Sosyal Beşeri ve İdari Bilimler

Uluslararası Araştırmalar XVIII

SOSYAL BEŞERİ VE İDARİ BİLİMLER ALANINDA ULUSLARARASI ARAŞTIRMALAR XVIII

Editör: Dr. Öğr. Üyesi Kaya Ağın

Genel Yayın Yönetmeni: Yusuf Ziya Aydoğan (yza@egitimyayinevi.com)

Genel Yayın Koordinatörü: Yusuf Yavuz (yusufyavuz@egitimyayinevi.com)

Sayfa Tasarımı: Eğitim Yayınevi Grafik Birimi

Kapak Tasarımı: Eğitim Yayınevi Grafik Birimi

T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı

Yayıncı Sertifika No: 47830

ISBN: 978-625-6382-14-5

1. Baskı, Kasım 2022

Baskı Cilt

Bulut Dijital Matbaa Sanayi Ticaret Limited Şirketi Musalla Bağları Mah. İnciköy Sok. 1/A Selçuklu / KONYA

Matbaa Sertifika No: 48120

Kütüphane Kimlik Kartı

SOSYAL BEŞERİ VE İDARİ BİLİMLER

Editör: Dr. Öğr. Üyesi Kaya Ağın

870 s., 165x240 mm

Kaynakça var, dizin yok.

ISBN: 978-625-6382-14-5

Copyright © Bu kitabın Türkiye’deki her türlü yayın hakkı Eğitim Yayınevi’ne aittir. Bütün hakları saklıdır. Kitabın tamamı veya bir kısmı 5846 sayılı yasanın hükümlerine göre kitabı yayımlayan firmanın ve yazarlarının önceden izni olmadan elektronik/mekanik yolla, fotokopi yoluyla ya da herhangi bir kayıt sistemi ile çoğaltılamaz, yayımlanamaz.

Yayınevi Türkiye Ofis: İstanbul: Eğitim Yayınevi Tic. Ltd. Şti., Atakent mah. Yasemen sok. No: 4/B, Ümraniye, İstanbul, Türkiye

Konya: Eğitim Yayınevi Tic. Ltd. Şti., Fevzi Çakmak Mah. 10721 Sok. B Blok, No: 16/B, Safakent, Karatay, Konya, Türkiye

+90 332 351 92 85, +90 533 151 50 42, 0 332 502 50 42 bilgi@egitimyayinevi.com

Yayınevi Amerika Ofis: New York: Egitim Publishing Group, Inc. P.O. Box 768/Armonk, New York, 10504-0768, United States of America americaoffice@egitimyayinevi.com

Lojistik ve Sevkiyat Merkezi: Kitapmatik Lojistik ve Sevkiyat Merkezi, Fevzi Çakmak Mah. 10721 Sok. B Blok, No: 16/B, Safakent, Karatay, Konya, Türkiye sevkiyat@egitimyayinevi.com

Kitabevi Şubesi: Eğitim Kitabevi, Şükran mah. Rampalı 121, Meram, Konya, Türkiye +90 332 499 90 00 bilgi@egitimkitabevi.com

İnternet Satış: www.kitapmatik.com.tr +90 537 512 43 00 bilgi@kitapmatik.com.tr

Muhammet NEGİZ1

GİRİŞ2

Dünyada değişen iktisadi ve sosyal koşullar, yöneticiliğin önem derecesini artırmıştır. Yönetimin günden günde değişen bir meslek haline gelmesiyle, yöneticiliğin sosyal prestiji de artmıştır. Yaşanan bu gelişmeler ise işletmecilik okullarının artmasına ve küresel ölçekte yaygınlaşmasına neden olmuştur (Öz-Alp, 1972: 36).

“Başkaları aracılığı ile işleri yürüten kişiler” olarak tanımlanan yöneticiler, bütün örgütler için bir gereklilik arz etmektedir. Her örgütün yönetimi kendine mahsus özellikler ve yöneticileri için eğitim koşulları gerektirdiği gibi, devletin ve özel teşebbüsün ihtiyaç duyduğu yöneticilerin yetiştirilmesi de işletmecilik okullarına düşmektedir. Bu okulların yönetici yetiştirme ve sahadaki eksikleri giderme konusunda hitap ettiği alan basitçe Şekil 1’de ortaya konmuştur (Öz-Alp, 1972: 23-24):

1 Arş. Gör., Karadeniz Teknik Üniversitesi, İİBF İşletme Bölümü, ORCID: 0000-0002-6939-7742, muhammetnegiz@ktu.edu.tr

2 “Türkiye’de İşletmecilik Okullarının Tarihsel Gelişim Süreci Işığında Bir Gelecek Perspektifi” başlıklı açık erişim taslak çalışmanın yeni bulgular ve ilavelerle genişletilmiş halidir.

Şekil 1: İşletmecilik Okullarının Görevi Kaynak: Öz-Alp, 1972: 24.

Bu çalışmada işletmecilik okullarının Türkiye’de yaşamış olduğu tarihsel süreç ele alınmış ve günümüzdeki son halini alıncaya kadar sürece katkı sağlamış olan yerli ve yabancı aktörler üzerinde durulmuştur. Geçmiş dönemlere ilişkin müfredat ve ders programlarından da örneklerin sunulmuş olduğu çalışmada son olarak işletmecilik okullarının geleceğine dair değerlendirmede bulunulmuştur.

Türkiye’deki günümüzdeki anlamda işletmecilik eğitiminin ve okullarının tarihçesini İktisadi ve İdari Bilimler Fakülteleri açısından II. Murad veya Fâtih Sultan Mehmed dönemlerinde açıldığı düşünülen (İpşirli, 1995) Enderun Mektebi’ne kadar götürmek mümkün olsa da (Özkanan ve Acar, 2022:5) işletmecilik okulları bağlamında bu yaklaşım pek gerçekçi olmayacaktır. İşletmecilik okullarının ülkemizdeki tarihi gelişim süreci Tanzimat sonrası Batı ile entegrasyon çalışmaları ile eş zamanlı gerçekleşmiştir (Güvemli, 2018: 238).

Tanzimat öncesi dönemde esnaf sınıfı “özel sektör” olarak ifade edilebilmektedir ve bu da Ahi, Lonca ve Gedik sisteminin bir sonucu olarak görülmektedir. Osmanlı devletinin iktisadi yapısından dolayı gelişmiş bir işletmecilik kültürünün ve kâr amaçlı bir işletmenin olmadığı belirtilmektedir (Güvemli, 2018: 238).

Tanzimat sonrası süreçte 1849’lu yıllar itibariyle Fabrika-i Hümayun adı altında kurulan kamu iktisadi teşebbüsleri neticesinde 140 dolayında fabrika tesis edilmiştir ve bu dönemde doğan işletmecilik ihtiyacını karşılamak üzere yaklaşık iki yüz öğrenci Fransa’daki Les Ecoles de Haute Commercial’lere eğitime gönderilmiştir.

Gönderilen bu kişilerin XIX. yüzyılın ikinci yarısında ülkeyi yöneten kişiler oldukları ifade edilmektedir (Güvemli, 2018: 238). İki ülke arasındaki eşbiçimlilik derecesini Fransa Cumhuriyeti Komiseri ve İdarecilik Mili Okulu Müdürü M. H. Bourdeau de Fontenay, 1959 yılında İçişleri Bakanlığında verdiği “Fransa’da

Yüksek Kademe İdarecilerinin Yetiştirilmesi” başlıklı konferansında şu sözlerle ifade etmiştir (Negiz, 2022: 1):