TOM II – Stan środowiska południowego Bałtyku
Eutrofizacja w Morzu Bałtyckim – konieczność holistycznego podejścia do problemu
19
Rysunek 4. Konceptualny schemat eutrofizacji; strzałki oznaczają interakcje pomiędzy ogniwami łańcucha pokarmowego. Źródło: HELCOM 2006, uzupełniony o najnowszą wiedzę pozyskaną z wielu prac cytowanych w tym opracowaniu
w warstwie głębokowodnej występuje w formie rozpuszczonej (fosforanowej), a w takich okolicznościach sedymentacja fosforu (formy związane) musi pozostawać na niskim poziomie i rzeczywiście na nim pozostaje, bowiem (ii) mniej niż 3% materii organicznej znajdującej się w warstwie powierzchniowej Bałtyku Właściwego ulega depozycji w osadach strefy głębokowodnej, natomiast olbrzymia większość ulega mineralizacji w kolumnie wody (Emelaynov 1988). Co więcej, badania wskazują, że olbrzymia większość cząstek stałych w osadach w strefie głębokowodnej Bałtyku jest pochodzenia allochtonicznego, a nie autochtonicznego (Blazhchishin i Shuyskiy 1973, Blazhchishin 1984). Według obiegowego schematu eutrofizacji (rys. 4) i obiegowej definicji eutrofizacji jest to proces wzbogacania zbiorników wodnych w substancje pokarmowe (substancje biogeniczne) skutkujący wzrostem trofii, czyli żyzności wód. Eutrofizacja prowadzi do powstania niedoborów tlenu w środowisku,
tym samym pogorszenia warunków środowiskowych dla organizmów zasiedlających ekosystem, zmian w strukturze łańcucha pokarmowego (sieci troficznej), utraty bioróżnorodności (Anderson i in. 2008, Heisler i in. 2008, Howarth 2008, Smith i Schindler 2009), a także zwiększonej częstotliwości i zasięgu przestrzennego oraz czasu trwania toksycznych zakwitów sinic, choć ta ostatnia zależność nie znajduje twardych dowodów naukowych (Cloern 2001). Najnowsze doniesienia naukowe dowodzą, że eutrofizację należy rozumieć w szerszym aspekcie, mianowicie jako skutek wzrostu ilości węgla organicznego i energii w badanym ekosystemie (Duarte 2009, Nixon 2009, Nixon i Fulweiler 2009). Eutrofizacja powinna być rozumiana, jako proces, czyli wzrost współczynnika przybywania węgla organicznego w systemie, a nie jako stan troficzny (Nixon 1995, Nixon i Fulweiler 2009). Wydaje się, że konieczne jest wyjaśnienie, skąd się bierze problem ze zrozumieniem pojęcia „eutrofizacja”.