Microsoft Word - SERBEST MESLEK KAZANÇ DEFTERİ

T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI

MEGEP (MESLEKİ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ)

MUHASEBE FİNANSMAN

SERBEST MESLEK KAZANÇ DEFTERİ

ANKARA 2008

Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller; 

Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02.06.2006 tarih ve 269 sayılı Kararı ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında kademeli olarak yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programlarında amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmiş öğretim materyalleridir (Ders Notlarıdır).



Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek ve geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında uygulanmaya başlanmıştır.



Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği kazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılması önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir.



Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşabilirler.



Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır.



Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında satılamaz.

İÇİNDEKİLER AÇIKLAMALAR ....................................................................................................................ii GİRİŞ ....................................................................................................................................... 1 ÖĞRENME FAALİYETİ–1 .................................................................................................... 3 1. SERBEST MESLEK KAZANÇ DEFTERİ......................................................................... 3 1.1. Gider Kayıtları .............................................................................................................. 6 1.2. KDV Hesaplamaları...................................................................................................... 8 1.3. Gider Kayıtları Uygulaması .......................................................................................... 8 1.4. Gelir Kayıtları Uygulaması ......................................................................................... 10 1.4.1. Gelir Üzerinden Kesilen Stopaj Hesaplamaları ................................................... 12 1.4.2. KDV Uygulaması ................................................................................................ 12 1.5. Gelir Kayıtları Uygulaması ......................................................................................... 12 1.6. Yanlış Kayıtların Düzeltilmesi.................................................................................... 14 UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 16 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 17 ÖĞRENME FAALİYETİ-2 ................................................................................................... 19 2. SERBEST MESLEK KAZANcının hesaplanması ............................................................ 19 2.1. Serbest Meslek Kazanç Makbuzunun Düzenlenmesi ................................................. 19 2.2. Serbest Meslek Kazançlarında Geçici Vergi............................................................... 23 2.3. Serbest Meslek Defterinde Amortisman Kayıtları...................................................... 24 2.4. Serbest Meslek Kazancının Beyanı............................................................................. 24 2.4.1. Bildirimin Zamanı ............................................................................................... 25 2.4.2. Serbest Meslek Kazancı Belirlenirken İndirilecek Giderler ................................ 25 2.4.3. Yıllık Beyannameye Hangi Belgeler Eklenecektir? ............................................ 27 2.4.4. Yıllık Beyanname Üzerinden Hesaplanacak Vergi Oranları ............................... 28 2.4.5. Zararın Mahsup (İndirilmesi) Edilmesi ............................................................... 29 2.4.6. Uygulama............................................................................................................. 29 2.4.7. Serbest Meslek Kazancı Vergisinin Ödenmesi.................................................... 30 2.5. Vergiye Tabi Olmayan Serbest Meslek Kazançları ( Muafiyetler Ve İstisnalar) ....... 30 UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 32 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 33 MODÜL DEĞERLENDİRME .............................................................................................. 35 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 38 ÖNERİLEN KAYNAKLAR.................................................................................................. 42 KAYNAKÇA ......................................................................................................................... 43

i

AÇIKLAMALAR AÇIKLAMALAR KOD

344MV0019

ALAN

Muhasebe ve Finansman Alan Ortak

DAL/MESLEK MODÜLÜN ADI MODÜLÜN TANIMI

Serbest Meslek Kazanç Defteri

SÜRE ÖN KOŞUL

Serbest meslek erbabının tutmak zorunda olduğu “Serbest Meslek Kazanç Defteri”nin tutulmasıyla ilgili bilgi ve becerilerin kazandırıldığı öğrenme materyalidir.

40/24 Ön koşulu yoktur.

YETERLİK

“Serbest Meslek Kazanç Defteri” tutmak

Genel Amaç

MODÜLÜN AMACI

EĞİTİM ÖĞRETİM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

VUK’a göre “Serbest Meslek Kazanç Defteri”ni tutabileceksiniz.

Amaçlar 1. Serbest meslek kazanç defterine gelir ve giderleri kayıt edebileceksiniz.

2. Serbest meslek kazanç özetini çıkarabileceksiniz.

Bilgisayar, yazıcı, kâğıt, form belgeler, işletme defteri, CD, bilgisayar masası, hesap makinesi

Modülün içinde yer alan her öğrenme faaliyetinden sonra, verilen ölçme araçları ile kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek kendinizi değerlendirebileceksiniz.

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

Ayrıca modül sonunda öğretmeninizin size vereceği uygulamalarla kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek değerlendirebileceksiniz.

ii

GİRİŞ GİRİŞ Sevgili Öğrenci, Gelir Vergisi Kanunu’na göre kazançlar üç grupta toplanır. Bunlar; ticari kazançlar, zirai kazançlar ve serbest meslek kazançlarıdır. Bu kazançlar, kazancı elde eden kişiler düşünülerek gruplandırılmıştır. İçerik olarak amaçları benzemektedir.

Serbest meslek kazancı, adından da anlaşılacağı üzere serbest meslek faaliyetlerinden elde edilen kazançtır. Serbest meslek faaliyeti, sermayeden çok, şahsi çalışmaya, ilmî veya mesleki bilgiye dayanan, ticari nitelikte olmayan ve bir işverene bağlı olmadan yapılan faaliyetlerdir.

Serbest meslek kazancını diğer kazançlardan ayıran fark, sermayeden çok kişisel çaba, mesleki bilgi ve beceri gerektirmesidir. Örneğin doktorların, eczacıların, hukuk bürolarının kazançları, ticari kazanç olarak kabul edilmemektedir.

Bu modülde serbest meslek erbabının tutmak zorunda olduğu “Serbest Meslek Kazanç Defteri”ni öğreneceksiniz. Bu defterin gider ve gelir sayfalarına neler kaydedilir? KDV hesaplamaları nasıl yapılır? “Serbest Meslek Makbuzu”nun nasıl düzenlendiği, “Serbest Meslek Kazanç Bildirimi”nin nasıl verileceği konusu işlenecektir. Başarılar dileriz.

1

2

ÖĞRENME FAALİYETİ–1 ÖĞRENME FAALİYETİ–1 AMAÇ Bu öğrenme faaliyeti ile serbest meslek kazanç defterinin gelir ve giderlerini kayıt edebileceksiniz.

ARAŞTIRMA Bu öğrenme faaliyeti öncesinde yapmanız gereken öncelikli araştırmalar şunlardır;   

İnternet aracılığı ile serbest meslek kazanç defteri hakkında bilgi toplayınız.

Tanıdığınız bir avukatı ziyaret ederek işlemlerini hangi deftere kaydettiklerini sorunuz. İnternetten elde ettiğiniz bilgileri sınıfta arkadaşlarınızla paylaşınız.

1. SERBEST MESLEK KAZANÇ DEFTERİ Serbest meslek denince ilk akla gelen zihinsel ve bedensel gücünü sermayesi ile destekleyerek kendi başına mesleki faaliyetlerini yerine getiren kimseler aklımıza gelir.

Avukatlar, doktorlar, müşavirler, terziler, muhasebeciler serbest meslek erbabı kabul edilir.

Serbest meslek erbabı kimdir? Sorusuna GVK daha ayrıntılı cevap vermektedir. Gelir Vergisi Kanunu’nun 66’ncı maddesinin birinci fıkrasına göre; serbest meslek faaliyetini düzenli meslek halinde ifa edenler, bu mesleklerinin yanında mesleklerinden başka bir iş veya görev ile devamlı olarak uğraşsalar dahi serbest meslek erbabı sayılırlar. Bunlar;     

Gümrük komisyoncuları, bilumum borsa ajan ve acentaları, noterler, noterlik görevini ifa ile mükellef olanlar, Serbest meslek kazancından hisse alanlar Serbest meslek faaliyetinde bulunan şahıs şirketlerinin gerçek kişi ortakları Avukatlar, müşavirler, diş protezcileri, kurumlar ve tüccarlarla serbest meslek erbabının ticari ve mesleki işlerini takip edenler ve konser veren müzik sanatçıları Vergi Usul Kanunu nun 155 nci maddesinde belirtilen şartlardan en az ikisini taşıyan ebe, sünnetçi, sağlık memuru, arzuhalci, rehber gibi mesleki faaliyette bulunanlar ( şartlardan en az ikisini taşımayanlar ile köylerde veya son nüfus sayımına göre belediye içi nüfusu 5.000 i aşmayan yerlerde faaliyette bulunanların bu faaliyetlerine ilişkin kazançları gelir vergisinden muaftır.)

3

  

Tahkim işleri dolayısıyla ücret alan hakemler 119 Seri Numaralı Gelir Vergisi Kanunu Genel Tebliği ile özel okul ve hastane kurumlarının dışında kalan özel bilgi ve ihtisası gerektiren faaliyetleri yapanlar Arazi, şehir, kasaba v.b. yerlerin harita ve plan çizim işini yüklenenler

Serbest meslek erbabı sayılırlar.

Serbest meslek sahibi kişilerin bu faaliyetlerinden elde edecekleri kazançlar başkaca bir şart aranmaksızın serbest meslek kazancı olarak kabul edilir. Serbest meslek faaliyetlerini şirket kurarak yerine getirenler kurum kabul edildiğinden ticari kazanç elde ederler. VUK’na göre serbest meslek kazancı elde eden kişiler serbest meslek kazanç defteri tutmak zorundadırlar.

Resim 1.1: Doktorlar, eczacılar, avukatlar, diş doktorları ve mali müşavirler “Serbest Meslek Kazanç Defteri” tutmak zorundadırlar.

Deftere bir hesap dönemi içinde serbest meslek faaliyeti karşılığı olarak tahsil edilen para ve para ile temsil edilebilen menfaatlerden, bu faaliyet dolayısıyla yapılan giderler yazılır. Dönem sonunda giderler düşüldükten sonra kalan olumlu fark serbest meslek kazancıdır.

Serbest meslek kazancı, Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre tutulan serbest meslek kazanç defteri üzerinden tespit edilir. Kollektif, adi komandit ve adi şirketler de serbest meslek kazançlarını serbest meslek kazanç defterine göre tespit ederler.

Ancak, bu şirketlerin bilânço esasına göre tuttukları defterler ile noterler ve noterlik görevini ifa ile mükellef olanların ve borsa acentelerinin tuttukları resmi defterlerin de serbest meslek kazanç defteri yerine geçeceği Vergi Usul Kanunu’nun 210 ve 212’ nci maddelerinde hükme bağlanmıştır.

Serbest meslek kazanç defterinde kayıtlar, tek taraflı (basit) kayıt yöntemine göre yapılır. Defter için uygulanacak temin ve kullanım esasları ticari defter ve belgeler modülünde anlatıldığı gibidir.

4

Şekil 1.1: İşletme defterinden bir sayfa

5

1.1. Gider Kayıtları Hangi tür harcamaların serbest meslek kazanç defterine gider yazılacağı (GVKMd.68) de belirtilmiştir. Serbest Meslek Kazanç defterinin gider sayfasına her türlü gider kayıtları, peşin ya da veresiye yapılmasına bakılmaksızın günlük yapılır. 

Gider Kavramı

Serbest meslek faaliyeti ile doğrudan ilgili ve faaliyetin yürütülmesi ve kazancın doğması için zorunlu olan harcamalar gider kabul edilir.

Bu kapsamda kira, aydınlatma, ısıtma, telefon, kırtasiye, işle ilgili şehir içi ulaşım, posta, işle ilgili bina, demirbaş, taşıt alımı dolayısıyla alınan borçlara ödenen faizler, bina ya da demirbaş onarım giderleri, yapılan işin hacmi ile orantılı temsil ve ağırlama giderleri, serbest meslek kazancı belirlenirken gider olarak dikkate alınabilir. İkametgâhlarının bir kısmını iş yeri olarak kullananlar, ikametgâh için ödedikleri kiranın tamamı ile ısıtma ve aydınlatma gibi diğer giderlerin yarısını indirebilirler. İş yeri kendi mülkü olanlar kira yerine amortismanı, ikametgâhı kendi mülkü olup bunun bir kısmını iş yeri olarak kullananlar ise amortismanın yarısını gider yazabilirler. 

Serbest Meslek Kazanç Defterinin Gider Sayfası

Tacirin yaptığı harcamalar defterin gider sayfasına işlenir. Serbest meslek kazanç defterinin sol tarafı “gider” sayfasıdır. Sayfalar numaralıdır. Defter işe başlandığında notere tasdik ettirilir. Karşılıklı sayfaların numaraları aynıdır. Defterin sağ tarafı “gelir” sayfasıdır.

1 numaralı “gider” sayfasının kaşısındaki sayfa da 1 numaralı “gelir” sayfasıdır. Gider sayfasında aşağıdaki bilgiler yer alır(Şekil 1.1).

Gider Sayfasında;      

Sayfa numarası (gelir sayfası numarası ile aynıdır.) ve nakli yekûn bölümü Kayıt sıra numarasının yazıldığı sütun Kayıt tarihi ve belgenin numarasının yazıldığı bölüm (Serbest meslek kazanç defterinde kayıtlar günü gününe yazılır.)

Giderlerin çeşitleri sütunu (Giderin tutarı YTL olarak yazalır.) İndirilecek KDV tutarı bölümü Toplam satırı

Yer alır.

6

[1] 1 GİDER

Sıra No[2]

SERBESTMESLEK KAYIT TARİHİ [3]

ALINAN FATURA VEYA VESİKANIN [4] TARİHİ NU.

Giderlerin Çeşidi [5]

SI

Giderin Tutarı (YTL) [6]

Nakli Yekün

[8] TOPLAM Şekil 1.2: “ Serbest Meslek Kazanç Defteri” gider sayfası

7

İndirilecek KDV [7] YTL

1.2. KDV Hesaplamaları Serbest meslek ile uğraşanlar da hemen her türlü harcamalarında KDV öderler; malın teslimi veya fatura veya benzeri bir belgenin düzenlenmesi Katma Değer Vergisinin ortaya çıkmasına sebep olur. Hangisi önce yapılmışsa vergiyi doğuran olaya o esas alınır.

Serbest meslek faaliyetleri sonucunda KDV oranları şöyledir:  

Sağlık hizmeti satan serbest meslek erbaplarında KDV % 8 Serbest meslek erbaplarının sattıkları hizmetlerde KDV % 18

Serbest Meslek erbabı kendilerine yapılan teslim ve hizmetler için KDV öderler ki bu KDV’ye “İndirilecek KDV” denir. Hesaplada kullanacağınız formüller aşağıdaki gibidir: KDV hariç ise; KDV = Mal veya Hizmet Bedeli x KDV Oranı KDV Dâhilse; KDV’li Tutar = Mal veya Hizmet Bedeli x (1+KDV Oranı) KDV Dâhilse; Net Satış Tutarı = KDV’li Hizmet Bedeli / (1+KDV Oranı)

Örnek: 80 YTL’lik hizmetin KDV oranı %18 ise (KDV Hariç) KDV tutarı nedir?

Soruyu yukarıdaki formülleri kullanarak çözelim; KDV hariç ise; KDV = 80 x 0,18 = 14,4 YTL KDV Dâhilse; KDV’li Tutar = 80 x (1+0,18) = 94,4 YTL KDV Tutarı = 94,4 - 80 = 14,4 YTL olacaktır.

KDV Dâhilse; Net Satış Tutarı = 94,4 / (1+0,18) = 80 YTL KDV’nin dahil olması durumunda her iki yoldan biri tercih edilebilir.

1.3. Gider Kayıtları Uygulaması Serbest meslek kazançlarının tespitinde hasılattan indirilecek giderler Gelir Vergisi Kanunu’nun 68’ inci maddesinde bentler halinde açıklanmıştır.Yapılan yeni düzenlemeler çerçevesinde serbest meslek faaliyetinin ifası sırasında yapılan ve belgelendirilmek suretiyle gider kabul edilen ödemeler aşağıdaki gibidir.

Resim 1.2. Telefon ücreti yatırılıyor

  

Mesleki kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi için ödenen genel giderler Hizmetli ve işçilerin ücret ve diğer giderleri Mesleki faaliyetle ilgili seyahat ve ikamet giderleri

8

      

Mesleki faaliyette kullanılan tesisat, demirbaş eşya ve envantere dâhil taşıtlar için Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre ayrılan amortismanlar Kiralanan veya envantere dâhil olan ve işte kullanılan taşıtların giderleri Alınan mesleki yayınlar için ödenen bedeller Mesleki faaliyetin ifası için ödenen mal ve hizmet alım bedelleri Serbest meslek faaliyetleri dolayısıyla emekli sandıklarına ödenen giriş ve emeklilik aidatları ile mesleki teşekküllere ödenen aidatlar Mesleki faaliyetle ilgili ödenen meslek, ilan ve reklâm vergileri ile iş yerleriyle ilgili ayni vergi, resim ve harçlar Mesleki faaliyetle ilgili olarak kanun, ilam ve mukavelenameye göre ödenen tazminatlar.

Her türlü para cezaları ve vergi cezalan ile serbest meslek erbabının suçlarından doğan tazminatlar gider olarak indirilemez. Bu giderlere kanunen kabul edilmeyen giderler denir.

Bunlar deftere yazılmaz.

Serbest Meslek Kazanç defteri günlük tutulur. Defteriin sol tarafı gider sayfasıdır. Bu sayfa yedi sütundan oluşur. Bunlar Şekil 1.1’de gösterildiği gibi; sıra numarası, kayıt tarihi, alınan fatura veya vesikanın tarihi, numarası, gider çeşidi, giderin tutarı, inririlecek KDV’dir. Örnek: Avukat Ahmet ASLANPINAR 15.08.2006 tarihinde işe başlamıştır.

Belgelerin tarihi ve kayıt tarihi aynı gün olmak zorundadır.Faaliyete ilişkin bilgileri şöyledir.

1) 31.08.2006 tarihinde Eylül ayı iş yeri kirası 500 YTL ödenmiştir.

2) 01.09.2006’da Demirel Kırtasiyeden 1236 numaralı fatura ile 120 YTL’lik kırtasiye malzemesi alınmıştır. (%18 KDV hariç ) 3) 18.09.2006 tarihinde, 6897 numaralı fatura ile TELEKOM’a KDV dâhil 17.700 YTL telefon parası ödenmiştir.

4) 20.09.2006 tarihinde büroda kullanılmak üzere PAK TEMİZLİK’ten 126 numaralı fatura ile 95 YTL’lik temizlik malzemesi satın alınmıştır. (%18 KDV hariç) 5) 25.09.2006’da büroda kullanılmak üzere çay-kahve seti KEYFİM ZÜCCACİYE’den 206 numaralı fatura ile 200 YTL’ye satın alınmıştır.(%18 KDV hariç) 6) 26.09.2006’de Hukuk dergisine yıllık abonelik ücreti olan 150 YTL 159 numaralı fatura ile ödenmiştir. (% 18 KDV hariç) 7) 30.09.2006’da 400 YTL brüt ücret bordrosu yapılmış ve hesaplanan net ücret personele ödenmiştir. SSK işveren primi 78 YTL’dir, iş yeri tehlike sınıfı 1’dir.

Hesaplama işlemleri: 1.

2.

3.

4.

5.

Yapılan % 20 kesinti ayrı izlenir.

120 X 0,18=21,6 YTL KDV’si ilgili sütuna yazılır.

KDV Hariç Fiyat(Mal Bedeli) =177/(1+0.18)=15,0 YTL mal bedelidir.

KDV = 95 X 0,18=17,1 YTL’dir. “İndirilecek KDV” sütununa 17,1 YTL yazılır.

KDV = 200 X 0,18=36 YTL’dir. “İndirilecek KDV” sütununa 36 YTL yazılır.

9

6. KDV = 150 X 0,18=27 YTL’dir. “İndirilecek KDV” sütununa 27 YTL yazılır.

7. “Giderlerin Çeşitleri” sütununa personelin brüt ücreti 400 YTL yazılır. SSK işveren payı bir sonraki satıra 78 YTL olarak yazılır.

Avukat ahmet aslanpınar’ın serbest meslek kazanç defterinin gider sayfası

Sıra No

1. GİDER KAYIT TARİHİ

ALINAN FATURA VEYA VESİKANIN TARİHİ NU.SI

Giderlerin Çeşidi

Giderin Tutarı (YTL)

İndirilecek KDV YTL

Nakli Yekün 1

31.08.2006

31.08.2006

-----

İşyeri Kirası

500,00 -----

2

01.09.2006

01.09.2006

1236

Demirel Kırtasiye

120,00

21,60

3

18.09.2006

18.09.2006

6897

TELEKOM

15,00

2,70

4

20.09.2006

20.09.2006

126

95,00

17,10

5

25.09.2006

25.09.2006

206

200,00

36,00

6

26.09.2006

26.09.2006

159

PAK TEMİZLİK KEYFİM ZÜCCAC. MESLEKİ DERGİ

150,00

27,00

7

30.09.2006

30.09.2006

Personel Ücreti

400,00

8

30.09.2006

30.09.2006

SSK İşveren Payı

TOPLAM

78,00

1558,00

104,40

Şekil 1.3: “ Serbest Meslek Kazanç Defteri” gider sayfası

1.4. Gelir Kayıtları Uygulaması 

Gelir Kavramı

Serbest meslek sahibinin yaptığı iş ve sunduğu hizmet kazançlar gelir olarak ifade edilebilir.

karşılığında elde ettiği

“Serbest Meslek Kazanç Defteri”nin sağ tarafı gelir sayfasını oluşturur. Gelirler bu sayfaya günlük yazılır.

10



Gelir Sayfasında;  Sayfa numarası (gider sayfası ile aynı numarayı taşır)  Kayıt sıra numarası  Kayıt tarihi ve belge numarası bölümü (Serbest meslek kazanç defterinde kayıtlar günü gününe işlenir.)  Ücretin kimden alındığının yazıldığı bölüm  Gelirin tutarının yazıldığı bölüm  Hesaplanan KDV tutarı bölümü  Toplam satırı

Yer alır.

Sıra No[2]

KAZANÇ DEFTERİ KAYIT TARİHİ [3]

[1] 1 GELİR

VERİLEN FATURA VEYA VESİKANIN [4] TARİHİ NU.

SI

Ücretin Kimden Alındığı [5]

Gelirin Tutarı (YTL) [6]

Nakli Yekün

[8] TOPLAM Şekil 1.4: “ Serbest Meslek Kazanç Defteri” gelir sayfası

11

Hesaplanacak KDV [7] YTL

1.4.1. Gelir Üzerinden Kesilen Stopaj Hesaplamaları Serbest meslek faaliyetiyle uğraşanlara (Noterlere serbest meslek faaliyetlerinden dolayı yapılan ödemeler hariç) yapılan ödemeler esnasında ödemeyi yapanlar tarafından gelir vergisi tevkifatı yapılması gerekir.

Gelir vergisi tevkifatı oranları aşağıdaki gibidir;  Müellif, mütercim, heykeltıraş, hattat, ressam, bestekâr, bilgisayar programcısı ve mucitlerin ve bunların kanuni mirasçılarının şiir, hikaye, roman, makale, bilimsel araştırma ve incelemeleri, bilgisayar yazılımı, röportaj, karikatür, fotoğraf, film, video band, radyo ve televizyon senaryo ve oyunu gibi eserlerini gazete, dergi, bilgisayar ve internet ortamı, radyo, televizyon ve videoda yayınlamak veya kitap, CD, disket, resim, heykel ve nota halindeki eserleri ile ihtira beratlarını satmak veya bunlar üzerindeki mevcut haklarını devir ve temlik etmek veya kiralamak suretiyle elde edilen kazançlar istisnasından yararlananlardan %17,  Dar mükelleflerden telif ve patent satışından dolayı %25,  Diğer serbest meslek kazançlarında, 2006/11449 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile 01.01.2007 tarihinden itibaren %20 oranında yapılmaktadır.

Yukarıdaki açıklamalara gore ilgili gelir vergisi oranı ve hesaplamaları serbest meslek erbabı tarafından yapılmalıdır. Stopajın serbest meslek erbabı tarafından vergi dairesine muhtasar beyanname ile ödenmesi gerekir.

Bir yıl boyunca kesilen gelir vergisi, yıllık GV beyannamesinde hesaplanan vergiden mahsup edilir. Mahsubu yapılan tevkifat (kesinti) tutarı, beyannamede hesaplanan vergiden fazla olduğunda fazlalık vergi dairesince mükellefe yazı ile bildirilir. Mükellefin tebliğ tarihinden itibaren bir yıl içinde müracaatı üzerine kendisine fazla tutar iade edilir.

1.4.2. KDV Uygulaması KDV daha once belirtmiş olduğumuz oranlar üzerinden hesaplanır. Dahil ya da hariç olması müşteri ve serbest meslek erbabı arasındaki anlaşmaya bağlıdır. Gelir vergisinin kesilmesi KDV ile ilgili değildir. KDV hizmet bedeli ne kadarsa o tutar üzerinden hesaplanır.

1.5. Gelir Kayıtları Uygulaması Örnek: Avukat Ahmet ASLANPINAR 15.08.2006 tarihinde işe başlamıştır. Faaliyete ilişkin bilgiler şöyledir.

1. 02.09.2006 tarihinde 00001 numaralı serbest meslek makbuzu düzenlenerek, müvekkili Bayan Ayşe NARLI’dan 250 YTL tahsil edilmiştir. ( %18 KDV hariç )

12

2. 11.09.2006 tarihinde 00002 numaralı serbest meslek makbuzu karşılığında müvekkil Bay Ahmet KAZANIR’dan 325 YTL tahsil edilmiştir ( %18 KDV hariç ) 3. 13.09.2006 tarihinde 00003 numaralı serbest meslek makbuzu karşılığında müvekkil Bayan Rukiye BAYRAM’dan 1.250 YTL tahsil edilmiştir ( %18 KDV dâhil ) 4. 15.09.2006 tarihinde 00004 numaralı serbest meslek makbuzu karşılığında, müvekkili Bay Aslan HAKYEMEZ’ den ( %18 KDV dâhil ) 580 YTL tahsil edilmiştir.

İşlemlerin Hesaplanması: 1. Kayıt tarihi ve verilen fatura veya vesikanın tarihi 02.09.2006 olarak ilgili sütunlara yazılır. Sebest meslek makbuz numarası 00001 yazılır. “Ücretin Kimden Alındığı” sütununa Ayşe Narlı yazılır, “Gelirin Tutarı “ sütununa 250YTL yazılır. KDV hariç hesaplaması ( 250 X0,18=45 YTL) olarak yapılır ve “ Hesaplanan KDV” sütununa 45 YTL yazılır.

2. Kayıt tarihi ve verilen fatura veya vesikanın tarihi 11.09.2006 olarak ilgili sütunlara yazılır.

Sebest meslek makbuz numarası 00002 yazılır. “Ücretin kimden alındığı” sütununa Ahmet Kazanır yazılır, “Gelirin Tutarı “ sütununa 325YTL yazılır. KDV hariç hesaplaması ( 325 X 0,18=58,5 YTL ) olarak yapılır ve “ Hesaplanan KDV” sütununa 58,5YTL yazılır.

3. Kayıt tarihi ve verilen fatura veya vesikanın tarihi 13.09.2006 olarak ilgili sütunlara yazılır.

Sebest meslek makbuz numarası 00003 yazılır. “Ücretin kimden alındığı” sütununa Rukiye Bayram yazılır, “Gelirin Tutarı “ sütununa YTL yazılır.

KDV dâhil hesaplaması( 1.250/1,18=1.059 YTL ) olarak yapılır ve “ Hesaplanan KDV” sütununa (1.250–1.059=191YTL ) yazılır.

4. Kayıt tarihi ve verilen fatura veya vesikanın tarihi 15.09.2006 olarak ilgili sütunlara yazılır. Serbest meslek makbuz numarası 00004 yazılır. “Ücretin kimden alındığı” sütununa Aslan Hakyemez yazılır, “Gelirin Tutarı “ KDV dâhil hesaplaması ( 580/(1+0,18)=492 YTL “Gelirin Tutarı” sütununa 580–492= 89 YTL “ hesaplanan KDV sütununa yazılır.

13

Sıra No[2]

KAZANÇ DEFTERİ KAYIT TARİHİ [3]

[1] 1 GELİR

VERİLEN FATURA VEYA VESİKANIN [4] TARİHİ NU.SI

Ücretin Kimden Alındığı [5]

Gelirin Tutarı (YTL) [6]

Hesaplanacak KDV [7] YTL

Nakli Yekün 1

02.09.2006

02.09.2006

00001

Ayşe Narlı

250,00

45,00

2

11.09.2006

11.09.2006

00002

Ahmet Kazanır

325,00

58,50

3

13.09.2006

13.09.2006

00003

Rukiye Bayram

1.059,00

191,00

4

15.09.2006

15.09.2006

00004

Aslan Hakyemez

492,00

89,00

2.126,00

383,50

[8] TOPLAM Şekil 1.4: Gelir sayfasının işlenmiş hali

1.6. Yanlış Kayıtların Düzeltilmesi “Serbest Meslek Kazanç Defteri”nde, kayıtlarda rakam ve yazılar yanlış yazıldığı takdirde düzeltmeler ancak yanlış rakam ve yazı okunacak şekilde çizilmek, üst veya yan tarafına veyahut ilgili bulunduğu hesabına doğrusu yazılmak suretiyle yapılır.

Defterlere geçirilen bir kaydı kazımak, çizmek veya silmek suretiyle okunmaz bir hâle getirmek yasaktır.

Boş satır bırakılamayacağı ve sayfaların yok edilemeyeceği (VUK. md. 218) de belirtilmiştir.

Defterlerde kayıtlar arasında usulen yazılmaya mahsus olan satırlar, çizilmeksizin boş bırakılamaz ve atlanamaz.

14

Boş kalan satırlar (kayıt bulunmayanlar) mürekkepli kalemle çizilmek suretiyle, sonradan kayıt yapma imkânını ortadan kaldırmak üzere doldurulmuş sayılır.

Ciltli defterlerde, sıra numarası izleyen sayfalar ciltten koparılamaz.

Resim 1.3: Hatalı kayıtlar mürekkepli kalemle tek çizgi ile sonradan kayıt yapma imkânı ortadan kaldırılmak üzere doldurulmuş sayılır.

15

UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ Serbest Meslek Kazanç Defteri” gider ve gelir sayfası kayıtları ile ilgili öğrendiklerinizi pekiştirmek amacı ile aşağıdaki işlem adımlarını uygulayınız. İşlem Basamakları  Serbest meslek kazanç defterini  temin ediniz.   İşletmenin gelir ve gider belgelerini  ayrıt ediniz.    Gelir tarafını tarih sırasına göre deftere işleyiniz.

 

 Gider tarafını tarih sırasına göre deftere işleyiniz.

 

 Kayıtlar bittikten sonra sütun toplamlarını alınız.

 

 Toplamları bir sonraki sayfaya kayıt yapmak üzere aktarınız.  Hatalı kayıtlarınız varsa bunları kurallara uygun düzeltiniz.

 

Öneriler (İşlemin Yapılmasına İlişkin Öneriler) Bilgisayarda yapacağınız işlemler için buna gerek yok. Çift taraflı bir işletme defteri sayfasını öğretmeninizden temin edebilirsiniz.

Gelir belgelerini ayrı bir dosyaya, gider belgelerini ayrı bir dosyaya tarih sırasına göre takınız.

Başka belgeler varsa bunları da ayrı dosyalayınız.

Her türlü para ve vergi cezaları gider kabul edilmez. Bunları da ayrı dosyalamanız gerekir.

Kaydettiğiniz belgelerin üzerine farklı bir kalem ile defter kayıt numarasını yazınız.

Belgelerdeki vergi ve KDV oranlarını dikkatli hesaplayınız.

Kaydettiğiniz belgelerin üzerine farklı bir kalem ile defter kayıt numarasını yazınız.

Kaydedilmemiş belge olup olmadığını kontrol ediniz.

Sütun toplamlarının en sağ köşedeki genel toplama eşit olup olmadığını kontrol ediniz.

Her sayfa bittiğinde o sayfanın toplamını bir sonraki sayfaya aktarınız.

Her sayfa bittiğinde toplam alarak bir sonraki sayfaya aktarmanız gerekir.

Kayıt ve belgelerinizi kontrol ediniz.

16

ÖLÇME VEVE DEĞERLENDİRME ÖLÇME DEĞERLENDİRME 1.

“Serbest Meslek Kazanç Defteri”ni kimler tutar?

A) Bakkallar, manavlar B) Kırtasiyeciler, zücaciyeciler C) Avukatlar, doktorlar D) İşportacılar, pazarcılar

2.

Kimler serbest meslek sahibidir?

A) Şahsi mesai yapanlar B) İlmi veya mesleki bilgiye dayanan iş yapanlar C) İhtisasa dayanan ticari mahiyette olmayan iş yapanlar D) Hepsi

3.

“Serbest Meslek Kazanç Defteri”nin gider kayıtları ne zaman yapılmalıdır?

A) Peşin alışlar aynı gün yapılır, veresiye alışlar 10 gün sonra yapılır.

B) Peşin alışlar aynı gün yapılır, veresiye alışlar ödendiği gün yapılır.

C) Her türlü gider kayıtları, peşin ya da veresiye olduğuna bakılmaksızın aynı gün yapılır.

D) Her türlü gider kayıtları aynı gün yapılır ancak amortisman gideri yıl sonunda yapılır.

4.

Aşağıdakilerden hangisi serbest meslek faaliyetinin ifası sırasında yapılan ve belgelendirilen giderlerdir?

A) Mesleki kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesinde ödenen genel giderler B) Mesleği icra edenin ailesinin seyahat giderleri C) Mesleği icra edenin ev kirası D) Hepsi

5. “Serbest Meslek Kazanç Defteri”nin gelir sayfasında aşağıdakilerden hangisi yer almaz?

A) Sayfa numarası B) Gelir tutarı C) Toplam sütunu D) İndirilecek KDV 6. 25.10.2006 tarihinde Mali Müşavir Serhat Hesapçı, yeni açtığı mali müşavirlik bürosu için 200 YTL’lik temizlik malzemesini 126 numaralı fatura ile satın almıştır ( KDV hariç %18 ).

Yukarıdaki kayıt gelir sayfasına kaydedilecektir.

A) Doğru B) Yanlış

17

7. 27.10.2006 tarihinde SMMM Serhat Hesapçı Akyazı İnşaat Şirketinden yaptığı işin karşılığı olarak 800 YTL ücret tahsil etmiştir. Karşılığında 0012 numaralı serbest meslek makbuzu kesmiştir ( KDV hariç %18) Yukarıdaki kayıt gelir sayfasına kaydedilecektir.

A) Doğru B) Yanlış 8. 29.10.2006 tarihinde Avukat Burak Aslanpınar müvekkili Feriha Akdereden 250 YTL avukatlık ücretini tahsil etmiş ve karşılığında 00015 numaralı serbest meslek makbuzu kesmiştir. ( % 18 KDV Hariç ) Yukarıdaki kayıt gelir sayfasına kaydedilecektir.

A) Doğru B) Yanlış

DEĞERLENDİRME Ölçme değerlendirme sorularını cevapladıktan sonra modül sonundaki cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Cevaplarınız doğru ise bir sonraki faaliyete geçiniz. Eksikleriniz varsa faaliyete dönerek tamamlayınız.

18

ÖĞRENME FAALİYETİ-2 ÖĞRENME FAALİYETİ-2 AMAÇ Bu öğrenme faaliyeti ile serbest meslek kazanç özetini çıkarabileceksiniz.

ARAŞTIRMA Bu öğrenme faaliyeti öncesinde yapmanız gereken öncelikli araştırmalar şunlardır;  Gelir ve gider kayıtları hakkında bilgi toplayınız.  Çevrenizdeki bir serbest muhasebeciyi ziyaret ederek geçmiş yıllardan birinin hesap özetini rica ederek inceleyiniz.

2. SERBEST MESLEK KAZANCININ HESAPLANMASI 2.1. Serbest Meslek Kazanç Makbuzunun Düzenlenmesi Serbest meslek makbuzuna ilişkin tüm bilgileri ticari belgeler dersinde fatura yerine geçen belgeler modülünde detaylı bir şekilde gördünüz. Kısaca hatırlarsak; serbest meslek faaliyeti sonucunda müşteriye tacir tarafından verilen ticari belgeye serbest meslek makbuzu olarak tanımlanmıştır.

05 Ocak 2008 Tarihli Resmi Gazete Sayı: 26747 vergi usul kanunu 379’uncu tebliği ile serbest meslek faaliyeti icra eden hekimlerin (diş hekimleri ile veteriner hekimler dahil), iş yerlerinde kredili satışları için kredi kartı okuyucuları bulundurmak zorundadırlar.

Pos makinesi ile ilgili detaylı bilgiyi (bundan böyle POS -Point of Sale- olarak anılacaktır) www.alomaliye.com adresinden almanız mümkündür.

Hekimin düzenlediği POS fişlerinin "serbest meslek makbuzu" olarak kabul edilmesi kararlaştırılmıştır. Bu konu ticari belgeler dersinin perakende satış belgeleri modülünde daha detaylı ele alınmıştır.

Brüt ücret üzerinden %20 gelir vergisi stopajı (kesintisi) yapılır.Gelir vergisi stopajı brüt ücretten düşülür. Brüt ücret üzerinden %18 KDV, doktorlarda % 8 KDV hesaplanır.

19

Örnek: Diş doktoru Kürşat ESER, müşterisi Banu KARAKEÇİLİ’nin alt ve üst ön dişlerini 1000 YTL’ye yapmıştır. Dolayısıyla müşterisine Serbest Meslek Makbuzu kesmiştir.

Gelir Vergisi Stopajı = Brüt Ücret x % 20 formülüne göre = 1.000 x 0,20 = 200 YTL GV KDV = 1000 x 0,08 = 80 YTL Net Ücret = 1000 – ( 200 ) + 80 = 880 YTL Buna göre makbuz düzenlenir.

SERBEST MESLEK MAKBUZU DOÇ.DR. KÜRŞAT ESER Mediha Eldem Sk. No= 47 / 1 Kızılay / ANKARA Yeğenbey V.D. 00123589157

Cilt No: 00100 Sıra No: 0007 Tarih: 22.09.2008

MÜŞTERİ: Banu KARAKEÇELİ…

Aderisi: Uğur Mumcu Mah. İdareciler st. No: 9 Batıkent / ANKARA Vergi Hesap No: 21544589756 YAPILAN HİZMET: Alt - Üst protez……..

Brüt Ücret Gelir V. Kesinti 200 Net Ücret KDV % 8 Tahsilat Toplamı

1.000 800 80 880

Yalnız Dokuzyüz altmış YTL dir.

Doç.Dr. Kürşat ESER

Şekil 2.1: Serbest meslek makbuzu

20

İmza

Örnek Uygulama: Serbest diş doktorluğu yapan Doç. Dr. Kürşat Eser’in 01.01.2006 tarihinden 31.01.2006 tarihine kadar gerçekleşen işlemleri aşağıdaki gibidir ( İşlemlerde KDV % 18 olarak dikkate alınmıştır).

Giderler: 1. 02.01.2006 tarihinde 12547 numaralı fatura ile Hilal Kırtasiyeden ( KDV hariç ) 60 YTL’ lik kırtasiye malzemesi satın alınmıştır.

2. 04.01.2006 tarihinde 10568 numaralı fatura ile 27 YTL elektrik parası ödenmiştir. ( KDV dâhil ) 3. 11.01.2006 tarihinde Diş Tabibleri Birliğine 12547 numaralı makbuzla 20 YTL oda aidatı ödenmiştir.

4. 12.01.2006 tarihinde 2569871 numaralı fatura ile 45 YTL telefon faturası ödenmiştir. ( KDV dâhil ) 5. 16.01.2006 tarihinde 207 numaralı makbuzla apartman aidatı olarak 10 YTL ödenmiştir.

6. 20.01.2006 tarihinde 103250 numaralı makbuzla mesleki derginin yıllık abone ücreti olan 120 YTL ödenmiştir. ( KDV % 8 hariç ) 7. 23.01.2006 tarihinde Pak Temizlikten 2598 numaralı fatura ile 58 YTL’lik temizlik malzemesi satın alınmıştır. ( KDV hariç ) 8. 25.01.2006 tarihinde Diş teknisyeni Ahmet Teknik’ten 000125 numaralı fatura ile 250 YTL’ lik diş malzemesi satın alınmıştır. ( KDV % 8 hariç ) 9. 26.01.2006 tarihinde muayenehanede kullanılmak üzere 00136 numaralı fatura ile 15 YTL’lik çay, şeker ve kahve satın alınmıştır. ( KDV hariç ) 10. 31.01.2006 tarihinde muayenehanede çalışan Esma Çalışkan’a brüt üçret 400 YTL’ye göre ücret bordrosu yapılmış hesaplanan net ücret çalışana ödenmiştir. İşveren primi 25 YTL’dir. İş yeri tehlike sınıfı 1’ dir.

Resim 2.1: Diş doktorları “Serbest Meslek Kazanç Defteri” tutmak zorundadırlar.

21

Gelirler: 1. 02.01.2006 tarihinde 102123 numaralı serbest meslek makbuzu düzenlenerek müşteri Bay Aslan KORKMAZ’ dan 1.200 YTL tahsil edilmiştir ( %20 Gelir vergisi stopajı kesilmiş, brüt ücret üzerinden % 18 KDV hesaplanmıştır).

2. 06.01.2006 tarihinde 102124 numaralı serbest meslek makbuzu düzenlenerek müşteri Bayan Hale GÜNDÜZ’ den 500 YTL tahsil edilmiştir ( % 18 KDV hariç ).

3. 09.01.2006 tarihinde 102125 numaralı serbest meslek makbuzu karşılığında müşteri Bayan Feriha AKDERE’den 250 YTL tahsil edilmiştir ( % 18 KDV hariç ).

4. 11.01.2006 tarihinde 102126 numaralı serbest meslek makbuzu karşılığında müşteri Bayan Sibel ÖZIŞIK’ dan 750 YTL tahsil edilmiştir ( % 18 KDV hariç ).

5. 20.01.2006 tarihinde 102127 numaralı serbest meslek makbuzu karşılığında müşteri Bay Doğan SELİM’ den 850 YTL tahsil edilmiştir ( % 18 KDV hariç ).

6. 26.01.2006 tarihinde 102128 numaralı serbest meslek mahbuzu karşılığında müşteri Bayan Beyhan AKYOL’dan 980 YTL tahsil edilmiştir ( % 18 KDV hariç ).

Sıra Nu

Doç. Dr. Kürşat eser’in serbest kazanç defteri gider sayfası 01/01/2006–31/01/2006 1 GİDER KAYIT TARİHİ

ALINAN FATURA VEYA VESİKANIN TARİHİ Nu. sı

Giderlerin Çeşidi

Giderin Tutarı (YTL)

İndirilecek KDV YTL

Nakli Yekün 1

02.01.2006

02.01.2006

12547

Hilal kırtasiye

60,00

10,80

2

04.01.2006

04.01.2006

10568

22,80

4,20

3

11.01.2006

11.01.2006

12547

4

12.01.2006

12.01.2006

2569871

Elektrik Gideri Diş Tabibleri Birliği Telefon Gideri

5

16.01.2006

16.01.2006

207

20.01.2006

120,00

9,60

7

23.01.2006

23.01.2006

2598

Apartman aidatı Mesleki yayın gideri Temizlik Gideri

10,00

20.01.2006

58,00

10,44

8 9 10

25.01.2006

25.01.2006

26.01.2006

26.01.2006

000125 00136

31.01.2006

250,00 15,00 400,00

20,00 2,70

31.01.2006

Tıbbi malzeme Gıda Gideri Personel ücreti

11

31.01.2006

31.01.2006

İşveren Primi

6

103250

TOPLAM

20,00 38,00

25,00 1.018,80

Şekil 2.2: “ Serbest Meslek Kazanç Defteri” gider sayfası

22

7,00

64,74

Doç. Dr. Kürşat eser’in serbest kazanç defteri gelir sayfası 01/01/2006–31/01/2006

Sıra Nu[2]

KAZANÇ DEFTERİ KAYIT TARİHİ [3]

[1] 1 GELİR

VERİLEN FATURA VEYA VESİKANIN [4] TARİHİ Nu. sı

1

02.01.2006

02.01.2006

102123

2

06.01.2006

06.01.2006

102124

3

09.01.2006

09.01.2006

102125

4

11.01.2006

11.01.2006

102126

5

20.01.2006

20.01.2006

102127

6

26.01.2006

26.01.2006

102128

Ücretin Kimden Alındığı [5] Nakli Yekün Aslan Korkmaz Halil Gündüz Feriha Akdere Sibel Özışık Doğan Selim Beyhan Akyol

[8] TOPLAM

Gelirin Tutarı (YTL) [6]

Hesap.

KDV [7] YTL

1.200,00

216,00

500,00

90,00

250,00

45,00

750,00

135,00

850,00

153,00

980,00

176,40

4.530,00

815,40

Şekil 2.3: “ Serbest Meslek Kazanç Defteri” gelir sayfası İşletmenin toplam dönem kazancı 4.530,00-1.108,80 = 3.421,20 YTL olarak beyan edilecektir.

2.2. Serbest Meslek Kazançlarında Geçici Vergi Serbest meslek kazancı elde edenler (Noterler ve yıllara yaygın inşaat işi yapanlar hariç),cari vergilendirme döneminin gelir vergisine mahsuben geçici vergi ödemek zorundadır.

Geçici vergi, üçer aylık dönemler itibariyle hesaplanan serbest meslek kazancı üzerinden % 15 hesaplanır. Aynı dönem içinde kesilmiş gelir vergisi tevkifatı, hesaplanan geçici vergiden mahsup edilir, kalan ödenir.Geçici vergi, üç aylık dönemi izleyen ikinci ayın 14’üncü (ondördüncü) günü akşamına kadar bağlı bulunulan vergi dairesine beyan edilir, 17’inci (onyedinci) günü akşamına kadar ödenir.

23

2.3. Serbest Meslek Defterinde Amortisman Kayıtları Serbest meslek erbabı, işlerinde bir yıldan fazla kullandıkları ve amortismana tabi tuttukları tesisat, demirbaş eşya ve gayrimenkullerin amortismanlarını VUK 189'uncu maddede yazılı şekilde tutarlarsa amortisman kaydı yapabilirler ( VUK md. 211 ).   

Üzerinden amortisman ayrılan kıymetler ve bunların amortismanlarının envanter defterinin ayrı bir yerinde, Özel bir amortisman defterinde Amortisman listelerinde

Gösterilmelidir. Aksi halde hesaplanan amortisman giderlerinin gider olarak deftere yazılması mümkün değildir.

2.4. Serbest Meslek Kazancının Beyanı Serbest meslek defteri tutanlar yıl sonu geldiğinde ( “VUK’un 174 üncü maddesi” Kayıtlar her hesap dönemi sonunda kapatılır ve ertesi dönem başında yeniden açılır. Hesap dönemi normal olarak takvim yılıdır. Dönem sonunda faaliyetin kar mı yoksa zararla mı kapatılacağı merak konusudur. Deftere toplamlardan sonra; Ayrılan amortismanlar Demirbaş satışından elde edilen kârlar yazılır.

Tekrar toplamlar alındıktan sonra gelir ve gider toplamları birbirinden çıkarılarak faaliyetin sonucu bulunur.

Gelir Vergisi Kanunu’nun 85’ inci maddesinde, serbest meslek erbabının mesleki faaliyetinden kazanç temin etmemiş olsa bile yıllık beyanname vermek zorundadır.

Beyannamenin ait olduğu yılı izleyen yılın Mart ayının on beşinci günü akşamına kadar verilir. Tahakkuk eden vergi Mart ve Temmuz aylarında olmak üzere iki eşit taksitte ödenir.

Diğer taraftan Gelir Vergisi Kanunu’nun 18’ inci maddesi uyarınca istisna tutulan serbest meslek kazançları ile dar mükelleflerin tevkif suretiyle vergilenmiş serbest meslek kazançlarından yapılan vergi kesintisi nihai vergileme olacak ve bunlara ilişkin beyanname verilmeyecektir.

Serbest meslek faaliyetlerinden dolayı gerçek usulde vergilendirilen Gelir Vergisi mükelleflerinin hiçbir hadle sınırlı olmaksızın Yıllık Gelir Vergisi, Geçici Vergi, Katma Değer Vergisi ve Muhtasar beyannamelerini elektronik ortamda göndermeleri zorunludur.

e Beyanname: 2008 yılında başlatılan uygulamaya beyannamelerini onaylatmak zorunda olmayan gelir vergisi mükellefleri ve serbest meslek kazanç sahipleri kazançlarını e beyanname ile beyan edeceklerdir. E beyanname konusu ayrı bir modül olarak eklenecektir.

24

Detaylı bilgi için: Diğer Kazançlar Müdürlüğü’nün (Serbest Meslek Kazancı) (0312) 415 32 54-55 numaralı telefonlarına, beyanname verme döneminde vergi dairelerinde hizmet veren Danışma Bürolarına, Vergi İletişim Merkezi 444 0 189 telefon hattına başvurabilirsiniz. www.gib.gov.tr

e –Beyanneme WEB Sitesine Erişim http://www.gelirler.gov.tr.

2.4.1. Bildirimin Zamanı Serbest meslek faaliyetinde bulunan gerçek kişi mükellefler, kazançlarını yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan etmektedirler. Gelir Vergisi mükelleflerinin 2007 yılı gelirlerini 2008 yılı Mart ayında beyan etmeleri gerekmektedir. GVK’nin 92’ nci maddesi gereği yıllık beyanname Mart ayının 15 inci günü akşamına kadar ilgili vergi dairesine verilir. Beyan edilen ve ödenmesi gereken vergiler ise, GVK’nin 117 nci maddesi gereği Mart ve Temmuz aylarında olmak üzere iki eşit taksitte ödenir.

2.4.2. Serbest Meslek Kazancı Belirlenirken İndirilecek Giderler Gelir vergisi matrahının tespitinde, gelir vergisi beyannamesinde bildirilecek gelirlerden 2008 yılı için aşağıdaki indirimler yapılabilir: 





Beyan edilen gelirin % 10’unu (bireysel emeklilik sistemi dışındaki şahıs sigorta primleri için, beyan edilen gelirin % 5’ini) ve asgari ücretin yıllık tutarını aşmamak şartıyla, mükellefin şahsına, eşine ve küçük çocuklarına ait hayat, ölüm, kaza, hastalık, sakatlık, analık, doğum ve tahsil gibi şahıs sigorta primleri ile bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı payları (sigortanın veya emeklilik sözleşmesinin Türkiye’de kâin ve merkezi Türkiye’de bulunan bir sigorta veya emeklilik şirketi nezdinde akdedilmiş olması, prim ve katkı tutarlarının gelirin elde edildiği yılda ödenmiş olması ve ücret geliri elde edenlerin ücretlerinin safi tutarının hesaplanması sırasında ayrıca indirilmemiş bulunması şartıyla, eşlerin veya çocukların ayrı beyanname vermeleri halinde, bunlara ait prim ve katkı payları kendi gelirlerinden indirilir), Beyan edilen gelirin % 10’unu aşmaması, Türkiye’de yapılması ve gelir veya kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunan gerçek veya tüzel kişilerden alınacak belgelerle belgelenmesi şartıyla, mükellefin kendisi, eşi ve küçük çocuklarına ilişkin olarak yapılan eğitim ve sağlık harcamaları, Serbest meslek faaliyetinde bulunan veya basit usulde vergilendirilen özürlülerin beyan edilen gelirlerine, 31 inci maddede yer alan esaslara göre hesaplanan yıllık indirim (Bu indirimden bakmakla yükümlü olduğu özürlü kişi

25

bulunan serbest meslek erbabı ile hizmet erbabı (tevkifat matrahı dahil) da yararlanır.), 

Genel ve özel bütçeli kamu idareleri, il özel idareleri, belediyeler, köyler ile kamu yararına çalışan dernekler ve Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tanınan vakıflara yıllık toplamı, beyan edilecek gelirin % 5’ini (kalkınmada öncelikli yöreler için % 10’unu) aşmamak üzere, makbuz karşılığında yapılan bağış ve yardımlar,



Genel ve özel bütçeli kamu idarelerine, il özel idarelerine, belediyelere ve köylere bağışlanan okul, sağlık tesisi ve yüz yatak (kalkınmada öncelikli yörelerde elli yatak) kapasitesinden az olmamak üzere öğrenci yurdu ile çocuk yuvası, yetiştirme yurdu, huzurevi, bakım ve rehabilitasyon merkezi inşası dolayısıyla yapılan harcamalar veya bu tesislerin inşası için bu kuruluşlara yapılan her türlü bağış ve yardımlar ile mevcut tesislerin faaliyetlerini devam ettirebilmeleri için yapılan her türlü nakdî ve aynî bağış ve yardımların tamamı,



Fakirlere yardım amacıyla gıda bankacılığı faaliyetinde bulunan dernek ve vakıflara Maliye Bakanlığınca belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde bağışlanan gıda, temizlik, giyecek ve yakacak maddelerinin maliyet bedelinin tamamı.



Genel ve özel bütçeli kamu idareleri, il özel idareleri, belediyeler, köyler, kamu yararına çalışan dernekler, Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tanınan vakıflar ve bilimsel araştırma faaliyetinde bulunan kurum ve kuruluşlar tarafından yapılan ya da Kültür ve Turizm Bakanlığınca desteklenen veya desteklenmesi uygun görülen;  Kültür ve sanat faaliyetlerine ilişkin ticari olmayan ulusal veya uluslararası organizasyonların gerçekleştirilmesine,  Ülkemizin uygarlık birikiminin kültürü, sanatı, tarihi, edebiyatı, mimarisi ve somut olmayan kültürel mirası ile ilgili veya ülke tanıtımına yönelik kitap, katalog, broşür, film, kaset, CD ve DVD gibi manyetik, elektronik ve bilişim teknolojisi yoluyla üretilenler de dahil olmak üzere görsel, işitsel veya basılı materyallerin hazırlanması, bunlarla ilgili derleme ve araştırmaların yayınlanması, yurt içinde ve yurt dışında dağıtımı ve tanıtımının sağlanmasına,  Yazma ve nadir eserlerin korunması ve elektronik ortama aktarılması ile bu eserlerin Kültür ve Turizm Bakanlığı koleksiyonuna kazandırılmasına,  2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu kapsamındaki taşınmaz kültür varlıklarının bakımı, onarımı, yaşatılması, rölöve, restorasyon, restitüsyon projeleri yapılması ve nakil işlerine,  Kurtarma kazıları, bilimsel kazı çalışmaları ve yüzey araştırmalarına,  Yurt dışındaki taşınmaz Türk kültür varlıklarının yerinde korunması veya ülkemize ait kültür varlıklarının Türkiye’ye getirtilmesi çalışmalarına,

26

 





Kültür envanterinin oluşturulması çalışmalarına, 2863 sayılı Kanun kapsamındaki taşınır kültür varlıkları ile güzel sanatlar, çağdaş ve geleneksel el sanatları alanlarındaki ürün ve eserlerin Kültür ve Turizm Bakanlığı koleksiyonuna kazandırılması ve güvenliklerinin sağlanmasına, Somut olmayan kültürel miras, güzel sanatlar, sinema, çağdaş ve geleneksel el sanatları alanlarındaki üretim ve etkinlikler ile bu alanlarda araştırma, eğitim veya uygulama merkezleri, atölye, stüdyo ve film platosu kurulması, bakım ve onarımı, her türlü araç ve teçhizatın tedariki ile film yapımına, Kütüphane, müze, sanat galerisi ve kültür merkezi ile sinema, tiyatro, opera, bale ve konser gibi kültürel ve sanatsal etkinliklerin sergilendiği tesislerin yapımı, onarımı veya modernizasyon çalışmalarına,

İlişkin harcamalar ile bu amaçla yapılan her türlü bağış ve yardımların % 100’ü (Bakanlar Kurulu, bölgeler ve faaliyet türleri itibariyle bu oranı yarısına kadar indirmeye veya kanuni oranına kadar çıkarmaya yetkilidir). 



3289 sayılı Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğünün Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun ile 17.6.1992 tarihli ve 3813 sayılı Türkiye Futbol Federasyonu Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun kapsamında yapılan sponsorluk harcamalarının; amatör spor dalları için tamamı, profesyonel spor dalları için % 50’si.

Mükelleflerin, işletmeleri bünyesinde gerçekleştirdikleri münhasıran yeni teknoloji ve bilgi arayışına yönelik araştırma ve geliştirme harcamaları tutarının % 40’ı oranında hesaplanacak “Ar-Ge indirimi”.

Kazançtan düşülür.

Her türlü para cezaları ve vergi cezaları ile serbest meslek erbabının suçlarından doğan tazminatlar gider olarak indirilemez. Ayrıca ödenen cezalar, gecikme zamları ve faizleri de gelir vergisi matrahından ve gelir unsurlarından indirilemez.

2.4.3. Yıllık Beyannameye Hangi Belgeler Eklenecektir?  Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi-1001 A Eklenecekler;  Serbest Meslek Kazançlarına İlişkin Bildirimi Tablosunu  Diğer kazançların bulunması halinde onlara ait tabloları  Kesinti yoluyla ödenen vergilere ilişkin belgeler (beyannamede gösterilen gelire dahil kazançlardan kesilen vergi varsa),  Yabancı ülkelerde ödenen vergi varsa, ödenen bu vergilere ilişkin belgeler

27

2.4.4. Yıllık Beyanname Üzerinden Hesaplanacak Vergi Oranları 2007 yılı gelirleri için geçerli olan gelir vergisi tarifesi aşağıdaki gibidir; 7.500 YTL'ye kadar

% 15

19.000 YTL'nin 7.500 YTL'si için 1.125 YTL, fazlası

% 20

43.000 YTL'nin 19.000 YTL'si için 3.425 YTL, fazlası

% 27

43.000 YTL'den fazlasının 43.000 YTL'si için 9.905 YTL, fazlası

% 35

Örnek: Serbest muhasebeci mali müşavir olan Mehmet AKSOY, serbest olarak mali müşavirlik yapmaktadır. Mehmet AKSOY 2007 yılında;  Mesleki gelirler toplamı olarak 200.000YTL elde etmiştir.  Mesleki giderleri toplam 40.000 YTL’dir.  Yıllık 4.000 YTL Bağ-Kur primi ödemiştir.  Merkezi Türkiye’de bulunan (X) sigorta şirketine, şahıs ve bireysel emeklilik katkı payı olarak 2.000 YTL prim ödemiştir.

Buna göre Mehmet AKSOY’un 2007 yılı gelir vergisi matrahı aşağıdaki gibi olacaktır: Toplam Gelirler

200.000.-

Toplam Mesleki Giderler

40.000.-

Bağ-Kur Primi

4.000.-

Beyan Edilecek Serbest Meslek Kazancı

156.000.-

Şahıs ve Bireysel Emeklilik Sigorta Primleri

2.000.-

Gelir Vergisi Matrahı

154.000.-

Vergi dilimlerine göre 154.000,00 YTL kazancın gelir vergisi aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır; 7.500 YTL X 0,15 7.500-19.000 X 0,20 19.000-43.300 X 0,27 43.300-154.000 X 0,35 Toplam ödenecek vergi tutarı

28

1.125,00 2.300,00 6.551,00 38.745,00 48.721,00

2.4.5. Zararın Mahsup (İndirilmesi) Edilmesi Gelir kaynaklarının bir kısmında oluşan zararlar, diğer kaynakların kazanç ve iratlarından mahsup edilebilir. Ayrıca, geçmiş yıllarda oluşan ve mahsup edilemeyen zararların cari yıl kazançlarından mahsubu mümkündür. Bu mahsup neticesinde kapatılmayan zarar kısmı, müteakip yılların gelirinden indirilir.

Arka arkaya beş yıl içinde mahsup edilmeyen zarar bakiyesi takip eden yıllarda indirilemez.Envantere dahil olmayan gayrimenkullerin satışından doğan zararların mahsubu mümkün değildir.

2.4.6. Uygulama Mali Müşavir Ahmet HESAPÇI’nın 2007 yılı gelir ve gider dökümleri;      

Vermiş olduğu mali müşavirlik hizmetinden toplam 150.000.- YTL hâsılat elde etmiştir.

Mesleki giderleri toplamı 50.000.- YTL’dir.

Net serbest meslek kazancı 150.000.-YTL’dir.

Yıllık 3.000.-YTL Bağ-Kur primi ödemiştir. sigorta şirketine, katkı payı olarak 1.000.- YTL prim ödemiştir. Çocuğu için yıllık olarak 6.000.-YTL özel okul ücreti, kendisi, eşi ve çocuğu için 4.000.-YTL merkezi Türkiye’de bulunan (A) sigorta şirketine özel sağlık sigorta primi olmak üzere toplam 10.000.-YTL eğitim ve sağlık harcaması yapmıştır.

Bu verilerle Ahmet HESAPÇI ’ın 2007 yılı Gelir Vergisi matrahı aşağıdaki gibi olacaktır.

Toplam Gelirler 150.000.Toplam Giderler

50.000.-

Net Serbest Meslek Kazancı

150.000.-

Bağ-Kur Primi (Tablo-7’deki 32’nci Satır)

3.000.-

Beyan Edilecek S.Meslek Kazancı

97.000.-

Mahsup Edilecek İndirimler Toplamı

10.700.-

Şahıs ve Bireysel Emeklilik Sigorta Primleri…: 1.000.Eğitim ve Sağlık Harcamaları..……..….………..…: 9.700.* (Beyan edilen gelirin%10’unu aşmaması şartı bulunduğundan, indirilecek tutar 10.000.-YTL yerine 9.700.-YTL olmalıdır) Gelir Vergisi Matrahı

86.300.-

29

Vergi dilimlerine göre 86.300 YTL kazancın gelir vergisi aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır; 7.500 YTL X 0,15 7.500-19.000 X 0,20 19.000-43.300 X 0,27 43.300-86.300 X 0,35 Toplam ödenecek vergi tutarı

1.125,00 2.300,00 6.551,00 15.050,00 25.026,00

2.4.7. Serbest Meslek Kazancı Vergisinin Ödenmesi Serbest meslek kazancı bir hesap dönemi içinde serbest meslek faaliyeti karşılığı olarak tahsil edilen para ve ayınlar ile diğer suretlerle sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerden, bu faaliyet dolayısı ile yapılan giderler indirildikten sonra kalan farktır.(GVK, md. 67) Her yılın kazancının gelir vergisi beyannamesini ertesi yılın mart ayının 15. günü akşamına kadar bağlı olduğu vergi dairesine verilerek mart, temmuz aylarında olmak üzere iki taksit hâlinde ödenir (GVK, md. 92).

Serbest meslek erbabı beyan ettiği kazanç üzerinden hesaplanan gelir vergisinden, kendisine yapılan ödemelerden dolayı kesilen vergiyi mahsup edebilecektir.(GVK, md. 121) Ödemeler ise Maliye Bakanlığı’nca yetki verilen bankalar aracılığıyla yapılabileceği gibi vergi dairesi veznelerinden de yapılabilir.

2.5. Vergiye Tabi Olmayan Serbest Meslek Kazançları ( Muafiyetler Ve İstisnalar) 

Ebe, Arzuhalci vb. Muaflığı: Meslek itibariyle muaflık kapsamına girebilmek için iki duruma bağlıdır:  Bazı Mesleklerin Belirli Sınırlarda Yapılması: Bu muaflıktan yararlanabilecek mesleklere örnek olarak ebelik, arzuhalcilik, sağlık memurluğu verilebilir. Belirtilen mesleklerle uğraşanların muafiyetten yararlanabilmeleri için:  İşyeri açmaları,  Çalışılan yere tabela asmaları,  Faaliyetlerini ilanlarla duyurmaları,  Mesleki teşekküllere kaydolmaları, şartlarından en fazla birisi ile ilişki içinde bulunmaları gerekir.

30







Bu Mesleklerin Küçük Yerleşim Yerlerinde Yapılması: Birinci durumda belirtilen meslekler (arzuhalci, ebe vb.) köylerde veya son nüfus sayımına göre belediye içi nüfusu 5.000’i aşmayan yerleşim yerlerinde icra ediliyorsa birinci gruptaki şartlar gerçekleşmemiş olsa da vergiden muaftır.

Telif Kazançları İstisnası: Yararlanabilme şartları aşağıda belirtilmiştir;  İstisnadan tercüman, heykeltıraş, hattat, ressam, bestekar, bilgisayar programcısı, mucitlerin kendileri ve kanuni mirasçıları yararlanabilir.  Telife konu olan eserin, şiir, hikaye, roman, makale, bilimsel araştırma ve incelemeler, röportaj, fotoğraf film, radyo ve televizyon oyunu gibi nitelikte olması gerekir.  Eserlerin gazete, dergi, bilgisayar ve internet ortamı, radyo ve videoda yayınlatılması veya kitap, CD, disket, resim, heykel ve nota halindeki eserleriyle ihtira beratlarını satmak veya bunlar üzerindeki mevcut haklarını devir ve temlik etmek veya kiralamak suretiyle gelir elde edilmesi. 

 

Sergi ve Panayır İstisnası Dar mükellefiyete tabi (Türkiye’de yerleşmiş olmayan) olanların hükümetin izniyle açılan sergi ve panayırlarda yaptıkları serbest meslek faaliyetlerinden elde ettikleri kazançlar gelir vergisinden istisna edilmiştir.

Teşvik Ödülü İstisnası İlim, fen ve güzel sanatların gelişmesini teşvik amacıyla serbest meslek erbaplarına verilen ödüllerin miktarları ne olursa olsun vergiden istisna edilmiştir.

31

UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ Serbest Meslek Kazancının hesaplanması ile ilgili öğrendiklerinizi pekiştirmek amacı ile aşağıdaki işlem adımlarını uygulayınız. İşlem Basamakları  Serbest meslek kazanç defterinin toplamlarını alınız.

Öneriler (İşlemin Yapılmasına İlişkin Öneriler)  Gelir ve gider tarafının toplamlarını makine ile alınız.

 İşletmenin amortismana tabi varlığı  Bu varlıklar gayrimenkul, araba ve dayanıklı olup olmadığını öğreniniz. tüketim eşyalarıdır.  Amortismanı ayrı bir deftere  Envanter ve bilanço defterine amortisman yazınız. listelerini yazabilirsiniz.  Gider sayfasına amortismanı da işleyiniz.

 İşleme tarih atınız.

 Kayıtlar bittikten sonra sütun toplamlarını alınız.  Amortisman hesaplamalarını ayrı bir deftere veya listeye ve deftere yazınız.  Dönem sonu işlemlerini bilgisayar ortamında kayıt ediniz.  Serbest meslek kazancını belirleyiniz.  Hesapladğınız kazanç üzerinden ödenmesi gereken vergileri hesaplayınız.

 Sütun toplamlarının en sağ köşedeki genel toplama eşit olup olmadığını kontrol ediniz.  Envanter defterine amortisman listesini yazabilirsiniz.  Amortisman yoksa bu adımı uygulamayınız.  Gerekli raporları alarak kontrol yapınız.  Kazancın hesaplanmasında örnek tablolardan yararlınınız.  Bu işlemi uygulama örneklerindeki gibi uygulayınız.

32

ÖLÇME VEVE DEĞERLENDİRME ÖLÇME DEĞERLENDİRME 1.

Serbest meslek makbuzu kaç nüsha düzenlenmek zorundadır?

A) 3 nüsha B) Tek nüsha C) 2 nüsha D) 4 nüsha

2.

Serbest meslek defterine hangi vergi cezaları gider olarak yazılabilir?

A) Usulsüzlük cezaları B) I.derece ususlsüzlük cezaları C) Para cezaları D) Hiçbiri yazılamaz.

3.

Serbest meslek makbuzunu basacak matbaalar hangi kuruluş tarafından belirlenir?

A) Maliye Bakanlığı veya Defterdarlık tarafından B) Başbakanlık veya Belediye Başkanlığı tarafından C) Vergi Dairesi veya Defterdarlık tarafından D) Serbest Meslek Kuruluşları tarafından

4.

Serbest meslek erbabı serbest meslek makbuzunu nerede bastırmalıdır?

A) Maliye bakanlığının anlaşmalı matbaalarında B) Bağlı olduğu vergi dairesinin anlaşma yaptığı matbaalarda C) İstediği herhangi bir matbaada D) Hepsi

5.

Serbest meslek makbuzu düzenlenirken brüt ücret üzerinden hangi vergi kesilir?

A) Gelir Vergisi Stopajı B) Kurumlar Vergisi C) KDV D) Fon payı

6. “Serbest meslek Kazanç Bildirimi” ne kadar zamanda bir yapılır?

A) Altı ayda bir yapılır.

B) Yılda bir kez yapılır.

C) Her üç ayda bir yapılır.

D) İki yılda bir yapılır.

33

7.

2007 yılı “Serbest Meslek Kazanç Bildirimi” ne zaman yapılmalıdır?

A) 2008 yılı Mart ayının 15.günü akşamına kadar yapılmalıdır.

B) 2005 yılı 31 Aralık akşamına kadar yapılmalıdır.

C) 2006 yılı 15 Ocak akşamına kadar yapılmalıdır.

D) 2006 yılı 15 Şubat akşamına kadar yapılmalıdır.

8.

“Serbest Meslek Kazanç Gelir Vergisi” ne zaman ödenir?

A) Mart ayında ödenir.

B) Temmuz ayında ödenir.

C) Mart ve Temmuz aylarında iki eşit taksitlerde ödenir.

D) Ocak ayında ödenir.

9.

“Serbest Meslek Kazanç Vergisi” nereye ödenir?

A) Belediyelere B) Yetkili bankalara ve vergi dairesi veznelerine C) Herhangi bir banka şubesine D) Maliye Bakanlığı veznesine

DEĞERLENDİRME Ölçme değerlendirme sorularını cevapladıktan sonra modül sonundaki cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Eksikleriniz varsa faaliyete dönerek tamamlayınız. Cevaplarınız doğru ise bir sonraki modüle geçiniz.

34

MODÜL DEĞERLENDİRME MODÜL DEĞERLENDİRME A. OBJEKTİF TESTLER 1.

Aşağıdakilerden hangisi serbest meslek faaliyetinin ifası sırasında yapılan ve belgelendirilen giderlerdir?

A) Mesleki kazancın elde edilmesi ve idame edilmesinde ödenen genel giderler B) Mesleği icra edenin ailesinin seyahat giderleri C) Mesleği icra edenin ev kirası D) Hepsi 2.

“Serbest Meslek Kazanç Defteri”nin gider sayfasında hangi durumlarda KDV hesaplanmaz?

A) Temizlik malzemesi alımında B) İşveren primi ödenmesinde C) Telefon gideri ödenmesinde D) İşi ile ilgili harcamalarda 3.

Serbest meslek defterinin gelir sayfasında hangi durumlarda KDV hesaplanır?

A) Serbest meslek makbuzu kesilmesi durumunda B) Demirbaş satımında C) Kira gelirlerinde D) Banka faiz gelirlerinde

4.

Aşağıda verilen metindeki boşlukları doldurunuz.

Notere…………. ettirilmemiş veya bu yönetmelik esaslarına göre hazırlanmamış olan belgeleri kullanan …………… hakkında, bu belgelerin hiç düzenlenmemiş olduğu kabul edilerek, …… ……….. ………….nun ilgili hükümleri uyarınca işlem yapılır 5.

Aşağıda verilen metindeki boşlukları doldurunuz.

Serbest meslek erbabına mesleki faaliyetlerine ilişkin her türlü tahsilatı için iki nüsha ……… ……….. …………. tanzim etmek ve bir …………… müşteriye vermek müşterinin de bu makbuzu isteme ve alma mecburiyeti getirilmiştir.” denilmiştir.

DEĞERLENDİRME Soruları cevapladıktan sonra cevaplarınızı modül sonundaki cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Cevaplarınız doğru ise bir sonraki modüle geçiniz. Eksikleriniz varsa ilgili konulara dönerek eksiklerinizi tamamlayınız.

35

B. PERFORMANS TESTİ Serbest Muhasebeci Mali Müşavir Mehmet GENÇ’in 2006 yılı Aralık ayına kadar olan Giderler Toplamı: 158.000 YTL’dir. Gelirler Toplamı ise 450.000 YTL’dir.

Aralık ayı işlemleri aşağıdaki gibidir.

GİDERLER 1.

01.12.2006 tarihinde 1256 numaralı fatura ile GÜLEN marketten, çay-şeker gibi büroda kullanılmak üzere 25 YTL’lik gıda almıştır. ( % 18 KDV hariç ) 2.

04.12.2006 tarihinde yazıcıda kullanılmak üzere GÜNEŞ kırtasiyeden 3 top A4 yazıcı kâğıdını 215 numaralı fatura ile 15 YTL’ ye satın almıştır. ( % 18 KDV hariç ) 3.

07.12.2006 tarihinde 125890 numaralı fatura ile büronun elektrik faturası olan 30 YTL’ yi bankaya yatırılmıştır. ( % 18 KDV dâhil ) 4.

12.12.2006 tarihinde büroda kullanılmak üzere APAK temizlikten 10002 numaralı fatura ile 40 YTL’lik temizlik malzemesi satın alınmıştır. ( % 18 KDV hariç ) 5.

20.12.2006 tarihinde 102145 numaralı makbuz ile Resmi Gazete aboneliği için Başbakanlık Basım Evine 180 YTL ödenmiştir.

6.

25.12.2006 tarihinde 125 numaralı makbuz ile 15 YTL apartman aidatı ödenmiştir.

7.

31.12.2006 tarihinde çalışan iki personele 800 YTL’ye göre ücret bordrosu yapılmış ve hesaplanan net ücret personele ödenmiştir. SSK işveren primi 50 YTL’dir. İş yeri tehlike sınıfı 1’dir.

GELİRLER Gelirlerde %20 gelir vergisi kesilir ancak gelir sayfasına brüt gelir işlenir.

1.

01.12.2006 tarihinde 10065 numaralı makbuz düzenlenerek mükellef Bay Mesut KUZU’dan 150 YTL tahsil edilmiştir. ( %20 Gelir Vergisi kesilmiştir, brüt üzerinden % 18 KDV hesaplanmıştır).

2.

08.12.2006 tarihinde 10066 numaralı makbuz düzenlenenerek mükellef Bay Mehmet ÇELİK’ten 350 YTL tahsil edilmiştir. ( % 18 KDV hariç) 3.

15.12.2006 tarihinda 10067 numaralı makbuzla BAYRAM İNŞAAT’dan kuruluş işlemleri hizmeti karşılığında 250 YTL tahsil edilmiştir. ( % 18 KDV hariç ) 4.

18.12.2006 tarihinde 10068 numaralı makbuz karşılığında Bayan Kuaförü mükellef Ayşe TARANMIŞ’dan 290 YTL tahsil edilmiştir. ( % 18 KDV hariç ) 5.

28.12.2006 tarihinde 10069 numaralı makbuz karşılığında mükellef Bay Ahmet ASLANPINAR’dan 450 YTL tahsil edilmiştir. ( % 18 KDV hariç )

36

İSTENENLER A) B)

“Serbest Meslek Kazanç Defteri” kayıtlarını yapınız.

Sesbest meslek kazancını ve vergi tutarını hesaplayınız.

UYGULAMALI TEST Ölçme Değerlendirme

Evet

Hayır

1. Serbest Meslek Kazanç defterini kimler tutar biliyor musunuz?

2. “Serbest Meslek Kazanç Defteri” hakkında yeterince bilgi sahibi oldunuz mu?

3. “Serbest Meslek Kazanç Defteri” gider sayfası ve kayıtları hakkında yeterince bilgi sahibi oldunuz mu?

4. “Serbest Meslek Kazanç Defteri” gelir sayfası ve kayıtları hakkında yeterince bilgi sahibi oldunuz mu?

5. Katma Değer Vergisi Kanunu ve KDV hesaplaması hakkında yeterince bilgi sahibi oldunuz mu?

6. Yanlış kayıtların nasıl düzeltileceği konusunda yeterince bilgi sahibi oldunuz mu?

7. Serbest meslek kazancını hesaplamayı biliyor musunuz?

8. Serbest meslek kazancı üzerinde hesaplanacak vergi dilimlerini hesaplamayı biliyor musunuz?

9. Serbest meslek kazanç bildiriminin nasıl, nereye ve ne zaman verilir biliyor musunuz?

10. Serbest meslek kazanç gelir vergisi nereye ve ne zaman ödenir biliyor musunuz?

DEĞERLENDİRME Performans testi sonucu “Evet” , “Hayır” cevaplarınızı değerlendiriniz. Eksiklerinizi eksiğiniz olan faaliyete dönerek tekrarlayınız. Cevaplarınızın tamamı “Evet” ise diğer modüle geçiniz.

37

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI ÖĞRENME FAALİYETİ-1 CEVAP ANAHTARI Soru 1 2 3 4 5 6 7 8

Cevap C D D A D B A A

ÖĞRENME FAALİYETİ-2 CEVAP ANAHTARI Soru 1 2 3 4 5 6 7 8 9

Cevap C D A B A B A C B

MODÜL DEĞERLENDİRME CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5

A B A Tasdik, mükellefler, vergi usul kanunu Serbest meslek makbuzu, nüshasını

38

PERFORMANS TESTİ CEVAP ANAHTARI A) Serbest meslek defteri aşağıdaki gibi işlenir.

Sıra Nu

1 GİDER KAYIT TARİHİ

ALINAN FATURA VEYA VESİKANIN TARİHİ Nu.sı

Giderlerin Çeşidi Nakli Yekün

1

01.12.2006

01.12.2006

1256

2

04.12.2006

04.12.2006

215

3

07.12.2006

07.12.2006

125890

4

12.12.2006

12.12.2006

10002

5

15.12.2006

15.12.2006

102145

25.12.2006

25.12.2006

7

31.12.2006

8

31.12.2006

6

125

Giderin Tutarı (YTL)

İndirilece k KDV YTL

158.000,00

GÜLEN MARKET GÜNEY KIRTASİYE Elektrik Gideri

25,00

4,50

15,00

2,70

25,40

4,60

Apak Temizlik Başbakanlık basımevi

40,00

7,20

180,00

Apartman aidatı

15,00

31.12.2006

Personel ücreti

800,00

31.12.2006

SSK İşveren payı

50,00

9

TOPLAM

39

159.150,40

19,00

KAZANÇ DEFTERİ

[1] 1

Sıra Nu

GELİR KAYIT TARİHİ [3]

VERİLEN FATURA VEYA VESİKANIN [4] TARİHİ Nu.sı

Gelirin Ücretin Kimden Tutarı Alındığı (YTL) [5] [6] Nakledilen Yekün

1

01.12.2006

2

08.12.2006

3

15.12.2006

4

18.12.2006

5

28.12.2006

01.12.200 6 08.12.200 6 15.12.200 6 18.12.200 6 28.12.200 6

Hesaplanacak KDV [7] YTL

450.000,00

10065

Mesut KUZU

150,00

27,00

10066

Mehmet ÇELİK

350,00

63,00

10067

BAYRAM İnşaat

250,00

45,00

10068

Ayşe TARANMIŞ

290,00

52,20

10069

A.ASLANPINAR

450,00

81,00

451.490,00

268,20

6

[8] TOPLAM

40

B) Serbest meslek erbabının kazancı aşağıdaki gibi hesaplanır; Mehmet Genç’in 31.12.2006 Tarihli Serbest Meslek Kazanç Bildirimi Gider Genel Gider Tutarı Demirbaş Satış Zararı Tutarı Ayrılan Amortisman Tutarı

Gelir 451.490,00 --------

159.150,40 Alınan Ücret ve Diğer ---------Gelirler ---------Demirbaş Satış Kârı Tutarı

TOPLAM

159.150,40

TOPLAM

451.490,00

KÂR

292.339,60

ZARAR

--------

GENEL TOPLAM

451.490,00

GENEL TOPLAM

451.490,00

Serbest Muhasebeci Mali Müşavir Mehmet GENÇ 2006 yılında 292.339,60 YTL kâr etmiş ve bunu internetten beyan edecektir.

Vergi dilimlerine göre 292.339,00 YTL kazancın gelir vergisi aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır; 7.500 YTL X 0,15 7.500-19.000 X 0,20 19.000-43.300 X 0,27 43.300-292.339 X 0,35 = (249.039X0,35) Toplam ödenecek vergi tutarı

41

1.125,00 2.300,00 6.551,00 87.163,00 97.139,00

ÖNERİLEN KAYNAKLAR ÖNERİLEN KAYNAKLAR 

Muhasebe Teknikleri 1 Ders Kitapları



Yakınınızda bulunan işletmeler ya da muhasebe büroları.



İnternetten Serbest Meslek Kazanç Defteri ile ilgili sitelerden faydalanabilirsiniz.

42

KAYNAKÇA KAYNAKÇA 

ATABEY, Doç.Dr. N. Ata , Yrd. Doç. Dr. Raif Parlakkaya, Yrd. Doç. Dr. Fahri KURŞUNEL, Yrd. Doc. Dr. Ali ALAGÖZ, Ticaret Ve Muhasebe Belgeleri (Ön muhasebe), Nobel Yayıncılık, Ankara, 2001.



ERTÜRK,Ekrem Muhasebe Teknikleri 1, Oktay Yayıncılık, Ankara.



KESİM,Mustafa, H.Edip USTA, Muzaffer TUNÇEL, Muhasebe Teknikleri 1, Sistem Ofset Yayıncılık, Ankara.



İnternet; http://www.mazars.com.tr/index.php?contentId=249



İnternet; http://www.alomaliye.com/vuk_329.htm



7.İnternet; http://www.muhasebenet.net/vergirehberi.htmlhttp://

43

Serbest Meslek Kazançlarında İndirilecek Giderler Serbest meslek kazançlarının tespitinde hâsılattan indirilecek giderler Gelir Vergisi Kanunu’nun 68’ inci maddesinde bentler hâlinde açıklanmıştır. Söz konusu madde 5035 sayılı Kanun’la 01.01.2004 tarihinden geçerli olmak üzere yeniden düzenlenmiştir. Yapılan yeni düzenlemeler çerçevesinde serbest meslek faaliyetinin ifası sırasında yapılan ve belgelendirilmek suretiyle gider kabul edilen ödemeler aşağıdaki gibidir.

1- Serbest Meslek Kazancının Elde Edilmesi ve İdame Ettirilmesi İçin Yapılan Genel Giderler Kanunda serbest meslek kazancının elde edilmesi ve idame ettirilmesi için yapılan genel giderlerin bir tanımı yapılmamış olmakla birlikte, serbest meslek faaliyeti ile doğrudan ilgili ve faaliyetin yürütülmesi ve kazancın doğması için zorunlu olan giderleri bu kapsamda değerlendirmek gerekmektedir. Bu kapsamda kira, aydınlatma, ısıtma, telefon, kırtasiye, işle ilgili şehir içi ulaşım, posta, işle ilgili bina, demirbaş, taşıt alımı dolayısıyla alınan borçlara ödenen faizler, bina ya da demirbaş onarım giderleri, yapılan işin hacmi ile orantılı temsil ve ağırlama giderleri, serbest meslek kazancı belirlenirken gider olarak dikkate alınabilir. İkametgâhlarının bir kısmını iş yeri olarak kullananlar, ikametgâh için ödedikleri kiranın tamamı ile ısıtma ve aydınlatma gibi diğer giderlerin yarısını indirebilirler. İş yeri kendi mülkü olanlar kira yerine amortismanı, ikametgâhı kendi mülkü olup bunun bir kısmını iş yeri olarak kullananlar ise amortismanın yarısını gider yazabilirler.

2- Hizmetli ve İşçilerin Giderleri Hizmetli ve işçilerin iş yerinde veya iş yerinin müştemilatındaki iaşe (yemek) ve ibate (barınma) giderleri, tedavi ve ilaç giderleri, sigorta primleri ve emekli aidatı ile demirbaş olarak verilen giyim giderleri serbest meslek kazancı belirlenirken gider olarak dikkate alınabilir. Hizmet erbabına iş yerinde veya iş yerinin müştemilatında yemek verilmek suretiyle sağlanan menfaatler, herhangi bir tutarla sınırlı olmaksızın vergiden istisna olup doğrudan gider yazılmaktadır. Sigorta primleri ve emekli aidatının gider yazılabilmesi için geri alınmamak üzere Türkiye’de kain sigorta şirketlerine veya emekli ve yardım sandıklarına ödenmiş olması ve emekli yardım sandıklarının tüzel kişiliği haiz bulunmaları gerekmektedir. Demirbaş olarak verilen ve sadece işte kullanılan giysi veya üniforma giderleri de indirim konusu yapılabilir.

44

3- Mesleki Faaliyetle İlgili Seyahat ve İkamet Giderleri Mesleki faaliyetle ilgili seyahat ve ikamet giderleri, seyahat maksadının gerektirdiği süre ile sınırlı olmak şartıyla hasılattan indirilebilir. Ancak bunun için seyahatin işle ilgili olması, seyahatin işle ilgili olduğunun açıklanabilmesi ve yapılan seyahat harcamalarının Vergi Usul Kanunu’nun ilgili maddelerinde vesikalar ile tevsik edilmesi gerekir.

4- Mesleki Faaliyette Kullanılan Tesisat, Demirbaş Eşya ve Taşıtlar için Vergi Usul Kanunu’na Göre Ayrılan Amortismanlar Mesleki faaliyette kullanılan tesisat, demirbaş eşya ve envantere dâhil taşıtlar için Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre ayrılan amortismanlar (Amortismana tabi iktisadi kıymetlerin elden çıkarılması halinde anılan Kanun’un 328’ inci maddesine göre hesaplanacak zararlar dâhil) kazancın tespitinde hasılattan indirilebilecektir. 01.01.2004 tarihinden sonra iktisap edilen amortismana tabi iktisadi kıymetler için Maliye Bakanlığı’nca ilan edilecek amortisman oranları esas alınacaktır. Diğer taraftan serbest meslek erbabı binek otomobillerinin envantere dahil edildiği hesap dönemi için ay kesri tam sayılmak suretiyle kalan ay süresi kadar (kıst) amortisman ayırabilecektir. Serbest meslek faaliyetinde bulunan ve bilanço esasına göre defter tutan kollektif ve adi ortaklıklar hariç olmak üzere serbest meslek erbabının azalan bakiyeler usulüne göre amortisman ayırması ve yenileme fonu uygulaması söz konusu değildir. Ancak bilanço esasına göre defter tutan ve kollektif şirket ya da sermaye şirketi şeklinde serbest meslek faaliyetinde bulunanlar azalan bakiyeler usulünden ve yenileme fonu uygulamasından yararlanabilirler.

5- Alınan Mesleki Yayınlar İçin Ödenen Bedeller Mesleki yayınlara ödenen bedeller ve mesleki teşekküllere ödenen aidatlar kazancın tespitinde hasılattan indirilebilir. 5035 sayılı Kanun’la yapılan düzenleme öncesinde sadece mesleki kitap ve dergi alımı ile sınırlı olan gider tanımı genişletilerek, mesleki faaliyetle ilgili tüm yayınların gider olarak dikkate alınabilmesi olanaklı hâle gelmiştir.

6- Mesleki Faaliyetin İfası İçin Başka Meslek Erbabından Alınan Hizmet Bedelleri Serbest meslek faaliyeti için bir avukatın bir başka avukattan, bir mali müşavirin bir başka mali müşavirden hizmet alması ve mesleğin ifasına lüzumlu aletlerin eczaların ve sair maddelerin tedariki için yapılan giderler hasılattan indirilebilir.

45

7- Emekli Sandıklarına Ödenen Giriş ve Emeklilik Aidatları İle Mesleki Teşekküllere Ödenen Aidatlar Serbest meslek faaliyeti dolayısıyla emekli sandıklarına ödenen giriş ve emeklilik aidatları ile mesleki teşekküllere ödenen aidatlar gider olarak dikkate alınabilir. Söz konusu emekli sandıkları tabirinden kanunla kurulmuş sigorta ve emeklilik kuruluşlarını anlamak gerekir.

Bu kapsamda değerlendirilen aidatlara ödenen tutarlar herhangi bir tutar sınırlaması olmaksızın gider konusu yapılabilir. Ancak gider olarak kabul edilecek emekli aidatının giriş aidatı periyodik aidatlar ve kanunen girilmesi zorunlu topluluk sigortalarına ödenenlerden oluşması gerekir. Dolayısıyla Kanunla kurulmuş olsa dahi sigorta kuruluşu veya emeklilik kuruluşlarına ihtiyari olarak ödenen tutarların indirimi mümkün değildir. Ayrıca bağlı olunan meslek örgütlerine ödenen aidatlar herhangi bir sınıra tabi olmaksızın gider kaydedilebilecektir. Ancak, serbest meslek erbabının kendi aralarında kurduğu ve katılınması zorunlu olmayan teşekküllere ödenen aidatlar gider konusu yapılamayacaktır.

8- Ödenen Meslek İlan Reklam Vergileri, İş Yerleriyle İlgili Ayni Vergi, Resim ve Harçlar ile Kanun İlam ve Mukavelenameye Göre Ödenen Tazminatlar Serbest meslek faaliyetine ilişkin yapılan bu tür giderler de indirim konusu yapılabilecektir.

Mesleki faaliyetle ilgili olarak kanun, ilam ve mukavelenameye göre ödenen tazminatlar hasılattan indirilir. Ancak, serbest meslek erbabının suçlarından doğan tazminatlar gider olarak indirilemez.

9- Kiralanan ya da Envantere Dahil Taşıtların Giderleri Serbest meslek erbabı, serbest meslek faaliyetini icra ederken kullandığı taşıtların giderlerini hasılattan indirebilir. Taşıtların giderlerinden kasıt, genel olarak taşıtların tamir, bakımı yakıt ve benzeri cari giderleridir. Ancak bu tür giderlerin hasılattan indirilebilmesi için söz konusu taşıtların kiralanmış veya envantere dahil olması gerekmektedir.

10- Binek Otomobillerin Satın Alınmasına İlişkin Olarak Ödenen ÖTV’nin Maliyet veya Gider Yazılması Vergi Usul Kanunu’nun 274’üncü maddesinde satın alınan veya imal edilen emtianın maliyet bedeli ile değerleneceği, 262’nci maddesinde ise maliyet bedelinin iktisadi bir kıymetin iktisap edilmesi veyahut değerinin artırılması münasebetiyle yapılan ödemelerle bunlara müteferri bilimum giderlerin toplamını ifade ettiği, hükme bağlanmıştır. Bu

46

tanımlardan iktisadi kıymetin satın alınması veya imali nedeniyle kullanılan ham maddeler için ödenen ÖTV’nin maliyet bedeli içinde yer alması gerektiği sonucuna varılmaktadır. Öte yandan, VUK’un 269’uncu maddesinde gayrimenkullerin mütemmim cüzileri ve teferruatları, tesis ve makineler, gemiler ve diğer taşıtların gayrimenkul gibi değerleneceği belirtilmiştir.

Bu kısa açıklamalarımızdan ÖTV’nin satın alma bedeline dâhil olduğunu ve satın alınan iktisadi kıymetin maliyet bedeli içinde değerlendirilmesi gerektiği sonucuna varmaktayız.

Ancak, VUK’un gayrimenkullerin ve gayrimenkul gibi değerlerin iktisadi kıymetlerin değerlemesiyle ilgili 270’inci maddesinin son fıkrasında özel bir değerleme hükmü daha bulunmaktadır. VUK’a göre makineler, gemiler ve taşıtlar gayrimenkul gibi değerlenir.

Bu hükme göre, noter, mahkeme, kıymet takdiri, komisyon ve tellaliye giderleri ile emlak alım ve özel tüketim vergilerini maliyet bedeline ithal etmekte veya genel giderler arasında göstermekte mükellefler serbesttirler. (5035 sayılı Kanunla yapılan ibare değişikliği ile 01.01.2004 tarihinden geçerli olmak üzere “Taşıt Alım Vergileri” yerine “Özel Tüketim Vergileri” ibaresi konulmuştur.)

5035 sayılı kanunun 48’inci maddesiyle ve 01.01.2004 tarihinden geçerli olmak üzere Taşıt Alım Vergisi yerine Özel Tüketim Vergisi getirilmiş ve VUK-270/2 maddesi kapsamında; “Özel

Tüketim Vergilerini maliyet bedeline ithal etmekte veya genel giderler arasında göstermekte mükellefler serbesttirler.” ifadesi yer almıştır.

Bize göre de; satın alınan binek otolarının alış bedelleri içerisinde yer alan ÖTV’nin maliyet bedeline dahil edilmesi veya genel yönetim giderlerine atılması yönünde mükelleflerin tercih haklarını kullanmaları yönünde kanuni bir sakınca bulunmamaktadır.

11- Binek Otomobillerin Satın Alınmasına İlişkin Olarak İndirilemeyen KDV’nin Maliyet veya Gider Yazılması Serbest meslek erbabı, serbest meslek faaliyetini icra ederken kullandığı taşıtların giderlerini hasılattan indirebilir. Taşıtların giderlerinden kasıt, genel olarak taşıtların tamir, bakımı yakıt ve benzeri cari giderleridir. Ancak bu tür giderlerin hasılattan indirilebilmesi için söz konusu taşıtların kiralanmış veya envantere dahil olması gerekmektedir.

47

Burada tartışılması gereken en önemli husus; binek otomobillerinin alış vesikalarında gösterilen ve indirilemeyen KDV’nin maliyet veya gider yazılması konusudur.

Uygulamada, binek otomobillerinin alımı sırasında yüklenilen ancak Kanun’un 30/b maddesi gereği indirim konusu yapılamayan bu KDV’lerin, doğrudan gider mi yazılacağı, yoksa maliyet unsuru olarak mı dikkate alınacağı hususunda tereddütlerle karşılaşılmaktadır.

Serbest meslek erbabının işinde kullanılmak üzere satın aldığı binek otomobili nedeniyle ödediği KDV’yi, Kanun’un 30/b maddesine göre indirmesi mümkün değildir. İndirilemeyen bu KDV, doğrudan gider yazılabileceği gibi, maliyete de intikal ettirilebilir. Bu konudaki seçimlik hakkı, tamamen mükellefe aittir.

Maliye Bakanlığı, binek otomobillerin alımında yüklenilen ancak indirimi mümkün olmayan KDV hakkında yapılacak işlem konusundaki görüşünü Genel Tebliğ ve Özelgelerle açıklamıştır.

Bakanlık 23 Seri nu.lı KDV Genel Tebliği’nin (I) bölümünde, mükelleflerin işletme amacı dışında iktisap ettikleri binek otomobillerinin alımı sırasında ödedikleri ve Kanun gereği indirimi mümkün olmayan KDV’nin, Gelir ve Kurumlar Vergisi Kanunları çerçevesinde işin mahiyetine göre gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alınabileceğini açıklamıştır.

Aynı tebliğde, bu uygulamanın binek otomobili işletmeciliği ile uğraşan mükelleflerin işletme amacı dışında satın aldıkları binek otomobilleri için de geçerli olduğu belirtilmiştir.

Tebliğde yer alan “işin mahiyetine göre gider yazılması ve maliyete intikal ettirilmesinden kastedilen husus; 23 seri nu.lı Tebliğde yer alan “indirilemeyen KDV’nin işin mahiyetine göre gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alınabileceği” şeklinde subjektif ve son derece esnek olan bir ifadedir. Öte yandan, Maliye Bakanlığı’nca verilen bir özelgede; “binek otomobillerine ait olup indirilemeyen KDV’nin doğrudan gider veya maliyet unsuru olarak değerlendirilmesinde kanunen bir sakınca olmadığı” şeklinde çeşitli idari görüşler verilmiş bulunmaktadır. Söz konusu Maliye Bakanlığı’nın 20.06.2000 tarih, 29609 sayılı özelgesi aşağıdaki gibidir.

“3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 30/b maddesine göre, faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları hariç olmak üzere işletmelere ait binek otomobillerinin alış vesikalarında gösterilen veya bu mal ve hizmetlerin maliyetleri içinde yer alan Katma Değer Vergisi hesaplanan Katma Değer Vergisinden indirilemez.

48

23 seri nu.lı Katma Değer Vergisi Genel Tebliği’nin I bölümünde indirim konusu yapılamayan bu verginin Gelir ve Kurumlar Vergisi Kanunları çerçevesinde işin mahiyetine göre gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alınabileceği belirtilmiştir. Öte yandan, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 269. maddesinde gayrimenkuller gibi taşıtların da maliyet bedeliyle değerleneceği hüküm altına alınmıştır. Aynı Kanun’un 270. maddesinde ise “Gayrimenkullerde, maliyet bedeline satın alma bedelinden başka, aşağıda yazılı giderler girer…. Noter, mahkeme, kıymet takdiri, komisyon ve tellaliye giderleri ile Emlak Alım ve Taşıt Alım Vergilerini maliyet bedeline ithal etmekte veya genel giderler arasında göstermekte mükellefler serbesttirler.” denilmektedir.

Buna göre, taşıtların maliyet bedeliyle değerlendirilmesi sonucunda Taşıt Alım Vergilerinin maliyet bedeline eklenmesi veya genel giderler arasında gösterilmesinde mükelleflere ihtiyarilik tanınmıştır. Bu nedenle, binek otomobillerine ait indirilemeyen katma değer vergisinin doğrudan gider veya maliyet unsuru olarak değerlendirilmesinde kanunen bir sakınca bulunmamaktadır.”

Maliye Bakanlığı’nın 13.04.2000 tarih, 16814 sayılı Özelgesi ise özetle aşağıdaki gibidir.

“Serbest meslek erbabı tarafından iktisap edilen binek otomobillerinin alış belgelerinde gösterilen KDV’nin indiriminin mümkün olmadığı, indirilemeyen bu verginin otonun maliyet bedeline ilave edilerek amortisman ayırmak suretiyle gider kaydedilebileceği gibi, ilgili dönemde GVK’nin 68’inci maddesine göre gider olarak da dikkatte alınabileceği” Bize göre de; serbest meslek erbabının aktifine alarak işinde kullandığı binek otomobilinin alışı sırasında ödediği ancak KDV Kanununa göre indirim konusu yapmamış bulunduğu KDV’nin gelir vergisi açısından doğrudan gider veya maliyet unsuru olarak değerlendirilmesinde kanunen bir sakınca bulunmamakta olup bu konudaki seçimlik hakkı tamamen mükellefe ait olmalıdır.

B. Serbest Meslek Kazancının Tespitinde İndirim Konusu Yapılamayacak Giderler Gelir Vergisi Kanunu’nun 68’ ıncı maddesinin son fıkrasında serbest meslek kazancının tespitinde, her türlü para cezaları ve vergi cezaları ile serbest meslek erbabının suçlarından doğan tazminatların gider olarak yazılamayacağı hükme bağlanmıştır. Diğer taraftan yine Gelir Vergisi Kanunu’nun 90’ inci maddesinde Amme Alacakları Tahsil Usulü Hakkındaki Kanu’na göre ödenen cezalar, gecikme zamları ve faizler ile ödenen Gelir Vergisi ve diğer şahsi vergilerin Gelir Vergisi matrahından ve gelir unsurlarından indirilemeyeceği hükme bağlanmıştır.

49

III. SERBEST MESLEK KAZANÇLARININ ÜZERİNDE YAPILACAK İMDİRİMLER

BEYANI

VE

BEYANNAME

A. Serbest Meslek Kazancının Beyanı Gelir Vergisi Kanunu’nun 85’ inci maddesinde, serbest meslek erbabının mesleki faaliyetinden kazanç temin etmemiş olsa bile yıllık beyanname vereceği hükme bağlanmıştır.

Yıllık beyanname ise anılan Kanun’un 92’ nci maddesi uyarınca beyannamenin ait olduğu yılı izleyen yılın Mart ayının on beşinci günü akşamına kadar verilmesi ve tahakkuk eden gelir vergisinin de 117’ nci maddesi uyarınca mart ve temmuz aylarında olmak üzere iki eşit taksitte ödenmesi hükme bağlanmıştır. Diğer taraftan Gelir Vergisi Kanunu’nun 18’ inci maddesi uyarınca istisna tutulan serbest meslek kazançları ile dar mükelleflerin tevkif suretiyle vergilenmiş serbest meslek kazançlarından yapılan vergi kesintisi nihai vergileme olacak ve bunlara ilişkin beyanname verilmeyecektir.

B. Serbest Meslek Kazancında Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi Üzerinde Yapılacak İndirimler İlgili yıl içerisinde ödenmiş olması koşulluyla Bağ-Kur primi veya sigorta primi düşüldükten sonraki kazanç, beyannamenin Tablo-2’deki 19 nu.lı satırına aktarıldıktan sonra diğer indirimler yapılır.

Yıllık gelir vergisi beyannamesinin Tablo-2’deki 19 nu.lı satırına aktarılarak beyan edilen serbest meslek kazancı üzerinden Gelir Vergisi Kanunu’nun 89’ uncu maddesinde belirtilen aşağıdaki indirimler yapılabilir.

1. Şahıs Sigorta Primi ve Bireysel Emeklilik Katkı Payı Gelir Vergisi Kanunu’nun 89/1 maddesi ve 110 seri Nu.lı Gelir Vergisi Genel Tebliği kapsamında Bağ-Kur giriş keseneği ve sigorta primlerinin ilgili yılda ödenmiş olması şartıyla; beyanname üzerinde beyan edilen gelirin %5 ’inin (bireysel emeklilik katkı payında %10 ’unun) ve asgari ücretin yıllık tutarını aşmaması koşuluyla indirimi mümkün bulunmaktadır.

Beyan edilen gelirin %10 ’unu (bireysel emeklilik sistemi dışındaki şahıs sigorta primleri için beyan edilen gelirin %5 ’ini) ve asgari ücretin yıllık tutarını aşmamak şartıyla mükellefin şahsına, eşine ve küçük çocuklarına ait hayat, ölüm, kaza, hastalık, sakatlık, analık, doğum ve tahsil gibi şahıs sigorta primleri ile bireysel emeklilik sistemine ödenen

50

katkı payları mükelleflerin yıllık beyanname ile bildirecekleri gelirden indirilebilir. Bireysel emeklilik sistemi ile diğer şahıs sigortaları için ödenen primlerin birlikte olması halinde matrahtan indirim konusu yapılabilecek tutar, beyan edilen gelirin %10’u ile sınırlı olacaktır.

Bu durumda şahıs sigorta primleri için %5 oranındaki sınır ayrıca aranacaktır.

Sigortanın veya emeklilik sözleşmesinin Türkiye’de kain ve merkezi Türkiye’de bulunan bir sigorta veya emeklilik şirketi nezdinde akdedilmiş olması, prim ve katkı tutarlarının gelirin elde edildiği yılda ödenmiş olması ve ücret geliri elde edenlerin ücretlerinin Safi tutarının hesaplanması sırasında, ayrıca indirilmemiş bulunması gerekir. Eşlerin veya çocukların ayrı beyanname vermeleri halinde, bunlara ait prim ve katkı payları öncelikle kendi gelirlerinden indirilir. Şahıs sigorta primi (%5) ile bireysel emeklilik primi (%10) arasında farklı oranlarda indirim uygulanmakla beraber, her ikisinin de ortak şartları; asgari ücretin yıllık tutarını aşmaması, merkezi Türkiye’de bulunan sigorta şirketi ile sözleşme yapılmış olması, prim ve katkı payı tutarlarının gelirin elde edildiği yılda ödenmiş olması gerekmektedir. (GVK-89/1) 2. Eğitim ve Sağlık Harcamaları İndirimi Mükellefler, beyan ettikleri gelirin %10 ’unu aşmaması, harcamaların Türkiye’de yapılması ve gelir veya kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunan gerçek veya tüzel kişilerden alınacak belgelerle tevsik edilmesi şartıyla, mükellefin kendisi, eşi ve küçük çocuklarına ilişkin olarak yaptıkları eğitim ve sağlık harcamalarını (mükerrer 121’ inci madde çerçevesinde eğitim ve sağlık harcamaları nedeniyle vergi indiriminden yararlanan ücretliler, aynı harcamalarını bu hükümden yararlanarak matrahlarından indiremezler) gelir vergisi matrahının hesabında yıllık beyanname ile bildirilen gelirlerden indirebilirler. (GVK-89/2) 3. Bağış ve Yardımlar Bağış ve yardımların yıllık beyannamede vergiye tabi gelirlerden indirilmesi bazı şartlara bağlıdır. Bu şarlardan birincisi beyannamede toplanan gelirin pozitif olmasıdır. İkincisi bağış ve yardımların aşağıda sayılan kurum ve kuruluşlara makbuz karşılığında yapılmış olması gerekir. a) Gelirin %5’i ile sınırlı bağışlar Genel bütçeye dahil dairelere, katma bütçeli idarelere, il özel idarelerine, belediyelere, köylere, kamu menfaatine yararlı derneklere, Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tanınan vakıflara yapılacak bağış ve yardımın indirim olarak dikkate alınabilecek kısmı beyan edilen

51

gelirin % 5’i ile sınırlandırılmıştır. Kalkınmada öncelikli yöreler de % 5’lik sınır % 10 olarak uygulanır. (GVK-89/4)

b) Gelirle sınırlı olmayan bağışlar Genel bütçeye dâhil dairelere, katma bütçeli idarelere, il özel idarelerine, belediyelere, köylere bağışlanan okul, sağlık tesisi ve 100 (kalkınmada öncelikli yörelerde 50) yatak kapasitesinden az olmamak üzere öğrenci yurdu ile çocuk yuvası, yetiştirme yurdu, huzurevi, bakım ve rehabilitasyon merkezi inşası dolayısıyla yapılan harcamalar veya bu tesislerin inşası için anılan kuruluşlara yapılan her türlü bağış ve yardımlar ile mevcut tesislerin faaliyetlerini devam ettirebilmeleri için yapılan her türlü nakdi ve ayni bağış ve yardımların tamamı yıllık beyannamede bildirilecek gelirden indirilebilir. (GVK-89/5)

52