq+ #˚j·T&É+ n\yê≥sTT+~.

Ç˝≤ e⁄+&É>± πø+Á<ä |üsê´≥ø£ - kÕ+düÿ‹ø£ XÊK eT+Á‹ &Üø£ºsY eTùV≤wt X¯s¡àqT 2016 »qe] 19q q÷´&Ûç©¢ ˝Àì eT+Á‹ ø±sê´\j·T+˝À Á|ü‘˚´ø£ Ç+≥s¡÷«´ #˚XÊqT. ¬s+&ÉT ‘Ó\T>∑T sêÁcÕº˝À¢ eTVü‰|ü⁄D´πøåÁ‘ê\T, j·÷Á‘ê düú˝≤\T, n<äT“¤‘· Á|ü<˚XÊ\THêï.. Á|ü|ü+#· yês¡dü‘·« ø£≥º&Ü\ C≤_‘ê˝À ˇø£ÿ{Ï ˝Òø£b˛e&É+ XÀ#·˙j·TeTì eT+Á‹‘√ e÷{≤¢&ÜqT. ˝ÒbÕøÏå, neTsêe‹ uÖ<ä∆dü÷Ô|ü+, es¡+>∑˝Ÿ õ˝≤¢ >∑T&ÉT\T - es¡+>∑˝Ÿ ø√≥ ø£≥º&Ü\qT j·TTHÓk˛ÿ - Á|ü|ü+#· yês¡dü‘·« ø£≥º&Ü\ C≤_‘ê˝À #√≥T <äø£ÿ&É+ ø√dü+ dæbòÕs¡T‡ #˚j·÷\ì &Ü. eTùV≤wt X¯s¡à≈£î $»„|æÔ #˚XÊqT. eT+Á‹ kÕqT≈£L\+>± düŒ+~+#ês¡T. ˝ÒbÕøÏå Ms¡uÛÑÁ<ë\j·÷ìøÏ sêe\dæq+‘· >∑T]Ô+|ü⁄ sê˝Ò<äT. Ä•+∫q kÕúsTT˝À n_Ûe~∆ »s¡>∑˝Ò<äT. ñ‘·‡yê\ ìs¡«Vü≤D ø√dü+ ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\T Ks¡TÃ #˚ùd Á|üuÛÑT‘ê«\T, ˝ÒbÕøÏå Á|ü‘˚´ø£‘·\ô|’ Á|ü#ês¡+ #˚j·T&ÜìøÏ Á|üD≤[ø£qT s¡÷bı+~+#·˝Ò<äT.

n|üŒ{Ï πø+Á<ä |üsê´≥ø£XÊKeT+Á‹ &Ü. eTùV≤wt X¯s¡à‘√ e÷{≤¢&ÉT‘·Tqï ∫Á‘·+ ˝ÒbÕøÏå Ms¡uÛÑÁ<ë\j·÷ìøÏ j·TTHÓk˛ÿ ‘ê‘êÿ*ø£ C≤_‘ê˝À #√≥T <äøÏÿq dü+<äsê“¤ìï |ü⁄s¡düÿ]+#·Tø=ì πøø˘ ø£{Ÿ #˚düTÔqï yÓTÆHêkÕ«$T, ˝ÒbÕøÏå sê+Á|ükÕ<é ‘·~‘·s¡T\T

Ms¡uÛÑÁ<äkÕ«$T düìï~Ûô|’ $_Ûqï uÛ≤wü˝À¢ kÕVæ≤‘·´+ eT]+‘·>± yÓ\Te&Ü*. j·÷Á‹≈£î\≈£î yÓTs¡T¬>’q kÂø£sê´\T ø£*Œ+#ê*.

j·TTHÓk˛ÿ >∑T]Ô+|ü⁄‘√ Á|ü|ü+#· yê´|üÔ Á|ü#ês¡+

nq+‘·|ü⁄s¡+ õ˝≤¢ ˝ÒbÕøÏå Ms¡uÛÑÁ<ë\j·÷ìøÏ Á|ü|ü+#·yês¡dü‘·« ø£≥º&Ü\ (j·TTHÓk˛ÿ) ‘ê‘êÿ*ø£ C≤_‘ê˝À #√≥T <äøÏÿ+~. XÊX¯«‘· ÁbÕ‹|ü~ø£q >∑T]Ô+|ü⁄ bı+<ä&ÜìøÏ πø+Á<ä sêÁwüº Á|üuÛÑT‘ê«\T ø£wæ #˚j·÷*. ˝ÒbÕøÏå ‘√ bÕ≥T õ˝≤¢˝Àì |ü\T |üsê´≥ø£ Á|ü<˚XÊ\T m+‘√ n_Ûe~∆ #Ó+<äT‘êsTT. ˝ÒbÕøÏå Ms¡uÛÑÁ<ä Ä\j·T+ô|’ |üP]Ô kÕúsTT ìy˚~ø£qT ‘·j·÷s¡T #˚j·T&ÜìøÏ sêÁwüº Á|üuÛÑT‘·«+ ˇø£ ø£$T{°ì ìj·T$T+#·e\dæ ñ+≥T+~. n+<äT˝À ì|ü⁄DT\T y˚T<Ûëe⁄\T ø£q‡˝…º+≥T¢ n+<äs¡÷ ø£*dæ ìy˚~ø£qT düeTÁ>∑+>± s¡÷bı+~+#ê*. Ä ìy˚~ø£qT sêÁwüº Á|üuÛÑT‘ê«ìøÏ düeT]Œ+∫q ‘·sê«‘· sêÁwüº Á|üuÛÑT‘·«+ πø+Á<ä Á|üuÛÑT‘ê«ìøÏ |ü+|ædüTÔ+~. πø+Á<ä Á|üuÛÑT‘·«+ bÕs¡¢yÓT+≥T≈£î düeT]Œ+∫q ‘·sê«‘· ‘ê‘êÿ*ø£ C≤_‘ê˝À #√≥T <äøÏÿ+#·Tø=qï eTq |üsê´≥ø£ Á|ü<˚XÊ\ ìy˚~ø£qT j·TTHÓk˛ÿ ` bÕ]dt≈£î |ü+|ü⁄‘·T+~. |üP]ÔkÕúsTT ìy˚~ø£qT |ü]o*+∫q |æeTà≥ j·TTHÓk˛ÿ ø£$T{° ˝ÒbÕøÏåì dü+<ä]ÙdüTÔ+~. j·TTHÓk˛ÿ ø£$T{° ˝ÒbÕøÏå dü+<äs¡Ùq≈£î eTT+<˚ Ä\j·T+ |ü]düsê\˝À $$<Ûä n_Ûe~∆ ø±s¡´Áø£e÷\T neT\T |üs¡#ê*.

øÏ‘·÷Ôs¡T #ÓqïeTà ` Á_{°wüß ádüTº Ç+&çj·÷ ø£+ô|˙ bÕ\Hê ø±\+˝À, ø£qï&É <˚XÊìøÏ #Ó+~q øÏ‘·÷Ôs¡T nH˚ ∫qï sêC≤´ìøÏ sêDÏ. eT<Ûä´Á|ü<˚XŸ˝Àì s¡a≤˙‡øÏ #Ó+~q \ø°Îu≤sTT ø£qï 56 dü+e‘·‡s¡eT\T eTT+<˚ |ü⁄{Ïº, ‘·q sê»´ kÕ«‘·+Á‘ê´ìøÏ Á_{°wüß ádüTº Ç+&çj·÷ ø£+ô|˙‘√ b˛sê≥+ #˚dæq yÓTT<ä{Ï uÛ≤s¡rj·T Ms¡ eì‘·. øÏ‘·÷Ôs¡T nH˚~ u…˝≤ZeTT sêC≤´ìøÏ düMTbÕq>∑\ ∫qï sê»´+. ÄyÓT Á_{°wüß ádüTº Ç+&çj·÷ ø£+ô|˙øÏ e´‹πsø£+>± ‘·q >∑fi¯yÓT‹Ô, yê] n|òü÷sTT‘ê´\qT ìs¡dædü÷Ô 1824˝À Á_{°wüßyê] nbÕs¡ ôd’Hê´ìøÏ u…<äs¡ø£, yÓTTø£ÿy√ì <ÛÓ’s¡´+‘√ b˛sê&ç+~. ø±˙ yÓTT<ä≥ $»j·T+ ÄyÓT yÓ’ù| e⁄Hêï ∫es¡≈£î Á_{°wüß ø£+ô|˙ ôd’Hê´ìøÏ ã+B>± ∫øÏÿ #Ós¡kÕ\˝ÀH˚ ø£qTï eT÷dæ+~. ø£qï&É <˚XÊìøÏ #Ó+~q Hê{Ï Ms¡eì‘·˝…’q nã“ø£ÿsêDÏ, ¬ø˝≤] #ÓqïeTà, zãe« ∫Á‘·<äTs¡Z\ düs¡düq ì*Ãq kÕVü≤dæ øÏ‘·÷Ôs¡T #ÓqïeTà. #ÓqïeTà u…˝≤Z+≈£î 5 øÏ.MT. <ä÷s¡+˝À ñqï øÏ‘·÷Ôs¡T sê»´+˝À Áø°.X¯1778˝À nø√ºãs¡T 23 e ‘˚Bq »ìà+∫+~. #ÓqïeTà ∫qï‘·qeTTqH˚ >∑TÁs¡|ü⁄kÕ«], $\T $<ä´\˝À •ø£åDbı+~, j·TT<ä∆ $<ä´\˝À Ä]‘˚]+~. #ÓqïeTà ‘·+Á&ç ø±ø£rj·T <˚XÊsTT ≈£î≥T+u≤ìøÏ #Ó+~q <Ûä÷fi¯|üŒ>ö&É. #ÓqïeTà≈£î øÏ‘·÷Ôs¡T bÕ\≈£î&Ó’q eT\¢ düs¡®q‘√ $yêVü≤+ »]–+~. ÄyÓT øÏ‘·÷Ôs¡T sê»´ sêDÏ nsTT´+~. ÄyÓT eT\¢ düs¡®q≈£î ¬s+&Ée uÛ≤s¡´. yê] ≈£îe÷s¡T&ÉT nHês√>∑´+‘√ eTs¡DÏ+#ê&ÉT. n|ü⁄Œ&ÉT #ÓqïeTà •e*+>∑s¡TÁ<ä|üŒ nH˚ u≤\Tì <ä‘·Ô‘· rdüTø=ì yês¡düTì>± Á|üø£{Ï+∫+~. øÏ‘·÷Ôs¡T sê»´ #·]Á‘· 1586˝À ÁbÕs¡+uÛÑeTsTT+~. eT˝…Hê&ÉT≈£î #Ó+~q eT\¢ düs¡®q nqï<äeTTà\T ;C≤|ü⁄s¡ bÕ\≈£î&ÉT Ä~˝ŸcÕ ôd’q´+˝À |üì#˚ùdyês¡T. yê]

Ms¡eì‘· øÏ‘·÷Ôs¡T #ÓqïeTà

Ms¡‘ê«ìøÏ yÓT∫Ã yê]øÏ X¯+X‚s¡ »+>¥ ãVüQ<ä÷s¡T nH˚ _s¡T<äT, VüQ_¢ ÁbÕ+‘·+˝À bÕ\Hê ~Ûø±s¡+ Ç#êÃ&ÉT. ;C≤|üPs¡T sê»´+ |ü‘·qyÓTÆq ‘·s¡Tyê‘· M] e+o≈£î\T øÏ‘·÷Ôs¡T <˚X¯bÕ\qqT dü«j·T+>± #˚düTø=H˚ yês¡T. Á_{°wüß ádtº Ç+&çj·÷ yês¡T bÕ\Hê |ü>±Z\T #˚|üfÒº düeTj·÷ìøÏ <äøÏåD uÛ≤s¡‘·+ ˝À ‘·eT ndæÔ‘ê«ìï ì\T|ü⁄ø√e&ÜìøÏ <˚XÊsTT\T bÕ≥T |ü&ÉT‘·THêï&ÉT. n≥T ôV’≤<äsêu≤<é ìC≤+ Ç≥T yÓTÆdü÷s¡T n© q&ÉTeT b˛s¡T dü\TŒ#·Tqï s√E. n©‘√ »]–q j·TT<ä∆+˝À eT\¢ düs¡®q ã+~ nsTT´, n|üŒ{Ï Á_{°wüß ádüTº Ç+&çj·÷≈£î #Ó+~q yÓ˝…¢d”¢‘√ ˇ|üŒ+<ä+ #˚düTø=Hêï&ÉT. 1,75,000 s¡÷bÕj·T*∫Ã ˇ|üŒ+<ä+ #˚düTø=HÓqT. ø±ì $XÊ«dü |òü÷‘·Tø£eTTq≈£î ˇ&ç>∑{Ïº, eT\¢ düs¡®qqT 3 dü+e‘·‡s¡eTT\T |üPD…˝À ã+B>± ñ+#ÓqT. Áø°.X¯.1817˝À eTs¡DÏ+#ê&ÉT. #ÓqïeTà, eT\¢düs¡®q\ <ä‘·Ô|ü⁄Á‘·T&ÉT •e*+>∑ düs¡®q {Ï|ü⁄ŒdüT˝≤¢qT qT+&ç s¡ø£åD¬ø’ Á_{°wüß Ç+&çj·÷‘√ ˇ|üŒ+<ä+ #˚düTø=Hêï&ÉT. dü+e‘·‡sêìøÏ 1,70,000 s¡÷bÕj·T\ ø£|üŒ+ #Ó*¢+#·Tq≥T¢ ˇ|üŒ+<ä+‘√ M] ˇ|üŒ+<ä+ 1824 es¡≈£î ø=q kÕ–+~. 1824˝À •e*+>∑ s¡TÁ<ädüs¡® yês¡düT&ÉT ˝Ò≈£î+&Ü eTs¡DÏ+#ê&ÉT. n‘·ì eTs¡D düj·Tj·÷ ìøÏ n‘·ì uÛ≤s¡´ Ms¡eTà ej·TdüT‡ 11 dü+.\T. eTs¡D≤ìøÏ eTT+<˚ e÷düÔeTs¡&ç >ö&É ≈£îe÷s¡T&ÉT •e*+>∑|üŒqT <ä‘·Ô‘· rdüdæø=q&É+ »]–+~. Bìì n<äqT>± rdæø=ì n|üŒ{Ï <Ûës¡yê&É ø£˝…ø£ºs¡T á <ä‘·Ô‘·qT ìsêø£]+∫, 1824 øÏ‘·÷Ôs¡T e∫Ã, eT\¢|üŒ XË{Ïº, Vü≤y˚] yÓ+ø£≥sêe⁄\qT n~Ûø±s¡T \T>± ìj·T$T+#ê&ÉT. <Ûäqø√X¯eTT≈£î ‘êfi¯eTT y˚kÕ&ÉT. Bìì #ÓqïeTà m~]düTÔ+~. á $wüj·TyÓTÆ #ÓqïeTà n~Ûø±s¡T\≈£î $qï$+∫+~. •e>∑+>∑|üŒ yês¡dü‘ê«ìï n+^ø£]+∫ bÕ\Hê~Ûø±s¡ $T|æŒ+#·eTì ø√]+~. j·TT<ä∆+: <Ûës¡yê&É ø£˝…ø£ºs¡T ô|’q´ düy˚T‘·+>± 1824 nø√ºãs¡T 21q øÏ‘·÷Ôs¡T e∫Ã j·TT<ä∆eTT Á|üø£{Ï+∫, |òæs¡+>∑T\qT ù|\TÃ≥≈£î dæ<ä∆eTe«>±, ø√≥ eTTK<ë«s¡+ ‘Ós¡T#·Tø=ì ãj·T{ÏøÏ e∫Ãq #ÓqïeTà ôd’q´+ ˇ≈£îÿeTà&ç>± Á_{≤wüß ôd’q´+ô|’ b˛sê&Ü&ÉT. #ÓqïeTà ôd’Hê´~Û|ü‹ >∑Ts¡T dæ<ä∆|üŒ X¯Á‘·Tôd’q´+ô|’ }|æ] <ë&ç#˚dæ+~. #ÓqïeTà n+>∑s¡ø£å≈£îì ‘·TbÕøÏ >∑T+&ÉT≈£î ø£˝…ø£ºs¡T eTs¡DÏ+#·>±, dæºyÓq‡Hé eT]j·TT Ä*j·T{Ÿ nH˚ Á_{°wüßyêfi¯ó¢ ã+B\T>± ∫ø±ÿs¡T. <˚X¯Á<√Vü‰ìøÏ ˇ&çø£{Ïº, Á_{°wüß yê]øÏ düVü≤ø£]+∫q ø£q÷ïs¡T Ms¡|üŒ eT]j·TT düsê›sY eT\¢|üŒ øÏ‘·÷Ôs¡T ôd’q´+ #˚‹˝À ÁbÕD≤\T b˛>=≥Tºø=Hêïs¡T.

Á_{°wüßyês¡T ≈£î{Ï\ ˙‹‘√ ˇ|üŒ+<ëìøÏ e∫Ãq≥T¢ q{Ï+∫, ã+B˝…’q ‘·eT Ç<ä›s¡T Á_{°wüß n~Ûø±s¡T\qT 1824 &çôd+ãs¡T 2q $&ç|æ+#·T ø=Hêïs¡T. nsTT‘˚ e÷≥ ‘·|æŒ, Á_{°wüß yês¡T eT∞fl &çôd+ãs¡T 3q nbÕs¡ôd’q´+‘√ øÏ‘·÷Ôs¡T MT<ä <ë&ç #˚XÊs¡T. |òæs¡+>∑T\‘√ ø√≥ >√&É\qT ã<ä›\T ø={Ïº ˝ÀìøÏ Á|üy˚•+#ês¡T. øÏ‘·÷Ôs¡T ôd’q´+ Ms√∫‘·+>± b˛sê&çHê ∫es¡≈£î ˝§+–b˛ø£ ‘·|üŒ ˝Ò<äT. ∫es¡≈£î #ÓqïeTà, ‘·q ø√&É˝…’q Ms¡eTà C≤qøÏ u≤sTT\‘√ bÕ≥T Á_{°wüßyê]øÏ ã+B>± ∫øÏÿ+~. M]ì ã+B\T>± u…’\Vü≤§+>∑\≈£î rdüT¬øfi≤¢s¡T. #ÓqïeTà 4 dü+e‘·‡sê\T u…’\Vü≤§+>∑\˝À U…’B>± ñ+&ç 1829 |òæÁãe] 2q dü«s¡ZdüTúsê\sTT+~. ø±>± sêDÏ øÏ‘·÷Ôs¡T #ÓqïeTà $Á>∑Vü≤+ bÕs¡¢yÓT+≥T ÁbÕ+>∑DeTT˝À 2007 ôdô|º+ãs¡T1q n|üŒ{Ï sêh|ü‹ Á|ü‹uÛ≤ bÕ{Ï˝Ÿ#˚ Ä$wüÿ]+|ü ã&ç+~. øÏ‘·÷Ôs¡T sêDÏ #ÓqïeTà $Á>∑Vü‰\T u…+>∑fi¯Ss¡T eT]j·TT øÏ‘·÷Ôs¡T q>∑sê˝À¢ Á|ü‹wæ˜+#ês¡T. sêDÏ øÏ‘·÷Ôs¡T #ÓqïeTà düe÷~Ûì u…’\Vü≤§+>∑\˝À ì]à+#ês¡T. ø£qï&É˝À _.sêeT ø£èwüíj·T´ |ü+‘·T\T <äs¡Ùø£‘·«+˝À 1962˝À øÏ‘·÷Ôs¡T #ÓqïeTà ù|s¡T‘√ dæìe÷ e∫Ã+~. øÏ‘·÷Ôs¡T #ÓqïeTà MT<ä ˇø£ rs¡ s¡ø£åD HÍø£ 1983˝À uÛ≤s¡rj·T HÍø±<äfi¯+˝À Á|üy˚X¯ô|≥ºã&ç+~. øÏ‘·÷Ôs¡T #ÓqïeTà ù|s¡TMT<ä C≤q|ü<ä Ø‹˝À ã\¢&É, ˝≤eDÏ eT]j·TT π>j·÷\T »qÁbÕ#·Ts¡´+˝À e⁄HêïsTT.

‘·$Tfi¯Hê&ÉT n<äT“¤‘·+.. »\ø£+πsƒX¯«sê\j·T+ n<äT“¤‘·+.. »\ø£+πsƒX¯«sê\j·T+ n<äT“¤‘·+.. »\ø£+πsƒX¯«sê\j·T+ n<äT“¤‘·+.. »\ø£+πsƒX¯«sê\j·T+ n<äT“¤‘·+.. »\ø£+πsƒX¯«sê\j·T+ n<äT“¤‘·+.. »\ø£+πsƒX¯«sê\j·T+ ø=\ø£\÷] s¡y˚Twt Hêj·TT&ÉT Vü≤+|æ˝Àì $sƒ¡˝≤\j·T+˝À ø£fi≤´D eT+&É|ü+, eT<ÛäT¬s’˝Àì y˚sTT düú+u≤\ eT+&É|ü+, ‹s¡Tq˝Ò«*˝Àì eT+&É|ü+, ø√j·T+ã‘·÷Ôs¡T <ä>∑Zs¡ e⁄qï ù|s¡÷s¡T eT+&É|ü+, sêj·T y˚\÷s¡T ˝Àì »\ø£+πsƒX¯«sê\ j·T+˝Àì ø£fi≤´D eT+&É|ü+... Ç$ <äøÏåD uÛ≤s¡‘· <˚X¯+˝ÀH˚ n‘·´+‘· n+<äyÓTÆq eT+&ÉbÕ\T. M{Ï˝À »\ø£+πsƒX¯«sê \j·T+˝Àì ø£fi≤´D eT+&É|ü+ ∫qï<Ó’Hê •\Œø£fi≤ øöX¯\+ Ø‘ê´ #ê\ n<äT“¤‘·yÓTÆq~. Ç~ $»j·Tq>∑s¡ dü<ë•e sêj·T\ ø±\+˝À ø£≥º ã&çq~>± #ê]Á‘·ø£ Ä<Ûësê\THêïsTT. »\ø£+πsƒX¯«sê\j·T+ •\Œø£fi≤ yÓ’∫Á‹ »>∑~«U≤´‹ >±+∫+~. »\ø£+πsƒX¯«sê\j·T+ <äs¡Ùq+‘√ 108 πøåÁ‘ê\ <äs¡Ùq |òü*‘·+ edüTÔ+<äì uÛÑ≈£îÔ\ qeTàø£+. á πøåÁ‘·+ #√fi¯ó\, Vü≤=j·Tdü\, $»j·Tq>∑s¡ sêE\ ø±\+˝À Á|üdæ~› >±+∫+~. á Ä\j·T sê» >√|ü⁄s¡+ m‘·TÔ 230 n&ÉT>∑T\ ô|’H˚ e⁄+≥T+~. á Ä\j·÷ìøÏ 13 <ë«sê\T, @&ÉT ÁbÕø±sê\T e⁄+&É&É+ $X‚wü+. ø£fi≤´D eT+&É|ü+˝Àì •\Œ ø£fi≤ Ø‘·T\≈£î eTT>∑T›˝…’q Á_{Ïwt yês¡T <ëìì C≤Á>∑‘·Ô>± $&ÉBdæ, \+&ÉHé˝À |ü⁄q' Á|ü‹wæº+#ê\ì u≤$+#ês¡T. nsTT‘˚ \+&ÉHé qT+∫ eTÁ<ëdüT ≈£î ãj·T\T<˚]q ô|<ä› HÍø£ e÷s¡ZeT<Ûä´+˝À eTTì–b˛&É+‘√ Á_{°wt bÕ\≈£î\ <äTsêX¯ HÓs¡y˚s¡˝Ò<äT.

sêj·T y˚\÷s¡T ø√≥˝À e⁄qï »\ø£+πsƒX¯« sê\j·T+ n‹ |ü⁄sê‘·qyÓTÆq~ eT]j·TT n+<äyÓTÆq~. n+‘·ø£qï eTTK´+>± #Ó|ü⁄Œø√<ä>∑Z~ Ä\j·T Äes¡D+˝À e⁄qï ø£fi≤´D eT+&É|ü+. #·÷|üs¡T\qT eT+Á‘· eTT>∑T∆\qT #˚j·T>∑\ $»j·T q>∑s¡ •\Œø£fi¯˝À e⁄+~. <äøÏåD uÛ≤s¡‘· <˚X¯+˝À $»j·Tq>∑s¡ •\Œø£fi¯ ˝Òì Ä\j·T+ ˝Ò<äT. |òü˝≤q >∑T&çì mes¡T ø£{Ïº+#ês¡q >±HÓ yÓ+≥H˚ e#˚Ã düe÷<Ûëq+ lø£èwüí <˚esêj·T\T nì. $»j·Tq>∑s¡ Ä\j·÷\˝Àì ø£fi≤´D eT+≥bÕ\˝Àì •\Œ ø£fi¯ n<äT“¤‘·+>± e⁄+≥T+~. »\ø£+πsƒX¯«s¡ Á|ü<Ûëq Ä\j·T+ y˚\÷s¡T ø√≥ ˝ÀH˚ e⁄qï+<äTq, ø±\ >∑eTq+˝À ø√≥‘√ bÕ≥T Ä\j·T+ ≈£L&É Á_{Ïwt yê] nBÛq+˝ÀøÏ e∫Ã+~. ø£fi≤´D eT+&É|ü+˝Àì •\Œ ø£fi≤ Ø‘·T\≈£î eTT>∑T›˝…’q Á_{Ïwt yês¡T <ëìì C≤Á>∑‘·Ô>± $&ÉBdæ, düeTTÁ<ë\T <ë{Ï+∫ \+&ÉHé˝À ‹]– |ü⁄q' Á|ü‹wæº+#ê\ì uÛ≤$+#ês¡T. <ëìøÏ ‘·–q @sêŒ≥¢˙ï #˚düTø=Hêïs¡T. Bì ø=s¡≈£î \+&ÉHé qT+&ç ˇø£ HÍø£ ≈£î&Ü ãj·T\T <˚]+~. ø±ì, Ä HÍø£ e÷s¡Z eT<Ûä´˝À eTTì–b˛sTT+~. Ä dü+<Ûäs¡“¤+˝ÀH˚ »]–q nH˚ø£ sê»ø°j·T ø±s¡D≤\ e\¢ ø£fi≤´D eT+&ÉbÕìï ‘·s¡*+#˚ ø±s¡´Áø£eT+ eT÷\q |ü&ç+~. »\ø£+πsƒX¯«s¡ ø£fi≤ øöX¯˝≤ìï eTq+ H˚&ÉT #·÷&É>∑\T>∑T‘·THêïeTT. ø£fi≤´D eT+&É|ü+ Ä\j·T Á|ü<Ûëq >√|ü⁄sêìøÏ |üø£ÿH˚ e⁄+~. eT+&É|ü+ 3 $uÛ≤>±\T>± e⁄+~. Ç+<äT˝À 46 •\Œø£fi≤ XÀ_Û‘·yÓTÆq düú+u≤\THêïsTT. eTT+<äT uÛ≤>∑+˝À #·T≥Tº Á|üVü≤] >√&É˝Ò<äT. Ç+<äT˝ÀH˚ eT<Ûä´q ô|’ø£|ü⁄Œ≈£î e⁄qï •\Œø£fi¯ ø£&ÉT s¡eTD°j·T+>± e⁄+~. ¬s+&√ uÛ≤>∑+ yÓTT<ä{Ï <ëìø£Hêï eT÷&É&ÉT >∑T\ m‘·TÔq e⁄qï~. @ ø±s¡D+ #˚‘·H√ Bì ˝ÀìøÏ yÓfi¯¢&ÜìøÏ yÓT≥T¢ ì]à+#·˝Ò<äT. Bì ‘·sê«‘· eT÷&√ uÛ≤>∑+ Ç+ø=+#Ó+ m‘·TÔ>± e⁄qï~. á ¬s+&ÉT

uÛ≤>±\≈£î e÷Á‘·+ #·T≥Tº >√&É e⁄qï~. eT<Ûä´˝À ≈£Ls¡à+ (‘êuÒ\T) •\Œ+ #ÓøÏÿ e⁄qï~. Ç~ eT<Ûä´˝À ∫qï y˚~ø£˝≤>∑ ø£qã&ÉT‘·T+~. düú+u≤\ô|’ nwüº~ø±Œ\≈£î\ ∫Á‘ê\T, $Hêj·T≈£î&ÉT, $wüßí, ÁãVü≤à, uÛÑ÷<˚$, l <˚$, düs¡dü«‹, bÕs¡«‹ yÓTT<ä\>∑T <˚e‘ê eT÷s¡TÔ\ ∫Á‘ê\T n‘·´+‘· n+<ä+>± ∫Á‹+∫ e⁄HêïsTT. Ç$>±ø£ Hê≥´ >∑‘ÓÔ\, dü+^‘· ø±s¡T\, •˝≤Œ\T ≈£L&É e⁄HêïsTT. Á|ü‹ düú+ã+ MT<ä •\Œø£fi¯qT $es¡+>± >∑eTìùdÔ nH˚ø£ |ü⁄sêD >±<Ûä\qT düTŒ]+|üCÒkÕÔsTT. Ç+<äT ˝Àì ˇø£ •\Œ+ >∑T]+∫ e÷Á‘·+ Á|ü‘˚´ø£+>± #Ó|ü⁄Œ ø√yê*. n~ ˇø£ m<äT›,ˇø£ @qT>∑T m<äT¬s<äTs¡T>± ì\ã&ç e⁄qï≥Tº+~. ø±ì Ä ¬s+&ç+{ÏøÏ ‘·\ ˇø£ÿfÒ. m<äT› X¯Øsêìï eTTdæ #·÷ùdÔ @qT>∑T ø£ì|ædüTÔ+~. n˝≤¬> @qT>∑T X¯Øsêìï eT÷dæ #·÷ùdÔ m<äT› Äø±s¡+ ø£qã&ÉT‘·T+~. Ç˝≤+{Ï ∫Á‘·+ Vü≤+|æ˝Àì n#·T´‘· sêe÷\j·T+ ˝ÀqT, Vü≤»sê sêe÷\j·T+˝ÀqT, <ädüsê ~ã“ Á|üø£ÿq yÓTÆ<ëq+˝ÀqT e⁄HêïsTT. Ç<=ø£ •\Œ ø£fi≤ yÓ’∫Á‹. »\ø£+πsƒX¯«sê\j·T+, ø√≥‘√ u≤≥T |ü<äVü‰s¡e X¯‘êã›+˝À $»j·Tq>∑s¡ H˚‘· dü<ë•e sêj·T\ ø±\+˝À ø£≥ºã&çq~. $»j·Tq>∑s¡ |ü‘·Hêq+‘·s¡+ á ø√≥, n+<äT˝À uÛ≤>∑yÓTÆq á Ä\j·T+ Äsêÿ&ÉT qyêãT\ bÕ\q˝ÀøÏ yÓ[fl+~. Äsêÿ&ÉT qyêãT\ bÕ\q˝À Ä\j·T+˝Àì <˚e‘ê eT÷s¡TÔ\qT, •e *+>±\T <ä«+dü+ #˚j·T&ÉyÓ÷, ˝Ò<ë ô|ø£*+∫ ø√≥ Ä>∑&ÉÔ˝À |ü&Éy˚j·T&ÉyÓ÷ »]–+~ (?). yê{Ïì n>∑&ÉÔ˝À |ü&Éy˚dæ e⁄+{≤s¡q&ÜìøÏ ì<äs¡Ùq+>± n>∑&ÉÔ˝À <=]øÏq •\ŒK+&Ü˝… Äqyê\T. X¯‘êu≤∆\T >∑&ç∫ q+<äTq Ä $Á>∑Vü‰\T n>∑&ÉÔ˝Àì ãTs¡<ä˝À ≈£Ls¡Tø£b˛sTT e⁄+{≤j·Tì uÛ≤$+#· ã&ÉT‘·Tqï~. Äsêÿ&ÉT qyêãT\ ‘·sê«‘· á ø√≥ Á_{Ïwt yê] eX¯yÓTÆ+~. Á_{Ïwt yês¡T ø√≥qT ôd’ìø£ πø+Á<ä+>± e÷sêÃs¡T. Ç+<äT˝Àì Ä\j·T düeTT<ëj·÷ìï, yê] eT+<äT >∑T+&ÉT kÕe÷Á–øÏ >√<ëeTT>± yê&ÉT≈£îHêïs¡T. Á_{Ïwt yê] ø±\+˝ÀH˚ n|üŒ{Ï πø+Á<ä Á|üuÛÑT‘·«+ 1921 ˝À sêj·T yÓ\÷¢s¡T ø√≥qT, n+<äT˝ÀH˚ e⁄qï eTd”<äTqT, »\ø£+πsƒX¯« sê\j·÷ìï C≤rj·T dü+|ü<ä>± >∑T]Ô+∫, |ü⁄sêedüTÔ XÊK≈£î n|üŒ–+∫+~. Ä $<Ûä+>± »\ø£+πsƒX¯« sê\j·T+ ø=ìï dü+ bÕ≥T ì‘·´ <Ûä÷|ü B|ü HÓ’y˚<ë´\≈£î H√#·Tø√ø£ bısTT+~. ∫es¡≈£î 1981 e÷]Ã 16q •e*+>±ìï |ü⁄q'Á|ü‹wæ˜+#ês¡T.

Ä‘·sê«‘· eT‘ê#ês¡T´\ eT<ä›‘·T‘√ Ä\j·T ÁbÕ+>∑D+˝Àì nìï >∑Tfi¯fl˝À $Á>∑Vü‰\qT Á|ü‹wæ˜+ #ês¡T. Ä $<Ûä+>± y˚\÷s¡T |ü⁄s¡ Á|ü»\T ‘·eT ñ<ä´e÷\ |òü*‘·+>± <äXÊu≤›\ ‘·s¡ã&ç eT÷dæ e⁄qï #ê]Á‹ø£ »\ø£+πsƒX¯«sê\j·÷ìï uÛÑ≈£îÔ\≈£î Á|ü»\≈£î n+<äTu≤≥T˝ÀøÏ ‘Ó#êÃs¡T. mH√ï #ê]Á‹ø£ dü+|òüT≥q\≈£î »\ø£+πsƒX¯«sê\ j·T+ Á|ü‘·´ø£åkÕøÏå>± ì*∫+~. y˚\÷s¡T ø√≥ #·]Á‘·˝À ˇø£ uÛ≤>∑eTsTT+~.

` dü‘·´Hêsêj·TD Hê<Ó+&É¢

‹s¡TeT\˝À Áoy˚+ø£fÒX¯«s¡kÕ«$T Ä\j·TyÓTÆq Äq+<äì\j·T+ MT<ä ñ‘·Ôs¡ ~X¯>± ô|’q ñ+&˚ y˚+ø£fÒX¯«s¡ kÕ«$T $Á>∑Vü≤+, $e÷q y˚+ø£fÒX¯«s¡ kÕ«$T $Á>∑Vü≤+. $»j·Tq>∑s¡ #·Áø£e]Ô>± qs¡dæ+Vü≤sêj·T\T ñqï ø±\+˝À yÓ’U≤qdü bÕs¡+|üs¡´ ns¡Ã≈£î&ç kÕúq+ U≤∞ ø±e&É+‘√ Ä|ü<ä∆s¡à+>±, Áoyê] ns¡Ãø£‘ê«ìï eT<Ûä« kÕ<ÛäTe⁄, >∑Ts¡Te⁄ yê´düsêj·T\T |üHÓï+&˚fi¯fl bÕ≥T ìs¡«Væ≤+#ê&ÉT. Ä ø±\+˝ÀH˚ yê´düsêj·T\T Äq+<ä ì\j·T+ $e÷q+ô|’ ñqï ÁoìyêdüTì $Á>∑Vü‰ìøÏ ÁbÕDÁ|ü‹wü˜#˚dæ, $e÷q y˚+ø£fÒX¯«s¡T&ç >± Á|ü#êsêìøÏ rdüT≈£îe#êÃ&ÉT. <äs¡Ùq+ ø±≈£î+&Ü yÓ[flb˛yê*‡ e∫Ãqyês¡T Ä s√E˝À¢ $e÷q y˚+ø£fÒX¯«s¡T&çì <ä]Ù+∫ ‹]–yÓfi‚flyês¡T.

y˚+ø£fÒX¯«s¡kÕ«$Tì <ä]Ù+#·T≈£îqï uÛÑ≈£îÔ\T Á|ü<äøÏåD+>± yÓfi¯SÔ $e÷q y˚+ø£fÒX¯«s¡T&çì <ä]Ù+#·Tø√e&É+ ÄqyêsTTr. 1982˝À Äq+<ä ì\j·T $e÷q+ ã+>±s¡T |üP‘· |üPdüTÔqï|ü⁄Œ&ÉT $e÷q y˚+ø£fÒX¯«s¡TDÏí >∑Ts¡TÔ|ü≥º&ÜìøÏ yÓ+&ç eTø£s¡‘√s¡D+ ô|{Ïº+∫, u≤D+ >∑Ts¡TÔ‘√ dü÷∫+ #ês¡T. $e÷q y˚+ø£fÒX¯«s¡T&ç m<äTfÒ ì‘·´+ y˚<äbÕsêj·TD #˚j·T&É+, kÕ«$Tì <ä]Ù+#·Tø√e &ÜìøÏ ø±˙, Ä\j·T+ yês¡T ìj·T$T+#·&É+ e\¢ ø±˙ e∫Ãq eT<Ûä«|ü+&ç‘·T\T $e÷q y˚+ø£fÒX¯« s¡T&ç m<äTfÒ ≈£Ls=Ãì bÕsêj·TD\T #˚j·T&É+ dü+Á|ü<ëj·T+. nsTT‘˚ ‹s¡TeT\˝À @ø£eT÷]Ô Äsê<Ûäq $<Ûëq+ ñ+&É&É+‘√ á $Á>∑Vü‰ìøÏ Ç‘·s¡ <˚e‘êeT÷s¡TÔ\≈£î ˝≤>±H˚ Áoy˚+ø£fÒX¯«s¡kÕ«$T eT÷\$sê≥Tº≈£î ìy˚~+∫q Á|ükÕ<ëH˚ï ‹]–ìy˚~dü÷Ô+{≤s¡T.

‹s¡TeT\ Ä\j·T+˝À kÕfi¯óe qs¡dæ+Vü≤ sêj·T\ ø±\+˝À Áos¡bÕŒj·T˙ nqï e+X¯bÕs¡+ |üs¡´ yÓ’U≤qdü ns¡Ã≈£î&ÉT y˚+ø£fÒX¯«s¡kÕ«$T ÄuÛÑs¡D≤\T <=+>∑‘·q+ #˚XÊ&ÉT. n+<äTe\¢ qs¡dæ+Vü≤sêj·T\T n‘·ìøÏ •ø£å $~Û+#ê&ÉT. n‘·ì ÄdæÔ »|ü⁄Ô #˚düT≈£îì, eTs¡D•ø£å $~Û+#ê&Éì ø=+<äs¡T, <˚X¯ãVæ≤cÕÿs¡+ #˚XÊ&Éì eT]ø=+<äs¡T #·]Á‘·ø±s¡T\T n_ÛÁbÕj·T|ü&ÉT‘·THêïs¡T. nsTT‘˚ Ä\j·T ns¡Ã≈£îì>± e+X¯bÕs¡+|üs¡´ yÓ’U≤qdü ns¡Ã≈£î&çì |ü<ä$ qT+∫ ‘=\–+#·&É+‘√ n‘·ì kÕúq+˝À n‘·ì ≈£îe÷s¡T&ÉT u≤>± ∫qïyê&ÉT ø±e&É+‘√ yê´düsêj·T eTsƒ¡kÕú|ü≈£î&Ó’q eT<Ûä« kÕ<ÛäTe⁄ yê´düsêj·T\T |üHÓï+&˚fi¯fl bÕ≥T ‹s¡TeT\ Ä\j·T Á|ü<ÛëHês¡Ã≈£îì>± u≤<Ûä´‘· HÓs¡y˚sêÃ&ÉT. nsTT‘˚ ‹s¡TeT\ y˚+ø£fÒX¯«s¡Tì q>∑\T <Ûä]+∫q 12eT+~ ns¡Ã≈£î\qT sêE •s¡#˚Ã¤<ä+ #˚XÊ&É˙, Ä ø±s¡D+>± ÁãVü≤àVü≤‘ê´ <√cÕìï ìyê]+#·T≈£î H˚+<äT≈£î, yê´düsêj·T\T 12 dü+e‘·‡sê\ bÕ≥T ‹s¡TeT\ Áoyê] Á|ü<ÛëHê\ j·÷ìï eT÷sTT+∫ ˝À|ü˝Ò ñ+&ç |üP»\T #˚XÊ&É˙, Ä dü+<äs¡“¤+>± uÛÑ≈£îÔ\T Çã“+~|ü&É ≈£î+&Ü yê]øÏ <äs¡Ùq+ nj˚T´+<äT≈£î $e÷q y˚+ø£fÒX¯«s¡kÕ«$Tì Á|ü‹wæ˜+ #ê&É˙ ø£<∏ä ˇø£{Ï Á|ü#ês¡+˝À ñ+~. ◊‘˚ Ç˝≤ Ä\j·÷ìï eT÷XÊs¡˙, 12 eT+~ ns¡Ã≈£î\T eTs¡DÏ+#ês¡˙ #Óù|Œ+<äT≈£î Ä<Ûësê\T ˝Òe⁄. 1982˝À eTVü‰dü+Áb˛ø£åD‘√ Äq+<äì\j·T $e÷HêìøÏ ã+>±s¡T |üP‘· eT∞fl |üPùd |üì »]–+~. uÛÑ≈£îÔ\≈£î $e÷q y˚+ø£fÒX¯«s¡T&ÉT düT\ uÛÑ+>± ø£ì|æ+#·&ÜìøÏ M\T>± Ä $Á>∑Vü≤+ MT<ä yÓ+&ç eTø£s¡‘√s¡D≤ìï ô|{Ïº+∫, ÁbÕø±s¡+ MT<ä u≤D+ >∑Ts¡TÔ‘√ $e÷q y˚+ø£fÒX¯«s¡T&çì dü÷∫ dü÷Ô+&˚˝≤ n|üŒ{Ï ‹s¡TeT\ ‹s¡T|ü‹ <˚ekÕúq+ ø±s¡´ìs¡«Vü≤D≤~Ûø±] |æ.$.ÄsY.¬ø. Á|ükÕ<é @sêŒ≥T#˚XÊ&ÉT.

ÁbÕ<Ûëq´‘·: Áoyê] eT÷\$sê≥TºqT <äs¡Ùq+ #˚düT≈£îì Á|ü<äøÏåD+>± Ä\j·T+ #·T≥÷º ‹]–e#˚Ã <ë]˝À, uÛÑ≈£îÔ\T VüQ+&û e<ä›≈£î yÓfi‚fl eTT+<äT, $e÷q y˚+ø£fÒX¯«s¡kÕ«$Tì ñ‘·Ôs¡ uÛ≤>∑+˝À yÓT≥T¢, >∑≥Tº møÏÿ eTØ <äs¡Ùq+ #˚düT≈£î+≥÷+{≤s¡T. |üPs¡«+ @ ø±s¡D+‘√HÓ’Hê ‹s¡TeT\ e∫ÃHê y˚+ø£fÒX¯«s¡kÕ«$T <äs¡Ùq+ <=s¡ø£ø£ yÓqT‹s¡>±*‡ eùdÔ, $e÷q y˚+ø£fÒX¯«s¡ kÕ«$Tì <ä]Ù+#·T≈£îì y˚+ø£fÒX¯«s¡kÕ«$T <äs¡Ùq+ nsTTqfÒº uÛ≤$+#˚yês¡T ùde\T: Áoy˚+ø£fÒX¯«s¡kÕ«$T <˚yê\ j·T+˝À ì‘·´+ »]π> y˚<äbÕsêj·TD $wü j·T+˝À $e÷q y˚+ø£fÒ X¯«s¡kÕ«$TøÏ ÁbÕ<Ûëq´‘· ñ+~. <˚yê\ j·T+˝À »]π> y˚<ä bÕsêj·TD yê´dü sêj·T\ ø±\+ qT+∫ Á|üdüTÔ‘· ø±\+ es¡≈£L ì‘·´+ $e÷q y˚+ø£fÒX¯«s¡Tì m<äTfÒ #˚j·T&É+ dü+Á|ü<ëj·T+. eT<Ûä«|ü+&ç‘·T\T kÕ«$Tyê] <äs¡ÙHêìøÏ e∫Ãq|ü⁄Œ &ÉT ø±˙, Á|ü‘˚´øÏ+∫ ‹‹<˚ @sêŒ≥T #˚dæq|ü⁄Œ&ÉT ø±˙ $e÷q y˚+ø£fÒX¯«s¡Tì eTT+<äT ≈£Ls¡TÃì y˚+ø£{≤#·\ e÷Vü‰‘·à´+, Áoìyêdü ø£fi≤´D+ e+{Ï$ bÕsêj·TD #˚j·T&É+, düs¡«eT÷\ Á>∑+<∏ä bÕsêj·TD #˚j·T&É+ Ä#ês¡+>± ek˛Ô+~. ì‘·´+ y˚+ø£fÒX¯«s¡kÕ«$T Ä\j·T+˝Àì eT÷\ $sê≥Tº (Á<ÛäTeuÒs¡+)≈£î ìy˚~+∫q HÓ’y˚<ë´H˚ï ‹]– $e÷q y˚+ø£fÒX¯«s¡kÕ«$TøÏ ìy˚~kÕÔs¡T. $e÷q y˚+ø£fÒX¯«s¡T&ç $Á>∑Vü‰ìøÏ ÁbÕDÁ|ü‹cÕ˜|üq »]–Hê ≈£L&Ü, ‹s¡TeT\˝À @ø£eT÷]Ô Äsê<ÛäH˚ neT\T˝À ñ+&É&É+ e\¢ Ä\j·T+˝Àì eT÷\ $sê≥Tº≈£î, πøåÁ‘·+˝À ìedæ+#˚+<äT≈£î y˚+ø£fÒX¯«s¡T &çøÏ nqTeT‹ì#êÃ&Éì |ü⁄sêD>±<∏ä\T.

|ü˝≤ï{Ï Ms¡T&ÉT ª|ü⁄\¢]μ dü‘ê´Á>±Væ≤.. ø£HÓï>∑+{Ï Vü≤qTeT+‘·T uÛÑ≥ºs¡TXË{Ïº |ü<ëàsêe⁄

ø£HÓï>∑+{Ï Vü≤qTeT+‘·T (1870 - 1922) Á|üeTTK kÕ«‘·+Á‘·´ düeTs¡jÓ÷<ÛäT&ÉT. n&É$ |ü⁄\¢] XÊdüHêìï ~Ûø£ÿ]+∫ neTs¡T&Ó’q Ms¡T&ÉT. ø£HÓï>∑+{Ï Vü≤qTeT+‘·T >∑T+≥÷s¡T õ˝≤¢ |ü˝≤ï&ÉT ÁbÕ+‘·eTT˝Àì <äT]Z eT+&É\+ $T+#ê\bÕ&ÉT˝À e´ekÕj·T ≈£î≥T+ã+˝À yÓ+ø£≥j·T´, n#·ÃeTà <ä+|ü‘·T\≈£î ¬s+&√ dü+‘êq+>± |ü⁄{≤º&ÉT. |ü⁄\¢] (Á_{°wt yêfi¯ófl $~Û+∫q n&É$ |üqTï) ø£fÒº+<äT≈£î ìsêø£]+∫, |ü\Hê{Ï Á|ü»\T ø£HÓï>∑+{Ï Vü≤qTeT+‘·T Hêj·Tø£‘ê«q Á_{Ïwüß Á|üuÛÑT‘ê«ìï m~]+#ês¡T. n<˚ |ü⁄\¢] dü‘ê´Á>∑Vü≤+>± Á|üdæ~∆ #Ó+~+~. Á_{°wüßyês¡T n|üŒ{Ï >∑T+≥÷s¡T õ˝≤¢ ø£˝…ø£º sY s¡÷<∏äs¡Œ¤ sY¶ Hêj·Tø£‘·«+˝À Ä dü‘ê´Á>∑Vü‰ìï Á≈£Ls¡+>± nD∫y˚ XÊs¡T. ∫e]øÏ ø£HÓï>∑+{Ï Vü≤qTeT+‘·T Ms¡eTs¡D+‘√ Ä dü‘ê´Á>∑Vü≤+ eTT–dæ+~. ø£HÓï>∑+{Ï Vü≤qTeT+‘·T C≤‹ »qT\ $eTTøÏÔ ø√dü+ ‘·q HÓ‘·TÔ{Ïì ‘·*¢ uÛ≤s¡‹ bÕ<ë\≈£î |üPdæq <˚X¯uÛÑ≈£îÔ&ÉT, ‘ê´>∑<ÛäqT&ÉT. s¡$ ndüÔ$T+#·ì Á_{Ïwt kÕÁe÷»´+ ô|’ |æ&çøÏ* _–+∫q ‘=*‘·s¡+ $|ü¢e Ms¡ùdHêì ø£HÓï>∑+{Ï Vü≤qTeT+‘·T. ‘·q <˚X¯ Á|ü»\≈£î ùd«#·Ã¤ kÕ«‘·+Á‘ê´\T kÕ~Û+#·&É+ ø√dü+ eT‘·T´e⁄≈£î πøe\+ yÓ+Á≥Tø£ yêdæ˝À dü+#·]+∫q kÕVü≤dæ. nVæ≤+kÕ e÷sêZq kÕ«‘·+Á‘·´+ ø√dü+ b˛sê&çq <˚X¯uÛÑ≈£îÔ&ÉT. ø£HÓï>∑+{Ï Vü≤qTeT+‘·T >±+<Û˚j·Tyê~.

ñ<äé÷\T: |ü˝≤ï&ÉT d”eT n&Ée⁄˝À¢ |ü⁄\¢\T @s¡Tø√e&É+ô|’, |üX¯óe⁄\qT y˚T|ü&É+ ô|’ Á_{Ïwt bÕ\≈£î\T Ä+ø£å\T $~Û+#ês¡T. |üX¯óe⁄≈£î ¬s+&ÉT s¡÷bÕj·T\T •düTÔ>± |ü⁄\¢] ø£{≤º\ì Ä<˚•+#ês¡T. eTVü‰‘êà >±+BÛ ÁbÕs¡+_Û+∫q düVü‰j·T ìsêø£s¡D√<äé÷ìøÏ ñ‘˚Ôõ‘·T&Ó’q ø£HÓï>∑+{Ï Vü≤qTeT+‘·T |ü⁄\¢] Ä+ø£å\qT rÁe+>± e´‹πsøÏ+#ê&ÉT. n‘·´+‘· X¯øÏÔe+‘·yÓTÆq Á_{Ïwt bÕ\Hê eédüúô|’ ‘·q ~Ûø±ÿs¡ dü«s¡+ $ì|æ+#ê&ÉT. ªª qTe⁄«.. $‘·TÔ Hê{≤yê? Hês¡T b˛XÊyê? ˙s¡T ô|{≤ºyê? e÷ >∑&É¶ô|’ ˙ ô|‘·Ôq+..?μμ nH˚ |æ&ÉT>∑T˝≤¢+{Ï Á|üX¯ï\‘√ ø£HÓï>∑+{Ï >∑]®+#ê&ÉT. Á_{Ïwt ìs¡+≈£îX¯ bÕ\q˝À uÛ≤s¡rj·TT\T nqTuÛÑ$düTÔqï nedüú\qT, nee÷Hê\qT #·÷dæ s¡–*b˛sTTq ø£HÓï>∑+{Ï Vü≤qTeT+‘·T b˛s¡Tu≤≥ |ü{≤º&ÉT. nH˚ø£ eT+~ j·TTe≈£î\qT ø£\T|ü⁄ø=ì ˇø£ <ä+&ÉT>± ø£~˝≤&ÉT. ‘Ó\¢yê]ô|’ <ä+&Éj·÷Á‘· #˚kÕ&ÉT. ñ&ÉT≈£î s¡ø£Ô+ ø£*–q j·TTe≈£î\T Äj·Tq yÓ+≥ q&ç#ês¡T. ô|<ä›‘·s¡+ ì+&ÉT eTqdüT‘√ ø£HÓï>∑+{Ï Hêj·Tø£‘ê«ìï n+^ø£]+#ês¡T. Äos¡«~+#ês¡T. eTVæ≤fi¯\T, e<äT›\T eT<ä›‘·T Ç#êÃs¡T. |ü\Hê&ÉT d”eT˝À ø£HÓï>∑+{Ï Á|ü‘ê|ü+ ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆ+~. Á_{Ïwt Á|üuÛÑT‘ê«ìï >∑&É>∑&É ˝≤&ç+#ê&ÉT. ‘Ó\¢ yê] ôd’q´+ ‘Ó\¢ yÓTTK+ y˚dæ+~. yê] ≈£îj·TT≈£îÔ\T ø£HÓï>∑+{Ï kÕVü≤dü+ eTT+<äT ì\e˝Ò<äT. nsTT‘˚... Á_{Ïwt »qs¡˝Ÿ s¡÷<∏äsY |òüsY¶ Ä<˚XÊ\ y˚Ts¡≈£î õ˝≤¢ ø£˝…ø£ºsY yÓs¡ïsY ø=+‘· eT+~ kÕúìø£ e+#·≈£î\qT #˚s¡BkÕ&ÉT. m|üŒ{Ïø£|ü⁄Œ&ÉT ø£HÓï>∑+{Ï ø£<ä*ø£\T ‘Ó\TdüTø=ì Äj·TqqT eT≥Tº u…{≤º\ì Á|üj·T‘êï\T #˚kÕ&ÉT. ‘·eT Ms¡_&É¶&ÉT ø£HÓï>∑+{Ïì Á|ü»˝Ò ø±bÕ&ÉT ø=Hêïs¡T. <ëì‘√ Á_{Ïwt »qs¡˝Ÿ s¡÷<∏äsY |òüsY¶ ˇø£ ≈£îÁ≥ |üHêï&ÉT. ø£HÓï>∑+{Ïì Á|ü˝ÀuÛ≤\‘√ ˝§+>∑Bj·÷\ì ‘·\b˛kÕ&ÉT. ø£s¡D+ <ë«sê es¡Ôe÷q+ |ü+bÕ&ÉT. <äT]Z |òæs¡ÿ≈£î ø£H˚ï>∑+{Ïì »$T+<ësY>± #˚kÕÔeTHêïs¡T. Çwüº+ e∫Ãq+‘· •düTÔ edü÷\T #˚düTø√e#·Ãì ÄX¯ ô|{≤ºs¡T. ø±˙ ìwüÿfi¯+ø£ <˚X¯uÛÑ≈£îÔ&Ó’q ø£HÓï>∑+{Ï.. ‘êqT ‘√{Ï uÛ≤s¡rj·TT\qT e+∫+∫ HÓ‘·TÔ{Ï ≈£L&ÉT ‹qqì ‘Óπ>dæ #ÓbÕŒ&ÉT. 1922 |òæÁãe] 22 ñ<äj·T+ ø=+<äs¡T n≥M, ¬s$q÷´ XÊK\≈£î #Ó+~q n~Ûø±s¡T\T $T+#ê\ bÕ&ÉT Á>±e÷ìøÏ e∫Ã Vü≤qTeT+‘·TqT ø£*dæ |ü⁄\¢] ø£≥ºø£b˛‘˚ rÁe |ü]D≤e÷\T m<äTs=ÿe\dæ edüTÔ+<äì ôV≤#·Ã]+ #ês¡T. Ä|üŒ{Ïπø >±+BÛJ düVü‰j·T ìsêø£s¡D√ <äé÷ìï $s¡$Tdü÷Ô ìs¡íj·T+ rdüTø=ì e⁄Hêïs¡T ø£qTø£ |ü⁄\¢] #Ó*¢+#·&ÜìøÏ nuÛÑ´+‘·s¡+ ˝Ò<äì ø£HÓï>∑+{Ï #ÓbÕŒs¡T. Á>±eTdüTÔ\+<ä] |ü⁄\¢] ø£≥º&ÜìøÏ ‘êqT dæ<ä›+>± ñHêïqì #Ó|æŒ |ü+bÕs¡T. n<˚ s√E eT<Ûë´Vü≤ï+ eTVü‰•esêÁ‹ dü+<äsê“¤ìï |ü⁄s¡düÿ]+#·Tø=ì eTT≥T≈£Ls¡T *+>∑+ ø√≥j·T´ n<Ûä«s¡´+˝À ø±+Á¬>dt Á|üuÛÑ ø√≥|üŒø=+&É≈£î ãj·T\T<˚]+~. $T+#ê\bÕ&ÉT‘√ düVü‰ #·T≥Tº |üø£ÿ\ Á>±e÷\˝Àì j·TTe≈£î\T, ø±+Á¬>dt ø±s¡´ø£s¡Ô\T, ø£HÓï>∑+{Ï nqT#·s¡T\T, n_Ûe÷qT\T ø±+Á¬>dt Á|üuÛÑ‘√ ø£\dæ yÓfi≤fls¡T. Á>±e÷˝À¢ eTVæ≤fi¯\T, e<äT›\T e÷Á‘·y˚T ñHêïs¡T. n<˚ n<äqT>± uÛ≤$+∫q Á_{Ïwt ùdq\T Á>±e÷ìï ~>∑“¤+<ä+ #˚kÕsTT. |üX¯óe⁄\qT eT+<ä>± #˚dæ ‘√\T≈£î b˛j˚T+<äT≈£î Á|üj·T‹ïdüTÔHêïs¡T. n&ÉT¶e∫Ãq yê]ì ‘·TbÕøÏ eT&ÉeT\‘√ ø={Ïº Væ≤+dæ+#ês¡T. $wüj·T+ ‘Ó\TdüTø=ì n~Ûø±s¡T\‘√ e÷{≤¢&ç |ü⁄\¢] #Ó*¢+∫ sêe&ÜìøÏ ø£HÓï>∑+{Ï Ä ~X¯>± yÓfi≤fl&ÉT. Ä>∑+&ç. me]ì Væ≤+dæ+#·ø£+&ç. |ü⁄\¢] #Ó*¢+#·&ÜìøÏ y˚TeTT dæ<ä›+ nì Äj·Tq ôd’>∑\T #˚düTÔHêïyês¡T \ø£å´ ô|≥º˝Ò<äT. ø£HÓï>∑+{Ï n‘·H˚ nì >∑T+≥qø£ÿ ø£s¡D+ #·T|æ+#·>±H˚

m≥Te+{Ï e÷{≤eT+‹ ˝Ò≈£î+&Ü, eTT+<ädüTÔ ôV≤#·Ã]ø£ ˝Ò≈£î+&Ü ø£HÓï>∑+{Ïì Á_{Ïwt ùdq\T #·T≥Tº eTT{≤ºsTT. •düTÔ ø£≥º&ÜìøÏ y˚TeTT dæ<ä›+ nì #ÓãT‘·THêï $q≈£î+&Ü ø£HÓï>∑+{Ïô|’ ø±\TŒ\T »]bÕs¡T. 26 ‘·÷{≤\T ø£HÓï>∑+{Ï X¯Øs¡+˝ÀøÏ <ä÷düT≈£îb˛j·÷sTT. Äj·Tq ‘√bÕfÒ e⁄qï Ç+{Ï bÕ˝Òs¡T m\¢+|ü*¢ X‚wüj·T´qT ≈£L&Ü bÕX¯$ø£+>± ø±*Ã #·+bÕs¡T. s¡ø£Ô+ eT&ÉT>∑T\˝À |ü&ç ñqï ø£HÓï>∑+{Ï #·T≥÷º e\j·T+˝≤ ùdq\T ì\ã&ç Á>±eTdüTÔ\qT <ä]#˚s¡ìe«˝Ò<äT. ø£HÓï>∑+{Ï Vü‰Vü‰ø±sê\T #˚düTÔHêï ÄdüT|üÁ‹øÏ ‘·s¡*+#· ìe«˝Ò<äT. <ëVü≤+ nì ns¡TdüTÔHêï eT+∫ ˙s¡T Çe«˝Ò<äT. ‘·eT Á|æj·T‘·eT Hêj·T≈£î&çøÏ Á>±eTdüTú\T eT+∫ ˙s¡T Çe«uÀ>± Á_{Ïwt ‘=‘·TÔ\T n&ÉT¶≈£îHêïs¡T. Vü≤qTeT+‘·T uÛ≤s¡´ >∑+>∑eTà ‘Ó∫Ãq ˙{Ïì H˚\ bÕ˝Ò®XÊs¡T. á <ëw”ºø£+ düVæ≤+#·˝Òì Á>±eTdüTú\T ø±s¡+, ã]X¯\T, $\¢+ãT\‘√ ‹s¡>∑ã&Ü¶s¡T. ø±ì düsêÿs¡T ùdq\ ã\+ eTT+<äT ì\e˝Òø£ b˛j·÷s¡T. Ä sêÁ‘·+‘ê Á>±eT+ ô|’ã&ç <√#·T≈£îHêïs¡T. kÕj·T+ø±\+ 6 >∑+≥\≈£î ‘·TbÕøÏ ‘·÷{≤\≈£î >±j·T|ü&çq |ü˝≤ï{Ï dæ+Vü≤+ ø£HÓï>∑+{Ï ns¡úsêÁ‹ es¡≈£î X¯øÏÔ ≈£L&ÉBdüTø=ì e+<˚e÷‘·s¡+ nì ìHê<ë\T #˚dü÷ÔH˚ ñHêï&ÉT. ns¡úsêÁ‹ <ë{≤ø£ |ü˝≤ï{Ï Ms¡_&É¶&ÉT neTs¡T&Éj·÷´&ÉT. |ü˝≤ï{Ï d”eT˝Àì Á|ü‹ ˇø£ÿs¡T ø£HÓï>∑+{Ï eTs¡D≤ìøÏ ø£˙ïs¡T ø±sêÃs¡T. Ä eTsêï&ÉT Vü≤qTeT+‘·T, eTs√ Ç<ä›] uÛÖ‹ø£ ø±j·÷\qT Á_{Ïwt ùdq\T |üP&çÃ ô|{Ïº yÓfi≤flsTT. ø£HÓï>∑+{Ï ø£qãs¡∫q <˚X¯uÛÑøÏÔì $<ë´s¡Tú\≈£î uÀ~Û+#ê*‡ ñ+~. Äj·Tq düe÷~Ûì Ms¡|òü÷{Ÿ >± n_Ûe~∆ |üs¡∫ $X‚wü ÁbÕ#·Ts¡´+ ø£*Œ+#·e\dæ ñ+~. Á|ü‹ @{≤ ø£HÓï>∑+{Ï »j·T+‹, es¡∆+‹ Á|üuÛÑT‘·«+ »]|æ+#ê*. ø£HÓï>∑+{Ï Vü≤qTeT+‘·T Ms¡ eTs¡D+ bı+~+~ 1922 |òæÁãe] 22 ‘˚B Ä~yês¡+.

Äs¡TÁ<ä ^‘·+ ªªø£HÓï>∑+{Ï Vü≤qTeT+‘·T yÓqTï˝Àì u≤≈£î, ø£‹Ô >∑{Ïº kÕ>∑eT+~ ø£&É $»j·T+ es¡≈£î. m\T¬>‘ÓÔqT Ä ø£+sƒ¡+ eTq<˚ sê»´+ ... »|æsTT+#ÓqT Ä e<äq+ e+<˚ e÷‘·s¡+.μμ (s¡#·sTT‘· #·]Á‘·ø±s¡T&ÉT)

>∑+>±|ü⁄s¡+˝À yÓ\dæq πøX¯e⁄&ÉT »&ÉÃs¡¢

>∑+>±|ü⁄s¡+˝À ÁbÕNq •~∏˝≤\j·÷\T, ìsêàD≤\T, XÊdüHê\THêïsTT. Á>±e÷ìøÏ yÓTÆ\T <ä÷s¡+˝À >=\¢‘·Ô >∑Tfi¯óflHêïsTT. Çø£ÿ&É C…’q eT]j·TT XË’e eT‘ê\T $düÔ]+#êsTT. >∑+>±|ü⁄s¡+ düÿ+<Ûä |ü⁄sêD+˝À Á|ükÕÔ$+#·ã&ç+~. >∑+>±|ü⁄s¡+˝À #√fi¯sêE\T ì]à+∫q ˇø£ |ü⁄sê‘·q <˚yê\j·T+ ñ+~. l πøX¯e kÕ«$T Ä\j·T Á|ü<Ûëq <˚e⁄&ÉT >∑T&çì #êfi¯óø£´ sêE Á‘Ó’˝Àø£´eT\¢ k˛y˚TX¯«s¡ ø£{Ïº+#ê&ÉT.

‘Ó\+>±D sêh+ eTVü≤ã÷uŸ q>∑sY õ˝≤¢ »&ÉÃs¡¢ eT+&É\+˝À >∑+>±|ü⁄s¡+ e⁄+~. eT+&É\ πø+Á<äyÓTÆq »&ÉÃs¡¢ qT+&ç 6 øÏ.MT. eTVü≤ã÷uŸ q>∑sY qT+&ç 23 øÏ.MT. <ä÷s¡+˝À ñ+~. #êfi¯óø£´ sêE\ bÕ\q˝À á Á|ü<˚X¯+ u≤>± Á|üdæ~∆ #Ó+~+~. ø£fi≤´DÏ #êfi¯óø£´ sêE Á‘Ó’˝Àø£´eT\¢ k˛y˚TX¯«s¡ (Áø°.X¯.1042-1068) πøX¯ekÕ«$T Ä\j·÷ìï ì]à+#ê&ÉT. n|üŒ{Ï qT+&ç á Á|ü<˚X¯+ πøX¯e|ü⁄s¡+ nì |æ\Teã&ç+~. Ç+‘·≈£î eTT+<äT eTj·T|ü⁄s¡+, eT]ƒ|ü⁄s¡+, <Ûä÷]|ü⁄s¡+ nì |æ*#ês¡T. l πøX¯ekÕ«$T Ä\j·T Á|ü<Ûëq <˚e⁄&ÉT. Çø£ÿ&É •\Œ+ #ê˝≤ Äø£s¡¸D°j·T+>± ñ+~. Çø£ÿ&É C…’q eT]j·TT XË’e eT‘ê\T $düÔ]+#êsTT. Á|ü‹ dü+e‘·‡s¡+ <˚yê\j·T+˝À ÁãVü≤Àà‘·‡yê\T, C≤‘·s¡ »s¡T>∑T‘·T+~. uÛÑ≈£îÔ\T y˚\ dü+K´˝À bÕ˝§Z+{≤s¡T. Á>±eT+˝Àì #Í&˚X¯«] <˚yê\j·T+ düMT|ü+˝À 12 ≈£î+≥\T HêïsTT. yê{Ï˝À n+ãT\ ≈£î+≥ nH˚~ y˚j˚T+&É¢ #·]Á‘· ø£*–e⁄+~. y˚sTT dü+e‘·‡sê\ Hê{Ï #êfi¯óø£´ Á>±eT+˝À nH˚ø£ ÁbÕNq •~∏˝≤˝j·÷\T, ìsêàD≤\T, yê{Ï >∑T]+∫ XÊdüHê\T yÓTT<ä˝…’q$ ñHêïsTT. Á>±e÷ìøÏ yÓTÆ\T <ä÷s¡+˝À >=\¢‘·Ô >∑Tfi¯óflHêïsTT. #êfi¯ó ≈£î´\ yÓ’wüíe n_Ûe÷HêìøÏ πøX¯yê\j·T+ ì<äs¡Ùq+. >∑T&ç˝À Á|ü‹ @{≤ e÷|òüT X¯ó<ä∆ dü|üÔ$T qT+∫ ◊<äT s√E\ bÕ≥T C≤‘·s¡ »s¡T>∑T‘·T+~. >√fi¯ø° eTsƒê\ b˛wüD¬ø’ sêE\T Á>±e÷\qT, <Ûäì≈£î\T uÛÑ÷eTT\qT <ëqeTT #˚dæq≥T¢ XÊdüHê\T sêsTT+#ês¡T. >∑+>±|ü⁄s¡+˝À eT{Ïº~ã“˝…’ $T–*q ¬s+&ÉT >∑Tfi¯óflHêïsTT. yê{Ïì kÕúì≈£î\T >=\¢‘·Ô >∑Tfi¯ófl nì |æ\TdüTÔHêïs¡T.

bÂsêDÏø£ πøåÁ‘·+ >√ø£s¡í+ bÂsêDÏø£ πøåÁ‘·+ >√ø£s¡í+ bÂsêDÏø£ πøåÁ‘·+ >√ø£s¡í+ bÂsêDÏø£ πøåÁ‘·+ >√ø£s¡í+ bÂsêDÏø£ πøåÁ‘·+ >√ø£s¡í+ bÂsêDÏø£ πøåÁ‘·+ >√ø£s¡í+

|üP\ düTã“\øÏåà

>√ø£s¡í XË’e πøåÁ‘·+>± #ê˝≤ Á|üdæ~∆ #Ó+~q~. á Á>±eTeTT˝À n‘·´+‘· düT+<äs¡yÓTÆq ;#Y\T ñHêïsTT. á Á>±eT+ >√yê≈£î <ä>∑Zs¡>± ñ+&É&É+‘√ n+‘·sê®rj·T |üsê´≥≈£î\qT düVæ≤‘·+ Äø£]¸k˛Ô+~. eTVü‰ã˝ÒX¯«s¡Tì Ä\j·÷ìøÏ |üø£ÿ>± >∑D|ü‹ >∑T&ç e⁄+~. sêeD≤düTs¡T&ÉT ‘·\ yÓTT{≤º&ÉT nq&ÜìøÏ >∑Ts¡TÔ>± >∑D|ü‹ e÷&ÉT MT<ä ˇø£ >∑T+‘· ñ+≥T+~. >∑D|ü‹ì n+<äs¡T dü•+#·e#·TÃ, >∑D|ü‹øÏ n_Ûùwø£+ #˚j·Te#·TÃ. >√ø£s¡í Á>±eT+ ø£sêí≥ø£ sê»<Ûëì u…+>∑Tfi¯Ss¡T≈£î 484 øÏ.MT., ñ‘·Ôs¡ ø£qï&É õ˝≤¢ ø±sê«sYøÏ 55 øÏ.MT. <ä÷s¡+˝À ñ+~.

sêeD≤düTs¡T&ÉT, •e⁄ì >∑T]+∫ n≈£î+]ƒ‘· ‘·|üdüT‡ #˚dæ yÓT|æŒ+∫ Ä‘·à*+>±ìï uÛÑ÷˝Àø±ìøÏ ‘ÓkÕÔ&ÉT. ø±ì •e⁄&ç∫Ãq Ä‘·à*+>∑+ dü«uÛ≤e+ Á|üø±s¡+ uÛÑ÷$T MT<ä Ä*+>∑+ mø£ÿ&É ô|&ç‘˚ nø£ÿ&É kÕú|æ‘·+ nsTT, nø£ÿ&É qT+&ç ‹]– m‘·Ô X¯ø£´+ ø±<äì •e⁄&ÉT #ÓãT‘ê&ÉT. sêeD≤düTs¡T&ÉT Ä‘·à *+>±ìï \+ø£˝À Á|ü‹wæ˜ùdÔ Á|ü‹≈£L\ #·s¡´\T »s¡T>∑T‘êj·Tì uÛ≤$+∫ <˚e‘·\T $wüßíe⁄qT y˚&ÉTø=q>± $wüßíe⁄ ‘·qe÷j·T‘√ dü÷sê´düÔeTj·T+ nj˚T´≥≥T¢ #˚kÕÔ&ÉT. n|ü⁄Œ&ÉT sêeDT&ÉT dü÷sê´düÔeTj·T+ nsTT+<äì uÛ≤$+∫ dü+<Ûä´ yês¡TÃø√e&ÜìøÏ dü+dæ<äT∆&ÉT ne⁄‘ê&ÉT.á $wüj·T+ ‘Ó\T|ü⁄ø=qï Hês¡<äT&ÉT $Hêj·T≈£îì e<ä›≈£î yÓ[fl sêeD≤düTs¡T&ç e<ä› qT+&ç Ä‘·à*+>∑+ rdüTø=ì uÛÑ÷$T MT<ä ô|{≤º\ì #ÓãT‘ê&ÉT. n|ü⁄Œ&ÉT $Hêj·T≈£î&ÉT Hês¡<äT&ÉT ø√]q≥T¢ sêeD≤düTs¡T&ÉT dü+<Ûä´yês¡TÃø=H˚ düeTj·÷ìøÏ u≤\Tì y˚wü+˝À yÓ&É‘ê&ÉT. u≤\T&çì #·÷dæq yÓ+≥H˚ sêeD≤düTs¡T&ÉT ‘êqT dü+<Ûä´ yês¡TÃø=q e\dæq ø±s¡DeTTq Ä u≤\T&çì *+>±ìï |ü≥Tºø=qe\dæ+~>± ø√s¡T‘ê&ÉT. n|ü⁄Œ&ÉT $Hêj·T≈£î&ÉT *+>∑+ #ê˝≤ ãs¡Te⁄ ñ+fÒ ‘êqT m≈£îÿe ùd|ü⁄ yÓ÷j·T˝Òqì, yÓ÷j·T˝Òø£b˛j˚T düeTj·T+ e∫Ãq|ü⁄Œ&ÉT eT÷&ÉT kÕs¡T¢ |æ\TkÕÔqì sêeD≤düTs¡T&ÉT sêø£b˛‘˚ Ä*+>±ìï uÛÑ÷$T ô|’q ô|&É‘êqì #ÓãT‘ê&ÉT. sêeD≤düTs¡T&ÉT n+<äT≈£î n+^ø£]+#·>±, $Hêj·T≈£î&ÉT *+>±ìï ‘·q #˚‘·T\˝ÀøÏ rdüTø=+{≤&ÉT. sêeD≤düTs¡T&ÉT dü+<Ûä´yês¡TÃ ø√e&ÜìøÏ yÓfi¯fl>±H˚ >∑D|ü‹ *+>±ìï yÓ÷j·T˝Òø£ b˛‘·Tqï≥T¢ eT÷&ÉT kÕs¡T¢ |æ\TkÕÔ&ÉT. dü+<Ûä´ eT<Ûä´˝À ñ+&É&É+‘√ sêeD≤düTs¡T&ÉT nø£ÿ&É≈£î e#˚Ã≥|üŒ{Ïπø $Hêj·T≈£î&ÉT *+>±ìï

>∑D|ü‹

uÛÑ÷$T MT<ä ì\T|ü⁄‘ê&ÉT. \+ø±~Û|ü‹ e∫Ã *+>±ìï uÛÑ÷$T MT<ä ì*|æq+<äT≈£î >∑D|ü‹ HÓ‹ÔMT<ä yÓTT≥Tº‘ê&ÉT, >∑D|ü‹ HÓ‹ÔøÏ >∑T+‘· |ü&ÉT‘·T+~. $Hêj·T≈£î&ÉT uÛÑ÷$T MT<ä ì*|æq düú\+ >√ø£s¡í+. $wüßíe⁄ ‘·q e÷j·Tì ‘=\–+#·>± yÓ+≥H˚ dü÷s¡T´&ÉT Äø±X¯+˝À eT[fl ø£ì|ækÕÔ&ÉT. á $wüj·÷ìï Á>∑Væ≤+∫ sêeDT&ÉT m+‘√ ø√b˛Á~≈£îÔ&Ó’ Ä‘·à*+>±ìï ‘·q #˚‘·T\‘√ ô|ø£*+#· Á|üj·T‘·ï+ #˚kÕÔ&ÉT. Ä‘·à*+>∑+ ô|’qTqï ø£e#êìï $∫Ã¤qï+ #˚dæ $dæ]y˚ùdÔ >√ø£s¡í≈£î 23 øÏ.$T. <ä÷s¡+˝À düCÒ®X¯«s¡ nH˚ Á|ü<˚X¯+˝À |ü&ÉT‘·T+~. *+>∑+ô|’ qTqï eT÷‘· ‘=\–+∫ $dæ] y˚ùdÔ n~ >√ø£s¡í≈£î 27 øÏ.$T <ä÷s¡+˝À ñqï >∑TDÒX¯«s¡˝À |ü&ÉT‘·T+~. *+>∑+ ô|’qTqï eÁkÕÔìï $dæ]y˚ùdÔ n~ ø£+<äTø£ |üs¡«‘·+ô|’ qTqï eT<˚X¯«s¡˝À |ü&ÉT‘·T+~. Äù|s¡T ø±\Áø£eT+˝À eTTs¡T&˚X¯«s¡>± e÷]+~. eTTs¡T&˚X¯«sê\j·T+: eTTs¡T&˚X¯«s¡ <˚yê\j·T+, Ä<ÛäTìø£ ø±\+˝À <˚yê\j·T qsêàD+˝À |ü$Á‘·‘·≈£î, $X‚wüÁ|ü‹uÛÑ≈£î ˇø£ Á|üeTTK ì<äs¡Ùq+. m‘Ó’Ôq <˚yê\j·÷ìï #·÷dæqyês¡T Ç≥Te+{Ï ìsêàD+ m˝≤ kÕ<ÛäéTsTT+<äì ÄX¯Ãs¡´b˛‘ês¡T. <˚yê\j·T |ü⁄q]ïsêàD+ |üP]Ô>± bÕ\sê‹‘√ »]–+~. eTTs¡T&˚X¯«s¡ <˚yê\j·T Äes¡D˝À ø£qã&˚ m‘Ó’Ôq •e⁄ì bÕ\sê‹ $Á>∑Vü≤+ n+<ä]˙ ÄX¯Ãs¡´#·øÏ ‘·T\qT #˚düTÔ+~. á uÛ≤Ø $Á>∑Vü‰ìï ì]à+#·&ÜìøÏ düTe÷s¡T ¬s+&ÉT dü+e‘·‡sê\ düeTj·T+ |ü{Ïº+~. eTTs¡T&˚X¯«s¡ $Á>∑Vü≤ Ä$sê“¤yêìøÏ dü+ã+~Û+∫q ø£<∏ä\qT ‘Ó*j·TCÒùd •˝≤Œ\T, ∫Á‘ê\T, Ä<ÛäTìø£ uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À n‘·T´‘·ÔeT •\Œø£fi¯≈£î ì<äs¡ÙHê\T. á πøåÁ‘·+ #ê˝≤ ÁbÕNqyÓTÆq~. ø±\ Á|üyêVü≤+˝À •~∏˝≤edüú≈£î #˚s¡T≈£î+~. Ä •~∏˝≤edüú qT+&ç, n+<ä] Á|üX¯+dü\qT n_Ûq+<ä q\qT n+<äT≈£îH˚ dæú‹øÏ sêe&ÜìøÏ ÄsY.mHé.XË{Ïº nH˚ uÛÑ≈£îÔ&ÉT eTTK´ ø±s¡≈£î&ÉT. n‘·ì n≈£î+]ƒ‘· Bø£å, uÛÑøÏÔ, |ü≥Tº<ä\ e\¢ á eTTs¡T&˚X¯«s¡ <˚yê\j·T |ü⁄q]ïsêàD+ m+‘√ |òüTq+>± »]–+~. 18 n+‘·düTÔ\‘√ ≈£L&çq Ä\j·T >±*>√|ü⁄s¡+ 240 n&ÉT>∑T\ m‘·TÔ‘√ >∑+;Ûs¡+>± <äs¡Ùq$TdüTÔ+~. >±* >√|ü⁄sêìøÏ Çs¡TÁ|üø£ÿ\ @qT>∑T Á|ü‹eT\T ì»eTsTTq @qT>∑T\ e˝…H˚ ÁuÛÑ$T+|üCÒdüTÔ+{≤sTT. Ç|ü⁄Œ&ÉT á πøåÁ‘·+ Á|ü|ü+#·+˝Àì yês¡+<ä]˙ Äø£]¸düTÔ+~. n+<äTπø dü+e‘·‡s¡eT+‘ê s¡~›>± ñ+≥T+~. rsêú\T : eTTTs¡T&˚X¯«s¡+˝À |ü$Á‘·kÕïHê\T #˚j·T&ÜìøÏ nH˚ø£ rsêú\THêïsTT. ÁãVü≤àrs¡ú+, ø£eT+&É\ rs¡ú+, n–ïrs¡ú+, ;ÛeTrs¡ú+, <˚ers¡ú+, n+<äT˝À eTTKéTsTTq$. á rsêú\˙ï <˚yê\j·T+ ne‘·\ q>∑s¡+˝À e⁄HêïsTT. á rsêú\˝À, Çø£ÿ&ç düeTTÁ<ä+˝À kÕïq+ #˚j·T&É+ e\¢, BÛs¡Èø±\ s√>±\T qj·TeTsTT, ‘·eT ø√]ø£\T HÓs¡y˚s¡T‘êj·Tì uÛÑ≈£îÔ\T $X¯«dækÕÔs¡T. eTTs¡T&˚X¯«s¡ Ä\j·T ÁbÕø±s¡+˝ÀH˚, Ç‘·s¡ <˚e‘·\ ∫qï eT+~sê\T ñHêïsTT. yê{Ï˝À >∑D|ü‹ eT+~s¡+, >öØeT+~s¡+, <ä‘êÔÁ‘˚j·T, düTÁãVü≤àD´, n+»H˚j·T eT+~sê\T eTTKéTsTTq$. Çø£ÿ&É uÛÑ≈£îÔ\T Á|ü‹wæ˜+∫q Hê>∑Á|ü‹eT\T ≈£L&Ü ñHêïsTT. <˚yê\j·T Äes¡D˝À <Ûä«»düÔ+uÛÑ+, q+~eT+&É|ü+, j·T»„eT+&É|ü+ ≈£L&Ü ñHêïsTT. >∑T&ç ÁbÕ+>∑D+˝ÀqTqï sê$#Ó≥Tº #·T≥÷º uÛÑ≈£îÔ\T Á|ü<äøÏåD #˚dæ ‘·eT ø√]ø£\qT HÓs¡y˚s¡ÃeTì, #Ó≥Tº≈£î eTT&ÉT|ü⁄\T ø£&ÉT‘·T+{≤s¡T. #Ó≥Tºì+&ÉT>± eTT&ÉT|ü⁄\qT #·÷&É>∑\+. j·÷Ár≈£î\T ñ+&É&ÜìøÏ edü‹ >∑Vü‰\T, ôVA≥fi¯Sfl ñHêïsTT. eTTs¡T&˚X¯« sê\j·T+ Á|ür uÛ≤s¡rj·TT&ÉT dü+<ä]Ù+#· e\dæq |ü$Á‘· |ü⁄D´πøåÁ‘·+ eTTs¡T&˚X¯«s¡+. >√ø£s¡í Á>±e÷ìøÏ 10 øÏ.$T. <ä÷s¡+˝À eT+>∑fi¯Ss¡T-eTT+u≤sTT ø=+ø£DY ¬s’˝Ò« ˝…’qT˝À >√ø£s¡í s√&é ¬s’˝Ò« ùdºwüqT ñ+~. ø±ì á >√ø£s¡í ¬s’˝Ò« ùdºwüqT˝À bÕ´dæ+»sY ¬s’fi¯ófl e÷Á‘·y˚T ì\TkÕÔsTT. mÁ¬ø‡Œdt ¬s’fi¯ófl >√ø£s¡í≈£î 23 øÏ.$T. <ä÷s¡+˝À ñqï ≈£î+{≤, 25 øÏ.$T. <ä÷s¡+˝À ñqï n+ø√˝≤, ñ‘·Ôs¡ ø£qï&É sê»<Ûëì ø±sê«s√¢ ì\TkÕÔsTT.

rs¡+˝À ø=\TyÓ’q •e⁄&ÉT

#·]Á‘·

eTTø£ÿ+{°X¯«s¡ >∑T&ç ìsêà‘· Á‹˝À#·q |ü\¢e Á|üuÛÑTe⁄

Áø°.X¯. 350 qT+∫ 600 es¡≈£î |ü\¢e⁄\≈£î dü+ã+~Û+∫q düe÷#ês¡+ dü]>± \uÛÑ´+ ø±e&É+ ˝Ò<äT. ˇø£{À eTùV≤+Á<ä (600-630) |ü\¢e sê»´ bÕ\q yÓTT<ä\T ô|{Ïºq|üŒ{Ï qT+∫ m+‘√ $\TyÓ’q düe÷#ês¡+ \_ÛdüTÔqï~. |ü\¢e⁄\T ‘êeTT uÛÑs¡ <ë«» >√Á‹≈£î\eTì, #√fi¯ó\T ø±X¯´|ü >√Á‹≈£î\eTì XÊdüHê˝À¢ #Ó|ü⁄Œø=Hêïs¡T. |ü\¢e⁄˝À¢ eTTø£ÿ+{Ï áX¯«s¡ e+X¯+ Á|ü‘˚´ø£+>± e⁄+~. eTTø£ÿ+{Ï áX¯«s¡ e+X¯ e´ekÕú|ü≈£î&ÉT Á‹˝À#·q |ü\¢e Á|üuÛÑTe⁄. Á‹˝À#·q n+fÒ eT÷&ÉT ø£qTï\T ø£*–e⁄qï e´øÏÔ. e´eVü‰]ø£+˝À eTTø£ÿ+{Ï nì |æ*#ês¡T. ªÁ‹˝À#·q nH˚ eTTø£ÿ+{Ïμ áX¯«s¡ e+X¯düTú&ÉT>± ø°]Ô+|üã&Ü¶&ÉT. Á|üdüTÔ‘· ø£&É|ü õ˝≤¢ »eTà\eT&ÉT>∑T ÁbÕ+‘·+˝À sêC≤´ìï kÕú|æ+#ê&ÉT. H˚&ÉT ô|<ä›eTT&çj·T+>± |æ\eã&ÉT‘·Tqï ªeTT~y˚eTTμ |ü≥ºD+ Á‹˝À#·q |ü\¢e sê»´ sê»<Ûëì. •yê+X¯‘√ |ü⁄{Ïºq eTTø£ÿ+{Ï Áoø±fi¯Vü≤dæÔ, ø±• |ü⁄D´πøåÁ‘ê\qT dü+<ä]Ù+#ê&ÉT. eTTø£ÿ+{°X¯«s¡ >∑T&ç ìsêà‘· Á‹˝À#·q |ü\¢e Á|üuÛÑTy˚.

uÛ≤s¡‘·<˚X¯+ #·T≥Tº |ü≥¢ >∑\ <äøÏåD Ädæj·÷ <˚XÊ\˙ï ˇø£|ü⁄Œ&ÉT uÛ≤s¡‘· kÕs¡«uÛÖeT‘·«+ øÏ+<ä e⁄+&˚$. eTVü‰ e÷‘· eTTs¡≈£îe÷s¡T&ÉT - eTÚs¡´ kÕÁe÷»´ kÕú|ü≈£î&ÉT #·+Á<ä>∑T|ü⁄Ô&ÉT <˚XÊìï @ø£‘ê{Ïô|’ q&ç|æ+#·&ÜìøÏ q&ÉT+_–+#ê&ÉT. bÕ≥© |ü⁄Á‘·+ (H˚{Ï bÕ{≤ï) πø+Á<ä+>± eT>∑<Ûä sêC≤´ìï eTVü‰ kÕÁe÷»´+>± r]Ã~<ë›&ÉT. Áø°düTÔ|üPs¡«+ 321 qT+∫ 298 es¡≈£î #·+Á<ä>∑T|üÔ eTÚs¡´ sê»´bÕ\q #˚XÊ&ÉT. #·+Á<ä>∑T|üÔ bÕ\q >∑T]+∫ Á^≈£î #·]Á‘·ø±s¡T\T #ê˝≤ >=|üŒ>± sêXÊs¡T. nsTT‘˚ Äj·Tq |ü{≤º_Ûùwø£+ 324 ˝Ò<ë 321 dü+e‘·‡s¡+ nì _ÛHêï_ÛÁbÕj·÷\THêïsTT. C…’qeT‘êìï bÕ{Ï+∫q #·+Á<ä>∑T|üÔ nekÕq <äX¯˝À Á|üU≤´‘· C…’q πø+Á<ä+ - ÁXÊeD u…fi¯>=\ (ø£sêï≥ø£)˝À ùd<ä B], |üs¡e÷‘·Tàì #˚s¡Tø=Hêïs¡T. Äj·Tq Vü≤j·÷+˝ÀH˚ Á^≈£î <˚XÊìøÏ #Ó+~q n˝…>±®+&ÉsY Á|ü|ü+#êìï »sTT+#ê\qï ø√]ø£‘√ uÛ≤s¡‘·<˚X¯+ô|’ <ä+&Ó‹Ô e∫Ã.. z≥$T bÕ\j·÷´&ÉT. uÛ≤s¡‘Y qT+∫ Á^≈£î≈£î yÓqT~]– yÓfi¯ófl‘·÷ e÷s¡ZeT<Ûä´˝À n˝…>±®+&ÉsY (Áø°.|üP. 356-323) eTs¡DÏ+#ê&ÉT. uÛ≤s¡‘· <˚X¯sêE\ #˚‹˝À <ës¡TD |üsêuÛÑyêìøÏ >∑Ts¡sTTq Á^≈£î sêEqT ªn˝…>±®+&ÉsY ~ Áπ>{Ÿμ nì #·]Á‘·ø±s¡T\T @$<Ûä+>± sêXÊs√, Ç|üŒ{Ïø°.. Ç+ø± ªÁπ>{Ÿμ nì @$<Ûä+>± dü+uÀ~ÛdüTÔHêïs√.. yê]πø ‘Ó*j·÷*. n+<äTπø #·]Á‘·qT ‹s¡>∑sêj·÷*. #·+Á<ä>∑T|üÔ eTÚs¡´ ‘·sê«‘· - Äj·Tq ø=&ÉT≈£î _+<äTkÕs¡ (298-269), Ä‘·sê«‘· _+<äTkÕs¡ düT|ü⁄Á‘·T&ÉT nXÀ≈£î&ÉT (269-232) <˚XÊìï bÕ*+#ês¡T. <˚X¯+˝À ˇø£ ∫qï ÁbÕ+‘·+ ø=+>∑T<˚X¯+ - ‘·$Tfi¯Hê&ÉT˝Àì bÕ+&É´ sê»´+ $TqVü‰ - <˚XÊìï n+‘ê nXÀ≈£î&ÉT ‘·q @\Tã&ç ˝ÀøÏ ‘Ó#·TÃø=Hêï&ÉT. nXÀø£ #·Áø£e]Ô, >=|üŒ bÕ\q - uÖ<ä∆<Ûäsêà#·s¡D - kÕÁe÷»´ dü]Vü≤<äT›\qT $e]+#˚ XÊdüHê\T Ä+Á<Ûä |ü<∏ä+˝Àì C§qï–] (dü«s¡í–]) - mÁs¡>∑T&ç eT<Ûä´˝À >∑\ sêfi¯fl >∑T≥º˝À e⁄HêïsTT.Äs¡T ã+&Ésêfi¯flô|’ 14 XÊdüHê\THêïsTT. mÁs¡>∑T&ç sêfi¯fl >∑T≥º ø£s¡÷ï\T õ˝≤¢ ‘·T>∑Z* eT+&É\+˝À e⁄+~. nq+‘·|ü⁄s¡+ õ˝≤¢ >∑T‹ÔøÏ 13 øÏ.MT. <ä÷s¡+˝À mÁs¡>∑T&ç e⁄+~. nXÀø£ #·Áø£e]Ô ≈£îe÷s¡T&ÉT <äX¯s¡<∏ä Vü≤j·÷+˝À sê»´+ u≤>± ã\V”≤q |ü&ç+~. nXÀ≈£ kÕÁe÷{Ÿ nqTdü]+∫q <Ûäs¡à‘·‘·«+ e\¢ sê»´ $düÔs¡D Ä–b˛sTT+~. <˚X¯+˝Àì |ü\T kÕeT+‘· sêE\T dü«‘·+Á‘·T\ j·÷´s¡T. eTÚs¡T´\≈£î kÕeT+‘·T\T>± e⁄qï XÊ‘·yêVü≤qT\T ‘·eT sêC≤´ìï eT÷&ÉT yÓ’|ü⁄˝≤ düeTTÁ<ä+ es¡≈£î $düÔ]+#ês¡T. >ö‘·$T u≤\ dæ] ≈£îe÷s¡T&Ó’q >ö‘·$T|ü⁄Á‘· XÊ‘·ø£]í (Áø°.X¯.70-95) Á‹düeTTÁ<ë~Û|ü‹>± ø°]Ô+|üã&Ü¶ &ÉT. XÊ‘·yêVü≤q #·Áø£es¡TÔ\ bÕ\q Áø°düTÔ|üPs¡«+ 2e X¯‘êã›+˝À ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆ Áø°düTÔX¯ø£+ 3e X¯‘êã›+˝À eTT–dæ+~. XÊ‘·yêVü≤qT\ e<ä› kÕeT+‘·T\T>± e⁄q |ü\¢e⁄\T Áø°.X¯. 3e X¯‘êã∆+˝À Ä+Á<Ûä|ü<∏ëìøÏ Á|üuÛÑTe⁄\T nj·÷´s¡T. <äøÏåD uÛ≤s¡‘· <˚X¯+˝Àì |ü\T ÁbÕ+ ‘ê\T |ü\¢e sê»´+˝À #˚]b˛j·÷sTT. >√<ëe] rs¡+ qT+∫ ø±y˚] q~ es¡≈£î sê»´+ $düÔ]+ #·ã&ç+~. ø£+∫ πø+Á<ä+>± bÕ\qqT ø=qkÕ–+ #ês¡T. Áø°.X¯.340 e dü+e‘·‡s¡+ Hê{ÏøÏ ˇø£{À $wüßí>√|ü |ü\¢eÁ|üuÛÑTe⁄>± e´eVü≤]düTÔHêï&ÉT. bÕ≥©|ü⁄Á‘·+ (bÕ{≤ï) sê»<Ûëì>± sê»´bÕ\q #˚düTÔqï >∑T|üÔ sêC≤´~Û|ü‹ düeTTÁ<ä >∑T|üÔ <äøÏåD≤~ô|’ <ä+&Ó‹Ô, |ü\Te⁄] sêE\qT kÕeT+‘·T\T>± e÷s¡TÃø=Hêï&ÉT. yê]˝À |ü\¢e Á|üuÛÑTe⁄ ˇø£{À $wüßí>√|ü ≈£L&Ü e⁄Hêï&ÉT. düeTTÁ<ä >∑T|ü⁄Ôì <äøÏåD <˚X¯ <ä+<äj·÷Á‘· - sêE\T - sêC≤´\ $esê\T ñ‘·Ôs¡Á|ü<˚XŸ- n\Vü‰u≤<é düÔ+uÛÑ XÊdüq+˝À e⁄Hêï sTT. ÄXÊdüHêìï Áø°.X¯.340˝À sêXÊs¡T. düeTTÁ<ä >∑T|üÔ 380 es¡≈£î sê»´uÛ≤s¡+ eVæ≤+∫, ñ‘·Ôsêq Væ≤e÷\j·÷\ qT+∫ <äøÏåD≤q düeTTÁ<ä+ es¡≈£î

>∑T|üÔ (eT>∑<Ûä) sêC≤´ìï $düÔ]+#ê&ÉT. |ü\¢e sêC≤´ìøÏ sê»<Ûëì ø£+∫ |ü\¢e⁄\qT, ªø±+∫|ü⁄s¡esêBÛX¯«s¡μ nì XÊdüHê˝À¢ dü+uÀ~Û+ #ês¡T. ‘=* |ü\¢e⁄\T uÖ<ä∆, C…’q eT‘ê\qT nqTdü]dü÷Ô, Ä<ä]+#ês¡T. ˇø£{À eTùV≤+Á<ä |ü\¢e Á|üuÛÑTe⁄ XË’eeT‘ê_Û˝≤wæ>± e÷sê&ÉT. ø£qï&É, ‘Ó\T>∑T, ‘·$Tfi¯ ÁbÕ+‘ê\qT bÕ*+∫q |ü•ÃeT >∑+>∑sêE\T |ü\¢e Á|üuÛÑTe⁄\≈£î kÕeT+‘·T\T>± ø=qkÕ>±s¡T. Ä$wüj·÷ìï ô|qTø=+&É sêC≤´ìï bÕ*+∫q |ü•ÃeT >∑+>∑ sêE ¬s+&√ e÷<Ûäe sêsTT+∫q sê– |ü\ø£ XÊdüq+ düŒwüº+ #˚düTÔqï~. |ü\¢e dæ+Vü≤es¡à ≈£îe÷s¡T&ÉT düÿ+<ä es¡à ô|qTø=+&É sêC≤´ìøÏ ¬s+&√ e÷<ÛäeqT kÕeT+‘· sêE>± ìj·T$T+#ê&ÉT. |ü\¢e j·TTesê»sTTq düÿ+<äes¡à >∑+>∑sêE e÷<Ûäe-2 qT Áø°.X¯. 436 Ä>∑düTº 25q ô|qTø=+&É |”sƒ¡+ô|’ ≈£Ls√Ãu…{≤º&ÉT. n|üŒ{Ï kÕe÷õø£-sê»ø°j·T dæú‹ì $e]dü÷Ô ô|qTø=+&É sê»´ bÕ\≈£î&ÉT e÷<Ûäe ‘·q 22e bÕ\Hê dü+e‘·‡s¡+˝À.. n+fÒ Áø°.X¯. 458˝À eT÷&ÉT sê– |ü\ø£˝À¢ XÊdüHê\T sêsTT+#ê&ÉT. n+<äT˝À |ü\¢e Á|üuÛÑTe⁄\ Á|ükÕÔeq e⁄+~. ô|qTø=+&É≈£î #Ó+~q ˇø£ Áu≤Vü≤àDTìøÏ |ü⁄s¡$ |ü≥ºD+ |üø£ÿqTqï #Ós¡Te⁄ øÏ+<ä 65 ãkÕÔ\ e&ÉT¢ (<Ûëq´+) |ü+&˚ uÛÑ÷$Tì <ëq+ #˚dæq≥Tº sê–|ü\ø£ XÊdüHê\T #ÓãT‘·THêïsTT. <ëqø£s¡Ô |ü•ÃeT >∑+>∑sêE - ¬s+&√ e÷<Ûäe.. <ëq d”«ø£s¡Ôô|qTø=+&É ÁãVü≤àDuÛÑ{Ÿ. ª|ü⁄s¡$μ H˚{Ï Ä<ÛäTìø£ |ü]– Á>±eT+. |ü]– Væ≤+<ä÷|ü⁄s¡+ düMT|ü+˝À e⁄+~. |ü\¢e⁄\ ø±\+˝À |ü]– õ˝≤¢ πø+Á<ä+. XÊdüHê\ uÛ≤wü dü+düÿ‘·+. yê{Ï˝À ‘Ó\T>∑T, ø£qï&É |ü<ë\THêïsTT. XÊdüHê\ $wüj·÷ìï 3 sê–|ü\ø£˝À¢ bı+<äT |üs¡#ês¡T. ˇø√ÿ sê– |ü\¢ø£˝À 5 |ü+≈£îÔ\THêïsTT. sê– |ü\ø£≈£î ˇø£ yÓ’|ü⁄q e÷Á‘·y˚T XÊdüHê\THêïsTT. ô|qTø=+&É sê–|ü\ø£ XÊdüHê\T Á|üdüTÔ‘·+ #ÓHÓ’ï |ü⁄sêedüTÔ Á|ü<äs¡ÙqXÊ\˝Àe⁄HêïsTT. sêj·T\d”eT õ˝≤¢˝À¢ (ãfi≤fl]‘√ düVü‰) \_Û+∫q ‘=* sê–|ü\ø£ XÊdüHê\T >± ô|qTø=+&É e÷<Ûäe XÊdüHê\qT ù|s=ÿqe#·TÃ. d”eT ÁbÕ+‘·+˝À n|üŒ{Ï es¡≈£î n+fÒ... Áø°.X¯.458øÏ eTT+<äT sê–|ü\ø£ XÊdüHê\T sêdæq <ëK˝≤ ˝Ò<äT. ¬s+&√ e÷<Ûäe ø£+fÒ eTT+<äT sêdæq sê– |ü\ø£ XÊdüHê\T Ä+Á<Ûä |ü<∏ä+˝Àì |ü\Hê&ÉT (>∑T+≥÷s¡T õ˝≤¢), H˚{Ï ÁøÏcÕí õ˝≤¢˝À¢ <=]ø±sTT. >∑T+≥÷s¡T õ˝≤¢ qs¡düsêe⁄ ù|≥ <ä>∑Zs¡>∑\ yÓTÆ<äy√\T ˝À <=]øÏq sê– |ü\ø£ <ëq XÊdüHê\qT |ü\¢e Á|üuÛÑTe⁄ •e düÿ+<äes¡à sêsTT+#ê&ÉT. $]|üs¡ Á>±eT+˝À ìedædüTÔqï |ü⁄qø√≥TE, >√q+~E nH˚ Áu≤Vü≤àD |ü⁄s√Væ≤‘·T\≈£î uÛÑ÷$Tì <ëq+ #˚dæq $wüj·T+ XÊdüHê˝À¢ e⁄+~.. •e düÿ+<ä es¡à ø£+∫˝ÀH˚ sê–|ü\ø£XÊdüHê\qT sêsTT+∫Hê, <Ûëq´ø£≥ø£+ (H˚{Ï neTsêe‹) ˝Àì ‘·eT sê» Á|ü‹ì~Û <ë«sê sê–|ü\ø£\qT Áu≤Vü≤àDT\≈£î n+<äCÒXÊs¡T.

Ç˝≤ e⁄+&É>± Áø°.X¯. 350 qT+∫ 600 es¡≈£î |ü\¢e⁄\≈£î dü+ã+~Û+∫q düe÷#ês¡+ dü]>± \uÛÑ´+ ø±e&É+ ˝Ò<äT. ˇø£{À eTùV≤+Á<ä (600630) |ü\¢e sê»´ bÕ\q yÓTT<ä\T ô|{Ïºq|üŒ{Ï qT+∫ m+‘√ $\TyÓ’q düe÷#ês¡+ \_ÛdüTÔqï~. |ü\¢e⁄\T ‘êeTT uÛÑs¡ <ë«» >√Á‹≈£î\eTì, #√fi¯ó\T ø±X¯´|ü >√Á‹≈£î\eTì XÊdüHê˝À¢ #Ó|ü⁄Œø=Hêïs¡T. |ü\¢e⁄˝À¢ eTTø£ÿ+{Ï áX¯«s¡ e+X¯+ Á|ü‘˚´ø£+>± e⁄+~. eTTø£ÿ+{Ï áX¯«s¡ e+X¯ e´ekÕú|ü≈£î&ÉT Á‹˝À#·q |ü\¢e Á|üuÛÑTe⁄. Á‹˝À#·q n+fÒ eT÷&ÉT ø£qTï\T ø£*–e⁄qï e´øÏÔ. e´eVü‰]ø£+˝À eTTø£ÿ+{Ï nì |æ*#ês¡T. ªÁ‹˝À#·q nH˚ eTTø£ÿ+{Ïμ áX¯«s¡ e+X¯düTú&ÉT>± ø°]Ô+|üã&Ü¶s¡T. Á|üdüTÔ‘· ø£&É|ü õ˝≤¢ »eTà\eT&ÉT>∑T ÁbÕ+‘·+˝À sêC≤´ìï kÕú|æ+#ê&ÉT. H˚&ÉT ô|<ä›eTT&çj·T+>± |æ\eã&ÉT‘·Tqï ªeTT~y˚eTTμ |ü≥ºD+ Á‹˝À#·q |ü\¢e sê»´ sê»<Ûëì. •yê+X¯‘√ |ü⁄{Ïºq eTTø£ÿ+{Ï Áoø±fi¯Vü≤dæÔ, ø±• |ü⁄D´πøåÁ‘ê\qT dü+<ä]Ù+#ê&ÉT. ˇø£ kÕ] ø±• πøåÁ‘·+˝À |ü\T <ëHê\T #˚XÊ&ÉT. eTTø£ÿ+{Ï <ëHê\≈£î eTT>∑T∆˝…’q ø±• Áu≤Vü≤àDT\T, ‘êeTT ‘·eT sêC≤´ìøÏ e∫Ã dæús¡|ü&É‘êeTì ø√s¡>±, sêE n+^ø£]+#ê&ÉT. eTT~y˚eTT |ü]düsê˝À¢ n&Ée⁄\qT ø={Ïº+∫, Áu≤Vü≤àDT\≈£î nÁ>∑Vü‰sê\qT ø£{Ïº+#ê&ÉT eTTø£ÿ+{Ï. ø±• qT+∫ düTe÷s¡T 75 ≈£î≥T+u≤\T e#êÃj·T≥. Á‹˝À#·q |ü\¢e bÕ\q, nÁ>∑Vü‰sê\ ìsêàD+, eTTø£ÿ+{°X¯«s¡ >∑T&çì ø£{Ïº+#·&É+ e+{Ï $wüj·÷\qT kÕúìø£ >±<Ûä\T $e]düTÔHêïsTT. Á‹˝À#·q |ü\¢e Áø°.X¯. 5e X¯‘êã∆+˝À bÕ\q kÕ–+∫q≥Tº ªÄ+Á<ÛäT\ dü+øÏå|üÔ #·]Á‘·μ ˝À #·]Á‘·ø±s¡T&ÉT @≥T≈£L] ã\sêeTeT÷]Ô sêXÊs¡T. Á‹˝À#·q >∑T]+∫ |ü\¢e, #√fi¯ sêE\ XÊdüHê˝À¢ |ü\T#√≥¢ ù|s=ÿq&É+ »]–+~. ô|<ä›eTT&çj·T+ eTTø£ÿ+fÒX¯«s¡ >∑T&ç Äes¡D˝Àì Áø°.X¯. 7e X¯‘êã›+ Hê{Ï #√fi¯XÊdüq+˝À ø±X¯´|ü >√Á‘·E&Ó’q ø£]ø±\ #√fi¯ó ì ù|s¡T+~. n<˚ $<Ûä+>± Á‹˝À#·q |ü\¢e >∑T]+∫ ≈£L&Ü e⁄+~. Á‹˝À#·q |ü\¢e - ø£]ø±\ #√fi¯ düeTø±*≈£î\ì ø=+<äs¡T sêXÊs¡T. Á‹˝À#·qT&ÉT #ê]Á‘·ø£ |ü⁄s¡T e´øÏÔ ø±<äì |ü⁄sêD |ü⁄s¡Twüß&Éì Ç+ø=+<äs¡T ù|s=ÿHêïs¡T. ø£&É|ü õ˝≤¢ bı‘·Ô|æ Hê&ÉT ˝À>∑\ ‘Ó\T>∑T #√fi¯sêE eTqTeT dæ~∆ sêsTT+∫q XÊdüq+ ˝À Á‹˝À#·qTì ù|s¡T e⁄+~. n<˚$<Ûä+>± Á|üø±X¯+ õ˝≤¢ yÓ÷≥T|ü*¢ XÊdüq+ ˝Àq÷ ªeTTø£ÿ+{Ï ø±&ÉTeμ e+X¯ $esê\THêïsTT. ø±>± H√\+ãyê&ç-32,000 sêC≤´~Û|ü‘·T \sTTq H√\+ã|ü\¢e⁄\T ‘êeTT Á‹˝À#·q|ü\¢e Á|üuÛÑTe⁄ yês¡düT\eTì #Ó|ü⁄Œø=Hêïs¡T. yê] XÊdüHê˝À¢ eTTø£ÿ+{Ï, áX¯«s¡ e+X¯» nH˚ |ü<ë\T ‘·s¡#·÷ ø£ì|ædüTÔ+{≤sTT. ø£sêï≥ø£˝Àì •eyÓTT>∑Z õ˝≤¢ VüQ+#· XÊdüq+ H√\+ã |ü\¢e⁄\ e+X¯ $esê\qT yÓ\¢&çdüTÔqï~. |ü•ÃeT >∑+>∑sêE\T, H√\+ã |ü\¢e Á|üuÛÑTe⁄\T, |ü•ÃeT #êfi¯ó≈£î´\T, ‘Ó\T>∑T - ‘·$Tfi¯ #√fi¯ sêE\ XÊdüHê˝À¢ Á‹˝À#·q |ü\¢e Á|ükÕÔeq ø£ì|ædüTÔ+~. kÕúìø£ >±<∏ä\T, ¬ø’|òæj·T‘·TÔ\T, Á>±e÷D ÁbÕ+‘ê˝À¢ Á|ü#ês¡+˝À >∑\ yê&ÉTø£ ø£<∏äHê\T mH√ï.. eTTø£ÿ+{Ï- áX¯«s¡ e+X¯ $wüj·÷\qT $e]düTÔHêïsTT. ‘Ó\T>∑T-‘·$Tfi¯ kÕVæ≤‘ê´˝À¢ düsTT‘·+ Á‹˝À#·q |ü\¢e >±<∏ä\qT $e]+#·&É+ »]–+~. ªÁ‹˝À#·q |ü\¢e-ø£]ø±\ #√fi¯μ |ü⁄düÔø£+ sêdæq Á|üeTTK #·]Á‘·ø±s¡T&ÉT &Üø£ºsY H˚\≥÷s¡T yÓ+ø£≥s¡eTDj·T´ Á‹˝À#·qTì >∑T]+∫ |ü\T ÄdüøÏÔø£s¡ $wüj·÷\qT ‘Ó*j·T#ÓbÕŒs¡T. mH√ï n+XÊ\qT |ü]>∑D˝ÀøÏ rdüTø=ì Á‹˝À#·q |ü\¢e #ê]Á‘·ø£ |ü⁄s¡Twüß&ÉT>± Á|üø£{Ï+#êqì yÓ+ø£≥ s¡eTDj·T´ sêXÊs¡T. ø£qTø£ H√\+ã |ü\¢e⁄\ e+XÊìøÏ eT÷\ |ü⁄s¡Twüß&ÉT Á‹˝À#·q |ü\¢e Á|üuÛÑTy˚.

‘Ó\T>∑T #√fi¯sêE≈£î #Ó+~q Áø°.X¯. 640Hê{Ï ‘Ó\T>∑T XÊdüq+ ` byÓTàdt

ªõ+õμ ø√≥ #·]Á‘· |òüTq+ ªõ+õμ ø√≥ #·]Á‘· |òüTq+ ªõ+õμ ø√≥ #·]Á‘· |òüTq+ ªõ+õμ ø√≥ #·]Á‘· |òüTq+ ªõ+õμ ø√≥ #·]Á‘· |òüTq+ ªõ+õμ ø√≥ #·]Á‘· |òüTq+

yÓTÆ˝≤s¡+ eT+EHê<∏é

õ+õ ø√≥ ø£èwüí–], #·øÏÿ*<äTs¡Z+, sê»–] ø=+&É\ô|’ |ü{Ïwü˜yÓTÆq ø√≥ >√&É\‘√ düTe÷s¡T 7 #·<äs¡|ü⁄ øÏ˝À MT≥s¡¢ y˚Ts¡ $düÔ]+∫ e⁄+~. ø√≥˝À #·÷&Ée*\dæq ø£≥º&Ü˝…H√ï e⁄HêïsTT. @ ø=~› ø±\+ ˇø£ÿ] @\Tã&ç˝À ˝Òì õ+õ >±<∏ä Áø°.X¯. 9e X¯‘êã›+˝À Äs¡+uÛÑyÓTÆ+~. n<=ø£|ü⁄Œ&ÉT ∫qï ø√≥. õ+õì Ä ‘·sê«‹ ø±\+˝À ≈£îs¡TyéT u≤sY nH˚ eTVü‰sêE r]Ã~<ë› &ÉT. #√fi¯ sêE\ qT+∫ $»j·Tq>∑s¡ kÕÁe÷»´ Á|üuÛÑTe⁄\ bÕ\q˝À õ+õ ø√≥ u≤>± e]∆*¢q~. Áø°.X¯.1677 Hê{ÏøÏ ;C≤|üPsY düT˝≤ÔqT\ qT+N eTsêsƒê\ eX¯yÓTÆ+~. õ+õ ø√≥ì X¯Á‘·T<äTπs´<Ûä´ yÓTÆq~>± nuÛÑe]íkÕÔs¡T. n+<äTe\¢H˚- eTVü‰sêE \≈£î n+‘· yÓ÷E. <äø£ÿHé ÁbÕ+‘êìï Ws¡+>∑CÒãT bÕ*düTÔqï ‘·s¡TD+˝À •yêJ ¬s+&√ ø=&ÉT≈£î #Û·Á‘·|ü‹ sêC≤sêyéT ‘·q dæ+Vü‰düHêìï ø√˝ÀŒj·÷ &ÉT. n‘·&ÉT <äøÏåD≤|ü<∏ä+˝À Á|üy˚•+∫- ªõ+õμì kÕúes¡+>± #˚düTø=ì yÓTT>∑\T\ô|’ j·TT<ë∆ìï ø=qkÕ–+#ê&Éì ø£<∏äq+. <ë<ë|ü⁄ @&˚fi¯fl düTBs¡È j·TT<ä∆+ ‘·sê«‘· 1698˝À sêC≤sê+ z&çb˛j·÷ &ÉT. õ+õ yÓTT>∑\T\ eX¯yÓTÆ+~. Ä ‘·sê«‘· ø£sêí≥ø£ qyêãT\T, 1750˝À Áô|ò+#Y, 1761˝À Á_{°wt yê] @\Tã&ç˝ÀøÏ yÓ[fl+~. õ+õ ø√≥ì ˇø√ÿ ø±\+ ˇø√ÿ $<Ûä+>± |æ\Tdü÷Ô e#êÃs¡T. 1660 qT+∫ 1677 es¡≈£L ªu≤<ë¸u≤<éμ, eTsêsƒê\ ø±\+˝À ª<ë+Á&ûμ ˝Ò<ë ª∫+Bμ n˙, yÓTT>∑\T\ ø±\+˝À ªqÁdü‘Y >∑&Ûéμ n˙, Áô|ò+#YÇ+^¢wt yês¡T ªõ+Jμ n˙ e´eVü≤]+#ês¡T. õ+õ˝À ˇø£ b‘Ó’Ôq ø£≥º&É+ e⁄+~. n+<äT˝À mì$T~ n+‘·düTÔ\THêïsTT. U…’B\ >∑<äT\T, <Ûëq´ |ü⁄ ø={≤º\T, Äj·TT<Ûë>±s¡+ ø√≥˝À e⁄HêïsTT. õ+õ ø√≥ ø£èwüí–], #·øÏÿ* <äTs¡Z+, sê»–] ø=+&É\ô|’ |ü{Ïwü˜yÓTÆq ø√≥ >√&É\‘√ düTe÷s¡T 7 #·<äs¡|ü⁄ øÏ˝À MT≥s¡¢ y˚Ts¡ $düÔ]+∫ e⁄+~. ø√≥˝À #·÷&Ée*\dæq ø£≥º&Ü˝…H√ï e⁄HêïsTT. $»j·Tq>∑s¡ kÕÁe÷C≤´ BÛX¯ó\T ì]à+∫q yÓ+ø£≥ s¡eTDkÕ«$T <˚yê\j·T+, |ü{≤º_ÛsêeTkÕ«$T >∑T&ç, y˚\÷s¡T yêøÏ*, Áô|ò+#Y sêj·T˝Ÿ |òæs¡+>∑T\T, kÕ<ä‘·T˝≤¢U≤Hé eTd”<äT, #Ó{Ïº≈£î\yéT, #·+Á<ä≈£î\yéT #Ós¡Te⁄\T .. ø√≥ |ü]düs¡ ÁbÕ+‘ê˝À¢ #·÷&Ée#·TÃ. ‘·$Tfi¯Hê&ÉT˝Àì õ+õ #ÓHÓ’ï≈£î <äøÏåD≤q 156 øÏ.MT., ‹s¡TeD≤íeT˝…’≈£î düTe÷s¡T 40 øÏ.MT. <ä÷s¡+˝À e⁄+~.

May - June2022 Volume : 17 Issue

Next Article

Telangana Diary

≥÷]»+q÷´dt y˚T ` pHé 2022 dü+|ü⁄{Ï : 17 dü+∫ø£ : 3 dü+bÕ<ä≈£î&ÉT : yÓTÆHêkÕ«$T

MyNaa Swamy Publications TOURISM NEWS

( Telugu Bi-Monthly )

May - June2022 Volume : 17 Issue : 3

M. Manjunath B. Murali Mohan Rao

16th Year Speccial Edition dü÷∫ø£

ªõ+õμ ø√≥ #·]Á‘· |òüTq+ 26

War Memorial 28

Destination.. A.P. 52

Telangana Diary 53

˝ÒbÕøÏå ‘Ó’\ es¡í ∫Á‘ê\ XÀuÛÑ yÓTÆHêkÕ«$T

bÕq>∑˝Ÿ ø√≥˝À bÕ>± y˚<ë›e÷ !

m<äTs¡T˝Òì bÕ˝…>∑‘ÓÔ.!

»s¡ï*dtº &Ó’Ø ª˝ÒbÕøÏå ø√dü+ Hê ‘·|üqμ

j·TTHÓk˛ÿ >∑T]Ô+|ü⁄‘√ Á|ü|ü+#· yê´|üÔ Á|ü#ês¡+

Ms¡eì‘· øÏ‘·÷Ôs¡T #ÓqïeTà

` dü‘·´Hêsêj·TD Hê<Ó+&É¢

|ü˝≤ï{Ï Ms¡T&ÉT ª|ü⁄\¢]μ dü‘ê´Á>±Væ≤.. ø£HÓï>∑+{Ï Vü≤qTeT+‘·T uÛÑ≥ºs¡TXË{Ïº |ü<ëàsêe⁄

>∑+>±|ü⁄s¡+˝À yÓ\dæq πøX¯e⁄&ÉT »&ÉÃs¡¢

bÂsêDÏø£ πøåÁ‘·+ >√ø£s¡í+ bÂsêDÏø£ πøåÁ‘·+ >√ø£s¡í+ bÂsêDÏø£ πøåÁ‘·+ >√ø£s¡í+ bÂsêDÏø£ πøåÁ‘·+ >√ø£s¡í+ bÂsêDÏø£ πøåÁ‘·+ >√ø£s¡í+ bÂsêDÏø£ πøåÁ‘·+ >√ø£s¡í+

#·]Á‘·

ªõ+õμ ø√≥ #·]Á‘· |òüTq+ ªõ+õμ ø√≥ #·]Á‘· |òüTq+ ªõ+õμ ø√≥ #·]Á‘· |òüTq+ ªõ+õμ ø√≥ #·]Á‘· |òüTq+ ªõ+õμ ø√≥ #·]Á‘· |òüTq+ ªõ+õμ ø√≥ #·]Á‘· |òüTq+

≥÷]»+ q÷´dt Mø£åD+ Á|ü|ü+#· Á|ü<äøÏåD+

More articles from this publication:

Telangana Diary

War Memorial

This article is from:

Tourism News June 2022