VREEMDE VOGELS EEN BLOEMLEZING UIT DE M USE ALE COLLEC TIE
Wandelen in de natuur is nog nooit zo populair geweest. Daar zit de wereldwijde gezondheidscrisis voor iets tussen. Vooral het kijken naar en herkennen van vogels vrolijkt menig natuurwandeling op. Maar, ook binnen in onze musea kun je aan ‘vogelspotting’ doen. Gewapend met een vogelgids kunnen veel vogels, zelfs die in 15e-eeuwse getijdenboekjes, geïdentificeerd worden. Een vogelgids als publiekstool – vreemd maar nuttig! —
Kristel Van Audenaeren
Antonius van Gavere (boekbinder), Getijdenboek, O.OTP0003.I © Stad Brugge, stadsfotograaf
20
Waarom worden dieren in de kunst afgebeeld? Aanvankelijk bevinden dieren zich vooral in de marge. Ze ondersteunen en versterken door hun symboliek het verhaal of het hoofdthema. Dan begint de visie op en daarmee ook de plaats van de dieren te evolueren. De verzelfstandiging van het stilleven en het landschap spelen een niet onbelangrijke rol in dit groter kunsthistorisch verhaal. Vanaf de 18e eeuw zorgt de grote natuurwetenschappelijke interesse voor classificatie en nauwkeurige identificatie van alles wat leeft en leefde. In dit artikel staan we even stil bij enkele markante en minder markante vogels in de collectie van Musea Brugge.
Vogels in de marge Menagerieën, en vogels in het bijzonder, schilderen of tekenen, is geen sinecure. In de marges van verluchte manuscripten wemelt het van de dieren. Ook vogels zijn er vaak te vinden. Het getijdenboekje uit O.L.V. ter Potterie uit de late 15e eeuw met een leren boekband van Antonius van Gavere heeft op bijna elke folio vogels in de marge. Alleen al op folio 46v-47r vinden we talrijke vogels terug. Naast de adelaar die verwijst naar Johannes de Evangelist, vinden we in de marge onderaan de linkerfolio een pauw terug. Onderaan de rechterfolio treffen we een blauwe bosfazant en een uil aan. Bovenaan links staat een koolmeesje, in de marge rechts bovenaan staat een keep en daaronder een putter. Getijdenboekjes zoals deze zijn erg klein, met een totale hoogte van 13,8 cm op een foliobreedte van 10 cm. Bedenk even hoe klein de vogeltjes in de marge dan wel niet geschilderd zijn! Fauna en flora vrolijkten de marges op en vulden de leegte in, waarmee de horror vacui verdween. Met groot oog voor detail zorgden de verluchters voor
