hükök
DERLEME mikroRNA Tarihçesi, Moleküler Özellikleri ve RNA İnterferansi İrem Ozarlı
M
ikroRNA lar yaklaşık 20 nükleotit uzunluğunda, kodlanmayan RNA(noncodingRNAs) başlığı altında incelediğimiz küçük, tek zincirli RNA parçalarıdır. Hedef mRNA'nın 3'-Translasyonu Olmayan Bölgesine (3'UnTranslated Region, UTR), 5'-Translasyonu Olmayan Bölgesine(5'UTR) ve hatta kodlanan bölgelerine bağlanarak, mRNA translasyonunu önler ya da mRNA yıkımına öncülük eder. Yani,miRNAlar post-transkripsiyonel olarak gen ekspresyonunu düzenleyen moleküllerdir. Hücrenin yaşamsal döngüsünde rol oynayan çeşitli önemli olayları (apoptoz, proliferasyon, diferansiyasyon, metastaz gibi) kodlayan genler dahil olmak üzere, miRNAlar kodlanan genomumuzun yaklaşık %30'unun regulasyonunda görev alırlar.
larva gelişiminde L1 evresinden L2 evresine geçişte gereklidir. Bu buluşun perde arkası ise şöyledir: 1987 yılında Ferguson ve arkadaşları C.Elegans'ta lin-14 geninde, anlamsız-lin-4 mutasyonu sonucu oluşan fenotipi geri döndüren bir baskılayıcı mutasyon keşfeder. Aslında, lin-14 genindeki anlamsız mutasyon sonucu oluşan fenotip, lin-4 genindeki anlamsız mutasyon sonucu oluşan fenotipin tam zıttıdır. Lin-4 ve lin-14 genlerindeki defektler sonucu ortaya çıkan bu ilginç fenotip zıtlığını açıklamak için şöyle bir hipotez ortaya atılır: Lin-4, lin-14'ün negatif kontrolünden sorumludur. 1989 yılında, Ambros ve Ruvkun lin-14 genini klonlamaya karar verirler ve tam bu noktada Ambros'un lin-4, Ruvkun'un lin-14 üzerine yoğunlaşmasıyla iki meslektaşın yolları ayrılırlar.
MİKRORNA'NIN TARİHÇESİ
G
ünümüzden 20 yıl öncesine kadar değil önemi, varlığından bile haberdar olmadığımız miRNA'nın tarihçesine ve gelişimine bakacak olursak; 1993 yılında Ambros ve Ruvkun adlı iki bilimadamı, bir nematod olan Caenorhabditis Elegans üzerinde yaptıkları deneyler sonucu ilk miRNA olarak kabul edilen Lin-4'ü keşfeder. Lin-4, etkileri izole edilen anlamsız-mutasyon sonucu anlaşılmış, heterokronik bir gendir. Lin-4 fonksiyon kaybı ile sonuçlanan mutasyonlara sahip hayvanların zamansal gelişimlerinde (bazı erişkin yapılarda eksiklik, yumurtlama yeteneğinde kayıp gibi) birtakım anomaliler gözlenmiştir. Ayrıca lin-4 aktivitesi,
Ambros, Lee ve Feinbaum ile birlikte; lin-4'ü içeren 700-baz çifti içeren bir fragment izole eder ancak başlangıç ve bitiş kodonlarını saptamakta bu kadar şanslı değildir. Yürüttükleri birtakım deneyler sonucu, lin-4 geninin open reading frame dizisinde mutasyonlar oluştururlar. Bu mutasyonlar sonucu fenotipte bir değişim beklerlerken tam tersi bir sonuç ile karşılaşırlar: Lin-4 fonksiyonu değişmemiştir. Buna dayanarak Ambros, lin-4'ün herhangi bir protein kodlamadığı sonucuna ulaşır. Diğer cephede, Ruvkun ile meslektaşları Wightman ve Ha, lin-14'ün post-transkripsiyonel aşamada baskılandığını ve lin-14 genindeki3'-translasyonu (3'-UTR) zamansal düzenleme için yeterli olduğu sonuçlarına ulaşır. mayıs 2012 39