1870
2020
FAN EARTIIDS NEI HJOED DE DEI troch WILLY HOEKSTRA
150 JIER TOANIEL MEI PASSY YN HURDEGARYP
INHOUD Voorwoord Rederijkers Roemer Visscher Maria Roemer Visscher Ús namme De Oprjochting De Wetten Het eerste begin Het kasboekje Vooruitgang By it 40 jierrich jubileum M.R.V. Tesselschade 50 jaar Tussen de oorlogsjaren De tiid hâldt gjin skoft De opgeande tiid Tot slot Naschrift
Colofon © 2020 Tekst Willy Hoekstra © Foto’s Website M.R.V. TESSELSCHADE Alle rechten voorbehouden
VOORWOORD Aan de lezer van dit boek, Dit boek wordt opgedragen aan alle oud en-ereleden, leden, stipers, vrijwilligers, gastrolspelers en sponsoren van M.R.V. TESSELSCHADE te Hurdegaryp. Onze koninklijke toneelvereniging bestaat 150 jaar en dat is wel een feestje waard. In dit boek kunt u de verhalen van weleer en nu lezen. Het is uiteraard niet compleet. Het is onmogelijk om alle feiten en zaken te noemen die er gespeeld hebben tijdens deze 150 jaar. De geschiedenis laat zien wat er allemaal komt kijken om een goede en mooie productie te maken. Tevens is het aardig om te zien, dat het boek ook tegelijk de wederwaardigheden van het totale dorp laat zien. Bijvoorbeeld het komen en gaan van inwoners van dit dorp, het trouwen van leden, het overlijden van dorpsgenoten en het groter worden van Hurdegaryp. Tegenwoordig wordt alles digitaal bij gehouden. De website van de vereniging geeft veel informatie. Ik hoop, dat u dit boekje met veel plezier zult gaan lezen en dat we u welkom mogen heten op de voorstellingen van onze “jarige� toneelvereniging. Mattie Dijk, Voorzitter
1500
1547
Rederijkers In de loop van de 15e eeuw ontstonden er in de Franse steden een soort literaire gilden: de ‘chambres de rhétorique’; de leden ervan werden ‘rhétoriqueurs’ genoemd (van het Latijnse ‘rhetorica’, welsprekendheid). De verenigingen verspreidden zich over de rest van Europa en de woorden ‘rhétorique’ en ‘rhétoriqueur’ werden in de Nederlanden verbasterd tot retorijke en rederijker. Net als echte gilden kenden de rederijkerskamers een bepaalde organisatorische opbouw. Aan het hoofd stond een ‘Prins’ of ‘Keizer’: een vooraanstaand burger die over ruime financiële middelen beschikte en die als beschermheer en financier fungeerde. De belangrijkste man was echter de ‘factor’ (Latijn: maker), die de meeste teksten schreef (met name de toneelstukken) en die de optredens leidde. Daarnaast kende men de ‘deken’ (voorzitter), ‘fiscaal’ (penningmeester) en de ‘sot’ (nar).
1500
1547
Rederijkers In vrijwel alle steden en stadjes was er in de 15e eeuw een rederijkerskamer en de grote steden hadden er zelfs verschillende. Elke kamer had een naam, een blazoen (wapenschild) en een devies (spreuk). Tot de belangrijkste behoorden: De Violieren (Antwerpen) met als devies ‘Wt jonsten versaemt’ (in vreugde bijeen), De Fonteyne (Gent)met als devies ‘Alst past bi appetite’ (als het uw smaak is), De Pellicaen (Haarlem) met ‘Trou moet blijcken’, De Eglantier (rozenstruik; Amsterdam) met ‘In liefde bloeyende’ en ’t Wit Lavendel (Amsterdam) met ‘Uyt levender jonst’ (in levende vreugde).
Bron: Wikipedia
1547
1620
Roemer Visscher Roemer Visscher (Amsterdam 1547 – aldaar begraven 19 februari 1620), aldus geheten naar zijn grootvader van moederskant, was een Nederlands graanhandelaar en auteur. Hij werd geboren te Amsterdam, waar hij koopman was. Aldaar beoefende hij met vrienden als Coornhert en Spiegel de letteren en vormde in zijn woning de vermaarde kring waarin jongeren hun leiding ontvingen, zijn beide dochters Anna en Maria Tesselschade schitterden, en de poëzie met de fraaie kunsten in bloei en achting waren, gelijk later ook op het slot van Muiden. Het begraafboek van de Oude kerk in zijn geboortestad heeft op 19 februari 1620 deze aantekening: “Roemmer Vysker, wonende op dye engelse kay in de Korrendrager”. werk: “t Loff vande mutse, ende van een blauwe scheen (Leiden, 1612): Sinnepoppen (Amst. z.j. 2e dr., door zijn dochter Anna uitgegeven; 3e dr. Amst. 1614); Brabbeling (Amst. 1614. ald. 1669).Hij werkte ook mee aan de The-spraeck van de Nederduitsche Letterkunst uitgeschreven bij de Rederijkerskamer In lief bloeiende (Leiden, 2e dr. 1649) Bron: Wikipedia
1594
1649
MARIA ROEMER VISSCHER MARIA TESSELSCHADE ROEMER VISSCHER 15 maart 1594 -20 juni 1649
Maria Tesselschade Roemers(dochter) Visscher (Amsterdam 25 maart 1594 – aldaar 20 juni 1649), door haar vader zo genoemd vanwege door hem geleden averij bij Texel, was een Nederlands dichteres en graveerster. Ze was de dochter van Roemer Visscher en de elf jaar jongere zuster van Anna Roemers Visscher. Bij haar ondertrouw te Amsterdam met Allart Janz. Crombalch, van Alkmaar, op 1 november 1623, gaf zij op 28 jaar te zijn – de bekende vergissing van de enigszins bejaarde bruiden van vroeger tijd – en vestigde zich nadat het huwelijk voltrokken was te Alkmaar, waar haar evenzeer ouderloze man, een gewezen officier, in 1634 overleed. Zij had daar ook haar beide dochtertjes verloren en keerde alleen naar Amsterdam terug om andermaal – doch onder de kennelijke invloed van doorgestaan leed en klimmende jaren – het sieraad te zijn van de Muiderkring. Zelden worden zoveel gaven van lichaam en geest verenigd gevonden, en nog zeldzamer door ieder bewonderd, gewaardeerd en gegund. Bron: Wikipedia
1649
1594
MARIA ROEMER VISSCHER Het belang van de rederijkers De cultuur historische betekenis van de rederijkers moet worden onderschat. Nieuwe ideeĂŤn op levensbeschouwelijk en politiek terrein werden door hen door geschriften en toneel verspreid.
Rederijkerskamers bepaalden in de vijftiende en zestiende eeuw het gezicht van de Nederlandse letterkunde.
Ook van haar, gelijk van haar vader en haar zuster zijn de tijdsbepalingen van haar levensbericht zeer onvolkomen. [Nieuwe-Zijds?] Colck; is 2 uijren beluijt met de grote clock. Een familieaantekening luidt: nicht maria tesselschae Salgr. overleet 20 Juni 1649, R.I.P., en het grafboek van de Oude Kerk heeft: 24 Juni 1649, Tesselscha Roemer Visschers, wed. van Allart Crombalck, comt van de [Nieuwe-Zijds?] Colck; is 2 uijren beluijt met de grote clock.
Ze fungeerden als spreekbuis van de burgers in de steden. In de zeventiende eeuw kreeg het maken van gekunstelde literaire teksten steeds meer de overhand. Rederijkerskamers werden steeds meer gezelligheidsverenigingen. De rederijkers werden kannenkijkers, zoals duidelijk te zien is op het schilderij van Jan Steen uit 1652. Bron: Wikipedia
1870
1649
ÚS NAMME AGE LOOTSMA en dr. Ypeij In 1799 werd de uit circa 1725 gebouwde buitenplaats gekocht door dr. Age Binses Looxma. Het huis werd in 1844 door zijn schoonzoon, dr. Nicolaas Ypey, verbouwd. Aan de noordzijde heeft het huis een hoge bel-etage en aan de zuidzijde twee minder hoge bouwlagen. Het huis is in 1894 opnieuw verbouwd. Het park, ook wel bekend als het Bos van Ypey, werd rond 1844 in landschapsstijl aangelegd. Het ontwerp wordt toegeschreven aan L.P. Roodbaard, terwijl ook L. Vlaskamp zich met de aanleg heeft bezig gehouden. Buitenplaats “Vijversburg” Tytsjerk
Na het overlijden van de graanhandelaar A. Looxma noemde de schoonzoon zich Looxma –van Ypeij. Hij werd de BESCHERMHEER van onze toneelvereniging Maria Roemer Visscher: TESSELSCHADE
1870
1e uitvoering
2019
1872
DE OPRJOCHTING De toanielferiening “M.R.V. Tesselschade” waard oprjochte yn 1870 troch û.o A. Looxma-Ypeij en H.U. Thoden van Velzen, skriuwer en dichter, foarsitter oant 1919 ta, letter eare-foarsitter. H.U. Thoden van Velzen wie winkelman oan de Stasjonsstrjitte. Wie ek dichter/skriuwer en wie meioprjochter fan toanielferiening "M.R.V.Tesselschade" yn 1870.It sil sa wêze dat der de earste twa jier fan it bestean noch net toanielspile waard, mar gearkomsten hâlden waarden mei lêzingen en it foardragen fan gedichten. Tesselschade wie doe dan ek noch in saneamde ‘rederikerskeamer’. De jubilea waarden yn it ferline dan ek fierd as wie de feriening yn 1872 oprjochte. De statuten dy’t yn ús archyf binne jowe dúdlik oan it jier 1870. Yn 1970 en 1995 binne dan ek resp. it 100en 125 jierrich bestean fierd.
1870
1890
DE WETTEN HOOFDSTUK 2 Van het Gezelschap Art.7 Onder de naam “Tesselschade” zal in het dorp Hardegarijp een vereniging van personen bestaan, welke zich ten doel stellen, onder gezellig verkeer zich te oefenen in uiterlijke welsprekendheid en tooneelkunst.
Art. 27 De voordrachten zullen bestaan in een stuk proza of poëzie, eigengemaakt of overgenomen. Zij zullen niet in strijd mogen zijn met de orde en goede zeden.
In 1870 opgericht en werden “wetten” vastgelegd. Wij zouden dat nu statuten noemen. Hoofdstuk V Werkzaamheden in de Vergaderingen. Art.26 De werkzaamheden in de gewone vergaderingen zullen bestaan in: a. Lezen en beordeelen der notulen B. Voorstellen. C. Drie verplichte spreekbeurten. D. Vrijwillge bijdragen. Het ophalen der boeten en het invorderen der koffiegelden,die ieder lid verplicht is te betalen.
De “wetten” zijn in 1880,1906, 1920 ,1967 , 1984 en 1995 meerdere keren aangepast.
1890
1880
HET EERSTE BEGIN Voordrachten die werden gehouden tijdens een ledenvergadering: Aan mijne kinderen te Samarang door W.J. van Lennep De vissersbruid De pleegzuster Grootjes mijmering
schrijver onbekend schrijver onbekend schrijver onbekend
Het gemengde huwelijk
schrijver onbekend
De zoon van de metselbedienden schrijver onbekend Een invalide in verlegenheid
schrijver onbekend
We maken nu even een sprong in de tijd. De eerste jaren verlopen qua opkomst van de leden goed. De optredens worden in lokaal “Vogelsang” gehouden. Het is niet precies te achterhalen waar deze lokaliteit zich heeft bevonden. In de vergadering van 1880 wordt besloten om deze lokaliteit te verlaten, vanwege de hoge huur. Men besluit om de uitvoeringen bij de weduwe Klopma te Zwartewegsend te gaan houden , de gewone vergadering bij W. van der Zwaag en de openbare vergadering bij de Jong. Er werd om de veertien dagen vergaderd. Afwisselend op de vrijdag of op zaterdag. De zaalverhuurder de Jong verhoogd de koffieprijs naar één gulden. De leden zullen een dubbeltje meer horen bij te dragen. “TrOuwe OpkOmsT en harmOnie in Ons midden , is het eenige wat tot grondslag moet dienen Om diT Te bereiken.”
1880
1890
HET EERSTE BEGIN In 1880 werden er drie voorstellingen gegeven in lOkaal “vOgelsang.” Wegens ongeschiktheid van het lokaal is het door Tesselschade verlaten vanwege het feit dat het erg afgelegen is en vochtig. Hierdoor werd geen nieuw toneel aangeschaft.
Op 24 december1880 werd voorgesteld de heer H.U. Thoden van Velzen. Hij was oud president van het Collegie en woonde te Akkerwoude. Hij wordt echter niet toegelaten. Het zaait tweedracht binnen de “kamer.” In oktober6 1881 wordt hij souffleur. Hij zal bnnen enige tijd vrijzeker weder als inwoner van ons dorp aangemerkt worden. De namen van het bestuur in 1870 zijn niet te achterhalen. Waarschijnlijk was Dhr. Thoden van Velzen mede oprichter.
In den aanvang van 1880 had Tesselschade 15 contribureerende leden, waarvan 7 tegen F 3,00 en 8 tegen eene contributie F 2,00 per jaar
Uit de verslaggeving in 1880 zijn de volgende namen bekend: President: dhr G. Reitsma Secretaris: dhr H.J. Kalt Penningmeester: Dhr. E. van der Molen Commissaris van orde: Dhr H. Halbesma Er waren vijftien leden.
1880
1890
HET KASBOEKJE Uit de vele gegevens blijkt dat M.R.V. Tesselschade verschillende malen bijna failliet werd verklaard. In de begin jaren werd de contributie niet altijd door de leden betaald. Uit de stukken blijkt ook, dat de kosten meestal hoger waren dan de opbrengsten. In de begin jaren werd door de beschermheer A. Looxma- Ypeij de kas nog aangevuld met voor die tijd hoge bedragen. Op enig moment was er nog maar F 0,67 in kas! Het bestuur moest met hangende pootjes naar de beschermheer om te vragen of hij het tekort wilde aan zuiveren. De twee wekelijkse vergaderingen vinden nu op de woensdag plaats. De eigendommen bestaan uit: tooneel met toebehoor, bibliotheek met tooneelboeken, hOuTen vlOer in lOkaal “ vOgelzang�.
1880
1884 Th.v Velzen lid
1900
VOORUITGANG WE HEBBEN TE MAKEN MET GROOTE MENSCHENEN NIET MET KINDEREN. Wil men iets goeds voortbrengen al is het dan maar komediespel er is ernst bij nodig om dat doel te bereiken
De ledenvergaderingen werden gesloten met de volgende woorden: Dat Tesselschade nog lang mag blijven bestaan en dat er na deze vergadering nog vele mogen volgen
In de jaren na 1890 gaat “de kamer” verder met haar ontwikkeling. In de gewone bestuursvergaderingen en ledenvergaderingen worden voordrachten gehouden. Ook worden er toneelstukken uitgezocht. Meestal zijn dit eenakters. De vraag rijst ook of men zelfs een komedie of klucht moet gaan spelen. Er wordt in de ledenvergaderingen gesproken om niet alleen Nederlandstalig toneel te brengen. Ook Frysktalige stukken worden nu gespeeld. Op 29 oktober 1884 wordt dhr. H. U.Thoden van Velzen als lid van Tesselschade benoemd als voorzitter. Ook wordt de eerste útkeap naar Giekerk een feit. De samenwerking met andere collegies uit het dorp wordt niet op prijs gesteld. Voor jubilerende dorpsverenigingen wordt een opvoering gehouden. Het zustercollegie “Simon Stijl” te Kollum nodigt het MRV bestuur uit te Veenklooster om de Bondsvergadering bij te wonen.
1880
1900
VOORUITGANG We mogen ons beroemen op welgeslaagde voorstellingen, iedere onzer spelers gaf in het voorstuk weder zoowel acteurs als actrices, wat de schrijver verlangde, we ontvingen daarvoor onzen dank terug door het van heinde en verre opgekomen publiek, als ook onze ingezetenen.
Na de uitvoeringen gaat men zingende huiswaarts
Sommige vergaderingen werden besloten met een gedicht. Er zat wel duidelijk een moraal achter: Braaf is braaf en slecht is slecht, Of het vriend of vijand doet Daarom jongens, hoe je goed, Dat je trouw je meening zegt, Dat je spreken durft in het regt, Dat is braaf en dat is slecht. Zo rond 1885 worden er meerdere opvoeringen gegeven. Er is een voorjaarsopvoering en een winteropvoering. Elke opvoering kent een (meestal) éénakter voor de pauze en dan volgt nog een “vrolijk”spel of voordracht(en). Er komen voorstellingen voor ongetrouwden en getrouwden. Het aantal bezoekers is rond de dertig personen. De voorstellingen werden zeer gewaardeerd.
1900
1905
VOORUITGANG T.de Jong deelt de voorzitter mede, dat hij onmogelijk kan helpen, aangezien zijne ouders er op tegen waren. Hoewel de Jong gehuwd is ,scheen hij toch zijn eigen meester niet te zijn, want niettegenstaande een dringende boodschap van onzen voorzitter Om zijn besluit weder in te trekken, bleef hij er in volharden. Een smeekbede aan zijne ouders had echter beter resultaat.
Recensie uit de Burgumer Courant 1905: “Tesselschade heeft uitstekend gespeeld, ja roerend schoon.”
In deze tijd werden ook al mensen als gastspeler aangetrokken. Dat dit niet altijd vanzelfsprekend ging laat het stukje uit de notulen van januari 1904 hiernaast zien. Voorzitter Thoden van Velzen schreef bij elke uitvoering een gedicht over het te spelen stuk op het programma. Ter ere van T.G. van der Meulen (schrijver) die 80 jaar werd, schreef dhr. Thoden van Velzen het volgende gedicht: Tesselschade biedt hjar winsken Tjibbe Gearts op dizze dei Dat der by Jo rigle jierren Nog verskate komme mei Wy dy Jo as dichter kinne Winskje alle goeds Jo ta Hwent wy wolle nog sa jerne Jo wat yn ús midden ha
1900
1907
VOORUITGANG ?
“wel is heT nOg nieT heT Oude Tesselschade, waarvan de voorzitter zoo graag nog eens spreekt, dat soms 20 soms 30 leden telde, maar ik voor mij wensch niet meer, dan dat wij datgene wat wij hebben, mogen behOuden.”
“zOuden meer leden heT wel beTer maken? Zou het gezellige ,waardoor onze bijeenkomsten Zich steeds kenmerken er ook onder kunnen lijden? Zou de band van vriendschap, die Tesselschadis leden aan elkaar bindt, daardoor nauwer worden aangehaald? Neen, de geest die onder de leden heerst is van dien aard dat ene verandering , geen verbeTering kan zijn.”
Haw wy net dy krêft fen sizzen Eigen oan Jo soun ferstân Dochs wird Jo dit neatig rymke Oanbean troch in freonehân En wy mei eek ús feestdrank Op Jo dei,de dei fan hjoed It giet ús Eale Fryske skriuwer Noch ferskate jierren goed De schrijver/dichter T.G. van der Meulen was op de ledenvergadering aanwezig en “hield ons den gehelen avOnd bezig” met het “vOOrdragen van oorbare en onoorbare sTukken.” In 1905 loopt het ledental af. In voorgaande jaren waren er wel 20 tot 30 leden In 1905 nog maar elf. Het 35 jarig jubileum werd gevierd. Leden en bestuur op de photo bij Slaterus in Leeuwarden.
1900
1907 35 jarig jubileum
1907
VOORUITGANG Frijkaarten Wy praetten dêrom ek net mear oer de vrijkaarten. Wy binne lid fan Tesselschade en hawwe de belofte dien altiten foar de keamer op te kommen. Dus net dwaen sa at wy wolle, mar wolle sa ’t it moat. En sa kaem it saakje yn de dôfpot.
By ferskate opfieringen waard it neifolgjende opskreaun: “It gerdyn gie wêr omheech. De bûsdoeken kamen der by te pas en in “daverend applaus” wie ús lean.”
Er volgen vele “’utkeapen” en de ploeg heeft het er maar druk mee. Probleem is steeds het vervoer er heen. Soms met paard en wagen . Veelal werden de kosten door de vragende partij vergoed. Door het vele spelen schieten bijna de eigen voorstellingen in het dorper bij in. Dit heeft “argewaazje. Sommige leden willen niet meer op zon-en of feestdagen spelen. Enkele leden bedanken daardoor. Er wordt besloten om de uitvoeringen te verplaatsen naar januari. Kinderen mogen tegen half geld ook bij de uitvoeringen komen kijken. De eerste keer waren er zes kinderen. Vrijkaarten is ook een hot item. Men wil liever geen vrijkaarten meer aan de leden geven. Dat kost geld!
1907
1912 40 jarig jubileum
1940
BY IT 4O JIERRICH JUBILEUM Al it skreppen en ús spyljen Ha wy altyd dien mei nocht! Sa bin ek de fjirtig jierren Op dit plak en ek om fjirren Troch ’t ledental volbrocht Dat ’s keamer steas my bloeie, Winskje wy ’t hert en groun; Lok en wille sil dan klimme As wy wêr op ny begjinne Trou troch frjeaunskipsbân ferboun Dames, hearen, allegeare Ek ús tank mat jimme ha Mei ’t jierental ek grouie Jerne wol wy ús bemouije Mei de bloei fan Tesselschade
1870
Thoden van Velzen treedt af
1940
M.R.V. TESSELSCHADE 50 JIER Op 4 januari 1922 vierde M.R.V. “Tesselschade” haar vijftig jarig bestaan. Bij Halbesma (zaal de Pilaars) werd in een door groene palmen versierde zaal het jubileum gevierd. De heer Thoden van Velzen is afgetreden als voorzitter. Dhr J. Noordenbos is nu voorzitter. “de energieke leider, leidde hij de vereeeniging, aan welke het dorp zoo talrijke aangename winteravonden te danken heeft ,langs stormen en klippen in veilige haven tot zij nu haar 50 jarig besTaan heefT kunnen vieren.” Gouden jubileum! Een zeldzaamheid voowaar in de tooneelwereld, waar vooral in onze dorpen goede krachten zoo vaak van tijdelijken aard zijn, waar de ledenlijst aan zoo velerlei mutatiën onderhevig is, waar zoo menigmaal met nieuwe onbeproefde krachten van voren af aan moet worden begOnnen.” Het strijkorkest O.K.K. verleende haar gewaardeerde medewerking! De BOUN Fan Fryske Selsskippen zond haar gelukwensen. Het was een geslaagd feest , dat de aangenaamste herinnering achterliet.
1914
Thoden van Velzen overlijdt 1924/1925
1945
Tussen de OORLOGSJAREN De tijd van de Eerste wereldoorlog (1914-1918) speelde de kamer gewoon door. Er mocht na 22.00 uur niet meer vergaderd worden. In 1918 gingen echter verschillende opvoeringen en útkeapen niet door. Het was te gevaarlijk geworden vanwege de uitbraak van de Spaanse griep. De uitvoeringen bleven publiek trekken in eigen dorp. In de vergadering werd besloten om plaatsen te reserveren. Voor F 0,10 kon dat. Ook werden er maatregelen genomen bij de opvoering voor “ ongetrouwden.” Zij “vergalden” de uitvoeringen. Men wordt weer lid van IT BOUN. En er komt een gesprek met de karmasters. De kamer wint een tweede prijs in de Groninger Krite : 424 punten en een geldprijs van F 120,00.In 1924 de derde prijs en persoonlijke prijzen van spelers. H.U. Toden van Velzen overlijdt in 1924. Dhr J.Noordenbos verhuist naar Bolsward. Mevr. H.ZwaalTerpstra wordt voorzitter. Er wordt nu gespeeld in “Hotel Braam.”(1927) In 1928 wordt dhr H. Hiemstra de nieuwe voorzitter.
1914
1932 60 jaar
1945
Tussen DE OORLOGSJAREN In 1928 is de laatste opvoering in De Pilaars. Braam heeft een nieuwe zaal gebouwd. Daar wordt dan ook het 60 jarig bestaan gevierd. In 1933/34 heeft het bestuur ernstige twijfels over het voortbestaan van Tesselschade. Er zijn te weinig leden om een stuk op te voeren. Er wordt een actie op touw gezet om “kunstlievender leden” te gaan werven. Die worden gevonden in oud leden en gastrolspelers. In 1939 gaat men met de bus van Veenstra van Quatrebras naar de Slútjoune in Stiens. In de eerste twee jaren van de Tweede Wereldoorlog wordt er niet gespeeld. Het is allemaal te spannend wat er gebeurd in de wereld. In 1943 wordt er door de jubilerende ijsclub gevraagd om een opvoering te geven. Het gaat door. Er komt een Burgumer strijkorkestje , maar “men keert huiswaarts zonder slokje en koude tenen.” In 1944 :De burgemeester verbiedt opvoeringen, want er is een overval geweest op het Gemeentehuis en op Burgerheide is “samar in Ingelsman út de loft fallen.”
1946
1947 75 jier
1957 85 jier
1960
DE TIID HÂLDT GJIN SKOFT
Een repetitie verhaal: “It wie al fier nei middernacht, dat wy by in deade ko lâns knoffelen” “Braam hâlde sich knap. Wy krigen allegear wat yn de romer en dan wol it wat better”
In 1952: bestuur wordt uitgebreid naar vijf leden. Een huis aan huis actie om nieuwe “stipers” te werven , verloopt goed. Nu 200 “stipers” In 1954: “de minsken stiene by it sket op. Sa fol.” Vijftien bezoekers werden terug naar huis gestuurd.
Na 1945 gaat het met de rederijkerskamer volle vaart vooruit. Men viert op zeer gepaste wijze het 75 jarig bestaan. Er wordt een revue opgevoerd. Dhr. J. Noordenbos wordt erelid. Evenals H. Hiemstra. Dhr. Hendrikus Westra wordt in 1950 de nieuwe voorzitter Er is “gedonder” met de Gemeente over een vergunning en de heer K. Scholten bepleit op een vergadering dat het Frysk meer ” omtinken ferstjinnet”.Hij zou graag zien dat er een Frysktalige toneelclub wordt opgericht. De Tesselschade leden zijn tegen het in stand houden van twee toneel verenigingen. Men gaat spelen op de jûnen fan It Boun. Zo wil men het niveau van het toneelspel verhogen. Via It Boun worden er door meerdere spelers cursussen gevolgd. De Sinterklaas viering wordt ingevoerd. Men wordt geacht nu auteursrechten te gaan betalen voor de muzikant(en).Maar: “Earst mar efkes ôfwachtsje, oars binne wy de sinten kwyt.” It Boun bestaat in 1949 dertig jaar. Alle leden gaan er naar toe. Ook met de hele ploeg naar Apeldoorn(Fryske Krite. Vanaf 1959 wordt er gespeeld in Giekerk.Dhr Pels sluit “Hotel Braam.”
1960
1968 nieuw reglement
1970 100 jier
DE TIID HÂLDT GJIN SKOFT
1967: Bestuur gaat naar drie leden 1967: Nieuw reglement 1967: aanvraag bij de burgemeester om “Koninklijk” te mogen gaan heten 1967: Tiende opvoering in Giekerk
1968: Eerste repetities in “De Schalmei” Twee uitvoeringen met elk 180 mensen als publiek 1968: Berne opfiering yn De Wissel foar 100 bêrn 1969: Nije coulissen foar F 2000,00 1970: Útkeap foar 50 jierrig Doarpsbelang
De uitvoeringen worden gehouden samen met “Euphonia” in de “Fjouwersprong” te Giekerk. In deze tijd waarbij geen geschikte zaal in eigen dorp beschikbaar was werd er zoveel mogelijk gerepeteerd bij de mensen thuis of in de school. Eerst in het gebouw van Het Nut( de oude kleuterschool, waar nu het gebouw De Hof staat) Later in de Openbare school.( later De Wissel).De generale repetities waren dan in Giekerk .Het publiek kwam op de fiets, per bus of met eigen auto. Het 85 jarig jubileum wordt gevierd. In 1963 wordt Pier Gosliga de nieuwe voorzitter. Er gaat een brief naar de Gemeente om een vaste repetitie ruimte te krijgen in het dorp. De Gemeente vraagt F250,00 huur op jaarbasis. Dit kan Tesselschade niet opbrengen. De dorpskrant gaat ter ziele. Voortaan zal er in “Actief” geadverteerd worden. In 1967 wordt het vertrouwen in het bestuur opgezegd. Er komt een buitengewone ledenvergadering. Er komt een nieuw bestuur en een aangepast regelement. Anne van der Wyk wordt voorzitter. Het nieuwe dorpshuis wordt geopend in 1968. Het 100 jarig bestaan wordt groots gevierd.
1970
1990
DE OPGEANDE TIID Hurdegaryp groeit als dorp in de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw. Er komen meer culturele voorzieningen Het nieuwe dorpshuis vervult daarin een grote rol samen met alle vrijwilligers. In juni 1972 wordt Jan van der Kooi de nieuwe voorzitter van Mrv Tesselschade. Er komen steeds meer mensen bij de uitvoeringen en ook het aantal “stipers” stijgt. De toneel uitvoeringen worden professioneler. Er komt een geluidsband, betere toneelverlichting en een souffleursbak. In oktober 1975 komen er drie uitvoeringen. In 1978 worden het vier avonden. Dan zijn er 1200 bezoekers over die vier avonden!! In 1980 zijn er vijf avonden in eigen dorp. In 1984 naar zes uitvoeringen. Er worden regisseurs aangenomen die landelijke en provinciale bekendheid hebben. Bij het Stuft (It Boun) worden vele prijzen gewonnen. Mrv Tesselschade wordt uitgenodigd om de Slútjounen van it Stuft te verzorgen in Drachten. In samenwerking met het bestuur van De Schalmei en zangvereniging U.D.I. wordt voor de toneelaankleding en nieuwe toneelverlichting “De Skynsmiter” opgericht.
1990
2000
DE OPGEANDE TIID In 1992 Er komtwerd een leescommissie, door leden van Tesselschade een meegedaan verlotingscommissie, aan het 100 jaar bestaan een van kleedster, het bosgrimeur, van Ypeij een op “ omballingen” commissie en een decorbouwploeg. Zwartewegsend. Mrvdeze In Tesselschade tijd komengaat en gaan o.l.v.de Annie leden Veenstra van Mrvals regisseur op zoek Tesselschade. Er komen naar première steeds meer stukken. gastspelers Van buiten en de vereniging “âld Hurdegaripers” wordenverlaten mensenzo gezocht langzamerhand die de vaak de Engelstalige stukken kunnen vertalen naar It Frysk. “kamer.” Namen Eind jaren als negentig Piet en Tryntsje gaat men vanterug der Zee, naarGerrit zeven Hoekstra en avonden doen later veel naar voor vijf Mrv avonden Tesselschade. in eigen dorp. Ook Intussen voorziet TOBUDA zijn er deniet jaren meer negentig in een acht behoefte. voorstellingen Het is in eigen tijd de bakens dorp. Daarnaast (opnieuw) gaat te verzetten. de “kamer” op “útkeap.” In It Stuft wordt de leden dringend verzocht om Het betekent nieuwe goed opgeleide voor de leden “karmasters” een erg druk te leveren. “winterskoft.” Bij Tesselschade Vaak kiest almen worden er voor de rekwisieten om uit It Stuft en het te toneel van stappen en te dusvoren niet ergens meer mee anders te doen opgebouwd aan “Deen volgt de uitvoering op de zaterdagavond. Zondags is Kriich.” hetkosten De dan weer vanafbreken de uitvoeringen en alleslopen terugop. brengen Daarom naar de kelder indeDe“stipersjilden” worden Schalmei. Voor envele de entreeprijzen leden in die jaren was De Schalmei verhoogd. Bedrijven hunworden tweedegevraagd huis!. de te “kamer” Naast desponsoren. uitvoeringen te gaan Datworden lukt! er ook nog uitvoeringen gehouden met de naam TOBUDA (toneel-buffet-dansant)
2000
150 jaar
2020
DE OPGEANDE TIID M.R.V. Tesselschade blijft schitteren in de toneel wereld. De regisseur Annie Veenstra wint de Kultuurprijs van Tytsjerksteradiel en ook de Piet van der Zee prijs. De “kamer” speelt in 2004/2005 twee keer voor It Stuft. In 2006 treedt Jan van der Kooi na 39 jaar lid te zijn geweest terug als voorzitter. Matty Dijk wordt de nieuwe voorzitter. Tijden veranderen: de sociale media komen op. Mrv Tesselschade krijgt zijn eigen website en er komt een Facebook account. Er worden promotiefilmpjes gemaakt. In 2013 wordt de laatste voorstelling in De Schalmei gehouden. In 2013/2014 is de eerste opvoering in het nieuwe MFC It Maskelyn. M.R.V. Tesselschade speelt nog steeds zes voorstellingen in eigen dorp. Een prestatie. Echter de productie kosten lopen op en in 2019 wordt er gezocht naar andere vormen van financiering. Crowdfunding en ook komt er een einde aan de oude vorm van het “ Stiper”zijn. Men kan nu “Freon“ van M.R.V. Tesselschade worden. Op naar het 150 jarig bestaan.
2000
2020
TOT SLOT Regisseurs troch de jierren hinne: 1870-1919 1920- 1925 1926- 1928 1929- 1950 19501963- 1967 1968- 1971
H.U.Thoden van Velzen J.Noordenbos J. Zwaal –Terpstra H.Hiemstra onbekend Pier Gosliga Gabe W. Westra
19711974197719781980198119821985-
Hette Deelstra Peter Tuinman/Jan van der Kooi Anne van der Wyk Zus Wiersma Annie Veenstra Romke Toering Wouter Daane Annie Veenstra
1973 1977 1978 1979 1981 1982 1984 2020
Een toneelvereniging die zo lang bestaat is bijzonder te noemen. De lange geschiedenis van “de toanielploech” fan Hurdegaryp is het verhaal van wat in dit boek beschreven is. Niet alle zaken zijn genoemd, dat was een onmogelijke opgave. De oude notulen geven een goed inzicht in de geschiedenis van de “rederijkerskamer.” Het is een stuk geschiedenis van het dorp. Vele bekende en onbekende dorpsgenoten hebben deel uitgemaakt van de toneelvereniging. Toneel heeft de gemeenschap van Hurdegaryp met elkaar verbonden. Er is in zaal “Vogelsang”, in de De Pilaars, in “hotel Braam”, in de Fjouwersprong, in De Schalmei en It Maskelyn wat af gelachen. De “kamer” heeft vele ups-and-downs gekend. M.R.V. Tesselschade heeft veerkracht en moed getoond om nieuwe wegen in te slaan. Er is ruimte gegeven aan jonge gastrol spelers. Voorwaar een prestatie voor al die bestuursleden, spelers en de vele vrijwilligers. De jeugd heeft de toekomst : ook voor M.R.V. Tesselschade. Ik wens een ieder veel plezier met het lezen van dit boek.
2020
1870
Naschrift De koninklijke rederijkerskamer Maria Roemer Visser Tesselschade kent een historie van het spelen van vele bekende wereld toneelstukken van bekende Friese, Nederlandse en Engelse schrijvers. Stukken van H. Cats, J. Noordenbos, A. Brouwer, Y.C. Schuitmaker, Bj. Westra, Dimitri Frenkel Frank, Bouke Oldenhof, Chr. Warmerdam, Tennessee Williams, Alan Ayckbourne, Neil Simon, Edward Albee Vele stukken waren zogenaamde “première stukken. Dat wil zeggen, dat deze stukken zijn vertaald vanuit het Engels of Nederlands naar het Fries. De rechten van deze stukken liggen dan ook bij MRV Tesselschade. Enkele stukken wil ik hierbij met name noemen: 1968 Polysje Wynstra swetst mar op 1970 Bern op ’e noed 1975 Minister mem 1976 Keamer te hier 1977 In keardel út ien stik 1978 Lok wat jouste 1980 Blommen foar Berber 1981 In skûle yn de nacht 1986 Tolve heech 1987 It Prieel 1995 Kaviaar of spaghetti 2000 Jierdei 2005 Ien fleach oer it koekoeksnêst www.mrvtesselschade.nl
2007 Hertsear 2010 Mutsen 2011 Amateurs 2013 De come-back 2015 Mosk 2016 Bêdscenes 2017 Femke 2018 Ensemble 2019 Olivia 2020 Lang en Lokkich
1870
2019
Hajo Thoden van Velzen 1922 foto van Tesselschade Thoden van Velzen zit tweede van links vooraan. Bron: Hardegarijp in oude ansichten
Woonhuis (rechts) van Thoden van Velzen aan de Stationsstraat Bron: Hardegarijp in oude ansichten
Haijo (ofschoon hij vrijwel steeds als Hajo te boek staat is het officieel Haijo) Uden Thoden van Velzen is geboren te Ferwerd 17 maart 1849 als zoon van Wilhelm Bonno Adolf Th. van V. (1822-1909), genees- en verloskundige, en Dirkje Ydes Hamstra (1826-1903, zij waren neef en nicht). De vader was een zoon van ds. Hajo Uden Thoden van Velzen (soms: Velsen), uit Oostfriesland afkomstig, van 1803 tot 1845 Ned. Herv. predikant te Oudkerk. Hajo was enig kind (een broertje en een zusje werden slechts een paar dagen oud). Hajo was ernstig gehandicapt, hij kon niet lopen. Het gezin heeft vervolgens te Rijperkerk en Murmerwoude gewoond (in de tijd dat Hajo trouwde) en tenslotte weer te Rijperkerk, waar beiden overleden. Formeel was hun woonplaats Rijperkerk, maar feitelijk Hardegarijp, aan het begin van de (Rijks)straatweg. Het westelijke deel van Hardegarijp, inclusief het station aan de spoorweg, heeft formeel tot 1930 onder Rijperkerk behoord. Ondanks zijn handicap is H.U. Th. van V. getrouwd (Dantumadeel 15 mei 1884 met Elisabeth Annema) en heeft hij ook twee kinderen gekregen. Hij is zeker winkelier geweest, maar komt ook geregeld voor met de aanduiding "zonder beroep". Vermoedelijk had hij geld genoeg (geĂŤrfd) om al vrij jong te gaan rentenieren. Eenmalig wordt hij landbouwer onder Rijperkerk genoemd (1885, geboorteaangifte zoon). Hij overleed te Hardegarijp 22 april 1924, in het huis dat nu Stationsweg 2 is.
2020
150 JIER PASSY FOAR TOANIEL!