Η ΜΕΡΑ ΜΕΤΑ. Σκέψεις της Καραντίνας by moundraki

Η ΜΕΡΑ ΜΕΤΑ Σκέψεις της Καραντίνας. Μάρτιος – Μάιος 2020

@ Copyright: The Greek Play Project, 2021 greek-theatre.gr Φωτογραφία εξωφύλλου: Εύα Μανιδάκη Επιμέλεια έκδοσης: Ειρήνη Μ. Μουντράκη – Μαρία Καρανάνου 2

Η ΜΕΡΑ ΜΕΤΑ Σκέψεις της καραντίνας Μάρτιος – Μάιος 2020

@Βασίλης Χαρέλας

Η Μέρα Μετά ξεκίνησε από την ανάγκη να μοιραστούμε τις σκέψεις μας, να επικοινωνήσουμε, στη διάρκεια της πρώτης καραντίνας λόγω της πανδημίας, από τον Μάρτιο έως τον Μάιο του 2020. Πολύ ξαφνικά βρεθήκαμε όλοι σε μια συνθήκη που δεν μπορούσε να τη συλλάβει ο νους μας, εν μέσω μίας πανδημίας που άλλαζε ό,τι θεωρούσαμε δεδομένο μέχρι εκείνη τη στιγμή. Κλεισμένοι στα σπίτια μας και απομονωμένοι, καθώς η απόσταση μεταξύ μας μεγάλωνε γινόταν όλο και πιο έντονη η ανάγκη μας για επικοινωνία. Η ανάγκη για συλλογικότητα ήταν παρούσα σε μια μοναχική στιγμή της ανθρωπότητας. Η ανάγκη να μοιραστούμε τις σκέψεις μας, να μοιραστούμε τους φόβους μας μπροστά στο άγνωστο, η ανάγκη να μοιραστούμε την αγωνία μας και ταυτόχρονα να ελπίσουμε σε μια καλύτερη Μέρα Μετά. Έτσι το Greek Play Project απηύθυνε αυτό το κάλεσμα στους ανθρώπους του θεάτρου, της κατ’ εξοχήν τέχνης της επικοινωνίας και των βαθιών υπαρξιακών ζητημάτων, ζητώντας τους να μοιραστούν τις σκέψεις, τους φόβους και τις ελπίδες τους. Χωρίς κανένα περιορισμό. Μόνο ό,τι αισθανόταν και ένιωθε ο καθένας μας. Η ανταπόκριση ήταν εντυπωσιακή τόσο από τους συγγραφείς των κειμένων όσο και από τους αναγνώστες τους μέσα από την ιστοσελίδα του Greek Play Project αλλά και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Τώρα, σχεδόν ένα χρόνο μετά, η Μέρα Μετά δεν έχει έρθει ακόμη. Συνεχίζουμε να την περιμένουμε ενώ βρισκόμαστε σε μια δεύτερη καραντίνα. Θέλω να ευχαριστήσω όλους τους πολύτιμους φίλους, τους συνεργάτες, τους συνοδοιπόρους και τους δάσκαλους που κατέθεσαν τις σκέψεις τους, τα αισθήματα, τον προβληματισμό τους. Τα κείμενα που γράφτηκαν στην περίοδο της καραντίνας και οι φωτογραφίες που τα συνόδευαν, συγκεντρώνονται εδώ και προσφέρονται για κριτικό αναστοχασμό. Συνεχίζουμε να ελπίζουμε για αυτή τη Μέρα Μετά που θα μας επιτρέψει να κυκλοφορήσουμε, να αγκαλιαστούμε, να φιληθούμε, να δούμε τα πρόσωπά μας καθαρά χωρίς μάσκες.

Όσο για μένα, δεν νιώθω πολύ διαφορετικά από ό,τι ένιωθα την πρώτη μέρα της καραντίνας. Δεν νιώθω πιο σοφή, πιο έτοιμη ή πιο ξεκούραστη. Δεν μίσησα το σπίτι μου, δεν έφτιαξα ντουλάπες και συρτάρια, δεν καθάρισα το πατάρι και δεν ξεχώρισα τα βιβλία μου. Τα μπέρδεψα περισσότερο, μπερδεύτηκα περισσότερο, δεν χόρτασα -ούτε χάρηκαθέατρο από το διαδίκτυο, μου έλειψαν οι αληθινές αίθουσες και οι σκηνές, οι τηλεδιασκέψεις δεν είναι αληθινή επαφή. Κουράστηκα να μιλάω μπροστά σε μία οθόνη αλλά χόρτασα χάδια και αγκαλιές το παιδάκι μου. Και καθώς το κρατάω στα χέρια μου συλλογίζομαι πως άλλη επιλογή δεν έχω παρά να πιστεύω στο αύριο. Συνεχίζουμε να ελπίζουμε για αυτή τη Μέρα Μετά που θα μας επιτρέψει να κυκλοφορήσουμε, να αγκαλιαστούμε, να φιληθούμε, να δούμε τα πρόσωπά μας καθαρά χωρίς μάσκες.

Ειρήνη Μουντράκη Δημιουργός – Υπεύθυνη Greek Play Project

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ (με αλφαβητική σειρά)

Μαρίνα Αγαθαγγελίδου, Θεατρολόγος – Μεταφράστρια

Κατερίνα Αγγελιδάκη, Δημοσιογράφος Τάσος Αλατζάς, Ηθοποιός – Σκηνοθέτης Μηνάς Αλεξιάδης, Μουσικολόγος – Συνθέτης, Καθηγητής στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών του ΕΚΠΑ Γιάννης Αναστασάκης, Σκηνοθέτης – Ηθοποιός Ιόλη Ανδρεάδη, Σκηνοθέτις – Συγγραφέας – Ερευνήτρια Έλσα Ανδριανού, Δραματολόγος – Μεταφράστρια Μιχαέλα Αντωνίου, Ηθοποιός – Σκηνοθέτις – Τμήμα Θεατρικών Σπουδών ΕΚΠΑ Χρυσάνθη Αυλωνίτη, Ηθοποιός – Σκηνοθέτις Γωγώ Βαρζελιώτη, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του ΕΚΠΑ

Δελίνα Βασιλειάδη, Συγγραφέας – Εικαστικός Έφη Βενιανάκη, Εκδότρια – Συγγραφέας Μηνάς Βιντιάδης, Συγγραφέας Λεία Βιτάλη, Συγγραφέας Ελευθερία Γεωργακάκη, Θεατρολόγος – Δρ. Τμήματος Θεατρικών Σπουδών ΕΚΠΑ – Καλλιτεχνική Επιμελήτρια Διεθνούς Φεστιβάλ Πέτρας Δήμου Πετρούπολης Μαρία-Ευθυμία Γιαννάτου, Θεατρολόγος – Ποιήτρια 9

Όλγα Γρατσανίτη, Πολιτιστική Διαχειρίστρια Παντελής Δεντάκης, Ηθοποιός – Σκηνοθέτης Ελένη Δημοπούλου, Σκηνοθέτις – Ελένη Ευθυμίου, Σκηνοθέτις – Ηθοποιός Παναγιώτα Δημοπούλου, Συγγραφέας Άκης Δήμου, Συγγραφέας Καίτη Διαμαντάκου, Αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Ε.Κ.Π.Α. Βίκυ Θαλασσινού, Συγγραφέας – Ηθοποιός – Θεατρολόγος Τζίνα Θλιβέρη, Ηθοποιός Τζωρτζίνα Κακουδάκη, Θεατρολόγος – Σκηνοθέτις Δέσποινα Καλαϊτζίδου, Συγγραφέας Ξένια Καλδάρα, Πρόεδρος Δ.Σ – Γενική Διευθύντρια Ιδρύματος Μιχάλης Κακογιάννης Χρήστος Καλμαντής, Ηθοποιός – Συγγραφέας Κωστής Καπελώνης, Σκηνοθέτης Χριστίνα Καραβεζύρη, Ηθοποιός – Συγγραφέας Μαρία Καρανάνου, Θεατρολόγος – Υπεύθυνη Εκδόσεων Εθνικού Θεάτρου – Head Project Manager του Greek Play Project Μάνος Καρατζογιάννης, Ηθοποιός – Σκηνοθέτης Νίκος Κασαπάκης, Σκηνογράφος

Ιωάννα Κατσαρού, Σκηνοθέτις – Ηθοποιός – Καλλιτεχνική Διευθύντρια του EGTNY Σοφία Καψούρου, Συγγραφέας – Στιχουργός – Σκηνοθέτις – Ηθοποιός Άννυ Κολτσιδοπούλου, Κριτικός θεάτρου – Δραματουργός – Χρονογράφος Λυδία Κονιόρδου, Σκηνοθέτις – Ηθοποιός Μυρτώ Κουγιάλη, Ηθοποιός Ντέπυ Κορεντίνη, Gifted Educator of Hellenic Mensa – Κριτικός Θεάτρου Ελίτα Κουνάδη, Ηθοποιός Ελένη Κουτσιλαίου, Θεατρολόγος Σάββας Κυριακίδης, Καλλιτεχνικός Διευθυντής Θεατρικού Οργανισμού Κύπρου Κωνσταντίνος Κ. Κωνσταντίνου, Σκηνοθέτης – Ηθοποιός – Θεατρικός Μεταφραστής Ιωάννα Λούτσια, Ηθοποιός – Θεατρολόγος Γιώργος Λύρας, Σκηνοθέτης Εύα Μανιδάκη, Αρχιτέκτων – Σκηνογράφος Άγις Μαρίνης, Επίκουρος Καθηγητής Πανεπιστημίου Πατρών

Ειρήνη Μουντράκη, Δρ. Τμήματος Θεατρικών Σπουδών ΕΚΠΑ – Υπ. Δραματολογίου, Αρχείου, Βιβλιοθήκης & Διεθνών Σχέσεων Εθνικού Θεάτρου – Εμπνεύστρια και Υπ. Greek Play Project Άρτεμις Μουστακλίδου, Θεατρολόγος – Συγγραφέας Γλυκερία Μπασδέκη, Ποιήτρια – Θεατρική συγγραφέας Ιωάννα Μπλάτσου, Θεατρολόγος – Κριτικός Θεάτρου 11

Μάρθα Μπουζούρη, Σκηνοθέτις – Καλλιτεχνική Διευθύντρια Διεθνούς Δικτύου Θεάτρου Ντοκιμαντέρ Τάσος Νυχάς, Ελληνικό Θεατρικό Εργαστήρι Βρυξελλών Ολυμπιάδα Ολυμπίτη, Δημοσιογράφος Λεωνίδας Παπαδόπουλος, Δρ. Κλασικών Σπουδών (Kings College London) – Θεατρολόγος – Σκηνοθέτης Μαρία Παπαλέξη, Θεατρολόγος – Συγγραφέας – Υπεύθυνη Οργάνωσης & Επικοινωνίας Θεάτρου του Νέου Κόσμου Νίκος Πατούνας, Θεατρικό Εργαστήρι Νέας Ορεστιάδας ΔΙΟΝΥΣΟΣ Σάββας Πατσαλίδης, Ομότιμος Καθηγητής ΑΠΘ – Πρόεδρος της Ελληνικής Ένωσης Κριτικών Θεάτρου και Παραστατικών Τεχνών Αγγελική Πούλου, Επιμελήτρια – Δραματουργός – Συνεργάτις Greek Play Project Βάλτερ Πούχνερ, Ομότιμος Καθηγητής Τμήματος Θεατρικών Σπουδών ΕΚΠΑ Τάσος Πυργιέρης, Ηθοποιός – Σκηνοθέτης Μαίρη Ραζή, Ηθοποιός – Σκηνοθέτις – Διευθύντρια της Δραματικής Σχολής Πρόβα Νίνα Ράπη, Συγγραφέας θεατρικών έργων, διηγημάτων και δοκιμίων Γιώργος Ροδοσθένους, Ακαδημαϊκός – Σκηνοθέτης Γιώργος Ρόρρης, Ζωγράφος Νατάσα Σίδερη, Συγγραφέας θεατρικών έργων και διηγημάτων Αθηνά Σοκόλη, Εκδότρια

Πέλα Σουλτάτου, Συγγραφέας Χρήστος Σπανός, Ηθοποιός Φώτης Σπύρος, Ηθοποιός – Σκηνοθέτης Αλέξης Σταμάτης, Θεατρικός Συγγραφέας

Βένια Σταματιάδη, Ηθοποιός Ελένη Στεργίου, Ηθοποιός Σάββας Στρούμπος, Σκηνοθέτης Άννα Ταμπάκη, Ομότιμη Καθηγήτρια θεατρολογίας – Ιστορίας του θεάτρου στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του ΕΚΠΑ

Παρασκευή Τεκτονίδου, Εκπαιδευτικός – Κριτικός Χορού – Υπ. Διδ. ΑΣΚΤ Τσιμάρας Τζανάτος, Συγγραφέας – Ηθοποιός Τόνια Τσαμούρη, Θεατρολόγος – Δρ Φιλοσοφίας ΑΠΘ – Κριτικός Θεάτρου Μαρία Τσιμά, Ηθοποιός Μανώλης Τσίπος, Συγγραφέας – Σκηνοθέτης Τζίνη Υφαντίδου, Υπεύθυνη πρεμιερών – Συνεργάτις Τμήματος Προβολής & Επικοινωνίας Εθνικού Θεάτρου Πένυ Φυλακτάκη, Θεατρική Συγγραφέας – Σεναριογράφος Μαρία Χατζηεμμανουήλ, Φιλόλογος – Θεατρολόγος – Μεταφράστρια Θεάτρου

Η ΜΕΡΑ ΜΕΤΑ

Η Μέρα Μετά της Μαρίνας Αγαθαγγελίδου 5 Απριλίου 2020, 20:32. Κλεισμένη στο διαμέρισμά μου στο Βερολίνο, βλέπω στο λάπτοπ τη βιντεοσκόπηση του For the Disconnected Child του Falk Richter – βραδινή προσφορά της Σάουμπυνε, κάθε μέρα μια παράσταση από το αρχείο της. Μεταχειρίζομαι το βιντεοσκοπημένο θέαμα όπως δεν θα μπορούσα ποτέ να το κάνω αν αυτή την ώρα βρισκόμουν στο θέατρο: Διακόπτω την προβολή για να ζεστάνω το φαγητό ή τη γυρνάω πίσω για να ξαναδώ μια σκηνή. Σήμερα η σύνδεση δεν είναι καλή, το βίντεο κολλάει κάθε τόσο και αναγκάζομαι να ξαναφορτώσω την ιστοσελίδα. Για κακή σύνδεση διαμαρτύρονται και οι χαρακτήρες του έργου: Η θεματολογία του Ρίχτερ γυρνάει εμμονικά γύρω από την αναζήτηση της αληθινής εγγύτητας και επαφής μέσα στις αχανείς εκτάσεις του ψηφιακού μας κόσμου. Κάποια στιγμή ηχούν δυο στίχοι – θραύσμα μιας άριας από τον Ευγένιο Ονέγκιν του Τσαϊκόφσκι: «Was man erst kaum ertragen kann / wie schnell gewöhnt man sich daran». «Ό,τι αρχικά μόλις και μετά βίας αντέχεις / πόσο γρήγορα το συνηθίζεις». Ήρθε και μας βρήκε η πανδημία και μας έκλεισε στα σπίτια μας, με τα έπιπλά μας, τα φυτά μας, τις ηλεκτρικές συσκευές μας και φυσικά τις οθόνες μας, να νανουρίζουμε τους φόβους μας. Λες και δεν ήταν ήδη αρκετά περιχαρακωμένες οι ζωές μας. Για την επόμενη μέρα εύχομαι να μην συνηθίσουμε στην ιδέα ότι όλα μπορεί να είναι τελικά αντικαταστάσιμα, εξατομικευμένα, κομμένα και ραμμένα στα μέτρα μας, ξαναζεσταμένα, καταναλώσιμα στην ησυχία του σαλονιού μας. Εύχομαι να βγούμε απ’ τις οθόνες μας, όσο βαθιά κι αν έχουμε χωθεί μέσα τους, και να αναζητήσουμε, με μεγαλύτερη σφοδρότητα απ’ ό,τι πριν, την ανθρώπινη επαφή, τη χαμένη, πολύτιμη κοινωνικότητά μας.

Η Μέρα Μετά της Κατερίνας Αγγελιδάκη

Μέχρι σήμερα δεν μπορούσα να γράψω λέξη. Ούτε να διαβάσω. Κυνηγάω απλώς μικρόβια και ξορκίζω φόβους. Μαγειρεύω για δύο – μα πώς τελειώνουν όλα τόσο γρήγορα; – και βλέπω ταινίες. Κάθε είδους. Κοιμάμαι αντίστροφα – το πρωί μέχρι αργά το μεσημέρι. Ακόμα δεν σκέφτομαι την επόμενη μέρα, την ημέρα μετά την καραντίνα. Σκέφτομαι την επόμενη ώρα, το επόμενο δεκάλεπτο. Και συλλέγω αντικρουόμενες πληροφορίες. Κάθε δύο-τρεις μέρες καταλαμβάνομαι από μικρές -ευτυχώς- κρίσεις άγχους. Ακόμα αντιστέκομαι στα Zanax, είναι κλεισμένα στο κουτί τους στο συρτάρι για ώρα μεγαλύτερης ανάγκης. Βγαίνω όσο πιο αραιά μπορώ. Για αντισηπτικά, σπρέι μύτης για την αλλεργία μου, βιταμίνες. Και κανένα κοντινό, μικρό σούπερ μάρκετ. Τα υπόλοιπα τα παραγγέλνουμε. Και μόλις έρθουν, η χορογραφία της απολύμανσης. Σε δόσεις γιατί κουράζομαι με τόση τρέλα. Ενδιαμέσως στο μπαλκόνι για αναπνοές θάρρους, τις ίδιες αναπνοές που παίρνω μόλις γυρίζω απ' έξω, με την καρδιά να χτυπάει ταμπούρλο, αφού αφαιρέσω τη στολή εκστρατείας και την τοποθετήσω προς τον απαραίτητο μπαλκονάτο αερισμό. Όταν βγαίνει ο Ηρακλής απασφαλίζω. Αυτό είναι το αδύνατο σημείο μου, του συμπεριφέρομαι σαν να είναι τρίχρονο, τον τρελαίνω. Δεν υπήρξα ποτέ σούπερ αισιόδοξη. Είμαι μάλλον εσωτερικής καύσης, εκτός από τις φορές που με πιάνει το ριζίτικο και τα κάνω όλα πουτάνα. Ούτε και απαισιόδοξη είμαι όμως. Κάτι μέσα μου αντιστέκεται στο μαύρο, σαν ένας αόρατος κόφτης κάπου κοντά στον οισοφάγο δεν με αφήνει να ξεσπάσω σε ασυγκράτητους λυγμούς. Αυτό είναι το δικό μου προσωπικό εκουαλάιζερ που μιξάρει σήματα, αισθήματα, προαισθήσεις και νεύματα. Δεν ξέρω τί θα φέρει η επόμενη μέρα, διαισθάνομαι όμως πως ό, τι φέρει θα είναι σε μεγέθυνση. Όλα διπλά και τριπλά, κοντινά, λεπτομερή, δίπλα μας, επάνω μας. Θα ξαναδούμε όλα τα πρωινά του κόσμου με μάτια μεγάλα και στρογγυλά. Θα ξαναβρεθούμε με φίλους και εχθρούς -ξέροντας ποιος είναι ποιος- όλοι μαζί και ο καθένας μόνος του.

Η Μέρα Μετά του Τάσου Αλατζά

Τον ήλιο μητέρα... τον ήλιο!!! ( Βρικόλακες, Henrik Ibsen)

Πήρε το καλαθάκι του, ένα μικρό μαξιλάρι και ξεκίνησε. Δεν θα πήγαινε μακριά.

Μια βόλτα αγαπούλα μου, εδώ γύρω. Μην ανησυχείς, σε μία ωρίτσα θα είμαι πίσω.

Βγήκε από την αυλόπορτα, κοίταξε για λίγο προς το σπίτι και έφυγε. Κατηφόρισε το δρόμο προς τη θάλασσα. Ήταν έρημος, σκονισμένος και ήσυχα όμορφος. Όχι, ήταν έρημος γιατί έκαναν έργα για τον υπόνομο. Περπατούσε και σκεφτόταν.

Σε τι θα ωφελήσουν άραγε;

Δεν ήθελε να είναι απαισιόδοξος, παρόλο που τον βασάνιζε εδώ και αρκετό καιρό η αρρώστια.

Όχι! Όχι, δεν είναι καρκίνος. Σταμάτα σου λέω. Όχι, δεν είναι καρκίνος. Η ψυχή, ξέρεις, όταν αρρωστ...

Τί έλεγα; Α…

Κατέβηκε λοιπόν το δρόμο, πέρασε μπροστά από τα άδεια καταστήματα και επιτάχυνε το βήμα του. Ήθελε να φτάσει γρήγορα. Δεν αντέχεται αυτή η ήσυχη ομορφιά. Περπατούσε αρκετή ώρα.

Έλα λίγο ακόμα. Λίγο ακόμα και όλα θα σβήσουν, θα χαθούν, έλεγε στον εαυτό του και τα πνευμόνια του γέμιζαν αέρα. Καθαρό, φρέσκο αέρα.

Δεν έβηχε. Δεν αισθανόταν κόπωση. Φτάνει επιτέλους! Και έφτασε, πρόλαβε. Ήταν εκεί να αντικρίσει το απόλυτο. Στην πιο κατάλληλη ώρα. Έβαλε το μαξιλαράκι του σε έναν βράχο και κάθισε. Τα γόνατά του είχαν λυθεί. Όχι, από την κούραση. Από αυτό που αντίκρισε.

Μπροστά του απλωνόταν η θάλασσα, ήρεμη και γαλάζια. Λουσμένη από τον ήλιο. Σε λίγο θα βασιλέψει. Έβγαλε από το καλαθάκι του ένα ποτήρι. Το ακούμπησε στην ζεστή πέτρα. Έβγαλε ένα μπουκάλι κρασί και κέρασε τον εαυτό του. Ύψωσε το ποτήρι του και είπε:

Α, ρε κερατά ήλιε! Σε ζηλεύω!

Το φως του ήλιου πέρασε από το υψωμένο ποτήρι και έριξε το βαθύ κόκκινο χρώμα του στα μάτια του. Ίδιο χρώμα με αυτό του ορίζοντα, που τον έσκιζε το πύρινο θαύμα.

Καλό ταξίδι, ρε κερατά! Καλό ταξίδι!

Έφερε το ποτήρι στα χείλια του. Το κρασί πλημμύρισε τα σωθικά του. Σηκώθηκε, πήρε το μαξιλαράκι και το καλαθάκι του και κατηφόρισε στο δρόμο της επιστροφής. Στη διαδρομή για το σπίτι του τίποτα δεν είχε αλλάξει. Πάντα αυτή η σιωπή. Μόνο τα δάκρυά του, που έτρεχαν από τα χαμογελαστά του μάτια, χαλούσαν την σιωπή. Μπήκε στο σπίτι του.

Που ήσουν μπαμπά;

Είχα πάει να πιω τον ήλιο, αγάπη μου!

Και η μέρα μετά δεν θα έχει ήλιο μπαμπά;

Θα έχει αγαπούλα μου! Θα έχει έναν ζεστό και φωτεινό καινούργιο ήλιο!!!

Η Μέρα Μετά του Μηνά Ίωνος Αλεξιάδη 10 Απριλίου 2020 ΙΟΣ, ΚΑΡΑΝΤΙΝΑ και H ΜΕΡΑ META

Ενσκήπτει ιός ! Oh, what a pity... Τώρα εργασίες… απ’ το σπίτι Πράττουμε πλέον το σωστόν Μέσω των υπολογιστών! Σ΄ Αμερική, Ευρώπη, Ασία Γραφείον.... η τηλε-εργασία Ιnside the houses, we stay, all Μ’ ένα διάλυμα ...αλκοόλ! Και κάνουμε διά-λειμμα βλέποντας ... το διάλυμα... Ήταν καιρός χειμε-ρινός Συχνή, η καταρροή ρινός Έβηξες λίγο... Γκούχου- γκούχου…; Kολλά ο ιός, σαν... κόλλα Uhu! Aυτός, που εις τας ειδήσεις είδον πως ήλθε εκ των... νυκτερίδων που τσίμπησαν τον παγκολίνο (Το δράμα μας, πως ν’ απαλύνω...)

Στο εξής, θα ψάχνουμε με πόνον Κάποιο απόθεμα... σαπώνων... Κυκλοφορούν κορωνοϊοί; Εντός!: Γονείς, κόρες, υιοί… Ω, έαρ, που με άνθη ντύνεις Φέρε το τέλος... καραντίνης... 25

Ειν’ οι ζωές μας άπονες με betadin... και σάπωνες! Ως και Γαλάτες, Γότθοι, Ούννοι, γυρεύουν αντισηπτικά, σαπούνι... Πολλά ελλείπουν… πλέον ήδη, φτιάξ'τε διάλυμα... με ξύδι ‘Εγκλειστοι όλοι. Τι κατάντια! Με μάσκες, ζελατίνες, γάντια Πανιά, σχοινιά, φλάμπουρα λάσκα Για μία προστασίας... μάσκα... Διστάζει και ο ΕΟΠΠΥ: Μάσκες απλές; ή F- F- P;

Τέρμα, οι παραλίες, τα δάση... Μπορεί κανείς να διασκε-δάσει μόνο σ’ εντός... ενδιατριβή με ίντερνετ, τάμπλετ, Τι- Βι ή, latin dance Guantanamera Προσμένοντας την... «άλλη μέρα»...

Και... Τι εξαίσια εικών Μια προσφορά, απ’ το Εθνικόν! Σπουδαία έργα μεταδίδει Το’ χουμε μάθει όλοι... ήδη! Ξανά κυλά, ο της Τέχνης ρους με θέατρο, μουσική, χορούς Ω ! Είθε, να βρεθεί η λύση Προτού καθένας μας λαλήσει...

Ίτε, παίδες Ελλήνων, ίτε Επί σκηνής... παρασταθείτε! Και για το Project του Greek Play καράβι ευτυχίας… πλέει !

Η Μέρα Μετά του Γιάννη Αναστασάκη

Η πρωτόγνωρη συνθήκη που ζούμε δεν αφήνει χώρο για ένα ελπιδοφόρο κάλεσμα προς τους συναδέλφους και το κοινό. Δε δημιουργεί χώρο. Ο χώρος είναι περιορισμένος. Οι κινήσεις μας είναι περιορισμένες. Ο χρόνος, πάλι, είναι μια άγνωστη παράμετρος. Ποιός χρόνος; Πότε θα λήξει ο συναγερμός; Πότε θα ξαναβεθούμε στη σκηνή και στην πλατεία των θεάτρων; Δεν ξέρω. Δεν ξέρουμε. Κανείς δεν ξέρει. Αλλά, στο μεταξύ, στο περιθώριο του χρόνου- του προσωπικού μας χρόνου- και σε μια γωνιά του χώρου- του προσωπικού μας χώρου- σκεφτόμαστε, ελπίζουμε, σχεδιάζουμε, ονειρευόμαστε. Δε μπορούμε να κάνουμε αλλιώς. Και ευτυχώς που δε μπορούμε. Απλώς, αφήνουμε ανοιχτό το χώρο και το χρόνο. Για να κατοικηθούν από εμάς και τους θεατές. Θα κατοικηθούν. Το ξέρω. Όλοι μας το ξέρουμε. Και θάναι τότε και εκεί μια νέα πρωτόγνωρη συνθήκη. Και θα συστηθούμε ξανά.

Η Μέρα Μετά της Ιόλης Ανδρεάδη

Η μέρα μετά Δεν έχει χάπι της επόμενης μέρας Αλλά θα έχει τρόπο Να ξεχάσεις Ό,τι κατάλαβες Μέσα. Μόλις βγεις Πιο λίγο Μέλλον. Πιο κλειστοί Άνθρωποι. Ακόμη; Ακόμη. Αυτά που λένε Αυτά που σου λεν Πιο ίδια. Γιατί Κάνατε το ίδιο. Είκοσι φορές Πλύσιμο. Ψυχαναγκασμός. Αντί να φέρει Κοντά Τις ψυχές Έφερε την ανάγκη Να λες Τα ίδια. Έτσι 31

Είναι. Για σένα δεν μπορεί αλλιώς. Μα για μένα – Τι είπες; Α, η κοινωνία. Η κοινωνία; Πλένει τα χέρια. Μία ζωή. Κι αυτή – Ζωή καμία.

Η Μέρα Μετά της Έλσας Ανδριανού

Μέρα εγκλεισμού υπ’ αριθμ. Χ Το μείζον δεν είναι ο προσωπικός, μα ο συλλογικός εγκλεισμός, ο οποίος στην παρούσα φάση παίρνει τη μορφή καραντίνας που κρύβει δυσμενή ενδεχόμενα: Θα ολοκληρωθεί ο – ήδη κυρίαρχος – αυτοεγκλεισμός ενός εκάστου; Είναι ο εγκλεισμός «πρόβα τζενεράλε» για την εσωτερίκευση της αναγκαιότητας του δια παντός εγκλεισμού; Είναι «έκτακτη» συνθήκη που, αφού τη συνηθίσουμε, θα την αποδεχόμαστε ως «εύτακτη»; Και η «μέρα μετά»; Πώς θα είναι η «μέρα μετά»; Μέρα χαράς; Ή μήπως μέρα που θα αποκαλύψει πως τούτες οι μέρες, οι «έκτακτες», δεν ήταν παρά η επισφράγιση της «μέρας πριν»; Μήπως το ον που κατοικούσε στις κοινωνίες μας, ήδη από τη «μέρα πριν», δεν ήταν μονήρες και ιδιωτεύον, υπάκουο και υποτακτικό, ατομοκεντρικό και φοβισμένο, διαμεσολαβημένο και αυτοαπομονωμένο; Και η «μέρα μετά» του θεάτρου; Για την κατ’ εξοχήν «πολιτική» τέχνη, τη μόνη που από τη φυσική απομόνωση βάλλεται ο υπαρξιακός πυρήνας της, πώς θα είναι η «μέρα μετά»; Μέρα εορταστικής απελευθέρωσης; Ή μήπως μέρα που θα αποκαλύψει πως η προσωρινή διακοπή δεν ήταν παρά η επικύρωση της αποδυνάμωσης της πιο συλλογικής τέχνης, ήδη από τη «μέρα πριν»; Αυτάρεσκη, ιδιωτεύουσα, υπάκουη και διαμεσολαβημένη δεν ήταν κατά πλειοψηφίαν; Η μέρα τώρα: Σκέψεις αντίστασης για τη «μέρα μετά».

Η Μέρα Μετά της Μιχαέλας Αντωνίου

Αυτές τις μέρες του εγκλεισμού και της εσωστρέφειας, της αναγκαστικής συνύπαρξης και του επιβεβλημένου αποχωρισμού, μαθαίνεις να εξασκείς τη μνήμη. Προσπαθείς να ενεργοποιήσεις την πεπερασμένη εικόνα. Εξασκείσαι στο να ανακαλείς τη μυρωδιά. Πολεμάς να θυμηθείς την αίσθηση. Κι έτσι η φαντασία σου διευρύνεται. Ώστε όταν θα βρεθούμε ξανά η επαφή μας θα γίνει έκρηξη∙ οι δημιουργίες μας θα οδηγήσουν, είμαι σίγουρη, σε μονοπάτια νέα το μυαλό και τις αισθήσεις μας. Πάντα η στέρηση οδήγησε στον οργιώδη σπόρο κι αποχή σε τέκνα θαυμαστά. Κι ο έρωτας, η τέχνη μας, θα είναι εκεί, έτοιμος να δεχθεί παραστάσεις νέες, που θα μας κάνουν να τα ξεχάσουμε όλα αυτά.

@ Παναγιώτης Γιαννούτσος

Η Μέρα Μετά της Χρυσάνθης Αυλωνίτη

Εισπνοή Εκπνοή Συγκεντρώνομαι Ακούω την αναπνοή μου Τι χαρά Αναπνέω ακόμη

Εισπνοή Εκπνοή Συγκεντρώνομαι Το σώμα μου είναι χαλαρό Χαλαρό και ελεύθερο

Συγκεντρώνομαι Ξεπλένω Ανασφάλειες Ξεπλένω Αγωνίες Ξεπλένω Κάθε αρνητικό συναίσθημα

Βρίσκω χώρο Μέσα μου Πετάω Παλιές σκέψεις Πετάω Κρίσεις και επικρίσεις Πετάω 39

Τα σωστά και τα λάθη Αποδέχομαι

Αγαπώ Αγαπώ και αγαπιέμαι Εμπιστεύομαι Εκφράζομαι Γνωρίζω την αλήθεια μου Και τη μοιράζομαι Είμαι εγώ Παρούσα / Παρών Εδώ Τώρα Χθες Μετά

Η Μέρα Μετά της Γωγώς Βαρζελιώτη Η μέρα μετά: η μέρα της αγκαλιάς

Η «μέρα μετά» θα είναι η μέρα της αγκαλιάς. Πώς αλλιώς; Εκείνο που μου έχει λείψει πιο πολύ αυτόν τον καιρό είναι η αγκαλιά και η χαρά της. Η χαρά τού να ανταμώνεις με τους αγαπημένους σου, να τους αγκαλιάζεις και να τους φιλάς, να τους χαίρεσαι. Mου λείπει η αγκαλιά τους... πολύ! Μου λείπει η αγκαλιά των δικών μου, η αγκαλιά των φίλων μου, αγκαλιές που θα κάναμε εδώ κι εκεί, με θέμα και χωρίς θέμα. Η «μέρα μετά», λοιπόν, για μένα, θα είναι μια μέρα φωτεινής χαράς. Θα είναι η μέρα που θα ξανανταμώσουμε, θα αγκαλιαστούμε και θα ξαναπιάσουμε το νήμα. Η μέρα που θα ξανανοίξουμε τα σπίτια μας και θα γεμίσουν φίλους, γέλια και αφάνταστη αγάπη. Η μέρα που πλέον θα στρώνουμε μόνο τα πιο ωραία μας σερβίτσια και όχι τα πιο πρακτικά. Που θα χρησιμοποιούμε το τηλέφωνο για να δίνουμε τα ραντεβού-που-θα-λέμε-τα-νέα-μας και όχι για να λέμε τα νέα μας. Που θα ξανανοίξουν τα στέκια μας και θα συναντήσουμε και πάλι τους άγνωστους γνωστούς μας της μπάρας – όμως εκείνη τη μέρα, θα τους χαιρετήσουμε πιο ζεστά, ίσως με μια κάπως ντροπαλή αγκαλιά, μπορεί και να ξεκινήσουμε να γινόμαστε φίλοι. Γιατί όχι; Μήπως δεν μας έλειψαν κι αυτοί; Η «μέρα μετά» θα είναι η μέρα που θα ξαναδώ τους φοιτητές μου∙ αν ήξεραν πόσο ανυπομονώ, πόσο τους έχω πεθυμήσει. Μα οι τηλεδιασκέψεις δεν είναι μαθήματα. Όταν δεν κοιταζόμαστε, δεν μιλάμε, δεν διαφωνούμε, αλήθεια, τί είν’ αυτό; Θα βρεθούμε, λοιπόν, ξανά, στα αμφιθέατρα, στα θέατρα, στα φεστιβάλ, τυχαία στις βόλτες μας, και θα αγκαλιαστούμε και θα θυμηθούμε πόσο ωραία περνάμε μαζί, κι όχι ο καθένας μόνος του πίσω από την οθόνη. Η «μέρα μετά», χωρίς αμφιβολία, για μένα, θα είναι η μέρα της αγκαλιάς. Και, με την πιο σφιχτή αγκαλιά, εύχομαι να έρθει γρήγορα για όλες και όλους σας!

Η Μέρα Μετά της Δελίνας Βασιλειάδη

Την ημέρα μετά, ο ήλιος και οι πέτρες, οι δρόμοι, τα σπίτια, τα σοκάκια. Οι πλατείες. Οι πόλεις… Όλα θα είναι ίδια. Στην ίδια θέση. Εμείς, όμως, θα έχουμε αλλάξει. Και θα πρέπει να έχουμε αλλάξει. Θα πρέπει να μπορούμε πια να αντιληφθούμε την αξία και το μεγαλείο της ζωής. Της σκέψης. Αλλά και της ύπαρξης. Θα πρέπει να μπορούμε να δούμε, να δούμε, όμως, πραγματικά τον κόσμο. Και τον συνάνθρωπο. Θα πρέπει να έχουμε πάψει να είμαστε απλοί παρατηρητές γεγονότων, προσώπων και καταστάσεων. Ας ελπίσουμε ότι, τη μέρα μετά, θα μπορέσουμε να εκτιμήσουμε τον εαυτό μας, αλλά και τον άλλον, και να τον αγαπήσουμε βαθιά. Θα μπορέσουμε να ανοίξουμε τα μάτια, τα μυαλά και τις καρδιές μας, αλλά και την αγκαλιά μας. Αν έχουμε πίστη, η επόμενη μέρα, θα είναι όντως η απαρχή της νέας εποχής του ανθρώπου. Η εποχή της υπέρβασης. Όπου ο άνθρωπος συνειδητά θα επιλέξει να εγκαταλείψει τη βία, την καταστροφή, τη φρίκη, το φαίνεσθε. Έχουμε τη δύναμη να το πραγματοποιήσουμε. Τώρα έχουμε και την αφορμή, αλλά και την ευκαιρία. Ας το τολμήσουμε.

Η Μέρα Μετά της Έφης Βενιανάκη 15/4/2020 Ο ΚΟΣΜΟΣ ΧΩΡΙΣ « Έλα, ξύπνα, κορίτσι μου, σήμερα είναι η μέρα». Η οικεία φωνή ανέσυρε αναμνήσεις τριάντα ετών. Πριν ακριβώς τη μισή μου ζωή. Διατηρούσε ακόμα τη μυρωδιά της. Αυτό το ανεξίτηλο άρωμα γυναίκας που έχει ανοίξει εκατοντάδες φύλλα και έχει αντιγράψει τέλεια πατρόν από το Μπούρντα-Burda – πού το θυμήθηκα τώρα αυτό; – αυτό το περιοδικό μόδας ήταν για τις παλιές, και η μαμά έφυγε νέα. Δίπλα στη ραπτομηχανή μου μια ντουζίνα πολύχρωμα γάντια και ασορτί μάσκες με κοίταζαν ανυπόμονα. «Έλα, τόση ώρα περιμένουμε να ξυπνήσεις. Βυθίστηκες στα όνειρα και ξεχάστηκες πάλι. Τόσος κόσμος περιμένει την παραγγελία. Και αφού σ’ αρέσει να κολυμπάς στον χρόνο, θα διαπίστωσες πως τα χελιδόνια καθυστέρησαν να φτάσουν φέτος, γιατί έχει παγώσει ο χρόνος από μια μολυσματική ασθένεια, που τη μετέδωσαν χειρόπτερα, λένε, πουλιά είναι και αυτά, νυχτόβια, τα μόνα θηλαστικά που μπορούν να πετούν». Η άνοιξη με κοίταζε ολάνοιχτη, όλα ήταν στη θέση τους την ακριβή ώρα, γιασεμιά, ρόδα, κρίνα, πασχαλιάτικα αρώματα, η σήψη φέτος περιείχε την απορία της εγγονής και τον ρόγχο της γιαγιάς. Οι στατιστικές δεν χωρούν στα όνειρα, αλλά αυτός ο ιός είχε σκοτώσει πολλούς. Χιλιάδες ηλικιωμένοι, εξήντα ετών και άνω, είχαν ταφεί σε ομαδικούς τάφους. Η τρίτη ηλικία αποδείχτηκε η πλέον ευάλωτη. Και έχουν ήδη αποκλειστεί από τη συνέχεια της ζωής τους. Επιβάλλεται διαρκής εγκλεισμός, μέχρι να ανακαλυφθεί το αντίδοτο. Ή να σημάνει το τέλος. «Το παρόν είναι που μετράει καθημερινά, ο βιωμένος χρόνος, αυτή η ακατάσχετη επιθυμία ζωής που μας κατακλύζει όσο μεγαλώνουμε, αγάπη μου, να προσέχεις, έχει πολύ δρόμο μέχρι την επόμενη μέρα. Ακόμα και όταν επιστρέφω, να θυμάσαι ότι πριν σε γεννήσω με περίμενες. Τώρα σε περιμένω εγώ. Έλα, ξύπνα, κορίτσι μου, σήμερα είναι η μέρα. Η μέρα μετά». Άνοιξα τα μάτια. Έχουν αποσυνδέσει τη μάσκα οξυγόνου και δεν μπορώ να πάρω ανάσα για να σβήσω το κερί μου. Θυμάμαι. Σήμερα έχω την ηλικία της μητέρας μου - μια μέρα πριν πεθάνει. 47

Η Μέρα Μετά του Μηνά Βιντιάδη

ΠΙΣΩ ΑΠΟ ΤΑ ΚΑΓΚΕΛΑ… Τα κάγκελα που βλέπετε είναι από καραμέλα. Πίσω απ’ αυτά υπάρχει μια μεγάλη βιβλιοθήκη γεμάτη από θησαυρούς. Στα ράφια της είναι οι αναμνήσεις μου. Οι στιγμές που δεν θα ξεχάσω. Οι άνθρωποι που αγάπησα, όλοι ζωντανοί, κι ας πέρασαν αιώνες από την ημέρα που γεννήθηκαν. Πίσω απ’ αυτά τα κάγκελα υπάρχει μια σκηνή. Όπως στο θέατρο. Μικρή, ειδικά στημένη για Θέατρο Δωματίου. Πάνω στη σκηνή είναι ο πατέρας, η μητέρα, η γιαγιά, ο παπούς, οι θείοι, τα ξαδέλφια, ο Μπέκετ, ο Ουίλιαμς, ο Ιονέσκο, ο Αισχύλος, ο Ίψεν, ο Τσέχωφ κι άλλοι πολλοί. «Τι θέλεις να σου παίξουμε απόψε;», με ρωτάνε κάθε μέρα. «Μια σκηνή από την παιδική μου ηλικία», απαντώ ή «περιγράψτε τη γεύση του πρώτου μου έρωτα» ή «απόψε θέλω να δω Περιμένοντας τον Γκοντό, αύριο τους Πέρσες, μεθαύριο τον Γυάλινο Κόσμο , την Κυριακή τον Ρινόκερο». Τα κάγκελα που βλέπετε είναι από καραμέλα. Γιατί αυτή φυλακή είναι γλυκιά. Παρέα μου είναι οι Σκιές που με κάνουν καλύτερο άνθρωπο και το φαγητό που μοιραζόμαστε είναι η Ζωή. Αναπνέουμε οξυγόνο με τη συνοδεία Μπετόβεν, φαντασιωνόμαστε μια αμμουδιά και τη θάλασσα, μια αγκαλιά και τον αέρα του βουνού. Α, ξέχασα να σας πω ότι πίσω από τη σκηνή υπάρχει ένας καθρέφτης που δείχνει τι υπάρχει έξω από τη φυλακή, σαν ένα υπερμεγέθες παράθυρο στον κόσμο. Που παραμένει ίδιος, ολόιδιος, σαν το Θέατρο. Εμείς συγγραφείς και θεατές μαζί, γιατί το θέατρο είναι η ζωή. «Ζήσε αυτή την παράσταση, ως το τέλος», μου φωνάζουν όλοι από τη σκηνή. «Δες το Τέλος, πίσω από τον καθρέφτη είναι η ζωή». Τα κάγκελα μου δεν είναι από καραμέλα, σας κοροϊδεψα, είναι αληθινά, από σίδερο κι ατσάλι. Ευτυχώς! Αλλά μπορώ να τα σπάσω, έχω τη δύναμη.Για ν’ ανέβω κι εγώ στη σκηνή να δω ένα καινούργιο έργο με τίτλο «Μια μέρα μετά», μια «Ζωή Μετά»… 49

Η Μέρα Μετά της Λείας Βιτάλη

Στην ιστορία έχουμε συνηθίσει να λέμε τη λέξη «μετά» αναφερόμενοι στην εποχή που έρχεται ύστερα από ένα μεγάλο γεγονός που αλλάζει την πορεία του κόσμου. Μετά Χριστόν, μετά τον πόλεμο, μεταβυζαντινή εποχή, κλπ. Στη συγκεκριμένη εποχή της πανδημίας του κορωνοϊού πολλοί αναρωτιόμαστε αν θα υπάρξει η λέξη «μετά» και μετά από πόσον καιρό θα είναι αυτό το «μετά». Γιατί δυστυχώς οι επιστήμονες μας υπενθυμίζουν συχνά ότι αυτός ο ιός ήρθε για να μείνει ή εν πάσει περιπτώσει ήρθε και θα μεταλλάσσεται για να μας κάνει τη ζωή δύσκολη. Αυτό που ζούμε τώρα φυσικά δεν είναι πόλεμος. Κάποιοι το λένε έτσι μεταφορικά αλλά ο πόλεμος, τουλάχιστον όπως τον ξέραμε, προϋποθέτει αντιπάλους και νικητές. Και όταν τελειώσει ξαναμοιράζεται ο κόσμος και για κάποιο χρονικό διάστημα τα πράγματα ησυχάζουν και νικητές και ηττημένοι προσπαθούν να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα. Στη συγκεκριμένη περίπτωση που ο «εχθρός» είναι αόρατος και δεν πρόκειται να υπάρξουν νικητές στην κυριολεξία το να ορίσεις το «μετά» είναι σίγουρα αυθαίρετο. Ωστόσο ο συγκεκριμένος καταστροφικός ιός αλλά και οι προγενέστεροι και οι επόμενοι θα έπρεπε να λειτουργήσουν μέσα μας με τέτοιο τρόπο που να μας κάνουν να αναλογιστούμε το «μετά» ως μία πραγματική καταστροφή του κόσμου μας. Και ίσως αυτό να είναι το πιο ενδιαφέρον απ’ όλες τις συζητήσεις. Δεν πιστεύω ότι μια πανδημία ή ένας πόλεμος ή μια καταστροφή θα μας κάνει καλύτερους ή χειρότερους ανθρώπους, πιο αλληλέγγυους ή πιο κανίβαλους. Ο άνθρωπος προσαρμόζεται στις νέες καταστάσεις και συνεχίζει την πορεία του. Το έχει αποδείξει η ιστορία. Ίσως αυτή τη φορά νιώθοντας ότι αγγίζουμε την καταστροφή και ότι φτάνουμε σε ένα σημείο που πιθανώς να γίνει μη αναστρέψιμο να σκεφτούμε άλλους τρόπους συνέχισης της ζωής πάνω στον πλανήτη. Ποτέ ο άνθρωπος δεν βρισκόταν τόσο κοντά στην καταστροφή του πλανήτη και μάλιστα εξ αιτίας του. Που αυτή η καταστροφή σημαίνει και τη δική του καταστροφή. Ζητείται λοιπόν επειγόντως νέο σύστημα κοινωνικοπολιτικοοικονομικό για να αποφευχθεί αυτή η καταστροφή. Άλλες μορφές ενέργειας, άλλοι τρόποι παραγωγής, άλλοι τρόποι διακυβέρνησης, άλλες αξίες, άλλες νοοτροπίες, άλλη εκπαίδευση, άλλες σχέσεις, λιγότερη 51

κατανάλωση, λιγότερη απληστία, λιγότερη συσσώρευση πλούτου. Ποιος θα το κάνει αυτό; Όσοι κρούουν τον κώδωνα, οικολόγοι, πράσινοι, κ.α. δεν εισακούονται και έχουν καταντήσει στα μάτια των πολλών έως και γραφικοί. Ποιος να δεχτεί να βγάλει πρώτος το δάχτυλο από το μέλι; Ας μη ξεχνάμε ότι ο κορωνοϊός και άλλες σοβαρές ασθένειες προέρχονται ως γνωστόν από τον σύγχρονο τρόπο ζωής, τη μολυσμένη ατμόσφαιρα, την ακατάσχετη τεχνολογική πρόοδο χωρίς έλεγχο, την ανεξέλεγκτη επιχειρηματική δραστηριότητα. Αλλά και τον φανατισμό, τον σκοταδισμό, τη θρησκευτική αποβλάκωση, τον φόβο που χρησιμοποιούνται για να κρατιούνται οι μάζες βουβά υποχείρια. Ιδού το ερώτημα για το «μετά» που δεν αφορά στο μετά αλλά επειγόντως αφορά στο ΤΩΡΑ.

Η Μέρα Μετά της Έρης Γεωργακάκη

« Έτσι η ζωή μου στράγγιξε και χάρη και χαρά και καταφύγιο μου ‘μείνε η τέχνη κι ορμητήριο σε κρύο χελώνας καύκαλο τραβιέμαι θλιβερό ν’ αντισταθώ περήφανος στου πόνου το μαρτύριο..» Γιάννης Ρίτσος

Αυτό που ζούμε, είναι ένας πόλεμος. Μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο γεννήθηκαν πνευματικά κινήματα που διαμόρφωσαν τις συνθήκες για σημαντικές αλλαγές στην τέχνη του 20ού αιώνα. Ήρθε ο ντανταϊσμός, ο υπερρεαλισμός, εκφράσεις της τέχνης που ξένιζαν το κοινό αίσθημα. Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο το θέατρο γνώρισε το Παράλογο. Έργα απολύτως μη κατανοητά, έργα που τροφοδότησαν τη σκέψη. Η τέχνη είχε καταφέρει να εκφράσει την απόγνωση των ανθρώπων μετά τον ζοφερό πόλεμο. Ζούμε ενδιαφέροντες καιρούς, που θα έλεγαν και οι Κινέζοι. Καιρούς, που θα διαμορφώσουν τα νέα πνευματικά κινήματα στην τέχνη. Ας αφήσουμε τους καλλιτέχνες να μάς μιλήσουν. Ας αφουγκραστούμε, δίχως προκαταλήψεις. Τα twenties του 20ού αιώνα γέννησαν αριστουργήματα. Το ίδιο θα γεννήσουν και τα twenties του αιώνα μας. Η μέρα μετά θα φέρει νέα τέχνη. Ακόμα κι αν η δική μας γενιά δεν την καταλάβει, είμαστε εκ των πραγμάτων οι πρώτοι κοινωνοί των νέων έργων. Η (μοιραία) αλλαγή μέσα σε καθεμιά μας, σε καθέναν μας, θα συμβάλλει ακόμα και υποσυνείδητα στον νέο ρυθμό, θα αγγίξει τις ευαίσθητες κεραίες των καλλιτεχνών. Είμαστε, λοιπόν, ήδη, φορείς του μικροβίου που θα επιδράσει ουσιαστικά στα νέα δημιουργήματα. Με αυτή τη σκέψη, είμαστε η μέρα μετά. Και η τέχνη της.

Η Μέρα Μετά της Μαρίας-Ευθυμίας Γιαννάτου

Όλοι κλειστήκαμε σε τοίχους. Πρέπει να τους αγαπήσουμε, αν δεν τους έχουμε, ήδη, αγαπήσει. Τοίχους λευκούς, χρωματιστούς. Άλλοι με ρωγμές, με σοβάδες, πεσμένους τοίχους, τοίχους εγκιβωτισμένους με σπασμένα πλακάκια, ενώ άλλοι φρεσκοβαμμένοι, καθαροί. Εκεί κοιτάμε κατάματα όλη μας τη ζωή. Άλλους μας βρίσκει πάνω στην προσπάθεια ή στην παραίτηση, στον έρωτα ή στον χωρισμό, στην αρχή ή στο τέλος. Έτσι είναι η ζωή ένας κύκλος. Στην αρχή γράφεται εντός των τοίχων. Μετά, έξω από αυτούς. Ξαναγυρίσαμε στο πρώτο στάδιο. Πιάσε τον τοίχο, την πόρτα, τον καθρέφτη συνομίλησε μαζί τους, με τους άλλους, με τον εαυτό σου. Άφησε ένα σημάδι στον τοίχο, σαν και αυτά τα γλυκά σημάδια αριθμών που άφηναν οι γονείς όταν μετρούσαν το ύψος των παιδιών τους, κλείσε την πόρτα με θόρυβο για να μαρτυρήσεις το πάθος, άφησε τα χείλη σου στον καθρέφτη για να μαρτυρήσεις ότι είχες όμορφες νύχτες. Ξέρω το βλέμμα βρίσκεται προσκολλημένο στο παράθυρο. Μην παρατηρείς, όμως, απαθής την βροχή και τον ήλιο. Νιώσε τις αχτίνες στο πρόσωπο σου, κολύμπησε στην βροχή, φαντάσου τη βροχή ένα πέλαγος. Δες το Παρίσι ή το Άμστερνταμ από το μπαλκόνι σου, δες την κόρη σου να ξεπορτίζει χέρι-χεράκι με το αγόρι της. Άσε τη Φαντασία να σου μιλήσει Αντάλλαξε ιδέες μαζί της. Αυτή θα σε σώσει. Κολύμπησε κάθε βράδυ στο όνειρο σου ή πάλεψε. Το όνειρο, πάντα, ήταν δίπλα σου στα δύσκολα. Επέλεξε να βγεις αλώβητος μέσα από αυτούς τους τοίχους. Πιο συνειδητοποιημένος, όμορφος, ώριμος και ερωτεύσιμος. Να ερωτοτροπείς με την απουσία, με την αποχή, με την ησυχία. Αγαπώ τα τραύματα στον άνθρωπο, τα σημάδια και τις ρωγμές. Οι ρωγμές είναι οι πιο γοητευτικές. Σημαίνει ότι ο άνθρωπος πάλεψε για κάτι. Πρέπει να βγάλεις τοίχο από τον τοίχο, να φυτρώσει από τον τοίχο σου χαρτί λευκό, να γράψεις και να ξανά γράψεις την ιστορία σου, να σβήσεις, να μουτζουρωθείς, να ματώσεις, να πέσεις. Μετά, μην ανησυχείς, στο υπόσχομαι θα πορεύεσαι μαζί με τα όνειρα σου. Ναυαγοί μέσα στα ίδια μας τα όνειρα. Πρόσεξε, μόνο, μην σκίσεις τον τοίχο, γιατί θα σκίσεις τη φωνή σου.

Η Μέρα Μετά της Όλγας Γρατσανίτη

Αγαπημένο μου ημερολόγιο - Ημέρα πρώτη και τελευταία Μου είπαν να γράψω κάτι για τη Μέρα Μετά;;; Τι να πω; Να πω μήπως για το τώρα; Δεν γνωρίζω πως εσείς το βιώνετε όλο αυτό το φαινόμενο – εγώ πάντως, αν κρίνω από τα όνειρα μου, με σουρεαλιστική διάθεση αλλά κυρίως στον ύπνο μου- ίσως είναι ένας τρόπος έκφρασης και διαφυγής μιας και στον ξύπνιο μου διακρίνομαι για μια εσωστρέφεια. Ήμασταν λέει στο Λουξεμβούργο -μάλλον- και συνάντησα την φίλη μου Α. η οποία είχε συγκινηθεί για κάτι που είχε γράψει μια εικαστικός σχετικά με το Η Μέρα Μετά (εντός του θέματος το όνειρο!) και εγώ προσπαθούσα να την παρηγορήσω...και μετά βρήκαμε ένα κοινό φίλο μας που μας πρότεινε να αγοράσουμε ένα κρασί για να πιούμε..- ήταν σχεδόν 12 το μεσημέρι - και η Α. είπε ότι είναι νωρίς για ποτό αλλά εγώ πετάχτηκα και είπα γιατί όχι; - άκου να δεις τώρα, που στον ξύπνιο μου άλλα θα έλεγα..και πήγαμε στο μπακάλικο της γειτονιάς, είπα κάτι στα γερμανικά!! Και πήραμε το κρασί και κάτι άλλο που δεν θυμάμαι… και εκεί ξύπνησα… η συνέχεια δική σας… Αλλά για να σοβαρευτούμε και λίγο και για να είμαι και μέσα στο θέμα για το Μετά, εύχομαι λιγότερη ματαιοδοξία, περισσότερη ενσυναίσθηση, λιγότερο εγωισμό και λίγη σιωπή, βρε παιδί μου. Ας παίρνουμε μια ανάσα πριν μιλήσουμε. Ας μην έχουμε γνώμη όλοι για όλα – τώρα άντε το κατανοώ ένεκα των συνθηκών και του «εστεμμένου»(το έχω κλέψει αυτό και γι’ αυτό και σε εισαγωγικά) – αλλά μη φοβόμαστε τη σιωπή. Α, και εσείς αγαπημένοι μου καλλιτέχνες και κυρίως του θεάτρου (τους έχω μια αδυναμία), μια θερμή παράκληση: μπορείτε μετά την περίοδο αυτή του εγκλεισμού να μην δημιουργήσετε έργα με θέμα τον «εστεμμένο»; Καλή αντάμωση να έχουμε και συναντήσεις ωραίες κυρίως! Γιατί το εαυτό μας τον ανακαλύπτουμε μέσα από τον άλλον…

Υ.Γ. Αμ το άλλο, που ξεκινήσαμε πρακτική με την Α. στο Εθνικό Θέατρο! Και εκεί που ήμουν στο γραφείο μπαίνει μια ομάδα ηθοποιών και αρχίζουν ένα πάρτυ-δρώμενο που δεν είχε τελειωμό και εγώ είχα μια μικρή ανησυχία γιατί έπρεπε να τελειώσω 2 επιστολές αλλά δε 59

βαριέσαι και τότε ήταν που μου.. μίλησε...και ένας ηθοποιός και μου έπιασε κουβέντα αλλά εγώ δεν...και εκεί ξύπνησα..η συνέχεια δική σας... Ή το άλλο που είχαμε γράψει από κοινού με την Α. (βασική συνοδοιπόρος στα όνειρά μου) ένα βιβλίο θεωρητικό για το θέατρο, με το β μέρος του βιβλίου ( από την Α.) να συνοδεύεται από audio book-playlist που θα συνοδεύει την ανάγνωση του!!!... και εκεί ξύπνησα πάλι.. ...εντάξει σταματάω..

Η Μέρα Μετά του Παντελή Δεντάκη

Μετά. Μετά θα είναι πιο ωραία, γιατί θα μπορούμε να αγκαλιαστούμε και να φιληθούμε και πάλι. Θα είναι πιο ωραία, γιατί δεν θα αισθανόμαστε ενοχή που βγαίνουμε απ’ τα σπίτια μας. Θα είναι πιο ωραία, γιατί θα μπορούμε να βρεθούμε ξανά στα μπαρς και στα ρεστοράντς. Να ζητωκραυγάσουμε στα γήπεδα. Θα ξαναβρεθούμε στα θέατρα, ακόμα κι αν μας πουν πως πρέπει να καθόμαστε σε απόσταση 1,5 μέτρου από τον διπλανό θεατή. Θα μπορούμε να δούμε τους ηθοποιούς να παίζουνε… ζωντανά. Αυτοί στη σκηνή κι εμείς στις θέσεις των θεατών. Θέσεις αναπαυτικές ή όχι. Μετά. Μετά θα είναι πιο ωραία, γιατί θα μπορούμε και πάλι να βγούμε στο δρόμο και να διαδηλώσουμε. Να διεκδικήσουμε και πάλι έναν καλύτερο κόσμο, μια πιο δίκαιη κοινωνία. Που όλοι θα έχουν δικαίωμα στο φαγητό, την υγεία, την εκπαίδευση, τον πολιτισμό, την ελευθερία, την χαρά. Ναι, μετά θα είναι πιο ωραία, γιατί είναι στο χέρι μας να είναι πιο ωραία. Αρκεί, όταν έρθει το μετά, να μην σκεφτεί ο καθένας την πάρτη του και πως θα διασωθεί ή να ελιχθεί σ’ αυτήν τη μετα-νέα εποχή.

@Γιάννης Κατσαρής

@Μάρθα Φωκά

Η Μέρα Μετά της Ελένης Δημοπούλου και της Ελένης Ευθυμίου

Η μέρα τώρα μας βρίσκει ανελεύθερους, άπραγους, περιορισμένους, ιδρυματοποιημένους, ανάπηρους και μακριά τον έναν από τον άλλον. Τα ερωτήματα που προκύπτουν για τη μετά μέρα είναι αν το θέατρο θα μπορέσει να αποτυπώσει τη βιωμένη αυτή εμπειρία αλλά και να διατυπώσει τα κατάλληλα ερωτήματα ώστε η εμπειρία αυτή να γίνει τροφή για σκέψη αλλά και δράση. Το θέατρο αντανακλά τον κόσμο όπως έχει ή όπως φανερώνεται. Από αύριο θα έχει και την ευθύνη να επαναδιαπραγματευτεί τι είναι ο κόσμος. Να δώσει παραδείγματα του πώς θα ήταν καλύτερος, να εμπνεύσει και να κατευθύνει δημιουργούς και θεατές προς μία πιο θετική όψη και πραγμάτωση της ζωής. Είμαστε και εμείς μέρος της Παγκόσμιας ευθύνης αλλά και της λύσης του προβλήματος. Έχουμε υποχρέωση και ανάγκη να αλλάξουμε τον κόσμο. Αλλά για να αλλάξουμε τον κόσμο πρέπει να τον αγαπάμε. Η μέρα μετά μας βρίσκει ίδιους αλλά διαφορετικούς. Τώρα που δεν είμαστε ασφαλείς πρέπει να κρατήσουμε ο ένας τον άλλον χέρι με χέρι . Να νιώσουμε πόσο ευάλωτοι είμαστε και να «ακούσουμε» τι πραγματικά χρειάζεται να κάνουμε ώστε η ζωή και ο χρόνος που μας δίνεται να έχει ποιότητα και αξία. Η αρρώστια, η βία, ο ρατσισμός, οι πόλεμοι, οι δικτατορίες, η σκλαβιά, η καταπίεση, οι φυλακές τη μέρα μετά θα είναι πάλι εκεί. Πώς θα μπορέσει το θέατρο να γίνει εργαλείο και όπλο για την αλλαγή της επόμενης μέρας σε μία πιο φιλική προς τον άνθρωπο και το περιβάλλον κοινωνία; Μία κοινωνία όπου η αδικία, το μίσος και η παθητικότητα θα έχουν λιγότερο λίπασμα να ανθίζουν σε σχέση με την αλληλεγγύη και την αρμονική συνύπαρξη;

Η Μέρα Μετά της Παναγιώτας Δημοπούλου

Τις Κυριακές, καθώς γύριζε σπίτι περνούσε έξω από το καφενείο της γειτονιάς: συγκεκριμένοι άνθρωποι κάθονταν (το καφενείο ήταν πολύ μικρό), ανάμεσά τους ένας ηλικιωμένος γείτονας στον οποίο εκείνη δεν είχε μιλήσει ποτέ. Μια Κυριακή παρατήρησε για λίγο αυτόν τον γείτονα, μια Κυριακή που θα μπορούσε να είναι μια οποιαδήποτε Κυριακή, μια Κυριακή που θα μπορούσε να είναι μια οποιαδήποτε μέρα. Ο άντρας κάθεται στην καρέκλα, ανοίγει τα χέρια ενώ μιλά, σταυρώνει τα χέρια προς τα κάτω όταν σωπαίνει, γέρνει το σώμα προς τον συνομιλητή του, βγάζει ένα πακέτο τσιγάρα, τοποθετεί το τσιγάρο στα χείλη, μιλά με το τσιγάρο στα χείλη, ανάβει το τσιγάρο, πιάνει το τσιγάρο με το άλλο χέρι, το χέρι με το τσιγάρο μένει μετέωρο μπροστά στο στόμα, βάζει το τσιγάρο στα χείλη, φυσάει τον καπνό, τεντώνει το χέρι προς το τασάκι, τινάζει τη στάχτη, ακίνητος μιλά ξεφυσώντας τον καπνό. Όλα αυτά μια Κυριακή που θα μπορούσε να είναι μια οποιαδήποτε Κυριακή, μια Κυριακή που θα μπορούσε να είναι μια οποιαδήποτε μέρα. Σήμερα γυρίζει σπίτι, δρόμοι άδειοι, καφενεία κλειστά (άραγε πού να βρίσκεται εκείνος ο γείτονας), τα χέρια ιδρώνουν μέσα από τα γάντια (στην τσάντα έχει πάντα άλλο ένα ζευγάρι), στη δουλειά πλένει δεκάδες φορές τα χέρια (άραγε όσους εξυπηρέτησε σήμερα ήταν εντελώς καλά;), τα χέρια έχουν γίνει σκληρά, δεν αναγνωρίζει αυτά τα χέρια, το βάδισμα γίνεται γρήγορο, το μέτωπο ιδρώνει, αποφεύγει να αγγίξει το μέτωπο με τα χέρια, αποφεύγει να μιλήσει σε άνθρωπο (εκείνο το κινητό που χτυπάει, θα συνεχίσει να χτυπά), σκέφτεται εκείνες τις Κυριακές που θα μπορούσαν να είναι οποιεσδήποτε Κυριακές, εκείνες τις Κυριακές που θα μπορούσαν να είναι οποιεσδήποτε ημέρες, και είναι σίγουρη (ίσως μόνο γι’ αυτό), ότι αυτό θέλει περισσότερο από καθετί, αυτό μόνο: να επιστρέψουν εκείνες οι οποιεσδήποτε Κυριακές, εκείνες οι οποιεσδήποτε ημέρες.

Η Μέρα Μετά του Άκη Δήμου

Η μέρα μετά; Δεν έχω ιδέα. Ποιος μπορεί να πει, εξάλλου, με βεβαιότητα; Προσηλωμένοι φανατικά σ' ένα παρόν που ποτέ δεν φανταζόμασταν ότι θα μας ξεπερνούσε τόσο θεαματικά, μαθαίνοντας (κι άλλοτε επινοώντας) τρόπους να ανανεώσουμε υλικά και ψυχικά αποθέματα, έκθετοι απέναντι σε πληροφορίες και «πληροφορίες», ξεδοντιάζοντας τους φόβους μας, κρατώντας αποστάσεις απ' τους ανθρώπους (μας), αποθηκεύοντας χάδια για μελλοντικές χρήσεις, επιστρατεύοντας το χιούμορ μας, αγωνιώντας και ελπίζοντας κάπως έτσι η ζωή που παραπάτησε αγωνίζεται να ξανασηκωθεί. Οι προβληματισμοί πολλοί, οι προφητείες ακόμα περισσότερες. Το μόνο βέβαιο είναι ότι και το θέατρο θα δοκιμαστεί και όλα. Αλλά νομίζω ότι αν αξίζει τον κόπο να έχουμε κάτι κατά νου τώρα είναι ότι σε κάθε κρίση, ακόμη και στην πλέον τραγική, υπάρχει πάντα μια απόκριση. Μακάρι αυτή τη φορά η απόκριση να δοθεί απ' όλους μας συλλογικά κατεβαίνοντας για λίγο από τα δυσθεώρητα ύψη της ατομικότητάς μας και έχοντας συνειδητοποιήσει ότι η τύχη μας, πολλές φορές, βρίσκεται (και) στα χέρια του διπλανού μας. Με μια τέτοια πυξίδα ποτέ δε χάνεσαι, σκέφτομαι. Στο μεταξύ, μαθαίνω να φτιάχνω ζυμαρικά στο σπίτι. Να είστε όλοι καλά!

Η Μέρα Μετά της Καίτης Διαμαντάκου Εν-τοιχισμένη στο γραφείο μου, σκέφτομαι τον Αριστοφάνη. Έφηβος δεκαπέντε-δεκαέξι χρονών, ζει –έγκλειστος μάλλον στο σπίτι του στην Πλάκα– τον μεγάλο λοιμό, αυτόν τον βιολογικό πόλεμο που ξεσπά απρόσμενα και παράλογα εν μέσω ενός άλλου, προετοιμασμένου και ορθολογικού, στρατιωτικού πολέμου, του Πελοποννησιακού, που μαίνεται στα περίχωρα της Αττικής. Ο Αριστοφάνης επιζεί, αν κι ο λοιμός έχει εξολοθρεύσει ακούραστα τον 1 από τους 3 με 4 συμπολίτες του. Αρχίζει να γράφει και να ανεβάζει θεατρικά έργα όταν η υποτροπιάζουσα επιδημία έχει χορτάσει από θύματα και ο εναπομείνας πληθυσμός έχει αποκτήσει πια αντισώματα για να μπορεί να αντεπεξέλθει. Ο συγγραφέας, με εντυπωμένο βαθιά τον ιό στην ανοσοποιητική και βιωματική μνήμη του, δεν θα αναφερθεί ποτέ σ’ αυτόν στις κωμωδίες του, δεν θα τον χρησιμοποιήσει δραματουργικά, δεν θα σατιρίσει, ούτε ρητά ούτε υπαινικτικά, καμιά πολιτική, κοινωνική, υγειονομική, προσωπική, ηθική ανεπάρκεια ή παρέκκλιση σχετισμένη με αυτόν. Για τις επόμενες τέσσερις δεκαετίες της ζωής του, το υπαρξιακό εμβόλιό του θα είναι η μάσκα της Τέχνης: οι νέοι ου-τοπικοί κόσμοι που θα εφευρίσκει ως εναλλακτικές σωτήριες διεξόδους στις πραγματικές δυστοπίες, που πέρασαν, περνούν και διαρκώς θα επανέρχονται με διαφορετικά ιοβόλα πρόσωπα και ονόματα στην ιστορία του κόσμου. Ο «πρόσωπος» με το ταράμπουλο της Μπούλας, από το τελευταίο προ-πολεμικό καρναβάλι της Νάουσας, χαμογελά —ή έτσι νομίζω;– άχρονα και γενναία. Και η μιας χρήσεως νοσοκομειακή μάσκα, σε ετοιμότητα στο χωλ λίγο πριν από την επόμενη μοναδική έξοδό της, γίνεται λίγο πιο υποφερτή.

Η Μέρα Μετά της Βαρβάρας Δούκα

Το ανεπανάληπτο του Θεάτρου- Το σώμα ως ολιστικό συμβάν. Όσο κι αν ο Καρτέσιος θέλει να αποκλείσει το Σώμα και ο Άνθρωπος να καταστεί ένα πράγμα που σκέπτεται δε γίνεται παρά να παραδεχτούμε ότι το ανθρώπινο ον είναι ένα ενσαρκωμένο πρόσωπο: χωρίς σώμα δε θα υπήρχε. Είναι δεμένο με αυτό στην υλικότητα του κόσμου. Ας μη ξεχνάμε ότι όπως ο ηθοποιός μπαίνει με το σώμα του πάνω στη σκηνή, το ίδιο κάνει και ο θεατής. Έχει δηλώσει μία μετακίνηση (να πάει να συναντήσει τον ηθοποιό), να σταματήσει τον χρόνο της υπόλοιπης ζωής του, να μπει σε έναν άλλο χώρο, να ενεργοποιήσει τις αισθήσεις, το μυαλό του ως προς αυτό που συμβαίνει πάνω στη σκηνή, αλλά και ως προς αυτό που συμβαίνει γύρω του ως εμπειρία μαζί με τους άλλους θεατές, γιατί το θέατρο δεν είναι μόνον διαπροσωπική σχέση, είναι γεγονός κοινωνικό και ανεπανάληπτο. Δε γνωρίζουμε τι θα είναι ο Άνθρωπος και τι Ανθρώπινο την επόμενη Χιλιετία, και τι θα είναι η Παράσταση του Μέλλοντος, αλλά ό,τι και αν ορίσει την ανθρώπινη κατάσταση, η συνθήκη της Μίμησης, της Σωματικής Μνήμης, της αναζήτησης των αποριών για τη Μοίρα και το Θάνατο, ακόμα και αν εναποθετηθούν στα ρομπότ ή στα διαγαλαξιακά μας ταξίδια, θα καθοριστούν από

την Παρουσία μας, ακόμα κι αν αυτή θα ορίζεται από

τηλεμεταφορά(!)

Προδημοσίευση από το υπό έκδοσιν: ΙΔΡΥΟΝΤΑΣ ΕΝΑΝ ΚΟΣΜΟ- Βασικά Μαθήματα Σκηνοθεσίας – Ένα εγχειρίδιο

Η μέρα μετά της Βίκυς Θαλασσινού

Η τηλεόραση έπαιζε από το βράδυ. Είχε αποκοιμηθεί κοιτάζοντας τις ειδήσεις. Νεκροί… ιός… μένουμε σπίτι… νεκροί… Είχε υποσχεθεί στον εαυτό της ότι θα την έκλεινε μια και καλή , αλλά πάλι είχε ξεχαστεί. Στα όνειρα της έβλεπε μπερδεμένα πράγματα. Από παιδί δεν μπορούσε να θυμηθεί τι έβλεπε στον ύπνο της αλλά από τότε που κλείστηκε στο σπίτι, θυμόταν τα πάντα. Ο ήχος της τηλεόρασης ήταν χαμηλωμένος. Πήγε ως την κουζίνα να πάρει τα πρωινά χάπια. Άνοιξε το κουτάκι με τις ημερομηνίες και διάλεξε τρία. Για την καρδιά, την πίεση, την… δε θυμόταν το τρίτο. Χέστηκα κιόλας, σκέφτηκε ….τι σημασία έχει… Τα κατάπιε με δυο γουλιές νερό και πήγε να φτιάξει καφέ. Με την τηλεόραση χαμηλωμένη δεν ακουγόταν τίποτα… απόλυτη ησυχία. Κόντεψε να της χυθεί ο καφές όταν άκουσε κόρνες αυτοκινήτων. Πριν δυο μήνες ο ήχος θα περνούσε απαρατήρητος , αλλά τώρα δυο μήνες η πόλη είχε την ησυχία νεκροθαλάμου. Και ξαφνικά κόρνες… Πάει αποτρελάθηκε ο κόσμος σκέφτηκε. Οι κόρνες πλήθαιναν και φωνές;… Ποιος φωνάζει πρωί πρωί; Έκλεισε την τηλεόραση. Τι κακό μας βρήκε πάλι δεν έφτανε η αρρώστια; Έχωσε τη μούρη της ανάμεσα στις γρίλιες. Ούτε τα παράθυρα δεν άνοιγε τόσον καιρό; Τι γίνεται; Ένας ήχος της τράβηξε την προσοχή. Από την άλλη μεριά του δωματίου… Αν δεν τα χε χάσει τελείως, αυτό ακουγόταν από την εξώπορτα. Κάποιος γρατζουνούσε την εξώπορτα… Κοίταξε από το ματάκι. Δεν είδε τίποτα. Άνοιξε σιγά, σιγά την πόρτα… Μια χαραμάδα. Στο μισοσκόταδο του διαδρόμου διέκρινε μόνο δυο λαμπερά μάτια. -Ε γιαγιά, ακόμη εδώ είσαι; -Τι εννοείς παιδί μου; -Άντε ντύσου… τελείωσε… θα πάμε βόλτα! Η κυρία Μαριάνθη δίστασε. Ύστερα πήρε μια ζακέτα πλεκτή κι έτσι όπως ήταν κατέβηκε ένα, ένα τα σκαλιά και άνοιξε την πόρτα. Στάθηκε στο κεφαλόσκαλο να χαζεύει τη φασαρία. Η Ελένη, η εγγονή της δεν ήταν εκεί, μα ήταν τουλάχιστον η πόλη της, βρώμικη, παρατημένη, αλλά ζωντανή. Η τηλεόραση στο διαμέρισμα συνέχιζε να παίζει με τη φωνή χαμηλωμένη. 75

Η Μέρα Μετά της Τζίνας Θλιβέρη Κάποιες σκέψεις και κάποιες λέξεις για την μέρα μετά .... Η ζωή και η τέχνη σχετίζονται μεταξύ τους τώρα όσο ποτέ για να ορθώσουν ξανά τον ΑΝΘΡΩΠΟ. Όπως και παλιότερα στην ιστορία της ανθρωπότητας σε κρίσιμες και ριζικές αλλαγές ο νους και η ψυχή του ανθρώπου αναζητούν νέους τρόπους προκειμένου να θεραπευτούν και να εξελιχθούν. Αυτή ήταν και θα παραμείνει η τεράστια ευθύνη των καλλιτεχνών προκειμένου να τροφοδοτηθεί η παγκόσμια ενέργεια δημιουργίας και εξέλιξης. Ο πλανήτης μοιάζει να κουράστηκε από την ανθρώπινη παρέμβαση σε επίπεδο που ξεπερνά τη φυσική ροή της εξέλιξής μας και αναζητά σαν την τέχνη νέους τρόπους έκφρασης και πνοής. Τί πραγματικά μας είναι απαραίτητο και τι θα μας απαλλάξει από τα δεσμά και τον φόβο και ποιο είναι το πολυτιμότερο αγαθό προκειμένου ο άνθρωπος να εναρμονίζεται με τη φύση που μοιάζει να τον πολεμά; Η απομάκρυνση του σύγχρονου ανθρώπου από αυτήν μήπως μας προειδοποιεί ότι ολοένα απομακρυνόμαστε από τις δονήσεις της; Αυτές τις πρωτόγνωρες για κάποιους από εμάς μέρες (γιατί κάποιοι λαοί υποφέρουν χρόνια από χρόνιους ιούς που δημιουργήσαμε οι ίδιοι οι άνθρωποι και ονομάζονται πόλεμος και φτώχεια) ζούμε με την τρελή συνθήκη να είμαστε ολόκληρος ο πλανήτης στην ίδια θέση, ζούμε απομονωμένοι και μόνοι γιατί μόνο έτσι θα προσφέρουμε καλό, με τις σχέσεις, τις θέσεις μας και τον τρόπο ζωής μας να επαναπροσδιορίζονται. Το ισχυρό κοινωνικό προφίλ μιας ζωής που εξαρτάται εδώ και χρόνια από τις καταχρήσεις καταρρέει σε μια νύχτα μπροστά στο μεγαλείο της ζωής και μοιάζει τώρα σαν πύργος στη άμμο. Αλλά επειδή το σημαντικό στη ζωή και στην τέχνη δεν είναι να επιβιώνεις μόνο, αλλά να είσαι δημιουργικός, ονειρεύομαι εκ νέου την τελετουργία του θεάτρου, τον χορό, τη μουσική και τους εικαστικούς και θεατές ως μια ακατάπαυστη ροή αναγκαίας ενέργειας που θα κατακλύζουν τις αίθουσες κυρίως ως αντίδοτο επικοινωνίας με τη γλώσσα της ψυχής που διψά να εκφράσει το ανείπωτο της συμφοράς, αλλά και της ευλογίας, γιατί τα δυνατά γεγονότα έχουν διπολική μορφή. Πιστεύω ότι θα γραφτούν αμέτρητα κείμενα και έχουν ήδη ξυπνήσει οι ποιητές μιας νέας εποχής που έρχεται να διδάξει τις επόμενες γενιές και είμαστε μάρτυρες της. 77

Η Μέρα Μετά της Τζωρτζίνας Κακουδάκη

Η μέρα μετά θα είναι μάλλον αρκετά μετά. Εννοώ θα πρέπει να αποκατασταθούν τα σύνορα, οι αερογραμμές, οι παγκόσμιοι κανόνες υγιεινής. Τότε, θα ξαναδιοργανώσω τα ταξίδια που είχα κανονίσει για αυτήν την περίοδο. Θα πάω στην Αρμενία και τη Γεωργία, με τα εισιτήρια που μας επέστρεψε η αεροπορική εταιρία, να δω το Αραράτ και την πόλη της Μήδειας. Θα πάω στη Γαλλία να ξεκινήσουμε ένα πρότζεκτ διεθνές με τρεις αγαπημένους μου καλλιτέχνες που ήταν πέρσυ στο Λύκειο Επιδαύρου για να γίνει, ελπίζουμε στην Ιαπωνία...μετά (πολύ μετά) τους Ολυμπιακούς...Χα χα, τι ειρωνεία... Θα περιμένω μια ομάδα Ιρλανδών νέων ηθοποιών που συναντιόμαστε εδώ και τέσσερα χρόνια τα καλοκαίρια και κάνουμε θέατρο κάτω από την Ακρόπολη. Θα ξαναρχίσουν οι πρόβες της παράστασης που διακόπηκε τρεις μέρες μετά την έναρξη των προβών της, και θα κάνουμε πρεμιέρα στο Φεστιβάλ Αθηνών και μετά θα πάμε στην Αβινιόν. Ενδιάμεσα θα κάνουμε την περιπατητική παράσταση στην Κέρκυρα στην «Πόλη Σκηνή» του ΔΗΠΕΘΕ, που θα γινόταν Μάιο και ένα σεμινάριο για εκπαιδευτικούς και πολίτες στη Λέσβο για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Τη μέρα μετά θα κανονίσω να πάω στη Σενεγάλη που θα ναι κιόλας Μάιος και θα είναι το φεστιβάλ Τζαζ.. Κάθε μέρα μετά λέω να την ζούμε σαν να είναι η κάθε μέρα, όπως την είχαμε φανταστεί πριν. Αμετανόητα και παράφορα ελπιδοφόρα.

Η Μέρα Μετά της Δέσποινας Καλαϊτζίδου

Τους τελευταίους μήνες είχα σταματήσει ούτως ή άλλως να βγαίνω από το σπίτι μου. Μόνο για τα βασικά. Να πάω που; Όλοι έχουν τις οικογένειές τους. Εγώ… Δύο χρόνια χωρίς σύντροφο. Πόσο δύσκολο είναι να βρεις έναν άνθρωπο να ταιριάξεις… Τρία χρόνια χωρίς γονείς. Μου λένε οι φίλες μου ότι κόλλησαν με τους γονείς τους στο σπίτι, τώρα που είναι σχεδόν όλα κλειστά. Με παίρνει η Σοφία τηλέφωνο και μου λέει ότι θέλει να σπάσει τα πάντα μες το σπίτι. Ο πατέρας της τη νευριάζει συνεχώς και η μάνα της το μόνο που κάνει είναι να μαγειρεύει. Μαγειρεύει τόσα πολλά που δεν χωράει πλέον τίποτα και στο δεύτερο ψυγείο που αγόρασαν. Εγώ… Εγώ έχω το ψυγείο μισοάδειο. Τοστ, μακαρόνια, καμιά μπριζόλα… Φρούτα δεν τρώω. Έτρωγα όταν ζούσε ο πατέρας και μου ‘στελνε με το κτελ μήλα και πορτοκάλια. Τώρα τίποτα. Κάθομαι στον υπολογιστή και γράφω. Και σκέφτομαι τη δική μου μητέρα που με έπαιρνε αγκαλιά και μου έλεγε «δίνεις τις πιο όμορφες αγκαλιές, Στελλίτσα». Ναι, ρε μάνα. Αλλά πρέπει να έχεις και κάποιον ν’ αγκαλιάσεις. Και μιλάω ξανά με φίλες, που έχουν συντρόφους, και μαλώνουν όλη τη μέρα μες το σπίτι. Γιατί δεν κλείνουν το στόμα τους και ν’ αγκαλιαστούν; Γιατί δεν μένουν έτσι, αγκαλιασμένοι, μέχρι να περάσει το κακό; Εγώ δεν έχω τώρα κανέναν. Αλλά αγκαλιάζω εσένα, μαμά, εσένα, μπαμπά, και δε νιώθω μόνη. Κι όταν περάσει το κακό θα προσπαθήσω να βρω κι άλλους ανθρώπους να αγκαλιάσω. Σας το υπόσχομαι.

Η Μέρα Μετά της Ξένιας Καλδάρα «Προκειμένου να επιβιώσει ο καπιταλισμός σε κάποια εκδοχή του, πρέπει να γίνουμε λίγο περισσότερο σοσιαλιστές… Η πίστη μας στην αξία του συλλογικού καλού έχει διαβρωθεί. Η έκτακτη κατάσταση το αλλάζει γρήγορα…» David Byrne - Νεοϋορκέζος μουσικός

Η επόμενη μέρα θα μας βρει απέναντι και πάλι στον λαϊκισμό και στον ελιτισμό, τους δύο μεγάλους «ιούς» του σύγχρονου πολιτισμού. «Πες το μου απλά» ΑΝ χτίσουμε το νέο μας σύγχρονο πολιτιστικό παρόν με γνώμονα τις παρακαταθήκες που μας άφησαν οι προηγούμενες γενιές για τον τρόπο με τον οποίο βρίσκεις τις «εξόδους» μετά από μεγάλες κρίσεις- καταστροφές. ΤΟΤΕ ΝΑΙ, θα παράξουμε πολιτιστικό προϊόν ανταγωνιστικό διεθνώς. ΑΝ καταλάβουμε ότι είμαστε πολίτες του κόσμου, αλλά, πριν από όλα, πολίτες αυτής της χώρας, αυτής της πατρίδας, δεμένοι με αυτήν τη ρίζα. ΤΟΤΕ ΝΑΙ, μπορούμε να δημιουργήσουμε μια επόμενη μέρα που θα την φωτίζει η γνώση, το ελληνικό πνεύμα και το μοναδικό ελληνικό φως. Ένα ηλιοβασίλεμα στο Σούνιο όπως έλεγε η Γιουρσενάρ, που θα ανατρέψει εδώ και τώρα «προϋπάρχουσες κανονικότητες». Ο νέος, σύγχρονος ζων πολιτισμός χρειάζεται μια νέα ελληνική πρόταση σχεδιασμένη κεντρικά, με μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες απαντήσεις, χωρίς κήνσορες, ίσως και χωρίς «θεράποντες». Οι νέοι «μαικήνες» θα πρέπει να εμπιστευτούν και να αφήσουν τους δημιουργούς σε βάθος πενταετίας, να μιλήσουν ελεύθερα και να αναμετρηθούν με το κοινό του τόπου μας αλλά και διεθνώς. Χρειάζεται μια «μεγάλη έξοδος», πιο μαζική, πιο πειστική, πιο ελπιδοφόρα. Τα εργαλεία θα τα βρούμε στις πολιτιστικές μας παρακαταθήκες, στις ρίζες μας, στη λαϊκή σοφία, στην παγκόσμια κοινότητα, στην παγκόσμια επικοινωνία. Η επόμενη μέρα είναι η στροφή στην πατρίδα που ΝΑΙ, μπορεί να γεννήσει κάτι κλασικό και παγκόσμιο. Η επόμενη μέρα οφείλει να σκύψει και να περιγράψει τα κοινωνικά συμβόλαια που έχει ανάγκη η νέα παγκόσμια κοινότητα. 83

Η Μέρα Μετά του Χρήστου Καλμαντή «Τηλεδιάσκεψη. Τηλεργασία, Τηλε-συναυλία, φυσικά! Τηλε-εκπαίδευση. Τηλε-». Ο ήχος της αξίνας που έσκαγε με δύναμη στο ξερό χώμα διέκοψε την «τηλε-απαρίθμησή» του. «Τι παίχτηκε τώρα;» σκέφτηκε. «Βρέθηκε άνθρωπος να πιάσει δουλειά σ’ αυτό το δείγμα κήπου;». Αυτός ο παρατημένος ακάλυπτος με τα ελάχιστα λουλουδάκια στη μία γωνίτσα, μόνο παρωδία κήπου έδειχνε στις μέρες προ πανδημίας. Ε τώρα, μετά από δύο μήνες εγκλεισμού όλων των κατοίκων της πολυκατοικίας – της πόλης, της χώρας, της ηπείρου και πάει λέγοντας – μπορεί να φανταστεί κανείς πώς είχε καταντήσει. Τράβηξε με το ένα χέρι τη μαύρη κουρτίνα, ενώ με το άλλο έβγαλε τα γυαλιά ηλίου απ’ την τσέπη – τόσες βδομάδες κλειδαμπαρωμένος, τα μάτια του είχαν ξεσυνηθίσει το φως του ήλιου. «Ε βέβαια! Ο γείτονάς μου, το στριμάδι! Δεν φτάνει που αρχίζει τα κοπανητά και τις αστυνομίες κάθε φορά που προβάρουμε με τα παιδιά πριν το live, μας το παίζει κι επίμονος κηπουρός; Τώρα θα τον καταγγείλω εγώ για παραβίαση περιοριστικών μέτρων!». Άρπαξε το κινητό του. Ήταν η μοναδική οθόνη με την οποία διατηρούσε μια στοιχειώδη επαφή. Στην αρχή της καραντίνας είχε χωθεί κι αυτός στα «τηλε-» κάθε είδους. Μέχρι και διαδικτυακό live είχε κάνει, θα τσίμπησε καμιά τρακοσαριά views. Τα παράτησε όμως όλα όταν του ανακοίνωσε ο Τζιμάκος «live γιοκ! Έπεσε άκυρο σε όλα. Θα ξαναδούμε σκηνή του χρόνου, αν είμαστε τυχεροί…». Ε μετά απ’ αυτό, έπεσε κι αυτός στο διάβασμα! Πάνω στο γραφείο του ήταν ακόμη ανοιχτό ένα παλιό βιβλίο για το θέατρο. Στη μία σελίδα έγραφε «το θέατρο στην εποχή της πανούκλας». Από κάτω είχε ένα σκίτσο με κάτι θεατρίνους πάνω σε μια πρόχειρη σκηνή και κάτω ανθρώπους να τους κοιτάζουν. Και οι πάνω και οι κάτω το διασκέδαζαν… Ο «επίμονος κηπουρός» δεν ξαφνιάστηκε βλέποντάς τον μπροστά του. Χαμογέλασε κιόλας! «Τώρα που ξεμυτίζουμε, θα συμμορφώσω αυτό το αχούρι. Άκουσα στην τηλε-κατάρτιση ότι η επαφή με τη γη βοηθάει σε καιρούς εγκλεισμού. Δεν φωνάζεις και τα φιλαράκια σου να βάλουν ένα χεράκι; Ε και μετά… ρίχνετε και μια συναυλία να το γιορτάσουμε! Τόσο καιρό κλειδαμπαρωμένος… ακόμα κι εσείς μου λείψατε…». «Ο γείτονάς μου, το σαΐνι» σκέφτηκε, ενώ παρακολουθούσε το κινητό του να γλιστράει απ’ το χέρι του. Απ’ τη ραγισμένη οθόνη του είδε τον Τζιμάκο να τον καλεί. «Τηλεπάθεια, αυτό είχα ξεχάσει. Αλλά είπαμε, τέρμα στα «τηλε-«. Θα απαντήσω στον Τζιμάκο μετά. Τώρα έχω ένα live να οργανώσω». 85

Η Μέρα Μετά του Κωστή Καπελώνη Η πύκνωση του Χρόνου που επιβλήθηκε από τη νέα ψηφιακή εποχή, στην οποία οι εποχές αλλάζουν με μεγάλη ταχύτητα και τα ταξίδια στο χρόνο – ψηφιακά βεβαίως – είναι πολύ εύκολα, το μέλλον γίνεται πολύ γρήγορα παρελθόν. Ζούμε την εποχή μιας νέας μεγάλης μετάβασης. Ο 21ος αιώνας ξεκίνησε με την αίσθηση της μεγαλύτερης ελευθερίας του Δυτικού Κόσμου και τώρα, σε μόλις είκοσι χρόνια, αυτός ο κόσμος είναι φυλακισμένος οικειοθελώς(;). Η τερατώδης διάχυση της πληροφορίας, που όμως δεν εξασφαλίζει τη Γνώση, δεν βοηθάει καθόλου την οποιαδήποτε απόπειρα πρόβλεψης για την επόμενη μέρα του κόσμου μας. Θα διακινδυνεύσω να προβλέψω το μέλλον του θεάτρου, με τεράστια βεβαίως αβεβαιότητα. Η τέχνη του θεάτρου έχει αποδείξει την αντοχή της στο πέρασμα των αιώνων. Όμως υπήρξαν γενιές και κοινωνίες ολόκληρες, στις οποίες το θέατρο ήταν άγνωστο ή απαγορευμένο. Ας δεχτούμε το αισιόδοξο σενάριο, ότι στα επόμενα χρόνια, το Θέατρο θα υπάρχει έστω με μια παραλλαγή της μορφής που το ξέρουμε. Δηλαδή μια τελετή κοινωνικής συμμετοχής, με δυο διακριτούς χώρους, τον χώρο της σκηνικής δράσης από τη μια και -απέναντί- τον χώρο του Kοινού, που παρακολουθεί και συμμετέχει συναισθηματικά και πνευματικά. Το Kοινό, μετά από τον βιωμένο φόβο του εγγύς θανάτου, θα βιώνει την πραγματικότητα μέσα από το φίλτρο των πρόσφατων εμπειριών. Ο κόσμος του Θεάτρου από την άλλη, θα πρέπει να λάβει υπόψιν του αυτή τη διαφοροποίηση του αισθητηρίου του κοινού και παράλληλα να εκφράσει το «μετά την καταστροφή» εσωτερικό του τοπίο. Η σημερινή απαγόρευση της εκδήλωσης των συναισθημάτων θα κάνει τα συναισθήματα ακόμη πιο ακριβά και αν συμβαίνει η συνήθης συνθήκη, σύμφωνα με την οποία το Κοινό πάει στο Θέατρο για να νιώσει μεγάλα συναισθήματα, που η ζωή του δεν του προσφέρει, τότε θα πρέπει το Θέατρο να επιστρέψει στην πηγή του, στην πηγή της Τέχνης, στην εξωτερίκευση του εσωτερικού ανθρώπινου πάθους. Ακόμη το Θέατρο, θα πρέπει να προετοιμαστεί να αναθεωρήσει μέχρι και τις τεχνικές του προδιαγραφές, για να παρακολουθήσει τη νέα κοινωνικοπολιτική πραγματικότητα, που θα είναι οπωσδήποτε πολύ διαφορετική απ’ αυτήν που τώρα διαφαίνεται ότι μας εγκαταλείπει. Μέχρι τότε μένουμε σπίτι και μένουμε υγιείς. 87

Η Μέρα Μετά της Χριστίνας Καραβεζύρη

Η μέρα μετά; Δεν την ξέρω Μου φάνηκε πως πονούσα Καθρεφτιζόμουν σε μικρά αντικείμενα Καθρεφτάκια Άνοιγα κι έκλεινα το παράθυρο Μαντηλάκια ντετόλ – οινόπνευμα Ασφυξία Πακετάροντας ρούχα, βιβλία Η μέρα μετά Πού θα πάω; Μικροί χάρτινοι στίχοι – ημερολόγια τοίχου Δάγκωνα σκέψεις και τις έφτυνα Θαρρείς το στόμα μου είχε γεύση αντισηπτικού Χα! Ηλεκτρικό σκουπάκι αντί για σκούπα Μικρά μπουκαλάκια με άρωμα – δείγματα για την τσάντα – μπορούσα να απολυμανθώ σε περίπτωση που όλα τέλειωναν Η μέρα μετά Φορτιστές αναρίθμητοι Πινέλα ζωγραφικής Μια χτένα Ό,τι μπορούσα να μαζέψω Τίποτα σπαρακτικό Ένα ζευγάρι πέδιλα – αναρωτιόμουν αν ήθελα να τα πετάξω ή να τα πάρω μαζί μου Η παλιά ζωή

Η μέρα μετά Μεταλλικά κουτιά που μέσα τους ανακάλυπτα δισκία παρακεταμόλης Μικρά κρησφύγετα μνήμης Έτριβα επιφάνειες Ίσως για να μην αφήσω ίχνη Το σπίτι είχε γεμίσει αντικείμενα – τι θα έπαιρνα μαζί μου; Φλυτζανάκια καφέ πολύτιμα – «ένα εσύ ένα εγώ …» Κομματάκια θλίψης ανάμεσα σε πακέτα ζάχαρη…ρύζι… «Το ρύζι πρόσεχέ το!» λέει η μάνα μου… «Να το ξεπλένεις πάντα…» Ξέπλενα τη ζωή μου Αδιάλυτες ώρες Μπορούσα να τις θυμηθώ… μόνο που τώρα δεν μου έρχονταν στο μυαλό Με τη βαλίτσα να χάσκει πάνω στο πάτωμα σα να θέλει να κουβαλήσει και σαν όχι – σα να λέει «Έρχομαι» και σαν «Μη!»

Πού είναι το σπίτι; Σ' αγαπώ – Έρχομαι – Τίποτα Σπαρακτικό Η Μέρα Μετά Στο αεροπλάνο όλοι βουβοί Πρώτη φορά δεν κοίταξα έξω… Καθόμουν με σταυρωμένα τα χέρια ν' αγγίξω όσο το δυνατόν λιγότερα Γύρισα σπίτι… Τα χέρια μου πονάνε στο νερό… Θυμήθηκα εκείνη την ταινία με τη Μέριλ Στριπ… Δούλευε σε εργοστάσιο πυρηνικής ενέργειας κι είχε μολυνθεί «Η εξαφάνιση της Κάρεν Σίλκγουντ» Γδέρνω το σώμα μου με σαπούνι…

Η Μέρα Μετά της Μαρίας Καρανάνου

Πριν τεσσεράμισι περίπου χρόνια συστήθηκα με την έννοια της καραντίνας. Μια σχεδόν άγνωστη συνθήκη τότε για εμένα που επέβαλλε σε έναν αγαπημένο πολύ δικό μου άνθρωπο απομόνωση, απολύμανση, απόλυτη προσοχή και φυσική απόσταση από αγαπημένα πρόσωπα: μια άνιση μάχη που έπρεπε να δοθεί. Κι όμως μέσα σε αυτή την απομάκρυνση, σε αυτή την απομόνωση υπήρχε πάντα η διαύγεια της σκέψης, η καλοσύνη, πολλές φορές ακόμα και το κέφι και η ελπίδα για τη ζωή που θα ερχόταν. Η μάχη τότε χάθηκε, η μέρα μετά δεν ήρθε. Άφησε πίσω της πίκρα και δάκρυα αλλά και αγάπη, πολλή αγάπη. Άλλαξε όλους όσοι βρεθήκαμε στον δρόμο της, μας άφησε πολύ πικραμένους αλλά ίσως λίγο καλύτερους ανθρώπους. Σήμερα φαίνεται ότι η μάχη θα κερδηθεί. Και η μέρα μετά φαίνεται ότι θα έρθει. Και σκέφτομαι ότι πρέπει να είναι μια μέρα μετά κερδισμένη, μια μέρα μνήμης για όσους δεν τα κατάφεραν, μια μέρα μετά ζεστή και γεμάτη φως. Ας μην την αφήσουμε να χαθεί.

Για την Βάλια (1975-2016)

@Ελίνα Γιουνανλή

Η Μέρα Μετά του Μάνου Καρατζογιάννη

Όταν την σκέφτομαι με πιάνει δύσπνοια, ίσως και λίγο βήχας. Ιδρώνω και δεν μπορώ να σηκωθώ ούτε απ’ το κρεβάτι. Ναι για την ημέρα μετά μιλάω. Την επομένη, που χωρίς περιορισμούς θα ξεχυθούμε στους δρόμους. Και θα κληθούμε, μετά από καιρό, να υπερασπιστούμε ξανά τα συμφέροντα μας προσαρμόζοντάς τα κατά το δοκούν - βέβαια πάντα. Γιατί η μηχανή έτσι έχει μάθει να γυρίζει. Για χρόνια… Οπότε δεν ξέρω αν μια παρατεταμένη σαρακοστή από τις αγενείς μας κοινωνικές συνήθειες μπορεί να αλλάξει τα πράγματα σημαντικά. Τα ζωάκια μας δεν θα μας βλέπουν το ίδιο συχνά στο σπίτι και τα υπόλοιπα θα σταματήσουν τις αμέριμνες ξέγνοιαστες βόλτες τους στο ανθισμένο βασανισμένο μας περιβάλλον. Όσο για τον άνθρωπο. Μάλλον θα ξεχάσει. Είναι στο ίρτζι του! Η δημόσια υγεία μάλλον θα βρεθεί ξανά σε δεύτερη μοίρα κι οι εισπρακτικές εταιρείες θα ξαναρχίσουν το πιεστικό τους λακριντί για το καλό του κοινωνικού μας συνόλου. Τώρα στα του φτωχού - πλούσιου πολιτισμού μας θα κάνουμε πολλές παραστάσεις, «όπως πολλές ταβέρνες και καφετέριες», θα γκρινιάζουμε ότι είναι πολλές και θα συνεχίζουμε να βλέπουμε πάλι τηλεόραση ή νετφλιξ. Θα ξανακάνουμε όλοι τα στραβά μάτια και κάποιοι από μας και τα πικρά γλυκά. Μέχρι να τραγουδήσουμε όλοι μαζί «Να λες… δεν πειράζει, θα ’ρθει άσπρη μέρα και για εμάς». Με την ειδοποιό διαφορά ότι, όπως θα ‘λεγε κι η Μελίνα, αυτή τη φορά δεν είναι σίγουρο ότι θα καταλήξουμε στην ακρογιαλιά… Θα μπορούμε τουλάχιστον άραγε να αγκαλιαστούμε και να ξαναπούμε τη φράση «Τι έκανες; Βγήκες τελικά χτες;»

* Σας φιλώ εξ’ αποστάσεως, ανήμερα Πρωταπριλιά του 2020. Να είμαστε γεροί, να κάνουμε όνειρα και όλα τ’ άλλα θα τα βρούμε!

Η Μέρα Μετά του Νίκου Κασαπάκη

Ειρήνη, πέρασαν δυο τρεις μέρες. Δεν ξέρω αν υπάρχει τόπος κάτω απ’ τα πόδια μου όμως, θυμάμαι παιδί, όταν έσφαζαν μια κότα, το κεφάλι ήταν μακριά και το κορμί τιναζότανε όρθιο, ακέφαλο βημάτιζε και σπασμωδικά κούναγε τα φτερά του. Θυμάμαι την ανατριχιαστική αμηχανία στο αίσθημά μου… Έτσι και τώρα.

Η Μέρα Μετά της Ιωάννας Κατσαρού Η μέρα μετά ποτέ δεν ήταν τόσο κοντά με τη μέρα πριν Όχι απλώς σαν μια φυσική ακολουθία της αλλά αντίθετα σαν μια εγγενής ανακολουθία της Γιατί για να πας σε αυτό το μετά πρέπει να έρθεις αντιμέτωπος με το πριν σαν μια αναίρεση, σαν ένα αδιέξοδο μαθηματικό μοντέλο που απέτυχε να σου αποδείξει αυτό που ως ανθρωπότητα αγνόησες, που προσπέρασες, που δεν έμαθες, που δεν ήθελες να μάθεις ή που έμαθες αλλά το ξέχασες, που δεν πήρες σοβαρά ή που δεν είχες το χρόνο να το πάρεις σοβαρά, που ήσουν κουρασμένη στους φρενήρεις ρυθμούς σου για να το δεις ή γιατί είχες την εξωφρενική αυτοπεποίθηση πως και αυτό το μετά - το όποιο μετάθα το μεταμορφώσεις σε ένα πριν κανονικότητας Κάποτε έγινε και αυτό όπως και άλλα, θα πεις. Γιατί όλα ξεκινούν μια μέρα πριν το μετά, όπως τα εντυπωσιακά flash back σε ταινίες επιστημονικής φαντασίας.

Όμως μήπως ξεχνάμε πως αυτή την ταινία δεν τη σκηνοθετούμε εμείς;

100

Η Μέρα Μετά της Σοφίας Καψούρου Η μέρα είναι μικρή για να την παραδώσω στον εχθρό μου. Η νύχτα μεγαλύτερη. Γιατί το όνειρο μετριέται πάντα σε διπλάσιο χρόνο. Μία το βλέπεις, μία το θυμάσαι. Είχαμε φτάσει στο απροχώρητο. Βλέπαμε εχθρούς εκεί που δεν υπήρχαν. Αυτούς που κάποτε τους είχαμε για φίλους. Που δεν μας πείραξαν ποτέ, που δεν μας έθιξαν ποτέ. Κι όμως εμείς κάναμε πόλεμο μαζί τους. Και ήρθε ο βασιλιάς. Με την κορώνα στο κεφάλι. Και μας πρόσβαλε. Κι εμείς δεν είχαμε δυνάμεις. Ούτε γνώσεις. Πώς πολεμάς έναν αληθινό εχθρό. Γιατί σπαταληθήκαμε χρόνια και χρόνια στους ανύπαρκτους. Περάσαμε τα ορατά για αόρατα και τα αόρατα για περατά. Και κάναμε πνευμόνια οι άνθρωποι, φυσώντας μανιασμένοι τους ανθρώπους. Παιδιά που τα ’βαλαν με τους γονείς τους, γονείς που τα ’βαλαν με τα παιδιά τους, φίλοι που έδιωξαν φίλους, εραστές που πλήγωσαν εραστές, πρώην που πίκραναν νυν, γείτονες που έφτυσαν γείτονες, συνεργάτες που πρόδωσαν συνεργάτες, γνωστοί που έβρισαν αγνώστους, άγνωστοι που λιθοβόλησαν γνωστούς. Και ήρθε ο βασιλιάς. Με την κορώνα στο κεφάλι. Και μας πρόσβαλε. Μας είπε όλους «ίσους». Η μέρα μετά ας είναι μέρα μηδενός. Εξαιρουμένου.

101

102

Η Μέρα Μετά της Άννυς Κολτσιδοπούλου Η εκδίκηση του Αρλεκίνου

Τη μέρα μετά, θα συγχωρήσω τον Μπεργκαμέζο Αρλεκίνο και θα ξαναπάω θέατρο. Ενώ, λένε, ένας ποδοσφαιρικός αγώνας στο Μπέργκαμο προκάλεσε τον εφιάλτη στη Λομβαρδία, εγώ πίστεψα πως ήταν η εκδίκηση του Αρλεκίνου, ειδικά του σατανά που φέρει στα βάθη της καταγωγής του ο μεταγενέστερα συμπαθής, στο Ροκοκό θλιμμένος πρωτο-υπηρέτης της Κομμέντια! Θυμάστε στην αρχή το μαύρο κοστούμι, τη μαύρη πέτσινη μάσκα, συχνά την ουρά που δεν μπορούσε να κρύψει; Θυμάστε το σπαθί- φαλλό που επιδείκνυε στη ζώνη του; Το σαρδόνιο γέλιο, τα ζοφερά ένστικτα; Αυτά επανέφερε, σκέφτηκα, το δάγκωμα επιμολυσμένης νυχτερίδας και ξανάκαναν τον σπιρτόζο, ψευταρά, γυναικά, κλεφταρά Αρλεκίνο κτήνος. Από εκδίκηση, φοβήθηκα, προς τους αφεντάδες του πλούσιου Ιταλικού Βορρά, που ξυλοφόρτωσαν και ταπείνωσαν επί αιώνες τους απογόνους του, σκόρπισε την επιδημία κάνοντας κόντρες με τον μεσαιωνικό του δρεπανηφόρο συνάδελφο, που ξαναχόρευε τον Χορό του Θανάτου. Τη μέρα μετά, θα κολυμπήσω στα πεντακάθαρα κανάλια της Βενετίας, θα βρω αμέσως εισιτήριο για το Τεάτρο Φενίτσε και για το Πίκολο Τεάτρο του Μιλάνου. Θα συνειδητοποιήσω το άλλοθι και την αθωότητα του Αρλεκίνου, καθώς το Λαϊκό και το Θέατρο γενικά χρωστάει μέρος της ύπαρξης του στο προαιώνιο δίδυμο αφεντάδων και δούλων. Το πιθανότερο, λοιπόν, η νυχτερίδα να δάγκωσε την απληστία και την αφροσύνη των ανθρώπων. Μόνο για προειδοποίηση!

103

104

Η Μέρα Μετά της Λυδίας Κονιόρδου 26/4/2020

Το χορικό από τον Οιδίποδα επί Κολωνώ του Σοφοκλή, σε μουσική Τάκη Φαραζή και μετάφραση Κ.Χ. Μύρη, το τραγουδούσα στην παράσταση της Πειραματικής Σκηνής στο Γκαράζ του Εθνικού Θεάτρου, σε σκηνοθεσία Σωτήρη Χατζάκη, σκηνικά και κοστούμια του Διονύση Φωτόπουλου, κίνηση Αποστολίας Παπαδαμάκη. Είναι ένα χορικό-ύμνος στη φύση της περιοχής του Κολωνού, για μένα όλης της Αττικής, όλης της Ελλάδας, όλου του Πλανήτη. Κάθε βράδυ τραγουδούσα πώς ήταν κάποτε ο αλογάρης Κολωνός και η ψυχή μου δάκρυζε με τη σκέψη πως οι άνθρωποι τον μετέτρεψαν στον Βούθουλα! Ο Οιδίπους παρέα με την Περσεφόνη της σημερινής Ελευσίνας πως να μας βλέπουν άραγε; Μήπως οι βάρβαροι κατοικούν εντός; Μήπως εμείς τους επιτρέπουμε να ποδοπατήσουν εν ονόματι της απληστίας, του κέρδους και της άγνοιας ό,τι ιερό και μοναδικό; Μήπως η σημερινή πανδημία μας προειδοποιεί να ξυπνήσουμε επιτέλους πριν είναι αργά;

105

106

Η Μέρα μετά της Ντέπυς Κορεντίνη

Somewhere over the rainbow..

Όταν στην καθημερινή ροή πατιέται απότομα το pause, στο διάστημα που μεσολαβεί μέχρι να ξαναπατηθεί το play, θα ήθελα απλά να υπάρχει η δυνατότητα του fast fοrward, και να βρεθώ στη μέρα μετά, στη μέρα που ο ήλιος θα έχει ανατείλει, απλώνοντας διάχυτα το φως του, θα πίνω τον ίδιο καφέ, θα συνεργάζομαι με τα ίδια άτομα, θα δω από κοντά τους μαθητές μου, οι θεατρικές σκηνές θα φωτιστούν ξανά και θα βρίσκομαι εκεί για να τις χειροκροτήσω, το στέκι μου θα συνεχίσει να είναι το meeting point της παρέας μου και θα αντικρίζω τα ίδια αγαπημένα μου πρόσωπα, χαμογελώντας πλατιά. Κι αν τίποτα φαινομενικά μπορεί να μην έχει διαταράξει αυτό που πριν αποκαλούσα «ρουτίνα», ίσως να έχει να αλλάξει κάτι σε μένα κι στον τρόπο θέασης των καταστάσεων γύρω μου, επιβεβαιώνοντας τη ρήση του Μουρακάμι, μόλις η θύελλα κοπάσει, δεν θα θυμάσαι πώς κατάφερες να τη διασχίσεις, πώς κατάφερες να επιζήσεις. Στην πραγματικότητα δεν θα γνωρίζεις πως η θάλασσα κόπασε. Ένα όμως είναι βέβαιο. Όταν βγεις από εκεί μέσα, δεν θα είσαι το ίδιο άτομο με εκείνο που μπήκε. ... Γιατί το αύριο θα πλησιάσει, θα έχει φυσήξει για να φύγει η σκόνη του χθες κι εγώ θα σιγοτραγουδάω Always look on the bright side of life...

107

108

Η Μέρα Μετά της Μυρτώς Κουγιάλη

Η επόμενη μέρα είναι εκείνη που λαχταράς να ξημερώσει για να δεις ξανά στα μάτια τον έρωτα της ζωής σου! Η επόμενη μέρα είναι σαν μια καλή ταινία που περιμένεις να έρθει για να δεις στο σινεμά αλλά και εκείνη η σειρά με σασπένς που ξαφνικά πεθαίνει ο αγαπημένος σου ήρωας. Η επόμενη μέρα είναι δυνατή μουσική στ’ αυτιά σου και συ να σκέφτεσαι το ακατόρθωτο. Ή να σκέφτεσαι ότι είσαι η πιο γαμάτη ηρωίδα σε μια σκηνή ταινίας που απαιτεί πολύ θράσος! Η επόμενη μέρα είναι όλες εκείνες οι φορές που υπήρξες κακός, πικρόχολος, αγνώμων και όλες εκείνες που ήσουν υπερόπτης και αγενής. Η επόμενη μέρα είναι όλες εκείνες οι άσχημες μέρες που πέρασαν από πάνω σου και δεν σε «ακούμπησαν» καθόλου.

Δεν έκλεισες τα μάτια! Το αντιμετώπισες και το θυμάσαι ακόμα.

Όλες εκείνες οι εκδρομές που δεν ήταν αρκετές για να κρατήσουν το χαμόγελο στα χείλη σου. Όλη εκείνη η απόρριψη που πήρε περισσότερο χώρο απ’ τα μπράβο και τα κατορθώματα σου.

Η επόμενη μέρα είναι αλάτι στα χείλη σου όταν ξαπλώνεις σε μια αμμουδιά, ακούς τον ήχο που κάνει η θάλασσα και παίζεις με την σκιά που φτιάχνει ένα δέντρο από πάνω σου ενώ οι αχτίδες του ηλίου καταφέρνουν να ξεγλιστρήσουν και να σε κάνουν να κλείσεις τα μάτια σου και να ονειρευτείς.

Επόμενη μέρα είναι η «φασαρία» από φωνές και ομιλίες ανθρώπων σε μια ταράτσα στολισμένη με φωτάκια στη Στοκχόλμη, και σε ένα μπαρ στο Παρίσι ενώ σκύβεις στο αυτί μου για να μπορέσω να ακούσω να μου λες «σ’ αγαπώ». 109

Επόμενη μέρα είναι όλα εκείνα τα κακαριστά γέλια που όταν τα κάναμε, φοβηθήκαμε τόσο πολύ γιατί ήταν τόση η ευφορία που μας τρόμαξε. Εκείνες οι αγκαλιές που ακουμπάνε το δέρμα και όχι τα ρούχα μας.

Επόμενη μέρα είναι η φωτογραφία του παππού μου στην πόρτα του ψυγείου που μου λείπει πολύ. Επόμενη μέρα είναι όλα τα ημερολόγια που γράφω απ’ την τετάρτη δημοτικού. Επόμενη μέρα είναι τα χαμόγελα που μοιράζομαι με τους φίλους μου όταν λέμε μια βλακεία και τσουγκρίζουμε τα ποτήρια μας λέγοντας «γειααά μας». Επόμενη μέρα είναι να χαμογελάω μόνη μου όταν σε βλέπω ανάμεσα στο πλήθος και δεν πιστεύω την τόση ομορφιά! Επόμενη μέρα είναι να ανησυχώ ακόμα για τους γονείς και την οικογένεια μου. Επόμενη μέρα είναι ο Νικόλας που είναι τεσσάρων και είναι ο ανιψιός μου. Επόμενη μέρα είναι η υπόκλιση στη σκηνή και το χειροκρότημα είτε από έναν είτε από γεμάτο θέατρο.

Επόμενη μέρα είναι η μυρωδιά στον λαιμό σου. Το φιλί σου. Και όταν μου κρατάς το χέρι.

Επόμενη μέρα είναι όταν σώζεις ένα μωρό, ένα σκυλί, έναν άνθρωπο. Επόμενη μέρα είναι όταν θες να μάθεις από κάποιον «καλύτερο» σου. Όταν κοιτάς έναν πίνακα και σε συγκινεί ενώ δεν έχεις ιδέα από εικαστικά.

Επόμενη μέρα είναι όταν τρώμε μαζί «βρώμικο» και δεν με νοιάζει πως φαίνομαι καθώς το καταβροχθίζω μπροστά σου.

Επόμενη μέρα είναι το ζεστό νερό το πρωί στο ντους και αυγά τηγανητά για πρωινό. Επόμενη μέρα είναι μια ζεστή μέρα ενώ εσύ περπατάς ξυπόλητος στο σπίτι σου και νιώθεις τόσο τυχερός που το έχεις.

110

Ατενίζεις απ’ το παράθυρο και χαίρεσαι που είσαι ακόμα ζωντανός και προσπαθείς να σκεφτείς τρόπους για να παρατείνεις τη ζωή σου και το «κυνήγι» για την ευτυχία σου. Εκείνη την ευτυχία που καθόσουνα δίπλα στον ποταμό, κρατούσες στο χέρι ένα ποτήρι ροζέ, άκουγες Billie Holiday... είχες γενέθλια και έκλεινες τα είκοσι, τα τριάντα, τα σαράντα, τα πενήντα...τα εκατό!

111

@Margarita Amarantidi

112

Η Μέρα Μετά της Ελίτας Κουνάδη

12 Μαρτίου 2020.

Ουπς! Κλείστηκα μέσα. Και τώρα; Ψυχραιμία. Χα! Σιγά μην πτοηθώ. Άλλωστε δεν είμαι η μόνη. Συνέβη και σε άλλους. Για την ακρίβεια συνέβη σε όλο τον κόσμο. Άρα ας χαλαρώσω. Τώρα που το σκέφτομαι την είχα ανάγκη μια μικρή παύση. Αυτή η πειθαρχία του θεάτρου σε καθημερινή βάση είναι πολύ πιεστική: μη φας είναι τσίτα το ταγιέρ, που πας χωρίς ζέσταμα με τέτοιο τακούνι, θέλει υψηλή ενέργεια η κωμωδία, ο ρυθμός να είναι καταιγιστικός, να μην είναι χαμηλό το re, έξω η φωνή, άρθρωση, ουφ! Ε, ναι τη χρειαζόμουν μια ανάσα. Να μείνω σπίτι, να χαζέψω, να κοιτάω το ταβάνι, να μην κάνω τίποτα. Τί-πο-τα.

13 Μαρτίου, 14, 15, 16,17…

Στις 18.00 το καθημερινό ραντεβού για την ενημέρωσή μας: εκθετική αύξηση, ανοσία αγέλης, μάσκες, γάντια, νούμερα, φορείς, νοσούντες, νεκροί, φέρετρα, καμιόνια, εκκλήσεις, Κίνα, Ιταλία, Ισπανία, Γαλλία. Απαγόρευση κυκλοφορίας. Όρθια. Δεν μας παίρνει από κάτω. Ηθικόν ακμαιότατον. Τι διαβάζεις τόσα χρόνια; Τι λέει η Άλκη Ζέη και ο Μάνος Ζαχαρίας για την Κατοχή; Τι λέει η Αρσένη και ο Κοροβέσης για τη χούντα; Κρατούμενοι, βασανισμένοι και δεν λύγισαν. Ντροπή σου. Πονάνε ωρέ τα παλικάρια; Όχι, ούτε πονάνε ούτε φοβούνται. Χρειάζεται πρόγραμμα. Ο χρόνος δεν μπορεί να είναι χαμένος, είναι πάντα κερδισμένος. Ξυπνητήρι, ενημέρωση, χορός, διάβασμα, ζέσταμα, ας πιάσω και τα όργανα, μελέτη, ωχ πολύ πίσω έμεινα, πιο εντατικά, ο Ζουγανέλης έγινε ο καλύτερος τουμπίστας μέσα στο αναμορφωτήριο, μελέτη θέλει, θέατρο, να δω όλες τις σπάνιες παραστάσεις τρομερή ευκαιρία, να μην ξεχάσω τους φίλους μου, τηλέφωνα στους μόνους, στους γονείς, στους μεγάλους: κουράγιο παιδιά θα τα καταφέρουμε, είναι μεγάλο

113

δώρο αυτό, θα βγούμε πιο δυνατοί, πιο σοφοί, πιο ικανοί, πιο καταρτισμένοι, πιο… πιο… πιο… πιο…

Η ημέρα της Απελευθέρωσης θα ξεκινήσει από τα χαράματα με χιλιάδες μουσικές να ξεχύνονται από παντού, μια γιορτή που δεν θα έχει τελειωμό, θα κατεβαίνουμε στους δρόμους χέρι-χέρι, αγκαλιασμένοι σφιχτά, θα συναντάμε κι άλλους, θα φιλιόμαστε, θα χαϊδεύει ο ένας τον άλλον, χάδια, τόσα πολλά χάδια και φιλιά και αγκαλιές, γέλια τρανταχτά ασταμάτητα, τραγούδια και όργανα παντού στους δρόμους και χοροί, ξέφρενοι χοροί ευτυχίας χωρίς σταματημό, οι φίλοι μας, οι γείτονες, οι άγνωστοι, κι άλλοι κι άλλοι, θα έρχονται από παντού και θα προχωράμε μαζί σε άλλη γειτονιά, σε άλλη γιορτή, Πατήσια, Κυψέλη, Εξάρχεια, Πλάκα, Παγκράτι, όλη η πόλη μια γιορτή, όλες οι πόλεις μια γιορτή, θα πάρουμε αυτοκίνητα, τρένα, αεροπλάνα και βαπόρια για άλλες χώρες, για άλλες ηπείρους, θα μετακινούμαστε ασταμάτητα, παντού, θα πάρουμε ψαρόβαρκες και τροχόσπιτα, θα πάμε στα νησιά, στα βουνά, στα χωριά, στα καφενεία με τους παππούδες, θα έχει ζέστη, ήλιο, θα μοιραζόμαστε τα καρπούζια και τους αχινούς, θα βουτάμε στη θάλασσα, θα σκαρφαλώνουμε ξυπόλυτοι στα βράχια, θα κοιτάμε τ’ αστέρια τις νύχτες ξαπλωμένοι στην άμμο, θα ανασαίνουμε μαζί και θα ονειρευόμαστε πώς θα ξαναφτιάξουμε τον κόσμο απ’ την αρχή, τον κόσμο που θέλουμε, μαζί, δίπλα-δίπλα, ελεύθεροι, «Σωσμένοι» ή «Ναυαγοί της τρελής ελπίδας».

Καλή αντάμωση το συντομότερο!

114

115

116

Η Μέρα Μετά της Ελένης Κουτσιλαίου

«Ο μεγάλος υποκριτής»1 Τα μεγάφωνα αναπαράγουν σε λούπα, εκκωφαντικά, το The Great Pretender

στην

εκτέλεση των Platters. Το τραγούδι ακούγεται για λόγους εμψύχωσης και συνοχής, ταυτόχρονα σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής ένωσης και σε κάποιες πολιτείες των Η.Π.Α. Ο ήχος διαχέεται σε κάθε δρόμο της πόλης: στην Ιπποκράτους, στη Χαριλάου Τρικούπη, στην Πανεπιστημίου, στη Σταδίου, στην Καλλιδρομίου… Τρυπώνει σε κάθε διαμέρισμα: από την Κυψέλη ως το Παγκράτι. Διακόπτεται μόνο για να ακουστεί

το καινούριο

διάγγελμα καθώς και οι οδηγίες προς τους επιζήσαντες… Οι οδηγίες ακούγονται στα αγγλικά, στα γαλλικά , στα γερμανικά και στη γλώσσα της κάθε χώρας αντίστοιχα. Είναι το ίδιο, πανομοιότυπο , μήνυμα για όλους τους πολίτες. “…Oh yes, I'm the great pretender…”

Καλείστε να βαδίζετε με αργούς, σταθερούς ρυθμούς στα πεζοδρόμια των δρόμων που έχετε δηλώσει ως προ-επιλογή διαδρομής, την οποία δεν επιτρέπεται να διαφοροποιήσετε ή να παραβιάσετε, χωρίς ενημέρωση και ακόλουθη έγκριση από το ηλεκτρονικό σύστημα. Υπενθυμίζεται ότι το μέτρο είναι εντελώς προσωρινό αλλά αναγκαίο, στις παρούσες συνθήκες που επικρατούν, για την ασφάλεια των πολιτών.

Η ημέρα είναι ανοιξιάτικη, μοιάζει με Μ. Εβδομάδα λίγο πριν την μελαγχολία της Μ. Παρασκευής, ένας Λυκαβηττός λουσμένος στο φως. “…Oh yes, I'm the great pretender Pretending that I'm doing well…”

https://www.youtube.com/watch?v=IEzfhclKO8Q να ακούγεται παράλληλα με την ανάγνωση του κειμένου το τραγούδι The Great Pretender στην εκτέλεση των The Platters

117

Προς ανακούφιση του ψυχικού άλγους, οι πολίτες θα μπορούν να ανατρέχουν στον προσωπικό λογαριασμό των αναμνήσεών τους χρησιμοποιώντας τον 10ψήφιο κωδικό pin που τους έχει δοθεί. Η κάθε ανάμνηση έχει καταχωρηθεί χρονολογικά. Επιλέγετε την ανάμνηση που θέλετε να βιώσετε, με τη διαδικασία της προσομοίωσης, τοποθετώντας στη μηχανή αναζήτησης την ακριβή ημερομηνία και ώρα. Με την επιλογή «1», η ανάμνηση αναπαράγεται ως έχει. Με την επιλογή «2» μπορείτε να μεταβάλλετε την ανάμνησή σας όπως θα θέλατε να την έχετε ζήσει. Πατάτε επιλογή «αποθήκευση», για κάθε νέα αποθήκευση.

Ξαφνικά ακούω τον ήχο της φωνής σου στην άλλη άκρη του σύρματος να μου λέει: «σε λατρεύω, καρδούλα μου». Αισθάνομαι στον καρπό μου το μαρτάκι που μου χάριζε πάντα η Κατερίνα, κάθε καινούρια άνοιξη. Τη φωνή του πατέρα μου που τη σκεπάζουν οι Platters να τραγουδάει «της αγάπης αίματα». Την ανάσα σου, τη συχνότητα των χτύπων της καρδιάς σου ενώ με κρατάς… Την εικόνα του τετραδίου της διπλανής μου στο Λύκειο. Ο γραφικός της χαρακτήρας αποτυπώνει τη φράση: «Έτσι που αν στ' αλήθεια ο έρωτας είναι καταπώς λεν «κοινός διαιρέτης» εγώ θα πρέπει να 'μαι η Μαρία Νεφέλη κι εσύ φευ ο Νεφεληγερέτης.» Νιώθω στο πρόσωπό μου τον καυτό νυχτερινό αέρα της Μονεμβασιάς στο φοιτητικό κυνήγι θησαυρού κι ακούω το ποδοβολητό του Μανώλη στο κάστρο… Ειδοποίηση στο κινητό μου: προς παραλήπτη με κωδικό 9819730312, καμία ανάμνησή σας δεν έχει καταχωρηθεί και αρχειοθετηθεί από το σύστημα, ο φάκελος σας παραμένει κενός.

118

“…I 'm lonely but no one can tell…. A drift in a world of my own…. I play the game; but to my real shame…” Κοντοστέκομαι στον παράδρομο της Ακαδημίας, προχωράω αντίθετα, αχνοφαίνεται το κτήριο της φοιτητικής λέσχης. Μυρίζει έντονα

αντισηπτικό νεκροτομείου, γύρω μου

υπερμεγέθεις σακούλες σκουπιδιών στο σχήμα ανθρώπινου σώματος. “...You’ve let me to dream all alone… Pretending that you’re still around…”

119

120

Η μέρα μετά του Σάββα Κυριακίδη

Η μέρα μετά... Ας μας βρει μετατοπισμένους. Ας έχουμε αφιερώσει το χρόνο να απαντήσουμε στα «πόθεν», στα «πώς» και στα «γιατί» της τέχνης μας. Ας θυμηθούμε την ανθρωπιστική της υπόσταση. Ας αποδείξουμε την αναγκαιότητά της.

121

122

Η Μέρα Μετά του Κωνσταντίνου Σ. Κωνσταντίνου 12/5/2020

«Η ιστορία άρχισε μιαν άνοιξη και σ’ ένα κόσμο ευτυχίας…» Θα ‘ρθω αγάπη µου σύντομα, είχα ναυαγήσει προ πολλού, κολυμπώ μέρες τώρα σ’ ένα πέλαγο χωρίς άκρη, και μόλις αυτή τη στιγμή, βγήκα σ’ ένα νησί, μικρό, ένα γυμνό βράχο. Θέλω να ανάψω φωτιά, µα δεν έχω σπίρτα, δεν έχω ξύλα, και δεν υπάρχει ούτε ψυχή αγριόχορτου για το σκοπό µου, μαζεύω φύκια υγρά, µα θέλουν μέρες να στεγνώσουν. Προσπαθώ να ανοίξω τα µάτια µου, να δω ξανά τις εικόνες που δεν ανακάλεσα, πολύ πριν την άνοιξη αυτή. Να ακούσω και πάλι την μουσική που µας συνόδευε σε κάθε µας βήμα πριν από εκείνη την ύπουλη μέρα, που γεμάτη υποσχέσεις µας πήρε από χέρι για να την ακολουθήσουμε. Θα ‘ρθω αγάπη µου σύντομα, η μέρα που τα φύκια θα στεγνώσουν είναι κοντά, θα κάψω τις προσδοκίες και θα κολυμπήσω μακριά απ’ αυτό τον έρημο βράχο – η μέρα μετά θα είναι ξανά αληθινή. «…ώ χαρά, ώ θλίψη του δρόμου!»

Υ.Γ. Οι πιο πάνω λέξεις και σκέψεις πηγάζουν από το βιβλίο (Το Χάος [2] - «Η Αποκεφαλισμένη Ελπίδα» του Στέλιου Ντόµαλη, Λάρισα 1990). Αφιερωμένο στον ίδιο και σε όλους τους δημιουργούς που το έργο τους µένει αθέατο!

123

124

Η Μέρα Μετά της Ιωάννας Λούτσια

Μουδιασμένοι στην αρχή, θα βγούμε στους δρόμους. Θα κοιταζόμαστε μέσα στα μάτια, θα ψάχνουμε να δούμε το πρόσωπο και το βλέμμα του άλλου. Θα κοιταζόμαστε και θα περπατάμε. Θα περπατάμε δίχως σκοπό, έτσι, σαν σε πορεία δίχως τέλος. Διστακτικά θ’ αρχίσουμε να δίνουμε τα χέρια, ένας φόβος μικρός θα μας κρατάει λίγο πίσω, μα θα τολμήσουμε. Θα ξαναδώσουμε τα χέρια στους περαστικούς. Θα ξαφνιαστούμε, η αφή μας θα έχει αλλάξει. Τα χέρια θα έχουν γίνει σ’ άλλους πιο σκληρά, σ’ άλλους πιο ευαίσθητα. Όλοι ξεμάθαμε. Η πορεία δίχως τέλος συνεχίζει. Σιγά σιγά θα συναντήσουμε στον δρόμο και τους αγαπημένους μας, τους φίλους, τους δικούς μας. Η εικόνα από τα πίξελ θα χαθεί. Για ένα λεπτό αμήχανοι, θα σταθούμε ο ένας απέναντι στον άλλον. Μετά μαζί, μια κίνηση να φιληθούμε: στο μάγουλο, στο στόμα, στα χέρια, στον λαιμό. Θ’ αγκαλιαστούμε. «Ρε, μου ‘λειψες τελικά». Θα σταματήσουμε τότε να περπατάμε δίχως σκοπό. Θα βρούμε ένα δέντρο κάτω απ’ τον ήλιο και θα καθίσουμε μπλεγμένοι, ο ένας μες στον άλλον. Δεν θα μιλάμε, θα δοκιμάζουμε μόνο την αφή μας. Έτσι θα αφη-γηθούμε πώς τα περάσαμε ο ένας χωρίς τον άλλον. Σαν τα παιδιά, τέλος, θα δώσουμε υπόσχεση: ποτέ να μην ξεχάσουμε.

125

@ Νίκος Ζήκος

126

Η Μέρα Μετά του Γιώργου Λύρα

Ο Σεφέρης – διάβασα – για να προχωρήσει την «Κίχλη» αρνείται την θέα του δωματίου του στον Πόρο επειδή τον αποσπούσε και το λέει ως εξής : «Κλείνω τα παράθυρα για να μπορέσω να εργαστώ. Ανάγκη να προστατευτώ από την ομορφιά» . Ένας Κινέζος βαθύπλουτος – είδα σε ένα ντοκιμαντέρ – έδωσε κάποτε περίπου 90 εκατομμύρια δολάρια για να αποκτήσει έναν αυθεντικό Ρενουάρ και άλλα τόσα για έναν Βαν Γκογκ. Οι πίνακες τοποθετήθηκαν σε ένα μυστικό μέρος. Ούτε η οικογένεια ήξερε που. Ήθελε να προστατέψει τα έργα από τα μάτια που «δεν θα τα καταλάβουν». Δηλαδή όλων εκτός από τα δικά του. Ήρθε όμως και φαλίρισε. Αλλά δεν πουλούσε τους πίνακες. Ούτε αποκάλυψε την κρυψώνα. Μέχρι το τέλος. Κανείς δεν είδε ξανά ποτέ τα δύο αριστουργήματα από τότε που πέθανε. Μέσα σ’ όλα μια φίλη μου, είπε στο τηλέφωνο «όταν είχαμε την επιλογή να βρισκόμαστε μας ερχόταν και μια βαρεμάρα , τώρα σου υπόσχομαι δεν θα ξεκολλάμε.» Αυτά και άλλα είναι ο μύλος του μυαλού μου αυτών των ημερών. Σίγουρα ο ποιητής μπορεί να ζήσει χωρίς να αυτοτιμωρεί τον εαυτό του για να ολοκληρώσει το φρέσκο του γέννημα. Ο Κινέζος εκατομμυριούχος θα μπορούσε να ζήσει και χωρίς τον Ρενουάρ μπροστά στα μάτια του. Η φίλη μου χωρίς να είμαστε «αυτοκόλλητοι». Ζούμε χωρίς το άγγιγμα του άλλου. Χωρίς την εκτόνωση ενός περίπατου, της εργασίας. Να θυμηθώ το βάσανο των προβών όπου για να συναντηθείς με κείμενο, ηθοποιούς και κοινό παλεύεις με τον εαυτό σου και τους άλλους για μήνες . Αυτό το μαρτύριο λείπει τώρα στη φυλή του θεάτρου. Τώρα ούτε πρόβες, δημοπρασίες έργων. Ούτε πάρτι. Όλοι μας μπορούμε να ζούμε χωρίς τα «περιττά» («περιττά» στο εξής του κειμένου βαφτίζουμε τα πάντα εκτός των πρώτων αναγκών). Αλλά πως; Καλά είναι κι έτσι; Μπα. Έτσι δεν είναι «νόστιμα». Το σύμπαν των «περιττών πραγμάτων» είναι εκείνο που κάνει τον άνθρωπο να διαφέρει από τα άλλα έμβια λέει ο Σαίξπηρ στον Ληρ βάζοντας τον να επιμένει πως δεν μπορεί να ζήσει με ούτε έναν λιγότερο ακόλουθο από εκατό. Ενώ μπορεί. «Μη με ρωτάτε γιατί τους χρειάζομαι. Ακόμα και οι φτωχότεροι των ανθρώπων έχουν 127

περιττές συνήθειες ενώ ζουν και χωρίς την ανάγκη τους. Τότε η ανθρώπινη ζωή διαφέρει από εκείνη του κτήνους» λέει ο βασιλιάς (η απόδοση είναι ελεύθερη, δική μου, και καθόλου ποιητική - αλλά αυτό λέει ο συγγραφέας σε αυτήν του την «τραγωδία του περιττού»). Τώρα είμαστε στην περίοδο όπου οι στίχοι αυτοί γίνονται εμπειρία. Σε όλα τα παραπάνω και άλλα πολλά «περιττά» μας – στον ρυθμό του κόσμου – εύχομαι να γυρίσουμε όλοι σύντομα και υγιείς. Γιατί η ζωή μόνο με τα απαραίτητα δεν καταπίνεται. Η σάλτσα είναι όλη η νοστιμιά. Οφείλουμε όμως να την προστατεύσουμε. Όπως και κάνουμε, με ομοψυχία, μέρες τώρα. Με το καλό.

128

129

130

Η Μέρα Μετά της Εύας Μανιδάκη

Αδυνατώ να σκεφτώ το μετά! Έχει μπει ένας μεγεθυντικός φακός στο τώρα. Είναι σαν μια παράξενη διαστολή του χρόνου. Αυτό το ξαφνικό σταμάτημα, ας μας κάνει να δούμε το χρόνο πιο συνειδητά πιο ουσιαστικά σε όλα τα πεδία. Το σίγουρο είναι πως σε καθένα μας ξεχωριστά, η νέα κατάσταση πραγμάτων θα αφήσει ένα αποτύπωμα... το θέμα είναι, πως αυτό θα το διαχειριστούμε. Θα αλλάξει το βλέμμα μας... και ο βηματισμός μας. Η Αγκαλιά δεν θα είναι ίδια! Αυτή η διάρρηξη της κανονικότητας, αυτός ο κλονισμός της σταθερότητας μας, ίσως μας κάνει να βάλουμε ένα κλιμακόμετρο στη ζωή μας, σε σχέση με το ουσιώδες – Το σημαντικό!

131

@ Gabriela Vasilopoulou

132

Η Μέρα Μετά του Άγη Μαρίνη

Δύο σκέψεις θα ήθελα να μοιραστώ σε σχέση με τη μέρα μετά. Για την Τέχνη και το Θέατρο ειδικότερα – που είναι και η αφορμή αυτού του σημειώματος – θα έλεγα ότι κατ’ αρχάς βρεθήκαμε νοητά όλοι λίγο πιο κοντά στους εργάτες του θεάτρου, τους ηθοποιούς, τους σκηνοθέτες και όλο τον κόσμο εκείνον που αγωνιά για τη συνέχιση της δουλειάς του, του έργου του, που είναι και «δημιουργεῖν» με την ετυμολογική έννοια... έργο-προσφορά για την κοινωνία. Και ευρύτερα – αν είναι να εκτιμηθεί στην ουσία της η καλλιτεχνία, το ζητούμενο δεν θα είναι, ασφαλώς, η πλησμονή, μια προσπάθεια υπερκορεσμού, ως αντίδραση στη στέρηση και τον εμποδισμό. Θα ήταν, αντίθετα, ευχής έργον να κερδίσει το πρωτείο η ποιότητα. Να εκτιμήσουμε όχι το πόσα χάσαμε, αλλά το τι χάσαμε, δηλαδή την Τέχνη την ίδια στη ζωντανή της επιτέλεση. Θα επιβραβεύσουμε τότε με πάθος τους τίμιους υπηρέτες της. Μια ευρύτερη σκέψη αφορά τον τρόπο που ο μονωμένος άνθρωπος της τωρινής συγκυρίας θα κατανοήσει τον Κόσμο τη «μέρα μετά». Είναι συγκινητικό – και εκ πρώτης όψεως παράδοξο – ενώ κλείνουν ερμητικά τα σύνορα των χωρών, τα ηλεκτρονικά μέσα να φέρνουν σε επαφή ανθρώπους από τόσο μακρινά μέρη που όμως έχουν μια πολύ συγκεκριμένη πια ανησυχία και εκπληκτικά όμοιους φόβους και σκέψεις να μοιραστούν. Παλιοί συμφοιτητές ή φίλοι έτυχε να μοιράζονται μαζί μου ακόμη και προσευχές από τις δικές τους θρησκείες – χειρονομία αβίαστη μπροστά στην κοινή ανάγκη για διέξοδο. Το πλήγμα, θαρρείς, που υφίσταται η παγκοσμιοποίηση σε επίπεδο συναλλαγών, εμπορίου, αγορών είναι ικανό ν’ αφήσει χώρο να αναδειχθεί μια πιο ρωμαλέα παγκοσμιότητα που θα αφορά όχι μόνο υλικά αγαθά (ασφαλώς χρειαζόμαστε και αυτά), αλλά και χρήσιμους, ίσως και ριζικούς, αναστοχασμούς.

133

134

Η Μέρα Μετά της Ειρήνης Μουντράκη

15 Μαρτίου 2020 Αλλάζει εντός μου ο ρυθμός του κόσμου.

Προσπαθώ να σκεφτώ τη μέρα μετά αλλά στο μυαλό μου έρχεται συνέχεια η ζωή μετά. Πώς θα είναι ο κόσμος μας όταν θα μας πουν ότι μπορούμε να ανοίξουμε την πόρτα και να βγούμε έξω. Πώς θα είναι αυτό το «έξω» όταν έχουν συμβεί όλα αυτά μέσα μας; Πώς θα πάψει ο φόβος; Πώς θα είμαστε όλοι εμείς που αυτές οι λίγες μέρες ήταν αρκετές για να διαψεύσουν πεποιθήσεις που έμοιαζαν ακλόνητες και αξίες που νομίζαμε ότι ποτέ δεν θα καταπατούσαμε. Ανίσχυροι μπροστά στην ύπουλη απειλή του θανάτου προσπαθούμε να κλείσουμε την πόρτα σε έναν εχθρό που μπορεί να έχει μπει μέσα μαζί μας και να απειλεί ό,τι πιο αγαπημένο έχουμε στη ζωή αυτή. Ο διπλανός μας μοιάζει πλέον με φορέα θανάτου και ο φόβος μας κάνει άλλους. Πόσα από αυτά που αλλάζουν τώρα προσωρινά θα είναι μόνιμα; Θέλω να ξυπνήσω το πρωί και να πιω τον ζεστό καφέ που φτιάχνει το αγόρι μου (αγόρι μου θα είναι όσα χρόνια και αν περάσουν), να πάμε το παιδί μας στο σχολείο με γέλια και γκρίνια κι αυτό να τρέχει σε ένα προαύλιο γεμάτο παιδιά χωρίς να φοβάται και κυρίως χωρίς να φοβόμαστε εμείς μήπως κάποιο το ακουμπήσει, να πάρω το αυτοκίνητό μου και να πάω στο θέατρο - απίστευτο να ονειρεύομαι την Ομόνοια!-, να ανοίξω τις κουρτίνες του γραφείου μου να μπει το φως, να πάω στην πρόβα και να θυμηθώ πόσο αγαπώ τη δουλειά μου, να περπατήσω στον δρόμο, να μπω στην τάξη μου και να αγκαλιάσω και να φιλήσω τους μαθητές και τους φοιτητές μου έναν - έναν και να γυρίσω σπίτι μου και να είναι όλοι εκεί. Και να μην φοβόμαστε να αγκαλιαστούμε και να στεγνώσουμε ο ένας του άλλου τα δάκρυα με φιλιά.

135

136

Η Μέρα Μετά της Άρτεμις Μουστακλίδου

Ο ήλιος!!! Να κοιτάξω τον ήλιο στα μάτια! Κι ύστερα τη θάλασσα! Αχ, τη θάλασσα! Με περιμένει τόσο καιρό. Όλους μας περιμένει... Τι να σκέφτεται που τόσο καιρό έμεινε μόνη; Θα μοιάζει πιο όμορφη από ποτέ! Πιο ήμερη από ποτέ. Θα περάσω όλη τη μέρα εκεί. Θα βγάλω τα παπούτσια μου και θα βάλω τα πόδια μου στο νερό. Θα την κοιτάζω για ώρες και θα αναπνέω το άρωμά της. Θα μείνω εκεί ως το ηλιοβασίλεμα. Ως το βράδυ. Ή ακόμα μέχρι το ξημέρωμα. Θα κάτσω εκεί για ώρες πολλές. Θα τις γράψω ένα τραγούδι, μια προσευχή. Θα της πω τα πάντα. Όσα δεν είπα ποτέ. Όσα με στοίχειωσαν. ΤΟ ΦΟΒΟ, ΤΟ ΚΛΑΜΑ, ΤΟΝ ΠΟΝΟ, ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ. Κι αυτή θα τα ακούσει. Ήρεμα! Θα τα πάρει όλα. Θα τα κρύψει βαθειά μέσα της. Εκεί που κανένας δεν φτάνει. Εκεί που κανείς δεν μπορεί να τα βρει.

Κι έτσι ανάλαφρη θα ξαναδώ τον ήλιο να ανατέλλει!

137

138

Η Μέρα Μετά της Γλυκερίας Μπασδέκη

H μέρα μετά ήταν η μέρα πριν. Ήταν αυτός, το συκώτι του, η σπλήνα του, η καρδιά του, οι αρτηρίες του, το ντροπαλό του κουντεπιέ. Ήταν αυτός πέντε λεπτά με το ρολόι, ίσα ίσα προλαβαίνω να σας δω, χτυπήστε στον τέταρτο, μια χαρά μου φαίνεστε, δεν έχετε ανάγκη, θα μας θάψετε όλους. Ήταν τα μαλλάκια του καθαρά- καθαρά και τα χεράκια του πλυμέναπλυμένα κι η φωνή του να ξαναλέει μα δεν βαρεθήκατε τόσο καιρό να με ταλαιπωρείτε; H μέρα μετά ήταν όλες οι μαρμότες του κόσμου μαζεμένες μπροστά στην πόρτα μου να φωνάζουν βγες καλέ κορίτσι, βγες! εκεί είναι και σε περιμένει να τον ξανανευριάσεις, να τον βγάλεις έξω απ’ την άσπρη

του την μπλούζα την ξέξασπρη κι απ’ τον ήλιο

ξεξασπρότερη. Η μέρα μετά ήταν η μέρα που μου ’πεσε η τσάντα και το σακβουαγιάζ και τα γυαλιά ηλίου και τα γυαλιά καρφιά και δεν έλεγα να σηκωθώ απ’ τα μάτια του μέχρι να ‘ρθουνε οι φουσκωτοί να κλειδώσουν την είσοδο και μέχρι να ‘ρθουν τα τσιμέντα τιτάν να χτίσουν την έξοδο και μέχρι να ‘ρθει αυτός και να πει να πηγαίνουμε σιγά σιγά, βιάζομαι πολύ ξέρετε. Η μέρα μετά ήταν η μέρα πριν και η μέρα παραπρίν κι όλες οι μέρες που εγώ ερχόμουνα κι αυτός έφευγε αλλά ούτε που με πείραζε γιατί άχνιζε και μοσχοβολούσε το αίμα με το πήγαιν’ έλα.

139

140

Η Μέρα Μετά της Ιωάννας Μπλάτσου

Για κάποιο λόγο, αρχικά είχα διαβάσει τον τίτλο-ανάθεση ως «Η ζωή μετά» και όχι «Η μέρα μετά». Συχνά κάνω σκέψεις χρόνου. Παρελθόντος, παρόντος, μέλλοντος. Οι παροντικές εικόνες από την Ιταλία και την Ισπανία έρχονται άραγε από το μέλλον μας; Οι παρελθοντικές εικόνες της σφύζουσας ζωής και ομορφιάς Ιταλίας και Ισπανίας θα γίνουν και πάλι μέλλον μας; Το παρελθόν το έχουμε ζήσει -όπως μπορούσε ή άντεχε ο καθένας. Το παρόν το ζούμε –αν είμαστε τυχεροί. Το μέλλον θα το ζήσουμε –αν είμαστε τυχεροί. Δεν έχουμε ιδέα για το τι μέλλει γενέσθαι. Όμως «το μέλλον επηρεάζει το παρόν όπως και το παρελθόν» κατά τον Νίτσε. Όταν/Αν ζήσω τη μέρα μετά, ενδεχομένως ερμηνεύσω καλύτερα τη μέρα σήμερα και τη μέρα πριν. Εκ των υστέρων. 141

Το βίωμα όμως της μέρας μετά, φευ, δεν εξαργυρώνεται τη μέρα σήμερα ή τη μέρα πριν. “The Heart of Darkness” meets “The Hollow Men”. Υπόκλιση στον T.S.E.: “This is the way the world ends This is the way the world ends This is the way the world ends Not with a bang but with a whimper.”

Υ.Γ. “Mistah Kurtz - he dead.” Sorry I couldn’t deliver a more optimistic note.

142

143

144

Η Μέρα Μετά της Μάρθας Μπουζούρη 10/4/2020

Παρασκευή 10 Απριλίου, 4.57 ξημερώματα, έχω καθίσει να γράψω κι εγώ κάτι γι’ αυτόν τον τίτλο.

Σήμερα, δηλαδή χτες, έτσι για αλλαγή, στη διάρκεια του ημερήσιου προαυλισμού μου στη βεράντα της Βαλτετσίου, κάθισα σε διαφορετική καρέκλα από αυτή που κάθομαι συνήθως – κέντρο δεξιά του τραπεζιού (το αναφέρω γιατί μια ελάχιστη διαφοροποίηση στη ρουτίνα με βοηθά να ξεχωρίσω τις 10 από τις 9 και μάλλον τις 11 Απρίλη).

Ο τίτλος λοιπόν εμπεριέχει μια υπόσχεση μέλλοντος. Και μια υπενθύμιση. Πως προηγείται ένα «τώρα».

Αυτές τις παράξενες μέρες – τις όχι το ίδιο ζόρικες, όχι το ίδιο μοναχικές ή τρομαχτικές για όλους – το «τώρα» είναι παρόν σε όλο του το μεγαλείο. Ένα παρατεταμένο, αξεδιάλυτο, αμήχανο παρόν, μια ωραία μέρα στρογγυλοκάθισε χαιρέκακα πάνω στην κοιλιά της άνοιξης. Μπίνγκο.

Ένα παρόν που δεν διεκδικεί πια τη θέση του σαν στριμωγμένο αποπαίδι-σάντουϊτς ανάμεσα στο μέλλον που κυνηγάω και το παρελθόν που αναπολώ. Την επιβάλλει.

Ο ενεστώτας διαρκείας επιβάλλεται με πραξικόπημα ως ο μόνος χρόνος που δικαιούμαι να υπάρχω.

Στην αρχή προσπάθησα να δηλώσω υπακοή και συμμόρφωση στο καθεστώς, να “make the most of it” – φοβάμαι πως στο βάθος είμαι μια ακίνδυνη, αγχώδης κονφορμίστρια: ξανάπιασα το διδακτορικό μου (γελάνε οι φίλοι μου και οι πέτρες), άρχισα να δουλεύω τα θεατρικά μου πρότζεκτς κόντρα στην αβέβαιη πρεμιέρα τους, ξέθαψα ένα στρώμα γιόγκας 145

και ξεκίνησα γυμναστική στο youtube με την fitness coach Τζώρτζια, έφτιαξα σπιτικές μάσκες προσώπου με βάση το ελαιόλαδο, είπα να ξεσκονίσω τα ανύπαρκτα γαλλικά μου στο Frantastique, μάρκαρα στο καλεντάρι σεμινάρια, zoom meetings, open calls, παραστάσεις online, έφτιαξα λίστες, κι άλλες λίστες, μου πέρασε από το μυαλό ακόμα και να κόψω το κάπνισμα – να η ευκαιρία. Δεν τα πήγα πολύ καλά. Είχα την πολυτέλεια αλλά δεν άδραξα τη μέρα.

Αλλά ο ενεστώτας διαρκείας είναι ένας πολύ συγκαταβατικός, συγχωρητικός δυνάστης, τελικά.

Είναι οκ με τις προθεσμίες που δεν θα προλάβω, τα emails που δεν θα απαντήσω, τα ξεφτισμένα μου μπλε νύχια, το μυαλό μου σε αντιπαραγωγικό βραχυκύκλωμα, το εικοστό βιβλίο που ξαναφήνω στη μέση, το πρωινό ξύπνημα στη μία το μεσημέρι, την πόρτα του ψυγείου που κρέμασε (κι άλλο) από το πολύ άνοιξε-κλείσε.

Το πραξικόπημα προφανώς δεν θα διαρκέσει για πάντα, λίγα είναι τα ψωμιά του δυνάστη, μας το έχει δείξει η Ιστορία. Θα τον ρίξουμε, θα αναδυθούμε ξανά. Βέβαια, αν το καλοσκεφτείς, για όσο χώρο μας στερεί ο δυνάστης, άλλο τόσο χρόνο μας επιστρέφει. Αλλά για στάσου, αυτά τα δυο μαζί δεν πάνε;

Χωροχρόνος. Πρώτη φορά η υπόστασή του σε νέο συσχετισμό δυνάμεων. Για παράδειγμα. Από τη βεράντα στον τέταρτο, μέχρι χτες (προ Δυνάστη εποχή), έρχεται σαρωτική η βοή του πεζόδρομου της Βαλτετσίου. Σήμερα, κάνουν πουλάκια τ’ αυτιά μου.

146

Ακούς το τιτίβισμα;

Ναι, το ακούω.

Πότε ήρθαν τα πουλιά;

Νομίζω πάντα εδώ ήταν.

Όχι, δεν ήταν. Πρώτη φορά τα ακούω.

Εδώ ήταν. Τα σκέπαζαν οι φωνές από τις παρέες στα τραπεζάκια των καφέ, από τους Χάρτες μέχρι τη Σουσουράδα.

Η Μέρα Μετά. Στον χάρτη του κόσμου, σουσουράδες και άνθρωποι συλλαλούν μια νέα, αφόρητα όμορφη γλώσσα στα τραπεζάκια της Βαλτετσίου. Ακούς;

147

148

Η Μέρα Μετά του Τάσου Νυχά

Ιδού το κοκτέιλ της ζωής για τη μέρα μετά... Συστατικά γνωστά σε όλους, μα μερικές φορές δυσεύρετα...Μήπως να ψάξουμε μέσα μας πιο φωναχτά; Μήπως να δανειστούμε μερικά από άλλους; Μήπως να δανείσουμε μερικά σε άλλους; Το σίγουρο είναι ότι θα πρέπει με κάθε τρόπο να το φτιάξουμε: Αναγνώριση της ζωντανής «Γαίας» στο Παγκόσμιο Σύστημα του Σύμπαντος. Κατανόηση και σεβασμός των βιολογικών ορίων που βάζει η φύση. Θαυμασμός για τα όρια της ψυχής του Sapiens, πέρα από τα βιολογικά όρια της φύσης. Αναπνοές, βαθιές αναπνοές κοιτώντας προς τα πάνω. Απόλαυση ηδονική του οξυγόνου της φύσης αλλά και της δημιουργίας. Άγγιγμα των προσφιλών προσώπων, ψηλάφηση χεριών, κορμιών -χωρίς μάσκα. Περίσκεψη, περισυλλογή, αποδοχή, ανοχή, συγκατάβαση, ανεκτικότητα. Λιγότερη κριτική, περισσότερη αυτοκριτική. Εγκατάλειψη της εσωστρέφειας αλλά και του ανικανοποίητου «εγώ». Συμβίωση με συνεργασία και αλληλεγγύη. Αντιμετώπιση εμποδίων με υπευθυνότητα, σοβαρότητα και αντικειμενικότητα. Λιγότερη κατανάλωση για το σώμα, περισσότερη ενασχόληση με το πνεύμα. Απελευθέρωση από μικρότητες, μικροκακίες και μικροπολιτικές. Ηθικοποίηση ναι, ηθικολογία όχι. Δόμηση ενός πιο στέρεου κόσμου, λιγότερο εφήμερου και περαστικού. Αξιοποίηση κάθε δημιουργικής ευκαιρίας, ακόμα και μέσα στη στεγνή καθημερινότητα. Κάθαρση και απαλλαγή από κάθε ξένο και περιττό. Ζωή χωρίς ηδυπάθεια, αλλά με μετριοπάθεια και μέτρο. Μέτρο; ναι, σε όλα... εκτός από την αισιοδοξία.

Βρυξέλλες, 24/3/2020

149

150

Η Μέρα Μετά της Ολυμπιάδας Ολυμπίτη 27/4/2020

Μονολεκτικά και Ολιγόλεκτα

Την επόμενη μέρα τη βλέπω – σε διαφορετικές πράξεις – στον ύπνο μου. Χτυπάει το τρίτο κουδούνι κι εγώ εμφανίζομαι σε μια σκηνή με δεκάδες σταγκόνια φορτωμένα με ζεστά φώτα χαράς, μέσα στα πιο ευφάνταστα σκηνικά. Με τους πρωταγωνιστές της ζωής μου, να παίζουμε σε σκηνές με δυναμική. Ένα ξημέρωμα Κυριακής είδα την ωραιότερη πράξη. Στη σκηνή είχε στηθεί ένα τραπέζι με λευκό λινό καλοσιδερομένο τραπεζομάντηλο γεμάτο με φρούτα, λαχανικά και εδέσματα κάθε λογής. Στο όνειρο ήταν προσκαλεσμένοι όσοι έχω μέσα στην καρδιά μου. Δεν μιλούσαμε καθόλου. Κρατούσαμε από ένα ποτήρι κρασί και κοιταζόμασταν με μια χαρά! Θεέ μου, τι χαρά ήταν ετούτη! Ακούγαμε τους ψηφιακούς ήχους της φύσης, καθαρά. Μαγνητοσκοπημένο ολόκληρο δάσος. Όλοι ήταν ντυμένοι με χαρούμενα χρώματα. Και είχε μια μυρωδιά από ξύλο, από ζεστά καλώδια και από διαφορετικά γυναικεία αρώματα. Μεθούσαμε αργά και γλυκά. Και σιγά σιγά, σε κάθε κλείσιμο των ματιών αφαιρούνταν κι ένας τοίχος και εμφανίζονταν ένα κομμάτι ουρανού, ένα κομμάτι γης. Μέχρι που όλοι εμείς βρεθήκαμε στη φύση, σε ένα λιβάδι πλάι στη θάλασσα. Και πάνω εκεί έλεγα από μέσα μου το ποίημα του Νίκου Καρούζου, εκείνο από τα ολιγόλεκτα που είχε μονάχα δύο λέξεις όλο κι όλο: «Κρασάκι Αμέριμνο». Εκείνη την Κυριακή ξύπνησα με μια λαχτάρα για την επόμενη μέρα! Τη μεγαλύτερη που είχα έως τότε. Σήμερα, αν ρωτήσω τον εαυτό μου τι θέλω από αυτή την «επόμενη μέρα», είναι να ζήσω μια στιγμή ελεύθερη σε φυσικό φως, μονολεκτικά και ολιγόλεκτα. Με τον άντρα μου, τον φάρο της ζωής μου. Και την ωραία μας παρέα.

151

152

Η Μέρα Μετά του Λεωνίδα Παπαδόπουλου

Η θάλασσα

Μια βραδιά κάτω από τα αστέρια Ένα παιδί να τρέχει ελεύθερο στην άμμο,

να χτίζει παλάτια

Ρεβεγιόν και γιορτές, κεριά του μέλλοντος πολλά Αγάπη, αγάπη, αγάπη

Μνήμη για αυτούς έφυγαν αλλά δε θα αποχωριστούμε ποτέ Έρωτας για όσα μας κάνουν να γελάμε και να κλαίμε από ευτυχία Τα ανεκτίμητα μυστικά και τα πολύτιμα λάθη μας Αύριο θα είναι μια ευτυχισμένη μέρα

153

154

Η Μέρα Μετά της Μαρίας Παπαλέξη

26/4/2020

Η μέρα μετά δεν ξέρω πότε θα ’ρθει. Στη μέρα πριν ήθελα να έβλεπα πολύ περισσότερο θέατρο. Αλλά δεν ήταν εύκολο. Μια «κατάρα» του να δουλεύεις σε θέατρο είναι να μην μπορείς να βλέπεις πολλές παραστάσεις άλλων. Κάθε φορά που τα κατάφερνα όμως, το απολάμβανα σαν συνάντηση με πρόσωπο αγαπημένο, κουβέντα με άτομο ευφυές που ταξιδεύει το νου και το συναίσθημά μου… Η μέρα μετά δεν ξέρω πότε θα ’ρθει. Στη μέρα τώρα καταφεύγω κι εγώ όπως όλοι σε μια οθόνη για να δω θέατρο. (Τα ύστερα του κόσμου!) Ακόμα κι έτσι, χαίρομαι που μπορώ να δω πράγματα που είχα χάσει. Μα δεν είναι συνάντηση, είναι σαν… επιστολή από κείνο το πρόσωπο το αγαπημένο, εμπειρία ευχάριστη μα λειψή. Και φουντώνει μέσα μου η λαχτάρα να το ξαναδώ από κοντά αυτό το πρόσωπο, να το αγκαλιάσω, να το νιώσω, να με κρατήσει και να με ταξιδέψει… Η μέρα μετά δεν ξέρω πότε θα ’ρθει. Ούτε πώς θα ’ναι. Ξέρω μόνο ότι θέλω απεγνωσμένα να ’ρθει. Και όλοι όσοι δουλεύουν γι’ αυτό που τώρα βλέπω στην οθόνη, μπροστά στα φώτα της σκηνής ή πίσω απ’ αυτά, όλοι όσοι απαρτίζουν αυτό το σώμα το αγαπημένο, να είναι πάλι εκεί. Για να κάνουν αυτή τη μέρα πιο όμορφη. Ή έστω πιο υποφερτή. (Μου λείπετε όλοι, ρε παιδιά! Καλή αντάμωση!)

155

156

Η Μέρα Μετά του Νίκου Πατούνα

Η Μέρα Μετά να μας βρει αγκαλιά με τον κάθε άνθρωπό μας που ως τώρα αναβάλλαμε κι όλο λέγαμε «αύριο» μα ποτέ δεν την κάναμε. Τώρα ίσως να μάθαμε τις στιγμές μας που χάναμε.

Η Μέρα Μετά να μας βρει αγκαλιά όλες κι όλους με δύναμη για όλα αυτά τα «μετά» που ως τώρα ξεχνάγαμε.

157

158

Η Μέρα Μετά της Αγγελικής Πούλου

Μετά-την Πανδημία Μετά-την Καραντίνα Μετά-το Μοντέρνο Μετά-την Αφήγηση Μετά-το Θέατρο Μετά-τη Γλώσσα Μετά-το Ψηφιακό Μετά-το Ανθρώπινο Μετά-τον Καπιταλισμό

ΜΕΤΑ: Πρόθεση που δηλώνει ότι από κάπου φεύγουμε, κάτι αφήνουμε πίσω μας, από κάπου ξεκινούμε για να πορευτούμε προς κάπου αλλού. Και η νέα αυτή κατάσταση, ορίζεται με βάση την προηγούμενη, αυτή που αφήνουμε πίσω. Εκφράζει το μετά μια συστολή να ορίσουμε τα πράγματα, μια αμηχανία για αυτό που ζούμε. Πού είναι το ΜΕΤΑ . Και αρκούμαστε σε μικρά σχήματα και μικρές αφηγήσεις. Θα μου πείτε, εδώ ακόμη δεν έχουμε βρει όνομα για την κατάσταση που έπεται της νεωρετικότητας.

Ακόμη και εγώ τώρα με θολά λόγια μιλώ, σε θολή οθόνη, σα να φοβάμαι να οξύνω, σαν η εποχή μου να με ξεπερνά. Θα το πω λοιπόν ως παραληρηματική ευχολογία:

159

Η ΜΕΡΑ ΜΕΤΑ ας σημάνει την ανακατανομή των σχέσεων ανάμεσα στις μορφές της αισθητής εμπειρίας, των χώρων και των χρόνων, του ορατού και του αόρατου, του θορύβου και της ομιλίας.

Ας είναι Η ΜΕΡΑ ΜΕΤΑ στο Θέατρο γεμάτη με Έργα και όχι πρότζεκτς. Ας είναι άνοιγμα στο Χάος του Κόσμου, μια Κοσμογονία από την αρχή: Ο κόσμος μια σκηνή δρώντων υποκειμένων, χειραφετημένων. Η θεατρική σκηνή εκτοξευμένη στο Χάος, το Μεγάλο, τον Μύθο. Γραμμές ρήξης και φυγής, νέες χωρικότητες, χρονικότητες, μεθοδολογίες, ατμόσφαιρες, με λίγα λόγια, νέες δραματουργίες, στις ζωές μας και τη σκηνή.

Θα ήταν θλιβερό και ανεδαφικό να ζητήσουμε μόνο μεγάλη τέχνη και όχι μάχες, όμορφα γυαλιά και όχι και επιθέσεις κατά της κυριαρχίας. Το ΜΕΤΑ θα γίνει πέρα. Υπέρβαση, ανατροπή, μεταμόρφωση. Το ΜΕΤΑ θα ξανακάνει την τέχνη «ουτοπική», όπου η δοσμένη τάξη του κόσμου τίθεται σε πειραματική αταξία.

Η ΜΕΡΑ ΜΕΤΑ «έσερνε πίσω της το μέλλον δύσκολο μα βέβαιο».2 Είναι κι αυτό μια κάποια βεβαιότητα.

Στίχος του Θωμά Γκόρπα από το ποίημα «Πώς μας κέρδισε μια κοπέλα» στην ποιητική συλλογή Στάσεις στο Μέλλον, στον τόμο «Τα ποιήματα (1957-1983)», Εκδόσεις Ποταμός, Αθήνα 2015.

160

161

162

Η Μέρα Μετά του Σάββα Πατσαλίδη

Όταν ο άνθρωπος έρχεται αντιμέτωπος με ένα σημαντικό γεγονός έχει την τάση να μιλά ή να φαντάζεται ή να φοβάται και κάποιο τέλος. Για παράδειγμα, όταν το 1826 ο ερευνητής Νικηφόρος Νιέπς (Nicéphore Niépce), με τη βοήθεια του αδελφού του, Κλαύδιου, κατάφεραν να αποτυπώσουν απευθείας σε «θετικό» την πρώτη φωτογραφία της ιστορίας, χάρη στην χρήση ενός παραγώγου του πετρελαίου, καλλιτέχνες και σχολιαστές του πολιτισμού θορυβημένοι μίλησαν για τον επερχόμενο θάνατο της ζωγραφικής, το τέλος του θεάτρου και το τέλος της αποστολής όλων εκείνων των «ευλογημένων» καλλιτεχνών που ο Θεός έδωσε το χάρισμα να μπορούν να «αντιγράψουν» τη Φύση του. Όταν η εκβιομηχάνιση ανέβασε ρυθμούς στα τέλη του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ού και πάλι θορυβημένοι καλλιτέχνες (κυρίως από τον χώρο του εξπρεσιονισμού) μίλησαν για τη ρομποτοποίηση του ανθρώπου (βλ. Μαλιαρός Πίθηκος, Μάκιναλ, Αθροιστική μηχανή κ.λπ.). Μετά ήρθε η ατομική βόμβα. Πάλι η ίδια έντρομη κουβέντα. Μας τελείωσε ο Άνθρωπος. Ο Μπέκετ δεν του αφήνει τίποτα στη σκηνή, παρά μόνο την ανάσα του. Κι αυτή για λίγα μόνο δευτερόλεπτα. Μετά έκαναν την εμφάνισή τους οι πρώτοι υπολογιστές. Πάλι οι εξαγγελίες για το τέλος του Ανθρώπου, πάλι φωνές αγωνίας για την άλωσή του Ανθρώπου από την τεχνολογία. Την ίδια στιγμή η κυριαρχία της τηλεόρασης πυροδοτεί νέα s.o.s για τον Άνθρωπο και την ποιότητα ζωής του.

163

Γενικά σε κάθε καμπή της η ζωή καλλιεργεί σχέσεις αγάπης/μίσους με τα ίδια τα επιτεύγματά της. Τη μια τα καμαρώνει και την άλλη διερωτάται εάν καλώς έπραξε και τα δημιούργησε. Ο ίδιος πάντοτε φαύλος κύκλος.

Προσωπικά, δεν πιστεύω σε αφετηρίες και σε τερματικά, σε γενέθλιες ευχές και επικήδειους λόγους στις τέχνες. Τίποτα δεν γεννιέται από το τίποτα και τίποτα δεν καταλήγει στο τίποτα. Πάντα κάτι προηγείται και πάντα κάτι μένει, το οποίο διοχετεύεται μεταλλαγμένο και προσαρμοσμένο κάπου αλλού. Και εννοείται πως ο βαθμός μεταλλαγής εξαρτάται πάντοτε από τη δυναμική του περίγυρου. Η νομοτέλεια των πραγμάτων. Όντας στον προθάλαμο μιας νέας εξελικτικής φάσης, είναι απόλυτα κατανοητές οι σκέψεις που εκφράζονται όλες αυτές τις μέρες του εγκλεισμού μας και αφορούν άλλες το τέλος της παγκοσμιοποίησης, άλλες το τέλος του καπιταλισμού, άλλες τον «Μεγάλο Αδερφό» και τον επερχόμενο έλεγχο του ανθρώπου, άλλες τη διαφαινόμενη ρομποτοποίησή μας, την απο-ανθρωποποίησή μας, τη μοναξιά μας, την κατ’ οίκον εργασία μας, την αλλοίωση του θεάτρου μας κ.λπ.

Από την άλλη, εκτιμώ πως το πρόβλημα με όλους εμάς που είμαστε ακόμη πολιτιστικά μάχιμοι, παλαιότεροι και νεότεροι, είναι ότι στοχαζόμαστε για το άγνωστο μέλλον κάτω από το βάρος μιας μεταβατικής περιόδου που κατά βάση μας «μιλά» και μας «ορίζει», παρά τη μιλάμε και την ορίζουμε. Είμαστε ακριβώς μέσα στο τούνελ που οδηγεί από την Τρίτη Βιομηχανική Επανάσταση στην Τέταρτη. Και όντας στο τούνελ όλα είναι θαμπά, μετέωρα, αδιαμόρφωτα. Όλα ένα Work-in-progress. Ακόμη και αυτός ο Άνθρωπος βρίσκεται στη φάση της εργαστηριακής μετεξέλιξής του. Ο Άνθρωπος του σωλήνα. Ο Άνθρωπος που «κατασκευάζει» ζωή, όπως κατασκευάζει θέατρο. 164

Έτσι λοιπόν, ως νέοι Τειρεσίες, κάνουμε ριψοκίνδυνες υποθέσεις και λογής-λογής εξαγγελίες,

άλλοτε

σε

τόνους

αποκαλυπτικούς,

άλλοτε

οργισμένους,

άλλοτε

απελπισμένους, γκρίζους, σκοτεινούς και σπανίως ευχάριστους. Και μέσα σε όλο αυτό το τρελό σκηνικό ξεχνάμε το πιο βασικό: ότι κάνουμε υποθέσεις για ένα «αύριο» του θεάτρου το οποίο δεν θα μας συμπεριλαμβάνει, δεν θα μας αφορά, ένα «αύριο» πολύ πέρα από το δικό μας «σήμερα». Ένα «αύριο» που ίσως και να μην ακούσει ποτέ ότι κάποτε μιλούσαμε και αγωνιούσαμε γι’ αυτό. Εάν λοιπόν πραγματικά θέλουμε να κάνουμε προτάσεις για το μέλλον του θεάτρου, ας αφήσουμε κατά μέρος τα δικά μας αδιέξοδα, τα δικά μας κρίματα, τις δικές μας αναστολές, τον δικό μας θυμό, τις δικές μας αγωνίες, απογοητεύσεις και ιδεολογικές αγκυλώσεις, τις δικές μας απόψεις που αφορούν τον ορισμό του θεάτρου, και ας προσπαθήσουμε να φανταστούμε, όσο μπορούμε, το θέατρο του «αύριο», μέσα από τα μάτια αυτών που θα αναλάβουν σε δεκαπέντε και είκοσι χρόνια την τύχη του. Δηλαδή, των σημερινών παιδιών. Μέσα από αυτά τα μάτια, ας αναρωτηθούμε: γιατί να τα τρομάζει η πολύ δική τους υψηλή τεχνολογία; Από τη στιγμή που αυτή η τεχνολογία θα είναι η ζωή τους, η αυτονόητη ζωή τους, γιατί να μην είναι και η παρουσία της στη σκηνή, ας πούμε ακόμη και με την ιδιότητα ρομπότ-ηθοποιών (ήδη έχουμε δείγματα από τώρα); Τι αλήθεια θα ταράξει τον αυριανό και τεχνολογικά απόλυτα εξοικειωμένο θεατή το ενδεχόμενο μιας διαμεσολαβημένης εμπειρίας; Μήπως το μετα-ανθρώπινο στοιχείο, όταν ο ίδιος θα ζει με μετα-ανθρώπινα μέσα; Γιατί να βρει απωθητική ή «κρύα» την ιδέα του live streaming; Γιατί να πει όχι στο online θέατρο και γενικά στη διαδικτυακή ψυχαγωγία, που σήμερα μας προβληματίζει τόσο πολύ, όταν τα πάντα στη ζωή του θα γίνονται μέσω της τεχνολογίας; Γιατί να μην δεχτεί το ιντερνετικό χειροκρότημα σε μορφή “like” ως κάτι απόλυτα φυσιολογικό; Γιατί να 165

πει όχι στη φαντασιακή κοινότητα θεατών που ούτως ή άλλως θα τη βιώνει και στον εργασιακό του χώρο (στο σπίτι του); Αυτά και άπειρα άλλα «γιατί», που δεν χωράνε σε ένα απλό σημείωμα σαν κι αυτό, μου έρχονται στο μυαλό καθώς γράφω. Σημειώνω κάποια επιλεκτικά για να πω πως ό,τι σήμερα φαντάζει περίεργο αύριο θα είναι, το πιθανότερο, η «πραγματικότητα». Και κάτι ακόμη.

Κάποιος ενδεχομένως αντιτείνει πως με όλα αυτά απειλείται με κατάργηση το περίφημο «εδώ και τώρα», η ίδια η οντολογία του θεάτρου, μια οντολογία που κρατήθηκε ζωντανή, παρά τις όποιες αντιξοότητες, για 2500 χρόνια. Σωστά. Όμως, καλό είναι να θυμόμαστε ότι τα όρια και οι ουσίες αυτής της οντολογίας ορίζονται, σε ένα μεγάλο βαθμό, από τον περίγυρο, τη φιλοσοφία του, τις απόψεις του περί τέχνης, περί επικοινωνίας, περί αυθεντικότητας (σημειώστε αυτή τη λέξη) κ.λπ. Και τι μας λέει η κατάσταση σήμερα; Καταρχάς είναι μια κατάσταση την οποία χαρακτηρίζει η έντονη «αντι-ουσιοκρατική» και «αντι-οντολογική» ερμηνεία των τεχνών. Άρα τα περί οντολογίας του είδους δεν θα μετρήσουν και πολύ. Επίσης, είναι μια κατάσταση η οποία φιλοξενεί τις πλέον ισχυρές μηχανές αναπαραγωγής του «πραγματικού». Και αυτό δεν μπορεί να μην επηρεάσει την αναπαραγωγική δυναμική μιας άλλης μηχανής, που είναι το θέατρο (ο καθρέφτης της Φύσης, όπως λέει ο Άμλετ), καθώς επίσης και τις συνθήκες υποδοχής των παραγώγων αυτής της μηχανής.

166

Τίποτα βέβαια δεν γίνεται εν μία νυχτί. Όλα παίρνουν τον χρόνο τους. Και γίνονται ανεπαίσθητα, ώστε να τα υποδεχτούμε ως αυτονόητα. Γι’ αυτό αφήνω για την ώρα την όποια μελλοντική «ανησυχία» και κοιτάω το «τώρα» του θεάτρου που μας αφορά άμεσα, το «τώρα» αυτής της επικίνδυνης και ακόμη αδιαμόρφωτης μεταβατικής περιόδου, η οποία μπορεί να κρατήσει και μια δεκαπενταετία μέχρι να ξεκαθαρίσει τους στόχους της και την αγορά της. Τότε θα κάνει την εμφάνισή της και η γενιά του «μετά», η οποία θα κληθεί να καταθέσει τις δικές της αγωνίες. Το πόσο θα συγκλίνουν με τις δικές μας είναι άγνωστο.

167

168

Η Μέρα Μετά του Βάλτερ Πούχνερ

Σκέψεις αγύμναστου ιστορικού

Η ιστορία δεν προβλέπεται.

Μάταιες είναι οι προφητείες, ανεδαφικές οι ουτοπίες, οι αλλαγές απρόβλεπτες, το άγνωστο πάντα ένα βήμα μπροστά απ’ το γνωστό. Κι όσο μεγαλώνει το γνωστό και διευρύνεται ο ορίζοντας, τόσο μεγαλώνει και το άγνωστο και ανοίγονται διάπλατα οι αχανείς εκτάσεις του∙ μας δείχνει κάθε στιγμή, πόσο λίγα ξέρουμε. Πίσω από τα λεξικά και τις μελέτες υπάρχει ένας χώρος απέραντος, που μας φαίνεται χάος, γιατί δεν καταλαβαίνουμε τη δομή του. Με 1,2 κιλά φαιάς ουσίας, φαίνεται πως δεν πάμε μακριά. Από την κατασκευή του στηρίζεται στις αισθήσεις, που για τον άνθρωπο είναι πολύ περιορισμένες. Και δεν κατανοούμε τη λειτουργία του θαυμαστού αυτού οργάνου με την απίστευτή του συνθετότητα, γιατί το μυαλό δεν μπορεί, μόνο με τα μέσα του, να κατανοήσει το ίδιο το μυαλό. Κι έτσι είμαστε εκτεθειμένοι στο άγνωστο, το αβέβαιο, το απρόβλεπτο, ανά πάσα στιγμή κι όπου και να βρισκόμαστε. Απέναντι στους άγνωστους κινδύνους οι ασφάλειες είναι επισφαλείς και επινοούμενες, οι βεβαιότητες ευάλωτες και φανταστικές. Κι έτσι ο ανασφαλής άνθρωπος καταφεύγει σε μαγείες, θρησκείες, προφητείες, μαντική, σε ωροσκόπια και μέντιουμ πάσης φύσεως. Τον χώρο της φύσης τον έχει δαμάσει, νομίζει, αλλά με κάθε σεισμό, κάθε έκρηξη ηφαιστείου, κάθε τσουνάμι και κάθε ξηρασία, πλημμύρα, επιδημία, ακόμα και με κάθε καταιγίδα, συνειδητοποιεί πως είναι φιλοξενούμενος στη λεπτή κρούστα της γης, ανάμεσα στο μάγμα και το σύμπαν. Αλλά και η ιστορία του είδους του διπόδων παραμένει μυστήριο. Πολιτισμοί αναδύονται, κυριαρχούν, εξαφανίζονται, με θαυμαστά επιτεύγματα και έργα, εδραιώνονται, μεσουρανούν και καταποντίζονται πάλι στη λήθη. Μόνο οι πόλεμοι είναι σταθεροί∙ κι εξελίσσονται τα όπλα καταστροφής. Οι Δούρειοι Ίπποι της τεχνολογίας.

169

Μαθαίνει ο άνθρωπος από την ιστορία; Δύσκολη η απάντηση. Μερικές φορές μας φαίνεται πως υπάρχουν κάποιοι νόμοι που τη διέπουν, κάποιοι κανόνες της εξέλιξης των πολιτισμών, αλλά κάθε τόσο όλα ανατρέπονται και είμαστε πάλι στην αρχή των στοχασμών. Και ποιος δεν θυμάται, από τους παλαιότερους, το 1984 του George Orwell, γραμμένο το 1949, με τον καταστροφικότερο όλων των πολέμων στην πλάτη; Ήταν μια ουτοπία εφιαλτική, που αλλού επισήμανε σωστά ορισμένες τάσεις, αλλού έπεσε τελείως έξω. Αποδείχθηκε ένα αφελές όραμα, με φόντο τον Ψυχρό Πόλεμο, μια προφητεία ανεδαφική. Τα πράγματα έρχονται πάντα αλλιώς, πιο σύνθετα, πιο απρόβλεπτα. Και τα γεγονότα του περασμένου μισού αιώνα το επιβεβαιώνουν. Ποιος είχε προβλέψει, πως το Ισλάμ θα γίνει πρόβλημα σε παγκόσμια κλίμακα; Ζούσαμε με το δόγμα του Διαφωτισμού, περιμέναμε πως η πρόοδος θα φέρει μια σταδιακή εκκοσμίκευση των πάντων και πως η επιστήμη θα εξοβελίσει τα μεταφυσικά δεκανίκια. Πως η γνώση θα παραμερίσει τη μεταφυσική, ο Λόγος θα νικήσει τον Μύθο. Ποιος είχε προβλέψει την ειρηνική διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, και πως ο πανάρχαιος εξ Ανατολών εχθρός, ο άξονας των γεωπολιτικών αντιθέσεων όλου του 20 ού αιώνα, προς το τέλος του, θα χάσει την κεντρική του θέση στην κοσμοαντίληψη∙ και η Δύση αντέδρασε αμήχανα, κι ακόμα αμήχανα αντιδρά. Ποιος είχε προβλέψει τους δίδυμους πύργους, όπου μια εξτρεμιστική ισλαμική οργάνωση γονάτισε την υπερατλαντική υπερδύναμη και τη νίκησε με τα δικά της όπλα; Και ακόμα δεν έχει εξαφανιστεί τελείως το φρικιαστικό φάντασμα του ISIS, προϊόν του ίδιου του δυτικού πολιτισμού, και άνθος του κακού της Αραβικής Άνοιξης. Ποιος είχε προβλέψει το BREXIT, πως μια άστοχη και επιπόλαιη ενέργεια κάποιου πρωθυπουργού, που δεν μπόρεσε να την αναιρέσει, θα οδηγούσε την Ευρωπαϊκή Ένωση σε μια κρίση διαρκείας, που θα έκανε για τους νησιώτες Εγγλέζους τη Μάγχη πιο φαρδιά από τον Ατλαντικό; Πως η φαντασίωση της πάλαι ποτέ αποικιοκρατικής αυτοκρατορίας του Commonwealth (“Britain rules the waves”) θα μπορούσε να είναι πιο ισχυρή από το πραγματιστικό και εμπορικό πνεύμα της παραδοσιακής αγγλικής συμφεροντολογίας, παρασυρόμενη από κάποιον άλλον εναλλακτικό πρωθυπουργό, που αγαπά τις περιπέτειες; Και ποιος είχε προβλέψει ότι στο θρόνο του πλανητάρχη, μετά τον λαμπρό και πολιτισμένο Obama θα ανέβαινε ένας businessman, που παίζει κορόνα-γράμματα τις τύχες

170

του πλανήτη, και δεν βλέπει, πέρα από τις επιχειρήσεις και τα δολάρια; Και δεν βλέπει πώς καταστρέφεται βαθμηδόν ο πλανήτης; Ο κόσμος κυβερνιέται από ύποπτους γέρους που σε λίγο θα έχουν εκμετρήσει το ζην και δεν έχουν ιδέαν τι θα έρθει. Μέλλον είναι – θα περάσει… Και στη γειτονιά του Αιγαίου: ποιος είχε προβλέψει, πως ο νέος Σουλτάνος, που ήταν ως δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης και ως πρωθυπουργός ευεργέτης και οικοδόμος μιας μοντέρνας Τουρκίας μέσα στην κεμαλική παράδοση, θα εξελιχθεί σε μεγαλοϊδεάτη δικτάτορα, που παζαρεύει και απειλεί ολόκληρη τη γηραιά ήπειρο, ονειρεύεται να ανατρέψει τις παλαιές συνθήκες και να δημιουργήσει νέα δεδομένα, αποκαθιστώντας τα παλαιά μεγαλεία της Υψηλής Πύλης, κυρίως εις βάρος της Ελλάδας, που το 2021 γιορτάζει τα 200 χρόνια της Επανάστασης, η οποία και έδωσε το πρώτο ισχυρό πλήγμα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία; Και έρχεται τώρα, μέσα σε λίγες εβδομάδες, από τις νυχτερίδες της Κίνας μια άγνωστη και πρωτόφαντη επιδημία, η οποία ταράζει τα θεμέλια του κεφαλαιοκρατικού συστήματος και φέρνει τα πάνω κάτω σε οικουμενική κλίμακα. Το ξαφνικό και αναπάντεχο, το ολικό και παγκόσμιο χτύπημα της μοίρας έχει και θετικές συνέπειες, οι οποίες, ήδη εν μέσω της υγειονομικής κρίσης, αδρά διαφαίνονται: δεν μπορούμε να συνεχίσουμε έτσι. Και μας βάζει σε σκέψεις για μια κατηγορία καταστροφών, που δεν έχουμε προσέξει, ενώ είναι ήδη εδώ: την πιθανότητα μετάλλαξης των ιών, που αντικαθιστούν τις παραδοσιακές επιδημίες. Και μας προειδοποιεί για τις μεγαλύτερες καταστροφές που θα φέρουν η κλιματική αλλαγή, ο υπερπληθυσμός του πλανήτη, η καταλήστευση και σπατάλη των πρώτων υλών για την παραγωγή αγαθών και προϊόντων, που δεν χρειάζονται και φθείρονται γρήγορα, για μεγαλύτερη κερδοφορία, τα άλυτα προβλήματα των σκουπιδιών, ακόμα και της ατομικής ενέργεια, το δόγμα του οικονομολογικού και οικονομίστικου ορθολογισμού, δηλαδή η ύπαρξη μιας αέναης οικονομικής ανάπτυξης αντί του μοντέλου της ανακύκλησης και ανακύκλωσης των πρώτων υλών, της παραγωγής χρηστικών πραγμάτων με κριτήριο την ποιότητα και τη διάρκεια, η λεηλασία του πλανήτη που είναι η υφαρπαγή του μέλλοντος από τους απογόνους μας. Όλ’ αυτά, ξαφνικά, θα τεθούν ως ζητήματα στο τραπέζι την επόμενη μέρα, που θα έχει πάει ο κορονοϊός εκεί απ’ όπου ήρθε: στις νυχτερίδες.

171

Τίποτε δε θα είναι πια ίδιο. Ο εγκλεισμός της καραντίνας, με τη μείωση της πολυπραγμοσύνης και των συνεχών μετακινήσεων, έχει και θετικές πλευρές: δίνει τη θέση σε άλλους, πιο φυσικούς ρυθμούς, δίνει χώρο στη σκέψη και χρόνο στο στοχασμό, χρόνο για να ανακαλύψει κανείς ξανά τα αυτονόητα, τα κοντινά, το αίσθημα πως ίσως δεν χρειάζονται όλ’ αυτά, η αφθονία του υλικού πολιτισμού, οι αριθμοί και οι στατιστικές, οι αγορές, οι εταιρείες, οι καριέρες, η αφύσική ζωή που έχει κυριαρχήσει και μας κάνει δυστυχείς και ανικανοποίητους κτλ. Θα καταλάβουμε, ίσως, πως υπάρχουν και μέσες λύσεις με ελαστικές προσμείξεις: ούτε η νεοφιλελεύθερη λαίλαπα της άπληστης κερδοφορίας, ούτε ο απόλυτος κρατισμός με τα υποστηρικτικά ιδεολογήματα - χρειάζονται πιο σύνθετες ουτοπίες, τόλμη και φαντασία στην πραγματοποίηση. Και σοβαροί ηγέτες με θέα και ορίζοντα∙ και γνωστικούς συνδικαλιστές που κατανοούν ότι αν χρεοκοπήσουν οι επιχειρήσεις χάνονται και θέσεις εργασίας. Είτε το θέλουμε είτε όχι, ζούμε ήδη σε άλλη εποχή. Τίποτε δεν είναι πια το ίδιο.

Αλλά τα πράγματα έρχονται πάντα αλλιώς. Και αυτή η ουτοπία, αυτή η πρόβλεψη, αυτή η ευχή είναι απλοϊκή και θα διαψευσθεί. Μολοντούτο, κάπως πρέπει να σχεδιάσεις το μέλλον. Κι ας έρχονται αλλιώς τα πράγματα.

Η ιστορία δεν προβλέπεται.

172

173

174

Η Μέρα Μετά του Τάσου Πυργιέρη

Εσώκλειστος ξεκομμένος από όλες μου τις δραστηριότητες που συνήθιζα έως τώρα να κάνω. Μαντρωμένος χωρίς τη θέλησή μου. Αποκομμένος από κάθε κοινωνική επαφή. Προσπαθώ να συνειδητοποιήσω τι πραγματικά συμβαίνει γύρω μου, στην αρχή προσπαθώ να πείσω τον εαυτό μου πως ο αυτοπεριορισμός μου είναι προς όφελός του κοινωνικού συνόλου – ορθά! Στην αρχή πείθομαι αλλά κατά την πάροδο της ημέρας όταν αρχίζουν να εξαντλούνται όλες οι εργασίες τις οποίες είχα προγραμματίσει να εκτελέσω και ενώ οι αντοχές μου δεν είναι οι ίδιες που ήταν 7 ώρες πριν αρχίζουν σιγά-σιγά να μου μπαίνουν πονηρές, ύπουλες σκέψεις. Στήνω τον εαυτό μου στη γωνία με ανακριτικό ύφος θέτοντας του ερωτήματα που δεν μπορούν να απαντηθούν αυτή τη στιγμή. Τον πιέζω επίμονα να απαντήσει. Στο τέλος τις ημέρας καταλήγω πως δεν προσπάθησα στα χρόνια της οικονομικής κρίσης να γίνω καλύτερος έστω και λίγο. Όπως ο ίδιος το είχα ορκιστεί με πάσα βεβαιότητα στον εαυτό μου, στους φίλους μου, στη μητέρα μου που βρίσκεται στα σύννεφα, στους συναδέλφους μου, στον κοινωνικό μου περίγυρο, στο σύμπαν που με παρακολουθεί. Είπα ψέματα τους εξαπάτησα ναι. Μου το αναγνωρίζω. Ζητώ μία δεύτερη ευκαιρία για να επανορθώσω. Μπορώ και θέλω να επανορθώσω. Μπορώ και θέλω να γίνω καλύτερος άνθρωπος. Ναι μετά από αυτό τον «εγκλεισμό» θα είμαι καλύτερος άνθρωπος, θα αγαπώ πιο δυνατά, θα προσφέρω περισσότερο, θα είμαι παρών όπου με χρειάζονται και όχι μόνο! Άλλη Ευκαιρία δεν έχω.

Στην τρίτη καίγομαι.

175

176

Η Μέρα Μετά της Νίνας Ράπη Το μετά είναι στο τώρα

Μου είναι δύσκολο να σκεφτώ το μετά όταν εκείνο που με βοηθάει ιδιαίτερα να αντιμετωπίσω την παρούσα και οποιαδήποτε άλλη αρνητική κατάσταση είναι να επικεντρωθώ στο ΕΔΩ και ΤΩΡΑ. Μου φαίνεται σαν υπεκφυγή, σαν φαντασίωση, σαν άρνηση του παρόντος. Νιώθω λοιπόν την ανάγκη να βυθιστώ στο παρόν μέχρι το σημείο της υπέρβασης. Εκεί, ναι είναι δυνατόν να δημιουργηθεί κάτι νέο. Η απομόνωση ή μάλλον η μοναχικότητα μου ταιριάζει. Μου είναι γνώριμη και απαραίτητη - σαν συγγραφέα αλλά και σαν ιδιοσυγκρασία. Αυτό δεν σημαίνει ότι η επικοινωνία δεν μου είναι επίσης απαραίτητη. Αντιθέτως. Γίνεται πιο ουσιαστική. Παλεύω όμως ενάντια στον τρόμο της «τιμωρίας», του να μετατραπείς σε μίασμα… Ο θάνατος από μόνος του δεν με τρομάζει. Έχω ήδη έρθει πολύ κοντά του τόσες φορές που πλέον νιώθω μια εξοικείωση… Προσωπικά λοιπόν μπορώ να αγγίξω το μετά μόνο αν μπω μέσα μου τόσο βαθιά στο τώρα που να μου αποκαλύψει αλήθειες και νέους τρόπους να υπάρξω και να γράψω… Αυτό το ελπίζω. Πολιτικά και κοινωνικά αυτό που εύχομαι για το μετά είναι να καταπολεμήσουμε τον πολύ σοβαρό κίνδυνο να παγιωθούν τα αυταρχικά μέτρα, οι περιορισμοί της ελευθερίας και η κατάργηση της δημοκρατίας που επέβαλε η επιδημία… Ελπίζω επίσης να προκύψει μια συνειδησιακή αλλαγή στον κόσμο όπου αντιλαμβανόμαστε την διασυνδεσιμότητα μας. Όπου η αμοιβαία υποστήριξη, η ενσυναίσθηση, η αρμονική συνύπαρξη γίνεται το επιθυμητό. Μια ουτοπία ίσως αλλά ναι αυτό θα ήθελα.

177

178

Η Μέρα Μετά της Μαίρης Ραζή 25/4/2020

Τίποτα δεν μπορεί να είναι το ίδιο την επόμενη μέρα. Μια τέτοια κρίση, που δεν ξέρουμε πότε θα τελειώσει, δύσκολα θα ξεπεραστεί κοινωνικά και οικονομικά. Κατά τη διάρκεια του αναγκαστικού εγκλεισμού μου, πολλά πράγματα άλλαξαν στη ζωή μου. Η αναστολή των κοινωνικών δραστηριοτήτων, μου κόστισε πολύ. Χωρίς «συνταγματική» ελευθερία αισθάνθηκα καταπιεσμένη, εγκλωβισμένη κι ας ήξερα ότι η ατομική μου ευθύνη βοηθάει το σύνολο της κοινωνίας και τον εαυτό μoυ. Ξαφνικά άλλαξαν οι αντικειμενικές συνθήκες μέσα στις οποίες συνήθιζα να ζω, να αναπτύσσεται η φαντασία μου, η προσωπικότητα και η ψυχική μου υγεία. Η απασχόληση του μυαλού που είναι αυτά μου βοήθησε την καθημερινότητα μου. Έκανα επαναξιολογήσεις, κατέβασα τις ταχύτητες, άλλαξα τους ρυθμούς μου. Βγάλαμε την καλοσύνη και την κακία μας, αλλά και την επιπολαιότητα μας. Ο χρόνος άλλαξε, πήρε πιο φυσιολογικούς ρυθμούς. Αυξήθηκε η υπομονή μας. Τιμωρηθήκαμε για τις παρεμβάσεις μας στη φύση. Εκτιμήσαμε τους φίλους μας και τους συγγενείς μας. Φάγαμε όλοι μαζί την ίδια ώρα σε ένα τραπέζι και κουβεντιάσαμε χαλαρά για την καθημερινότητα μας. Αποκτήσαμε ποιοτικό χρόνο. Κατά τη διάρκεια του αναγκαστικού εγκλεισμού μου, εκτίμησα ιδιαιτέρως το βάδισμα. Εγώ που δεν μ’ αρέσει να περπατάω καθόλου και που τα ποδαράκια μου είναι το αυτοκίνητο μου. Έχω μεγάλη εξάρτηση από το αμάξι μου. Σχεδόν είχα ξεχάσει να περπατάω, σιγά σιγά έμαθα. Και έχω μεγάλη οικονομία στη βενζίνη. Μου έλειψε το κολύμπι. Κολυμπάω σχεδόν όλο το χρόνο. Ε, αυτό με τη θάλασσα μου κόστισε πολύ. Η καραντίνα έχει μεγάλη διάρκεια και έχει ταξικό χαρακτήρα. Το ίδιο είναι να μένεις σε ένα μικρό διαμέρισμα στην Πατησίων και το ίδιο να ζεις σε μια βίλα στην Εκάλη με μεγάλο κήπο, γκαζόν και πισίνα; Οι φίλοι μου κάνουν βόλτες στις ταράτσες των σπιτιών τους. Όπου φτωχός και η μοίρα του. Όταν έχεις λεφτά όλα γίνονται πιο εύκολα. Από την πρώτη μέρα που ξεκίνησε μέχρι την τελευταία που θα σταματήσει η καραντίνα την συγκρίνω με τη διαδικασία που ακολουθεί το ανέβασμα ενός θεατρικού έργου. «Από την πρώτη ανάγνωση στην πρώτη παράσταση». Ξεκινάμε τις καθιστές πρόβες γύρω από ένα 179

τραπέζι. Αναλύουμε το κείμενο, τον συγγραφέα, αποκωδικοποιούμε τις έννοιες, αποκρυπτογραφούμε τους ρόλους μας όσο καλύτερα. Σιγά σιγά στήνουμε το έργο, προετοιμαζόμαστε με πολλές πρόβες, για να πετύχουμε μία αξιόλογη παράσταση με καλές ερμηνείες. Προσωπικά αγωνιώ πολύ έχω μεγάλο τρακ στη γενική δοκιμή, γιατί είναι η τελευταία πρόβα χωρίς κοινό. Αρχίζει η πρώτη παράσταση. Με αγχώνει, μου είναι άγνωστο τι θα συμβεί, τι θα γίνει με τους θεατές και αν θα αποδεχτούν θετικά το αποτέλεσμα των προσπαθειών μας. Έτσι και με τον κορονοϊό... δεν τον ήξερα, προσπάθησα να τον μελετήσω, να πειθαρχήσω στις οδηγίες των επιστημόνων, όπως πειθαρχώ στις οδηγίες των σκηνοθετών. Προσπάθησα να συγκεντρωθώ για να αντιμετωπίσω με ασφάλεια έναν αόρατο εχθρό. Φοβήθηκα πολύ όπως όταν πρωτοδιαβάζω ένα κείμενο και δεν ξέρω που θα καταλήξει η ανάγνωση, πώς θα το φωτίσουμε όλοι μαζί. Πριν τη ανατολή είναι το σκοτάδι. Στο σκοτάδι δεν έχεις πολλές επιλογές, και είμαστε σε μαύρο σκοτάδι. Ο κορονοϊός είναι σαν ένας συγγραφέας ή σαν ένας σκηνοθέτης που δεν δείχνει από την αρχή στους θεατές το φινάλε του έργου. Κρατάνε σε αγωνία το κοινό. Έτσι και ο κορονοϊός μας κρατάει κι αυτός σε αγωνία. Τι θα συμβεί την επόμενη μέρα; Εγώ ονειρεύτηκα μόνο χαρούμενα γεγονότα. Να! Ότι έχει βρεθεί το εμβόλιο ή κάποιο φάρμακο για να μην πεθαίνουν οι άνθρωποι τόσο άδικα. Σίγουρα θα έχουμε πολλά γεννητούρια, ίσως αποκτήσουμε και οικολογική συνείδηση. Ίσως σεβαστούμε περισσότερο το περιβάλλον. Χαίρομαι γιατί θα δω τους φίλους μου, τους συναδέλφους μου, τους δικούς μου ανθρώπους και θα τους αγκαλιάσω σφιχτά και θα είμαι πολύ χαρούμενη γιατί θα τους αγκαλιάσω σφιχτά όλους. Μεγάλη υπόθεση μια ζεστή αγκαλιά, ένα τρυφερό χάδι. Θα ανοίξουν τα θέατρα, θα ξεκινήσουν τα γυρίσματα. Φαντάζομαι κι ονειρεύομαι μόνο θετικά πράγματα. Θα ανοίξει η δραματική σχολή και θα προσπαθήσω να διαπαιδαγωγήσω τους μαθητές μας, με τις αξίες της αλληλεγγύης, της συλλογικότητας και της υπερηφάνειας. Τώρα το κακό όνειρο μου επικεντρώνεται στον τομέα της οικονομίας, γιατί εκεί η επόμενη μέρα δεν παρουσιάζει καμία καλή εκδοχή. Τα οικονομικά προβλήματα θα είναι πολλά. Ο κόσμος θα επιστρέψει στις δουλειές του και θα παίρνει κανονικούς μισθούς; Αν οι επιχειρήσεις είναι ζημιογόνες θα απολύσουν το προσωπικό τους; Θα γεμίσει ο τόπος με ανέργους; Τι θα γίνει με τις ευπαθείς ομάδες; Τι θα γίνει με τις ψυχικές αρρώστιες; Τι θα γίνει με τις τεχνολογίες παρακολούθησης; Τι θα γίνει με τα μέσα μαζικής μεταφοράς; Θα μπαίνουμε μέσα ή θα προτιμήσουμε να περπατάμε; Τι θα γίνει με την αγορά υλικών αγαθών; Θα αγοράζουμε πιο πολλά πράγματα ή πιο λίγα; 180

Θα είναι ο κόσμος αλλιώς; Ίδιος και ίσως χειρότερος θα είναι γιατί θα πεινάσει. Τα μικρά παιδιά θα μπορέσουν να προσαρμοστούν στη νέα καθημερινότητα και πόσες ανασφάλειες και πόσα ψυχολογικά προβλήματα θα έχουν αποκτήσει; Το σοβαρό θέμα της δημόσιας υγείας με προβληματίζει πολύ. Ονειρεύομαι καλύτερες υποδομές στα δημόσια νοσοκομεία και πολλές προσλήψεις, περισσότερες ΜΕΘ. Και φτάνω στη δουλειά μου στο θέατρο. Έχω μεγάλη αγωνία. Ποιός θα έχει την τόλμη να καθίσει σε μια αίθουσα και να είναι ο ένας δίπλα στον άλλον; Έχω πολλούς φόβους. Και έχω και τον φόβο του Χαρδαλιά. Οι κυβερνήσεις από δω και στο εξής θα θεωρούνται πετυχημένες αν μας φοβίζουν σαν μπαμπούλες για να μας πείσουν να αλλάξουμε τρόπο ζωής; Τα μέτρα τα θεωρώ σωστά. Γίναμε εμβόλια του εαυτού μας. Πειθαρχήσαμε και καταφέραμε το ακατόρθωτο. Αποδείξαμε ότι οι Έλληνες δεν είναι οι τεμπέληδες της Ευρώπης.

Κάθε μέρα στις έξι με μεγάλο σεβασμό και εκτίμηση, παρακολουθώ τον ευγενικό κύριο Τσιόδρα. Άλλοτε με καθησυχάζει, άλλοτε με αγχώνει, τον ευχαριστώ και ελπίζω να μην ασχοληθεί με την πολιτική. Η επιστήμη του τον έχει ανάγκη. Εκτός από το υγειονομικό προσωπικό, ονειρεύομαι ότι χαρίζω δώρα καρδιάς στις καθαρίστριες, στους υπαλλήλους καθαριότητας των δήμων, τους υπαλλήλους των σούπερ μάρκετ, των φαρμακείων, των διανομέων και γενικά όλους όσοι δούλεψαν με αυταπάρνηση για να ξαναβρούμε κάποια πράγματα στη θέση τους. Ευχαριστώ Ειρήνη Μουντράκη που με σκέφτηκες.

181

182

Η Μέρα Μετά του Γιώργου Ροδοσθένους 1/5/2020 Στο βιβλίο της A Paradise Built in Hell, η Rebecca Solnit γράφει ότι οι καταστροφές ανοίγουν ανθρώπινα αποθέματα αυτοσχεδιασμού, αλληλεγγύης και αποφασιστικότητας, φωτεινές χαράδρες σκοπού και χαράς – ακόμη και εν μέσω απώλειας και πόνου. Εύχομαι τώρα πια: Να μπορούμε να δεχθούμε μια ακύρωση χωρίς υστερία. Να μειώσουμε το άγχος – όπως είδαμε όλα μπορούν να περιμένουν. Να απομακρυνθούμε από τα κινητά μας, και τις οθόνες των υπολογιστών μας. Να ανοίξουμε τα θέατρα, με μια νέα συνείδηση για το τι θέλουμε να παρουσιάσουμε και με μια επιπλέον συλλογική ευθύνη.

Ο κόσμος χρειάζεται την τέχνη. Το απέδειξε με την αφοσίωση του στην παρακολούθηση κινηματογραφικών ταινιών, σειρών, οπτικογραφημένων παραστάσεων, που του κράτησαν συντροφιά τόσα και τόσα βράδια.

Τώρα πρέπει να δούμε και τι θέλει να παρακολουθήσει στα καλοκαιρινά μας αμφιθέατρα – την κωμωδία, τον προβληματισμό, τον ερωτισμό, την ίδια την ζωή – και να βρούμε τρόπους να δημιουργήσουμε τέχνη με 2 μέτρα απόσταση. Να υπερασπίσουμε το δικαίωμα του κοινού να επιστρέψει με ασφάλεια. Να εκτιμήσουμε και να ανταμείψουμε τους καλλιτέχνες και όλους τους ανθρώπους του θεάτρου. Ας ανοίξουμε επιτέλους τα (αμφι-)θέατρα, αυτούς τους χώρους τεράστιας ανθρώπινης επικοινωνίας, ψυχολογικής ανάλυσης, προσωπικής εξερεύνησης και συγκίνησης. Ας επιστρέψουμε με ένα φρέσκο βλέμμα, με ουσιαστικές αναζητήσεις και με περισσή δίψα για την τέχνη. 183

184

Η Μέρα Μετά της Λίνας Ρόκκου 7/5/2020

Δεν περιμένω τίποτα από την Ημέρα Μετά. Όλα έχουν ψοφήσει μέσα μου, ακόμη και η ελπίδα που υποτίθεται ότι πεθαίνει πρώτη. Το να μην προσδοκάς σε απελευθερώνει. Το να μην προσδοκάς σε νεκρώνει. Την Ημέρα Μετά θα λιώσω το είναι μου και θα το στάξω μέσα στα ρουθούνια σου και στο στόμα σου. Και σε κάθε σου ανάσα θα με μυρίζεις και θα με γεύεσαι. Μπορείς να ζήσεις χωρίς να αναπνέεις; Δεν φοβάμαι πια. Κάποιος που αγαπώ μου είπε ότι ο Θεός είναι ένας μισομεθυσμένος έφηβος που τρελός από έρωτα τραυλίζει «Είσαι τόσο όμορφη που δεν αντέχω. Είσαι τόσο όμορφη που θέλω να ζήσω για σένα. Είσαι τόσο όμορφη που θέλω να πεθάνω για σένα». Έχεις υπάρξει ποτέ Θεός; Εάν ναι, δεν έχεις ανάγκη την Ημέρα Μετά. Είσαι ο ορίζοντας που θα μας αναστήσει.

185

Σκίτσο: Μπούτι Κοτόπουλου, Χρωματιστά Μολύβια σε Χαρτί, Γιώργος Ρόρρης 2020

186

Η Μέρα Μετά του Γιώργου Ρόρρη Η μέρα μετά. Κοιτώ και ξανακοιτώ τον τίτλο έτσι ατελής και ανολοκλήρωτος καθώς είναι. Απόσπασμα πρότασης με απροσδιόριστη συνέχεια, σε καλεί να τον φανταστείς εσύ. Η μέρα μετά την επιδημία; Η μέρα μετά την πρωτοφανή αυτή εμπειρία; Η μέρα μετά με τι θα μοιάζει; Πολλά μπορούν να προστεθούν ώστε να συμπληρωθεί η πρόταση. Η φαντασία καλείται να συνδράμει. Να συνδράμει μεν αλλά με τι εχέγγυα; Επί ποίας γνώσης εδραζόμενη; Προσωπικώς είμαι πολύ καχύποπτος και κουμπωμένος απέναντι στη φαντασία μου. Δεν της έχω καμιά εμπιστοσύνη και συνεχώς την αποφεύγω. Έτσι αισθάνομαι ανίκανος να απαντήσω στο ερώτημα η μάλλον η καχυποψία αυτή με οδηγεί σε μια απάντηση μόνον ότι δεν θα αλλάξει τίποτα. Όταν η απειλή της πανδημίας εκλείψει, η ζωή θα ξαναπάρει την μορφή που είχε πριν. Επιμέρους αλλαγές θα υπάρξουν βέβαια για όσο διάστημα βρισκόμαστε υπό την επήρεια του φόβου. Η προσωπική υγιεινή, η αποφυγή συνωστισμού κλπ. θα παραμείνουν για καιρό, αλλά όταν ο φόβος υποχωρήσει οι συνήθειες που είχε ο καθένας μας θα επιστρέψουν.

Όσο η φύση του ανθρώπου παραμένει ίδια όπως γράφει ο Θουκυδίδης γίνονται και θα γίνονται τα ίδια πράγματα κάτω απ' τις ίδιες συνθήκες. Ξέρω ότι η γνώμη μου έχει αξία μόνο για μένα και δεν διεκδικώ να πείσω κανέναν άλλο. Από τη φύση μου είμαι απαισιόδοξος άνθρωπος και θα έπρεπε να σταθώ με καχυποψία απέναντι στη λανθάνουσα αισιοδοξία που ανιχνεύεται στην άποψη πως θα διατηρήσουμε την ίδια στάση που είχαμε απέναντι στον Έρωτα και στο Θάνατο. Απέναντι στην ομορφιά της Άνοιξης και σ' αυτήν μιας σελίδας του Τολστόι. Ναι, είναι αισιόδοξη η θέση αυτή γιατί στηρίζεται σε μια κοινή βεβαιότητα, ότι δεν έχουν «τελειωμό τα πάθια κι οι καημοί του κόσμου». 187

Δύο κουβέντες αντί επιλόγου. Είμαι στο σπίτι μου 4 εβδομάδες τώρα. Έχω μαζί μου μια σειρά ξυλοχρώματα. Το ταπεινότερο υλικό. Με αυτά τα μολύβια κάθε μέρα, 4-5 ώρες, σχεδιάζω απλά καθημερινά πράγματα με τα οποία έρχομαι σε επαφή συνεχώς. Ένα κομμάτι ψωμί, μια πατάτα, ένα γλυκό κλπ. Αφοσιώνομαι στην παρατήρηση τους και οι μέρες περνούν έτσι. Βρίσκω στήριγμα σ' αυτά τα πράγματα. Στέκονται εκεί σταθερά, σιωπηλά, καρτερικά σχεδόν και μου προσφέρουν τη σιγουριά και τη βεβαιότητα της συνέχειας του κόσμου μέσα στη δίνη των αλλαγών.

188

189

190

Η Μέρα Μετά της Νατάσας Σίδερη Χωνί διπλής απόληξης

Στις πυκνοκατοικημένες περιοχές, οι προσόψεις των αντικριστών κτιρίων σχηματίζουν χωνιά διπλής απόληξης. Ο ήχος του κλάματος ενός παιδιού, της κραυγής κάποιας γυναίκας, της μουσικής του μέθυσου που παίζει λαϊκά στη διαπασών δύο φορές την εβδομάδα κάνει γκελ στο απέναντι μπαλκόνι, έπειτα χτυπάει σε κάποιο διαχωριστικό ή κάγκελο στην πλευρά από όπου ξεκίνησε και ούτω καθεξής, μέχρι να φτάσει στον δρόμο ή τον ουρανό δυναμωμένος. Το φαινόμενο ονομάζεται ανάκλαση και μπορεί να προκαλέσει σύγχυση στους γείτονες που πιθανώς συμπληρώνουν τα τσιμέντα στα μπαλκόνια, αφού ύστερα από τόσα πηγαινέλα και διακλαδώσεις είναι, συχνά, αδύνατο να εντοπιστεί η αρχική πηγή του ήχου. Εδώ και μερικές μέρες, η γειτονιά δίνει ραντεβού στα κομμάτια μπετόν που κρέμονται έξω από τα σπίτια μας. Ρωτήσαμε ο ένας τον άλλον τα ονόματά μας, γιατί δεν τα ξέραμε. Ανταλλάσσουμε βεβαιότητες, «όλα θα πάνε καλά», λέμε, γιατί δε θέλουμε να παραδεχτούμε ότι ούτε αυτό το ξέρουμε. Κι έπειτα, τι σημαίνει, ακριβώς, αυτό το «καλά»; Ότι δε θα πεθάνουμε εμείς; Η οικογένειά μας; Οι φίλοι μας, οι γνωστοί μας; Σε ποιο βαθμό συγγένειας, στα πόσα χρόνια γνωριμίας αρχίζει να λογίζεται ο θάνατος κάποιου ως προσωπική απώλεια; Το ραντεβού είναι καθημερινό, κι επαναλαμβανόμενο. Η δημοφιλέστερη ζώνη είναι η πρωινή, δέκα με δώδεκα, ενώ οι πιο φανατικοί βγαίνουν και το απόγευμα. Στις ώρες των δελτίων ειδήσεων, όμως, τα μπαλκόνια είναι έρημα. Τα παράθυρα μένουν κλειστά, τα διπλά τζάμια καλύπτουν τον θάνατο που ανακοινώνει η τηλεόραση. Μπορεί να είναι οι πρώτες μέρες της γνωριμίας μας, αλλά μεταξύ μας έχει ήδη συναφθεί κάποιου είδους συμβόλαιο. Η από κοινού παρουσία μας σε αυτά τα κομμάτια μπετόν αποτελεί μια σιωπηρή συνομολόγηση. Απέναντι σε εκείνους που βλέπουμε να βγαίνουν σποραδικά επιδεικνύουμε λιγότερη φιλικότητα. Μια δόση καχυποψίας παρεισφρέει στις καλημέρες μας. Πού ήσασταν, εσείς, χθες το πρωί; Είχατε βγει για ψώνια, για προσωπική άθληση ή μήπως είστε ένας ή μία από εκείνους τους «άλλους», ας σας πούμε, για να μην το χοντρύνουμε; 191

Αν η απάντηση σας στο τελευταίο ερώτημα είναι ναι, να ξέρετε πως δεν υπάρχει θέση, για εσάς, στη νέα μας κοινότητα. Και μη μας πείτε πως ένα από τα πρώτα πράγματα που σας έμαθαν ήταν πώς να υπακούτε στο «όχι» και στο «μη» των γονιών σας. Ούτε πως, καθώς τα σώματα κι οι εγκέφαλοι μεγάλωναν, αυτά αντικαταστάθηκαν από χίλιους δυο εξωτερικά επιβαλλόμενους κανόνες, νόμους, προσταγές. Σας πληροφορούμε ότι δε θα ιδρώσει το αφτί μας. Θα θέλαμε, επιπλέον, να σας ανακοινώσουμε ότι η «ατομική ευθύνη», μια λέξη μέχρι σήμερα περισσότερο άχρηστη παρά άγνωστη, εδώ και κάποιες μέρες νοηματοδοτήθηκε με περιεχόμενο σταθερό όσο κι οι συναντήσεις μας και κοινό όσο κι ο από κάτω δρόμος που μας κρατάει, ευτυχώς, σε απόσταση, αλλά ταυτόχρονα ενώνει μεταξύ μας εμάς, το εκ νέου σφιχτοδεμένο σύνολο που ανταλλάσσει αβρότητες στα μπαλκόνια. Όσο για εσάς, κλείστε τα παράθυρα, κατεβάστε τα ρολά, να μην ακούμε τη γυναίκα και τα παιδιά σας που σκούζουν καθώς το εξασκημένο στην πειθαρχία χέρι σας πέφτει με φόρα πάνω τους. Κι αν τύχει και ξεφύγουν οι φωνές από κάποια χαραμάδα, η χοάνη των σπιτιών μας θα τις γειώσει ή θα τις παραπέμψει στα ουράνια. Ερωτήσεις, λοιπόν, και στα γρήγορα γιατί η ώρα πλησιάζει 10: την επόμενη μέρα από όλα αυτά, όσοι από εμάς παραμείνουμε θα θυμόμαστε ακόμα τα ονόματα των γειτόνων; Θα έχουμε καταλάβει πως σε εκείνους που μια μέρα θα μας αντικαταστήσουνε σε κάθε είδους μπαλκόνια πρέπει πρώτα να μάθουμε να σκέφτονται και μετά να πειθαρχούνε;

192

193

194

Η Μέρα Μετά της Αθηνάς Σοκόλη

Μούδιασμα. Ναι. Αυτό νιώθω συνήθως μπροστά σε καίρια γεγονότα. Πρέπει να περάσει καιρός, να «καθίσουν» μέσα μου τα γεγονότα για να τα ονοματίσω επακριβώς. Φύσει και θέσει μαχητική, στο αρχέγονο δίλημμα της πάλης ή της φυγής, επιλέγω συνήθως το πρώτο: την πάλη, την εξωστρέφεια. Μούδιασμα. Ναι. Αυτό νιώθω και τώρα. Σίγουρα πολύ πιο έντονα, γιατί αυτό που συμβαίνει είναι καθολικό, αφορά ανθρώπινες ζωές, γεγονός που του προσδίδει μια παντοδυναμία. Μόνο που τώρα η φυγή είναι μονόδρομος και η εξωστρέφεια απαγορευμένη. Και επιλέγω τη φυγή στα αγαπημένα μου πρόσωπα, στην οικογένειά μου, στους φίλους μου, στις προσωπικές μου αξίες, στα διαβάσματά μου. Δεν γνωρίζω τι θα γίνει την επόμενη μέρα. Είμαι διχασμένη. Από τη μία ελπίζω, όπως ένα παιδί μέσα από τη μαγική του σκέψη, ότι με κάποιον τρόπο όλα θα πάνε καλά, γιατί «αν είναι ανθρώπινος ο πόνος, δεν είμαστε άνθρωποι μόνο για να πονούμε». Επειδή όμως δεν είμαι παιδί, φοβάμαι ότι, ύστερα από ένα σύντομο διάστημα, όλα θα επανέλθουν στη γνώριμη κατάσταση. Έτσι, απλώς εύχομαι διακαώς η πανδημία αυτή να είναι η αφορμή για να γίνει ο κόσμος μας λίγο πιο ανθρωπιστικός, λίγο πιο αλτρουιστικός απέναντι σε κάθε ύπαρξη. Το σίγουρο είναι ότι τα περιθώρια για εγωτισμούς και ιδιοτέλειες έχουν στενέψει ανησυχητικά… Νιώθω… Ελπίζω… Είμαι… Φοβάμαι… Εύχομαι…

195

@Rodney Smith

196

Η Μέρα Μετά της Πέλας Σουλτάτου

Πριν ένα χρόνο ξύπνησα από έναν εφιάλτη. Αυτός που κοιμόταν πλάι μου με ρώτησε τι έπαθα. «Είδα στον ύπνο μου ότι κάτι έγινε, δε ξέρω τι και δε μπορούσα πια να πάω στους δικούς μου» απάντησα αλαφιασμένη. «Κοιμήσου» μουρμούρισε βαρύθυμος. Μέσα στη μέρα, έφερνα ξανά και ξανά στο νου το κακό όνειρο κι ήθελα να το ξορκίσω με κουβέντα. «Πες ότι κάτι γίνεται και σταματούν οι συγκοινωνίες, πες ότι δεν υπάρχουν πια καύσιμα. Δε θα μπορούσα πια να ταξιδέψω από την Αθήνα ως την Κρήτη να τους δω...» του έλεγα λυπημένη πρώτη φορά συνειδητοποιώντας πόσο μακριά τους ζω. «Σιγά ρε, δε θα βρισκόταν ένας τρόπος να πας;» «Πες ότι κάτι γινόταν... Μας χωρίζει ένα ολόκληρο πέλαγο.» «Καλά, υπερβολές. Πρέπει να φύγω» είπε βιαστικά. Τον περίμεναν οι γονείς του, δυο τετράγωνα πιο πάνω, να φάνε μεσημεριανό, όπως κάθε μέρα. Ο καιρός πέρασε. Η Κίρκη ξέχασε να του λύσει τα μάγια. Ακόμη γουρούνι είναι. Όσο για μένα, φόρεσα την ψαρίσια μου ουρά και κολυμπάω γραμμή για την αγάπη.

197

198

Η Μέρα Μετά του Χρήστου Σπανού

Μου ζητήθηκε να μείνω σπίτι. Έτσι θα βοηθήσω, μου είπανε. Έτσι θα περάσει. Και έμεινα. Με τα απολύτως απαραίτητα λοιπόν και με ένα παράθυρο στον κόσμο μέσα από το λάπτοπ μου, προσπαθώ καθημερινά να μείνω «ξύπνιος». Και τα καταφέρνω. Κρατάω σε καθημερινή βάση αυτό το παράθυρο γεμάτο. Κλείνω ραντεβού με τους γονείς μου, τους φίλους, που τώρα αν και μακρυά, είμαστε πιο κοντά από ποτέ. Ραντεβού όμως κάθε μέρα και με τον εαυτό μου. Συζήτηση μαζί του. Μου θύμισε εκείνα τα βράδια τα εφηβικά. Που ονειρευόμουνα πώς να ‘ναι άραγε η ζωή μετά από χρόνια. Ίδιες λέξεις στο τραπέζι. Υγεία, επικοινωνία, δημιουργία, όμορφος κόσμος πολύς, γέλιο, χαρά, καλοσύνη, φιλία, αγάπη, φροντίδα. Ίδιες λέξεις και τώρα. Περισσότερη όμως ευθύνη. Και για τον εαυτό μου και για τους άλλους. Και δίνω υπόσχεση. Να μη ξεχαστούν αυτές οι λέξεις. Να μου θυμίζω. Να μας θυμίζουν.

199

200

Η Μέρα Μετά του Φώτη Σπύρου 26/4/2020

Χρειάζεται προσπάθεια από όλους μας για να μην είναι η επόμενη μέρα… νύχτα. Αν και δεν θα υπάρξει επόμενη μέρα αλλά επόμενη περίοδος. Στο κουράγιο, τη θέληση και την αντοχή μας εναπόκειται αυτή η πανδημία να είναι μια τελεία που δεν τελειώνει τίποτα, απλά μας βοηθάει να πάρουμε μια ανάσα για να κατέβουμε βαθύτερα. Ιστορικά οι Έλληνες έχουμε αποδείξει ότι είμαστε Τζόρες, μαχητές, εφευρετικοί και ενωνόμαστε απέναντι σε δυνατούς εχθρούς. Παραμένω αισιόδοξος! Δεν είναι λίγο το ότι τόσο γρήγορα εμείς οι Ελπήνορες βρήκαμε το εμβόλιο κατά της ανευθυνότητας απέναντι σε αυτήν τη χολιγουντιανών διαστάσεων απειλή. Υπομονή, αναθεώρηση και κουράγιο στις οικογένειες των θυμάτων. Θυμάστε;… Ουδέν κακό αμιγές καλού.. Είναι ΚΑΙ στο χέρι μας.

201

202

Η Μέρα Μετά του Αλέξη Σταμάτη

Μιλάμε για ένα μετά που δεν ξέρουμε πότε θα συμβεί. Με ένα τρόπο προσπαθούμε να τιθασεύσουμε το χρόνο Κάτι αδύνατον και όμως εξαιρετικά ποιητικό. Το θέατρο είναι εκτός χρόνου, συμβαίνει και φεύγει. Ας σκεφτούμε ένα μετά που θα σέβεται την μοναδικότητα αυτής της τέχνης. Ένα θέατρο που δεν θα αναβοσβήνει σαν γιορτινό λαμπάκι αλλά θα φέγγει σαν άστρο. Ως μία τέχνη που δεν θα σβήσει ποτέ, το θέατρο θα είναι και η πρώτη που θα ξανανθίσει σε αυτό το άδηλο μετά. Ας ελπίσουμε πως όλες οι τοξικότητες που ενέσκηψαν τα τελευταία χρόνια στο χώρο δεν θα επανέλθουν. Όταν ολόκληρη η ανθρωπότητα αντέχει αυτήν τη «στάση ζωής», τότε το θέατρο, η κατεξοχήν έκφρασή της, ακολουθεί. Για πρώτη φορά φαίνεται πως η επανάσταση θα γίνει από τον καναπέ. Το ότι ο καναπές θα ήταν το σύμβολο της επαναστατικής πράξης για τον 21ο αιώνα, ξεπερνά κάθε φαντασία. Είναι ένα οριακό ειρωνικό clin d'œil της ιστορίας. Βέβαια, κάπου είναι και appropriate που λένε και οι Βρετανοί. Σκάσε και ξάπλα, αν θες να ζήσεις. Μένουμε λοιπόν μέσα, επωάζουμε ιδέες και περιμένουμε. Ας αφήσουμε το θέατρο να πάρει μερικές ανάσες και ας του δώσουμε ζωή μέσα από τις νέες ιδέες που θα αναδυθούν.

203

204

Η Μέρα Μετά της Βένιας Σταματιάδη

Έχει μέσα στο ντουλάπι με τα μυρωδικά ένα βαζάκι ρίγανη. Ρίγανη χύμα σε ένα βαζάκι με κόκκινο καρώ καπάκι, που κάποτε, στα νιάτα του, έντυνε μαρμελάδα φράουλα. Κάθε φορά που αισθάνεται απροσδιόριστα «κάπως» ανοίγει το βαζάκι με το καρώ καπάκι και μυρίζει καλοκαίρια. Ναι αυτό μυρίζει η ρίγανη: καλοκαίρια. Πληθυντικός αριθμός, πολλά, ίσως όλα τα καλοκαίρια του κόσμου. Καλοκαίρια με θάλασσα, κι ιδρώτα και ήλιο και αντηλιακό μαζί και ποτάμια και βράχια και πόδια ξυπόλητα σκισμένα, και φρούτα και ενοχλητικά κουκούτσια και παγωτά, πολλά παγωτά λιωμένα που τρέχουν στα δάχτυλα, και κιθάρες και αναβάσεις και τζιτζίκια και καταβάσεις και βουτιές και τριζόνια και βήματα στο κενό και αποφάσεις, που ξεχνιούνται το χειμώνα κι άλλες που τηρούνται, και γέλια τρανταχτά και κλάματα πιο τρανταχτά καμιά φορά. Δάκρυα αλμυρά που ενώνονται με τη θάλασσα και χάνονται ή που αλατίζουν το ποτάμι για λίγη παραπάνω περιπέτεια. Καλοκαίρια με αγκαλιές και φιλιά και μπίρα απ' το μπουκάλι και μπλε καρώ τραπεζομάντιλα. Καλοκαίρια μόνιμα παρόντα μα κλεισμένα σ' ένα βαζάκι με καρώ καπάκι μέσα στο ντουλάπι με τα μυρωδικά. Εκείνη τη μέρα, την ηλιόλουστη, που θα αισθανθεί απροσδιόριστα «κάπως» θα ξεβιδώσει το καρώ καπάκι και το καλοκαίρι θα γλιστρήσει και θα σκορπίσει παντού, ο κόσμος όλος θα μυρίσει ρίγανη κι η περασμένη άνοιξη, αλάτι πια, θα γίνει ένα με τη θάλασσα.

205

206

Η Μέρα Μετά της Ελένης Στεργίου

Η μέρα μετά θα ‘χει τον ίδιο ουρανό, την ίδια θάλασσα, τα ίδια δέντρα. Θα είναι όλα εκεί, στη θέση τους, όπως τα αφήσαμε εκείνη τη φορά που δεν γνωρίζαμε πως θα ‘ταν -προσωρινά- η τελευταία. Θα βγούμε να τα βρούμε· και θα μας περιμένουν· κι εμείς θα τα κοιτάξουμε ξανά απ' την αρχή και θα τους συστηθούμε. Θα πούμε αχ, θα βρούμε ίσκιο, θα δροσιστούμε, θα ξεχαστούμε πάλι, πέρασε η ώρα, θα πούμε αχ, θα φιλιωθούμε, θα ξαναφαγωθούμε, θα πάρουμε αέρα, θα πούμε αχ, ο αέρας θα μας πάρει, ίσως θα μας σηκώσει, και δεν θ’ αντισταθούμε, θα γίνουμ’ ένα στον αέρα, θα πούμε αχ, έχουμε βάρος, θα τσακιστούμε πάνω στη γη, θα σηκωθούμε, θα πούμε πάλι αυτό το «αχ» και ένα «ουφ» και δεν θα τρέξουμε για να σωθούμε, θα κοιταχτούμε, θα ενώσουμε τα χέρια, σε προσευχή, θα βγει ο ήλιος…

207

@ Antonia Canta

208

Η Μέρα Μετά του Σάββα Στρούμπου

Acheronta movebo Ας αφήσουμε την απαισιοδοξία για καλύτερες μέρες...Θα διανύσουμε ξανά αυτή την παράξενη διαδρομή από το σπίτι προς την πρόβα ή την παράσταση...Θα συναντήσουμε και πάλι τους συνεργάτες μας, θα οραματιστούμε και πάλι νέους δρόμους που θέλουμε να ανοίξουμε στη δουλειά μας... Την ερωτική μας σχέση με το θέατρο, με τα όνειρα και τις επιθυμίες μας δε θα τη σταματήσει ο ιός! Ωστόσο, αυτή η απότομη διακοπή στη δραστηριότητάς μας, παρ' όλο που μας γεμίζει αισθήματα φόβου, ματαίωσης ή και απόγνωσης, ίσως αποδειχθεί ωφέλιμη. Ο κενός χρόνος στη δουλειά μας είναι απειλή, μπορεί όμως να γίνει και όχημα ενός αναστοχασμού σε βάθος για την ουσία του θεάτρου, δηλαδή για την ουσία της ανθρώπινης ζωής, που αυτή την περίοδο βρίσκεται στο μάτι του κυκλώνα. Σα να ήρθε η ώρα μιας τολμηρής ενδοσκόπησης.

«Προς τι το θέατρο; Προς τι ο άνθρωπος;». Αν σιγήσουν λίγο οι σκέψεις για αισθητικές κατηγορίες, προγράμματα και σχέδια, ίσως να μπορέσουμε να δούμε με μεγαλύτερη διαύγεια ποιο είναι το ουσιώδες για την καθεμία και τον καθένα από μας. Ας προσπαθήσουμε να καταπολεμήσουμε τον εγωισμό μας, ας ενωθούμε κοινωνικά, ας γίνουμε πιο διεκδικητικοί και τολμηροί. Η χειρότερη μοναξιά είναι αυτή που έχουμε μέσα μας. Εφόσον έχουμε λόγο να ζήσουμε και να αγωνιστούμε για τη ζωή και το θέατρο όπως τα ονειρευόμαστε, δεν υπάρχει χρόνος για θλιψή! Acheronta movebo - (Βιργίλιος - «Αινειάδα»)

209

@Πάτροκλος Σκαφίδας

210

Η Μέρα Μετά της Άννας Ταμπάκη

Περιδιαβάζοντας στους αιώνες, από τον «λοιμό» των Αθηναίων, τη «μαύρη πανώλη» του Μεσαίωνα και τις αλλεπάλληλες επιδημίες χολέρας και πανώλης που έπλητταν την ανθρωπότητα ως και τον 19ο αιώνα, και εξακολουθούν να πλήττουν τα μη προνομιούχα τμήματα του παγκόσμιου πληθυσμού, πολλές άλλες ασθένειες που αποδεκάτιζαν, πάντα χωρίς «ταξικές» διακρίσεις, όπως η ευλογιά ή η ελονοσία, συνυπολογίζοντας και τους συνεχείς πολέμους, συχνά έλεγα στους φοιτητές μου, με την πεποίθηση ότι τουλάχιστον ο δυτικός πολιτισμός μας τα είχε αφήσει πίσω όλα αυτά, πόσο αβέβαιη ήταν η ζωή των ανθρώπων στο παρελθόν. Άνδρες, γυναίκες και παιδιά ζούσαν με πολύ πιο έντονο τον φόβο του απροσδόκητου θανάτου ή μιας βαριάς ασθένειας που θα τους σημάδευε για πάντα, όπως η ευλογιά ή η λέπρα. Οι κανόνες της υγιεινής που άρχισαν να γίνονται συνείδηση προς το τέλος του Διαφωτισμού, η σωτήρια ανακάλυψη των αντιβιοτικών, αρχής γενομένης από την πενικιλίνη, μας όπλισαν και μας έκαναν να νιώθουμε ασφαλείς. Αυτή η πανδημία όμως μάς ξεπέρασε, έφερε και πάλι την ανασφάλεια! Ελπίζω «η μέρα μετά» να μας βρει υγιείς, περισσότερο ευαίσθητους και έτοιμους να αγωνιστούμε για το κοινό καλό! Το θέατρο που υπηρετούμε, ο καθένας από το δικό του μετερίζι, είναι ένα πρόσφορο, πολύτιμο εργαλείο!

211

212

Η Μέρα Μετά της Παρασκευής Τεκτονίδου

Θα σηκωθούμε μουδιασμένοι να ξεδιπλώσουμε μαλακά τα κόκαλα μας. Θα ισιώσουμε απαλά το δέρμα μας και θα ξεμπερδέψουμε με τα δάχτυλα τα αχτένιστα μαλλιά μας. Θα γλείψουμε τα χέρια μας, θα τρίψουμε τα μάτια και θα τραβήξουμε πάνω σιγά-σιγά τις σκέψεις που στενεύτηκαν από απειλές για να τις ξεσκονίσουμε. Θα κλείσουμε τα τηλέφωνα, θα αφήσουμε ασκούπιστο το σπίτι και θα απομακρυνθούμε απ τις οθόνες. Θα τινάξουμε από πάνω μας τη μελαγχολία και θα ζυμώσουμε ένα μικρό μπαλάκι τον θυμό, να τον κολλήσουμε πίσω από το αυτί ή να τον βάλουμε στην τσέπη μας μέχρι να τον πλάσουμε μαζί κάτι άλλο. Θα ανοίξουμε διστακτικά τις πόρτες και ανυπόμονα θα βγούμε έξω να περιπλανηθούμε άσκοπα. Θα χαμογελάμε όταν σκοντάφτουμε πάνω σε αγνώστους από αφηρημάδα∙ μία μικρή τυχαία συνωμοσία. Θα φλερτάρουμε. Θα αγκαλιάσουμε τους φίλους μας και θα σηκώνουμε στον αέρα τα μικρά παιδιά τους. Θα πέφτουμε με φόρα ο ένας πάνω στον άλλο και θα φιλιόμαστε∙ ένας αδέξιος και απολαυστικός χορός. Θα ταξιδεύουμε χωρίς τα εχέγγυα μίας βεβαίωσης κίνησης. Θα περπατάμε ασυνάρτητα. Θα απεργήσουμε. Θα κατεβούμε στις πορείες. Θα συνωστιζόμαστε. Θα συζητάμε για το ασφαλιστικό, την ανεργία, τον έρωτα, τα «εργασιακά» και την επόμενη παράσταση χωρίς να μας ακολουθούν νεκρώσιμες ανακοινώσεις.

213

@Πάρις Ταβιτιάν

214

Η Μέρα Μετά του Τσιμάρα Τζανάτου

Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ Με ενδιαφέρει η καθημερινότητα. Με ενδιαφέρει η επανάληψη της ζωής. Αν και ταυτολογία, αφού ό,τι ζει, επειδή μπορεί και επαναλαμβάνεται, ζει.

Ζωή δεν είναι ό,τι δεν ήρθε. Αλλά η ρουτίνα αυτού που έρχεται. Που κάθε μέρα έρχεται, χωρίς τίποτα να αλλάζει. Με ευλογημένη προβλεψιμότητα έρχεται. Αν και με τρομακτικές αλλαγές απρόβλεπτες. Που πολύ μετά, αντιλαμβάνεσαι πως συντελέστηκαν.

Δεν ξέρω τι είναι ευτυχία. Ξέρω όμως, ότι δυστυχία είναι να μην έχεις καθημερινότητα. Καμιά. ΑΓΝΩΣΤΟΥ (Ποιήματα)

215

216

H Μέρα Μετά της Τόνιας Τσαμούρη Κλεισμένη στην ιδιότυπα πιντερική «θαλπωρή» του σπιτιού μου φιλοσοφώ… για να υπάρχω. Αναλογίζομαι την παύση που έχει επιβληθεί στη ζωή μου μετατρέποντάς με σε ανενεργό θεατή αυτής. Παραχωρώντας μου, υπερβολικά απλόχερα, τον χρόνο που αναζητούσα για το παιδί και τον άντρα μου, για φίλους, συνεργάτες, μαθητές, για το σπίτι και τα λουλούδια μου. Στερώντας μου παράλληλα ωστόσο εξίσου πολλά και, κυρίως, πολλούς: τη ζεστή αγκαλιά της μαμάς μου, τα κυριακάτικα τραπέζια με φίλους, το θέατρό μου, τις εκδρομές στη φύση και την πόλη, την απλή και βαρετή μου καθημερινότητα. Υποχρεώθηκα επομένως να απολέσω την ελευθερία μου προκειμένου να βάλω προτεραιότητες στη ζωή μου! Και, ω! του θαύματος, το ίδιο αναγκάστηκε να κάνει, ταυτόχρονα, και όλη η υπόλοιπη ανθρωπότητα. Άνθρωποι με διαφορετικές αξίες και αρχές, βρεθήκαμε όλοι αντιμέτωποι με μια απλή και κοινή παραδοχή: ο άνθρωπος μετράει. Εμείς, τα παιδιά μας, οι γονείς μας, οι φίλοι μας, οι ξένοι, όλοι οι άνθρωποι είναι σημαντικοί για να μπορούμε να υπάρχουμε και να είμαστε όλοι καλά. Άραγε ήταν τόσο δύσκολο να το καταλάβουμε; Άλλωστε η ανθρωπότητα εξελίχθηκε από τις ανθρώπινες συμμαχίες και συνεργασίες. Άλλωστε η ισότητα -κοινωνική, οικονομική, φυλετική- είναι μονόδρομος είτε μας αρέσει, είτε όχι… Η νέμεσις και η κάθαρσις αποδεικνύεται στον 21ο αιώνα ότι είναι υπαρκτές και επιβάλλονται ακόμα και ερήμην όλων ημών. Σε αυτόν τον κόσμο θα βγω από την έγκλειστη οικιακή μου ζωή. Αυτόν τον κόσμο εύχομαι να μπορέσουμε να διατηρήσουμε και αργότερα. Έναν κόσμο όπου οι άνθρωποι θα έχουν καταλάβει ότι μόνον με την αλληλεγγύη και την αγάπη μπορούμε να πορευθούμε. Γιατί πλέον θα γνωρίζουμε τί μπορεί να συμβεί σε αντίθετη περίπτωση…

217

218

Η Μέρα Μετά της Μαρίας Τσιμά

Μια μέρα μετά Οι επιστήμονες δεν ήξεραν. Ακόμα και οι πολιτικοί δεν ήξεραν . Κι οι θεομπαίχτες. Ακόμα και οι τσαρλατάνοι. Ποια θα είναι εκείνη η μέρα; Και πότε; Και αν; Και πόσοι; Έξω θα είναι άνοιξη, καλοκαίρι ή χειμώνας; Πόσες φορές θα έχουμε πει και ξαναπεί: Μη φοβάσαι. Εγώ να φοβηθώ; Θα περάσει. Για σένα φοβάμαι. Κάνε υπομονή. Μόνο υπομονή κάνω. Θα προλάβω; Τελειώνει όπου να ’ναι. Θα σε ξαναδώ; Γιατί με στενοχωρείς; Εγώ να δεις. Θα αντέξω; Εσύ το λες αυτό; Τόσα και τόσα. Αυτό δε μοιάζει με κανένα. Καλό ξημέρωμα. Μην κλείνεις. Η επόμενη μέρα θέλω να ‘χει μόνο αγγίγματα. Την επόμενη μέρα θέλω μόνο να σε αγκαλιάσω. Να πάρω το πρόσωπό σου μέσα στα χέρια μου. Να γίνω εγώ η μάνα σου. Να σε ζεστάνω την ώρα που κοιμάσαι, να σου πω ένα παραμύθι πως θα ξαναβρεθούμε και μόνο τα χέρια μας θα ξέρουνε την αλήθεια. Θα σε αγγίξω γιατί ξέρω ότι φοβήθηκες μακριά μου και δεν είχες τρόπο να με δεις. Κι όπως θα ακουμπάω πάνω στα μάγουλά σου το πρόσωπό μου, πάνω στις ρυτίδες σου και θα φιλάω τα άσπρα σου μαλλιά τότε μόνο θα νιώσω ότι η μέρα μας δεν είναι αποχαιρετισμός. 219

220

H Μέρα Μετά του Μανώλη Τσίπου

Η εποχή της αγαύης και της νυχτερίδας

Προτού αναγκαστούν να κρυφτούν στις σπηλιές, οι άνθρωποι προσπάθησαν να εξοντώσουν τις νυχτερίδες γιατί η νύχτα έφτασε μ’ αυτές. Γρήγορα κατάλαβαν πως αυτή τη μάχη δεν θα την κερδίσουν. Οι νυχτερίδες έμοιαζε να έχουν έναν πανίσχυρο αόρατο σύμμαχο που στάθηκε αδύνατο να βρουν. Οι άνθρωποι κατέφυγαν στα λαγούμια.

Κάποια στιγμή, ο κόσμος θα ξυπνήσει από την τρέχουσα νύχτα. Θα βγει μουδιασμένος από τις σπηλιές όπου κρύβεται. Διστακτικοί στην αρχή, έπειτα με περισσότερο θάρρος, οι άνθρωποι θα περπατήσουν ξανά στις πόλεις. Θα τολμήσουν να διασχίσουν και πάλι τους αγρούς. Έκπληκτοι, είτε στην πόλη είτε στον αγρό, θα βρεθούν περιτριγυρισμένοι από μια θάλασσα αγαύες. Λίγο μετά την αυγή που θα σημάνει το τέλος του φόβου, οι αγαύες θα γέρνουν ανθισμένες. Δροσερό, στις πρώτες ώρες εκείνης της μέρας, το άνθος τους θα λάμψει ως σφραγίδα της νέας ανακωχής.

Όταν συνηθίσουν τα μάτια τους στο φως του ήλιου, οι άνθρωποι θα κοιτάξουν πιο προσεχτικά την ανθισμένη θάλασσα. Θα δουν τις νυχτερίδες να κοιμούνται βαθιά μέσα στο άνθος, γαλήνιες, χορτασμένες από το ολονύχτιο φαγοπότι με τη γύρη της αγαύης. Η επιστήμη από πάντα ήξερε για τη συμβιωτική τους σχέση, μα οι άνθρωποι ξέχασαν. Μπροστά στα μάτια τους θα αποκαλυφθεί ο προαιώνιος φίλος της νυχτερίδας. Ταπεινωμένοι, οι άνθρωποι θα πουν «Ο Θεός δεν είναι ίδιος για όλους, μα είμαστε όλοι ίδιοι για τον Θεό.»

221

222

Η Μέρα Μετά του Γιωργή Τσουρή

Ένας ιός προσβάλλει τους ανθρώπους. Κάποιους τους εξοντώνει. Κάποιους τους ταλαιπωρεί. Κάποιους απλά τους περιορίζει. Ο ιός αυτός είναι τώρα, είναι εδώ, είναι παρών. Ο χρόνος συνήθως μετράει με την παραγωγή. «Ο χρόνος είναι χρήμα» λέμε. Ο χρόνος που δεν παράγει είναι χαμένος. Έτσι είμαστε εκπαιδευμένοι. Έτσι προγραμματιστήκαμε. Ο χρόνος λοιπόν τώρα σταματάει. Ένας ιός τον προσβάλλει. Ένας ιός μας ξεπρογραμματίζει. Μας περιορίζει. Το κυνήγι σταματάει. Το κυνήγι για ποιο πράγμα; Για κάτι που θα μας εκπληρώσει ίσως. Γι’ αυτό που άμα γίνει μετά θα είναι όλα καλύτερα. «Που άμα τα καταφέρω να… τότε θα…». Τίποτα όμως δεν μας ολοκληρώνει τελικά. Κυνηγάμε τον ορίζοντα. «Την ουρά μας» λέει ο λαός. Τώρα στάση. Καιρός να δούμε στ’ αλήθεια τι μας στερεί η καραντίνα αυτή. Να δαγκώσουμε το κέρμα. Να διαπιστώσουμε την πραγματική του αξία. Τι το έκανε πολύτιμο αυτό που τώρα λείπει; Να ιεραρχήσουμε τα πράγματα απ’ την αρχή. Ν’ αφήσουμε το κυνήγι της ουράς και να κοιτάξουμε μέσα μας. Και η μέρα μετά, να μας βρει ξανά στο κυνήγι. Στο κυνήγι όμως του αληθινού θησαυρού. Αυτού, που μες το προηγούμενο τρέξιμο, κάπου ξεχάστηκε και μπλέχτηκε με τα ημιπολύτιμα και τα υπερτιμημένα. Του θησαυρού που είναι συνήθως ήδη μες στα πόδια μας. Ένας ιός προσβάλλει το συλλογικό «εγώ» μας. Μην «προσβάλλεστε». Δεν έχει τίποτα προσωπικό με κανέναν μας. Εξάλλου, κι αυτός, όπως όλοι οι ιοί, φεύγοντας αφήνει τα βιολογικά και ψυχολογικά του αντισώματα. Ας τα αποθηκεύσουμε στον σκληρό μας δίσκο, κι ας έλειπαν από τις εργοστασιακές μας ρυθμίσεις.

223

224

Η Μέρα Μετά της Τζίνης Υφαντίδου

Και ξαφνικά βάλαμε μια άνω τελεία στην καθημερινή τρεχάλα μας… και κλειστήκαμε σπίτι...σαν να πατάς pause σε μια σκηνή ταινίας και την βλέπεις αργά για να καταλάβεις τι έχει συμβεί...δουλειές που δεν προλάβαινες, φωτογραφίες για να νοσταλγείς, τηλέφωνα σε όσους είχες να μιλήσεις καιρό, ταβανοθεραπεία… netflix πρέπει να κάηκε αυτές τις μέρες, προσπαθεί να δώσει δύναμη ο ένας στον άλλον… και όμως η αλλαγή σιγά σιγά φαίνεται, όλοι συζητούν για την μέρα μετά... αν την βγάλουμε βέβαια!!! Θα ξανασυστηθούμε με πολλούς, κάποιους δεν θα τους αναγνωρίσουμε, άλλους δεν θα θέλουμε να τους ξέρουμε.... Έπεσαν πολλές μάσκες όσο και να κρύβονται πίσω από ανασφαλείς κουβέντες… Το μόνο σίγουρο για μένα «η μέρα μετά» με τρομάζει γιατί δεν ξέρω στ’ αλήθεια πότε θα ‘ναι!!!!

225

226

H Μέρα Μετά της Πένυς Φυλακτάκη Ήταν τα γενέθλια της σήμερα. Φόρεσε το γιορτινό διαπνέον φόρεμα της, έφτιαξε τα μαλλιά της και κοίταξε το εξωτερικό θερμόμετρο. 28°Κελσίου. Όπως έπρεπε. Ασφαλής και σήμερα. Κάθισε στον υπολογιστή και ρύθμισε την κάμερα. Το messenger είχε πάρει φωτιά, τα twits κελαηδούσαν, ο φίλος της είχε ήδη ανεβάσει στο Instagram ένα T-shirt του που έγραφε «Χρόνια πολλά μαζί, μωρό μου». Δεν ήξερε πόση ώρα πέρασε να απαντάει στα μηνύματα, να στέλνει καρδούλες στα gif και στα φλασάκια που έπεφταν βροχή. Τέσσερις ομαδικές βιντεοκλήσεις- το πάρτυ είχε ανάψει. Ένιωθε την αγάπη όλων να την πλημμυρίζει από κάθε γωνιά της γης. Ακόμα εκεί θα κάθονταν αν δεν χτυπούσε το κουδούνι. Κοίταξε από το ματάκι της πόρταςκανένας. Φόρεσε τη γιορτινή της μάσκα με τις παγιέτες, τα φωσφοριζέ γάντια της και άνοιξε προσεχτικά. Στο κατώφλι είχε ένα δέμα. Δέμα. Πλησίασε το κινητό της επάνω στο κουτί με ανοιχτή την εφαρμογή για ανίχνευση ιογενών σωματιδίων. Η οθόνη πρασίνισε-καθαρό. Το πήρε μέσα και το άνοιξε. Τι ήταν αυτό; Κόκκινο σαν λιωμένο ζαχαρωτό. Ρευστό και μαλακό, έπαιρνε το σχήμα της γαντοφορεμένη της παλάμης. Το ζούληξε. Έβγαλε έναν υπόκωφο ήχο σαν βαθιά θάλασσα. Το γύρισε ανάποδα- όλες οι πλευρές του ήταν ίδιες. Ζουμερές και προκλητικές να τις δαγκώσεις. Μύριζε γέλιο, ζεστή ανάσα και αναστεναγμό. Διάβασε το καρτελάκι που ήταν δεμένο επάνω του με μια χρυσή κλωστή. «Φιλί» Ήταν ένα φιλί. Της το είχε περιγράψει η μαμά της. Ήταν κάτι που κυκλοφορούσε πολύ, όταν η ίδια ήταν πολύ μικρή. Μετά πέρασε η μόδα φαίνεται, μόνο στα βραδινά παραμύθια διάβαζε γι αυτό και σε παράνομα site που γρήγορα έκλειναν με κρατικές καταγγελίες. Το περιεργάστηκε ώρα πολύ. Το έπαιζε στα χέρια της σαν πλαστελίνη ακόμα κι όταν κατέβαινε τις σκάλες. Άνοιξε την εξώπορτα και το ξανακοίταξε έτσι όπως λαμπύριζε επάνω του το φως του ήλιου. Ύστερα, επειδή δεν ήξερε τι να το κάνει, το πέταξε στον Κοινοτικό Κάδο Ύποπτων Αντικειμένων. Έξω ήταν πάντα 28°Κελσίου. Όπως έπρεπε. 227

228

Η Μέρα Μετά της Μαρίας Χατζηεμμανουήλ

Το μετά είναι μια λέξη για το μέλλον. Υπάρχει δηλαδή κάτι σε εξέλιξη, το παρόν, και κάποια στιγμή, που θα τελειώσει το παρόν, θα έρθει το «μετά». Το πολυαναμενόμενο, το μπεστ σέλερ, το σολντ άουτ από την προπώληση «μετά». Το μετά θα κυκλοφορήσει σε πολλές αποχρώσεις. Δεν μπορεί όλοι να έχουν το ίδιο μετά. Πρέπει να το παραγγείλεις από τώρα για να προλάβεις. Γιατί το «μετά» έχει πάντα μεγάλη ζήτηση. Γίνεται ανάρπαστο. Όλοι ζουν για το «μετά». Γιατί το μετά θα τους λύσει όλα τα προβλήματα, όσα τους έφερε το πριν και το τώρα. Το μετά δεν θα έχει έγνοιες, βάσανα, σκοτούρες. Στο μετά όλα θα είναι όμορφα, σαν χειμωνιάτικη λιακάδα, σαν μπρέκφαστ στο Τίφανις, σαν ηλιοβασίλεμα στο Σούνιο. Κι εμείς απλώς θα μεταλαμβάνουμε των αχράντων μυστηρίων του. Αμετάλλακτοι. Αμετάβλητοι. Αμετανόητοι.

229

230

ΕΠΙΛΟΓΟΣ Πέρασαν αρκετοί μήνες από την πρώτη εκείνη καραντίνα του 2020. Τώρα, εν μέσω του δεύτερου κύματος της πανδημίας, βρισκόμαστε σε μία νέα καραντίνα – ήδη από τον Νοέμβριο – που μας κρατάει σε απόσταση, σε παύση και σε αναμονή. Το 2021 ξεπρόβαλε συγκρατημένο, φορτωμένο από όλους μας με πολλές, πάρα πολλές προσδοκίες. Ελπίζουμε να είναι ο χρόνος που θα φέρει την πολυπόθητη ανάταση, σταδιακά την απελευθέρωση και την επιστροφή στις αγκαλιές. Εμείς, η ομάδα του Greek Play Project, επιλέγουμε να δημοσιεύσουμε συνολικά τα κείμενα αυτά στις αρχές αυτού του καινούργιο έτους σαν ένα ευχολόγιο. Ένα ευχολόγιο που ξορκίζει τους φόβους και ενδυναμώνει την επιθυμία. Ευχόμαστε γρήγορα να έρθει η Μέρα Μετά. Γρήγορα να επουλωθούν οι πληγές – σωματικές και ψυχικές –, γρήγορα να ξανασμίξουν οι άνθρωποι, να δείξουν τα πρόσωπά τους, να χαμογελάσουν, να αγκαλιαστούν, να γυρίσουν στη ζωή τους. Πιο σοφοί και συνειδητοποιημένοι. Γρήγορα να ανοίξουν οι χώροι τέχνης και τα θέατρα, οι καλλιτέχνες να επιστρέψουν στον φυσικό τους χώρο και το zoom να είναι επιλογή και όχι μονόδρομος.

Με την ευχή για τη Μέρα τη Σημερινή!

231

The Greek Play Project

232

Το Greek Play Project ξεκίνησε τον Σεπτέμβριο του 2014 μετά από πολύμηνη προετοιμασία. Είναι μία ιδιωτική πρωτοβουλία με στόχο την ενίσχυση, τη διάδοση, την προώθηση και τη μελέτη της σύγχρονης νεοελληνικής δραματουργίας. Ποικίλες τάσεις, σχολές και μέθοδοι συναντιούνται και δοκιμάζονται, προτάσεις και προβληματισμοί κατατίθενται, αγωνίες και όνειρα αποτυπώνονται. Το αποτέλεσμα είναι ένα ετερόκλητο μα γοητευτικό τοπίο, ένας λόγος που αρθρώνεται δυναμικά και μια γραφή που πολύ συχνά ξεπερνά το τοπικό για να αγγίξει – όπως κάθε σημαντική τέχνη – το καθολικό. Το The Greek Play Project ξεκινά από αυτήν ακριβώς την ανάγκη να αναδειχθεί η σύγχρονη ελληνική δραματουργία. Στην εκκίνηση του project στη διαδικτυακή σελίδα www.greek-theatre.gr είχαν συμπεριληφθεί 42 σύγχρονοι Έλληνες θεατρικοί συγγραφείς, ενώ σήμερα έχουν φθάσει τους 74 και ο κατάλογος αυτός διευρύνεται και συμπληρώνεται σε σταθερή βάση. Τα έργα που καταγράφονται είναι 592. Ο κάθε συγγραφέας παρουσιάζεται με πλήρη βιογραφικά του στοιχεία, συνόψεις των θεατρικών έργων του, στοιχεία για τη διανομή τους καθώς και με ένα πρωτότυπο θεωρητικό κείμενο για το σύνολο της δραματουργίας του γραμμένο αποκλειστικά για το GPP από καταξιωμένους και έγκυρους θεωρητικούς επιστήμονες. Το προφίλ τους συμπληρώνεται από προσωπικές τους συνεντεύξεις σε σχέση με τον τρόπο εργασίας τους. Ταυτόχρονα μια ομάδα θεατρολόγων – δημοσιογράφων καλύπτουν την επικαιρότητα και κάθε αξιόλογη σχετική δράση με συνεντεύξεις, απόψεις και νέα αλλά και πληροφορίες για τα ελληνικά έργα που παρουσιάζονται. Ας σημειωθεί επίσης πως όλες οι παραστάσεις σύγχρονου ελληνικού έργου καταγράφονται από δημιουργώντας έτσι μια πολύτιμη βάση δεδομένων. Στο πλαίσιο της διάδοσης του ελληνικού έργου στο εξωτερικό διοργανώνει σε συνεργασία με την ομάδα Eclipses Group Theater το Greek Play Project New York. Το πρόγραμμα πραγματοποιείται υπό την αιγίδα και την ενίσχυση του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού και τη συνεργασία του Εθνικού Θεάτρου της Ελλάδος. Τελεί υπό την αιγίδα του Ελληνικού Προξενείου στη Νέα Υόρκη, του Προγράμματος Ελληνικών Σπουδών 233

«Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης» του Πανεπιστημίου New York και της Ελληνικής Ένωσης Κριτικών Θεάτρου και Παραστατικών Τεχνών.

Διοργάνωσε, τον θεατρικό διαγωνισμό «Γράψε τον Μύθο σου» παρουσιάζοντας στο θέατρο Σταθμός το βραβευμένο έργο της Δέσποινας Καλαϊτζίδου Ελένη ή Σούλα σε σκηνοθεσία Γιώργου Λύρα με την Ευαγγελία Μουμούρη και σε αναλόγιο, που επιμελήθηκε ο Ανδρέας Ανδρέου, το έργο της Παναγιώτας Δημοπούλου Διαγώνια που έλαβε τον έπαινο (Οκτώβριος 2017). Διοργάνωσε επίσης, το στρογγυλό τραπέζι «Θεατρικοί διαγωνισμοί και σύγχρονο ελληνικό έργο». Εμπνεύστρια, δημιουργός και υπεύθυνη του Greek Play Project είναι η θεατρολόγος και κριτικός θεάτρου Ειρήνη Μουντράκη και head project Manager η θεατρολόγος Μαρία Καρανάνου. Η βασική ομάδα αποτελείται από την Εύη Καραγεωργίου (web developer), την Δρ. Αγγελική Πούλου (θεατρολόγος), την Μαρία Μπούμπα (θεατρολόγος), την Τατού Δέδε (Σκηνοθέτις), τον Στέλιο Μπουζιώτη (κινηματογραφιστής), την Δρ. Βασιλική Μήσιου (μεταφράστρια), τον Στέλιο Μπουζιώτη (κινηματογραφιστής), την Μυρτώ Ευαγγελίδου (δημοσιογράφος), την Έλενα Δέλιου (μεταφράστρια), την Μαρία-Ευθυμία Γιαννάτου (θεατρολόγος) ενώ κριτική γράφουν η δημοσιογράφος Ιωάννα Μπλάτσου και οι Καθηγητές Σάββας Πατσαλίδης και Δημήτρης Τσατσούλης.

234

235

236