John Caunt
B¹dŸ pewny siebie. eBook Traktuj pora¿ki jak przystanki w procesie doskonalenia Pokonuj trudnoœci Nie pozwalaj siê wytr¹caæ z równowagi
PLUS
Osi¹gaj najlepsze wyniki
MINIS£OWNICZEK
polsko - angielsko - niemiecki
Tytuķ oryginaķu: Stay Confident Tķumaczenie: Wojciech Sztukowski ISBN: 978-83-246-1308-3 © John Caunt, 2001 Kogan Page Limited Polish edition copyright 2004 by Wydawnictwo Helion. All Rights Reserved. All rights reserved. No part of this book may be reproduced or transmitted in any form or by any means, electronic or mechanical, including photocopying, recording or by any information storage retrieval system, without permission from the Publisher. Wszelkie prawa zastrzeŮone. Nieautoryzowane rozpowszechnianie caķoŎci lub fragmentu niniejszej publikacji w jakiejkolwiek postaci jest zabronione. Kopiowanie caķoŎci lub jakiegokolwiek fragmentu publikacji na dowolnym polu eksploatacji, w tym m.in. noŎniku cyfrowym, filmowym, magnetycznym, a takŮe wykonywanie kopii metodû kserograficznû, fotograficznû lub innû powoduje naruszenie praw autorskich niniejszej publikacji. Wszystkie znaki wystďpujûce w tekŎcie sû zastrzeŮonymi znakami firmowymi bûdŬ towarowymi ich wķaŎcicieli. Autor oraz Wydawnictwo HELION doķoŮyli wszelkich staraĹ, by zawarte w tej ksiûŮce informacje byķy kompletne i rzetelne. Nie biorû jednak Ůadnej odpowiedzialnoŎci ani za ich wykorzystanie, ani za zwiûzane z tym ewentualne naruszenie praw patentowych lub autorskich. Autor oraz Wydawnictwo HELION nie ponoszû równieŮ Ůadnej odpowiedzialnoŎci za ewentualne szkody wynikķe z wykorzystania informacji zawartych w ksiûŮce. Drogi Czytelniku! JeŮeli chcesz oceniý tď ksiûŮkď, zajrzyj pod adres http://onepress.pl/user/opinie?bepewe MoŮesz tam wpisaý swoje uwagi, spostrzeŮenia, recenzjď. Wydawnictwo HELION ul. KoŎciuszki 1c, 44-100 GLIWICE tel. 032 231 22 19, 032 230 98 63 e-mail: onepress@onepress.pl WWW: http://onepress.pl Printed in Poland.
Spis treŁci WstĂp 1. Dokîd zmierzasz?
7 11
Potrzeby i priorytety........................................................................ 11 Osiûgniďcia .......................................................................................13 Cele ....................................................................................................14 2. Jak siĂ otrzîsnîð?
21
10 sposobów na otrzûŎniďcie siď po poraŮce ............................... 23 Jak poradziý sobie z rozczarowaniem? ........................................... 27 Jak poradziý sobie z bķďdami? ....................................................... 27 3. PrzezwyciĂšanie obaw i zmartwieĬ
31
Obawy................................................................................................31 Radzenie sobie z lďkami..................................................................33 Zamartwianie siď............................................................................. 37 Radzenie sobie ze zmartwieniami ................................................ 37 4. Radzenie sobie z trudnymi ludşmi
45
Ludzie, którzy sû zawsze trudni .................................................... 45 Ludzie, którzy stajû siď trudni....................................................... 46 Co robiý? .......................................................................................... 47 Konfrontacja z trudnym zachowaniem ......................................... 49 Wpķywanie na zmianď zachowania ...............................................53 5. Tworzenie zdrowych relacji
55
Zaufanie ........................................................................................... 56 ElastycznoŎý .....................................................................................61
4
BíDŞ PEWNY SIEBIE
Rozumienie róŮnic..........................................................................61 Sķuchanie.......................................................................................... 62 Pielďgnowanie relacji .......................................................................63 6. Krytyka i informacje zwrotne
65
Asertywne przyjmowanie krytyki................................................. 67 OdpowiedŬ ...................................................................................... 69 Informacje zwrotne ........................................................................ 70 Przekazywanie informacji zwrotnych.......................................... 70 ProŎba o informacje zwrotne ........................................................ 73 Przyjmowanie pochwaķ i wyrazów uznania ................................ 74 7. Mobbing
77
Konfrontacja z ciemiďzcû .............................................................. 79 Poszukaj wsparcia ........................................................................... 80 8. Sytuacje kryzysowe
83
Jak nie reagowaý? ............................................................................ 84 Zmniejsz prawdopodobieĹstwo kryzysu .................................... 85 Staw czoķa panice ............................................................................ 86 ZnajdŬ sedno problemu................................................................. 87 Przeanalizuj dostďpne warianty i wybierz strategiď.................... 87 Komunikacja................................................................................... 88 9. Kultura organizacji
89
Identyfikacja kluczowych osób .................................................... 90 Wpķywy..............................................................................................91 Przekonywanie ................................................................................ 93 Lobbing ............................................................................................ 96 Sieci................................................................................................... 96 Praca w zķej atmosferze................................................................. 100 10. Stres
103
ZauwaŮanie sygnaķów................................................................... 104 Postrzeganie stresu.........................................................................106 Stres pochodzûcy z wewnûtrz...................................................... 107 Brak czasu ...................................................................................... 109 Strategie walki ze stresem..............................................................110
SPIS TREŀCI
11. Radzenie sobie z nadmiarem pracy
5
117
ZrównowaŮone Ůycie.....................................................................118 Zdecyduj, co jest waŮne.................................................................119 Planuj zajďcia ................................................................................. 120 Kontroluj przepķyw informacji .................................................. 124 Nie daj sobie przeszkodziý ...........................................................125 AleŮ tu baķagan!............................................................................. 128 Podaj dalej!......................................................................................130 Naucz siď odmawiaý ...................................................................... 131 12. Wyglîdaj na pewnego siebie
135
Postura.............................................................................................135 Gķos..................................................................................................137 Mowa ciaķa......................................................................................139 Ubiór i wizerunek..........................................................................141 Bycie sobû....................................................................................... 142 PosĪowie
143
6
BíDŞ PEWNY SIEBIE
WstĂp Wszystko, czego potrzebujesz, to ignorancja i pewnoʼnø siebie — sukces gwarantowany! Mark Twain UmiejĊtnoʼnci i pewnoʼnø siebie stanowiö niezwyciĊũonö armiĊ. George Herbert Nie przyznajemy nagród za znalezienie „wspólnego mianownika”. PewnoŎý siebie jest podstawû skutecznego dziaķania — równie waŮnû, moim zdaniem, jak umiejďtnoŎci i wiedza. Choý nie do koĹca zgadzam siď z Markiem Twainem, widziaķem wiďcej ludzi, którzy ponieŎli klďskď na skutek braku pewnoŎci siebie, niŮ osób, które — zachowujûc pewnoŎý siebie — przegraķy, poniewaŮ brakowaķo im umiejďtnoŎci.
Dlaczego pewnoŁð siebie jest tak istotnym warunkiem powodzenia? Osoby zachowujûce pewnoŎý siebie cieszû siď ze zmian. Wierzû, Ůe sû w stanie je przetrwaý i majû nadziejď, Ůe uda siď im osiûgnûý sukces. Potrafiû podejmowaý ryzyko, a trudne zadania sû dla nich wyzwaniami, nie zagroŮeniami. Zdecydowane sû trwaý przy swoim, gdy sprawy nie idû dobrze, a ponoszûc poraŮki, nie tracû wiary. Z drugiej strony osoby wûtpiûce we wķasne moŮliwoŎci unikajû takich zadaĹ i wyzwaĹ. Rezygnujû, spodziewajûc siď niepowodzeĹ, i ustalajû sobie maķo ambitne cele. Zamiast wierzyý w sukces, wolû skoncentrowaý siď na tym, co siď stanie, gdy przegrajû. W rezultacie nie sû w stanie zrezygnowaý z komfortu bezpieczeĹstwa: nie ryzykujû, ale teŮ nie osiûgajû zbyt wiele.
8
BíDŞ PEWNY SIEBIE
Dla wielu problemem nie jest poczûtkowy brak wiary w siebie, lecz jej utrzymanie w obliczu wszystkich napotykanych trudnoŎci. Mamy kķopoty z elastycznoŎciû — umiejďtnoŎciû podnoszenia siď po upokorzeniach, poraŮkach i stresujûcych wydarzeniach. Zaczynamy karierď peķni entuzjazmu i pewni, Ůe poradzimy sobie z trudnoŎciami, jednak z czasem walka z przeciwnoŎciami, naciskami i zmianami zaczyna nas mďczyý. Na wspóķczesnym stanowisku pracy nie moŮna narzekaý na brak tego rodzaju presji: zmagamy siď z przeciûŮeniem obowiûzkami, coraz liczniejszymi przepisami, nowymi procedurami, zwiďkszonû odpowiedzialnoŎciû i jeszcze wiďkszû niepewnoŎciû. To z tych powodów pogarszajû siď stosunki miďdzyludzkie, a my stajemy siď ofiarami lďków i tracimy poczucie kontroli. W niniejszej ksiûŮce zwrócimy zatem szczególnû uwagď na zachowanie pewnoŎci siebie — odpowiemy na pytanie: jak zwiďkszyý elastycznoŎý i stawiý czoķa wyzwaniom, z którymi mierzymy siď na stanowisku pracy? KsiûŮka przeznaczona jest dla wszystkich, niezaleŮnie od zajmowanego stanowiska. Utrata pewnoŎci siebie to problem, który moŮe wystûpiý na dowolnym etapie kariery. Znajdû tu coŎ dla siebie zarówno kierownicy i zwierzchnicy, jak i niezaleŮni specjaliŎci czy osoby zatrudnione na niŮszych stanowiskach. Mimo Ůe skupiaý siď bďdziemy przede wszystkim na Ůyciu zawodowym, nie chciaķbym stwarzaý wraŮenia, Ůe pewnoŎý siebie moŮna „zamówiý na miarď”, jak ubrania szyte na specjalne okazje. Sukcesy i poraŮki w jednej dziedzinie Ůycia mogû wpķywaý na pozostaķe. Niekiedy bďdď siď odwoķywaý do konkretnych obszarów, takich jak równowaga miďdzy pracû, czasem wolnym i rodzinû — pamiďtaj jednak, Ůe strategie omawiane w kontekŎcie kariery zawodowej czďsto da siď zastosowaý równieŮ w innych dziedzinach. OczywiŎcie, nikt nie moŮe zagwarantowaý pewnoŎci siebie: to nie prûd z gniazdka czy woda z kranu — dostďpne na Ůyczenie, kiedy tylko zechcesz. Ma ona doŎý irytujûce zwyczaje: pojawia siď i znika w najmniej spodziewanych momentach. W jednej sytuacji moŮesz czuý siď komfortowo i pewnie, a w innej odczuwaý nieŎmiaķoŎý i zagroŮenie. Zadania, które zwykle okazaķyby siď bķahostkû, w warunkach stresu i przeciûŮenia mogû wydaý siď niewykonalne. Nigdy nie moŮesz do koĹca uwierzyý, Ůe nie stracisz pewnoŎci siebie — wķaŎnie dlatego musisz solidnie przygotowaý siď, by stawiý czoķa wyzwaniom i pokonaý je z uŎmiechem.
WSTāP
9
Co zagraša pewnoŁci siebie w pracy? Podstawowû przyczynû utraty wiary w siebie sû inni ludzie — przeŎladowcy, krytycy i nieowijajûce w baweķnď kreatury, które Ŏwiadomie lub nieŎwiadomie stajû siď codziennym utrapieniem. W kilku rozdziaķach zastanowimy siď, jak radziý sobie z relacjami interpersonalnymi, a takŮe jak tworzyý dajûce oparcie zwiûzki, dziďki którym udaje siď przetrwaý trudne czasy. Nastďpnie przyjrzymy siď krzywdom, które wyrzûdzamy sobie samodzielnie. Karzemy siď za popeķnione bķďdy i poniesione niepowodzenia, obciûŮamy nierealistycznymi oczekiwaniami i wyolbrzymiamy obawy oraz zmartwienia. Zastanowimy siď, jak zaradziý tego rodzaju dziaķaniom na wķasnû szkodď — zobaczymy równieŮ, jak efektywna prezentacja i spokojna, asertywna postawa mogû przekonaý o naszej pewnoŎci siebie nie tylko innych, lecz równieŮ nas samych. Trzecim czynnikiem jest to, co nas spotyka. Przeanalizujemy strategie, które uķatwiajû radzenie sobie z poraŮkami i kryzysami oraz ograniczenie tak powszechnego na wspóķczesnych stanowiskach pracy stresu. Ostatnim aspektem jest brak planowania i poczucia kierunku. Zobaczymy, jak jasno formuķujûc cele i koncentrujûc wysiķek, moŮemy w znaczûcy sposób zwiďkszyý poczucie kontroli nad sytuacjû. To wķaŎnie stanowiûce istotny element wiary w siebie poczucie kontroli jest motywem niniejszej ksiûŮki: kontrolowaý sytuacjď to mieý wpķyw na to, co siď dzieje w pracy, czyli wiedzieý, jak bardzo jesteŎmy w stanie oddziaķywaý na to, co nas spotyka. Czy mamy wķadzď nad naszymi dziaķaniami i reakcjami, czy czujemy siď beznadziejnie pomiatani? Chodzi o to, co uwaŮamy za istotne i jak reagujemy na ludzi i sytuacje. Nie znaczy to, Ůe mamy manipulowaý innymi — powinniŎmy siď raczej upewniý, Ůe nie pozwalamy im umniejszaý naszej pewnoŎci siebie. Zbyt czďsto czynimy to, pozwalajûc sobie na niepotrzebne zamartwianie siď zachowaniem i postawami innych osób. Byý moŮe najistotniejszy wpķyw na zachowanie kontroli ma sposób, w jaki o sobie myŎlimy. To kwestia zachowania realizmu — przyznania siď do sķaboŎci i zrobienia czegoŎ z nimi — musimy jednak równieŮ uwzglďdniý wszystkie dowody Ŏwiadczûce na niekorzyŎý irracjonalnych obaw, zmartwieĹ i negatywnych monologów. Trzeba staraý siď podkreŎlaý pozytywne nastawienie i wierzyý, Ůe siď uda.