القانون الخاص والحوكمة السبكية

Page 1

‫ ا ج – ‪-‬‬ ‫آ ا ق‬ ‫ ا م ا ‬

‫ا ﻥ ن ا ص وا آ! ا ‬ ‫ا (ی& ‪ 2 3 4‬أ ‪* + ,- ./ 0‬ت ا ﻥ ن ا ص‬ ‫ ( ا (و ‬ ‫أ< وﺡ (

‪ 0‬در دآ‪ +‬را‪ 4 8‬م ‪ ,/‬ا م ا ‪ :56 ،‬ا ‪ ! > +‬ت ا ‬ ‫وا?داری ‬

‫إ‪(4‬اد ا ‪ A B‬ا ﺡ‪:C‬‬ ‫ا‪ + G‬ذ‪:‬‬ ‫ اد ‪( 2‬‬

‫و را‬ ‫ ‬

‫أ‪.‬د‪.‬‬ ‫د‪.‬‬ ‫أ‪.‬د‪.‬‬

‫إﺵ اف‬ ‫د‪ ( .‬ی ‪,‬‬

‫ ‪ I‬ا ! ‪:‬‬ ‫ وك ‪ J‬ن ‪: ،‬‬ ‫ ( ی ‪: ، ,‬‬

‫‪ ،.‬ر‪ -‬‬ ‫ ‬ ‫ ‪ / ،. L B‬‬

‫أ ( ق‬

‫‪: ،‬‬

‫ا ‪MI‬ا‪ 4 ،. -‬ا‬

‫‪ O 3‬زی ﻥ‪,‬‬

‫‪: ،‬‬

‫ ‬

‫‪ 4 ،.‬ا‬

‫‪ 4‬‬

‫‪ 4 ،.‬ا‬

‫د‪.‬‬ ‫ ‬ ‫ﻥ ‪ ( 4 ,‬ا ر ‪: ،‬‬ ‫د‪.‬‬ ‫ ‬

‫ا ا ‪2009/2008 : I‬‬ ‫‪1‬‬

‫ ا ج – ‪-‬‬ ‫آ ا ق‬ ‫ ا م ا ‬

‫ا ﻥ ن ا ص وا آ! ا ‬ ‫ا (ی& ‪ 2 3 4‬أ ‪* + ,- ./ 0‬ت ا ﻥ ن ا ص‬ ‫ ( ا (و ‬ ‫أ< وﺡ (

‪ 0‬در دآ‪ +‬را‪ 4 8‬م ‪ ,/‬ا م ا ‪ :56 ،‬ا ‪ ! > +‬ت ا ‬ ‫وا?داری ‬

‫إ‪(4‬اد ا ‪ A B‬ا ﺡ‪:C‬‬ ‫ا‪ + G‬ذ‪:‬‬ ‫ اد ‪( 2‬‬

‫و را‬ ‫ ‬

‫أ‪.‬د‪.‬‬ ‫د‪.‬‬ ‫أ‪.‬د‪.‬‬

‫إﺵ اف‬ ‫د‪ ( .‬ی ‪,‬‬

‫ ‪ I‬ا ! ‪:‬‬ ‫ وك ‪ J‬ن ‪: ،‬‬ ‫ ( ی ‪: ، ,‬‬

‫‪ ،.‬ر‪ -‬‬ ‫ ‬ ‫ ‪ / ،. L B‬‬

‫أ ( ق‬

‫‪: ،‬‬

‫ا ‪MI‬ا‪ 4 ،. -‬ا‬

‫‪ O 3‬زی ﻥ‪,‬‬

‫‪: ،‬‬

‫ ‬

‫‪ 4 ،.‬ا‬

‫‪ 4‬‬

‫‪ 4 ،.‬ا‬

‫د‪.‬‬ ‫ ‬ ‫ﻥ ‪ ( 4 ,‬ا ر ‪: ،‬‬ ‫د‪.‬‬ ‫ ‬

‫ا ا ‪2009/2008 : I‬‬ ‫‪2‬‬

‫ ن‬/ 4‫ﺵ و‬ ‫ أو* وأﺥ ا‬V ‫ا‬ ،( ‫أ‬ ^ 8 ]/ ‫(وا‬I ‫\ن‬/ ،8 ]/ / /‫ [ إ و‬3 2 ..." :(‫ )ص‬V‫ ل ر ل ا‬ (!‫ ا? م أﺡ‬8‫" روا‬8 !+]/ ‫_ وا أﻥ ( آ‬+‫ ا ^ ﺡ‬4‫ د‬/ . ‫ ﺵ‬+ 0ّ&! ‫< وﺡ‬G‫ ا‬8a‫إن ه‬ ،‫ د‬cccc G‫ ة ا‬cccc6 ‫ وا‬cccc ‫ ی‬B ‫ ا‬cccc ‫ت ا‬e4 ccccf+ ‫ ا‬2cccc cccc4 !I! ccccI +‫ ﻥ‬gcccc‫( آ ﻥ‬cccc 2cccc gcccc ,cccc+ ‫ وا‬،‫ ن‬cccc ‫ﺡ‬G‫ ا‬hcccc ,cccc/ /‫ د‬cccc6+ ‫ وا‬، cccc/ & ‫ ا‬f cccc ‫ وا‬cccc‫ا ی‬ 0ccc f / ، ‫ﺙ‬jccc ccc! ccc&‫ﺙ أآ‬kccc+ ،,cccB ccc! ccc&‫ أآ‬0ccc. ‫ دة‬cccfُ ‫(ة‬ccc ُ4 ‫ ّد‬ccI Cccc‫ا ﺡ‬ 0ccc4 f+ ‫ ا‬2ccc kccc ‫ رك ی‬ccc ! ‫ ا‬0ccc! ‫ وا‬،‫ دة‬cccf! ‫(ة ا‬ccc ُ ‫_ ا‬ccc ‫ إ‬m ccc ‫ و‬ccc ‫_ ا‬ccc ‫ د إ‬ccc ‫ی‬ . !. ، cccc.‫(ى ره ﻥ‬cccc ‫ و‬cccc‫ ره‬/‫ أ‬n cccc‫ ﻥ(ه وﻥ‬cccc 2cccc! ‫ ن‬cccc‫ أو* ه‬cccc‫ ن و ده‬cccc‫( آ‬cccc ‫ا‬Mccc ‫ ﻥ ا ر‬ccc‫ ون آ‬ccc‫ﺥ‬p‫ و‬،,ccc ‫( ی‬ccc ‫ ر‬+‫(آ‬ccc ‫ ذی ا‬+ccc G‫ ا‬Mccc ‫ ف ر‬ccc ! ‫ ن ا‬ccc‫ آ‬ccc. ‫أ ّو‬

ccc ‫ م ا‬ccc ‫ ا‬Mccc ‫آ ر‬accc 5ccc‫ وأﺥ‬،‫ ء‬ccc‫رﺽ‬s ccc‫ ی‬J‫ ة و‬ccc&! ccc ‫ و‬ccc + ‫ دل‬cccc4 ‫ ر‬+‫(آ‬cccc ‫(ي وا‬cccc ‫ را‬V‫( ا‬cccc 4 ‫ ر‬+‫(آ‬cccc ‫(رب ا‬cccc ‫ ا‬,cccc /‫ ور‬,‫ ﻥ‬cccc‫ زی‬O cccc3 ‫ ر‬+‫(آ‬cccc ‫ا‬ cccc ‫ ا?داري‬ccccB ‫ وا‬,cccc-e ‫ وز‬, a cccc ‫ أ‬0cccc‫ وآ‬،,cccc‫ل ! ﺵ‬ecccc< ‫ ذ‬+cccc G‫ غ وا‬cccc ‫ز‬ .‫ ب أﺵ ه آ& ا آ& ا‬G‫ ا‬8a. ‫ و‬، ‫ا م ا‬

ccccc/ ! ‫ ا‬ccccc ( ‫ وه‬ccccc ‫ ا‬wcccccB ccccc.! ‫ ی‬ccccc‫ت ﺵ‬e4 cccccf+ ‫ ج‬ccccc+ x accccc‫ آ‬,ccccc‫وه‬ ‫ ة‬ccc ‫( ﻥ‬ccc 2ccc ‫ أو‬Accc‫ ی‬2ccc ,ccc ccc 2ccc 0ccc‫ آ‬ccc‫ا أﺵ‬accc. ‫ و‬، ccc ‫ ا‬ccc ‫و ذ‬ .‫ ف‬+‫ ا*آ‬4‫ ورو‬C ‫ا‬ ،O cccc/ ، / cccc3 ،( cccc ‫ ا‬،,ccccfB :,+ - cccc4 cccc‫ ﺙ‬,+ - cccc4 cccc‫ ﺙ‬,+ - cccc4 cccc‫ ا أﺵ‬cccc ‫وأﺥ‬ cc cc!‫ وع آ‬cc ! ‫ا ا‬acc‫ ة أن ه‬cc 0cc‫ آ‬,cc/ ,cc cc.>‫ ی‬. cc f ‫ و‬، cc‫ ُ! ﻥ‬، cc ،‫ ض‬cc‫ری‬ . ‫ا ا‬a‫ ه‬,/ ‫ء‬,‫أﻥ^ أه ﺵ‬ ( 2 ‫ اد‬.‫أ‬

3

‫إهـ(اء‬

‫ي ا ی! ‪ 2‬أ< ل ا‪ !4 ,/ V‬ه! ‬ ‫إ _ وا ( ّ‬ ‫إ _ زو ‪ ,+‬ا ‬ ‫إ _ " (ي ‪( ،n JM‬ة"‬ ‫ اد )ي(‬

‫‪ ./‬س ا ! ‪ +‬ی ت‬ ‫ا ﻥ ن ا ص وا آ! ا ّ ا (ی& ‬ ‫" أ ت ا ﻥ ن ا ص ا و !"‬ ‫ ّ(

‬

‫ا ا‪G‬ول‪ :‬ا ا ّ ﻥ ن ا ص ! ( ا (و ‬ ‫ا &‪ %‬ا‪$‬ول‪ :‬ﺕ‪ %‬دف أ ّدى إ ‪ 0‬ﺕ‪ ,-./‬ا ﻥ ن ا ص ا و !‬ ‫‪4‬‬

‫ا ‪ 3 .4‬ا‪$‬ول‪ :‬ﺕ& ‪7‬ت ﺵ‪ 6 "" "!-5.‬ة" و" ‪ 5./ " !>+‬ت ا آ‪!4‬‬ ‫ا ‪ 4‬ة‬ ‫ا ‪ 3 .4‬ا ; ﻥ ‪ :‬ﺕ& ‪7‬ت ﺵ‪" !-5.‬ﺵ "" < ی " و"‪ 4‬ا‪ - " -‬ا ﻥ ن‬ ‫ا ص وﺵ‪ 5.‬ت ا آ‪ !4‬ا ‪ 4‬ة‬

‫ا &‪ %‬ا ; ﻥ ‪":‬ا ا ‪ ،" -<ّ%‬ﻥ‪ 4‬ذج اﺡ ‪ C = 4‬ﺕ‪ B‬رات ا ﻥ ن‬ ‫ا ص ا و !‬ ‫ا ‪ 3 .4‬ا‪$‬ول‪ :‬ا ‪ 4‬ذج ا ‪ B‬ري ‪ 5./‬ت ا ﻥ ن ا ص ا و !‬ ‫ا ‪ 3 .4‬ا ; ﻥ ‪ :‬اﺡ ‪ 4‬ت ﺕ‪ B‬رات ﺵ‪ 5.‬ت ا ﻥ ن ا ص ا و !‬

‫ا ا & ﻥ‪ :,‬ا ‪ B+‬ر ا ‪ ّ+‬رآ‪ ,‬ﻥ ن ا ص ( ا (و ‬ ‫ا &‪ %‬ا‪$‬ول‪ :‬ا ّ‪ B‬ر ا ّ‪ /‬رآ " ﻥ ن ا ص" ‪ 4F‬ﺵ‪ 5.‬ت ا آ‪!4‬‬ ‫ا ‪ 4‬ة‬ ‫ا ‪ 3 .4‬ا‪$‬ول‪ :‬إﻥ ج ا ﻥ ن ا ص ا و !‪ :‬اﻥ ‪ 2‬ه‪ 2 I‬أ ‪ _ ُ 0‬ﺵ ‬ ‫ا ‪ 3 .4‬ا ; ﻥ ‪ :‬ﺕ‪ G-.B‬ا ﻥ ن ا ص ا و !‪ 2 :‬أ ‪ 0‬ﺽ }‬ ‫ا ّ ت ا ‬

‫ا &‪ %‬ا ; ﻥ ‪ :‬ا ّ‪ B‬ر ا ّ‪ /‬رآ " ت ا ﻥ ن ا ص" ا و !‬ ‫ا ‪ 3 .4‬ا‪$‬ول‪ :‬ا ﻥ ن ا ‪ 4‬ا و !‪ ،‬ﻥ‪ GH‬ﺵ‪ H I.‬ا و !‬ ‫ا ‪ 3 .4‬ا ; ﻥ ‪ :‬دﺱ ة ا ﻥ ن ا ‪ 4‬ا و !‬

‫ ُ َــ ( َ ‬

‫‪5‬‬

‫ﺕ‪ ّ5/‬ا ‪ L‬اه ا ‪ 4‬ی!)‪ T (1‬ﺥ‪ .Q .%‬ث وا ‪ -‬ت ا ‪ !-4Q‬وا‪$‬آ دی‪،!-4‬‬ ‫ﺡ‪ 3-‬أﻥ ﺕ م ‪ . 0Q‬أ ا ‪ ,/‬ا ‪ %‬رات وا ‪7-;4‬ت ا

ی‪ 54‬أن ی‪ 5‬ن ‪ -Q‬ا ‬ ‫ا ا= ‪ XY‬ا &‪ W‬ءات ا ‪ T‬ی ة‪ .‬و ‪ -‬أه ا ‪ T4‬ت ا

[ ﺕ<‪ -‬ات ‪Y‬ری!‬ ‫وﻥ ‪7‬ت رادای‪ ،(changements paradigmatiques) !-4‬ﺕ‪ ,Q‬ا ﻥ‪ </‬ت ا ‪! Q 4‬‬ ‫ ‪ F 4‬ع ا و !‪ ،‬و ی‪ 54‬أن ی ث ﺡ ت‬ ‫‪ -m‬أو ﺕ<‪ -‬و‪ & l‬وأﺵ‪ ، 5‬ﺥ ! إذا ﺕ ‪GQ‬‬ ‫‪"Rien n'arrête‬‬ ‫ا‪ ! L 4 $‬ا ‪ - 4‬ری! ‪ C4 T4Q‬وﺕ‪ !- .‬ا ‪ H4‬ر‬ ‫‪une idée dont‬‬ ‫‪le temps est‬‬ ‫ا و ﺕ ا

‪o-‬ﺕ ﺡ‪ !Q‬ا اﺙ! ا و ﺕ‪.!-‬‬ ‫"‪venu‬‬ ‫ ‪ l‬ت ا ی ا‪$‬د ‪ -‬ت ﺕ ف راﺱ ت ‬ ‫‪Victor Hugo‬‬ ‫ ا و ! )‪ ،(Post-state studies‬ﺕ ول‬ ‫اﺱ ‪ /‬اف ‪ . H‬ا ‪ L‬ه ة ا و ﺕ‪Le ) !-‬‬ ‫‪ ،(phénomène étatique‬وﺕ اوﺡ[ ‪ -‬‬ ‫اﺕ‪ T‬ه ت " ‪ "C‬وأﺥ ى " ون" ا و !‪.‬‬ ‫إن ‪ F‬ع ا ‪ - 4‬ری! & ة ا و ! ی‪ 5/‬أه ‪ T‬ل ی‪ 54‬ا ‪I- 3 .‬‬ ‫وا ﻥ‪ </‬ل ‪ ،I‬ﻥ‪ L‬ا ‪ B Q‬رات ا ‪YT‬ری! ا

ا ‪ L‬ه ة ا ‪ - 4‬ری! ه‪ XY‬ا & ة ‬ ‫ !‪ ،‬و ی‪ IQ;4‬ه‪Y‬ا ا ‪ L‬م أه‪ /4Q !.H !-4‬وع ا و ﺕ ‪ 4‬ﺡ‪ !Q‬ا اﺙ! أو‬ ‫ ‪ - vQ 4‬ت ا ‪ ! C4 T4‬أﺥ ى‪ ،‬ﺡ‪ 3-‬أن ا و ! "آ!‪ j‬ا !‪ j‬ت"‪،‬‬ ‫ ‪ 0Q [Q4‬ء ‪ - ! L‬ری! ﺥ !‪ ،‬و= [ & ‪ 0Q F‬ا ‪ L 4‬ت ا ‪ - 4‬ری!‬ ‫ ‪ - vQ 4‬ت ا ‪ 5 .C4 T4‬ﺡ ی; ا ‪ L‬ه ة ا ‪ - 4‬ری! ‪ 4‬ا و ! ‪x‬ﻥ ﻥ‪w Q‬‬ ‫ﺵ‪ 5 z 5‬ﻥ‪ -‬ت ﺕ‪ 5/‬ﻥ‪ L‬م ‪ -‬ري ون دو !‪ ،‬ﻥ‪ L‬ا ‪y Q‬ﺙ‪ -‬ا ‪ -.5‬ا ‪Y‬ي رﺱ ‪ I‬ا ‪ -‬‬ ‫ا و ﺕ‪ 0Q !-‬ﺕ‪ -{y‬ا ‪ -‬ة ا ! وا ! ‪ 4‬ة ﺕ‪o‬ی ﺙ‪7‬ﺙ! = ون‪ m ،‬ﺱ[ إی‪ 4‬ﻥ ‬ ‫)‪ 5 -(1‬ة "ا ‪ 4‬ی!" )‪ (The post‬أی ا ‪ . H4‬ی‪ 5‬ن ‪ !Q I‬ا=‪ C‬ا و ‪ F 4 C.B‬أی‪ ، ًW‬ه ‪ 5‬ة‬ ‫ﺕُ‪" 0Q 0 .‬ا ‪ T‬وز "و"ا ‪ !- B‬ا ری ‪ "!-‬وا اض ا ا‪ F‬أن ا ‪ . H4‬ی ‪ C ! -B= 4W‬آ ﺱ‪ ،I .‬و ه ‬ ‫ﺕ دد ا ی ا ‪ &4‬ه‪ ; -‬ا اﺙ! ‪ ،Post-modernism‬ا و ! ا { ‪ ،Post-nation state !-‬‬ ‫ا ‪ -H‬ﺱ! ‪ ،Post-political‬ا ‪ - .‬ی! ‪ .Post-structuralism‬وﺥ‪ B‬ب ا ‪ 4‬ی ت ‪ l‬و=[ ‪CQB Y 5.‬‬ ‫ا ‪ - H‬ت ا ن ا ‪ /‬ی ‪ { ،‬ح " ‪ -‬ﻥ ل ﺕ ی‪ ! " -Q‬آ ‪ " I‬ا ; !" ) ‪ 5 (1965‬ة وز‬ ‫"ﺙ ! ‪ 4‬ﻥ !" أو "ﺙ ! ر‪ ،"!F‬إن ا ‪ -H4‬ت آ ﻥ[ ا ‪ H‬ؤ ت ا ‪ .5‬ى وا ‪ -‬ة ا

اﻥ&‪ T‬ت ا ‬ ‫ا ‪ 4‬ا ‪ ،‬و ‪ L‬ه ه اﻥ & ‪ !F‬ي ‪ 1968‬ﻥ‪ ، H‬ا

ﺵ‪ [Qّ5‬ﻥ ‪ !B‬ا ﻥ‪7B‬ق ‪ 4QH‬ت ا ‪ /4‬وع ا اﺙ ‪،‬‬ ‫و ‪ B‬ح ة & ه‪ -‬ا اﺙ! ا

ﺕ ‪ -‬ا ‪ L‬آ‪ -Q‬أ ‪ 5‬ر ‪ %‬ا‪$‬ﻥ ار و ‪ .I &HQ‬وﻥ‪ 4‬ذج "ا ‪ " 4‬ﻥ‪ 4‬ذج ‪ -m‬‬ ‫ ‪$ I .B H‬ﻥ‪ I‬ی ‪ 0Q -‬ا آ! ا ا ‪ !4‬وا ﻥ ل ﺡ ل إ ‪ 0‬ﺡ ل‪ ،‬ﺡ‪ 3-‬أن ﺕ‪ -‬ر ا اﺙ! ;‪ 7‬ی ﻥ ا‬ ‫ ‪ Q‬اﺙ! وﺕ‪y‬ﺱ‪ 4 H-‬ت ﺕ ى ا ‪ /4‬وع ا اﺙ إ ‪ 0‬و‪ / CF‬وع ﺥ ص ی ‪y‬ﺱ ‪ 0Q‬ت ﺕ &‪ %‬ت‬ ‫ا اﺙ! أو ﺕ ‪ T‬وزه ‪.‬‬ ‫و ‪ 0Q‬أﺱ س م و‪ F‬ح ا ‪ .‬ی ا ‪Y‬ي ﺕ‪ B‬ﺡ‪ I‬ه‪ XY‬ا ‪ -‬رات ا ‪ 4‬ی!‪ .H ،‬ا &‪ T‬ة ا ‪ !- 4‬ا

ﺕ‪ %‬ﺡ ‬ ‫ا‪z‬ی‪ 4‬ن ‪ B‬وﺡ ﺕ ! وا ‪ -Q‬ا

دأب ‪ I-Q‬ا‪z‬ﻥ‪ H‬ن ‪ Y‬ف ا ‪ ! - H‬أﺥ ى‪ ،‬ﺕ ﺕ ی& ﺕ ی& ‬ ‫ ‪ 4 -%‬آ ن =‪ Q.‬و ﺕ إ ‪ 0‬ا ‪ ،I ! -B‬وه ‪Y‬ا ﺕ‪ ;4‬ا‪z‬ره ت ا‪$‬و ‪ /4 0‬وع إﻥ‪ H‬ﻥ ی ﺕ د‬ ‫ ‪. I4‬‬ ‫‪6‬‬

‫ی ‪ Q‬ی اﺱ ! و د ﺡ‪ -‬ة دون ا و !‪ ،‬ﺥ ! ‪ C‬ﺕ‪o‬ا ﺕ‪ B‬ر ه‪ XY‬ا ‪C -‬‬ ‫ ‪ ! 4T‬ا‪ {$‬ا ‪ !-4Q‬و ا ; ‪ !-‬ا و ﺕ‪ !-‬إ{ ر ‪ /‬وع ا اﺙ!‪.‬‬ ‫إن ا ‪ L‬اه ا ‪74‬ﺡ‪ !L‬ﺕ آ و د أﺵ‪ 5‬ل ‪ XY‬ا ‪ -‬ة ی‪ 54‬أن ﺕ‪ 5‬ن ی‪7‬‬ ‫ ‪ /4Q‬وع ا و ﺕ ‪ ،‬وأن ا و ! آ ‪ ! QB ! -‬ﺕ & آ أﺵ‪ 5‬ل ا &‪ = ، -m -5‬‬ ‫أ ‪ T [ .‬د ﺱ دی! ﺵ<‪ [Q‬ل ا‪z‬ﻥ‪ H‬ن وﺡ‪ I [.T‬ا ‪ H‬دی ت ا‪$‬ﺥ ى‪[ = .‬‬ ‫ ت ا ‪ !4‬وا ‪ !%‬آ‪ L‬اه وا= ‪ !-‬ا ‪ .‬ی ‪ ،!-‬وا ‪ 4‬ارس ا ی! وا &‪!-5-5‬‬ ‫آ ‪7 y‬ت ‪ 5‬ی! و ‪ B ،!-&HQ‬ح ا ی ا ‪ H‬ؤ ت ﺡ ل ى إ ‪ 5‬ﻥ‪ !-‬إ{ ! ﺡ‪ -‬ة ﺡ ‪! -‬‬ ‫ا و ! وآ آ‪ -‬ن ی ا ‪ 4‬آ‪o‬ی! و ا ‪ . - -‬و ‪ 0Q‬أﺱ س ه‪ XY‬ا ‪ H‬ؤ ت ی‪ 54‬ا ﻥ‪ </‬ل‬ ‫ ‪ x‬دة ﺕ‪( 4" -5/‬ی(" ﺕ‪ 5‬ن ا و ! ‪ T I-‬د ا & ا ‪ = ،‬ی ق ﺕ‪y‬ﺙ‪ -‬ه ‬ ‫ ‪ H‬ی ت ودر ت = ﺕ ﺕ‪y‬ﺙ‪ -‬ات ا ‪ -m‬دو ﺕ‪ !-‬أﺥ ى‪.‬‬ ‫إن ﻥ‪ L‬ی! ا ﻥ ن ا ‪ 4‬ة ی‪ T‬أن ﺕ ‪ - .‬ری ‪ B‬ی ! ﺕ‪ T‬و ‪responsive !-‬‬ ‫ ا ‪oT‬ؤ ا ‪ ّ- 4‬ا ‪Y‬ي أ ب ا ‪ ،C4 T4‬اء ا & ‪ F‬ا ‪ 4‬ا ‬ ‫ا ‪ ، %‬وا ‪ 4‬إ ‪ 0‬در ! ا ‪ /‬اش‪ ،‬ه ‪ [4‬ا ‪ L‬ی ت ا ی! وا &‪ !-5-5‬آ ‬ ‫ا ‪ .4‬دئ ا

ﺕ م ‪ -Q‬ا ‪ L‬ی! ا ‪ -Q‬ی! ‪ Q‬ﻥ ن‪ ،‬وأﺙ‪ oT [ .‬ا ‪ B‬ت ا ﻥ ﻥ‪ !-‬‬ ‫ا ﺱ ‪ B Q ! T‬رات ا ‪ -HQ !-ّHT4‬ﺱ! وا ﻥ ن‪ 0Q [Q4 ،‬ﺕ&‪ ,-5‬آ ا ‪o--4‬ات‬ ‫وا ﺥ ‪ 7‬ت ا

ﺕ‪ v 5‬ه‪ XY‬ا ‪ L‬ی! ا ‪ -Q‬ی!‪ ،‬ﺱ اء آ ﻥ[ " ه ی!" أو "ﺵ‪،"!-Q5‬‬ ‫" داﻥ‪ "!-‬أو " ‪" ،"!- 4‬ﺕ ﺥ‪ "!-Q‬أو " ‪ .-‬ا ‪ Q ،"!-‬ﺕ آ ه‪ XY‬ا ; ‪ -‬ت ﺕ ‪ ّ.‬وا=‪C‬‬ ‫ا ‪ C4 T4‬ا ‪ . 4‬هُ ّ‪o‬ت ه‪ XY‬ا‪$‬ﺥ‪ -‬ة ‪ 4‬ت ا <‪ --‬ا ﺡ‪ L !-/‬اه ا ‪،!4‬‬ ‫ا ‪ ،!%‬ا =‪ ! 4‬وا & ‪ F‬ا ‪ 4‬ا ا ‪ 5 ، %‬ا ‪ 44‬رﺱ ت ا ‪! H‬‬ ‫ ﺥ ‪7‬ف أﺵ‪ 5‬و ‪ - W‬أ ‪ XY !- F [ .‬ا ‪ 5‬ارث‪.‬‬ ‫ ﺕ&‪ [55‬آ أﻥ‪ !4L‬دو ! ا ‪ ،welfare state X‬أن آ ﻥ[ ا و ! ‪ 4‬ﺱ‪ H‬ﺕ ‬ ‫ ‪ ! F‬وﺱ ا‪ ! $‬أ ا ‪ .W‬ا ‪ -H‬ﺱ وا ‪ 4‬و ‪ L G‬ر ه ‬ ‫ه‪ -‬ارآ و ‪ 5-‬ﻥ‪ o-‬ت ﺱ‪ BQ‬ی! ﺕ ‪ !-45‬ة‪ ،‬و إ{ ر ‪ /‬وع ﺡ اﺙ ی‪ T4‬ا ‬ ‫وی‪ CW‬ا & د آ ﺡ ة ‪ . -Q Q‬و ‪Y‬ا ف ا ‪ = C4 T4‬ﻥ ﻥ‪ ، -‬أو ﺥ ‪ ،‬ی د‬ ‫و ‪ -< G‬وﺡ‪ H 0Q -‬ى ا‪z‬ﻥ ج أو ا ‪ G-.B‬وه ا و ! ا { ‪ !-‬آ ه ن ﺡ ‬ ‫و ‪y4‬ﺱ ‪ ! 5‬ا ‪ .C4 T4‬أ ا ن‪ ،‬ف ا ‪ C4 T4‬ﺕ‪ B‬را ه ‪ 7‬ی ‪ .‬ا ﻥ ‪ H‬م و‬ ‫ا ‪oT‬ؤ إ ‪ 0‬ا ی ا ‪ B‬ت ا ‪ !&Q 4‬ا

ﺕ ‪7 .‬ﻥ‪ -‬ت ‪ !&Q‬أو ﺥ‪ B‬ت‬ ‫)‪ (François Lyotard‬ﻥ‪ %‬ص )‪ (Jacques Derrida‬أو ﺡ ل) ‪Pierre‬‬ ‫‪ (Bourdieu‬أو إ ‪ -4 H‬ت ) ‪ -m ،(Michel Foucault‬ا ! ‪ . 5/‬دل‪ ،‬ﺡ ّ [‬ ‫ & م ا ﺡ ة ا ﻥ ﻥ‪ !-‬و ‪ . G‬أ ﺕ ر ‪ !-‬ا ‪ -‬ا ‪ ! 4- 4‬ا ‪ 4‬ر ! ا و ﺕ‪ !-‬ا ‪ -‬ارآ‪!-‬‬ ‫ا ‪ !-‬إ ‪ 0‬و ! إی‪ T‬د ﻥ ع ا ا ‪ G‬ا ‪ - 4‬ري ‪ -‬ه‪ XY‬ا‪$‬ﻥ‪ !4L‬و ‪ L G‬ر ﺵ‪ 5.‬‬ ‫ د ا ﺕ‪ T‬ه ت وا ‪ H4‬ی ت‪.‬‬ ‫‪7‬‬

‫إن ﺕ‪oT‬ؤ ا ‪ C4 T4‬إ ‪ 0‬ﺕ د ه ا ‪ B‬ت ا ‪ !- 4‬ی ‪ QB‬ﺕ دا ‬ ‫ ‪ L‬رات ا ‪ v‬ا ‪Y‬اﺕ ‪ XY‬ا ‪ B‬ت‪ .‬و ‪ 0Q‬ه‪Y‬ا ا‪$‬ﺱ س‪ ! L [ ،‬ا ‪ .W‬‬ ‫ا ﻥ ﻥ ﺕ‪ B‬را رادی‪ - 5‬ا ‪y‬ﺙ‪ -‬ات ا ‪ !< .‬ا‪$‬ه‪ 5& !-4‬ة ا ‪ -‬ا

ﺕ آ ‬ ‫ ‪ T‬ت ا ‪ -‬ة‪ ،‬و ‪ !=7‬ه‪ XY‬ا ‪ vQ 4 !-Q4‬ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق ا ‪ C4 T4Q !- oT‬إ ‪ 0‬ﻥ ا ‪GH‬‬ ‫ا ‪ oT‬ا ﻥ ﻥ ‪ 4 .‬أدى إ ‪ 0‬ﻥ‪ /‬ء ة اﺕ‪ T‬ه ت أآ دی‪ – !-4‬ا ﻥ ن وا ‪Law C4 T4‬‬ ‫‪ ،and Society‬ا ﻥ ن وا = ‪ %‬د ‪ ،Law and Economics‬وا

ﺕ ی ‪ 5‬ة أﺱ ﺱ‪!-‬‬ ‫واﺡ ة و ه "ا ‪ .‬ء ا ‪ Q 4‬ا=‪ C‬ا ﻥ ﻥ " ‪The social construction of legal‬‬ ‫‪.reality‬‬ ‫إن ‪ F‬ع ه‪Y‬ا ا ‪ 3 .‬ی ‪y </‬ﺡ أه ا ‪ T4‬ت ا ‪ & !-; .‬ة ا و !‪ ،‬وه ‬ ‫ ‪ F‬ع ا ﻥ ن ‪ 4‬ا و !‪ ،‬وا ‪Y‬ي ی ف أآ دی‪" -4‬ا آ‪ !4‬وا ﻥ ن"‪ ،‬وی ‬ ‫ راﺱ! ا ‪ L 4‬ت ا ‪ - 4‬ری! و ‪ L G‬ر ا آ‪ !4‬ا ‪ ،!- 4 T4‬وه ﺡ د ا ‪ 4‬ه§‬ ‫وا ‪ Q‬م‪ ،‬وﺕ‪ H‬ه ‪ I-‬ا ی ا ‪ Q‬م ا ‪ !- 4‬وا ‪ !- -.B‬وا ‪ ،!-‬وی‪ ! 4T CW‬‬ ‫ا ا‪ F‬ت ﺡ ل & م ا ‪ L‬ه ة ا ‪ - 4‬ری! ‪ B‬ی ! ﺕ ﺱ ‪ C‬ا ‪ /‬اه وا ‪§T‬‬ ‫ا ‪7‬ی ‪ .!- -‬ﺡ‪ 3-‬أن & م ا ‪ .W‬ا ﻥ ﻥ ﺱ ف ی ‪ L‬إ ‪7; I-‬ث ‪ -F‬ت أﺱ ﺱ‪ :!-‬أو*‪،‬‬ ‫ی‪ ّ5/‬ا ﻥ ن ‪ 4‬ا و ! ‪ l‬ه ة ی ‪ -m !- -‬ﺥ‪ ،!-B‬ﺕ ‪ 4‬ﺵ‪ & C 0‬ه‪ -‬ا ‪ ! -‬ا ‪!- .4‬‬ ‫ ا ‪ ! -‬ا ‪ B 4‬ة‪ ،‬وا ‪ 4‬ا‪ -m C-F‬ا ‪ 4‬آ‪o‬ی! ا ‪ 4‬ا‪ C-F‬ا ‪ .!- 4‬ﺙ ﻥ ‪ ،‬ی ‪v%‬‬ ‫ا ﻥ ن ا و ﺕ دی! ا ‪ 4‬اآ‪ o‬و م و د آ‪ 4- o‬ی‪ 54‬أن ی‪ 4/‬اآ‪o‬‬ ‫ا ار ا‪$‬ﺥ ى إ{ ر ﺕ رج ﺱ‪ . 4ّQ‬ﺙ & ‪ ،‬وآ ‪ - -F &Q !T-‬ا ‪x ، - H‬ﻥ‪ I‬‬ ‫ﺕ‪ !-4H‬ا ‪ 4‬ﺡ‪ !Q‬ا

ﻥ ‪ /-‬ا ن ‪ 4‬ﺡ‪ !Q‬ا و !‪ ،‬وه ی ‪ 0Q H‬ا ﻥ ن‪،‬‬ ‫ا ‪Y‬ي ی = ﻥ ﻥ دو ﺕ‪ - -‬ز‪ ،‬ی‪ T‬ا اف رة = ‪ -‬ت ا ‪0Q C4 T4‬‬ ‫إﻥ ج وﺕ‪ G-.B‬ا ﻥ ن و ‪ G‬اﺱ ‪¨ !.H ! QB !- 7‬رث ا ‪ - 4‬ري ا و ﺕ ‪.‬‬ ‫و ‪ -m l‬ب ﺕ‪ T‬رب ﺱ ! ی‪ 54‬أن ی ى رﺱ ا &‪ W‬ء ا ‪ -H‬ﺱ ‬ ‫وا ﻥ ﻥ ا ‪ T‬ی ‪ ،‬وذ ‪ & ,‬م آ& ءة ا ‪ %‬رات ا ﻥ ﻥ‪ .= !-‬ا و ﺕ‪ 0Q !-‬ﺕ‪o‬وی ﻥ ‬ ‫ ‪ 4‬دة ی‪ 54‬أن ﺕ&‪ -‬ﻥ ‪ !-Q4‬إ دة ء ه‪Y‬ا ا &‪ W‬ء ‪ -m‬ا و ﺕ ا ‪ T‬ی ‪ l .‬ت‬ ‫ا ی ا ‪ L 4‬رات ا

ﺕ ول ﻥ‪ §H‬ﺥ‪ -‬ط ه‪Y‬ا ا وﺕ‪ .‬ی [ ﺡ‪ &= 3-‬‬ ‫ ﺱ‪ !H‬ا و !‪ ،‬راء ﺕ‪ CB H‬إدراك = ﻥ ﻥ دون ا و !‪ ،‬وه ‪Y‬ا = رت‬ ‫إ‪ &F‬ء ا ‪ C B‬ا و ﺕ ‪ Q‬ا و ﺕ ‪ .‬و راء أﺥ ى اﺕ ‪Y‬ت ا=‪ v‬رادی‪ !- 5‬و ‬ ‫ﺕ‪ [& Q‬ﺡ ‪ 7 0‬اف ‪ !.‬ا و ﺕ‪ !-‬ا اﺙ‪ !-‬ا

ﺵ ا‪z‬ﻥ‪ H‬ن‪ ،‬وه ‪Y‬ا ﺕ آ = رة‬ ‫ا ‪ 0Q C4 T4‬إﺙ‪ .‬ت ا ‪ L‬م ا ‪ 4‬ون و د إ{ ر = ﻥ ﻥ ‪ -‬ري ی ﺡ ﺕ [ =‪ -‬‬ ‫وره ﻥ ت ا و !‪ .‬إن ه‪ XY‬ا ‪ L 4‬رات واﺥ ‪ 7‬ﺕ ا ‪YT‬ری! ﺕ إ ‪ 0‬ا ‪ H‬ؤل ﺡ ل‬ ‫ﺱ‪ -‬ری ه ت ا ‪ B‬رات ا ‪ ! L 4Q !-Q. H4‬ا ‪ - 4‬ری!‪ ،‬وا ‪ 3 .‬ا ‪ -%‬ا ﻥ ﻥ‪!-‬‬ ‫‪8‬‬

‫ا ‪ ،!- ;4‬ا

ﺕ ﺱ ‪ C‬ﺡ‪ !Q‬ا و !‪ ،‬وﺕ ارك ا‪$‬ﺥ‪ B‬ء ا ری ‪ !-‬ا

ا= ‬ ‫ا ‪ .W‬ا ﻥ ﻥ ا و ﺕ ‪ 4‬ﺡ‪ !Q‬ا اﺙ!‪.‬‬ ‫إن ا ‪ -H‬ق ا م ا ‪Y‬ي ی‪y‬ﺕ إ{ ر‪ X‬ه‪Y‬ا ا ‪ ،3 .‬ی ‪ C.‬أﺱ ﺱ ا ﻥ‪ </‬ت‬ ‫ا ‪ L ! Q 4‬وف ا

و ﺕ ‪ l‬اه ا ‪ !4‬وا ‪ T !%‬ل ا ‪ .W‬ا ﻥ ﻥ ‪،‬‬ ‫ﺡ‪ 3-‬أن ا ت ا = ی! «ﻥ‪ !4L‬ا ﻥ ﻥ‪ ،!-‬وا‪$‬ﻥ‪ 4‬ط ا ‪ T‬ی ة ¨ﻥ ج ا ‪ - 4‬ري وﺕ‪G-.B‬‬ ‫ا ﻥ ن‪ ،‬ا

ی‪ 54‬أن ﺕ ‪ !% H4 v‬ا ﻥ ن‪ = ،‬ﺕ;‪ -‬ا ی ا ‪ H‬ؤ ت‬ ‫ﺡ ل ‪ !-F‬إ ‪ 5‬ﻥ‪ !-‬أن ی ‪" -‬ا ری¬" ﻥ&‪ ،IH‬وأن ی‪ 5‬ن إ{ را ‪ -Q‬ا ‪ B‬رات ا اه !‪.‬‬ ‫إن م ا ازن ا ‪Y‬ي ‪ l I‬ه ة ا ‪ !4‬ﺵ ّ‪ -‬ا ‪ -H‬ﺱ وا = ‪ %‬دي‪ ،‬و وزه ‬ ‫ ﺵ‪ !4 5‬ا= ‪ %‬دی! ه‪ 0Q [ 4-‬ا ‪ /4‬ری‪ C‬ا ‪ !-B.W‬ا ‪ = ،!-4‬ﺕ‪ B‬ح ى ا ‪ .‬‬ ‫إ ‪ 5‬ﻥ‪ !-‬أن ی‪y‬ﺥ‪" Y‬ا = ‪ %‬د"‪ -‬آ ‪7‬ﻥ‪ !-‬إﻥ‪ H‬ﻥ‪ 5 -!-‬ن ا ‪ -H‬ﺱ! وا ‪ GB 4‬ا و ﺕ ا ‪Y‬ي‬ ‫ ‪ I‬ﺡ‪ !Q‬ا اﺙ!‪ ،‬وی ‪" y/‬ﺕ‪ %‬دف" ی ‪ % =7‬د وا ‪7‬دو ! ‪ 5‬ن "ﺕ‪ %‬دف"‬ ‫ا اﺙ! وا و !‪ .‬و ‪Y‬ا ی‪ 54‬أن ﺕ‪ 5‬ن ‪ l‬وف ﻥ ی! ا ن ‪ 19‬آ‪ {x‬ر ﺕ ‪ L -Q‬اه ‬ ‫ ای! ا ن ‪ ،21‬و ‪ -Q‬ا ‪" - !=7‬ا ﻥ ﻥ ")‪" ،(Le juridique‬ا ‪ -H‬ﺱ ") ‪Le‬‬ ‫‪ (politique‬و"ا = ‪ %‬دي" )‪(L'économique‬آ‪ L4‬ه أﺱ ﺱ‪ LQ !-‬ه ة ا ‪ - 4‬ری!‪.‬‬ ‫إن ا‪z‬ﺵ‪ !- 5‬ا

ی ‪ 4W‬ه‪Y‬ا ا ‪ 3 .‬ﺕ ‪ 4‬ر ﺡ ل إی‪ T‬د ‪ & - !=7‬م‬ ‫ا ‪ .W‬ﺥ‪7‬ل ا ﻥ ن‪ -m 5 ،‬ب § و ‪ G.B‬ا ﻥ ن ا ‪ -Q‬ي وه "ا و !"‪ ،‬أو‬ ‫ﺕ‪ %‬ر دور ه ‪ . /‬و‪ + / ^ 4‬ؤل ا !‪ B‬وح ه أﻥ^ ( ا ‪ +‬ا [ وا ‪ x f+‬ا ‪a‬ي‬ ‫‪ ^/ 4‬ا ! وع ا ﻥ ﻥ‪ ,‬ا (و* ‪ ،,‬ه‪ 0‬ه ك وع‪ ،‬و‪ w/‬ا ! > ر‬ ‫ا ‪ 4? ،perspective constructiviste,-‬دة ء ﻥ> ی ! ا?دراك ﻥ ن‬ ‫ ! ( ا (و ؟‬ ‫ ﺥ‪7‬ل ه‪ XY‬ا‪z‬ﺵ‪ !- 5‬ا !‪ ،‬ﺕ; ر ‪ ! 4T‬ا ‪ H‬ؤ ت ا

ﺕ‪ H‬ا =‪v‬‬ ‫ ه أ ﺕ&‪ / ,-5‬وع إ دة ء ﻥ‪ L‬ی! = ﻥ ﻥ‪ !-‬دو ﺕ‪ ،!-‬ی‪ 54‬إ ‪ 4‬ل ه‪XY‬‬ ‫ا ‪ H‬ؤ ت ا ﺕ ‪:‬‬ ‫ ه‪ < ,‬ا ‪ 2 e‬ا ﻥ ن وا (و ؟‬‫ إ _ أي (ى ی! ‪ 2‬ا‪ +4‬ر ا (و آ ‪ f ,/ f B‬ﻥ ﺡ ل ا ﻥ ن ؟‬‫ إ _ أي (ى ی! ‪ 2‬ﻥ ن أن ی ‪M +‬م ا (و ؟ إ _ أي (ى ی! ‪ 2‬ﻥ ن أن ی ن‬‫ (و ؟‬ ‫ ه‪ ,‬ا > وف ا

‪ 6‬د ا ﻥ ن وه ط ا (و ؟‬‫ آ ‪ L‬ی! ‪ 2‬ﻥ ن أن ی ‪ 24 ( +‬ا ! ‪ wB‬ا ‪" , .‬ا ‪ ",‬ﻥ ‪ wB‬ﺵ ‪,‬‬‫ ‪( +‬د ا* ‪ I‬ه ت وا ! ‪ +‬ی ت ی ‪ 24‬آ‪ 0‬ا ‪e‬ﻥ ت ا !‪ !+I‬؟‬ ‫إن ا‪ ! z‬ه‪ XY‬ا‪z‬ﺵ‪ !- 5‬ﺕ ‪ 0Q 4‬ا ‪ 3 .‬ا ‪ G4 4‬د اﻥ ا ‪ F 4‬ع‬ ‫وﺕ ‪ !-F GQB‬أﺱ ﺱ‪ !-‬وه أﻥ‪ .f [ ( I‬م ا* ‪ e +‬ا* ‪ 4 !+‬و ا [‬ ‫ا‪G‬دوار وا‪G‬ﺵ ل ا (و* ا ‪\/ ، e‬ن ا ﻥ ن ( ا (و* ‪ ,‬ه‪ ,‬أ ‬ ‫‪9‬‬

‫ ‪ 2 I+‬ا ‪ B+‬ر ا ‪ +‬رآ‪ 2 ,‬ا ﻥ ن آ ‪ 24 0 + w‬ا (و وا‪G‬ﻥ ق ا* ‪ 4 !+‬‬ ‫ا ! ‪ +‬آ‪ .x a‬و ‪ !-Q4 - H‬ا ‪ G‬ه‪ XY‬ا & ‪ ،!-F‬ی‪ 54‬ﺕ& ی إ ‪ - -F 0‬‬ ‫ ‪ ، - - o‬ا & ‪ !-F‬ا ‪ !- oT‬ا‪$‬و ‪ 0‬ﺕ آ أن ‪e‬ﺡ> ت ا ! ‪ +‬ى ا ي > اه ا ﻥ ن‬ ‫ ( ا (و ی! ‪ 2‬أن ‪ 2 } +‬ا > اه ا* ی ‪ ,/‬ا ! ‪ +‬ى ا ! ‪ ، ,‬أ ‬ ‫ا & ‪ !-F‬ا ‪ !- oT‬ا ; ﻥ‪ !-‬ﺕ د أن ‪ !4‬ﻥ!‪ + a‬ى ا ‪e4 f+‬ت ‪ 2‬ا ﻥ ن‬ ‫ا !‪ B+‬ر رآ [ ا‪G‬ﻥ ق ا* ‪ 4 !+‬ا ! ‪ ! +‬ﺡ ( ا (و ‪ O! ،‬‬ ‫ \‪(4‬اد ‪ !4‬إ‪ 4‬دة ء ‪ -M j‬و ‪ w‬ا ﻥ ن ! ( ا (و ‪ .‬و ‪ 0Q‬ه‪Y‬ا‬ ‫ا‪$‬ﺱ س‪ ،‬ﺱ ف ﻥ‪ l o-4‬اه ا ‪ H4‬ى ا ‪ Q Q 4‬ﻥ ن ا و !‪ ،‬وا

ﺕ ‪ 5/‬‬ ‫ ‪ ! 4T‬ا ‪Y‬وات ا ‪ 54‬ﻥ! ‪ Q‬ﻥ ن و ‪ vQ‬ﺕ& ‪7‬ﺕ ا ‪ ،!- -.‬و ‪7‬ﺡ‪ L‬ت ا ‪ H4‬ى ا ‪، /‬‬ ‫وا

ﺕ § ﺕ& ‪7‬ت ا ﻥ ن ‪ C‬ﺡ‪ -‬ی ت ا ‪ H4‬ى ا ‪ 5 ، Q 4‬ن ‪ 0‬ﺵ ‪ !Q‬دة‬ ‫ی‪ 54‬أن ﻥ‪ % H4Q‬ر ا ‪ .‬ی ‪.!-‬‬ ‫و أ ا ‪ .‬ه ! ‪ 0Q‬ه‪ XY‬ا & ‪ -F‬ت ﺱ ف ی ﺕ ی ا‪ {z‬ر ا‪ 4- H z‬‬ ‫وا ‪ B 3 .Q T 4‬ی ! ﺕ ‪ 4‬ﺵ‪ 0‬وا ‪ B‬رات ا‪$‬آ دی‪ !-4‬ه‪Y‬ا ا ‪ T4‬ل‪ ،‬وإﺙ‪ .‬ت ﺕ ‪ m‬‬ ‫وﺕ‪ T‬ﻥ ‪ F -‬ع و § ا ‪ ! 4‬ا ‪ .!-4Q‬ﺡ‪ 3-‬أﻥ‪ 0Q I‬ا ! ‪ +‬ى ا* ‪،, !+‬‬ ‫ﺱ ‪ z !- - 4- H x - H‬دة ا ‪ .‬ء ﺡ ! ا &‪ ,-5‬ا

ﻥ‪ L‬ی! ا ﻥ ن‬ ‫ا ‪ -Q‬ی! ا ‪ 4 4‬آ‪o‬ة ‪ 0Q‬ا و !‪ ،‬ه‪Y‬ا ا ‪ .‬ء ا ‪Y‬ي ی و ‪ L G‬ر ‪ -‬ي ‪،0 4Q‬‬ ‫ ‪ CW-‬ا ﻥ ن آ‪Y‬ات ‪ !-‬ﺕ ول ء ‪ /‬وع ‪ 5‬اﺱ ‪ ،!- 7‬و ‪ -‬إ ‪ B‬ء ﺡ ‪! -‬‬ ‫ ‪ !-‬و &‪ B ،!Q%‬ر ‪ =7‬ا ‪o 4‬ا ! ‪ -m‬ا ; ! ‪ 4 ، F C‬ی‪ . H‬أی!‬ ‫= ا أﻥ‪ F 4Q !- B‬ع‪ ،‬وإﻥ‪ 4‬ی‪ I W‬ﺡ ! دا ‪ !4‬ی ا ‪ ! 4‬ا ا=‪.C‬‬ ‫و ‪x I-Q‬ن ا ‪ L 4‬رات ا ‪ - .‬ی! و ا اﺙ‪ !-‬ﺱ ف ﺕ‪ 5‬ن ‪ 0Q ! 4-‬ﺕ ‪ --‬‬ ‫ذات ا ﻥ ن ‪ 4‬ا و !‪ ،‬وذ ‪ ,‬و ‪ G‬ا & ‪ -F‬ت ا ‪ !- .‬ا‪$‬ﺱ ﺱ‪ ،!-‬و ﺥ ! ا & ‪!-F‬‬ ‫ا & ‪ ،!-Q‬ا

ﺕ آ ‪ 0Q‬ﺕ‪ B‬ر ا ‪ - !=7‬ا ‪Y‬ات وا ‪ F 4‬ع ا ‪ L 4‬ر ا ی‪ 5‬رﺕ ‬ ‫ا ‪ Q-Q‬إ ‪ 0‬ا ‪ L 4‬رات ا ‪ !- .‬ا ‪ /4‬ری ‪ ،Constructivisme projectif !-‬وه ی‪ 5‬ن‬ ‫ا ور ا‪$‬ﺱ ﺱ ‪YQ‬ات ا ر ! إﻥ ج ا ‪ ! 4‬وی ‪ -4 B‬ان ا ‪ 3 .‬أ دا ‪Y-‬اﺕ ﻥ‪!-‬‬ ‫)‪ (intersubjective‬اء ا & ‪ -m‬ا ‪ - %&Q‬ا ‪Y‬ات وا ‪ F 4‬ع‪،‬‬ ‫ ‪ ! 4‬ه إ ﺕ& ‪ -‬ا ‪Y‬ات وا ‪ F 4‬ع إ{ ر ‪ /‬وع ‪. -‬‬ ‫و ‪ 0Q‬ه‪Y‬ا ا‪$‬ﺱ س ﺱ ‪ ; - H‬ث ﻥ‪ L‬ي ‪ ، 5‬ی م ‪ %‬رة ‪ .‬د ! ا ‪ 4‬ذج‬ ‫ا ‪ ،3 .Q 5./‬ی د ا ‪ -Q‬ا ‪ - .‬ي ‪ ،0 4Q‬ا ‪Y‬ي ی م ا دة ا ی! ‪ HّQQ‬ﻥ‪ -‬ت‬ ‫وا ! ا ‪ Q‬م ا ‪ ،(1)!- 4‬وی ‪ ;4‬أﺱ ﺱ ا &‪(La déconstruction) !-5-5‬‬ ‫)‪ (1‬ﺡ ل ه‪Y‬ا ا ل ا ‪Y‬ي ‪ I‬ا ‪ L‬ی! ا ‪ !- 4‬ﻥ ی! ا ن ا ‪ /‬ی ‪ ،‬وا ‪Y‬ي ی‪ /‬ك ‪ 5& L I-‬ي و‬ ‫ ‪7‬ﺱ&! ا ن ا اﺡ وا ‪ /‬ی ‪ ،‬أﻥ‪: L‬‬ ‫‪10‬‬

!- 4 ‫ ق ا‬H‫ﻥ‬$‫ ی! ا‬L‫ ﻥ‬C 5 ‫ي ی‬Y ‫ ي ا‬L ‫{ ر ا‬z‫ا ا‬Y‫ ه‬،J. Derrida ‫وإﺱ ت‬ - H‫ ا ﻥ‬B ‫ ا

ﺕ‬،N. Luhmann:‫( ل‬Théorie des systèmes sociaux) !5./ ‫ا‬- & ‫ ی! ا‬L‫ إ{ ر ﻥ‬،B. Latour ‫ إﺱ ت‬0 ‫ ! إ‬F‫ إ‬،!- 4 ‫ ه ة ا‬LQ ‫ ر‬L 4 ‫ ن ا‬5‫ﺱ س ﺱ ف ی‬$‫ا ا‬Y‫ ه‬0Q ‫ و‬.(Théorie de l'acteur-réseau) ،"GH ‫ا‬-!5./ ‫ ا‬-,-5& ‫! "ا‬-‫ﺙ‬7‫ ﺙ‬G ‫( و‬hybride) -T‫ را ه‬L !‫ راﺱ‬Q 4 H ‫ا‬ . 5 ‫ ذج‬4‫ وﺕ ی ﻥ‬،!‫ﺙ‬7; ‫ رات ا‬L 4 ‫ ا‬- ‫ ا ت‬Q ³ ‫ د ه ا‬T‫ی ول إی‬ 4 ‫ ی ت ا ﻥ ن‬-‫ آ ت وﺡ‬Q‫ ! ﺱ‬Y4‫ ! وﻥ‬0 ‫ ی ف إ‬3 . ‫ا ا‬Y‫ أﺱ س أن ه‬0Q ‫و‬ La ) !- 4 ‫ م ا‬Q ‫ ء ا‬. ‫ ! إ دة ا‬yH 0 ‫ إ‬CQB ‫ﻥ ﻥ‬x ،! ‫ ا و‬ !‫ راﺱ‬Q ,I. ! ‫ ى ا‬+ ! ‫ ی د ا‬I-Q ‫ و‬،(reconstruction en sciences sociales ‫ ء‬. ‫&! إ دة ا‬HQ !;‫ ه ت ا ی‬T‫ ﺥ ! ا ﺕ‬،‫ رة‬B 4 ‫ ا‬I<-% H ‫ ر ا‬L 4 ‫ ا‬ ! ‫ د ﺡ‬T‫ إی‬4 ‫! ﺕ ول دا‬-T ‫ ت‬- 5‫ و ی § إﺵ‬،!- 4 ‫ م ا‬Q ‫ ا‬

‫ ء‬. ‫ وﺕ ازن ا‬-!-Q 4 ‫ ا & ا ا‬vQ - ‫ رك‬/‫ ء – وا

ﺕ‬. ‫! ا‬-Q4 - ‫ا ازن‬ .‫ ه ة‬LQ !Q / ‫! ا‬- . ‫ ا‬X‫ ور‬B ‫ي ی‬Y ‫ وا‬،I‫ﺡ ذاﺕ‬ :‫ ب‬GّQ ‫دو ! ﺕ‬o !- 5‫ وا

ﺕ د إﺵ‬،‫ ء‬. ‫! إ دة ا‬-Q4 ‫ﻥ ﺱ م‬x ،I-Q ‫و‬ ‫ اه‬l =7B‫! ا ﻥ ن ( اﻥ‬- ) ‫ ي‬Q ‫ ى ا‬H4 ‫ ت ا‬L‫ﺡ‬7 ‫ اﺱ ج‬-1 .(!- 4 ‫ ق ا‬H‫ﻥ‬$‫ )ا‬Q&H ‫ ى ا‬H4 ‫ا‬ ‫ ى‬H4 ‫ ی! ا ا‬-‫= ﺡ‬7B‫ ي اﻥ‬Q ‫ ى ا‬H4 ‫ ت ا‬L‫ﺡ‬7 ‫ ر‬B‫ إ دة إﻥ ج ﺕ‬-2 . Q&H ‫ا‬ ‫ي ی د‬Y ‫ ا‬، ‫ ا‬5/ ‫ ء ا‬. ‫ دة ا‬z ! ‫! ا‬- 5‫ﺵ‬z‫ﺱ ف ی ﺕ ی ا‬ :!Q%& ‫ رة‬% !- 5‫ﺵ‬z‫ ا‬XY‫ﺵ ّ ه‬

Richard M. Rorty (ed), The linguistic turn, Essays in philosophical method, The University of Chicago Press, Chicago, 1992 11

‫إن ه‪ XY‬ا ‪ !-Q4‬ا

ﺕ و ‪ GB G‬ﺵ‪ ، 5.‬ﺕ ول ا ﺱ & دة ا ‪ Q‬م ا ‪!-5./‬‬ ‫ا ی;! و ﻥ‪ 4‬ذ ‪ ،‬ﺥ ! ﻥ‪ 4‬ذج ا ا ‪،(1)(Small World Model) -<%‬‬ ‫ا ‪Y‬ي ی‪ H‬ا ‪ /‬وط ا ‪ !-T 4‬وا ‪ ،3 .Q !-= -H‬وﺱ ف ی اﺱ ا ‪ I‬إ{ ر‬ ‫ﺕ‪ %‬ري )‪ (Métaphorique‬إ{ ر ﺡ آ! إ‪ &F‬ء ا ‪ .‬ا ‪ 0Q -.B‬ا ‪ Q‬م‬ ‫ا ‪.(La naturalisation des sciences sociales)!- 4‬‬ ‫إن دراﺱ! ه‪ XY‬ا‪z‬ﺵ‪ B !- 5‬ی ! ‪y‬ﻥ‪ !-‬وﻥ‪ ،!- H‬ﺕ ول و‪ L CF‬ر ‪ 5‬‬ ‫ ‪ L‬ه ة ا ﻥ ن ا آ‪ !4‬ا ‪ !-5./‬ا ‪ 4‬ة‪ ،‬وا ‪Y‬ي ﺱ‪ 54-‬إدراك ‪vQ‬‬ ‫ا ‪ =7‬ت ا اﺥ‪ !-Q‬وا ر ‪ - !-‬ا ُ وا ا ‪7‬ت «ﻥ‪ H‬ق ا ‪ Q !- oT‬ﻥ ن‪،‬‬ ‫و ! آ ﺡ ت ا ازن‪ ،‬ا & ‪ ،0F‬م ا ﻥ‪ TH‬م وا ‪ T‬وزات ا

ﺕ‪v 5‬‬ ‫ا <‪ -‬ات ا

{ أت ‪ 0Q‬ا ‪ C4 T4‬ا ‪ 4‬اء ﻥ‪ /‬ء ا ی ة ذات‬ ‫أﻥ‪ !4L‬ﺡ آ‪ !4‬ﺥ ! ‪ T‬ﻥ ا و ! ا { ‪ ،(L'Etat nation) !-‬و ی ‪ T‬ه‪Y‬ا ‬ ‫ﺕ ت ‪ =7‬ت ا ﻥ ن وا ‪ -H‬ﺱ! !‪ ،‬وا و ! وا ‪ C4 T4‬ا ‪ 4‬ﻥ !‬ ‫أﺥ ى‪ .‬إن ! ﺕ& ‪ -‬ه‪ XY‬ا ‪ =7‬ت و ‪ L G‬رات ﺱ ﺱ‪ =7 !- -‬ﺕ‪,!-‬‬ ‫ﺱ‪ 54-‬ﺕ ‪ -‬ا ‪ /‬وط ا ‪ W‬وری! ‪ ! Y4‬ﻥ‪ L‬ی! ا‪ 4m‬ﺕ‪ !-‬د ! ‪ Q‬ﻥ ن ﺕ ‪ .‬‬ ‫ وا=‪ C‬ﺕ& ق "أﻥ>! ا آ! ا ‪ ،" 3‬وﺕ ‪ 4‬وﺕ‪ %‬ن ﻥ‪ L‬ی! ﺱ‪ -‬ﺱ‪ - !-‬ری!‬ ‫)‪ (1‬ﻥ‪ 4‬ذج "ا ا ‪ " -<%‬ا ‪ 4‬ذج ا ﺡ ‪ T !- 4‬ل ا &‪o-‬ی ء ا ‪ L‬ی!‪ I ّ = ،‬آ ‪ Duncan J. Watts‬و‬ ‫‪ Steven H. Strogatz‬م ‪ 1998‬أ إی‪ T‬د ﺡ‪ Q‬ل ‪ -‬ﻥ‪ 5./ !-‬ت ا ا ا= ﺕ‪ CB H‬ا ‪ 4‬ذج ا ‪75‬ﺱ‪!-5-‬‬ ‫ ‪ 5./Q‬ت – ﻥ‪ 4‬ذج ا ‪ 5./‬ت ا ‪ !4L 4‬وﻥ‪ 4‬ذج ا ‪ 5./‬ت ا ‪ /‬ا ‪ -!-‬أن ﺕ ‪ 0Q v‬ا ‪ -‬ﺱ ت ا ‪ - .‬ی! ‪ XY‬ا ‪ 5./‬ت‬ ‫واﺡ ‪ 4‬ت ﺕ‪ B‬راﺕ ‪.‬‬ ‫‪12‬‬

‫ د ! و ا{ ﺕ‪ .!-‬إن ه‪Y‬ا ا & ق ا ‪Y‬ي ﺕ ‪" I v%‬أﻥ‪ !4L‬ا آ‪ !4‬ا !" ه ا ‪Y‬ي‬ ‫أدى إ ‪ 0‬ﺕ‪ .‬ان ا ‪ 4 3 .‬ی ‪ C 7‬ا ‪ C B‬ا ص ‪ 4‬ﺡ‪ !Q‬ا و !‪،‬‬ ‫و ‪ I-Q‬ﺕ اﺱ ام ‪" QB%‬ا ﻥ ن ا ص" ل "ا ﻥ ن" أو "ا ﻥ ن ا م" ‬ ‫ ه‪Y‬ا ا ‪ ،3 .‬وإ ‪ B‬ء ا ‪" !&%‬ا ‪ Q " 3‬ﻥ ن ا و ﺕ ‪ -. Q‬ا ‪o-4‬ة‬ ‫ا ‪« !Q H4‬ﻥ‪ H‬ق ا ‪ !- 4‬ا ‪ !Q H4‬ا و ! و أي آ‪ -‬ن ﺵ‪ 4‬ﺥ ‪ ،‬و ‪ 5‬‬ ‫ ‪" !& [H-‬ا ص" ا

ﺕ ا رف ‪ -Q‬إ{ ر ا ‪ /4‬وع ا و ﺕ ‪ ،‬ﺕ ‪IT‬‬ ‫ﻥ ‪ H‬ﺡ ت ی ة ﺕ‪ H4Q‬ا ‪ -‬وا ‪ 4‬ی‪ -‬ا و ﺕ‪ .!-‬و ‪Y‬ا و ا ‪y‬آ‪0Q -‬‬ ‫ ‪" QB%‬ا ﻥ ن ا ص ! ( ا (و "‪ ،‬ا ‪Y‬ي ی ‪ vQ‬اﺥ ‪Y 7‬ری ‪vQ‬‬ ‫ا ‪ %‬رات ا ﻥ ﻥ‪ !-‬ا

ﺡ‪ !Q‬ا اﺙ! ا و ﺕ‪" 7 ،!-‬ا ﻥ ن ا ص‬ ‫ا و ﺕ ") أو "ا ﻥ ن ا ‪ 4‬ﻥ " و ‪ G‬ا ‪ -Q‬ا‪$‬ور (‪ ،‬و "ا ﻥ ن ا م" و أي‬ ‫= ﻥ ن ﺥ آ ن‪ ،‬ﺱ اء ﺡ‪ !Q‬ا و ! أو =‪ ، Q.‬ی‪ 54‬أن ی ‪! -.{ .‬‬ ‫ا ﺕ‪ .-‬ت ا ﻥ ﻥ‪ 4 !-‬ا و !‪.‬‬ ‫إن ا ل إ ‪ 0‬ﻥ ع ه‪ XY‬ا ‪ -H ! Y4‬ری ه ت ﺕ‪ B‬رات "ا ﻥ ن‬ ‫ا ص" ‪ 4‬ا و ! ﺱ‪ -&-‬ﺕ ‪ -‬ﺵ وط ا ‪ -‬دة ‪Y -< C4 T4‬ری ‪ ،‬‬ ‫ﺡ اﺙ و دو ﺕ ‪ ،‬ی‪ /‬ﺱ ط ا ‪ !B‬ا ‪ -4‬ء ‪ 5‬ا ‪ B‬رات ا

‬ ‫ا ‪ C4 T4‬ا‪z‬ﻥ‪ H‬ﻥ ‪ Y‬ﻥ‪ /‬ء ا و ! ا { ‪ 5 ،!-‬و ﺱ { ‪ %‬ا ی ة‪،‬‬ ‫ ‪x‬ن ا = ‪ C‬ﺕ<‪ -‬ت وا‪ ! z‬ﺱ ف ﺕ <‪ . -‬آ‪ , Y‬ﺱ ‪ H‬ه ه‪ XY‬ا راﺱ! ﺕ ‪ -‬‬ ‫ا ‪ !. 54‬ا ‪ ;4 !-4Q‬ه‪ XY‬ا ‪ ،‬وا

= ﺕ& = ی ة ‪ T‬ل دراﺱ!‬ ‫ا ‪ L‬ه ة ا ‪ - 4‬ری! ‪ vQ‬ا راﺱ ت ا ‪ !- 4‬ا‪$‬ﺥ ى و ‪ G‬ا ‪ L 4‬رات‬ ‫ ‪ .‬ا ‪ 4‬ه‪ !-T‬ا ی;!‪ .‬وه ی‪ T‬ا ‪y‬آ‪ 0Q -‬ا ‪ C B‬ا ‪ L‬ي ‪Y‬ا ا ‪ ،3 .‬ﺡ‪ 3-‬أﻥ‪I‬‬ ‫ی ﺥ إ{ ر ‪ Q‬ا ‪ 4‬ع ا ﻥ ﻥ ‪ ،‬ﻥ‪ L‬ا « د ‪ .‬ا ‪ 3 .Q !-T 4‬آ‪ 4‬ﺱ‪G.‬‬ ‫ذآ ‪ ،X‬و ی ﺥ آ‪ , Y‬إ{ ر ‪ !&HQ‬ا ﻥ ن و ی‪ T‬أن ی‪ 5‬ن ‪ !-Q‬ا ﻥ ن ‪ 4‬‬ ‫ا و !‪ ،‬ی‪ 54‬إدراج ه‪ XY‬ا راﺱ! إ{ ر و ! ‪y‬ﺱ‪ -‬ا ‪ L‬ی! ا ﻥ ﻥ‪!-‬‬ ‫ا ‪ 4‬ة‪ L -H& ،‬ه وأﺵ‪ 5‬ل ا ‪ L‬اه ا ‪ - 4‬ری! ا و ﺕ‪.!-‬‬ ‫ أ ا ‪ -‬م ‪ !-Q4‬إ دة ا ‪ .‬ء ﺕ ا ‪ 4‬د ﺥ‪ !B‬ﺙ ‪ 4 !-‬ی ‪ 4‬ﺵ‪ 0‬وا‪z‬ﺵ‪!- 5‬‬ ‫ا ‪o4‬دو ! ‪ z‬دة ا ‪ .‬ء‪ ،‬ﺡ‪ 3-‬ﺕ ﺕ ‪ -H‬ا ‪ 3 .‬إ ‪ -4H= 0‬أﺱ ﺱ‪ --‬ی ‪ .‬ان ﺕ ‪ -m !&-‬‬ ‫= ‪ Q !Q‬آ‪ ، -‬ﺡ‪ 3-‬ی ‪ 4‬ر ا ا‪G‬ول دراﺱ! ‪ !-‬ا ﻥ ن ا ص ‪ 4‬ا و !‪ ،‬وذ ‪,‬‬ ‫ ﺥ‪7‬ل اﺱ ج ‪ l‬اه ا ‪ H4‬ى ا ‪ Q Q 4‬ﻥ ن ا ص‪ ،‬وه‪Y‬ا ﺱ‪ -‬ا ‪ B‬ق إ ‪ I-‬‬ ‫ا ‪ 06f‬ا‪G‬ول‪ ،‬ﺥ‪7‬ل ‪7‬ﺡ‪ L‬ت ا ‪ .‬ی ‪ !-Q !-‬ﺕ‪ HT‬ﺡ‪ -‬ی ت وﺕ& ‪7‬ت ا ﻥ ن‬ ‫ا ص‪ ،‬وا ‪ L‬اه ا ﺵ‪ !¹‬ﺕ& ‪7‬ت ا ﻥ ن ا ص وا‪$‬ﻥ‪ H‬ق ا ‪ .!- 4‬إن ‬ ‫ ‪ XY‬ا ‪ -‬ی ت ا ‪ !-Q 4‬وا ‪ Q‬ی! ﺱ ‪ 54‬ا‪ ! z‬إﺵ‪ !- 5‬إ دة ا ‪ .‬ء ا‪$‬و ‪0‬‬ ‫واﺱ ج ا‪z‬ﺱ ط ا ﺡ ‪ 4‬ا ‪Y‬ي ی د ا ‪ - !=7‬ﺡ‪ -‬ی ت ا ‪ H4‬ى ا ‪ Q&H‬وﺡ‪ -‬ی ت‬ ‫ا ‪ H4‬ى ا ‪ Q‬ي‪ ،‬وه‪Y‬ا ﺱ ف ﻥ م ‪ I‬ا ‪ 06f‬ا & ﻥ‪ ,‬ﺥ‪7‬ل ا ﺱ & دة ﻥ‪ 4‬ذج‬ ‫وﺕ‪ %‬رات ا ‪ Q‬م ا ‪ !- -.B‬وا ‪z !-‬ی‪ T‬د ﺡ‪ Q‬ل ‪7 Q‬ت ا =‪ - !-W‬ﺡ‪ -‬ی ت‬ ‫ا ‪ H4‬ی‪ . -‬و إی‪ T‬د ا ‪ !<-%‬ا ‪ !- .Q !-‬ا ‪ Q !Q /‬ﻥ ن ا آ‪ !4‬ا ‪ !-5./‬ا ی;!‬ ‫‪13‬‬

‫ ا و ! ‪ 0Q‬أﺱ س ا & ‪7‬ت ا

ﺕ و ‪ GB G‬ﺵ‪ - 5.‬ا ‪ .‬ءات ا ‪!- 4‬‬ ‫ ‪ Q‬ﻥ ن ا ص‪ ،‬وﻥ& أی! ‪ C !=7‬ا ‪ ، - 4‬وا ‪ .‬ر ا ﻥ ن ا ص آ‪ !Q 5 !5./‬و ‪G‬‬ ‫ ‪ L‬ر ا & ا ‪ ،!5./‬ﻥ إ ‪ 0‬ا ا & ﻥ‪ ,‬ا راﺱ! وإﺙ‪ .‬ت ا ‪ B/‬ا ; ﻥ ‬ ‫ا‪z‬ﺵ‪ ،!- 5‬وه‪Y‬ا ﺥ‪7‬ل إی‪ T‬د ﺡ ود و ! ووا‪ - ! F‬ا ﻥ ن ا ص و ‪.IB-‬‬ ‫ه‪Y‬ا ی‪ T‬ﻥ إ ‪ 0‬إی‪ T‬د ا ‪ !<-%‬ا ‪ !-Q4 !-‬ﺕ ازن ا ‪ .‬ء‪ ،‬وا

ﺕ د وره ‬ ‫إﺵ‪o !- 5‬دو ! وه إﺙ‪ .‬ت ﺙ ‪ !-‬ا ‪/GH‬ا ‪ - 4‬و ‪ I‬ر ا ‪ =7‬ت ا ‪ - !-5./‬ا ﻥ ن‬ ‫ا ص و ا آ‪ !4‬ا ‪) !-5./‬ا ‪ 06f‬ا‪G‬ول(‪ ،‬ﺙ إﺙ‪ .‬ت ﺥ‪ !- %‬ا ﻥ ن ا ص‬ ‫وا ‪ .‬ر‪ X‬آ ‪ GH‬ﺵ )ا ‪ 06f‬ا & ﻥ‪.(,‬‬ ‫و ‪Y‬ا ﺱ‪ 5-‬ن ; ‪ ! ;4‬ﺕ ‪ !&-‬ﺕ ‪ .‬ﺕ =‪ !-W‬ا آ‪o $ -‬ا ‪! ،‬‬ ‫ﺕ ‪ .‬ا ﻥ ن ا ص ا آ‪ !4‬ا ‪ !-5./‬ا ی;! آ‪ !Q H !Q 5 !5./‬ا و ! وأي‬ ‫ﻥ‪ GH‬ا ‪ 4‬ﺥ ‪ ،‬و ‪ I‬ﻥ& ; ‪ !-‬ا ‪/GH‬ا ‪ - 4‬وا ‪ 4‬د ‪ 0Q‬ا‪ {z‬ر ا ‪ L‬ي‬ ‫ ‪- &Q‬ا ‪ !5./‬ا ‪ -L‬ا ‪ ، 4‬و ! أﺥ ى‪ ،‬ی ا ‪ .‬ر ا ﻥ ن ا ص آ ‪GH‬‬ ‫ذاﺕ ا ‪ 4 ، -L‬ی دي إ ‪ 0‬ا ‪ L‬إ ‪ !=7 0‬ا ﻥ ن ا ص ‪ -IB- 4‬وا ‪Y‬ي ی د‬ ‫ ا و !‪ ،‬آ‪ !- 4‬ﺥ ر ‪ -!-‬وا ‪ !- 4‬ا اﺥ‪ !-Q‬ا

ﺕ ‪ ;4‬ﻥ&‪.IH‬‬ ‫وآ ‪ -m !T-‬ﺕ آ‪ !-.-‬ی‪ 54‬ا ل أن ا ﻥ ن ا ص ‪ .‬رة ﺵ‪ !5.‬ة ذاﺕ‪!-‬‬ ‫ا ‪" . -L‬ﺵ " أي إﺙ‪ .‬ت ا ‪ !- .‬ا ‪ Q !-5./‬ﻥ ن ا ص و ‪ G‬ا‪$‬د ‪ -‬ت ا ‪ 4‬و ! ه‪Y‬ا‬ ‫ا ‪ ،‬و" (ة وذا ا ‪ " > +‬أي إ‪ ! F‬ا ‪ .‬ا ﺥ وه ا ‪ .‬ر ا ‪ !5./‬ا ‪ !& H‬ا ‪Y‬آ ‬ ‫آ ‪ GH‬وإﺙ‪ .‬ت آ ا‪ $‬د ا ‪Y ! Q 4‬ا ا آ‪ ., Y‬وه‪Y‬ا ی‪ .‬ر ا ‪ 4‬د ‪ 0Q‬ا ‪ Q‬م‬ ‫ا ی;! ‪ 5./Q‬ت إ{ ر ﺡ آ! ﺕ‪ C-.B‬ا ‪ Q‬م ا ‪ !- 4‬أ ﻥ‪ ! Y4‬ا راﺱ! و ‪G‬‬ ‫ا ‪ - 4 H‬ا ‪.!- .‬‬ ‫و ﺵ‪ ,‬أن ﺕ ول ه‪Y‬ا ا ‪ F 4‬ع ﺡ ذاﺕ‪ 7W I‬ﺕ‪ .‬إﺱ اﺕ‪ 4{ !-T-‬ﺡ!‬ ‫ ا ‪ 3 .‬ﺕ ‪ 4‬ه‪ XY‬ا ‪ 4‬اﺥ ﺱ ‪ ! IF‬د ا ‪ %‬ت ا ‪ ،!- F 4‬ﺡ‪3-‬‬ ‫أن ﺕ م ا راﺱ ت ا‪$‬ﻥ‪- QT‬ﺱ آ‪ H‬ﻥ‪ !-‬ﺡ ا آ‪ 4 !4‬و ‪ T‬ل دراﺱ ت‬ ‫ا آ‪ !4‬وا ﻥ ن ‪ 5/‬ﺥ ص ﺡ ‪ ،! ! -‬و ‪x ،‬ن م و د ‪ < !-‬ی!‬ ‫ ﺡ ة ﺕ ‪ 0‬ا ‪ T‬اﻥ ا ‪7B‬ﺡ‪ !-‬ا ‪ 4‬ت ا ‪ !<Q‬ا‪z‬ﻥ‪o-QT‬ی! وإ ‪ 0‬ﺡ ا ‪!<Q‬‬ ‫ا‪ 4 $‬ﻥ‪ !-‬ی ‪ !Q5/ .‬ﺡ ‪y ،!- -‬ه ا ض ﺱ‪ !-Q4 -‬ا ‪ 3 .‬وا ‪ !4‬ه ﻥ [‬ ‫ا ‪ !L&Q‬ا ‪ !-‬ا

ﺕ ا ‪ !L&Q‬ا‪z‬ﻥ‪o-QT‬ی!‪ ،‬ﺥ ! ‪ &4Q !.H‬ه‪ -‬ا ‪ T‬ی ة‪ ،‬وا

ﺕ ر‬ ‫ ‪ %‬د ا‪$‬د ‪ -‬ت ‪ !<Q‬ا ‪ C .!-‬ا‪z‬ﺵ رة إ ‪ 0‬أﻥ‪ I‬ﺕ ﺕ‪ .‬ا ‪ !4‬ا ‪ ! /‬ﺡ‪ 4;-‬‬ ‫ﺕ ت‪ ،‬إ أن دا آ‪ -.‬ا ا ‪ 4‬ت ﺕ ‪ .‬ی ‪ 5/‬وا‪ F‬وﺕ ‪ T B‬واﺱ ‬ ‫ ‪7‬ﺥ ‪ -‬ر‪ B ،‬ی ! ﺕ ‪ !-Q4 ,‬ا ی ‪ L ،‬إ ‪ 0‬أه‪ !-4‬اﻥ ء ا ‪ !L&Q‬ا ‪ 4‬ﺱ‪!.H !.‬‬ ‫ ‪ ! 4T4Q‬ا ‪ !-4Q‬ا

ﺱ‪ -‬ﺕ اول ا ‪. - 3 .‬‬ ‫‪14‬‬

‫وا‪ V‬و ‪ ,‬ا ‪w / +‬‬

‫ا ا‪G‬ول‪ :‬ا ا ‬ ‫ ﻥ Ù† ا ص ! ( ا (Ùˆ ‬

‫‪15‬‬

‍ > ŰŒâ€Ź0 ‍ د؊‏4?

( ! ‍ ا‏,/ ^ ‍ي‏a ‍ ا‏,- ‍ _ ŘŁ Řł ا ! > Řą ا‏4 ‍ ا ا  ن‏24 C ‍ Ů… ŘŁŮˆŮ„â€Ź,/ ‍ ٠ Ů…â€ŹŘŒ *‍   ( ŘŻŮˆâ€Ź , f ‍ ا‏2 ‍ ŰŒâ€Ź+ ! ‍ ا‏2 ‍ا‏M+‍ ا*ﺼ‏J e ‍ _ ا‏4 ‍ (ŘŻ  إه‏+‍ ŰŒâ€Ź,+ ‍ Ůˆا‏, *‍ ( ا (Ůˆâ€Ź ŘŒ} / ‍ت ﺾ‏e4 f *‍ } Ůˆâ€Ź/ ‍ت‏e4 f+ I + ‍ ا * ن آ‏8a‍ ؼن ه‏.â€ŤŮˆا ي‏

!š â€ŤŮˆâ€Źy $‍ ا‏GQ ‍ ŰŒâ€Ź ŘŒ!- 4 ‍ز ŘŞ ا‏$‍ اâ€ŹŘŒâ€Ť ا؜‏$‍ا‏ ‍ ا آ ŘŞâ€ŹŘŒ!-‍ ﺹ‏-H ‍ا ; عات ا‏ ŘŒâ€Ť ؊‏-B ‍ Řą ا‏5 $‍ Ůˆاâ€ŹŘŒ!- 4 ‍ا‏ ‍ ؊‏-%= ‍ﺹ‏7H - Ů‘QŮ?5 [ ‍ ŰŒ ؼذا آ‏7 . -‍ﺙ‏y ‍ ا‏ ‍ Ůˆ ŰŒ ؼذاâ€ŹŘŒ ‍ﺕ ٠‏ ‍ ه ďşą ٠‏-‍ﺙ‏y ŘŒâ€Ť ؍‏5‍آ [ ﺕ‏ ‍ ؼن‏.‍ ل‏5‍ﺾ‏$‍ ا‏5‍ي ﺾ‏y ‍ ن‏5â€ŤŰŒâ€Ź ‍ا ه ŘĽďşą إ؊‏Y‍ؼﺹ ŘĄŘŠ ه‏ o â€ŤŮˆŮ„â€Ź$‍ ا‏.‍آ‏$‍ا عس ا‏ Ů? . ‍ّ ŰŒ أ‏Q5 :› ‍ا ا‏ ‍ ďşą اإ أعد أم‏5 ŘŒ! ‍ا‏ ‍ إ‏. ‍ أ‏4 ‍ أن ‏-Q Â?T‍ ŰŒâ€ŹŘŒâ€ŤďťĽ د‏ . W‍ ‹ ŘŁŰŒâ€Ź. ‍ ا‏W

When it comes to epidemics of disease, financial crises, political revolutions, social movements, and dangerous ideas, we are all connected by short chains of influence. It doesn’t matter if you know about them, and it doesn’t matter if you care, they will have their effect anyway. To misunderstand this is to misunderstand the first great lesson of the connected age: we may all have our own burdens, but like it or not, we must bear each other’s burdens as well. D. Watts, Six Degrees: The Science of a Connected Age, p

.2 ‍ ŰŒâ€Ź+ ! ‍ ا‏2 B‍ ﺼ‏J e4 2 ‍› أ‏+ . â€ŤŮˆâ€Ź 16

!- ‫ د‬%‫! ﺕ‬T- ‫ ن آ‬5‫! ﺱ ف ﺕ‬-‫! ا و ﺕ‬-‫ ت ا ﻥ ﻥ‬.-‫ ﺕ‬Q ! ‫! ا‬- . ‫إن ا‬ ‫ ا ﻥ& ت‬vQ ّ ‫ وه ی‬،(‫ول‬G‫ ا‬06f ‫! )ا‬-W= ‫ ! ا ا ا‬4T4 - G ‫ ا‬Q ‫ ﺡ ت‬H ‫ د‬T‫ إی‬G‫ ا ا { ی‬XY‫ ه‬- ‫ م ا ازﻥ ت‬-‫وإ دة ﺕ ﺕ‬ !‫ ا < ی‬XY‫ ه‬0 ‫ و أ ا ل إ‬.(,‫ ا & ﻥ‬06f ‫ راﺕ )ا‬B‫ ت ﺕ‬4 ‫ ت واﺡ‬W= 4 ‫ا‬ 3-‫ ﺡ‬، --‫ أﺱ ﺱ‬-4H= 0 ‫ ! إ‬4 ‫ ﺡ! ا‬4 ‫ ء ا‬. ‫! إ دة ا‬- 5‫ إﺵ‬-H ‫ﺱ ف ﻥ م‬ vQ ;4‫ ي ا

ﺕ‬Q ‫ ى ا‬H4 ‫ ت ا‬L‫ﺡ‬7 ‫ ط‬. ‫! ﺱ‬- 5‫ﺵ‬z‫ول ا‬G‫ی ا ا‬

‫ ا‬Q&H ‫ ى ا‬H4 ‫ اه ا‬l =7B‫ ا و ! اﻥ‬4 !Q / ‫! ا‬-‫ ت ا ﻥ ﻥ‬.-‫ وا ﺕ‬0 . ‫ا‬ 4 ‫ ا ﻥ ن‬G-.B‫ ري وﺕ‬- 4 ‫ﻥ ج ا‬z‫! ا‬-Q4 !‫ رآ‬/4 ‫ ا & ا ا‬vQ ;4‫ﺕ‬ (2) =‫ ر‬5/ ‫ل ا‬7‫ ﺥ‬L‫ا ی‬Y‫ وه‬،! ‫ا و‬

‫ ا‬0 ‫و‬$‫ ء ا‬. ‫! إ دة ا‬- 5‫ي ی ح إﺵ‬Y ‫ا‬ Il ne faut jamais - !=7 Q ‫ د‬4 ‫ ا‬p ‫ﺱ ط‬z‫ ا‬3 .‫ﺕ‬ chercher à définir par des frontières les choses ‫ إ{ ر‬Q&H ‫ ى ا‬H4 ‫ ي وا‬Q ‫ ى ا‬H4 ‫ا‬ importantes. Les :! ‫ د‬5 - p ‫ ن‬5‫ ی‬3-‫ ﺡ‬، o ‫ا‬ frontières sont toujours floues, sont toujours .P(L)=H interférentes.

Il faut donc chercher à définir le cœur, et cette définition demande souvent des macroconcepts. Edgar Morin, Introduction à la pensée complexe, 1990, p 98

17

‫إن ‪ !-Q4‬ا ‪ 3 .‬ا‪z‬ﺱ ط ‪ p‬ﺱ ف ﺕ إ ‪ 0‬ﺡ‪ ! -‬ا ‪ -‬ی ت ا !‬ ‫ ‪ H 5‬ى‪ ،‬وه‪Y‬ا ﺱ ف ی ا = ف ‪ I-Q‬ا ‪ 06f‬ا‪G‬ول‪ ،‬ﺙ ! ه‪XY‬‬ ‫ا ‪ -‬ی ت ﻥ م = اح ﻥ‪ 4‬ذج اﺡ ‪ 4‬ی‪ 54‬أن ی&‪ -‬ﻥ ‪ H‬ا ة ‪ -‬ﺕ =‪ W‬ت‬ ‫ا ‪ H4‬ی‪ -‬ا ‪ Q‬ي وا ‪ . Q&H‬ه‪Y‬ا ا ‪ 4‬ذج یُ ف " ا ‪ " 6‬ا ‪ 4‬ح ا &‪o-‬ی ء‬ ‫ا ‪ L‬ی! { ف آ ‪ D. Watts‬و ‪ ،S.H. Strogatz‬وﺱ ف ی اﺱ ام ه‪Y‬ا‬ ‫ا ‪ 4‬ذج إ{ ر ﺕ‪ %‬ري )‪ (métaphorique‬أ ا ‪ -.‬ا‪z‬ﺱ ط ‪ P‬ا ‪ 4‬د‬ ‫ ‪ - !=7 Q‬ا ‪ -‬ی ت ا ‪ !Q /‬وا ‪.!-Q 4‬‬

‫‪18‬‬

‫ ا ﻥ ن ا ص ( ا (و‬x _ ‫ دف أدى إ‬6 :‫ول‬G‫ ا‬06f ‫ا‬ ( ‫ ر ا ﻥ ن ا ص‬B ‫ ر‬6 0 ‫ أ‬2 ‫ و‬،‫ ح‬+ ! ‫ ا‬,- ‫ ا ! ذج ا‬A ‫ﺡ‬ ‫ﺡ> ت‬e ‫ ج‬+ + ‫ وا م ! ا‬،_ ‫و‬G‫ دة ا ء ا‬4‫ إﺵ إ‬24 ?‫ا (و وا‬ ‫ اه‬2 eB‫ ى ا ي اﻥ‬+ ! ‫ ت ا‬f3‫و ا‬ ‫ ء‬B4?‫ و‬،*‫ أو‬4 2 +‫ ی‬،, f ‫ ى ا‬+ ! ‫ا‬ There is no doubt … ‫ أن‬،‫ دة ا ء‬4‫ ت ﻥ! ذج إ‬B 24 ‫ﻥ> ة آ‬ that today in ‘law’ what is afoot is very 0ّ ,+ ‫ا ا‬M+ ‫ت ا‬e4 f+ ‫ ا‬L + ( 4 L ‫ﻥ‬ fundamental 2 , f ‫ ى ا‬+ ! ‫ ا‬04‫ ا‬/ L + 2 ‫ س‬G‫ا‬ (paradigmatic) ‫ ا ! [ ﺡ ی ت‬04‫ ا‬f ‫ ا‬8a‫ت ه‬e4 f ‫ و‬، . renewal of its social and historical rank. ‫ت‬e4 f+ ‫ ا‬8a‫ ه‬،‫ أﺥ ى‬. 2 ‫ ى ا ي‬+ ! ‫ا‬ Here there seems to . ‫ ﻥ ء ا _ ا‬,/ ‫ ه‬,+ ‫ا‬ be a trend for the long-continued debate on so called ‘failure of the market’ and/or failure of politics’ to approach a consensus today that at bottom it is failure of law that is involved. R. Wietholtner, 1986, p 505

0 ‫ ! ا ا ا

أدت إ‬4T ‫إن‬ !-5./ ‫! ا‬4‫ﺕ ت ا ﻥ ن ا ص ا آ‬ - ‫ دف ﻥ‬%‫! ﺕ‬T- ‫ ة ه أﺱ ﺱ ﻥ‬4 ‫ا‬ ‫ ى‬H4 ‫ت ا‬7 &‫! ﺕ‬-‫ ا ﺕ‬: ‫ا ا‬ !- 4 ‫ ءات ا‬. ‫ ا‬vQ - ‫ ﺕ‬، Q&H ‫ا‬ !- ‫ ی‬. ‫ ت ا‬-B 4‫ا ی‬Y‫ وه‬،!-Q 4 ‫ا‬ !T‫ و ا أﺥ ى ﻥ ﺕ‬،‫ ى‬H4 ‫ا ا‬Y‫ ی ت ه‬-‫ﺡ‬ !Q ‫ اه ﺵ‬l ّ;4‫ ي ﺕ‬Q ‫ ى ا‬H4 ‫ت ا‬7 &‫ﺕ‬ 4 ‫ ت ا ﻥ ن ا ص‬.-‫ رات وﺕ ﺕ‬% .! ‫ا و‬

‫ ى‬H4 ‫ت ا‬7 & ‫ ی! ا‬-‫ إن ﺡ‬،‫إذن‬ ‫ن‬7. ‫ ی‬-W= -‫ ه‬T‫ اﺕ‬، --‫ أﺱ ﺱ‬-& ‫ [ ﻥ‬T‫ ه = اﺕ‬T‫ ي ﻥ‬Q ‫ وا‬Q&H ‫ا‬ !-5./ ‫ت ا‬7 & ‫ ! ا‬4T4 ‫ ى‬H ّ5/‫ ی‬X T‫ اﺕ‬، B‫رﺱ‬$‫ ا‬GB 4 ‫<! ا‬Q -‫ا آ‬ !-5./ ‫ت ا‬7 & ‫ ! ا‬4T4 ‫ ﺥ‬X T‫ واﺕ‬،"‫ ة‬6 ‫"ا ! " و"ا ! >! " و"ا‬ !‫ اری‬4 ‫! و م ا ﺱ‬H‫ ی‬7 ‫ ﺡ ! ا‬-B ‫ ی‬4 ،" ‫ ی‬B ‫ " و"ا‬-‫ " و "ا ا‬f & ‫"ا‬ -m ‫ ر‬L 4 - ‫ إ‬L ‫ ا‬-Q ّ ‫ وه ی‬،‫ اد‬F$‫ ا‬- W= ‫ دف ا‬% ‫ا ا‬Y‫ ّ اء ه‬ ‫ ت‬W= 4 ‫ ا‬- C4T 4H‫ ی‬،(Tiers inclus)‫ ل‬4/4 ‫ ا‬3 ; ‫ ا‬GB 4 ‫ ی‬B‫ﺥ‬ : ‫ ا ﺕ‬4‫ ﺕ ی ه‬54‫ ی‬-‫ ه‬T‫ی ا ﺕ‬Y‫ ه‬،‫ ی ت‬H4 ‫ ا ی ا‬. 19

‫ ﺕ& ‪7‬ت ‪ 0Q‬ا ‪ H4‬ى ا ‪ - Q&H‬‬ ‫ ُ ا آ‪ !4‬ا ‪ !-5./‬ا ‪ 4‬ة‪ ،‬ﺕ‪ ّ;4‬ا ‪ .‬ءات‬ ‫ا ‪ Q !- 4‬ﻥ ن ا ص ا و !‪ ،‬ﺕ ‪o-4‬‬ ‫ ‪ =7‬ت ا ‪ !W& !-5./‬ا ‪ /‬وا ‪ -%‬ة‬ ‫ا‪ $‬د إ ‪ 0‬در ! ا ‪ L‬م )ا ! ‪ C‬ا‪G‬ول(‪.‬‬ ‫ ﺕ& ‪7‬ت أﺥ ى ‪ -‬ا آ‪!4‬‬ ‫ا ‪ !-5./‬وا ﻥ ن ا ص و ﺕُ ‪ = 0 IT‬ﻥ ﻥ‪!-‬‬ ‫ﺵ ‪ !Q‬دو ﺕ‪ ،!-‬ﺕ ‪ =7 o-4‬ت ﺵ‪!. / !-5.‬‬ ‫و{ ی‪ !Q‬ا‪ $‬د إ ‪ 0‬در ! ا & ‪ 0F‬وا ‪ /‬ا ‪!-‬‬ ‫)ا ! ‪ C‬ا & ﻥ‪.(,‬‬

‫ا ! ‪ C‬ا‪G‬ول‪e4 f :‬ت ﺵ " ""‬ ‫ ‪ 6‬ة" و" ‪ " !>+‬ت ا آ! ا ! ‪ 3‬ة‬

‫‪The center of gravity‬‬ ‫‪of legal development‬‬ ‫‪therefore from time‬‬ ‫‪immemorial has not‬‬ ‫‪lain in the activity of‬‬ ‫‪the state, but in‬‬ ‫‪society itself, and‬‬ ‫‪must be sought there‬‬ ‫‪at the present time.‬‬ ‫‪Eugen Ehrlich, 1936,‬‬ ‫‪p 390‬‬

‫إن ‪ 4 !I‬ا ‪e4 f+‬ت ا ‪,/‬‬ ‫ا ! ‪ +‬ى ا ! ‪ 2 ,‬ا ءات ا* ‪ 4 !+‬ﻥ ن ا ص‪ ،‬وا ‪ / 2 + ,+‬ا‪ J 04‬‬ ‫ ‪ I+‬ﻥ و ‪ . 24 +‬ا ‪ ،h‬ه‪ ,/ ,‬ﺡ آ دا‪ 2 !-‬ا ‪ ، . ! / 04 f+‬و‬ ‫ه‪a‬ا یُ ‪ . B‬إ ﻥ ‪ 0‬ﺵ ‪ 2‬ا ‪e4 f+‬ت ا وا ‪ e‬ت ا ! ‪ f‬‬ ‫ا ‪ ,/ _ ،x +‬إ< ره آ‪( ُ4 0‬ة ‪ ,/‬إ< ر ه‪ 8a‬ا إ _ ا ‪ +‬ا‪ 03‬إ* ‪ ,/‬إ< ر‬ ‫ ‪ .B‬ا ‪ I‬اري‪ ! ،‬ی‪j‬دي إ _ ﻥ ء ‪ e4‬ت ‪ 6‬ة ا‪ G‬د ‪ ( ُ4 2‬ه‪ 8a‬ا ‪،‬‬ ‫وی& ‪ g‬ﺡ ‪ A‬ه‪ 8a‬ا ! ا‪ f3‬ت ا ی ﻥ ء ﺵ ی! ‪ 2‬ا ‪ < 24 . 4 +‬ی‪ w‬ر ‬ ‫ ﻥ‪. Regular Graph >+ ,‬‬ ‫إن ه‪ XY‬ا & ‪7‬ت ذات ا ‪ 4‬ا & ت ا ‪ - .‬ی! ا ‪ ! H‬ا ‪Y‬آ ‪ ،‬ی‪ 54‬أن ﺕ‪ 5‬ن ی ‬ ‫أﺱ ﺱ‪: --‬‬ ‫ ﺵ‪ 5‬ﺕ& ‪7‬ت ﺵ‪ - !-5.‬ا ‪ .‬ءات ا ‪ ،!- 4‬ی‪ L‬ﺥ‪ 7‬ا ﻥ ن‬ ‫ا ص آ‪ 4‬ج ﺕ ا ی ث ی ﺙ ء ‪ -‬ﺥ ‪ 4 ،‬ی ‪ Q 0B‬ﻥ ن ا ص‬ ‫ ‪ !-‬ﺵ‪ !-5.‬ق ذاﺕ‪ !-‬ﺕ‪ - C4T‬ا ی ا & ا ‪ ،‬و ﺕ‪ L‬ذات ا ﻥ ن ا ص ﺱ ى‬ ‫ ﺥ‪7‬ل ا & وا ا ‪ -‬ه‪ XY‬ا & ا ‪ ،‬وه‪Y‬ا ی‪ B‬ح اﺱ ‪ !- 7‬ه‪ XY‬ا ‪Y‬ات أي‬ ‫ ء ا ‪) - 4‬ا !‪ A B‬ا‪G‬ول(‪.‬‬ ‫ ﺵ‪ !=7 5‬ﺵ‪ -m !-5.‬ه ‪ 4 !-‬ﺡ‪ - Q‬ز ‪ . - -‬ء د‪ ،‬و ‪I-Q‬‬ ‫ی‪ 54‬ا ‪ .‬ر آ ا ‪ .‬ءات ا ‪ !- 4‬ا‪ . C-F‬د ! و ‪ T‬ورة‪ 4 ،‬ی‪ B‬ح ‪ 5‬ة‬ ‫اﺱ ! و د "ذآ ء ﺕ‪ B‬ري" ‪ Q‬ﻥ ن ا ص ‪ H‬ﺡ ود ا ‪ ، o‬ون ﺕ& §‬ ‫‪7 = -m‬ﺥ ‪o‬ال ‪$‬ي ء ا ‪ ، - 4‬وه‪Y‬ا ی ‪y‬آ ﺥ‪7‬ل ا ‪ .‬ا ‪ .‬ا ‪Y‬ي‬ ‫‪20‬‬

‫ی‪ B‬ح ‪ 5‬ة ا ﺥ ‪7‬ط ‪ -m‬ا ‪ - %&Q‬ذات ا ﻥ ن ا ص و ‪ ، F‬وی&‪ W‬‬ ‫إ ‪ 0‬ﺕ‪ %‬رات وﻥ‪ 4‬ذج وأﺵ‪ 5‬ل = ﻥ ﻥ‪ُ 4 !& !-‬و ﺡ‪ !Q‬ا ‪ !- F‬ا ا= ‪!-‬‬ ‫ا ﻥ ﻥ‪) !-‬ا !‪ A B‬ا & ﻥ‪.(,‬‬ ‫ا !‪ A B‬ا‪G‬ول‪ 2 :‬ذات ا ﻥ ن ا ص ا (و* ‪ ,‬إ _ ا ا !‪ !+I‬ذا ا ‪ > +‬‬ ‫اﻥ‪ 2 eB‬ا ( ا ي ا ‪a‬ي ی‪ ^ M !+‬ا ‪ ،C‬وا ‪a‬ي یُ ‪ B ,B‬‬ ‫ا* ‪ f 4 !+‬ه رادی ?ﻥ‪ +‬ج ا ! ‪\/ ، /‬ﻥ^ ی! ‪ 2‬د آ‪ 0‬ا* ‪ I‬ه ت وا ‪ B+‬رات‬ ‫ا ‪ < ,+‬أت ‪ / _ 4‬ة ا ‪a‬ات ا?ﻥ ﻥ وإﺙ ت ا* ‪ !+‬ا ‪ -‬ا [ ا ﻥ ﻥ‪.,‬‬ ‫إن ه‪Y‬ا ا ‪ I‬ی‪ G- 4 0 H‬ه ‪ -‬أﺱ ﺱ‪: --‬‬ ‫‪ -1‬اﺱ ‪ .‬ال ‪ .‬أ "ا & داﻥ‪ !-‬ا ‪ . "!-T 4‬ءات ا ‪.!- 4‬‬ ‫‪ -2‬ر & م "ا & ا ‪7‬ﻥ " ا ‪Y‬ي ﺕ ‪ I o-4‬ا & داﻥ‪ !-‬ا ‪ % !-T 4‬‬ ‫ا ‪ .‬ءات ا ‪" ; !- 4‬ا ‪ B‬ب" و"ا ﻥ ‪ 5‬س ا ‪ 4‬ا ‪Y‬اﺕ " و"ا ‪ -L‬ا ‪Y‬اﺕ "‪.‬‬ ‫أ ‪ Q !.H‬ﻥ ن‪x ،‬ن ا ‪ !B‬ا‪$‬ﺱ ﺱ‪Y !-‬ا ا ‪ B‬ر ه إزاﺡ! ‪ !-F‬ا ‪! -‬‬ ‫ا ‪ ! QB4‬وا ‪ ،!Q H4‬وﺕ‪ .‬أ دا ‪ Q !-‬ا=‪ C‬ا ﻥ ﻥ ‪ ،‬و ‪ , Y‬ﺕ د ا & ‪ !-F‬ا ‪!- .‬‬ ‫ ‪ Q‬ﻥ ن ا ‪ !<-%‬ا ‪:(1)!-‬‬ ‫‪ -1‬إ{ ر ا ‪ - 4 H‬ا ‪x !- .‬ن ا ﻥ ن ی‪ L‬آ‪Y‬ات ا ‪،!Q H !- 4 H‬‬ ‫ﺕ م ‪ .‬ء ﺡ ‪ ! -‬ا ‪ !- 4‬ذاﺕ ‪.‬‬ ‫‪ -2‬إ{ ر ا ‪ - 4 H‬ا ‪x ،!- .‬ن ا ﻥ ن ی‪ L‬آ ‪ -Q4‬ت ﺕ ا ‪ !-Q‬ﺕ م ‬ ‫{ ی‪ -Q4 G‬ﺕ ا ﻥ ﻥ‪x !-‬ﻥ ج ا & ا ا‪z‬ﻥ‪ H‬ﻥ‪ !-‬آ‪ %4‬ت د ‪.!-‬‬ ‫‪ -3‬إ{ ر ا ‪ - 4 H‬ا ‪x !- .‬ن ا ﻥ ن ی ‪ -C.‬و ‪ %‬رة دا ‪ -!4‬‬ ‫و‪ - F‬ت =‪ - !W‬ا ﺱ ‪ !- 7‬ا ‪ -Q4‬ﺕ‪ !-‬وا ‪ !- .‬ا‪z‬دراآ‪ ،!-‬وی‪ L‬ا ‪ B‬ب ا ﻥ ﻥ ‬ ‫ إ{ ر " ¬ ا ‪ - " 4 H‬ا ﺱ ‪ !- 7‬وا ‪ L !- .‬إ ‪ 0‬ا ‪ B‬ت ا ‪!- 4‬‬ ‫ا‪$‬ﺥ ى‪.‬‬

‫‪(1)-‬‬

‫‪Gunther Teubner, Droit et réflexivité. L'auto-référence en droit et dans l'auto‬‬‫‪organisation, Bruxelles, LGDJ, Paris, 1994, p 174‬‬ ‫‪21‬‬

‫و ‪ 0Q‬ه‪Y‬ا ا‪$‬ﺱ س‪ ،‬وا ‪ 4‬دا ‪ 0Q‬ﺙ‪7‬ﺙ! أ د أﺱ ﺱ‪" ،!-‬ا ‪" ،" 4‬ز ﻥ "‬ ‫و" ‪ 5‬ﻥ "‪ ،‬ﺱ ف ی ‪ IT‬ا ﻥ ن ا ص ‪ 4‬ا و ! ﻥ اﺱ ‪ - 7‬ت دة ا ا=‪C‬‬ ‫ا‪$‬ﻥ‪ B‬ا ‪ F‬ا و ﺕ ‪ ،‬و ‪ !=7‬ه ‪ - !-‬ذاﺕ‪ I‬وا ا=‪ ،C‬ﺕ‪ [Q;4‬أﺱ ﺱ ‬ ‫ﺕ‪ &Q ! QB !- .‬داﻥ‪ !-‬ا ‪ !-T 4‬وا ‪ .‬ا‪z‬ﻥ‪ H‬ﻥ ي )ا ‪ .‬ا ‪ ،(1) ( 4‬وا ل‬ ‫ا ‪o4‬دوج ا ‪Y‬ي ‪ I‬ﺡ‪ !Q‬ا اﺙ!‪ ،‬وا ‪ ;4 4‬ه‪ ! 4-‬ا ‪ - L‬وا ‪ - B 4‬ا = ‪ %‬دي‬ ‫)ا ‪ .‬ا ‪ o‬ﻥ ( )‪ ،(2‬وا ‪ -H‬ﺱ )ا ‪ .‬ا ‪ 54‬ﻥ ( )‪ ،(3‬وه أدى إ ‪ 0‬إ دة ء ذات‬ ‫ﺵ‪" !-5.‬واﺡ(ة" و" ‪( +‬دة" و" ‪ " +‬ن واﺡ )‪.(4‬‬ ‫)‪ 06/ (1‬ا ﻥ ن ا ص ‪ 24‬ا*ﻥ ﻥ ی وا ‪ f‬داﻥ ا ! ‪ I.‬‬ ‫ﺱ ‪ Q Q G-4 & ّ -‬م ﺡ‪ !Q‬‬ ‫ا اﺙ!‪ ،‬ﺱ ف ﻥ ول ا ﺱ & دة ﺡ آ! "ا ‪^ +‬‬ ‫ا ّ ﻥ‪ ,‬وا (* ‪ ",‬ا ‪ Q‬م ا ‪ 4 !- 4‬‬ ‫وا ﻥ ن ا ص ﺥ‪ ، %‬و ‪Y‬ا ﺱ ف ی‪ 5‬ن ا ‪ .‬‬ ‫ا ‪ - .‬ي ‪ F‬ا‪z‬ﻥ‪ H‬ﻥ ي ا ‪y 4‬ﺙ ‪ HQ‬ﻥ‪ -‬ت وا‪ F‬‬ ‫ﺕ ‪Y Q-Q‬ات ا ﻥ ن ا ص ا و !‪ ،‬ه‪Y‬ا ا ‪ .‬‬ ‫ا ‪Y‬ي ی‪ /‬ك ‪ 5& L I-‬ي ا اﺙ!‪ .‬و ‪I-Q‬‬ ‫ﺱ ف ی ‪ IT‬ﺕ ‪ -Q‬ا ﻥ ن ا ص ا ‪ CF‬ا ; [‬ ‫وا ‪o 4‬ول ا ‪ T‬ﻥ ا ‪ 4‬إ ‪ 0‬أ د أآ; ‬ ‫ﺡ آ‪ ،!-‬و ‪ !=7‬دا ‪ ! =$ !4‬ا ‪ !- 4‬ا

‬ ‫ﺕ<‪ ّB‬ا & ا‪z‬ﻥ‪ H‬ﻥ ‪ ،‬وه‪Y‬ا إ{ ر ‬ ‫ ‪ Q‬ا=‪ C‬ا ﻥ ﻥ ی‪ 0 H‬دا ‪ Q 4‬ب ا ‪ ! -‬‬ ‫{ ی‪ G‬ا ‪ 44‬رﺱ ت ا ‪ !- 4‬ا ‪.(1)!&Q 4‬‬

‫إﻥ‪ ,‬ﺕ‪yH‬ل‪ :‬آ‪ v-‬ی‪ 54‬‬ ‫أن ﻥ ‪ B‬ی ‪،‬‬ ‫ ‪" !4Q5 0‬ا ‪! o‬‬ ‫ا‪z‬ﻥ‪ H‬ﻥ‪"!-‬؟ ا ‪ H‬ال‬ ‫ی ‪ ّ.‬ﻥ‪ !-‬ا ﺡ & ظ‬ ‫ ‪ !4Q5‬ذاﺕ ‪ .‬و أﻥ ‬ ‫أﺕ‪ H‬ءل‪ ،‬ه ذ ‪,‬‬ ‫‪ F‬وري ﺡ ؟‬ ‫‪M. Heidegger,‬‬ ‫‪Lettre sur‬‬ ‫‪l'humanisme,‬‬ ‫‪1946‬‬

‫إن ا‪$‬ﺱ س ا ‪Y‬ي ﺕ م ‪ I-Q‬ا ‪ L‬ی ت ‪ F‬ا‪z‬ﻥ‪ H‬ﻥ ی! ه ‪ 5‬ة أن ا ‪ !<Q‬ه & ح‬ ‫ ‪$ 4‬ﻥ&‪ H‬و ‪ Q‬ﺡ ‪ 5& ،‬ا‪z‬ﻥ‪ H‬ن ‪ 0 ّ5/‬ا ‪ 4‬ﻥ ا ‪ <Q‬ی! وا ; ‪ ،!-‬‬ ‫ ج ا ى ا ‪ !- 4‬وا ; ‪ !-‬ا ر ! ﺱ‪ B-‬ﺕ‪ ،I‬ﺡ ‪ 0‬أن ا ﺕ‪ T‬ه ت ا ‪! B 4‬‬ ‫ﺕ‪ 0 H‬إ ‪ 0‬ﺕ‪Y‬وی ا‪z‬ﻥ‪ H‬ن )ا ‪Y . m 04H4‬ات( ‪ 0‬ا ‪ 4‬ﻥ ا ‪ !- 4‬ا

ﺕ‪ 5‬ن‬

‫‪(1)-‬‬

‫‪Boaventura de Sousa Santos, Droit : une carte de la lecture déformée Pour une‬‬ ‫‪conception postmoderne du droit, Droit et société, Vol.10, 1988, p 383‬‬ ‫‪22‬‬

‫‪ -m‬ﺙ ! و‪ -m‬دة‪ ،‬ﺕ <‪ . -‬ا ‪ o‬وﺕ ‪ 4‬إ{ ر ﺕ اآ ا ا ‪7‬ت‬ ‫وا وا ا ‪ T‬ی ة)‪.(1‬‬ ‫و ‪ %‬ف ا ‪ L‬ا ! ا ری ‪ &4 !-‬م ا ‪ ! o‬ا‪z‬ﻥ‪ H‬ﻥ‪ ،!-‬ی‪ 54‬أن ﻥ ل ‪y‬ن‬ ‫ﺕ‪ -‬ر "‪ f /‬ت ا?ﻥ ن" ی‪ !&HQ " !& GQB‬ذات ﻥ‪ ! o‬إﻥ‪ H‬ﻥ‪ 0Q "!-‬آ ‪:!&HQ‬‬ ‫ ﺕ ‪z‬ﻥ‪ H‬ن وﺕ ‪ 54 I%‬ﻥ! ‪ 4‬زة ا ‪ ،‬و ﺕ‪ B‬ر ا ری¬ و ‬‫ﺱ‪ -‬ورة ا ‪ ،! 4‬وﺕ ‪ = X .‬درا ‪ 0Q‬ا ‪ .4‬درة و ‪ 0Q‬ا‪ z‬اع‪.‬‬ ‫ ﺕ آ ‪ 0Q‬أو ی! ا وا‪z‬رادة آ ‪ /‬وع ﺕ‪y‬ﺱ‪. H-‬‬‫ ﺕ ‪ GQB‬ا ‪Y‬ات وا ‪Y‬اﺕ‪ 3 .Q !-‬ﺵ وط ﺕ‪y‬ﺱ‪ -‬ا ‪ F 4‬ع وا ‪.!- F 4‬‬‫ ﺕ ‪y‬ن ا ‪ .4‬درات ا ‪ /.‬ی! ﺕ‪ H‬ه ! ا ری¬‪ ،‬وأن ا ری¬ ی ‪G‬‬‫ﻥ ا م‪ ،‬وأن ‪ , Y‬ا م اﺕ‪ T‬ه و ‪ 0‬ﺕ‪ - & -B.‬ت وأه اف ‪ /‬ی! )‪.(2‬‬ ‫و= ‪ o‬أن ﻥ م آ‪ 0Q o-‬ﻥ‪ 4‬ذج ﺥ‪ B‬ت ‪ " !&HQ‬ت ا‪z‬ﻥ‪ H‬ن"‪،‬‬ ‫وﺥ ! ‪ 4-‬ی ‪x GQ‬ﺱ ت آ ا ا ‪ - -‬ي ‪ ! o Q‬ا‪z‬ﻥ‪ H‬ﻥ‪ !-‬و ‪ !&HQ‬ا ‪Y‬ات‪،‬‬ ‫ا ‪Y‬ي ی ‪ L‬ر ا ة إ ‪ 0‬ﺕ&‪ ,-5‬ا ‪o- -4‬ی وﺕ‪ T‬وزه )‪ ،(3‬آ‪ , Y‬ا ‬ ‫ا‪$‬ﻥ; و ا ‪ - .‬ي ا ‪Y‬ي ی ‪ HT‬أ ث آ‪ Q‬د ‪ &-‬ﺵ وس ود اﺕ‪ . I‬ر‬ ‫ا ری¬ آ‪74‬ذ أﺥ‪ ! o Q -‬ا‪z‬ﻥ‪ H‬ﻥ‪ ،(4)!-‬آ‪ , Y‬ﻥ‪ T‬ا ا‪$‬رآ‪ -‬ﺙ ا ‪ - T‬‬ ‫ ‪ /‬وع ‪ /-‬ل آ ‪ ،‬ا ‪Y‬ي ی ‪o .‬ی‪ T‬ا ا ‪ - .‬ي و ‪ !&HQ‬ا &‪ ,-5‬وا ﺥ ‪7‬ف)‪.(5‬‬ ‫ ‪ 0Q‬ا ‪ .‬ر أن ا‪z‬ﻥ‪ H‬ن آ‪ &4‬م أﻥ ‪ I T‬ﺡ‪ !Q‬ا اﺙ! وا ی ‪ ،‬ﺥ ! إﺱ ت ‪R.‬‬ ‫‪ ،Descartes‬ی ‪ .‬اﺥ اع ﺡ ی‪ 3‬ا ‪ ،‬رة ی ‪ T‬وز ‪ 4‬ه ‪

¹‬م‪ ،‬إﻥ‪ T I‬د‬ ‫اﻥ ‪ B‬ف ‪ ،‬وﺱ‪ & -‬ﺕ ‪ Y‬ا ‪ ! 4‬ﺵ‪ 75‬ﺥ ا ی ‪.‬‬

‫‪(1)-‬‬

‫‪David Kennedy, Critical Theory, Structuralism and Contemporary Legal Scholarship,‬‬ ‫‪New England Law Review, Vol.21,1985-1986, pp 209-289‬‬ ‫)‪ . -(2‬ا زاق ا واي‪ ،‬ت ا?ﻥ ن ‪ ,/‬ا ‪ B‬ب ا ‪ ,f f‬ا ! ‪ ، 3‬ه (‪ ,f ، J‬ﺵ‪ +‬وس‪ / 0 ،‬آ ‪ ،‬دار‬ ‫ا ‪ ! .BQ ! -QB‬و ا ‪ - ، /‬وت‪ ،1992‬ص ‪08‬‬ ‫)‪(3‬‬‫‪Martin Heidegger, Lettre sur l'humanisme, Traduction de Roger Munier, Paris,‬‬ ‫‪Aubier, 1964‬‬ ‫)‪ T 4 -(4‬ي ا ‪oT‬ی ي‪ ،‬ا ی وا ! ‪ / ,/‬آ د ‪ ,f‬ﺵ‪ +‬اوس‪ ،‬ا ‪ ! .B‬ا ; ;!‪ ،‬دار ا ‪ W‬رة ‪! .BQ‬‬ ‫وا ‪ /‬وا زی‪ ،1999، % ،C‬ص ‪63‬‬ ‫)‪ -(5‬ی ل آ "إن ا ‪ 4M‬ا?ﻥ ﻥ ه‪ ,‬أﺙ ‪ 0‬اث اﻥ (ر إ ‪ 2‬ا ن ا ‪ ،... 4 [ +‬و ( ﺡ ن ا‪G‬وان ‪5 +‬‬ ‫ ^‪ ،‬و ‪ +!.‬ا اه ه‪ ,‬ا !‪ _ 4 0‬ا ‪ +‬ر ﻥ‪ 2 - .‬ه‪ 8a‬ا ‪ ،" 4M‬ﺡ ل إﺱ ت ‪ /-‬ل آ ه‪ XY‬ا ‪! o‬‬ ‫ا ‪ T‬ی ة أﻥ‪ -/- : L‬آ ‪ ،‬ﺡ‪ f‬ی ت ا ! ‪ ، /‬ﺕ ‪ !4‬ﺱ ی& ت‪ ،‬ا ‪ 4‬آ‪ o‬ا ; ا ‪ - ،‬وت‪1987 ،‬؛ ‪ -‬‬ ‫دو ز‪ ،‬ا ! ‪ /‬وا ‪( ، B‬ﺥ‪ 0‬اءة ‪ /‬آ ‪ ،‬ﺕ ‪ !4‬ﺱ ی& ت‪ ،‬ا ‪ ! .B‬ا‪$‬و ‪ ، 0‬ا ‪ 4‬آ‪ o‬ا ; ا ‪1987 ،‬‬ ‫‪23‬‬

‫إن & م ا ‪ ! o‬ا‪z‬ﻥ‪ H‬ﻥ‪ ،!-‬و ‪ G‬ه‪ XY‬ا ت ا ‪ T‬ی ة‪ ،‬یُ & ذا ‪ - W‬‬ ‫ ‪ !4‬و ‪ ،!4 .‬وه آ‪ Q‬ﺕ &‪ 0Q G‬ﺕ ‪ ! 4T I-‬ا ﻥ دات ا ‪ /4‬و ! ‪! o Q‬‬ ‫ا‪z‬ﻥ‪ H‬ﻥ‪ !-‬أه‪: 4‬‬ ‫‪ -1‬إن ا ‪ ! o‬ا‪z‬ﻥ‪ H‬ﻥ‪ !-‬ﺥ‪ B‬ب م ا‪z‬ﻥ‪ H‬ن‪ / ،‬ن ‪ - W4‬ا {&‪!-‬‬ ‫وا ﻥ& ‪ ،!-‬ا

ﺕ اوح ‪ -‬ا ‪ ! &/‬وا‪z‬داﻥ! وا ﺡ ‪ T‬ج ا‪$‬ﺥ‪ ،... =7‬و ‪ -‬ا ‪ 4‬‬ ‫وا آ وراء ا‪$‬ﺡ‪7‬م ا ‪ ،!Q-4T‬إﻥ ﺥ‪ B‬ب =‪ 4ّQ‬ی‪ 5‬ث & وا ‪ ، -Q‬و ی ‪ I 4‬آ;‪ -‬ا‬ ‫أن ی ا ‪ I‬ا=‪ -F C‬ﺕ‪ I‬ا

ی إ ‪ 0‬ی ‪ -‬ت‪ ،‬و اﺱ ﺕ‪ I‬و ﻥ ‪ IT‬ا

ی‪ &W‬‬ ‫ ‪ C { -Q‬ا ‪ - -‬ا اﺱ¬‪ ،‬وه ی&‪ W‬ا ‪ .‬ء ﺱ ‪ 4‬ار ا ‪ T4‬ل ا {& ‪ .‬وﺡ ‪ 0‬‬ ‫ﺕ‪ H‬ا ‪ ! o‬ا‪z‬ﻥ‪ H‬ﻥ‪ !-‬آ‪ ، -Q‬ﺡ‪ .‬ا {&!‪ ،‬ﺕ ‪ H‬ق ‪y‬آ‪ -‬إ ‪ 0‬ﻥ‪ §H‬وﺥ‪GQ‬‬ ‫ا‪$‬ﺱ {‪ -‬ا‪z‬ﻥ‪ H‬ن‪ ،‬وﺕ&‪ W‬إ ‪ 0‬ا &‪ 5‬ا ‪o- -4‬ی ا اه ‪ :‬إﻥ‪ 3 .‬رة ﺡ(ی& ‬ ‫ (ة ا?ی! ن ا أﺥ ى & ‪ ،‬و‪( 2 J‬ﺙ ا أو ی‪( +‬ﺙ ن ا م ‪ 24‬ا?ﻥ ن‬ ‫أو ‪ 24‬إ ﻥ ت ر‪ ،8‬ی‪ f‬ون ﺵ ‪ .‬ا‪G‬ﺥ‪e‬ق وا ! ‪M / +‬ی ‪.‬‬ ‫‪ -2‬ﺕ‪ %‬ا ‪ ! o‬ا‪z‬ﻥ‪ H‬ﻥ‪ !-‬إذن ا &‪ !&HQ‬ا ‪ !- ;4‬وا ‪o- -4‬ی ‪ 4 ،‬ی ‪ -‬‬ ‫ أ‪ Qm‬ا‪$‬ﺡ‪ -‬ن‪ ،‬إن ‪ !-&-5‬ی ! أو ‪ ، - 4F‬إ ‪ 0‬ﻥ‪ 4‬ذج ‪ 5‬ي ; ا‪z‬ﻥ‪ H‬ن‬ ‫و ‪ ،X -%‬إﻥ‪ I‬ﻥ‪ 4‬ذج ‪ { y/‬ی‪ G‬ا ‪ - y‬ا ا ا=‪ ،C‬و أی! !‬ ‫ ‪ !-4Q‬ا‪z‬ﻥ‪ H‬ن و ‪ ،IB-‬ه أ= ب ی‪ 5‬ن إ ‪ 0‬ا ‪ %‬ر ا ‪ ، ;4‬ا ‪Y‬ي ی ‪ I Q‬ا ‪ 4‬س‬ ‫ا {& وا &‪ -‬ا ‪ /‬ي‪ ،‬و ﺥ‪7‬ل ه‪Y‬ا ا ‪ 4‬ذج‪ ،‬ی ا ‪y‬آ‪ -‬ر ! آ‪ -.‬ة ا ﺙ ق‬ ‫وا ‪oT‬م‪ 0Q ،‬و د ﺥ‪ %‬ﺕ‪ ّ5/‬ه‪ !-‬ﺙ ! ¨ﻥ‪ H‬ن‪ ،‬ﺕ ‪y‬ﺙ ا ا ‪ B‬ر و‬ ‫ ‪ 4‬ﺙ ات ا ﺱ ا ‪ -.B‬أو ا ‪ ، 4‬إﻥ ﺕ‪ ,Q‬ا ‪ 4‬ه‪ !-‬ا ة ا

ی ن ‪y‬ن اﻥ ‬ ‫ی دي إ ‪" 0‬ا ﺱ ‪7‬ب"‪.‬‬ ‫وآ ‪ L‬ی‪ 6‬ا?ﻥ ن ‪ ، +‬أي ‪ J‬ی ‪" 24‬ﺵ‪,‬ء " ‪ 2‬ا ! ‪( O‬ا أﻥ^ ‬ ‫ی ‪ ^/‬أ (ا ‪0 2‬؟ أ ‪ ,/‬ﺡ ا‪ ، G‬أ م ﻥ! ذج وه!‪ ,‬ی‪ ^ / 0 j‬أن ی ه ‪,/‬‬ ‫ ] ‪ /‬ت ا?ﻥ ن‪ 2 ،‬أ ‪( 0‬ارك وا ‪(+‬راك ا ‪ 5‬ا ‪ 2 03‬ا د ا ‪,‬‬ ‫ا ! ‪ A +‬وا ‪ I‬ء ا‪ 0 3G‬ا ! ‪ 4‬د ا ! ‪A‬؟ إن ا ‪ ! o‬ا‪z‬ﻥ‪ H‬ﻥ‪ [H- !-‬أآ; ﺥ‪ B‬ب‬ ‫ ‪o- - &HQ‬ی ‪z‬ﺥ& ء أوه م ا‪z‬ﻥ‪ H‬ن ﻥ&‪ ،IH‬و= ی‪ H‬وراء‪ XoT X‬و ‪،IQ‬‬ ‫وی ‪ I- /‬ﻥ ا‪ $‬وا ‪o‬اء وا ‪y4B‬ﻥ‪.! -‬‬ ‫‪ -3‬وإذا آ ﻥ[ ا ‪ ! o‬ا‪z‬ﻥ‪ H‬ﻥ‪ !-‬ﺕ و ! ﻥ‪ !-&HQ L‬و =& ‪ -Q4‬ی ‪ 4‬ران‬ ‫ﺡ ل ا‪z‬ﻥ‪ H‬ن‪ 4 ،‬ا ‪ 544‬أن ﻥ ‪ %‬ر ة أﺵ‪ 5‬ل ‪ ،‬ﺕ‪ ! « .‬ا

= ﺕ ‪ HQ B‬ال‬ ‫" ‪ 2‬ه ا?ﻥ ن؟"‪ ،‬أي ﺡ‪ ! L H‬ا ‪ -‬ا ‪ 4‬رة ی‪ v‬ا‪z‬ﻥ‪ H‬ن و‪z‬رﺵ د ا=&‪I‬‬ ‫و ‪ 4‬رﺱ ﺕ‪ ،I‬ﺕ‪ ,Q‬ا ‪ -‬ا

ی ﺱ ‪ -‬أﻥ آ&‪y !Q-‬ن ﺕ د‪ X‬إ ‪ 0‬ﺕ ‪ G-‬ا د ا‪. - $‬‬ ‫‪24‬‬

‫‪ -4‬و‪$‬ن ا ‪ ! o‬ا‪z‬ﻥ‪ H‬ﻥ‪ !-‬ﺕ ‪ !&HQ C.‬ا ‪ -‬وﺕ‪ C-4T ، - %‬أﺵ‪ 5‬‬ ‫ﺕ‪ /‬ك ر وإداﻥ! ﺕ ‪ C - X .‬ا ‪ ! -.B‬ا ‪¨ !- -‬ﻥ‪ H‬ن‪ ،‬أي ی ‪ v‬أﻥ‪I‬‬ ‫إﻥ‪ H‬ﻥ ‪ .‬و= ي أ ﺱ‪ -‬ه‪Y‬ا ا آ ص ‪ 243‬آ ‪" I‬د‪ 4 /‬‬ ‫‪ 24‬رآ‪y ،"m‬ن "ا ‪M‬وج ا ‪ ،,>f‬إﻥ ﻥ‪ * – ,‬إﻥ ﻥ‪ ،,‬ه ا ! (أ ا ‪ 0 ,f‬ﻥ‪ 4M‬‬ ‫إﻥ ﻥ "‪.‬‬ ‫ ا ‪ ! 7‬ی‪ 54‬ا ل أن‪ :‬ا ‪ ! o‬ا‪z‬ﻥ‪ H‬ﻥ‪ !-‬ﺕ‪ - W Y& H‬ود ﺕ ‬ ‫ ‪ T‬د ا ا ‪ 4‬د ا ‪ -%‬وا‪$‬ﺵ‪ 5‬ل‪ 5 ،‬یُ أﻥ‪ I‬ی ‪ C 0‬ا ‪ 4‬ه‪ !-‬ا ‪!- -‬‬ ‫ ¨ﻥ‪ H‬ن‪ ،‬وه ‪ XY‬ا ‪ . !&%‬رة ‪ ! 4T‬ا ‪ %‬رات ا < ‪ ،!W‬ﺕ‪ 4H‬‬ ‫ ‪ H z‬ك ‪y‬ي وا=‪ F C‬و ‪ 4Q‬س‪ ،‬و ‪ Q‬ﻥ‪ %‬ه إ ‪ Q= 0‬ا ‪ 5/4‬ا ‪ B4‬وح‪ :‬إن‬ ‫ا ‪ ! o‬ا‪z‬ﻥ‪ H‬ﻥ‪ !-‬أ ‪o [ .‬ة ﺕ‪ H 4‬ی ة ا ‪ Q‬وا ‪ . ،I v-5‬ر‪ = X‬ة‬ ‫ ‪ 5‬ی! ‪ ،!4l‬ﺕ‪ B‬ح ا ‪ -‬م ‪ x‬ح ‪ F‬ورة إ دة ا ‪ 5 L‬ﻥ ت ا ‪ B‬ب ا &‪ &HQ‬‬ ‫ ا‪z‬ﻥ‪ H‬ن‪ ،‬وذ ‪ ! Q%4 ,‬ا‪z‬ﻥ‪ H‬ن ﻥ&‪.(1)IH‬‬ ‫و ‪ 5 0Q‬ا ‪ -Q‬ا ‪ - .‬ي‪x ،‬ن ا ﺕ‪ T‬ه ت ا ‪ - .‬ی! و ا اﺙ‪ !-‬ﺕ آ ‬ ‫أن ا‪ $‬اد ‪ - .‬ن { ف ﺕ ع ا ‪ <Q‬ت وا ‪ B‬ت وا ‪ L 4‬رات )‪" ،(2‬إن ا ‪a‬ات *‬ ‫ی! ‪ 2‬أن ِدل ا & ‪ * 2 ،‬ی! ‪ 2‬أن ن أي ذات ‪M‬ی ة ‪ ، 6f‬آ‪ 0‬واﺡ(ة (‬ ‫‪ ,/‬ﻥ ا ‪ e‬ت ا ‪ ,+‬ه‪ ,‬ا م أآ& (ا و ‪ 2 e‬أي و ‪ 3 ،_ g‬أو آ ‪،‬‬ ‫ر ‪ 0‬أو ا أة‪ , J ،‬أو ‪ . /‬إن أي ﺵ ‪ 5‬ه دا‪ !-‬د ‪ ,/‬ا ط ا ُ (ی ‪,/‬‬ ‫دوا‪ -‬ا‪.(3) "... 3‬‬ ‫إن & م ا ‪" /‬ا ﺡ‪ A‬ا ا [" ﻥ‪ = X T‬اﻥ‪ G/‬إ ‪ % 0‬ت د ‪!-‬‬ ‫ ! ه ‪ ³‬ا ‪ !<Q‬وا‪ $‬ب ا ‪ <Q‬ی! ا ‪ .!&Q 4‬إن ه‪Y‬ا ا ‪ .‬ا ‪ - .‬ي و ‬ ‫ا‪z‬ﻥ‪ H‬ﻥ ی‪ ;4‬ا ‪ .‬ا‪$‬ول ‪ B‬رات وﺕ ت ا ﻥ ن ا ص ﺡ‪ !Q‬ا اﺙ!‪،‬‬ ‫ ﻥ ن ه‪ XY‬ا ! ی ا‪z‬رادات ا‪ 5 ، /.Q !Q- $‬ا ‪ %4‬ا ‪ !- .4‬ا ‪ - 4‬‬ ‫ ‪ /Q‬آ ء وا ‪ 4‬دة آ‪ %4‬ت د ‪ !-‬وآ ‪ %‬ص وﺥ‪ B‬ت‪.‬‬ ‫)‪ . -(1‬ا زاق ا واي‪ ،‬ا ‪ C 4‬ا ‪ ،G H‬ص ص ‪22-21‬؛ أﻥ‪ L‬آ‪ , Y‬ﺡ ل ا &‪ &HQ‬ت ا‪z‬ﻥ‪ H‬ﻥ ی! ا ‪ 4‬رﺱ!‬ ‫ا & ﻥ‪ !-H‬وا

أﺕ[ ‪o‬ا ! ‪ C‬ا ‪ BF‬ا ت ا ‪ -H‬ﺱ‪ !-‬وا ‪ !- 4‬ي ‪ ،1968‬ﺱ اء ﺕ ‪ -Q GQ‬ا ‪ -/ -‬‬ ‫)‪ ،(Foucault‬أو ا ‪ -‬ی‪ T‬ي )‪ ،(Derrida‬أو ا ‪ 4‬رآ‪ ،(Bourdieu) H‬أو ا & وی ي )‪:(Lacan‬‬ ‫‪Luc Ferry and Alain Renaut, French Philosophy of the Sixties, An Essay on‬‬ ‫‪Antihumanism, Translated by Mary H. S. Cattani, The University of Massachusetts Press,‬‬ ‫‪Amherst,1990‬‬ ‫)‪ . -(2‬ا ‪o‬ی‪ o‬ﺡ‪ 4‬دة‪ ،‬ا ! ای ا ! ( ‪ 2 ،‬ا ی إ _ ا ‪ ،x f+‬ﺱ‪ !QHQ‬ا ‪ ،! 4‬ا ‪ 5‬ی[‪ ،1998،‬ص ‪253‬‬ ‫)‪(3‬‬‫‪J- F. Lyotard, The Postmodern Condition: A Report on Knowledge, Manchester‬‬ ‫‪University Press, Manchester, 1984, p 15‬‬ ‫‪25‬‬

One can reject the imperialist claims of the criterion of efficiency and at the same time use economic knowledge in order to understand what happens when the logic of legal structures and that of economic structures impinge on each other. Gunther Teubner, Law as a autopoeitic system, 1993, p 93

.‍ ! أﺥ أآ‏-% Y‍ﺼ‏y‍Â? أن ‏T‍ ŰŒâ€Ź4 ‍ع‏ ‍ اإ ŘĽ ŘŻŘŠ ŘĄ ا  ن ا Řľ ŮˆŮ‡â€Ź. ‍ا‏ ‍ي ŰŒ Ů„ ﺥ Ů„ & م‏Y ‍ اâ€ŹŘŒJacques Derrida :‍ ا  ن ا ؾ‏I & !-‍! ŘŁďşą ﺹ‏H‍•ﺹ‏4‍ا آ‏ 5 ‍ ا‏2 ( ‍ام ŘŁŮˆ ا ( * ŰŒâ€ŹM+ *‍"ؼن ا‏ ‍إ‏,‍ ŘĽ ^ ﺾ‏,B ‍ي ŰŒâ€Źa ‍ ا‏5 ‍ Ůˆا‏,B ‍ي ŰŒâ€Źa ‍ا‏ 2 " 2 6‍ ‏2 ( ‍ﺥ ى ŰŒâ€ŹG ŘŒ

‍م ŘŁďşľ ؾ‏M ‍ام * ŰŒâ€ŹM+ * /" ....ŘŒ"2 +

./ ŘŒ Â? ‍ ا‏n ‍ ه‏,/ ‍ ŘŁ ! إ‏2 ŘŒâ€ŤŘŁďşĄ إ‏ 2 ‍ا Ůˆ (ŰŒâ€ŹM ‍ ؼ‏e4 (I ,+ ‍ا آ ا‏ n ‍ ه‏,/ [ !+! ‍ ا ! ŘŻ Ůˆا‏.! ‍ات Ůˆا‏a ‍ا‏ .(1)" Â? ‍ا‏

‍ ق‏/‍ ا‏0 ‍ّ€ ؼ‏4Q‍ ه ŰŒâ€ŹDerrida ‍ؼن‏ – / ‍ ا‏- ŘŒâ€ŤŘ§ŘŞâ€ŹY ‍ ا ďşą Ůˆا‏- !‍ا اﺙ‏ !‍< ŰŒâ€ŹQ ‍ ا‏0 .Q ‍!( آ

د‏- 4 ‍= ! ا‏$‍)ا‏ -/‍ ا

ŰŒâ€Ź/4 ‍ Řą Ůˆا‏5 ÂŤ !-Q‍ ŘŠ ا اﺼ‏- â€ŤŮˆا‏ ‍ ؊‏-‍[ ﺹ‏H- ! % /4 ‍ات ا‏Y ‍ ؼن ؼعاد؊ ا‏. ‍إ‏o ‍ ن‏5‍ أن ŰŒâ€Ź54‍ ŰŒâ€ŹI 5 ‍ Ůˆâ€ŹŘŒÂ– / ‍ ا‏- ‍ؼ‏ -m ! ‍ات ﺥ‏Y ‍! ا ďş•   § Ůˆ ŘŻ ا‏-‍ ‏% ‍ن ﺾ‏x ‍ﺥ ى‏$ ŘŒ!‍=! ا = ŰŒâ€Ź7 ‍ا‏ C ! ‍ ﺼâ€ŹŘŒ ‍ ا  ن‏I !‍! ŘŻŰŒâ€Ź- 7 ‍ & آ اﺹ‏H‍ ŰŒâ€Ź4 ŘŒdecentred ‍؊‏o‍ آ‏4 ‍! Ů… ا ŰŒâ€Ź-F G ‍ Ůˆا

ﺕ•آ Ůˆâ€ŹŘŒ!‍ اعس ا ŰŒâ€Ź4Q !‍ ŰŒâ€ŹL ‍ Ůˆﺥ ŘŞ ا‏B ‍ا‏ = -m IQ T‍ ŰŒâ€Ź4 ŘŒ - ‍ Ůˆﺼ ع‏-Q‍ عب داﺼ‏W 7 ‍ أن ا  ن ه ŘŁâ€ŹŘŒIndeterminacy & ‍ ؼن ا‏.(2) -‍‏7 ‍ Ůˆâ€Ź-‍‏7 ŘŒ - F ‍! Ůˆâ€Ź-‍ Ů„ ا  ‏4 $‍! ا‏-‍ ذاﺕ‏- G‍ & ŰŒâ€ŹQ ‍ إات‏. ‍ € ا‏% ‍ ا & دا‏F‍  ŮŠ Ůˆâ€ŹH‍‏z‍ ا‏F . ‍ي ŰŒ ŘŻ ا‏Y ‍  ن ه ا‏Q W= ‍ا‏ .!&Q 4 ‍! ا‏- 4 ‍ا‏ ‍ د‏6+ *‍ ا‏24 ‍ ا  ن ا ؾ‏06/ (2)

(1)-

Jacques Derrida, Des tours de Babel, in J. Derrida, PsychĂŠ: Inventions de l’autre. Paris: GalilĂŠe, 1987 , pp 135-141, citĂŠ dans: Gunther Teubner, Contracting worlds: the many autonomies of private law, Social & Legal Studies, Vol.9, n°3, 2000, p 399 et 406 (2)Raymond A. Belliotti, Critical legal studies: the paradoxes of indeterminacy and nihilism, Philosophy Social Criticism, Vol.13, 1987, p 145 26

,‫ ل ا ﻥ ن ا ص ه‬I ,/ ‫ ت ﺽ( ا?ﻥ ﻥ ی‬. + ‫ ا‬8a‫ ی ه‬B ‫إن ﻥ‬ La ^ ! ‫ ا‬M !+ ‫ ی ا‬e ‫ ﺵ‬2 ‫ أ‬2 ‫ ﺡ‬24 8‫ إ د‬0 ‫ أ‬2 ,‫ﻥ‬p 0

‫ داﻥ‬f ‫ ة ا‬+/ ,/ ‫ ﻥ> ی ا ﻥ ن ا ص‬w/‫ي را‬a ‫ ا‬distinction directive ،‫ ل‬I! ‫ا ا‬a‫ ه‬,/ < ‫ آ ت ا (و ا‬g! ,+ ‫ وا‬،‫ وا دی ت ا ى‬I. ! ‫ا‬ ."‫ د‬6+ *‫ن ه! "ا " و"ا‬e ‫ان ا‬a‫ه‬ - ‫ د ا ﻥ ن ا ص‬x W ‫ ا ن ی‬I ‫ي ﻥ‬Y ‫ ا‬I ‫ا ا‬Y‫إذن إن ه‬ - ‫ ا & ق‬L ‫ا و إ دة ا‬Y ‫ و‬،, Y‫ ع ا ص آ‬B ‫ ا‬5 ‫ ع ا م و‬B ‫ا‬ !-B.W ‫ ﺱ ت ا‬-H ‫ دي( وا‬% = ‫ ا‬GB 4 ‫ دی! )ا‬% = ‫& ءة ا‬5 ‫ ا‬0Q = ‫= ﻥ ن ﺥ ص‬ ! ‫ﻥ ج‬z‫ی! = ا ا‬o‫! و آ‬- 7 ‫ واﺱ‬،! ( ‫ ﺱ‬-H ‫ ا‬GB 4 ‫ )ا‬X ‫ و ! ا‬ .(1)‫أﺥ ى‬

F‫! ا & دی! وو‬- 7 ‫ ا ﺱ‬0Q ‫ ا‬-;‫ آ‬oّ‫ ي = رآ‬-Q ‫ ا ﻥ ﻥ ا‬I & ‫إن ا‬ ،(2)‫ ا ﻥ ن ا م‬Xo--4 !-‫ﺱ ﺱ‬$‫ ا‬-‫ ی‬4 ‫ [ ا‬. ‫ أ‬0 ‫ ﺡ‬،‫ ا ﻥ ن ا ص‬o‫ آ‬ !-‫ﺱ ﺱ‬$‫! ا‬B ‫& ا‬m‫ ﻥ ن ا ص = أ‬Q !‫ ی‬L ‫ ا ﺡ ة ا‬XY‫ ﺱ اذ ه‬I- ‫ ﺱ‬I 5 ‫ "إن‬،‫ر‬oT ‫ ت وا‬- 7 ‫ ا ی ا ﺱ‬0 ‫ ا إ‬C4 T4Q !- B ‫! ا دی! ا‬Q;4 4 ‫وا‬ 2 ، ‫ إﻥ^ ی (و‬،‫ ت‬B ,‫ ه‬+ e ‫ ا‬A ‫ ا‬,/ ‫وﺡ(ة ا ﻥ ن ا ص ( ّ ت‬ ‫ﻥ ت‬e f + ‫ إ _ ﺡ ی ت‬,4 !+ *‫ؤ ا ا‬MI ‫ إن‬.‫ ع إ _ (د ا د‬f ( َ ‫ا‬ : f + ! ‫ ا‬4 !+ *‫ﻥ ق ا‬G‫ ا‬,/ 0 G‫ _ ا‬4 [‫ﺙ ری‬e‫ ﺙ‬.>ُ‫ ا ( ی‬mf‫ أن ﻥ‬, ‫ی‬ 8‫ ( ؤ‬4‫ أو* إن ا ( أ‬.",‫( ﻥ ﻥ‬4‫ دی " و"و‬6+ ‫ ا‬f3" ،" I+ f ‫"ا‬ ،[‫ زی‬+ ‫ ا‬،‫ ج‬+‫ ا?ﻥ‬,/ ‫ إ‬،‫ (دة‬+! ‫ ا‬4 !+ *‫ ا ا ا‬2 (‫ واﺡ‬,/ , +‫آ! وع إﻥ‬ .2f ‫ ا‬,/ ‫ أو‬+ ‫ ا‬، ‫ ا ﺡ‬، / 6 ‫ ا‬، ‫ ا ی ﺽ‬،AB ‫ ا‬، ‫ ا‬، ( . ‫ ا‬،‫ا ( ت‬ A < f6‫ آ‬،, *‫ آ! وع و‬8‫ ( ؤ‬4‫ ا ( أ‬mf‫ ﻥ‬،‫ دي‬6+ *‫ ا ا‬,/ ^‫\ﻥ‬/ ، ‫ﺙ ﻥ‬ ( ‫\ن ا‬/ ‫ ا ﻥ ن‬4 ,/ ، & ‫ ﺙ‬،‫ ا ق‬,/ / &‫ أو أآ‬0 ‫ ﺵ وط أ‬g ‫ ﻥ (ی‬O ‫ر‬ ...‫ام‬M ?‫ ا‬+ ‫(ة‬4 2! +‫ وی‬2 M ‫ ا‬0 ‫( ط‬4 ‫ آ‬,‫ آ! وع ﻥ ﻥ‬8‫ ( ؤ‬4‫أ‬ ( ‫ ﻥ> ی ت ا‬m/ I +‫ ﻥ‬m f + [‫ﺙ ری‬e& + ‫ا ا‬a‫ن ه‬k 0I ‫ أن ﻥ‬AI‫ی‬ ‫ﺙ > ه‬e‫ د ﺙ‬I [‫ ا ! ری‬8a‫ ه‬g ‫ و‬، f + ! ‫آ دی! ا‬G‫ ا ل ا‬2 ,‫ﻥ‬p 0 ، f + >‫ ت ﻥ‬. ‫ و‬2 ‫ ا ! ه(ة‬. f‫ (ی ا اﺡ(ة أو ﻥ‬+ ‫ ا‬e f +

(1)-

Gunther Teubner, After Privatisation? The Many Autonomies of Private Law, Current Legal Problems, Vol.51, 1998, , p 397; Peer Zumbansen, Law after the Welfare State:

Formalism, Functionalism, and the Ironic Turn of Reflexive Law, The American Journal of Comparative Law, Vol. 56, 2008,, p 794 (2)Ralf Michaels and Nils Jansen, Private Law beyond the State? Europeanization, Globalization, Privatization, American Journal of Comparative Law, Vol.54, n°4, 2006, p 851 27

‍ ŘąŮƒâ€Ź,+ ‍ Ůˆاâ€ŹŘŒâ€Ť ؊‏+ ‍ﺙ ŘąŰŒ[ ŘŻŘŠ Ůˆâ€Źe‍ﺥ> ŘŞ ا ŰŒ ﺥ Ů„ ﺙ‏e ,‍ Ů‡â€ŹŘŒâ€ŤďşĄ ى‏G C ‍ ﺥâ€ŹŘŒh ‍ ا‏. . ‍ ا‏,/ !4 Â?! ‍ Ůˆاâ€ŹŘŒ 4 !+ *‍ ا ŰŒ ŘŞ ا‏L + ,/

f + ‍ ت‏. _ ‍ ^ ؼ‏/(‍ عي ŰŒâ€ŹB ‍ [ ! ع‏0 + w‍ < ŰŒâ€Ź2 ‍إ‏M ‍ ŮˆŘš ه‏0‍أن آ‏ .(1)"‍ﺼ ى‏G‍ ا ! ŘąŰŒ[ ا‏24 & ‍ ا‏- ‍! ﺕ‏-Q4 ‍ د‏T4 !{ H. ‍ د‏Ó ‍ أن ŰŒâ€Ź54â€ŤŰŒâ€Ź ‍ؼن ا  ن ا ؾ‏

‍ ا‏.-Q ‍ ا‏5/ ‍ ŘŁŮˆ ا‏H‍عﺙ ŘŻŮˆآ‏$‍ ا‏H‍ عآ‏4 ‍ ا‏-Q $‍ ا‏GQ ‍ ďşą اإ ďş•â€ŹŘŒâ€Ť دي‏% = ‍ا‏ ŘŒâ€Ť ا  ن ا ؾ‏I ‍ ďş• ŘąŰŒâ€Ź.‍آ‏$‍ ا‏yB ‍ا ه ا‏Y‍ Ůˆ= آ ن ه‏.(2)C4 T4 ‍ ŘŻ Ůˆا‏% =7 Richard. A. -4 ‍ ا‏C ‍ا د‏Y‍ ŮˆŮ‡â€Ź.(3) â€ŤŮˆŘąŮˆâ€Ź$‍ ا‏-Q ‍ ا‏G ‍  Ůˆâ€Ź4 ‍ﺼ ! ا   ا‏ ‍ ا *ŰŒ ت‏2 ‍ دي‏6+ *‍ ا‏0 + 6‍ ﺼ‏0 ‍ ŘŁŮˆŘąŮˆ أ‏g‍ "ؼذا آ ‏I‍‏y ‍ ل‏Posner ‍ ت‏H‍•ﺹ‏4 ‍ أن ا‏T‍ ‏3-‍ﺥ‏.(4)" ‍ ŘŁŮˆŘąŮˆâ€Ź,/ 0 ‍ا ا‏a. [‍ Ů‘ ا ! ا ŰŒâ€Źf‍ ‏L / ŘŒâ€Ť (؊‏+! ‍ا‏ ‍ ت‏-‍‏7 ‍[ ا‏Q4‍ ŘŻŮŠ ŮˆŘŁŮ‡â€Ź% = ‍ ا‏GB 4 ‍ ا‏0Q ‍ ŰŒ! ا  ن ا Řľ = اﺹ ت‏L !-‍ﺹ ﺹ‏$‍ا‏ ‍ت‏7 4 ‍ ŘŻ =  ن ا‏T 0 â€ŤŘ§ŰŒ ؼ‏o 5/ ‍ل‏oŮ? ‍  ن ا ŘŻ = اﺼâ€ŹŘŒâ€ŤďşĽ ى‏$‍! ا‏- 4 ‍ا‏ 0%=‍ أ‏G- ‍& ŘĄŘŠ Ůˆďş•â€Ź5 ‍ Řą ا‏5 ‍ا ا  ن  أ‏Y‍ ه‏I- ‍ ﺕ‏0Q ‍ ŰŒ ت‏L ‍[ آ ا‏Q4 ŘŒ!‍ ŘąŰŒâ€ŹT ‍ا‏

M ‍ ؊‏. ‍ دل‏+ ‍ ŘŻŰŒâ€Ź6+ ‍ ا‏f3 ‍ د‏I ‍ ( ه‏/" .(5) !‍ ŘŻŰŒâ€Ź% = ‍& ŘĄŘŠ ا‏5 ‍ﺥ ا‏ 4‍ Ů‡â€ŹŘŒÂ› -- 4 ‍ ا‏- H‍ ‏0Q ‍ Řą & Ů… ا‏% =‍ ا‏0 ‍ا أدى ؼ‏Y‍ Ů‡â€ŹŘŒ"‍ ŘĽ< Řą ا  ن‏,/ - ! ‍ د‏. ‍ ŘąŰŒ ه ت‏-‍ ﺹ‏G ‍ Ůˆâ€ŹŘŒâ€ŤďşĽ ى‏$‍! ا‏- 4 ‍ Ů‚ ا‏H‍‏$‍& Ů„ ا‏m‍ ŘŻ Ůˆا  ن ŮˆŘĽâ€Ź% = ‍ا‏ ‍ " ŘŁŮˆâ€Ź/ " ‍ ŮˆŘą" ŘŁŮˆâ€ŹI " :‍ل‏7‍ ﺼ‏Louise Rolland F ‍ ﺕ‏4‍ آâ€ŹŘŒÂ› - L â€ŤŰŒ ا‏Y‍ه‏ !- 4 ‍! Ůˆا‏-‍ Ů„ =  ‏5‍ أﺾ‏0 ‍ ؼ‏W&‍ ŰŒâ€Ź4 ŘŒ ‍ ŘŻŮŠ Ůˆا  ‏% = ‍ ا‏- L ‍ ا‏- "[ + " I‍ أ‏0Q ‍ ا‏0 ‍ ؼ‏L ‍Â? ا‏T‍ ŰŒâ€Ź, ‍ ذ‏.(6) - L ‍ ا‏- !=7 ‍ ا‏5‍Â? ﺾ‏H‍&! ﺥ‏Q

4 T4 ‍› ا‏- 4 ‍ ا‏C ‍ Ůˆا

ďş• اإŮ…â€ŹŘŒâ€ŤŮˆات‏Y ‍ ا ŰŒ ا‏- C4T‍ ďş•â€ŹŘŒ!-‍=! أآ; & ﺕ‏7 (1)(2)-

Gunther Teubner, Contracting worlds, op. cit, pp 403-404

Jason. E. Whitehead, From criticism to critique: preserving the radical potential of critical legal studies through a reexamination of Frankfurt school critical theory, Florida State University Law Review ,Vol.26, 1999, p 707 (3)Louise Rolland, Les figures contemporaines du contrat et le Code civil du QuÊbec, Revue de Droit de McGill, Vol.44, 1999, pp 909-920 (4)Aristides N. Hatzis, Civil Contract Law and Economic Reasoning: An Unlikely Pair?, in, Stefan Grundmann and Martin Schauer (ed),The Architecture of European Codes and Contract Law, Kluwer Law International, 2006, p 167 (5)Nathan Oman, Unity and Pluralism in Contract Law, Mich. L. Rev, Vol.103, 2005; Louise Rolland, op.cit, p 910; voir aussi: E. Posner, Economic analysis of contract law after three decades: success or failure?, Yale Law Journal, Vol.112, n°4, 2003, pp 829880; Peer Zumbansen, Piercing the Legal Veil: Commercial Arbitration and Transnational Law, European Law Journal, Vol.8, 2002, p 422 (6)Louise Rolland, Les frontières de l'ordre contractuel : les stratÊgies Êconomiques et juridiques, Les Cahiers de Droit, Vol.47, n°1, mars 2006, UniversitÊ Laval, pp 13-32 28

5 ‫ و‬،(1) &-5‫ أآ; وﻥ! وﺕ‬-B ‫ ی‬4 ، o ‫ ا‬. X‫ ره إ{ ر‬B‫ل ﺕ‬7‫ ﺥ‬ ‫ [ ذا‬. ‫= ﺕ ا‬7 ‫{ ر ا‬z‫ ا‬0 ‫& ﺕ إ‬% ‫{ ر ا‬z‫ إﺥ اج & م ا ا‬- [= ‫ﻥ& ا‬ ،!‫ رآ‬/4 ‫ وا ون وا‬-- 4 ‫ ا‬W ‫ وا‬-4W GQ 4 ‫ وا‬G-W ‫ ا‬4 ‫ ا‬. ‫ا‬

‫ي ﺱ ه‬Y ‫ ا‬X T‫ا ا ﺕ‬Y‫ ه‬. ‫ ﺕ‬H‫ ﺱ‬- ‫ د ا‬% =7 0 ‫و‬$‫ ه ت ا‬T‫ ا ﺕ‬I- ‫[ إ‬.‫وا

ذه‬ ‫ دي ا د‬% = ‫ ا‬GH ‫ ! ا‬4-‫ آ ﻥ[ ه‬4Q; 4 ‫ ا‬oT ‫ ا‬GH ‫ ! ا‬4-‫ه‬ ‫&! وإ دة‬Q 4 ‫! ا‬- 4 ‫ رﺱ ت ا‬44 ‫ ر ا‬%‫ ﺕ‬G‫ { ی‬, ‫ ن ذ‬5‫ ی‬5 ‫ و‬،!-5-‫ﺱ‬75 ‫ا‬ - ‫ دی! ه واﺡ ة‬% = ‫! ا‬-‫ﻥ‬7 ‫ ا‬3-‫ ﺡ‬،! ‫ ر‬W 4 ‫! وا‬W= 4 ‫ ت ا‬-‫ﻥ‬7 ‫ ا‬XY‫ ء ه‬ Ian ‫ ﺡ ده‬4‫ آ! آ‬/ -‫ د ی‬T‫ إی‬54‫ ی‬7 ،!&Q 4 ‫! ا‬- 4 ‫ ت ا‬-‫ﻥ‬7 ‫ ا‬4T ‫! ا ﻥ ن‬. ‫ إن‬،(2)!‫ ت ا = ی‬-Q4 ‫ ا‬5 !{ ‫ﺡ‬z‫ ا‬0Q ‫ وا درة‬7; Mc Neil ^+‫ وﺡ! ی‬،^ ‫ ﺡ( ذا‬,/ (‫ دي‬6+ *‫ ا‬wB ! ‫ ا ق )ا‬2 ( ‫ ﺡ! ی ا‬,‫ا ص ا م ه‬ .,‫ ا ﻥ ﻥ‬w ‫ _ ا‬4 2 ,4 !+ ‫ ا‬w ‫ ﻥ‬.‫ ﺽ‬f‫ أی ه ! ( ی‬2 x a‫آ‬ I ‫ي‬Y ‫دوج ا‬o4 ‫ م ا‬H ‫ ل وا ﻥ‬Q !- F ‫ ا ﻥ ن ا ص = آ ن‬I ‫إن‬

‫ ﺱ‬-H ‫ ا‬- L ‫ آ ا‬F

‫ ! ا‬4- ‫ ا‬،(3) ‫ ی‬/ ‫! ا ن ا‬-‫ ﻥ‬H‫ﻥ‬z‫ا‬ ‫ ب‬H‫ ﺡ‬0Q I ّ‫! ﺕ ﺱ‬- 4‫ ﺵ‬- ‫ دي = { ر‬% = ‫ & ا‬،! 4 .‫ دي‬% = ‫وا‬ !‫ دی‬% =‫= ت ا‬7 0 ‫ ری! إ‬T ‫ ا‬-m !- 4 ‫= ت ا‬7 ‫ وﺕ ﺕ ی ا‬،C‫ ا اﺱ‬C4 T4 ‫ا‬ ‫ ﺕ ی‬0Q 4 ‫ي‬Y ‫ وا‬،‫ ا‬-.‫ را آ‬B‫ ﺕ‬X ‫ ف & م دو ! ا‬،‫ و ! أﺥ ى‬،!- ‫ر‬ ‫ﺱ س‬$‫ا ا‬Y‫ ه‬0Q ‫ و‬،‫ ع ا م‬B Q ! ‫! ا‬- 4 ‫ ا ت ا‬% !- 4 ‫ ت ا‬B/ ‫ا‬ XY‫ و= آ ﻥ[ ه‬.(4)‫ ﻥ ن ا م‬Q ! ‫ { ت ﺕ‬/ ‫ ا‬XY ‫ ا ﻥ ﻥ‬.W ‫! ا‬- ‫ و‬H [ . ‫أ‬ !.H I‫ أﻥ‬3-‫ ﺡ‬،!-‫! وا ﺵ اآ‬- ‫ ا‬.-Q ‫ ا‬- - ‫ی ی‬$‫ ا‬- ‫ف‬7 ‫! ه أﺱ س ا ﺥ‬B ‫ا‬ ‫ف آ ن‬7 ‫ ا ﺥ‬5 ،‫ د‬% = ‫ ﺙ ﻥ ن ا‬4 ‫ن ا ﻥ ن ا ص ه‬x - - ‫ی ی‬$‫ ا‬75 ‫ دئ‬. ،!- 5 ‫ ﺱ ت ا‬-H ‫ دی! أم ا‬% = ‫& ءة ا‬5 ‫ ا‬5 ‫ ه ی‬،‫ا ا ﻥ ن‬Y‫ دور ه‬ w ‫ _ ﺥ‬4 (4 2 + ‫ی(ی‬G‫ ا‬+ ‫ ﺱ ؟ "إن آ‬-H ‫ دی! أم ا ﺥ ا‬% = ‫! ا‬- 7 ‫ا ﺱ‬ 2 4 B ‫ ا‬04 f _ 4 - f + ‫ﺵ ل‬k .‫ (د – و أﻥ‬,+ ‫ ت ﻥ ﻥ وا‬j

(1)-

Louise Rolland, Les figures contemporaines du contrat, op.cit, pp 922 David Campbell, Reflexivity and welfarism in the modern contract law , Oxford Journal of Legal Studies, Vol.20, n°3, 2000, pp 477-498, Peter Vincent-Jones, Contractual governance: institutional and organizational analysis, Oxford Journal of Legal Studies, Vol.20, n°3, 2000, pp 317-351 (3)Karl Polanyi (1944), The Great transformation the political and the economic origins of our time, Beacon Press, USA, 2001, p 267; Andreas Abegg and Annemarie Thatcher, Review Essay – Freedom of Contract in the 19th Century: Mythology and the Silence of the Sources – Sibylle Hofer’s Freiheit ohne Grenzen? Privatrechtstheoretische Diskussionen im 19. Jahrhundert, German Law Review, Vol. 05, n°01,200 4, pp 101-114 (4)Orly Lobel, The Renew Deal: The Fall of Regulation and the Rise of Governance in Contemporary Legal Thought, Minnesota Law Review, Vol.89, 2004, pp 364-366 (2)-

29

,/ ‫ﺥ ى‬G‫ ت ا‬4 B ‫ ا‬g ( + ‫ أو ا‬g !‫ أه‬g ‫ ا‬mf‫ ﻥ‬,/ 2 ‫ دي و‬6+ *‫ وا‬, ‫ا‬ .(1)",‫![ ا !(ﻥ‬+I! ‫ا‬ !‫! ا ی‬-‫! وا راﺱ ت ا ﻥ ﻥ‬-5-5& ‫ ی ت ا‬L ‫ ا‬I- ‫ ه ﺱ [ إ‬X T‫ا ا ﺕ‬Y‫إن ه‬ !- =‫ ا ا‬-Q ‫ﺱ ا

ﺕ م‬$‫ وﻥ آ ا‬، ‫ أ{ وﺡ! م ا ی‬0Q -‫آ‬y ‫ل ا‬7‫ ﺥ‬ / I ‫ و‬،‫ د‬- ‫! وا‬- 7 ‫ ﻥ ن ل ا ﺱ‬Q ‫ی ی‬$‫ ا‬o- ‫ ة ا‬5 ! ‫! ﺥ‬-‫ا ﻥ ﻥ‬ ‫ﻥ ﺕ ی‬7 ‫ ا‬5&Q 4/ ‫ ا‬I ‫ ا‬/ ‫ و‬،C4 T4 ‫ د وا‬% =7 ‫ ا‬.-Q ‫ ا‬5/ ‫ا‬ ‫! ¨{ ر‬4 ‫ ه ت ه أﺱ ﺱ ﺕ‬T‫ ا ﺕ‬XY‫ ه‬. - F ! 54 !-‫ ﺱ‬-‫! وﺱ‬-‫ﻥ § = ﻥ ﻥ‬ ‫ة‬o‫ آ‬44 ‫ ا‬-m ‫ات‬Y ‫ ی ت ا‬L‫ وﻥ‬،‫& رت‬5‫! وا & وی ی! و رﺱ! اﻥ‬-H‫ رآ‬4Q ‫ ي‬L ‫ا‬ Michel Foucault, Jacques Derrida, Jean. :‫! { ف‬F‫ و‬4 ‫! ا‬-‫ ا اﺙ‬ -m . ‫& ء ا‬F‫! إ‬Q-QT ‫ إﺱ ﺕ ا‬m‫ ه ت ر‬T‫ ا ﺕ‬XY‫ ه‬،(2)‫ و ﺥ ون‬F. Lyotard ،‫ ا وج دا ة ا ﻥ ا ﻥ ن‬CB H‫ إ أﻥ ﺕ‬، ‫& ا ﻥ ﻥ‬Q ‫ دي‬% = ‫ا‬ .(3),-5& ‫ ﺱ! ا‬/ ‫ ! ا‬4 ‫ ا‬XY‫ وع ی ه‬/ ‫و{ ح‬ ‫ وا ﻥ ل‬-5& ‫ م ه إ دة ا‬- ‫ ا ﻥ ن ا ص ا‬-L Q .‫آ‬$‫إن ا ي ا‬ ‫ ا ا‬vQ 4 ‫ ت ا ی ة‬- 7 ‫ ا ﺱ‬0 ‫ ی! ا & دی! إ‬Q (‫ د‬% = ‫! واﺡ ة )أي ا‬- 7 ‫اﺱ‬

4Q ‫ ا‬3 . ‫ ا‬،!-% / ‫= ت ا‬7 ‫ ا‬،!- % ‫ ا ی! ا‬،!- ‫! ا‬- 7 ‫ أي اﺱ‬،!- 4 ‫ا‬ ‫ ت‬-Q4 vQ - ‫ م ه ﺕ‬- ‫ ﻥ ن ا ص ا‬Q !-‫ﺱ ﺱ‬$‫&! ا‬-l ‫ إن ا‬،(4)...‫م‬7 z‫وا‬ !- 4 ‫ ت ا‬B ‫ ا‬vQ C 4 ‫ ا

ﺕ‬-‫ ی‬4 ‫ وا‬- Q ‫ي‬o‫ آ‬7 ‫ ی ا & ي وا‬5 ‫ا‬ .(5) ‫ ﻥ‬4 ‫ ا‬C4 T4 ‫ ا‬ [ ; ‫ ا‬. ‫ ا‬o-‫ُ د ء ا ﻥ ن ا ص ﻥ ل ا آ‬-‫ ﺱ‬،‫ﺱ س‬$‫ا ا‬Y‫ ه‬0Q ‫و‬ F ! -.B ‫[ ا‬.‫ي أﺙ‬Y ‫ ا‬4 ‫ ا‬. ‫ ﻥ ا‬0 ‫ إ‬، 4 ‫& ا‬Q ‫ا‬o ‫ ا‬. ‫ ا‬0 ‫إ‬ ‫ ﻥ ن‬Q ‫ دي‬% = ‫& م ا‬4 ‫ ال ا‬. ‫ اﺱ‬I-Q ‫ و‬،‫ ﻥ ن ا ص‬Q !-‫ ا & داﻥ‬F‫ ﻥ ی! و‬H‫ﻥ‬z‫ا‬ ‫ إذا آ ن ه ك درس‬I‫ إﻥ‬.!- 4 ‫ ت ا‬B ‫ ا‬vQ - B ‫ وع ا‬/4 ‫ا ص‬ (1)(2)-

Gunther Teubner, After Privatisation, op.cit, p 398

Pierre Schlag, A brief survey of deconstruction, Cardozo Law Review , Vol.27, N 2, 2005, pp 741-752 (3)Jason. E. Whitehead, op.cit, p 720 (4)Gunther Teubner, Altera pars audiatur: Law in the Collision of Discourses. In: Richard Rawlings (ed.), Law, Society and Economy, Oxford University Press, Oxford 1997, p 101; Gunther Teubner, The king’s many bodies: self-deconstruction of law’s hierarchy, Law and Society Review, Vol.31, n°4, 1997, p 777 (5)Orly Lobel, The Renew Deal, op.cit, pp 366-370; Patrick Capps and Henrick Palmer Olsen, Legal Autonomy and Reflexive Rationality in Complex Societies, Social Legal Studies, Vol. 11, n°4, 2002, p 549 30

e + *‍ ن دعس "ا‏5‍ ŰŒâ€ŹI‍‏x ! ‍! ا اه‏- 4 ‍ ŰŒ ŘŞ ا‏L ‍ ا‏I&/ H‍ أن ‏54‍ ŰŒâ€Ź-â€ŤŮˆﺥ‏ ‍ ع؊‏% [H- ‍ ا

ه‏4 ‍ Ů„ ا‏T4Q ‍اﺕ‏Y ‍› ا‏.W ‍ ا‏0Q ‍ ŘŁŮŠ ا ع؊â€ŹŘŒ" 4 !+ *‍ا‏ ‍&! ا‏Q 4 ‍ Ů„ ا‏5‍ﺾ‏$‍ ا‏G‍ { ŰŒâ€ŹG ‍ ﺕ‏5 ŘŒâ€Ť ق‏HQ ‍ دي‏% = ‍م ا‏o-‍ ‏5-4 ‍ ا‏0Q .(1)‍ﺼ ى‏$‍! ا‏- 4 ‍ ا‏0 4 ‍ا‏ ‍! ا اه ! ﺥ ل‏- 4 ‍ ŰŒ ŘŞ ا‏L ‍ آ ا‏- ‍ ďş• م‏I.‍ Řš ﺾ‏4 ‍{ Řą ŰŒ ؼ‏z‍ا ا‏Y‍ ه‏ !- 4 ‍ؤات ا‏oT ‍ ŰŒ ŘŞ ا

ﺥ Ůˆ [ ا‏L ‍ ا‏XY‍ Ů‡â€ŹŘŒ!- 4 ‍ا ا ŘŻ ا ا ا‏Y‍ه‏ ‍ عي‏- 4 ‍ ا‏L‍ ďş• ا ! Ůˆ‏-‍‏7 ‍ Ůˆďş• ŰŒâ€ŹŘŒ - !Q & ‍ Ůˆ ! ا ŮˆŘŻ اâ€ŹŘŒâ€Ť د؊‏4 ‍ا‏ ‍ د؊‏4 ‍ ا ﺥ ŘŠ ا‏XY Â?-T H‍! ﺕ‏-‍ ﺹ‏-‍! Ůˆďşąâ€Ź-‍ ŘŞ =  ‏H‍! ه ďşą! •ﺹ‏-&-‍ آ‏, Y‍ Ůˆآâ€ŹŘŒ ‍ا ؾ‏ ^ 2 !‍ ŰŒâ€ŹL ‍ آ‏: ‍ Ů… ه‏- ‍ ŮˆŘ­ ŘŁ Ů… ا  ن ا Řľ ا‏B4 ‍•اŮ„ ا‏H ‍ Ůˆاâ€ŹŘŒUnitas Multiplex ‍ا ا د‏Y‍ ه‏v/‍ ŰŒ ŘŞ ﺥ Ůˆ [ آ‏L ‍ ا‏XY‍ عاتŘ&#x; ‹ ه‏B+ ‍ ا‏8a. ‍ Ůˆâ€ŹI &‍أن ŰŒ ن أآ‏ ‍ Řąďşą ت‏44 ‍ ا‏-Q ‍ي = م‏Y ‍ ا‏M. Foucault ‍ اع‏m 0Q ŘŒ! ‍ ز‏4 ‍ ŘŞ ا‏-‍‏7 Q - 4 ‍ا‏ = -‍ Řąďşą ŘŞ ﺹ‏44 ‍ ا‏XY‍ ه‏C-B H‍ ! ﺕ‏4Q - -‍ ŰŒ أعآ‏5‍! ŘŁ ﺕ‏- 75 ‍ا‏ -Q ‍ ﺕ‏I -T-‍ل ŘĽďşą اﺕ‏7‍ ﺼ‏Jacques Derrida , Y‍ Ůˆآ‏.(2) ‍ ﺹ‏-H ‍ Ůˆا‏4 ‍ا‏ ‍ي‏o‍ آ‏4 ‍ ب ا‏B ‍ ا‏- – ‍ ا‏H ‍ ا ďş• ا‏0Q ‍ إ‏W ‍› ا‏-QH‍ Ůˆďş•â€ŹŘŒâ€Ť ؾ‏% â€ŤŮˆďş• ŰŒÂ‹ ا‏ ‍ا ŰŒÂ•آ‏Y ‍ ŮˆŮ‡â€ŹŘŒâ€Ť ﺥ ؊‏4 ‍ ى ا ! ا‏v-BQ ‍Â? ا‏- y ‍ ا‏G‍! { ŰŒâ€Ź-/ ‍ ŘŞ ا‏B â€ŤŮˆا‏ ‍ ŰŒ ŘŻ ďşľ Ůˆء ا  ل‏I‍‏x J. F. Lyotard ‍ ŘŁâ€ŹŘŒ(3)C4 T4 ‍ ŘŞ داﺼ ا‏B ‍ ďş• ŘŻŰŒ! ا‏0Q ! ‍ ا‏-m !4L‍ أ‏0 ‍ ŘĽâ€ŹŘŒ!- B‍ ďş• ŘŻŰŒ! ﺼ‏0 ‍ ؼ‏4 ‍ ا‏C4 T4 ‍ Řą ا‏B/‍ ا اďş™! Ůˆا‏0 ‍ؼ‏ C= ‍ ‹ Ůˆďş•â€Ź. ‍ ا‏W - !- ‍ ن ا‏5‍ ا

ďş•â€ŹŘŒ!&Q 4 ‍<! ا‏Q ‍ ŘŁ ب ا‏0 ‍ ŘĽâ€ŹŘŒâ€Ť دل‏. 5/ !‍! Ůˆا ŰŒâ€Ź-H ‍ ŘąŮˆâ€Ź- ‍! Ůˆا‏-‍ ﺕ‏H‍ •ﺹ‏- ‍ ŰŒ ŘŞ ا‏L ‍ أن ا‏4‍ آâ€ŹŘŒ(4)‍ آ ﺼ ى‏v ‍ا‏ Q - 4 ‍ا ا ŘŻ ا‏Y‍ ه‏0Q ‍! ﺕ•آ‏-‍! ا اﺙ‏- 4 ‍! Ůˆا‏-‍ ŰŒ ŘŞ ا  ‏L â€ŤŮˆا‏ .(5) 4 ‍ا‏

(1)(2)-

Gunther Teubner, After privatization, op.cit, p 399

Michel Foucault, L'archĂŠologie du savoir, Gallimard, 1969, p 32 et ss

(3)-

Jacques Derrida, De la Grammatologie, Paris: Ed. de Minuit, 1967; Jacques Derrida, L'Êcriture et la difference, Paris, Seuil, 1967 (4)J- F. Lyotard, op.cit; Jean-François Lyotard, The Differend: Phrases in Dispute, Manchester, Manchester University Press, 1987 (5)Niklas Luhmann, The Differentiation of Society, New York, Columbia University Press, 1982; Niklas Luhmann, Social Systems, Stanford University Press, Stanford, California, 1995; Gunther Teubner, Altera pars audiatur, op.cit;, Jßrgen Habermas, Between Facts and Norms: Contributions to a Discourse Theory of Law and Democracy, MIT Press, Cambridge, 1992; J. Habermas, The Structural Transformation of the Public Sphere: An Inquiry into a Category of Bourgeois Society, MIT Press, Cambridge,1989; Boaventura de Sousa Santos, Toward a New Common Sense. Law, 31

‍ ا‏24 ‍ ا  ن ا ؾ‏06/ (3) " ‍ ‏54 ‍ " Ůˆ"ا‏4 ‍ ŰŒ "ا‏. ‍ عأŰŒ ا‏ ‍! ا  ن ا ؾ‏- 7 ‍ اﺹ‏0 ‍ ؼ‏-W â€ŤŰŒ أ‏Y ‍ا‏ ‍ عات‏. ‍ Ůˆ& آ اâ€ŹŘŒâ€Ť دي‏% = ‍  ŮŠ Ůˆا‏H‍‏z‍ ا‏- &4 ‍ا‏ ŘŒ ‍ا‏o 4 ‍! ŘŁ ŘĄ ا‏-T 4 ‍! ا‏-‍ا & دا‏ !- 7 ‍ اﺹ‏-‍آ‏y‍ي زاد ﺕ‏Y ‍ ا‏3 ; ‍ ا‏. ‍ ا‏0 ‍ ؼ‏ ‍ م‏L ‍ ا‏X‍ ŮˆŘĽ ŘŻâ€ŹŘŒ ‍ ‏54 ‍ ا‏. ‍ا  ن ا Řľ ŮˆŮ‡ ا‏ De- X‍ ŮˆŘŻâ€Ź4-Q=‍ ŰŒ ؼ‏4‍ ďşą ا Ůˆ ďş• ŮˆŘĽ ŘŻŘŠ ﺕ‏-H ‍ا‏ ‍ ع‏B ‍ا ا‏Y‍ ه‏I- ‍ ؼ‏W&‍ Ůˆ ŰŒâ€ŹŘŒTerritorialization ‍ ؊‏- . ‍› ا   ا‏.WQ ‍ ﺥ ŘŞ ŰŒ ؊‏H ‍ إ‏/‍‏ ‍ ŘĽ ŘŻŘŠ ďş• ŰŒ & م‏0 ‍ ŰŒÂ•ŘŻŮŠ ؼ‏4 ŘŒ ‍ ا Ůˆ ﺕ‏GB 4 ‍ا‏ ‍ﺥ ى ŘĽ ŘŻŘŠ ďş• ŰŒ & م‏$ ‍ ŘŁŮˆâ€ŹŘŒâ€Ť ﺥ ت‏H4 ‍ ا‏XY‍Â? ه‏--H‍ﺕ‏ 0 ‍ا ŰŒÂ•ŘŻŮŠ ؼ‏Y‍ Ůˆ Ů‡â€ŹŘŒ(1)C4 T4 ‍ ďşą داﺼ ا‏-H ‍ا & ا‏ ! ‍ Ůˆا Ůˆ ! Ůˆا  Ů†â€ŹŘŒ! ‍ ‏4 ‍ ا‏C4 T4 ‍ ا Ůˆ ! Ůˆا‏- !=7 ‍ؼ ŘŻŘŠ ďş• ŰŒ ا‏ = ! ‍ ا‏XY‍! ه‏-‍ ﺹ‏-H ‍ ا ى اâ€ŹŘŒ!-‍ ﺹ‏-H ‍ﺾ Řľ ا‏$‍ اâ€ŹŘŒ ‍ ﺹ‏-H ‍ Ů… ا‏L ‍ ا‏-‍& ه‏4 ŘŒ(2)‍أﺼ ى‏ G‍ ŮˆŮ‡ ا Ůˆ ! { ŰŒâ€Ź-‍ ا & ا ﺥ‏0Q ‍ ؊‏% ‍ Ůˆ ďş•â€ŹŘŒâ€ŤŘąŮŠâ€ŹY 5/ ‍ ت‏-<‍ﺕ‏ .(3)[ ‍ ؼداعي‏GB ‍ Ůˆâ€ŹQ‍ ďşą ďş• ﺼ‏-‍ ŘŻ ﺹ‏% =‍ ا‏G ‍ ! Ůˆâ€Ź$‍ ! ŮˆďşąÂ› ا‏F 4 ‍ ďş• ا‏H‍ •ﺹ‏ If one were to characterize the welfare state in the briefest possible way, then one could speak of the excessive burden that politics places on the state, Niklas Luhmann 1990

‍ ت‏l ŘŒ ‍ ŰŒâ€Ź/ ‍ ات ا

ا  ŰŒ! ا ن ا‏-< ‍Â? ا‏.H I‍ؼ‏ !- ‍ Řą ŘŞ ا‏4 ‍ ďşą Ů„ ا‏-H ‍& ا‏Q (network approachs)!-5.‍ Řą ŘŞ ﺾ‏ ‍ دا ŘŠ اďş• ذ‏C-‍ ŰŒ ŮˆŮ„ ďş• ﺹ‏5./ ‍ Řą ا‏L 4 ‍ا ا‏Y‍ Ů‡â€ŹŘŒ(Hierarchical approachs)!‍ ŰŒâ€Ź-Q ‍ا‏ ‍! ŮŠ آ‏-4‍ عﺹ‏-m ‍ عات‏H ‍ Ůˆâ€Ź0 ‍! ‏-‍! ا Ůˆ ﺕ‏-4‍ ŘŞ ا ﺹ‏H‍•ﺹ‏4 ‍ا اع ﺼ ع؏ ا‏ ‍ ďşą ت‏-H ‍ & Ů… ا‏l ‍ا‏Y ‍ Ůˆâ€ŹŘŒ(4)‍ت‏7 & ‍= ŘŞ Ůˆا‏7 ‍! ا‏5.‍ ! ŘĽ{ Řą ﺾ‏Q%4 ‍أ ب ا‏ Science and Politics in the Paradigmatic Transition, Routledge, London & New York, 1995 : L‍ ďşą أ‏-H ‍ ﺥ Ů„ ŘĽ ŘŻŘŠ ďş• ŰŒ & Ů… ا & ا‏-(1) Glen Newey, After Politics, The Rejection of Politics in Contemporary Liberal Philosophy, Palgrave, New York, 2001, pp 187-207 (2)Glen Newey, op.cit, p 190 (3)Grahame F. Thompson, Between markets and hierarchy, The Logic and Limits of Network Forms of Organization, Oxford University Press, 2003, pp 149-160 ; Scott Burris,Peter Drahos and Clifford Shearing, Nodal Governance, Australian Journal of Legal Philosophy, Vol.30, 2005, pp 03-58, pp 03-58 (4)R. A. W. Rhodes, The New Governance: Governing Without Government, Political Studies, Vol.44, n°4, 1996, pp 652-667; J. Rosneau and E -O Czempiel (eds), Governance 32

-. Q (Network governance)!-5./ ‫! ا‬4‫( وا آ‬Policy networks)!-5./ ‫ا‬ GB G ‫ ! ا & ا و‬4T & ‫ إ‬0‫ﺕ‬y ‫ي ی‬Y ‫ ﺱ ا‬-H ‫ ج ا‬4 ‫ ا‬, ‫ ذ‬ ‫& م‬4 I . ‫ و ه ی‬،‫ ی ت‬H4 ‫ ه ت وا‬T‫ د ا ﺕ‬5.‫ﺵ‬ "! 5 Q " G-W ‫ ا‬-. Q 7‫ – ﺥ‬. /‫آ; ﺕ‬$‫ ا‬Governance "!4‫"ا آ‬ ! ‫ ی‬B ،‫= ت‬7 ‫ ت وا‬H‫ ﺱ‬4 ‫ ! ا‬4T4 !Q ‫! آ‬-B<‫ ﺕ‬0Q ‫ ا در‬- Government

‫ﺕ‬y‫ي ی‬Y ‫ وا‬.(1)C4 T4 ‫! ا‬4‫ أ ﺡ آ‬I ¹- C ‫ ﺱ ا ا‬-H ‫ م ا‬L Q 54‫ی‬ !4‫ ة ا آ‬5& ‫ ل‬T4 ‫ ﺕ رآ ا‬،I‫ ب & م ا و ! ﺡ ذاﺕ‬H‫ ﺡ‬0Q ‫ ن‬-‫ﺡ‬$‫ ا‬m !m & Hollow state "‫ رات إ{ ر "دو ! ء‬H4 ‫ ی ت وا‬H4 ‫! دة ا‬- 4 T4 ‫ا‬ C‫ ی‬/ ‫ ن ا‬5 Y‫ي أﺥ‬Y ‫ ا‬regulation .W ‫ ﻥ & م ا‬0 ‫ إ‬،‫ ت‬BQH ‫ وا‬v l ‫ا‬ .!-Q‫! ا ﺥ‬B W ‫ وف أآ; إ{ ر ا و ! ا‬4 ‫ا‬ ‫ ء‬f ‫ ا‬,/ 2 ‫ أ‬2‫ ری‬B ^ /‫(رج إ _ ا را‬+ ‫ ا‬2 ‫ ر‬B+ ‫ إن ا‬،‫إذن‬ ‫ ة ا آ! (ل‬/ ‫! د‬+4‫ ی[ إ _ ا }" و"ا‬+ ‫ "ا‬2 ‫ ر‬B+ ‫ ا‬،,‫ وا ﻥ ﻥ‬, ‫ا‬

!‫ ا آ‬،"Network" ‫دي إ _ ا ل أن ا‬j‫ ! ی‬."

‫ م ا‬.f

(‫(ی‬I ‫ ﺡ وا ! خ ا‬+f! ‫ ه ا‬f! ‫ ا‬,‫" ه‬Regulation"} ‫"وا‬Governance" .(2),4 !+ *‫ دي وا‬6+ *‫ وا‬, ‫ ا‬0 f 4‫ وإﻥ‬، H ‫ ل ا ﻥ ن ا ص‬T % ‫ ي ی‬-Q ‫ ا و ﺕ ا‬X T‫إن ا ﺕ‬ ‫ل & م "ا‬7‫ اﺙ! ﺥ‬Q -. ‫ ر ا و ! آ‬. ،‫ ة‬- ‫ ت ا‬T ! ‫ آ‬0 ‫ إ‬4‫ی‬ 0 ‫ إ‬L ‫ ت‬l

‫ ة ا‬5& ‫ ا‬XY‫ ه‬.C4 T4 ‫= ت ا ى ا‬7 L 4 ‫ " ا‬4 ‫ا‬ 0 ‫ ء إ‬TQ ‫ وﻥ ا‬0 ‫ ﺕ ا‬5 0Q o‫ وا

ﺕ آ‬،!- ‫ورو‬$‫ا ت ا

ا ول ا‬

‫ ﺱ‬-H ‫ ا‬-L ‫ ا‬-Q ‫ ا & د آ ﺡ ة‬CF‫ل و‬7‫ داﻥ ﺥ‬f ‫ وا‬،C=‫ ا ا‬-H& ! -.B ‫ا‬ ‫ ن ا وا & د‬5‫ ع ی وي ی‬% ‫ د‬T ! ‫ ر ا و‬. ‫ ا‬0 ‫ أدى إ‬،(3) 4 ‫وا‬ ‫ا‬Y ‫ و‬."Leviathan " T. Hobbes ! ‫ل و‬7‫ ﺥ ! ﺥ‬X‫ا ﻥ ا‬Y‫ و ه‬،‫ را‬- !- % ‫ ؤه ﻥ ا‬B ‫! ا و ! وﺕ إ‬BQH ‫! ا‬H‫ﺱ‬y ‫ وع ا اﺙ‬/4 ‫ ا‬G ‫ﺕ و‬ .C4 T4 ‫ ر م وﺵ ه ﻥ ت ا‬5 ‫ اﺡ‬CF‫ل و‬7‫ ﺥ‬ ‫ ل‬5‫ ت أﺵ‬-<‫ ﺕ‬،!‫ ا اﺙ‬- W ‫ و‬-= ‫ ﻥ‬C4 T4 ‫ ﺕ ل ا‬C ‫ و‬5 (‫ (ی‬+ ‫(م ا‬4 ،2 ‫(م ا‬4 -‫ & ه‬0 ‫ ر إ‬B‫ ﺕ‬، ‫آ‬Y ‫ &! ا‬H ‫ ا‬C4 T4 ‫ ا‬-= !4 ‫ﺕ‬ without government: order and change in world politics, Cambridge University Press, Cambridge, 1992 (1)F. Ost, M. van de Kerchove, De la pyramide au réseau ? Pour une théorie dialectique du droit, Publications des FUSL, Bruxelles, 2002, pp 26-32 (2)F. Ost, M. van de Kerchove, op.cit, p 26 35-17 ‫ ص ص‬،2004 ،‫ ا ه ة‬، !. 5 ، 3 ! ‫ ا‬,f f ‫ ا‬f ‫ ا‬,/ ‫ داﻥ‬f ‫ ا‬، ‫ﻥ‬7 5 ‫ ا‬H‫ﺡ‬-(3) 33

< ‍ ا‏-‍ Ůˆďş•  آ & Ů‡â€ŹŘŒchaos ‍ ا Ůˆا اش‏-‍& ه‏4 ‍€ اد‏. ‍ ŮˆŘŁâ€ŹŘŒâ€ŤďťĽ> م‏e â€ŤŮˆا‏ . ‍ ďşą Ůˆا   ا اﺙ‏-H ‍ Ůˆا‏4 ‍ ا‏-L ‍ ا‏v% ‍ ا

آ ن ŰŒâ€Źm‍ ‏I+ â€ŤŮˆا > Ů… Ůˆا‏ l ‍ا‏Y ‍ Ůˆâ€ŹŘŒI‍ ﺥ ذاﺕ‏-Q Q ‍ [ ه‏. ‍ أن أ‏0 ‍ عت ؼ‏B‍! = ﺕ‏-‍ ŘŠ ا & دا‏5 ‍ن‏x , Y‍آ‏ ‍ ب‏H‍ ﺥ‏0Q , ‍ Ůˆ آ ن ذ‏0 ‍ات ﺥ‏Y ‍ ا‏-T4 v% ‍ ا

ďş•â€ŹŘŒ"! B 4 ‍! ا‏-‍ & Ů… "ا & دا‏ .(1)! B 4 ‍ات ا‏Y ‍ ا‏XY‍  ﺼ ! ه‏H‍‏z‍ ء ا‏/ ‍ ا‏CF‍ Ůˆâ€Ź0 ‍ ؼ‏H ‍ Ůˆاâ€ŹŘŒC4 T4 ‍ ا‏-= !-‍اﺕ ‏Y ‍  Řš ا‏0 ‍› ا   ؼ‏.W ‍ Řą & Ů… ا‏B‍ ďş•â€ŹŘŒâ€Ťďşą س‏$‍ا ا‏Y‍ ه‏0Q â€ŤŮˆâ€Ź !Q ‍ ا‏-m‍ ! Ůˆâ€ŹF‍ ا ا‏-m ‍ ا ŮˆŘŻâ€ŹvQ 4 ‍ عي‏- 4 ‍ ا‏GH Q -T ‍ ŘŹ ا‏4 ‍ا ا‏Y‍ اإ ه‏ !4 ‍! ا‏-‍= ŘŞ ا  ‏7 Q -T ‍ ﺕ‏0 ‍ أدى ؼ‏4 ŘŒ(2)C4 T4 ‍ ا Ůˆ ! Ůˆا‏- %& ‍ ŰŒ Ůˆا‏Q .(3) ‍ Â?ﺼ‏0Q ‍Â? ďş• { ٠‏- ‍ Ůˆâ€Ź- B ‍ ا‏- ›.F ‍ م‏L‍! ŰŒ ŘŠ ďş•& Řś اﺹ ! Ůˆ ŘŻ ‏Q‍› ا   ﺥ‏.W ‍ دﺼ & Ů… ا‏ 5/ ‍ ن ا‏5‍ أن ﺕ‏0Q ‍ = دع؊‏-m !- / ‍ ا‏. ‍ Ůˆďş•â€ŹŘŒ HQ5 ‍& Ů… ا‏4 ‍  ن‏Q -‍ي Ůˆﺥ‏o‍ آ‏ ›.W ‍ي ŘŁ ب = عات ا‏Y ‍ ا‏oT ‍ا ا‏Y‍ ؼن ه‏.(4)! ‍ ا ا‏G- ‍! Ůˆďş•â€Ź- 4 ‍ = ! ا‏Q -‍ا ﺥ‏ â€ŤŰŒ! ﺕ‏Y-& ‍! ا‏H‍•ﺹ‏4 ŘŒ!‍ ŰŒâ€Ź-Q ‍ﺕ ا‏o ‍ أ‏v F ‍!  ďş•§ ŘŁďşą ﺹ‏- { ‍ Ůˆ ! ا‏Q ‍ا  ‏ ŘŒv- F‍ Ůˆâ€Ź-Q= Âł ‍ ا Ůˆ ďş• ؼ‏GB 4 ‍ ا‏- ‍ ه‏H‍ ďşą ŘŞ ! ŰŒâ€Ź-‍ ﺹ‏Y-& ‍ ﺕ‏0Q ‍= دع؊‏ ‍ ت‏H‍•ﺹ‏4 ‍ ا Â?ŘĄ ا‏v-& ‍ Ůˆďş•â€ŹŘŒ(5) 4 ‍& ا‏Q !‍ ŰŒâ€Ź--H ‍ Řą ا ŘŞ ا‏l C ! ‍ﺼ‏ ! ‍  ŘĽ{ Řą ŘŻŮˆâ€Ź4 ‍ ا‏C4 T4 ‍ ŘŞ ا‏- ‍ ŘŞ ا ! Ůˆâ€Ź4L 4 ‍ € ا‏% !â€ŤŘŻŘ§ŘąŰŒâ€Źz‍ا‏ ‍ ŰŒâ€ŹQ ‍ ŰŒâ€Ź/ ‍ ز ا‏T ‍ ŘŁ اâ€ŹŘŒ(6)‍ ي‏-Q ‍ اďş™ ا‏- ‍! اه Ůˆâ€Źm‍ ! Ůˆ ع‏T !-B.F ‍ ه ت‏T‍ ŘŻŘą ؼ ŘŹ ا  ن آ ا ﺕ‏% ‍ ŘŻŘŞâ€ŹŘŒC4 T4Q !-‍ ا ďşą! ا  ‏0Q ‍= دعا‏ [ ‍ ŘŞ ﺕ‏B= - / ‍ ﺹ‏-H ‍ ا‏-L ‍  ن Ůˆا‏Q ‍ ŰŒ ؊‏5‍ أﺾ‏T‍ا ‏Y ‍ Ůˆâ€ŹŘŒ(7)‍ ŰŒ ت‏H4 â€ŤŮˆا‏ !H‍•ﺹ‏4 ‍ن ا‏x , Y‍ آ‏.!-‍ ŘŻŮˆ ﺕ‏-m ‍ ت‏-Q4 ‍ Ůˆﺥ ات Ůˆâ€Ź- ‍ Ůˆâ€ŹŘŒ = ‍ ا ŮˆŮ„ Ůˆâ€Ź- ‍ Ůˆâ€ŹŘŒ!-â€ŤŘŻŮˆ ﺕ‏ (1)-

ÂŤ c’est l’affirmation sans limites d’individus qui estiment ne rien devoir Ă la sociĂŠtĂŠ, mais exigent tout d’elle Âť, M. Gauchet, citĂŠ dans Jacques Chevallier, L’Etat postmoderne, Droit et sociĂŠtĂŠ, 2 ĂŠdition, L.G.D.J, 2004, p 15 (2)Harry W. Arthurs and Robert Kreklewich, Law, Legal Institutions, and the Legal Profession in the New Economy, Osgoode Hall Law Journal, Vol.34, n°1-1996, pp 08-19 (3)Jacques Chevallier, vers un droit post-moderne? Les transformations de la rĂŠgulation juridique, Revue du Droit Public, n°03, 1998, p 663; Jacques Chevallier, La rĂŠgulation juridique en question, Droit et SociĂŠtĂŠ, n° 49, 2001, pp 827-846 (4)Jean-Guy Belley, L'Etat et la rĂŠgulation juridique des sociĂŠtĂŠs globales, Pour une problĂŠmatique du pluralisme juridique, Sociologies et SociĂŠtĂŠs, Vol.18, n°1, 1986, p 11-32 (5)Daniel Mockle, La gouvernance publique et le droit, Les Cahiers de droit, Vol. 47, n°1, 2006, pp 89-165 (6)Larry D. Terry, The tinning of administrative institutions in the hollow State, Administration & Society, Vol.37, n°4, September 2005, pp 426-444 (7)Pierre Noreau, Comment la lĂŠgislation est-elle possible ? Objectivation et subjectivation du lien social, Revue de droit de McGill, Vol. 47, 2001, pp 195-235 34

XY‍ آ ه‏.(1)C4 T4 ‍ا ŘŞ ا‏o ‍! &‹ ا‏QW&4 ‍ ŘŠ Ůˆا‏-‍! ďş• ا ŘŠ ا ﺥ‏- W ‍ا‏ ‍ عي‏- 4 ‍ ŘŹ ا‏z‍! ا‏-Q4 [H "‍! ا  ن‏% " ‍ ! ďş• ٠‏0 ‍ عات ŘŁŘŻŘŞ ؼ‏B ‍ا‏ G-.B‍ Ů„ ﺕ‏T ‍ Ůˆâ€ŹŘŒâ€Ť ت‏-Q4 ‍ ا‏XY‍ت ه‏7 & ‍! Ůˆďş• ŘŻ ا‏-‍ ا ا ا  ‏T ‍ل ďş• د‏7‍ﺼ‏ ‍ Řą ادع‏l C ! ‍ ﺼâ€ŹŘŒG-.B ‍ ء Ůˆ{ Ů‚ ا‏4‍ ŘŞ Ůˆأ‏- Â? !% ‍ل ﺼ‏7‍ ﺼ‏, Y‍ا  ن آ‏ - o--4 ‍ ا‏I ‍ Ůˆâ€ŹŘŒâ€Ť ŘŻŘŚ ŘŻŮˆ ! ا  ن‏. ‍ Ůˆâ€Ź-=‍Â? ا Ůˆ ďş• Ůˆâ€Ź-H4 ‍ ا  ن ا‏G ‍ Ů… ďş• ا‏ .(2)IH--H‍! ا  ن Ůˆ Ů… ﺕ‏% ‍ﺼ‏ G ‍ ن Ůˆâ€Ź5‍ ŰŒâ€ŹŘŒ!- { ‍ Ůˆ ! ا‏Q C ‍! ا  ن ا‏- ‍ ŘŁ ďş• ع‏.4 ,-5& ‍ا ا‏Y‍ؼن ه‏ ŘŒÂ?-H -m ‍& Ů… =  ن‏4 ‍ ŘŁďşą س‏CF‍ ďşą ه Ůˆâ€ŹI‍ أ‏m‍ي ع‏Y ‍ اâ€ŹŘŒVon Savigny ‍ & م‏ ! ‍ Ř°ŘŹ ا Ůˆâ€Ź4‍ ‏v ‍ ŰŒâ€ŹI‍ ŘĽ أâ€ŹŘŒ(3)‍ ؚ‏/4 ‍ ا Ůˆ ! Ůˆا‏C4 T4 ‍ ŘŹ { ٠ا‏ 4‍! ا ع؏ –آ‏- ‍ ŘąŰŒ! ﺼ ع؏ ﺾ‏- 4 ‍ ه ŘŠ ا‏L ‍ ا‏. ‍ ŘąŰŒ! Ůˆا‏- 4 ‍ ŰŒ! ا‏L Q -‍ Řą Ůˆﺥ‏%4‍آ‏ Non- - ‍; =   أ‏4‍ﺕ‏ ‍ أ‏0Q -‍ عي‏- 4 ‍› ا‏.WQ ! ‍! ا‏4L‍‏$ ‍ﺕŮ? ٠‏ ,/ Ů‘ Â? ( ‍ ؼذا آ ن ŘŻŮˆŘą ا (Ůˆâ€Ź: ‍ ŮˆŘ­ ه‏B4 ‍•اŮ„ ا‏H ‍ ŮˆŮ‡ اâ€ŹŘŒâ€Ť ŘŻ ŘŁ ل‏T ŘŒ(4)Legal ‍  ن ا ؾ‏Savigny ‍ م‏.f! 2 !‍ ŰŒâ€Ź0‍ Ů‡â€ŹŘŒ19 ‍ ا ن‏,/ ^ 4 ‍! آ ن‏4 ! ‍ ا‏2 ‍ز‏ ‍ Ř&#x;‏3 ‍ أن ŰŒ ن‏, *‍ا (Ůˆâ€Ź ‍ ه‏4‍ ؼâ€ŹŘŒDerrida ‍ Ůˆâ€ŹLuhmann ‍Â? ه‏- ‍& م‏4 ‍ا ا‏Y ,Ăš5& .‍ؼن أآ‏ ‍ ت‏4

‍ ع؊ ﺥ Ů„ ďş• ع؏ ا  ن ا‏5 4 ‍ Ůƒ ا‏5/ ‍ أن ا‏3-‍ ﺥâ€ŹŘŒGlobalization "!4 ‍"ا‏ ‍ إ‏B< ‍ؚ ا‏o‍ ‏0Q !4 ‍[ ا‏Q4 ŘŒâ€Ť[ اÂœŮ†â€Ź5H‍! ﺕ‏- { ‍ ! ا Ůˆ ! ا‏T‍ ! ﺕ‏H ‍ ŘĽŮ†â€ŹŘŒ! ‍ ŮˆŮ† ŘŻŮˆâ€Ź/ ‍ Řąďşą ŘŞ أﺼ ى ďş• § ا  ن ا‏4 ‍ Ůˆâ€ŹLex Mercatoria ‍ا Ůˆ ďş• ـ‏ .(5) - ‍[ ا =‹ ا  ‏Q ‍ ŰŒ! Ůˆâ€Ź$‍ ŘŻŘŠ ا‏-H ‍[ ا‏Q =

‍! ا  ن ه ا‏4

(1)-

Pierre Noreau, la superposition des conflits : limites de l’institution judiciaire comme espace de rĂŠsolution, Droit et SociĂŠtĂŠ, n°40, 1998, pp 585-612 ; Jean-Guy Belley, Une justice de la seconde modernitĂŠ : proposition de principes gĂŠnĂŠraux pour le prochain Code de procĂŠdure civile, Revue de droit de McGill, Vol.46, 2001, pp 317-372 (2)John John Hasnas, The Myth of the Rule of Law, Wisconsin Law Review, Vol.1995, pp 199-233 (3)Peer Zumbansen, Globalizing Savigny? The State in Savigny’s Private International Law and the Challenge from Europeanization and Globalization, in, Michael Stolleis and Wolfgang Streeck (eds), Aktuelle fragen politischer und rechtlicher steueung im context fer globalisierung, Baden-Baden: Nomos, 2007, p 129 :0 ‍ ا Řš ؼ‏54â€ŤŰŒâ€Ź Friedrich Carl von Savigny, System of the Modern Roman Law (1867), translated by William Holloway, Hyperion Press, Westport, 1979 (4)(5)-

GuntherTeubner, The king's many bodies, op.cit, p 768 GuntherTeubner, op.cit, p 769 35

ŘŒ!&Q 4 ‍! ا ! ا‏4‍! ا آ‏4L‍‏$ Ăš- ‍ ďş• د‏4 ‍ ى ا‏H4 ‍ ا‏0Q l ŘŒLex Sportiva ŘŒLex Constructionis ŘŒLex Digitalis ŘŒLex Mercatoria ‍ ت‏T4 ‍ ا‏- ‍ ل‏T –% ‍! ا‏- ‍! ا ! ا‏4‍! ا آ‏4L‍ ه أ‏-mâ€ŤŮˆâ€Ź ŘŒ!- { ‍ Ůˆ ! ا‏Q !-5-‍ﺹ‏75 ‍ﺹÂ? ا‏$‍ [ آ ا‏o ‍ ا

زâ€ŹŘŒ(1) Lex Specialis !- 4 ‍ا‏ ‍ Řą ďş• ل‏. ‍ ا‏- Y‍ﺼ‏y‍ ŰŒâ€ŹŘŒSavigny ‍ & م‏G ‍ Â? Ůˆâ€Ź/ ‍  ن ا‏-‍&[ ا =  ‏Fâ€ŤŮˆŘŁâ€Ź !4‍! ا آ‏4L‍ؼن أ‏ .(2)! {‍ ا‏4 ‍ Ůˆا‏-Q=z‍ اâ€ŹŘŒâ€Ť د؊‏-H ‍! آ‏-‍ ا Ůˆ ﺕ‏-‍& ه‏4Q !‍ ŰŒâ€Ź-Q ‍ﺹÂ? ا‏$‍ا‏ ‍ Ůˆا

ه ŘŁďşą ďşą =  ن ŮˆŮ†â€ŹŘŒ ‍ا ŘŞ Ůˆا ا‏o ‍; اďş• دا ا Ů‚ Ůˆا‏4‍ا ! ﺕ‏ !4L‍ Řą أ‏Ú B‍ أن ﺕ‏C-B H‍ Ůˆا

ďş•â€ŹŘŒÂ–% ‍! ا‏- ‍! ا‏4‍! ا آ‏4L‍ ŰŒ أ‏Q ‍ ŘŹâ€ŹŘŒ! â€ŤŘŻŮˆâ€Ź ‍ ŰŒâ€ŹI‍ أ‏m‍ Řąâ€ŹŘŒâ€Ť! Ůˆا  ن ا Ůˆ ا م‏- { ‍! =  ن ا Ůˆ ! ا‏Q H !-‍! Ůˆ=  ‏-‍ ﺹ‏-‍ﺹ‏ ‍ ﺥ ل‏C=‍ي Ůˆâ€ŹY ‍اؚ ا‏o ‍Â? ا‏.H ŘŒâ€Ť ŘĽ •ﺼ ا‏- ‍ ŘŹ =   أ‏4‍ ا ا آ‏XY ‍ا ا٠‏ ‍ ى‏H4 ‍ ا‏0Q /‍ &Â? ا =[ ‏.(3)! ‍ ا & ا ا‏T ‍ ! ا ا ا

ﺕ‏-.{ € % ‍! ا  ن ا م‏4L‍ ŘŞ Ůˆأ‏5 ‍ ŮˆŘą ا‏7 ‍! ďş• ا ه‏-Q 4 ‍ ŰŒ ŘŞ ا‏H4 ‍ ; ا‏4 ‍ا‏ ‍ ؼ ŘŹ ا ا‏,(5)!- ‍! ا‏H‍ ŰŒâ€Ź4 ‍ ا‏,(4) = ‍ آâ€ŹŘŒ ‍آ‏Y ‍ &! ا‏H ‍! ا ! ا‏4‍! ا آ‏4L‍أ‏ !4‍! ا آ‏4L‍ أ‏-Q ‍ ŘŞ ا

ďş• م‏o-‍ ‏5-4 ‍ [ آ ا‏. ‍ أن أ‏, ‍ ŮˆŘ°â€ŹŘŒ ÂŹ ‍ ا‏...(6) !- 4 ‍ا‏ ! ‍ Řą ﺙ‏/ ‍ ﺼ ! اâ€ŹŘŒ! ‍ ع؊‏% C4 T4 ‍! ا‏4‍ Ůˆﺥ آ‏--H‍ ﺕ‏0Q ‍؊‏o !- 4 ‍ا‏ v l ‍ ا‏-;5 ‍ أن ا‏3-‍ ﺥâ€ŹŘŒ(7)‍ ؊‏4 ‍! ا‏4‍! & Ů… ا آ‏- ‍‏z‍داإ Ůˆا‏$‍ا‏ !4‍! ا آ‏4L‍ أ‏v l‍ Ůˆâ€ŹCّ‍ن ďş• ﺹ‏x ŘŒâ€Ťďşą س‏$‍ا ا‏Y‍ ه‏0Q ‍ Ůˆâ€Ź.!4L‍‏$‍ ا‏XY‍ت ه‏Y‍! أﺼ‏- 4 ‍ا‏

‍ ﺹ‏-H ‍ ا‏-m { !- [Q‍ أ Ů?أدﺼ‏v-‍ ؼدعاŮƒ آ‏0 ‍Â? أن ŰŒÂ•ŘŻŮŠ ؼ‏T‍ ŰŒâ€ŹŘŒ! ‍ا‏

(1)-

Gunther Teubner (ed), Global Law without a State, Aldershot, Dartmouth Gower, 1997 (2)Peer Zumbansen, Globalizing Savigny, op.cit, pp 129-131 (3)Ralf Michaels, The Re-State-ment of Non-State Law. The State, Choice of Law, and the Challenge from Global Legal Pluralism, Wayne Law Review, Vol.51, 2005, pp 1225-1228 (4)Jody Freeman, The contracting State, Florida State University Law Review, Vol. 28, 2000, pp 155- 214; M. Seidenfeld, An apology for administrative law in the contracting state, Florida State University Law Review, Vol.28, 2000, pp 215-239 (5)Errol E. Meidinger, Forest certification as environlental law making by global civil society, in, Errol Meidinger, Chris Elliott and Gerhard Oesten (eds), Social and Political Dimensions of Forest Certification, Remagen-Oberwinter, Forstbuch, Germany, 2002, pp 293-329 (6)Harry Arthurs, Who’s afraid of globalization? Reections on the future of labour law, in, John. D. R. Craig and S. Michael Lynk (eds), Globalization and the futur of labour law, Cambridge University Press, UK, 2006, pp 51-74 (7)Jacques Caillosse, Le droit administratif contre la performance publique, AJDA, n°3, 1999, p 169 36

54‫ ﺱ! وا ﻥ ن ی‬-H ‫ ا‬- !=7 .(1)‫ ! أﺥ ى‬H--H‫ ! وإ دة ﺕ‬ C=‫ ا ا‬4 ‫ راﺕ‬%‫ ر ﺕ‬B‫ ع ﺕ‬.‫ إﺕ‬T‫ ی‬4‫ وإﻥ‬، - QB%4Q !‫ ی‬-Q ‫ ا‬-‫& ه‬4 ‫ا ا‬o ‫اﺥ‬ ‫ ن‬5‫ أن ﺕ‬54‫ وا

ی‬، - &4 ‫ ا‬- %&Q !Q ‫ ا‬-m ‫ د ﻥ ط ا ء‬T‫ إی‬I ‫ و‬Q4 ‫ا‬ v l ‫! ا‬4L‫ﻥ‬$‫ ا‬XY‫ ه‬Y‫ﺥ‬y‫ ﺕ‬.(2)!‫ ی‬-Q ‫ ﺡ ت ا‬H4Q !.H !- 5‫ ﺡ ت رادی‬H g‫ آ ﻥ‬- ‫ ت ه‬4‫ا‬M‫ ﻥ‬،

! ‫ [ ﺡ‬+ ‫ أن‬AI‫ ی‬.‫\ﻥ‬/" ،! ‫ رة واﺱ‬% ! ‫ا‬

‫ ت \ﺵ رة‬4‫ا‬M ‫ ا‬8a‫ ه‬,f+ 2 ‫ و‬، ! ‫ < ف أﻥ>! ا آ! ا‬2 A4 + ُ 8a‫\ن ه‬/ ، !‫م ا ق آ > م ﺡ آ‬M ‫ د ﻥ‬3 ( ^‫ أﻥ‬C ‫ ﺡ‬، f ‫ ا ( ا‬2

‫ ت‬p 2!‫ ﺽ‬0ُ ‫ أن‬2 !‫ و* ی‬، 3 ‫ إ< ر ا ت ا‬2!‫ ﺽ‬0ُ ‫ أن‬AI‫ ت ی‬4‫ا‬M ‫ا‬ ^ + .‫\ﻥ‬/ ُ ! ! ‫(ی(ة ا ب ا‬I ‫ ا ت ا‬8a‫ [ ه‬+ ( 4‫ و‬، ‫ا ق وﺡ(ه‬ _ ‫ ﺽ وري إ‬0 ‫ (ودة‬g m + ‫ دة ا‬4? ! ‫ ا‬8a‫ وه‬،(‫ (ی‬m _ ‫إ‬ ,/ ‫م‬M + . ،, ‫ورو‬G‫ (ة أو ا* د ا‬+! ‫ ا‬G‫ ا‬,/ , ‫ ى ا (و‬+ ! ‫ ت ا‬j

.(3)" . ‫ ﺡ( ذا‬,/ 3 ‫ ا آ! ا‬m g ‫ ا‬mf‫ﻥ‬ H--H‫ ﺙ إ دة ﺕ‬،! ‫! ا‬4‫! ا آ‬4L‫ﻥ‬$ !-‫ ﺱ‬-H ‫ ا‬F !-Q4 ‫ ا‬XY‫إن ه‬ ،!- { ‫! ا ﻥ ن ا ص ا و ! ا‬- 7 ‫ ﺕ آ اﺱ‬،‫! ی ة‬-‫ ﺱ‬-‫ ﺡ ت ﺱ‬H ‫ ره‬. ‫ ﺕ آ‬4‫ وإﻥ‬،‫ ﻥ ﺡ ل ا ﻥ ن ا ص‬-5&‫ ﺕ‬Blind spot !-& 4 ‫! ا‬B ‫ ا‬Q T‫و ﺕ‬ ‫ ن‬5‫ وﺕ‬،!- { ‫ ی ت ق ا‬H4 ‫! ی ة ﺥ ! ا‬-‫ ﺱ‬-‫ ق ﺱ‬H‫ﻥ‬$ ‫ ة‬- ‫دوره إ دة ا‬ ،(4) ‫ ا و ﺕ‬GB 4 ‫ ة ا‬- . ‫! ا‬-‫ ﺱ‬-H ‫ ق ا‬H‫ﻥ‬$‫ ا‬XY‫ ء وﺱ ط ه‬/‫ ﻥ‬-‫ أﺱ ﺱ‬7 ‫ ن‬5‫ ی‬, Y‫ ا ﻥ ن ا ص آ‬--H ‫ا‬Y ‫ و‬، 5.‫ ﺵ‬GB G ‫ و‬- !BQH ‫ ا‬C‫ ن ﺕ زی‬5‫وی‬ .(5) ‫ ا ر ا‬GB 4 ‫ ا‬- . ‫ ا‬GB 4 ‫ا ا‬Y‫ ه‬G ‫و‬

‫ > ( ا (و‬+ ‫ات إ _ ا ذا ا‬a ‫ ا‬2 (4) . 4 f ,/ /‫ات ا ر‬a ‫\ن ا‬/ ،( 4 f+ ‫ ا > ه ی )أو ا‬- ‫ ﺽ ا‬f ‫ ا‬A ‫ﺡ‬ *‫ و‬/ 3 ‫ا * ( ذات‬a. ‫ و‬، / ! ‫ن ا‬e ‫ان ی‬a ‫ ه! ا‬È‫ﺡ‬e! ‫ [ ا ! ﺽ ع ا‬ 2 4 ‫ ﻥ‬B 2 / B ‫ ا‬2 ‫ت‬e4 f+ ‫ ا‬2 4 !I ( !‫ وإﻥ‬،0 + ‫ ﺽ ع‬ (1)-

Peer Zumbansen, Piercing the Legal Veil: Commercial Arbitration and Transnational Law, European Law Journal, Vol.8, 2002, pp 421-425, Peer Zumbansen, The Law of Society: Governance Through Contract, Indiana Journal Global Legal Studies, Vol.14, Issue 2, Summer 2007, pp 225-236 (2)Jacques Caillosse, Droit et politique: vieilles lunes, nouveaux champs, Droit et société, n°26, 1994, pp 127-155 (3)Gunther Teubner, Contracting worlds, op. cit, pp 402-403 (4)Daniela Caruso, Private law and state-making in the age of globalization, International Law And Politics, Vol. 39, n°1, 2006, p 08 (5)M, Hardt, A, Negri, Empire, Cambridge, Cambridge University Press, 2000, p 160 37

‫ا > اه ‪ /‬ق ا ‪a‬ا ) ‪a‬ا ﻥ (‪ ،‬وا ‪ ,+‬ی ن ه ه ‪ e4‬ا‪ 3‬ی‪ , f‬إ _ ﻥ ع‬ ‫ ‪ 2‬ا _ ا ‪ .‬ا ‪.‬‬ ‫ ‪ F 0Q‬ء ه‪ XY‬ا ‪ .‬رات ا‪$‬و ‪ !-‬ا ‪ T4‬دة‪ ،‬و ﺥ‪7‬ل ا ‪ B‬رات ا ‪!- 4‬‬ ‫وا ‪ o‬ﻥ‪ !-‬وا ‪ 54‬ﻥ‪ !-‬ا

ا ﻥ ن ا ص ‪ ،‬وا

أدت إ ‪ 0‬ﺕ ی ‪ -T X‬‬ ‫وا ‪ ، - 4- H‬و و ! ﻥ‪ - L‬ی! و‪x ،!- F‬ﻥ‪ I‬ا ‪ !- F‬‬ ‫ا ‪ 5‬رﺙ‪ !-‬ا

أآ ت ‪ -Q‬آ ا ‪ L‬ی ت ا ی! وا ‪ ،!- H‬وا دی! ا ﻥ ﻥ‪،!-‬‬ ‫وا ‪ 4‬ﺱ‪ H‬ﺕ‪ !-‬ا ﻥ ﻥ‪ ،!-‬وا ‪ /‬وط ا

و‪ l F‬وف ا ‪ ،!4‬ا ‪ !%‬وا =‪،! 4‬‬ ‫و ﻥ ل إ ‪ 0‬ا ‪ C4 T4‬ا ‪\/" ، 4‬ن ﺵ ‪ 2‬ا ! ‪ >/‬ت ا & ‪ /‬ا ! ‪، +‬‬ ‫ا ! ‪ 2 6 +‬ا !‪ I‬ل ا ‪ , B‬ة ا ی ‪ . ( ،‬ت‪ ،‬وا ‪ + ,+‬و ( إﻥ‪ +‬ج‬ ‫ﺵ ‪ g .+ 4‬ﻥ!} اﺥ‪ +‬ر (د‪ ،‬وأن ‪ ! 4‬ه أ‪ J e3‬دي ‪^ e4 ,/‬‬ ‫و ا‪ ،^ e3‬وأن ا س ‪ ,/‬إ< ر أدواره ‪\/‬ﻥ‪ .‬ی ‪ +‬آ ن ‪ !4 ,/‬ا?ﻥ‪ +‬ج وإ‪ 4‬دة‬ ‫ا?ﻥ‪ +‬ج ! ‪ +‬ى ا‪) _ 4G‬ا ي(‪ m 2 ،‬آ أو آ ‪.(1)"[!+I! A‬‬ ‫إن ا ‪ L‬ی! ا ﻥ ﻥ‪ !-‬ا

ﺕ‪ .‬أ ‪ ;4‬ه‪ XY‬ا ‪ B-H.‬ت ﺱ ف ﺕ ‪ Y C‬ا ‪ .‬ای! ‬ ‫ﺕ = ﺡ ‪ ! -‬أن ه‪Y‬ا ا ع وا ا اﺥ‪ 5./Q Q‬ت ا ا ‪ ،C4 T4Q !-Q‬أ ا ‪ <Q‬ی!‪،‬‬ ‫= ﺕ‪ 5‬ﺙ ت إ ‪ 0‬در ! أﻥ ﺕ ﺱ ‪ !Q‬ا ل إ ‪7 0‬ﺡ‪ !L‬واﺡ ‪ .‬إن ‪ T‬ت ا ‪ L‬ه ة‬ ‫ا ‪ !- 4T‬ﺕ [ = ة ا & ‪ F‬ا ‪ - 4‬ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق ا ‪ !-&-l‬ا ‪ ; ،!Q H4‬ا ‪ -H‬ﺱ!‪،‬‬ ‫ا ﻥ ن‪ ،‬ا = ‪ %‬د‪ ،‬ا‪7 z‬م ‪ ...‬ا ¬‪ ،‬ﺕ § ﺡ ی دي إ ‪ 0‬ﺡ آ ا‪ 5 $‬ر ا ‪ -Q‬ی!‬ ‫ ‪ ،C4 T4‬ا و !‪ ،‬ا‪ ،! $‬ا ی‪ 4‬ا{‪ ،!-‬ا ‪ ،... ، /‬وا

ﺕ ﺕ‪ .‬آ ﻥ‪ L‬ی ت ا ‪Y‬ات‬ ‫ا ‪ 4‬ﺕ‪ !B.‬ﺕ ر ‪ -‬وه ‪ -‬وا &‪ -5‬ا ‪ 4‬ا‪$‬ﻥ‪ B‬ا ‪ ،I-Q !4‬وه‪Y‬ا ی ‪I %‬‬ ‫ ی! ﺱ‪ -‬دة ا ‪Y‬ات)‪ Jean-Marie Guehenno .(2‬ا ‪ I‬ا ‪ -Q‬ي ﺡ‪ -‬ی ل‬ ‫أﻥ‪ *" I‬ﺵ‪,‬ء أآ& ‪ J‬ا ‪ / 2 M‬ة ا ‪ 5‬ا ‪a‬ات ا ‪ ,+‬ی! ‪ 2‬أن ( ‪,/‬‬ ‫ﻥ‪ . f‬و ‪p ,/ . f‬ن واﺡ( ﺥ رج ﺵ ا ‪ e‬ت ا (اﺥ ‪ ,/‬إ< ره وا ‪ ./ ,+‬‬ ‫وﺡ(ه ")‪.(3‬‬

‫‪(1)-‬‬

‫‪Thomas Vesting, The network economy as a challenge to create new public law‬‬ ‫‪(Beyond the state), in, Karl-Heinz Ladeur (ed.), Public Governance in the Age of‬‬ ‫‪Globalization, London, Ashgate, Aldershot, 2004, p 258‬‬ ‫)‪(2‬‬‫‪Jason. E. Whitehead, op.cit, pp 708-713‬‬ ‫إی ن آ ی ‪ ،‬ا > ی ا* ‪ 2 4 !+‬ر ﻥ‪ M‬إ _ ه س‪ ،‬ﺕ ‪ 4 !4‬ﺡ‪ Qm -H‬م‪ ،‬ﺱ‪ !QHQ‬ا ‪ ،! 4‬ا ‪ 5‬ی[‪،‬‬ ‫‪ ،1999‬ص ‪179‬‬ ‫)‪(3‬‬‫‪J.-M,Guehenno, The End of the Nation-State, University of Minnesota Press, 1995,, p‬‬ ‫‪33‬‬ ‫‪38‬‬

‫ إ{ ر ه‪Y‬ا ا ع ا ‪ Q 5 /‬ا وا وﺕ‪ -‬ت‪x ،‬ن ‪ =7‬ت ق ذاﺕ‪!-‬‬ ‫) ‪a‬ا ﻥ ( ‪ !- 4‬ﺕ‪o‬ی ذوات ا ‪ /‬ا ‪ H4‬ة ا ی‪) !4‬ا و !‪ ،‬ا ‪ ، /‬ا ‪،!4L 4‬‬ ‫ا & د(‪ ،‬وه‪Y‬ا ا د ی‪ 5‬ن ‪ I‬آ‪ o‬آ‪ 4‬ه ا ل ا ‪ &4‬م ا‪$‬ورو ا ‪ -Q‬ي‪ ،‬و ‬ ‫ﺥ‪7‬ل ﺕ‪ B‬ر ه‪ XY‬ا ‪ =7‬ت ا ‪ !- 4T‬ق ا ‪Y‬اﺕ‪x !-‬ن ا س ی‪ L‬ون ‪ T‬د ‪. - 4W‬‬ ‫إن ه‪Y‬ا ا ‪ &4‬م ی دي إ ‪ 0‬إ < ء ‪ 5‬ة أن ی‪ 5‬ن ا ‪Y‬ات وا ‪ F 4‬ع = ‪ % Q -Q‬ر ‪ %‬رة‬ ‫ ‪ !Q H‬ﺵ‪ 5.‬ت ا ا ‪7‬ت وﺡ‪ -‬ی! ‪.(1) =7‬‬ ‫إﻥ‪x ،7. H I‬ن ﺕ&‪ -5‬ا ﺵ‪ !<Q -5.‬ا ‪ =7‬ت وا ا ‪7‬ت ‪vQ -‬‬ ‫ا ﺱ ‪ - 7‬ت ا ‪ C4 T4‬ﺱ‪ 5-‬ن &‪ -‬ا‪ ،‬ه‪Y‬ا ا &‪ -5‬ا ﻥ ﻥ ا ‪ L‬ي ا ‪Y‬ي ی‪ .‬أ ﺕ دی!‬ ‫أﺵ ص ا ﻥ ن‪ ،‬و ‪ I 5‬ﻥ& ا =[ ی& ض أن ا ﺥ ‪ 7‬ت وا ود ‪ -‬ﺙ !‪ ،‬‬ ‫ی آ‪ 0Q o‬ﺱ ال وﺡ‪ -‬وه آ‪ v-‬أن ه‪ XY‬ا ود وا ﺥ ‪ 7‬ت ﺕ ق ارا وی ‪Y‬ر ‪ -Q‬‬ ‫ﺕ‪o--4‬ه ‪ ،‬و ‪ 0Q‬ه‪Y‬ا ا‪$‬ﺱ س‪x ،‬ﻥ‪ ; I‬ا‪ C-F‬ا ق ا ﻥ ﻥ‪ !-‬وا ‪o‬ا ت‪x ،‬ن‬ ‫أﺵ ص ا ا ا ﻥ ﻥ‪ !-‬ی‪ T‬أن ﻥ ‪ Q-‬آ‪ 5./‬ت ‪ 5./‬ت ‪ =7‬ﺕ‪ !-‬وﺡ‪ -‬ی!‪.‬‬ ‫ ‪ 5‬ا ‪ H‬ال ا ‪ B4‬وح ه ‪ ،‬أﻥ‪ I‬ه‪Y‬ا ا ﻥ ل ذات ا ﻥ ن ا ص إ ‪0‬‬ ‫ا ‪ !5./‬ا ‪ .Q !Q H4‬ءات ا ‪ !Q H4‬ه ‪ :‬ه‪ ,‬ا ‪ L-‬ا ‪j ,+‬دی‪ .‬ه‪ 8a‬ا ‪ 2‬أ ‪0‬‬ ‫ ‪ I 04 f‬و ‪ [ ,‬ﺽ ‪ ,/ .4‬إ< ر ا ! وع ا ‪a‬ي وﺽ[ ‪ 6‬رة ﺙ ‪ + -‬آ ؟ ه‪0‬‬ ‫ی! ‪ 2‬ء ﻥ! ذج ‪a‬ات ا ﻥ ن ا ص ‪ 2‬أ ‪ 0‬إی‪ I‬د إ< ر ‪ * -e‬ذ ا ار ‪0‬‬ ‫ا ءات ا* ‪ 4 !+‬ا ! ‪ +‬آ ‪ !4 ,/‬إ‪ 4‬دة ا ء؟ أو ‪ %‬رة أﺥ ى‪ ،‬ه‪,‬‬ ‫ا ! ا‪ f3‬ت ا ا ‪ . L6+ ,+‬ذات ا ﻥ ن ا ص ‪ 2‬أ ‪ 0‬أن ن ‪,/ +‬‬ ‫‪ !4‬ا ذ ا ارات ا ! ری ؟‬ ‫إﻥ‪ I‬ﺥ‪7‬ل ا ور ا ‪Y‬ي ﺕ‪ I. Q‬ذات ا ﻥ ن و ‪ G‬ا ‪ L 4‬ر ا ‪ 0Q ، .‬ا ‪ .‬ر‬ ‫أﻥ ا ‪ !B‬ا‪$‬ﺱ ﺱ‪$ !-‬ي ﻥ‪ 4‬ذج ﺕ ذ ا ار‪ ،‬ی ‪ -.{ ! -Q -‬وآ‪ !-&-‬ﺕ& ‪ Q‬‬ ‫و ‪ G‬ه‪Y‬ا ا ‪ GB 4‬ا ‪ ، 5./‬وا ور ا ‪Y‬ي ﺕ‪ I. Q‬إﻥ ج ا ‪ ،! 4‬وآ‪ 4‬ی ل ‪Le‬‬ ‫‪\/" ،Moigne‬ن ا ا [ ی‪( +‬د و‪ w/‬ا ‪ I+‬ا ‪ . ,+‬آ‪ 0‬ذات ‪ 4‬ر‪ ، /‬إﻥ^ ‪ 6‬ر ! ‬ ‫ ‪ ,‬ا ‪a‬ات"‪ ،‬و ‪Y‬ا ‪x‬ن ا ا=‪ C‬ه إ ة ‪YQ‬ات ا

ﺕ ول ا ‪y‬ﺙ‪ I- -‬و ‪ I‬و ‪G‬‬ ‫ﺕ‪ T‬ا !‪ 5 .‬آ ‪ L‬ن و ‪ f‬ه‪ 8a‬ا ‪a‬ات ‪ ( 4‬ن ‪ ,/‬ﺵ ‪ 0‬ﺵ ‪( ،‬ون‬ ‫ﺡ(ود ‪ ، /‬و (ون وﺡ(ة ‪ w‬آ‪M‬ی و (ون ه ! ؟‬

‫‪(1)-‬‬

‫‪Sylvie Gendron, La pratique participative en santé publique : l’émergence d’un‬‬ ‫‪paradigme, Ph.D en Santé publique, option Promotion de la santé, Département de‬‬ ‫‪médecine sociale et préventive, Faculté de médecine, Université de Montréal, 2001, p 39‬‬ ‫‪39‬‬

‫ وا

ﺱ ف‬،‫ ذج‬4 ‫ا ا‬Y !-‫اﺕ‬Y ‫ ا‬. !5./ ‫ ا‬XY‫ دراﺱ! ه‬- ‫ ﺕ‬C-B H‫إﻥ ﻥ‬ !-‫اﺕ‬Y ‫ ا‬. !5./Q - ‫ ذ‬4‫ا ﺱ م ﻥ‬Y ‫ و‬،!- 4 ‫ ل ا‬5‫ﺵ‬$‫ آ ا‬7‫ ﺥ‬5/ ‫ﺕ‬ !-5./ ‫ م ا‬Q ‫ ب ا‬5 ‫ ا‬F‫ ل ا

و‬5‫ﺵ‬$‫ ﺡ أﺱ ﺱ ا‬H ‫ ﻥ ن ا ص‬Q !-‫! وا ﻥ ﻥ‬- 4 ‫ ل ا‬5‫ﺵ‬$‫! ا‬L‫ﺡ‬74 !-Q ‫ ذج ا‬4 ‫ا ا‬Y‫ ء ه‬B ‫ أ إ‬،!-‫دراآ‬z‫وا‬ .!- F ‫! ا‬-4-L ‫ ! ا‬4 ‫ ا ا‬- I 5&‫ي ﺕ‬Y ‫ ا‬5./ ‫ ا‬GB 4 ‫ ! ا‬4 ‫ و‬،C=‫ ا ا‬ !-‫اﺕ‬Y ‫دارة ا‬z‫ أ ا‬. 0Q ‫ ث ا

ﺕ آ‬. ‫ و د ا ی ا‬m ‫ ا‬0Q !-5.‫! ﺵ‬- ‫ ذات‬،!- ‫ ﺕ ر‬-m !4L 4 G-H ‫ ة وا‬B-H ‫! ا‬-Q4 ‫ إ أن‬، ‫اﺕ‬Y ‫ ا‬-L ‫وا‬ ‫ﺱ‬$‫ ا‬CF‫! و‬-Q4 ‫ إن‬.!W m ‫ ه ة‬l 0 .‫ ﺕ‬،‫ات ا ﻥ ن ا ص‬Y !.H ‫ ه ا ل‬4‫آ‬ !- 7 ‫ اﺱ‬0Q ‫ أن ﺕ آ‬T‫ ی‬،! ‫ ذج ا ﻥ ن ا ص ا و‬4‫ ﻥ‬-Q ‫ا

ی م‬ ‫ أن‬T‫ي ی‬Y ‫ ا ور ا‬0Q , Y‫ آ‬-‫آ‬y ‫ ا‬0 ‫ا ی دي إ‬Y‫ وه‬،‫ دة‬4 ‫! ا‬- 4 ‫ ءات ا‬. ‫ا‬ ‫ي ی د‬Y ‫ا ا ور ا‬Y‫ ه‬.‫ دة‬4 ‫! ا اﺡ ة وا‬5./ ‫ ا‬XY‫ أن ﺕ دی ه‬T‫&! ا

ی‬-l ‫ وا‬I. Q‫ﺕ‬ !4 ‫ رة دا‬% ‫ د‬4 ‫ وه ا ازن ا‬، ‫ات وﺥ ر‬Y ‫ ا‬XY‫أﺱ ﺱ ض ا ازن داﺥ ه‬ o‫ ی آ‬، ‫ ﺙ‬4 5.‫ ﺵ‬GB G ‫ ن إ و‬5‫ا ی‬Y‫ وه‬، v% ‫! ا

ﺕ‬-5./ ‫ ! ا‬-.BQ ‫ ا‬L‫ﻥ‬ .!5./ ‫ ا‬XY‫ وﺡ ات ه‬- ‫ت‬7 ‫ت وا ا‬7 & ‫ دور ا‬0Q G‫ ! ا & ی‬0Q ‫ي ی آ‬Y ‫ ا‬،‫ ت‬4L 4Q . ‫ ر ا‬L 4 ‫= ا‬7B‫ واﻥ‬،‫إذن‬ !-5.‫ آ ﺵ‬-‫ ه‬5/‫ وا ﺕ§ أﺱ ﺱ ﺕ‬، B‫رﺱ‬$‫ ا‬GB 4 ‫ ا‬5 ،I F ‫ و‬3‫ ﺡ‬. ‫ ا‬- !4‫ ذج ; آ‬4 ‫ آ‬،(Hierarchy) ‫( وا رج‬Anarchy) ‫ ق‬H ‫ ا‬- ‫ ة‬H ! 4T G-.B‫ ی § ﺕ‬0F & ‫ م وا‬L ‫ ر أن ا‬. ‫ ا‬0Q ‫ و‬،(1)!- 4 ‫ ت ا‬4L 4 ‫ا‬ !F‫& و‬4 ‫ ا‬-m ‫ ا ﺕ& = ت‬0Q ‫ ﺱ‬4 ‫ ا ون ا‬5 ،‫ ت‬- ‫ اءات وا‬z‫ ا‬ ‫ واﺡ‬o‫ ی آ‬-L ‫! ا‬-‫! ذاﺕ‬5./ ‫ إ{ ر ا‬I‫ أﻥ‬3-‫ ﺡ‬، ‫ واﺡ‬,‫{ ف ﺵ ی‬ 5 ! ! =‫ ! ور‬F‫ رؤی! ! ووا‬H5‫ أن ی‬W ‫ي‬$ 5‫ و ی‬،‫ﺕ ذ ا ار‬ !-‫ ت ذاﺕ‬5./ ‫ ر ا‬B‫ ! ﺕ‬Y4‫ ﻥ‬54‫ ی‬،‫ﺱ س‬$‫ا ا‬Y‫ ه‬0Q ‫ و‬،‫ إذن‬،(2)!4L 4 ‫ت داﺥ ا‬7 ‫ا ا‬ 4W‫! ﺕ‬Q 5 !<- G ‫ ی! و‬L ‫ ه ت ا‬T‫ ! ا ﺕ‬4T ‫ج‬o ‫ل‬7‫ ﺥ‬-L ‫ا‬ : ‫ ا ﺱ & دة‬54‫ ی‬3-‫ ﺡ‬،!-5./ ‫ ت ا‬4L 4Q ! & ‫! ا‬4‫ا آ‬ ‫ ري‬B ‫ ا‬-4% ‫ ت ا‬-Q4 !-B‫<! وﺱ‬- CF‫ ری! أ و‬B ‫ ی ت ا‬L ‫ ا‬. ‫ وا ر‬Q‫ ا اﺥ‬، Q5 ‫ وا‬oT ‫ا‬ (1)-

S.P. Borgatti, and P. Foster, The network paradigm in organizational research: A review and typology, Journal of Management,Vol.29, n°6, 2003, pp 991-1013, C. Jones, W.S. Hesterly, S.P. Borgatti, A general theory of network governance: Exchange conditions and social mechanisms, Academy of Management Review, Vol.22, n°4, 1997, pp 911-945 (2)Christophe Assens, Stability and plasticity in self-organized networks, European Journal of Economic and Social Systems, Vol.14, n° 4, 2000, p 313 40

‫ ﻥ‪ L‬ی ت ا أ ا = ف ‪ l 0Q‬ه ة ﺕ ا ‪ 4L 4‬ت ; ﻥ‪ 4‬ذج‬‫ا راﺱ! ا ‪Y‬ي ی‪ ;4‬ﻥ‪ 4‬ذج ا ‪ 5./‬ت ون = ‪.‬‬ ‫ ا ‪ L‬ی ت ا ﺕ‪ !- %‬ا ا ‪ ،!-B‬ا

ﺕ ‪ 5‬ﺥ‪ %‬ا ‪ 5./‬ت ا ‪!-.%‬‬‫ا ‪ !Q H4‬ون = ‪ ،‬وﺕ آ ‪ 0Q‬ا ‪ %‬ا ‪ /4‬آ! ‪ XY‬ا ‪ 5./‬ت ودوره ﺕ ‪ -Q‬‬ ‫ا ‪ -.‬ﻥ ت‪.‬‬ ‫و ‪Y‬ا‪x ،‬ن رة ا ‪ !4L 4‬ﺕ ‪ -Q4 y/‬ت ا ‪ .‬دل ‪ -‬ا وا ﺡ ات‬ ‫ا ‪ !Q H4‬داﺥ ا ‪ ،!5./‬و & {‪ ! -.‬ه‪ XY‬ا ‪ -Q4‬ت ﺱ ف ﻥ م ﻥ‪ 4‬ذ ‪ L 4 -‬رات‬ ‫ﺕ ‪ 4‬ﺵ‪ C 0‬ه‪Y‬ا ا ‪ 4‬ا ‪ 5./‬ت‪ ،‬ه‪Y‬ا ا ‪ 4‬ذج ﺱ ف ی‪ 5‬ن ا ‪ !<-%‬ا ‪:(1)!-‬‬ ‫‪o‬‬

‫ا ‪ > +‬ا ‪a‬ا ‪ ,‬ت‪ :‬ا ‪ +‬ار‪ /‬وﻥ ‪:‬‬

‫إن ﺕ‪ B‬ر ا ‪ 5./‬ت ا ‪ 54‬ﻥ! ﺡ‪ -‬ی ت ‪ !Q H‬ﻥ ﺕ§ أﺱ ﺱ ا ‪ .W‬ا ‪Y‬اﺕ ‬ ‫ ‪7 & Q‬ت ‪ -‬ا ا ‪ 54‬ﻥ! ‪ XY‬ا ‪ 5./‬ت‪ ،‬ه‪Y‬ا ا ‪ .W‬ا ‪Y‬اﺕ ی آ‪! 4T 0Q o‬‬ ‫ ی‪ !- 4F -‬ﺕ ‪ .‬اﺕ& = ت ﺕ ‪ G-H‬ﺱ‪ Q‬ك ا ﺡ ات أﺙ ء ﺕ‪ .‬د ﺕ وﺕ ا ‪7‬ﺕ ‪ 5 .‬‬ ‫ی‪7‬ﺡ‪ 0Q w‬ه‪Y‬ا ا ع ا ‪ 5./‬ت ه أﻥ ﺕ ا ‪ !- I‬ﺕ =‪ !Q;4 !-W‬ا ون‬ ‫وا ‪ %‬اع ‪ vQ‬ا ‪ H4‬ی ت‪ ،‬و ‪Y‬ا ‪x‬ن ه‪Y‬ا ا ع ا ‪ 5./‬ت ‪ -m‬ا ‪ /4‬ف ‪ -Q‬‬ ‫) ون = ( ﺕ‪ 5‬ن ﺥ ‪ ! F‬ﺕ‪ -‬آ‪: - H‬‬ ‫‪ - -1‬ﻥ ا ﺱ ار { ی‪ G‬ا ‪ 3 .‬ا ون)‪(Order‬‬ ‫‪ -2‬ﺕ ‪ I‬ﻥ م ا ﺱ ار ا ﺕ§ ا & ‪ 0F‬ا ‪

H4‬ة )‪(Desorder‬‬ ‫و ‪ 0Q‬أﺱ س ه‪Y‬ا ا = ‪ ،‬اﺕ‪ [ T‬و ت ا ‪ .‬ﺡ;‪ -‬ه‪Y‬ا ا ‪ T4‬ل ﻥ ﺕ‪ .‬‬ ‫اﺕ‪ 0Q X T‬ﺡ‪ H‬ب ﺥ ‪ ،‬ﺡ‪ 3-‬أن ‪ W‬اﺕ‪ IT‬ﻥ ﺕ ‪ G-‬ا ‪ L‬م وا ﺱ ار { ی‪G‬‬ ‫ﺕ‪y‬آ‪ -‬ه ‪ - 0Q‬ت ا = وا <‪Y‬ی! ا ‪ !-H5‬ا

ﺕ‪ !5./Q 4H‬ﺡ ! ا ‪7‬ﺕ& دة‬ ‫إ ‪ 0‬ﺡ ! آ‪ !-Q‬ﺵ ‪ Q !Q‬ازن ا ‪ W‬وري ‪ 4W‬ن ﺕ‪ 4‬ﺱ‪ ,‬ا & ا ‪ 4Q ، 4T‬ء ﺥ ون‬ ‫رآ‪o‬وا ‪ 0Q‬ا ‪ I‬ا ; ﻥ وه م ا ﺱ ار وﺵ‪ .T‬ا ‪ 5‬ة ا ازن داﺥ ا ‪ ،!5./‬ﺡ‪3-‬‬ ‫أن ﺡ ت ا &‪ /‬ه آ ا‪$‬ﺡ ال ‪ .H‬ا =‪ W‬ت ‪ -‬ا ُ ا & دی! ا ‪ 54‬ﻥ! ‪.!5./Q‬‬ ‫إن ا‪z‬ﺵ‪ !- 5‬ا

ﺕ ا ‪ -= I‬دة ا ‪ 5./‬ت ه‪Y‬ا ا ع ﺕ ‪ ;4‬أن ﺡ ت ا ‬ ‫= ﺕ ‪ .H‬ﺕ‪oT‬ؤ اآ‪ o‬اﺕ ذ ا ار وﺕ& ی‪ G‬ا داﺥ ا ‪ ،!5./‬ﺡ‪ 3-‬أﻥ‪ -m I‬ب‬ ‫ﺕ ‪ G-H‬آ‪o‬ي‪x ،‬ن ‪ T‬ل ا ‪ 4‬ورة ‪ -‬ا ﺡ ات ا ‪ !H 4‬ی‪o 0Q T/‬ل = راﺕ ‬ ‫وﺕ ‪ -H‬ارده ‪ ،‬و ‪Y‬ا و ‪o -Q‬ج ا ﺕ‪ T‬ه‪ -‬و ‪ GB G‬أرﺱ‪ B‬ی ‪،‬‬ ‫‪Christophe Assens, op.cit, pp 320-327‬‬ ‫‪41‬‬

‫‪(1)-‬‬

‫ی ‪ 5 0Q 4‬ة ﺕ‪ %‬دف ا‪ F$‬اد ‪z‬ﻥ ج ا ‪ ،! 4‬أ ا ل إ ‪ H 0‬ی ت ا د‬ ‫ا ‪ B 4‬و ‪ . G‬أ ا ; ‪ 3‬ا ‪ 4/4‬ل‪ ،‬وا ل إ ‪ 0‬ﺕ ا ‪ G‬وﺕ اﺥ وﺕ ﺡ‪ -‬ا ‪ L‬اء‪ .‬و ‪Y‬ا‬ ‫ ‪x‬ن ا ‪ 5./‬ت ‪ -m‬ا ‪ /4‬ف ‪ -Q‬ﺥ ‪ !- T ! F‬ا ‪ 4‬وﻥ! وا ﺱ ار‪ ،‬ا ون وا ‬ ‫أو ی‪ 54‬أن ﻥ‪ QB%‬ﺱ ‪ ،Coopetition :‬ه‪ XY‬ا ‪ !- T‬ﺕ‪ 5‬ن ‪ 0Q‬ا ‪ 5/‬ا ‪:‬‬ ‫ ا ‪ H4‬ى ا ‪ Q‬ي )ا ‪ – /‬ا ‪x ،( Q5‬ن ا ‪ !4L 4‬ی‪ T‬أن ﺕ‪ 4 0 .‬ﺱ‪!5‬‬‫و ‪ H‬ة ‪ & Q‬ظ ‪ 0Q‬وﺡ ﺕ ‪ ،‬و ه‪Y‬ا ا ‪ -H‬ق‪x ،‬ﻥ ﺕ‪ -4‬إل ﺕ;‪ [-.‬ا ا ا ‪ QH‬آ‪،!-‬‬ ‫ ‪ 4‬ی § ﺕ ﺡ‪ -‬ا ‪ 4‬ی‪ -‬وأﻥ‪ 4‬ط ا ‪ v l‬ودر ! ‪ !-‬ﺕ‪ T‬ﻥ ا ‪ .‬د ت أ ‬ ‫و‪ CF‬ا ‪ !4L 4‬ﺕ [ ا ‪ B-H‬ة وا ‪ 5‬ا ا & دی!‪ ،‬وه ی‪ 54‬ا ی‪ H 3‬ى‬ ‫ا ﺱ ار أو ﺡ ! ا & ظ داﺥ ا ‪.!5./‬‬ ‫ ا ‪ H4‬ى ا ‪) Q&H‬ا ‪ 0Q ،( Q 4‬ا ‪x -‬ن ا ‪ !4L 4‬ی‪ T‬أن ﺕ‪ 0 .‬ﻥ!‪،‬‬‫دی ‪ ،!-5-‬وا ا & دی! ی‪ T‬أن ﺕ ‪ ¹- C ! H v-5‬ا ! اﻥ‪ . =7B‬أ‬ ‫اﺱ ‪ - 7‬اﺕ ذ ا ار‪ ،‬وه ی دي ﺡ ‪ 4‬إ ‪ 0‬إﻥ ص در ! ا ‪ 4‬ﺱ‪ - ,‬ا‪ W $‬ء‪،‬‬ ‫وه ی‪ 54‬ا ی‪ H 3‬ى ا ‪ 4‬وﻥ! أو ﺡ ! ا ی ا ‪.!5./‬‬ ‫‪o‬‬

‫ا !‪ : a‬ا > م – ا ‪ f‬ﺽ_‪:‬‬

‫ ا ‪ H4‬ى ا ‪x Q 4‬ن أي ‪ %‬ی ‪y‬ﺙ ! ا ا ‪ ،I !B- 4‬وه‪Y‬ا ‬ ‫ی‪ .F H‬ﺡ ! ه‪Y‬ا ا ‪ { %‬ی‪ G‬ﺕ ی ه‪ XY‬ا ! أو ﺡ&‪x 4 5 ، L‬ن‬ ‫ه‪ XY‬ا ‪ !-Q4‬ﺕ‪ H‬ه ‪ . 5/‬ﺵ ا ‪y‬ﺙ‪ -‬ا ‪ !¹-.‬ا ی‪ XY !.‬ا ‪ ، %‬وآ ‪Y !T-‬ا‬ ‫ﺕ ﺙ ا ا ‪ 4‬ﺕ‪ . I !B.‬ﺵ ة‪ .‬إن ه‪ XY‬ا ‪ !-Q4‬ا ‪ .W‬ا ‪ . 4‬دل ﺕ ‪ 5‬ﺙ ‪ 5/‬‬ ‫ﺕ ری‪ { T‬ی‪ ! 4T G‬ا & ‪7‬ت ‪ -‬ا داﺥ ا ‪ ،!5./‬و ﻥ ی! ه‪Y‬ا ا ‪ B‬ر‬ ‫ ‪x‬ن ه‪ XY‬ا & ‪7‬ت ﺕ ﺙ ا ‪ H4‬ى ا ‪ Q‬ي‪ 4 ،‬ی دي إ ‪ 0‬ﺕ<‪ -‬ﺕ ﺕ‪ .-‬ت ا ‪ 5/ !5./‬‬ ‫ﺕ ری‪ L T‬إ ‪ 0‬ه‪ XY‬ا & ‪7‬ت وﺡ ه ‪.‬‬ ‫و ‪ ،I-Q‬ی‪ 54‬ا ل إ ‪ 0‬ﺡ ‪ B ، - W= -‬ر ی‪ 54‬أن ی دي إ ‪ 0‬و !‬ ‫ﺵ اﺵ‪ Chaotic !-‬وإ ‪ 0‬م ا ﺱ ار ‪ 5/‬آ‪ ، -.‬و ا ‪ 4‬ی‪ I 54‬أن ی‪ H‬ﺡ ل‬ ‫أﺵ‪ 5‬ل ﺙ ! ی‪ -4H‬ا ‪oT .‬ر ا ‪ -<%‬ة ‪7 Q‬ﻥ‪ ،(1)!-‬و ‪ I-Q‬ی‪7 54‬ﺡ‪!-Q4 !L‬‬ ‫ا ‪ ! Y4‬ا ‪ -Q5/‬ا ‪ -‬وا ‪Y‬ان ی ‪ F‬ن ‪ !-‬ا ‪ 3 .‬داﺥ ا ‪ !5./‬ذاﺕ‪ !-‬ا ‪ -L‬ون‬ ‫= ﺡ ‪ - W= -‬ﺕ‪7;4‬ن ﺕ ‪ . !4‬ﺵ ة ‪ % %‬ا =‪ .!-W‬ﺡ‪ 3-‬أﻥ‪ I‬‬ ‫ ‪ -Q4‬ت ‪ 5‬رة ‪ -‬ا & ‪7‬ت ‪ ! 4T -‬ا ا ‪ 54‬ﻥ! ‪ ،!5./Q‬و ‪ 0Q‬أﺱ س ‪ 3‬ه‪XY‬‬ ‫ا ‪ !5./‬ﺡ ! ا ‪ 4‬وﻥ!‪ ،‬وا

ﺕ‪ 5‬ن ا ‪ H4‬ى ا ‪x ، Q&H‬ن ا ‪ 5/‬ا ; [ وا ‪ L 4‬‬ ‫‪Ch. Assens, op.cit, p 325‬‬ ‫‪42‬‬

‫‪(1)-‬‬

‫ﺱ ف ی ‪ B‬ر إ ‪ 0‬ﺵ‪ 75‬أآ; ﺕ و م اﺱ ار‪ ،‬وه ی دي إ ‪ 0‬ا ﺕ‪ X T‬ا ; ﻥ ‪3 .Q‬‬ ‫ ا ﺱ ار داﺥ ا ‪ ،!5./‬وا ﻥ ل ﺡ ! ا & ‪ 0F‬إ ‪ 0‬ا ‪ L‬م‪ ،‬وه ی‪ Q‬ا ‪ H4‬ى‬ ‫ا ‪ Q5‬دورا ﺡ ﺱ‪ 4‬ﺕ ‪ G-‬ا ‪ 5/‬ا ‪ H4‬وا ‪ XY L 4‬ا ‪.!5./‬‬

‫‪43‬‬

‫إذن و ‪ 0Q‬ه‪Y‬ا ا‪$‬ﺱ س‪x ،‬ن ذات ا ﻥ ن ا ص ا ‪ !4 4‬ﺵ‪ 5‬ﺵ‪!5.‬‬ ‫ا & ‪7‬ت ‪ .‬ا ‪Y‬اﺕ‪ !-‬ی‪ -Q T‬أن ﺕ م و‪ v l‬ا ﺱ ار وا & ظ ‪ 0Q‬ا ازن و ‪G‬‬ ‫ ‪ .‬أ ا ازن ا م ‪ Homéostasie‬ا ! ا ‪ !¹-.‬ا ر ‪ ،!-‬و م ﺕ‪ T‬ﻥ وﺡ اﺕ ‬ ‫ا اﺥ‪ 4 ،!-Q‬ی ‪ -Q‬ﺕ‪ 5‬ی ﺕ‪7-;4‬ت ه‪ XY‬ا ‪ !¹-.‬ا اﺥ‪ !-Q‬وا ر ‪ !-‬أ إدراك‬ ‫ ‪ 4‬ﺕ زی ‪ XY‬ا ‪ ،(1)!¹-.‬ی‪ 54‬اﺕ ذ = ارات ﺕ زی ‪ !-‬إ ‪vQ - !- 4‬‬ ‫ اآ‪ o‬اﺕ ذ ا ار ا ‪ !Q H4‬ا ! ا ‪ !¹-.‬ا ر ‪ ،!-‬وذ ‪ ,‬أ ‪ - .F‬ري‬ ‫ ‪ 5./‬ت ا آ‪ ،!4‬أو أ إ دة ﺕ ‪ & -L‬ه‪ 4-‬و ‪ -‬ا اﺥ‪ !-Q‬إ{ ر ﻥ ع ‬ ‫ا ‪ 4‬وﻥ!‪.‬‬ ‫ا !‪ A B‬ا & ﻥ‪ I :,‬وز ا ‪ 2 M !+‬ا ﻥ ن ا م وا ﻥ ن ا ص و‪w/‬‬ ‫ > رات ﺙ ‪ +‬‬ ‫ﻥ ‪ 0 +‬إ _ ا ( ا & ﻥ‪ ,/ ,‬ا ‪e4 f+‬ت ا ‪ J‬ا ‪ ( ُ4 2 .‬ا آ! ‬ ‫ا (ی& ا ‪ 0 ,+‬ا ءات ا* ‪ 4 !+‬ﻥ ن ا ص‪ ،‬ه‪a‬ا ا ( ا ‪a‬ي ی‪( +‬د ‪,/‬‬ ‫ ‪ 2 4 !I‬ا ‪e4 f+‬ت ! ﺡ ‪ 2 +‬ز ‪ 2 +‬ء ا ‪ ،2 ,4 !+‬أي إﺽ‪ f‬ء ا ‪0‬‬ ‫ا ‪M+‬ا ‪ 8a. ,‬ا ‪e4 f+‬ت‪ ،‬و ^ ی! ‪ 2‬ا‪ +4‬ر ﺵ ت ا آ! ا ! ‪ 3‬ة وا ﻥ ن‬ ‫ا ص ﺽ ‪ I+ 2 4‬وری‪ ،2‬و ^ ا ‪ / +‬ة و د ذآ ء ‪ B‬ري ﻥ ن ا ‪5‬‬ ‫ ( ا (و ‪ ,/‬ﺡ(ود ا ‪ ،2 M‬إ* ‪ ,/‬ﺡ(ود ا*ﺥ‪e+‬ط ‪ J‬ا ‪ 2 06f 0‬ذات ا ﻥ ن‬ ‫ا ص و ﺽ ‪. .4‬‬ ‫ﺱ ف ﻥ ﺕ ‪ Q-Q‬ﺕ ‪ -Q‬ا & ‪7‬ت ا ‪ ! 4T - !-5./‬ا & ا إ ‪0‬‬ ‫ﺕ ‪ -Q‬واﺡ ) ء ا ‪ 4‬واﺡ (‪ 5 ،‬إ{ ر ‪o‬ا ‪ ،‬ﺕ‪ 4‬ﺵ‪ C -‬ا & ‪!-F‬‬ ‫ا ‪ !- .‬ا ; ﻥ‪ !-‬وه ‪ !-F‬ا < ‪ ،!-‬ا

ﺥ‪ 7‬ی‪ 54‬ا ‪ L‬إ ‪ 0‬ا ‪Y‬ات وا ‪ F 4‬ع ‬ ‫إ{ ر ‪o‬ا ‪ ! 4T4 %&Q = -m‬ا & ‪7‬ت أ ء ‪ /‬وع ‪ .(2) -‬و‬ ‫ه ی‪ L‬ا ‪ 4‬د ‪ 0Q‬ا ‪ -m - 4- H‬ﺥ‪ !-B‬دة ا ‪ 4‬ه§ ا‪ ،‬وا

ﺕ‪ 4H‬‬ ‫ ;‪ -4‬وﺕ ی ‪ -‬و إ{ ر ا ‪ - o‬أه‪ - ! 4T !-4‬ری! ‪ ! -‬إ{ ر ‪ /‬وع‬ ‫ا ‪ C4 T4‬ا ‪Y‬ي ﺕ‪ 4B‬إ اد‪ ،X‬ه‪Y‬ا ی دي إ ‪ T 0‬ل واﺱ‪ !-.H Q C‬وا د ‬ ‫ا‪$‬ﺡ‪ 5‬م ا ‪ ،! QB4‬و ‪ I‬ﺕ ي ا ‪o--4‬ات ا ‪ -Q‬ی!‪ ،‬آ ﻥ ‪ H‬م ا ‪75‬ﺱ‪ - 5-‬ا ﻥ ن‬ ‫ا م وا ﻥ ن ا ص‪.‬‬ ‫‪(1)-‬‬

‫‪Benoit Grison, Des Sciences Sociales à l’Anthropologie Cognitive. Les généalogies de‬‬ ‫‪la Cognition Située, @ctivités, Vol.1, n°2, 2004, pp 26-34, disponible à:‬‬ ‫‪http://www.activites.org/v1n2/grison.pdf, consulté le: 20/03/2009‬‬ ‫)‪ -(2‬ﺡ ل & م ا ‪ - 4- H‬ا ‪ !- .‬ا ‪ /4‬ری ‪ (Projectif) !-‬أﻥ‪: L‬‬ ‫‪Sylvie Gendron, op.cit, pp 31-48‬‬ ‫‪44‬‬

‫إن أﺡ‪ H‬وﺱ‪ !Q-‬ﺱ ‪ -‬ب ا ‪ ! 4‬ا‪z‬ﻥ‪ H‬ﻥ‪ !-‬ه أن ی ﺕ ‪ 4-Q‬اﻥ‪ =7B‬‬ ‫ا‪o $‬اء و إ ‪ 0‬ا ‪ ، 5‬وه‪Y‬ا ی‪ 54‬أن ﻥ ل ‪ I‬و‪ CF‬ا ‪ ! 4‬ﺱ‪ = -‬ﺕ ا ‪،! -‬‬ ‫أ ‪ 4-‬ی ا ﻥ ن ‪x‬ن ا اءات ا‪ z‬ا ‪ !-‬ﺕ آ ‪ 0Q‬ه‪Y‬ا ا ‪ I‬ا ‪! 4Q = -H‬‬ ‫ا ﻥ ﻥ‪.(1)!-‬‬ ‫ ‪ [= Q !.H‬ا ‪x ،‬ن ا ﺕ‪ T‬ه ت ا ‪ ! .B4‬ﺕ ری ا ﻥ ن ﺡ‪ !Q‬‬ ‫ ا و ! ﺕ م ه‪Y‬ا ا ‪ .4‬أ ) ‪ .‬أ إ ا ‪ !-‬ا ‪ ! 4‬وﺱ‪ ،( -= -‬وﺕ‪ [ = 4‬دراﺱ!‬ ‫ا ‪ Q‬م ا ﻥ ﻥ‪o 4 !-‬ل ا ل ا ‪ !- 4‬ا‪$‬ﺥ ى‪ ،‬وه ﺕ‪ L‬إﺵ‪ !- 5‬أﻥ‪ !- B‬‬ ‫ﺥ‪7‬ل م ا ا ‪ - G‬اﺱ اﺕ‪ -T-‬ت ﺕ ری ا ﻥ ن و ‪ 4‬رﺱ ﺕ‪ l I‬ا آ‪ !4‬ا ‪!-5./‬‬ ‫ا ‪ 4‬ة )‪ ،(1‬وه ا ‪ yB‬ی‪y‬ﺕ أﺱ ﺱ ﺕ‪ G-.B‬أﻥ‪ - B‬ﺕ‪o‬ا ‪) !-‬أي ‪7‬ﺡ‪ l !L‬ه ة‬ ‫ ﺡ آ‪ .4 ،(!-‬دئ و‪ !- F‬ذات اﻥ‪ - B‬ﺙ !)‪.(2‬‬ ‫)‪ (1‬ا !! ر ت ا ﻥ ﻥ ‪ ,/‬ا آ! ا ا ! ‪ 3‬ة و > رات (ری‪m‬‬ ‫ا ﻥ ن‬ ‫ ‪ 2‬أ ‪ 0‬ا ‪ +‬ف ‪ + 0 +‬ﻥ! ذج ا > ‪ 2‬ا م وا ص‪\/ ،‬ن ا ‪ 6+‬ﻥ ‪L‬‬ ‫ا

وا ‪ M ! (ُ 3‬ﻥ‪ B‬ق ا !! ر ت ا ‪ B‬وا آ! وو ‪ L-‬ا‪G‬دوات‬ ‫وا ‪ 0-‬ا ‪ ، ! > +‬ﺡ ‪ C‬أن ه‪ 8a‬ا ‪ f 6+‬ت ‪ 6 M ! _ 4 g !4‬در ا ! ی ‪،} /‬‬ ‫ر‪ J‬أن ا ‪ L-‬ا ‪ B‬وا ‪ +‬آ! ( ‪Ê‬آ ‪M+ 0 g‬ای(‪.‬‬ ‫إن ا ‪ B‬رات ا

‪ ! L‬ا آ‪ !4‬ا ‪ 4‬ة أآ ت ‪ 0Q‬أن دراﺱ!‬ ‫أﺵ‪ 5‬ل وو‪ v l‬ا آ‪ !4‬ا ‪ 4‬ة ی‪ T‬أن ﺕ‪ .‬أ ‪ 4‬ﺱ‪ H‬ت وا ‪ 4‬ی‪ < ، -‬ا ‪ L‬‬ ‫{‪ -.‬أآ ﻥ[ ! أم ﺥ !‪ ،‬ﺡ‪ 3-‬أن ا ه ‪ 4‬م ی ‪ .%‬ﺡ ل {‪ ! -.‬ا ‪ 4L 4‬ت ‬ ‫ ‪ H‬اه ا‪ ! ) $‬أو ﺥ !(‪ ،‬أو ‪ H‬اه ا ‪ 4‬دي وا‪ !-Q ) 4-Q=z‬أو ق‬ ‫و{ ‪.(!-‬‬ ‫ أﺙ‪ [ .‬ا ‪ 44‬رﺱ ت ا ‪ !-B.W‬وا آ‪ !-4‬ﺱ اء ‪ H 0Q‬ى ا ﺕ د ا‪$‬ورو ‪،‬‬ ‫ﺥ ! ‪ 4-‬ﺕ ‪y GQ‬دوات ا ‪ .W‬ا ‪ T‬ی ة‪ ،‬أو ‪ H 0Q‬ى ا ‪ 0 .‬ا ‪ !&Q 4‬آ‪!4‬‬ ‫ا ‪ /‬آ ت ﺥ ! دول ‪ !4L‬ا ‪ !-4‬وا ون ا = ‪ %‬دي‪ ،‬أو ﺡ ‪ H 0Q 0‬ى‬ ‫ا ‪ 44‬رﺱ ت ا ‪ !-B.W‬ا ‪ H4‬ﺡ ت ق ا { ‪ ،!-‬أﺙ‪ [ .‬آ‪ F Q‬ورة د § ا ‪ - T4‬‬ ‫ا م وا ص‪ ،‬وإ ‪ B‬ء ﺕ ی‪ v‬ی ﻥ ن ا آ‪ !4‬ا ی;! ‪ 0Q‬أﺱ س أﻥ‪ = I‬ﻥ ن ﺡ ‬ ‫‪(1)-‬‬

‫‪Rudolf Wiethölter, Proceduralization of the Category of Law, in C. Joerges and D.‬‬ ‫‪Trubek (eds), Critical Legal Thought: An American-German Debate, Baden-Baden,‬‬ ‫‪Nomos, 1989, p 509‬‬ ‫‪45‬‬

, ‫ ذ‬0B ‫ ی‬4‫ وإﻥ‬، -‫ ی‬4 ‫ ر ا‬% 0 ‫ إ‬L ‫ د ا‬T4 & 5‫ ی‬، -L ‫ وا‬.W ‫ أ ا‬ .(1)! ‫ات ا ! وا‬o--4 ‫! ی ى آ ا‬-B.W ‫ ا‬v l Q -T‫ ر ه‬%‫ ی ﺕ‬5‫ ﺕ‬0 ‫إ‬ !& H ‫! ا ی;! ا‬4‫ رﺱ ت ا آ‬4 ‫! و‬-‫ م ا ﻥ ﻥ‬Q ‫إن رﻥ! ه§ ﺕ ری ا‬ ‫ ا ﻥ ن ا م و ا ﻥ ن ا ص آ‬- o--4 Q ‫ ة‬-.5 ‫ ة ا‬T& ‫ ﺕ آ ا = وا‬، ‫آ‬Y ‫ا‬ ‫! ا ﻥ ن‬.Q{ X Q ‫ي ی‬Y ‫ ی ا‬5 ‫ ﺡ ا‬%‫ وا

ﺕ‬، !- ‫ور‬$‫! ﺥ ! ا‬-‫! ا ﻥ ﻥ‬4L‫ﻥ‬$‫ا‬ ‫ ا ﻥ ن ا م وا ﻥ ن ا ص ه‬2 M !+ ‫ _ أ س أن ا‬4" ، ‫ آ ت ا‬

3 ‫ ﺥ‬- . ‫ وه‬، / ! !‫ ! ( ! أآ دی‬/ O 3‫ أ‬،‫ ﻥ ن‬,! 4 ‫! ت‬4 0‫ آ ت ا ﻥ ن وآ‬0‫ آ‬,/ k! -,‫ ( ا و ﻥ ﻥ‬+ ‫ ا (ول ذات ا‬,/ - !-‫! ا ﻥ ﻥ‬-4Q ‫ ت ا‬4T4 ‫ ا‬-H ‫ إن ﺕ‬.(2)"x a‫ آ‬L + ‫ وأﻥ! ط ا‬m‫(ری‬+ ‫ا‬ ³‫! ﺕ ی‬-‫ ﻥ‬5 ‫ي ی آ إ‬Y ‫ و ا‬H ‫ ب ا ﻥ ﻥ ا‬B ‫! ا‬.‫ ی‬m [H- ! ‫! وﺥ‬- 4 ‫ ط‬4‫ﻥ‬$ -H ‫ ; ا‬IQ; !- T ‫ ا § ا‬.Q -H ‫ا ا‬Y‫ و ه‬،‫ﻥ َ ا ﻥ ن ا م و ا ص‬ !- ; ‫ ا‬XY‫ أﺱ س ه‬0Q 4 ‫ ا دا‬،!-‫&! ا ﻥ ﻥ‬-l Q ‫ ت و { ق ا ﺥ ل‬H4 ‫ا‬ .(3)!-‫ا ﻥ ﻥ‬ C ‫ ت ا ق زا [ ﺕ‬-Q‫ ﺕ ری ا ﻥ ن آ‬- ‫ن أﺱ‬x ،‫ ! أﺥ ى‬

‫ ا ﻥ ﻥ‬T ‫دارة ا ! و‬z ،! ‫ ت ا‬4L 4 ‫ ت ا ! وا‬4L 4 ‫ ا‬- Q5 ‫ ا‬%& ‫ا‬ ‫ ا إ{ ر‬C‫ ق واﺱ‬B‫ ﻥ‬0Q L ‫دارة ا ! ا

ﺕ‬z‫ ا‬-Q‫&! آ‬Q ‫ دئ‬.4 ! 5

‫ وﺵ أﺥ ى ا ﻥ ن ا‬4 ‫ ا‬-‫ = اﻥ‬،‫ آ ت‬/ ‫! &! )= ﻥ ن ا‬-‫ ت = ﻥ ﻥ‬T [ ‫ ه زا‬: ‫ وح ه‬B4 ‫ ال ا‬H ‫ ا‬5 ،(‫ ل ا م‬T4Q v 4 ‫ ل ا ص ا‬T4 ‫ ا‬. ‫ﺕ‬ !-‫ = ا = ﻥ ﻥ‬G-.B‫ ﺕ‬I ‫ !؟ و ی ﺕ‬F‫ ت ا ! وا ! وا‬4L 4 ‫ ا‬- ‫ا ود‬ .!Q%& 4 ‫ ا ود ا‬XY‫ ه‬C 0‫ ﺵ‬4 ‫ﺕ‬

!-4‫ أه‬I ‫ ت ا ! ی‬4L 4 ‫ا‬/! ‫ ت ا‬4L 4 ‫ ا‬- o--4 ‫ و أن ا‬.‫ی‬ !4L‫ﻥ‬$‫ ا‬L

‫! ا‬% ‫! وا‬4 ‫ ﺥ ! ت ا‬، ‫ا =[ ا‬ ،G H ‫ آ ن ا‬4‫ آ‬-Q 5 - ‫ ذ‬4‫ ی دا ی ن ﻥ‬o--4 ‫ أن { ا‬0 ‫ ﺡ‬،!-‫ا ﻥ ﻥ‬ ! ‫ ء‬H4 ‫ & ! ا ! وا‬4 ‫ دئ ا‬. ‫ن‬x ،!;‫! ا ی‬4‫ ل ا آ‬5‫ ر أﺵ‬B‫ ﺕ‬C ‫ و‬I‫ أﻥ‬3-‫ﺡ‬ (1)-

David M Trubek, Patrick Cottrell and Mark Nance, ‘Soft Law’, ‘Hard Law’, and EU Integration, in, Gráinne de Búrca and Joanne Scott (eds), Law and New Governance in the EU and the US, Hart, USA, 2006, p 87 (2)Olivier Beaud, La distinction entre droit public et droit privé : un dualisme qui résiste aux critiques, in, Mark Freedland and Jean-Bernard Auby (eds),The Public Law/Private Law Divide, Hart, Oxford, 2006, p 22 (3)Jacques Caillosse, Droit public – droit privé. Sens et portée d’un partage académique, AJDA, n°12, 1996, p 960 46

‫; ه‬4‫ § ا

ﺕ‬Q I ‫& ءة وا‬5 ‫ وا‬،‫; ه ا ﻥ ن ا م‬4‫! ا

ﺕ‬-{‫ ا‬4‫ا ی‬ C ! ‫ ﺥ‬³‫ ر وﺕ ی‬B ‫ ا ن ﺕ‬، - 4- ‫ وا

آ ﻥ[ ﺕ رض‬،‫ا ﻥ ن ا ص‬ ! QH ‫! وا‬- 4 ‫ ! ا‬QH ‫ & م ا‬- ‫ ا ود‬X /‫ وﺕ‬،(1) ‫ ی‬T ‫ ا‬4 ‫ ا‬--H ‫ﺕ ت ا‬ .(2)! ‫ا‬ 0 .‫ ورة ﺕ‬F 0Q ‫ ل‬T4 ‫ا ا‬Y‫ ث ه‬. ‫ أآ ت ا ی ا راﺱ ت وا‬ ‫ت‬7 ‫ دة ﺕ‬4 ‫ رﺱ ت ا‬44 ‫ ا‬C I&--5‫ ل ﺕ ری ا ﻥ ن وﺕ‬T !‫ری‬Y ‫ﺡ ت‬7 ‫إ‬ ،‫ ﻥ ن‬Q 4-L ‫ & م ﺕ‬.‫ﺡ ت ه ﺕ‬7 z‫ ا‬XY ‫ و= آ ن أه ر‬،!&Q 4 ‫ا & ا ا‬ ‫ ورة‬F ‫ ﻥ‬0 ‫ إ‬،(3)! ‫! ا ! وا‬4‫ آ‬Q ‫ ة‬-< 4 ‫ رة ا‬% ‫ ا‬H‫ أن ی‬54‫ی‬ - o--4 ‫ وا

ﺕ ى ا‬،!-‫ رﺱ ت ا ﻥ ﻥ‬44Q { ‫ ق ا‬.Q ‫ ر‬. ‫ ا‬- Y‫ﺥ‬$‫ا‬ .(4)! -T‫! ه‬-‫ت = ﻥ ﻥ‬7-5/‫ا ﻥ ن ا ص وا ﻥ ن ا م ﻥ ﺕ‬ ( 24 C ‫ ا ﻥ ن ا م وا ﻥ ن ا ص وا‬2 M !+ ‫ ا‬x f (2) (‫ (ی‬, B‫أﻥ‬ ( ,./ ،,‫ ل ا } ا ﻥ ﻥ‬I ,/ 3 ‫ ﻥ ﺥ‬. 2 M ‫ ا‬6 4 !‫إن أه‬ ‫آ ( ه‬k+ ‫ ا‬AI‫ وإﻥ! ی‬،‫ات وا ! ﺽ ع‬a ‫ ا‬2 06f ,+ ‫ ا‬، + & ‫ ا > ی ا ﺽ ا‬w/‫و‬ ., ‫ ا (ی ر‬, + ‫ ا‬wB ! ‫ و (ي ا‬، - ‫ ا‬- ‫ ﺽ ا‬f ‫ _ ا‬4 ‫ي‬Y ‫ول ا‬$‫ ا‬o--4 ‫ ا‬،0 H4 ‫ا ا‬Y‫ أ رﺱ ه‬o--4 ‫ ا‬- ‫ﺱ ف ﻥ‬

F ‫ ا‬Q ‫ ة ا ی ی! ا‬5 0 ‫ إ‬H‫ و=[ { ی ی‬Y I‫ﻥ‬$ ،‫ی ا ص م‬ ‫ ﻥ ن‬Q !-B.W ‫ ا‬v l ‫! وا‬- -H ‫ ا‬v l ‫ ا‬- %&‫ي ی‬Y ‫ ا ; ﻥ ا‬o--4 ‫ ا‬،(‫ا < )أ‬ .(‫)ب‬ ‫ا م‬/‫ ا ص‬:M !+ ‫ ا‬x f (‫)أ‬

(1)-

Gerry Stoker, Public Value Management, A New Narrative for Networked Governance?, American Review of Public Administration, Vol.36, n°1, March 2006, pp 41-57 (2)Roy D. Adams and Ken McCormick, pp 109-116 (3)Stephan Leibfried, Christoph Möllers, Christoph Schmid, and Peer Zumbansen, Redefining the Traditional Pillars of German Legal Studies and Setting the Stage for Contemporary Interdisciplinary Research, German Law Review, Vol.07, n°08, 2006, p 667 (4)Roy T. Stuckey, Preparing students to practice law: a global problem in need of global solutions, South Texas Law Review, Vol. 43, 2002, pp 649-681 47

, ‫ ا ا‬f ‫ة أ‬M !‫ ا م وا ص آ‬M !+ ‫ ا‬L‫ ( (ی( و ی‬ ‫ م‬.f w/‫ ﺡ ا (اﺙ و‬.+/ 4 ,+ ‫ ا‬- & ‫ ة ا‬f ‫ أ‬I + ‫وآ‬.(1) ،, ‫ا‬ .Gaston Bachelard ‫! آ! ی ل‬+ *‫ ت ا‬- & ‫ا‬

‫ ت ا‬5‫ﺵ‬z‫ وا‬o--4 ‫ا ا‬Y‫ ه‬0 ‫ ! إ‬4 ‫ أه ا ﻥ دات ا‬0 ‫ ق إ‬B ‫ ا‬.=

‫ وه ا‬،o--4 ‫ا ا‬Y !=7

‫ ر ت ا‬4 ‫ أه ا‬v- %‫ ﺱ ف ﻥ ول ﺕ‬، ‫ ﺡ‬B‫ی‬ 0 ‫ إ‬Weintraub ‫ أﺵ ر‬.(2) J. Weintraub I F‫ي و‬Y ‫ ا‬v- % ‫ ق ا‬B‫ﺕ ج ﻥ‬ ‫ أر ! ﺡ ل‬- ‫ وه ی& ق‬، - -.B‫ ی وﺕ‬L‫&! ﻥ‬Q ‫ ﻥ‬I ‫ ا م وا ص‬o--4 ‫أن ا‬ :(3)!&Q ‫ ﻥ‬4 ‫ و‬،!4 ‫ ن أدورا‬. Q‫! أی ا م وا ص ی‬-‫أﺱ ﺱ‬ ‫ آ‬.=‫ ا ص ا م أو و‬o--4 ‫ي ی ى ا‬Y ‫ ا ا‬.-Q ‫ دي ا‬% = ‫ ذج ا‬4 ‫ ا‬-1 .‫ ق‬H ‫ د ا‬% =‫ إدارة ا و ! وا‬- o--4 ‫ﺵ ء آ‬ !-‫ ﺱ‬-H ‫ ت ا‬4T ‫ ق ا‬-‫ ل ا م ﺱ‬T4 ‫ ا‬L‫ أی ی‬، ‫ ﻥ‬4 ‫ ر ا‬L 4 ‫ ا‬-2 ‫ ق‬H ‫ ا‬o-4 ‫ وه‬،‫ ل ا م‬T4 ‫ ة ا‬5& ‫ ن‬-‫ﺡ‬$‫ ا‬m .‫ ﺕ‬4 ‫ وا‬،! {‫ ا‬4 ‫وا‬ .! ‫وا و‬ ‫ ل‬T4‫ آ‬L‫ أی ا م ی‬،!- 4 ‫! ا‬- ‫! أو ا ری‬- ‫ﻥ; و‬$‫ ر ! ا‬4 ‫ ا‬-3 ! ‫ ت ا‬T4 ‫! وا‬-4‫ ت ا ﺱ‬4L 4 ‫ ا‬0 o-4 4 ‫ وا‬، 4 ‫ ا‬. ‫! ذات ا‬H‫ اﻥ‬4Q !- ; ‫ ا ا ت ا‬vQ -Q ‫{ ر ی ی ﺕ‬z‫ا ا‬Y‫ن ه‬x , Y ‫ وو‬،!-Q ‫ ة ا‬- ‫ « &! وا‬ .‫ﺡ اث‬$‫ وا‬C = ‫ ا ا‬- ‫ ا م وا ص‬- o--4 ‫ ر ا‬% -4‫ آ‬I- ‫ إ‬L ‫ي ی‬Y ‫ ي ا‬H ‫ ر ا‬L 4 ‫ ا‬-4 ،C‫ ا اﺱ‬4 &4 ‫ ﺱ‬-H ‫ دي وا‬% = ‫ ا‬- L ‫ وا‬،! !Q ‫ ا‬- o--4 ‫! ا‬-‫ﻥ ﺡ‬

‫ ذ‬4 ‫ ا‬4 ‫ ل ا‬T4 ‫ ن ا‬-‫ﺡ‬$‫ ا‬m ‫ ق‬H ‫ د ا‬% =‫ ا‬.%‫ ی‬XY‫ ه‬L ‫ و ! ا‬ .(4) ‫ا م‬

(1)-

Morton J. Horwitz, The History of the Public/Private Distinction, University Pennsylvania Law Review, Vol.130, 1982, pp 1423-1428

of

(2)-

Jeff Weintraub, The theory and politics of the public/private distinction, in, Jeff Weintraub and Krishan Kumar(eds), public and private in thought and practice, perspectives on a Grand dichotomy, University of Chicago Press, Chicago, 1997 pp 01-42 (3)-

Jeff Weintraub, Public/Private: The Limitations of a Grand Dichotomy, The Responsive Community, Vol.7, Issue 2, Spring 1997, pp 13-24 : L‫ ل ا ﻥ ن أﻥ‬T I‫ ي وإﺱ ﺕ‬H ‫ ر ا‬L 4 ‫ ﺡ ل ا‬-(4) D. G. Dallmeyer (ed), Reconceiving Reality: Women and International Law, American Society of International Law, Washington, D.C, 1993 48

، o ‫ ء د ا‬. ‫ ح وا‬T Q !Q ‫ = رة ه‬0Q ‫ ا ص ا م أآ‬o--4 ‫إن ا‬

C‫ ی‬H ‫ ا‬I&-5‫ل ﺕ‬7‫ ﺥ‬،‫& م‬4 ‫ا ا‬Y‫ ه‬C 4‫! ا

ی‬-HT4 ‫ة ا‬o-4 ‫ ا‬0 ‫ إ‬C ‫ا را‬Y‫وه‬

Oikos Polis !<- X L -m ،C4 T4 ‫ ی! ا‬- . ‫ ات ا‬-< ‫ﺕ ری¬ ا‬ ‫ ر ازي‬. ‫ ا‬o ‫ ا‬C4 T4 ‫<! ا و ! ا‬- 0 ‫ورو ا ی إ‬$‫ ا‬C4 T4 ‫ا‬ ‫ا‬Y‫ و ه‬،(1)‫ ع ا ص‬B ‫ ع ا م وا‬B ‫ ا‬- 4 ‫ ا‬o--4 ‫ ﺕ إﻥ ش ا‬3-‫ ﺡ‬،3‫ا ی‬ !Q‫ ﺡ‬C4 T4 ‫ وع ا و ! وا‬/ ‫ا‬o- ‫ ن‬-‫ان أﺱ ﺱ‬o--4‫<! ﺕ د § ﺕ‬-% ‫ ا‬XY‫ ق وه‬-H ‫ا‬ :!‫ا اﺙ‬ .!‫ دی‬% = ‫! ا‬-‫ﻥ‬7 ‫! ا‬-‫ ﺱ‬-H ‫! ا‬-‫ﻥ‬7 ‫ ا‬.‫ ق‬HQ ‫ ي‬F & ‫ ا‬G-H ‫ ا ا‬-L ‫ ا‬I ‫ ا‬. ‫ واﺱ‬،‫ ا م ا ص‬o--4 ‫ ا‬,-5&‫ ی ا =[ ا ﺕ‬. ‫ أ‬I‫إﻥ‬

‫ ﺱ وا ﻥ ﻥ‬-H ‫ ا‬.W ‫ ان ا‬- !Q ‫ رات ا‬B Q -T H‫ ر ی ی‬L 4 ، ‫ ا = ف أ‬4 ‫ ا ی ا ﻥ دات ا

ی‬o--4 ‫ا ا‬Y‫ ف ه‬،(2) 4 ‫وا‬ .(3)!4Q5 ‫ ا‬0 ‫ﺕ‬y I ‫ ا‬. ‫ اﺱ‬- ‫ و‬I5‫ د { ی ! ی‬T‫ إی‬C ‫ ل ی‬5‫ﺵ‬z‫ ا‬5 !Q & ‫ ر ا ود ا‬- ‫ اﻥ‬-Q !- 4 ‫ ی ت ا ی! ا‬L ‫ = [ ا ی ا‬ [{ ‫! ا

أﺡ‬- 4 ‫ی ا‬o- -4Q ‫ ﺕ‬4m‫ ا‬,-5&‫ ﺕ‬G‫ { ی‬،C4 T4 ‫ ا و ! وا‬- ! 4T 0 ‫! ﺡ ! إ‬- ‫ ت ا‬4 T4 ‫ ر ا‬. ‫ ا‬0 ‫ا أدى إ‬Y‫ و ه‬،‫ ل ا م‬T4 ‫& م ا‬4 ‫ & م‬0Q - ‫ی‬o- - !4 = ‫ ة‬5 ، - ‫ ی‬. ‫ ! إ‬4 ‫ وا‬-= -‫&! ﺱ‬-5 4 ‫ ا‬-‫ ی‬4 ‫ ا‬ !- 4 ‫ ا‬-‫ ی‬4 ‫ ا‬0Q !4 = ‫ ل ا م‬T4Q ‫ ذج‬4‫ ء ﻥ‬B ‫ و و ! إ‬،!- 4T ‫ا ی! ا‬ C4 T4Q -& H4 ‫ ا‬--H ‫ د ا‬T ‫ ی ت ه‬L ‫ ا‬XY‫ ه‬I = ‫ي‬Y ‫ ء ا‬/ ‫ ا‬5 ،! ‫ا اه‬ . 5‫آ‬ !- 5‫ إﺵ‬5-‫ﺱ‬75 ‫ ﺱ ا‬-H ‫ ا‬5& ‫ ا ! ا

ا‬4 ‫ أه ﻥ ط ا‬- ‫إن‬ ‫ ﺥ ص‬5/ .18‫ و‬17 -‫ ا ﻥ‬0 ‫ إ‬X‫ور‬Y 4‫ي ﺕ‬Y ‫ ل ا م وا ص ا‬T4 ‫ ا‬- %& ‫ا‬ ،*‫ أو‬، L ‫ ورة إ دة ا‬W ‫ ل ا‬5‫ﺵ‬z‫ا ا‬Y‫ ه‬4 ‫ ن‬-‫ ران أﺱ ﺱ‬B‫ه ك ﺕ‬ ‫ ی‬o-‫ا ا آ‬Y‫ ه‬، & l‫ ؤه وو‬W ‫ أ‬،!Q ‫ ل ا ص ﺡ ل ا‬T4 ‫ ا‬I ‫ي‬Y ‫ ا‬o-‫ا آ‬

‫ﺱ ﺱ‬$‫ ا‬% ‫ أة ا

آ ﻥ[ ا‬4 ‫ن ا‬x , Y‫ آ‬، 4 ‫ ا‬C4 T4 ‫ ل ﺥ ص ا‬T4‫ آ‬. ‫ی‬ (1)-

Martin Albrow, The Global Age, State and Society Beyond Modernity, Blackwell, Oxford, UK, 1996, pp 29-51 (2)Roy D. Adams and Ken McCormick, The Traditional Distinction between Public and Private Goods Needs to Be Expanded, Not Abandoned, Journal of Theoretical Politics, Vol.5, n°1, 1993, pp 109-116, p 109-116 (3)Gunther Teubner, After Privatisation, op.cit, p 394 49

I‫ﻥ‬x ، ‫ ﺙ ﻥ‬.(1)! ‫ ة ا‬- ‫! ا‬- %‫! ﺥ‬- 4 ‫ ﻥ ه ی ت ا‬-‫ [ آ‬. ‫ أ‬،!Q ‫ ا‬ ‫ ر‬B‫ ا{ = ﺕ‬4‫ ل ا م ا ی‬T4 ‫ن ا‬x ،J. Habermas F‫د ! ا

و‬$‫ ا‬- ‫ ﻥ‬0Q ‫ ل ا م أی ﺕ ل‬T4 ‫ ا‬%‫ = اﻥ‬I-Q ‫ و‬I‫واﺕ‬Y ‫ ل ا ص‬T4 ‫ وا‬،IQ‫ ا آ‬4‫وﺵ‬ ! ‫ ة ا‬- ‫ن ا‬x 3 ; ‫! وا ا‬-‫ ان ا ﺵ اآ‬Q. ‫ ا‬I‫ أﻥ‬m‫ ر‬،!-{‫ ا‬4‫ دی‬B 0 ‫إ‬ .‫ ت‬-‫ ﻥ‬4; ‫ أوا ا‬0 ‫ ﺡ‬- ‫ ی وأی ی‬-‫ ﺕ ﺡ‬QB [ . ‫أ‬ ‫< و‬-‫ ه‬I F‫ي و‬Y ‫& م ا‬4 ‫ ا‬0Q Q ‫ ﺡ‬CF‫ و‬0 ‫ا ا & ی إ‬Y‫إن ه‬ ‫ ر‬.‫ واﻥ‬2 [ ‫ ﺡ آ ر‬2 ‫(اء‬+ ‫ "إﻥ^ ا‬، ‫ ﺱ‬-H ‫ ا‬5& ‫! ا ! ا‬BQHQ Q- -5- ‫ ل ا م‬I! ‫\ن ا‬/ ، ‫ أورو ا‬,/ ‫ اآ‬+‫ﻥ>! ا*ﺵ‬G‫ و ط ا‬2 ‫ (ار‬ ‫ رع‬+ ‫ و ( (أ‬،‫ ل ا م ا ر ازي ( (أ ط ا م‬I! ‫ ﺥ رج ا‬, ‫ی(ی‬G‫ا‬

‫ رآ‬،0 ‫ دو أ‬، ‫ داﻥ‬f ‫ ا‬2! + ،8‫ إ< ر‬,/ g!‫ و أﺥ ى ( ﻥ‬،‫ ی م‬0‫آ‬ ,/ g!‫ ه‬. ‫ آ‬، ‫ د ا ق ا‬6+ ‫ وا‬G‫ ﺡ ق ا?ﻥ ن وا ی ت ا‬، <‫دی! ا‬ .(2)" ‫ ا‬,/ , ‫ی(ی‬G‫ ل ا م ا‬I! ‫ ط ا‬ 0‫ = أﺕ‬-B ‫ وا‬% ‫ ا‬o--4 ‫ا ا‬Y ‫آ; ﺡ ة‬$‫ ي ا‬L ‫ ن ا ﻥ د ا‬5‫ ی‬4 ‫ر‬ ‫ ة‬- ‫ ا‬- !- ‫ ا‬.-Q ‫ ا‬I F‫ي و‬Y ‫ی ی ون أن ا رض ا‬Y ‫ ا‬،(3)‫ ي‬H ‫ ا‬X T‫آ ب ا ﺕ‬

Q 4 ‫ ل ا‬T4 ‫ ا‬،! ‫ ة ا‬- ‫ وا‬،‫ ﺱ! وا ﻥ ن‬-H ‫ د وا‬% = ‫ ا‬،‫ ل‬4 $‫ ل ا‬T ،! ‫ا‬ C- ‫ ر ا ا م آ ر‬l‫ أن إ‬3-‫ ﺡ‬.‫ أة‬4Q !‫ ی‬- . ‫! ا‬- . ‫ ا‬- ‫ ﺕ‬0Q ‫ = ﺱ‬،!Q Q ‫ ن‬5‫ أن ﺕ‬0 ‫ ﺱ ف ی دي إ‬، -‫ﺥ‬$‫ا ا‬Y‫ ه‬4F ‫ أة‬4 ‫ وﺕ ا ا‬،‫ ا ص‬Q !.H ‫ واة داﺥ‬H4 ‫ ر ا‬QB ‫ ﺕ‬-H Q !-‫! ا ﻥ ﻥ‬4 ‫ وا‬،! ‫ ة ا‬- ‫! ا‬- -m .(4)!Q ‫ا‬ ‫ ء‬4Q ‫ ا ﻥ ن ا م وا ص { ف‬- o--4 ‫ ی ! ه ا‬B ‫ ا‬XY . ،‫إذن‬ Hّ-H ‫ ن ا ﻥ ن ا ص‬5‫ن ی‬y F‫ ا ا‬-m ‫ ار‬z ‫ ل‬. ‫ م اﺱ‬T ‫ا ا‬Y‫ ه‬5 ،‫ا ﻥ ن‬ !Q 4 ‫ ! ا‬T ‫ ا‬C= 4 ‫ د ا‬T I- ‫ ! إ‬4 ‫ آ ا ﻥ دات ا‬.‫ و ﺕ‬،C‫ واﺱ‬5/

(1)-

Margaret Walters, Feminism: A Very Short Introduction, Oxford University Press, Oxford, New York, 2005, pp 137-141 (2)Ömer Çaha, The ideological transformation of the public sphere: the case of Turkey, Alternatives, Vol.4, n°1-2, 2005, p 27 (3)Hilaire Barnett, Sourcebook on feminist jurisprudence, Cavendish Publishing, London, 1997 (4)Christine Chinkin, A critique of Public/Private dimension, European Journal of International Law, Vol.10, n°2, 1999, pp 389-390 50

‫ ‪ H4‬ى ا ‪ ،‬وﺕ‪ .‬ﺕ ت ﺱ‪ -‬ﺱ‪ !-‬ﺕ ‪ 5‬ا ت ا = ‪ %‬دی! ﺡ‪ !Q‬ا اﺙ!‬ ‫وا و ! ا { ‪.(1)!-‬‬ ‫ ! أﺥ ى‪x ،‬ن اﺕ‪ X T‬ا ‪ 4‬ارس ا ی! وا &‪ = !-5-5‬أآ ‪ %= 0Q‬ر ه‪Y‬ا‬ ‫ا ‪ -H‬أ ا‪ 4 z‬م ‪ 5‬ﻥ اﺡ ا ‪ GH‬ا ‪ - 4‬ري ‪ 0Q ،C4 T4Q‬ا ‪ .‬ر أن ا‪ {$‬وﺡ!‬ ‫ا ‪ 4‬آ‪o‬ی! ا

ی ‪ .‬ه ه‪Y‬ا ا ﺕ‪ X T‬و ‪ & G‬م م ا ی ﺕ آ‪ 0Q o‬ا =‪ W‬ت ا ‪Y4‬ه‪!-.‬‬ ‫ ‪ -‬ا ; ‪ -‬ت ا

ا ‪ C4 T4‬ا اﺙ ‪ ،‬ﺙ ‪ !-‬ا ‪Y‬ات‪/‬ا ‪ F 4‬ع‪ ،‬ا م‪/‬ا ص‪،‬‬ ‫ا و !‪/‬ا ‪ C4 T4‬ا ‪ 4‬ﻥ ‪ ،‬ا & دی!‪/‬ا ‪ ،!- 4T‬ه‪Y‬ا ا ‪ .4‬أ ا ‪Y‬ي أﺕ‪ Q= 0Q 0‬ا ‪ L‬ی! ا ‪ -H‬ﺱ‪!-‬‬ ‫ا ‪ .-Q‬ا ‪ 5 !-‬أن ه‪ XY‬ا ; ‪ -‬ت ا ‪ .-Q‬ا ‪ !-‬ﺕ‪ - B C-B H‬أن ﺕ دي إ ‪ 0‬أي ﺵ ء ی‪ 54‬‬ ‫أن ی&‪ -‬و ‪ v‬ا ‪ -‬ة ا‪z‬ﻥ‪ H‬ﻥ‪ ،(2)!-‬وآ‪ 4‬ی‪x Weintraub -/‬ﻥ‪ *" I‬و د ‪G‬ي‬ ‫ﻥ! ذج وﺡ ( أو ‪ M !+‬ا م ا ص در ‪ _ 4‬ا ‪ +‬ب ا ‪ ( +‬ا !‪, j‬‬ ‫وا & ‪ !+I! ,/‬ت ا (ی& ‪ ،‬ﺡ ‪ C‬أﻥ ﻥ ‪ +‬ج إ _ ا (ی( ‪ 2‬ا‪G‬ﺵ ل وا !‪ +‬ات‬ ‫وا‪ G‬د ‪ .f‬ا ی ا* ‪ 4 !+‬ا ! (ة آ! >‪ ,/ .‬ا ة‪ .‬زی دة ‪ _ 4‬ذ ‪\/ ،x‬ن‬ ‫ا ! > رات ا !‪(+‬اﺥ ه‪ ,‬ا ‪ f‬ﺽ[ ‪ 3‬رة آ ‪ 24‬ه‪a‬ا ا ‪.(3)"( +‬‬ ‫آ‪ , Y‬و ‪ m‬ا‪$‬ﺡ‪ -‬ن‪x ،‬ن ا ‪o--4‬ات ا

ا &‪ 5‬ا ‪ .-Q‬ا ا < ‬ ‫ا ‪ ! 4W 4‬أﺱ ﺱ ﺕ‪ o-4‬ا و !‪/‬ا ‪ H‬ق‪ ،‬آ‪ 4‬ﺕ‪ I 4W‬ا &‪ 5‬ا &‪ .-‬ي ا ‪ -.‬و= ا{ و ‪ . G‬دئ‬ ‫ا = ‪ %‬د ا ‪ -H‬ﺱ ا ‪o -5‬ي ا ‪Y‬ي ی‪ CW‬ا و ! آ‪ o‬ا‪ ،! $‬ه‪ XY‬ا ‪o--4‬ات = أدﺥ‪[Q‬‬ ‫ا ‪ 4‬ﺱ‪ H‬ت وا ‪ ! L 4‬ا‪z‬داری! أز ! ﺵ ‪ !Q‬ﺕ إ ‪7‬ﻥ أوا ا ;‪ 4‬ﻥ‪ -‬ت ‪ & F‬م‬ ‫دو ! ا ‪ ،X‬و ‪ I‬اﺕ‪ IT‬ا ‪ -Q‬ا‪z‬داري ﻥ ﻥ‪ 4‬ذج ی ی ف ‪ 4‬ذج ‬ ‫ا ‪ -.‬و= ا{ ا ‪Y‬ي ی ‪ -‬ا ‪ L‬ا ‪ !=7‬ا ‪ . 4‬د ! ‪ -‬ا و ! وا ‪ H‬ق‪ ،‬وی آ‪0Q o‬‬ ‫ & م ا ‪ --H‬أآ; ‪ 0Q I‬ا‪z‬دارة‪ ،‬وی ‪ 0Q 4‬ﻥ‪ L‬ی ت ا = ‪ %‬د ا ‪ -H‬ﺱ ا ‪ T‬ی ‪،‬‬ ‫ا

ه أﺱ ﺱ ﺕ د ا‪ {z‬ر ا م ا ‪Y‬ي ی د إ{ ر ‪ 4‬ا ‪ 4L 4‬ت ا !‪ ،‬و ‪ I‬اﺕ‪IT‬‬ ‫ا ‪ B‬ع ا م ﻥ & م ا ‪ 4‬ة آ ‪ =7‬ﺕ‪ I‬ا اﺥ‪ !-Q‬وا ر ‪ ،(4)!-‬و ‪ I-Q‬ی‪ T‬‬ ‫إزاﺡ! ه‪Y‬ا ا & ی‪ - G‬ا و ! وا ‪ H‬ق ‪ 0Q‬ا ‪ .‬ر ا ‪ =7‬ت ا ‪ 4‬ف ﺥ ا ‪ -‬‬ ‫ا ‪ -H‬ﺱ! وا = ‪ %‬د وا

ﺕ = ﺕ‪ 4‬ا ‪ B‬ب ا = ‪ %‬دي ا ‪ -Q‬ي ا ‪Y‬ي ی&‪ - %‬‬ ‫ & ا ‪ H‬ق ا ة وا ‪ -‬ا ‪.(5)!- 4‬ﺥ ! ا‪$‬ﺥ‪ B‬ء ا

ارﺕ‪ [.5‬ﺥ‪7‬ل‬ ‫‪(1)-‬‬

‫‪Gunther Teubner, After Privatisation, op.cit, p 395‬‬

‫‪(2)-‬‬

‫‪Jason. E. Whitehead, op.cit, p706‬‬ ‫‪Jeff Weintraub, Public/Private, op.cit, p 14‬‬ ‫)‪ -(4‬ه‪ XY‬ا ‪ L‬ی ت ﻥ‪Y‬آ ‪ :‬ﻥ‪ L‬ی! ﻥ& ت ا ‪ ،!Q 4‬ﻥ‪ L‬ی! ا آ !‪ ،‬ا ‪ -‬ر ا م‪ ،‬أ ب ا ‪.! Q%4‬‬ ‫)‪(5‬‬‫‪Martha McCluskey, Deconstructing the State-Market Divide, the Rhetoric of Regulation‬‬ ‫‪from Workers' Compensation to the World Trade Organization, in, M. A. Fineman and T.‬‬ ‫‪Dougherty (eds), Feminism confronts Homo Economicus, Gender, law, and Society,‬‬ ‫‪Cornell University Press, London, 2005, p 170‬‬ ‫‪(3)-‬‬

‫‪51‬‬

[= ‍ ŘŻ ا‏4 ‍ Ůˆاâ€ŹŘŒX ‍ عات ا

ŘŻŮˆ ! ا‏B ‍ ا‏l ‍! ŰŒ ؊‏-B.F ‍ؼ اد‏ ‍ Ř°ŘŹ ďş• ŰŒ ت‏4‍ ‏L‍{ Řą ŰŒâ€Źz‍ا ا‏Y‍ ه‏.(1)‍ ؊‏T ‍! ا‏- ; ‍ ŘŞ ا‏4-H ‍ ا‏XY‍ ه‏0Q IH&‍‏ ‍= ت‏7 Q -< 4 ‍ ŮŠ ا‏- ‍ ا‏C BQ ‍ آ د‏Varieties of capitalism !- 4‍ا أﺹ‏ ‍ ل‏T , ‍ ďşą اإ آ ن Ř°â€ŹŘŒ(2) ‍› ا  ‏.W ‍ Ů‚ ! ا‏H ‍ ا Ůˆ ! Ůˆا‏- ! ‍ د‏. 4 ‍ا‏ !‍ ŘŻŰŒâ€Ź% = ‍ ŘŞ ا‏-T-‍ ع؊ اﺹ اﺕ‏Q 0 ‍ ŘŁŮˆ ﺥâ€ŹŘŒ(4)‍ آ ت‏/ ‍! ا‏4‍ ŘŁŮˆ ﺥ آâ€ŹŘŒ(3) 4 ‍=  ن ا‏ .(5)!-4 ‍ ŰŒ! Ůˆا‏T ‍ ŘŻŰŒ ŘŞ ا‏% = ‍! ا ! ا‏- { ‍ا‏

‍ ŘŁďşą ﺹ‏% ‍ آ‏o ‍ ا‏% . ‍ي ŰŒâ€ŹY ‍ Ůƒ ا‏4 ‍ ŮŠ Ůˆا‏- ‍ ا‏C B ‍ا ا‏Y‍ؼن ه‏

‍ ŘŞ ا‏- ; ‍ ا‏,-5&‍ت ﺕ‏74â€ŤŘ§ŮˆŰŒ! ﺥ‏o ‍ ا‏T‍; ﺥ‏4‍! ŰŒâ€Ź- 4 ‍ اه ا‏L ‍! ا‏L‍ﺥ‏7 0 ‍! ŘŁŮˆ ﺥ‏-5-5& ‍ ŰŒ ŘŞ ا ŰŒ! ŘŁŮˆ ا‏L ‍ل ŘĽďşą ŘŞ ا‏7‍ ﺼ‏, ‍ ďşą اإ آ ن Ř°â€ŹŘŒ(6) < ‍ ا‏5& ‍ا‏ .!‍ ŰŒâ€ŹH ‍ا‏ ‍ ـ‏C ‍ ا  ن ا Ů… Ůˆا  ن ا Řľ ŰŒâ€Ź- o--4 ‍  ا‏0Q Ů‘%‍ ŰŒâ€Ź4 ‍ؼن أه‏ - ‍! ďşą ﺼ ؊‏- B ‍ ŰŒ ! ا‏B ‍ Ůˆâ€Ź-‍ إ‏I 7‍ي ŰŒ ŮˆŮ„ ﺼ‏Y ‍ اâ€ŹŘŒ(7)Dunkan Kennedy ! ; ‍ ا Řľ ا Ů… ا ! ا‏o--4 ‍ ه ا‏L vQ ‍ Ůˆâ€ŹŘŒo--4 ‍ا ا‏Y‍ ء ه‏.‍ اﺥ ه‏ ! 4T G ‍ ! Ůˆâ€ŹQ ‍  ŰŒ! ا‏L‍ Ůˆا

ďş•â€ŹŘŒ!-‍ ﺕ‏Q‍ دا ŘŠ ﺥ‏I =‍ Ůˆâ€Ź0 ‍ ŘŠ ا ؼ‏H4 â€ŤŮˆا‏ ‍ ! ŘŁ ٠‏4T ‍ اŰŒ! ŘŁŰŒ ﺕ‏. ‍ ا‏3-‍آ; Ůˆďş• ﺥ‏y ;‍! ﺼ ! أآ‏-‍أ Ů =  ‏ .(8)! !-‍=  ‏ Jacques Derrida ‍ ل‏4 ‍ أ‏w‍ﺥ‏7 ‍ ه‏4‍ آ‏4 ‍ا ا‏Y‍ ه‏0 ‍ ؼ‏L ‍ ا‏54â€ŤŰŒâ€Ź 4 ‍ ŰŒâ€ŹDerrida ‍ ŮˆŘšâ€Ź/ ‍ ؼن‏.(9)! Q [ ; ‍› ا‏4 ‍ ء اﺥ ا‏.‍ ه‏I‍ ﺕ‏4‍ ه‏H ‍ل‏7‍ﺼ‏ (1)-

Peer Zumbansen, Quod Omnes Tangit: Globalization, Welfare Regimes and Entitlements, in, G. Nolte and E. Benvenisti (eds), The Welfare State in an Era of Globalization, Springer, Berlin/New York, 2003, pp 147-149 (2)-

P.A, Hall, and D, Soskice, An Introduction to Varieties of Capitalism, in, P.A, Hall, and D, Soskice(eds), Varieties of Capitalism: The Institutional Foundations of Comparative Advantage, Oxford: Oxford University Press, 2001, pp 1-68 (3)Peer Zumbansen, The Parallel Worlds of Corporate Governance and Labor Law, Indiana Journal of Global Legal Studies, Vol.13, Issue 1, Winter 2006, pp 308-309 (4)-

Peer Zumbansen, The Parallel Worlds, op.cit, p 275-279 Georg Menz, Varieties of Capitalism and Europeanization: National Response Strategies to the Single European Market, Oxford University Press, Oxford, 2005 (6)Martha, McCluskey, op.cit, p 148 (7)Duncan Kennedy, The stage of the decline of the public/private distinction, University of Pennsylvania Law Review, Vol.130,1982, pp 1349-1357 (8)Jacques Derrida, De la Grammatologie, op.cit, pp 141-160 (9)Juan M. Amaya-Castro and Hassan El Menyawi, Moving Away From Moving Away: A Conversation About Jacques Derrida and Legal Scholarship, German Law Review, Vol. 06, n°01, 2005, p 111 (5)-

52

‫ ا ز ‪ -‬وی‪ -/‬إ ‪ 0‬ا ﺥ ‪ 7‬ت ا ‪ % !- o‬رة ‪ ،!- 4F‬ﺡ‪ 3-‬أﻥ‪ I‬ی‪ 5‬ن ه ك‬ ‫اﻥ ‪ H‬م ‪x H‬ﻥ‪ I‬ی م ‪ 5/‬ﺕ ری‪ T‬ﻥ ا ‪ Q‬ﺕ‪ ،loopification !-‬و ‪Y‬ا ی‪ 54‬ا ‪ L‬‬ ‫إ ‪ 0‬ﺱ‪ ! -‬ه‪Y‬ا ا ‪ o--4‬و= رﺕ‪ 0Q I‬ا <‪ -‬وا ك ا ! ا ‪ !.Q%‬إ ‪ 0‬ﺡ ! ا ‪7-H‬ن‬ ‫وا ‪ T‬ی ن‪ - ،‬إ{ ر ﺙ [‪ 5 ،‬ﺡ ! ﺕ‪o‬ا ‪ !-‬أی‪ . W‬إذن‪ ،‬وو ‪ &4‬دات‬ ‫‪x Kennedy‬ن آ اﺡ ا ﻥ ‪ H‬م ی‪ 54‬أن ﺕ‪7‬ﺡ‪ w‬و=[ واﺡ ‪ B‬ی ! ﺕ‪o‬ا ‪.!-‬‬ ‫إذن ی‪ 54‬ا ‪ .‬ر ا ‪ - o--4‬ا م وا ص ‪ H 0Q‬ى ا ‬ ‫ا ‪ T‬ی ‪ ،‬أ ا‪z‬ﺡ {! ‪ .4‬دئ ا

ﺕ ‪ C‬ﺕ ‪ ،I‬و ی ى‪ Kennedy‬أن ه ك ﺱ !‬ ‫ اﺡ ﻥ ‪ -‬ر ا ‪ o--4‬ا ﻥ ﻥ ‪ ،‬أ ‪ 4‬ﺡ‪ !Q‬ا ت ا ‪ C !. %‬ا ه ﻥ ت ا ‪ .5‬ى‪ ،‬ﺡ‪3-‬‬ ‫أن ا ت ا ‪ !. %‬ﺕ‪ CT/‬ا س ‪ -5& Q‬وا ش وا ﺥ‪7‬ل ا ‪ 4‬د ‪ 0Q‬ا ‪ -‬ز‬ ‫ ‪ . -‬ا ‪ 4‬ﺡ‪ !Q‬ا ; ﻥ‪x !-‬ن ه‪ XY‬ا ت ا ‪ !. %‬ی‪ 54‬أن ﺕ دي إ ‪ 0‬ﺕ‪ B‬ی ﺵ وط‬ ‫و & دات وﺱ‪ Q‬آ ت وﺱ‪ !-B‬ی‪ 54‬أن ﺕ‪ L‬ی‪ 5‬ن ا ‪ -‬ز ‪ L !=7 I‬وف‬ ‫ ‪ ،! -‬أو ﺕ ‪ ! 4T‬ا ‪ %‬ا ‪ /4‬آ!‪ .‬ه‪Y‬ا ا‪ {z‬ر ‪Kennedy‬‬ ‫ی ل أن ه‪ XY‬ا ‪ 4‬ﺡ‪ !Q‬ﺕ ‪ 0Q G.B‬ا ت ا

ﺕ‪ 5‬ن ‪ -‬ا ‪ BQH‬ت ا ! ‪Y.‬ة إ{ ر‬ ‫ﻥ‪ { /‬ت ﺥ !‪ .‬أ ا ‪ 4‬ﺡ‪ !Q‬ا ; ;! ‪x‬ﻥ‪ I‬ی‪ &%‬ﻥ ‪ -‬ر‪ ،‬وﺡ‪ I T‬ذ ‪" I = ,‬ﻥ ل أن‬ ‫ﺵ ‪ 6‬ه ‪ ( 4 X‬ن ^ ا ‪ ،A 3‬وأﻥ^ ی!&‪ ( 4 Y 0‬ن ^ ا ‪،B 3‬‬ ‫ ‪ 2‬آ‪ 0‬ﺵ‪,‬ء ^ ﺥ ‪\/ x a ،A 3‬ن أي ﺵ‪,‬ء ه ‪ ،X‬وأن ا ‪ X 2 M !+‬و‪( Y‬‬ ‫اﻥ‪ .‬ر")‪.(1‬‬ ‫وی‪ Kennedy / H‬ه‪Y‬ا ا ‪ %‬د ‪y (2) Morris R. Cohen !T‬ن ﺡ ق‬ ‫ا ‪ !-5Q4‬وﺡ ق ا ا ‪ { ! .B4‬ف ا و ! ی‪ T‬أن ﺕ‪y‬ﺥ‪ Y‬إ{ ر ﺱ‪ BQ‬ت ‪!- 4‬‬ ‫ & ‪ ،!F‬وا

ی‪ T‬أن ﺕ‪ 5‬ن ‪ F‬ع ا ‪ H‬ء ! ‪ !- 4‬آ ‪ H4Q -‬ء ! ا !‬ ‫ا

ﻥ ‪ !-5Q4 . m B‬وا ‪ .‬أ ا ‪ 4‬ﺡ‪ !Q‬ا ا ! ه ا ﺱ ‪ 4‬اری!‬ ‫‪ ، Continuumization‬ا

ی& ‪y‬ن ا ‪ -5‬ﻥ ت ‪ [H-‬ﺵ‪ ¹-‬واﺡ ا ‪ %‬رة آ‪ !-Q‬أو‬ ‫أي ﺵ ء ﺥ ‪ ،‬و ‪Y‬ا ‪x‬ن أي ﺵ ء ی‪ T‬أن ی‪ v %‬ﺕ [ = ة ا ﺱ ‪ 4‬اری!‪ ،‬وأﻥ‪ I‬آ ‬ ‫ا ت ی ا ﺱ ‪ Kennedy ،‬ی‪Y‬آ " ‪k‬ن ا س ا ‪a‬ی‪ 2‬ی‪ j‬ن * ‪ !+‬اری ‬ ‫ی! ن إ _ ﺽ ‪ O‬آ ‪ L‬أﻥ‪ .‬ی‪a‬ه ن إ _ ی ه ا د ا ﻥ ﻥ‪ ,‬ا !‪ j! -e‬‬ ‫ ‪ < 24‬ی‪ 0 I w‬ا ا ‪ 0‬ا ‪ 6+ ,+‬ا ‪ 8 I‬أو ‪p‬ﺥ ‪ ،‬وا ‪ ,+‬ی‪ AI‬أن ن ‪,/‬‬ ‫‪ 3‬رة ازﻥ ‪ .‬إن ‪ 3‬رة ا ! ازﻥ ( ‪ 3‬رة ا* ‪ !+‬اری ‪G ،‬ن ا ! ازﻥ ه‪ ,‬‬ ‫‪(1)-‬‬

‫‪Duncan Kennedy, op.cit, p 1351‬‬ ‫‪Morris R. Cohen, The Basis of Contract, Harvard Law Review, Vol.46, n°4, 1933, pp‬‬ ‫‪553–592; Morris R. Cohen, Property and Sovereignty, Cornell Law Quarterly, Vol.13,‬‬ ‫‪1927, pp 8-30‬‬ ‫‪(2)-‬‬

‫‪53‬‬

‫ ‪ B‬ت آ! د ‪ ،‬وا ‪ ,+‬ی‪ +‬ا ‪ ,/ . ! +‬ﺡ ا*ﻥ‪ .‬ر")‪ ،(1‬ﺙ ﺕ‪y‬ﺕ ﺡ‪!Q‬‬ ‫ا ل إ ‪ 0‬ا &‪ 5‬ة ا ‪ ،Stereotypification ! /‬وا

ﺕ ث ی ا س‬ ‫ا ا وا ا ا

ﺕ ‪ 4‬أ ﺕ ی أی ه ا ! ا

ﺕ‪ 7‬وﺕ ا ‪ G‬ا ﺱ ‪ 4‬اری!‪.‬‬ ‫ﺙ ﺕ‪y‬ﺕ ا ‪ 4‬ﺡ‪ !Q‬ا‪$‬ﺥ‪ -‬ة‪ ،‬وه ﺡ‪ !Q‬ا ‪ ،Loopification !- Q‬أی ی‪ 54‬أن ﻥ رك أن‬ ‫ا ‪ o--4‬ه ‪ o--4 -‬ﺥ‪7‬ل ا آ! ا ی ‪ &4Q !-5-‬ه‪ -‬ا ! وا ! ‪ -m‬ا ; !‬ ‫ ‪ 5‬ﻥ ‪ ،‬وا

ﺕ‪ L‬ﺥ‪7‬ل ا ‪ 5/‬ا ﺕ ‪ ،‬وا ‪Y‬ي ﺥ‪ I 7‬ﺕ‪ L‬ﺡ‪ !Q‬ﺡ‪!- Q‬‬ ‫‪ Loopification‬ا ‪ o--4‬ا م ا ص ﻥ رك أن ا ‪ B‬ع ا ص ا ‪Y‬ي ی ‪ 4W‬‬ ‫ا ‪ !Q‬وا ‪ H‬ق‪x ،‬ﻥ ﻥ ‪ %‬ر ا ‪ !Q‬ﺕ [ ﻥ& ا ‪ /‬وط وا ‪ &4‬ه‪ -‬ا

ﻥ‪0Q .B‬‬ ‫ا و !‪ ،‬وﻥ ‪ .‬ا ‪ !Q‬آ‪ T4‬ل ‪y‬ﺙ ‪ ! Q%4‬ا ! ا ‪ 4‬ى ﻥ&‪ . IH‬رﻥ ‪y‬ﻥ ‬ ‫ﺥ ! ‪ %‬رة آ‪ -.‬ة‪ 0Q ،‬ﻥ& ا ‪ 4‬ﻥ‪ 0 H‬إ ‪ & 0‬ت وﺕ ‪7‬ت ا ‪، o‬‬ ‫ا ‪ ; H4‬ی ‪ ،‬ا ‪ ، -5Q H4‬ا ‪ y H4‬ی وا‪ $‬اد آ اص أآ; ا ‪ 4‬ﺱ‪ H‬ت ا ‪ -<%‬ة أو‬ ‫ا ‪ -.5‬ة‪ 5 ،‬ﻥ& ا =[ ﻥ ‪ %‬ر ‪y‬ن ه‪ XY‬ا ‪ &%‬ت ا & دی! ‪ ! -B‬أآ; ‪ .WQ‬‬ ‫ا ‪ . 4‬آ ه‪ XY‬ا آ ت ‪ -m‬ا ‪ - %&Q !Q‬ا م وا ص ﺕ § ا ‪ B 4‬ا ‬ ‫ ‪ !- Q‬ا ‪ o--4‬ا م ا ص‪:‬‬

‫‪Duncan Kennedy, op.cit, p 1354‬‬ ‫‪54‬‬

‫‪(1)-‬‬

‫و ‪ 0Q‬ه‪Y‬ا ا‪$‬ﺱ س‪x ،‬ﻥ‪ I‬ی‪ 54‬أن ﻥ ك ‪ ! H‬اء ا ة ﺕ‪ X T‬رب‬ ‫ا ‪ ! H‬ا ‪ ! T‬ا ‪75‬ﺱ‪ ،!-5-‬ا ‪ ، -&l 4‬ا ‪ W‬ة وا ‪ ، - /4‬وﻥ ‪$‬د ء‪ ،‬وه ‬ ‫ﻥ‪y 4Q‬ﻥ ‪ -‬دا ‪ 4‬ﻥ ﺥ ‪ !%‬أآ; ‪ 5 ،‬ﻥ& ا =[ ه ك ن ﺕ ‪ -‬ﻥ ‪I-‬‬ ‫ا ‪ !-

4‬ا ی! إ ‪ 0‬ﺡ‪ 3-‬أﻥ ‪ ،‬وه ی‪ .‬أ { ف ا ‪ o--4‬ﻥ ی! ا ‪ B‬ف ا ﺥ ‪$‬ن‬ ‫آ ا ﺕ‪ T‬ه ت ا

ﻥ&‪ - 5‬اﺕ‪ X T‬ا ‪ !Q‬وا ‪ ! 4T‬ا ‪ -H‬ﺱ‪ !-‬ه <‪ ! Q‬ا !‬ ‫ ‪ W‬ا ‪.(1) .‬‬ ‫إن إﺵ‪ !- 5‬ا ﻥ ‪ H‬ت ﺕ‪ ;4‬ﺡ‪ T‬ا ‪o‬اوی! ‪ 5‬ا ﺵ ت ا ‪ L‬ی! ‪ T‬ل‬ ‫ا ‪ L‬ی! ا ‪ Q5 ،!- 4‬ﺕ ول ا ق ه‪Y‬ا ا ‪ &4‬م ا ‪ 4-H‬أو ﺕ آ‪ 4 ،(2) I.-‬أﻥ §‬ ‫‪(1)-‬‬

‫‪D. Kennedy, opcit, p 1355 ss‬‬ ‫)‪ -(2‬ﺕ ض ‪Y Jenks. C‬ا ا ‪ &4‬م ا ‪ L‬ی! ا ‪ !- 4‬وو‪ F‬أه ا ‪ 4-H‬ت آ‪ 4‬ی‪ : Q‬ا ‪/!- .‬ا آ !‪،‬‬ ‫ا ﺱ ‪ 4‬ار‪/‬ا <‪ ، -‬ا ‪/! -‬ا ‪ ،!4-‬ا ‪/ Q 4‬ا ‪ ، /‬ا ‪/‬ا ‪ ، 45‬ا ‪/ -.B‬ا ‪ .‬ﺙ ) ‪ ،( F‬ا ; !‪/‬ا ‪،!- -.B‬‬ ‫ا ‪/!-.H‬ا ‪ ،! QB4‬ا م‪/‬ا ص‪ ،‬ا ‪/ T‬ا ع‪ ،‬ا ق‪/‬ا ﻥ ‪ 4‬ء = ‪ ،‬ا ‪/!- ;4‬ا ‪ 4‬دی!‪ ،‬ا { ‪/!-‬ا و ﻥ‪،!-‬‬ ‫‪55‬‬

‫ﻥ ا ‪Y Y‬ب وا‪ %=z‬ء ‪ 75‬ا ‪ - B‬وإ دة إﻥ ج =‪ !W‬وﺙ ! ‪ -5& Q‬ا ‪ 4-H‬‬ ‫ ﺕ ی‪.IQ‬‬ ‫ آ ن & م ‪ !Q5/‬ا ‪ L‬م ا ‪Y‬ي = ‪ Hobbes I‬ﺕ‪y‬ﺙ‪ -‬ا آ‪ -.‬ا ﺕ ‪o‬ی‪ o‬ا &‪ 5‬‬ ‫ا ‪ 4-H‬ا ‪ L‬ی! ا ‪ -H‬ﺱ‪ !-‬وا ‪ ،!- 4‬ﺥ ! ‪ C‬إﺱ ت ا ‪ L‬ی ت ا ‪ !- 4‬ـ‬ ‫‪ Talcott Parsons‬و ‪ 0 ! /" ،Anthony Giddens‬ا ‪M .‬ي > م ‪problem‬‬ ‫‪ ( of order‬ی‪ < 2 ^f‬ف ‪k Parsons‬ﻥ^ ی ‪ 24 ? 5+‬آ ‪ f‬و د‬ ‫ا !‪ h [ ،[!+I‬ا ! ‪ +‬ی ت ‪ 2‬ا* ‪ +‬ار ‪ ,/‬إ< ر ا ‪ 3 8 I ،2 M‬اع إرادات‬ ‫ا ‪ f‬د‪ ،‬ﺡ ب ا ‪ 0‬ﺽ( ا ‪ ،0‬إن أﺙ ‪ ,‬ه‪ 8a‬ا ‪ B‬آ ﻥ‪ ,/ g‬ر } ا > ی ت ا ‪ 3‬ـ‬ ‫‪ ,/ Parsons‬ا ‪aI+ 8 I‬ر ! آ‪( M‬رك ‪ 2‬ﺥ‪ ^ e‬ا !‪ O 6‬أو ‪ ,/‬إ< ر‬ ‫ا ‪ +‬رض ‪ 2‬ا ‪ f‬د‪/‬ا !‪ ! ? / ،[!+I‬ع ا‪G‬ﺥ‪ , e‬ا ‪a‬ي ی‪ 0 I‬وﺡ(ة ا ‪ 0‬ا* ‪,4 !+‬‬ ‫ ! ی( ا ا ! آ‪ A +‬ت ا ‪ ، 6‬وه ‪a‬ا ی !‪ 2‬ا ‪2 A +‬‬ ‫ا ‪ f‬د وا !‪.(1)"[!+I‬‬ ‫و ‪ 0Q‬ه‪Y‬ا ا‪$‬ﺱ س ‪x‬ن & م ﺕ ‪ -L‬ا ‪ C4 T4‬ا اﺙ آ ن أﺱ ﺱ = ‪ .= 0Q 4‬ل‬ ‫ ‪ 5‬ة ا ‪ -H‬آ&‪ 5‬ة أو ‪ 0Q ! ¨ !-‬آ إﺵ‪ 5‬ت ا ‪ -L‬ا ‪ ! ، 4‬ذا؟ آ ‪L‬؟‬ ‫و ذا؟‪ 5 .‬ا ‪ H‬ال ا ‪ B4‬وح ه أﻥ‪ I‬إ‪ 4‬دة اءة !‪ .f‬م ا > م ا ‪M .‬ي‬ ‫ ‪ B‬ی ‪ f‬اءة ‪Parsons‬؟ ذا آ ن ا > م ا* ‪ > ,4 !+‬ﺡ ل رض‬ ‫ ‪ 2‬ا ‪ B‬وا !‪[!+I‬؟ ذا ی ‪ ,‬ذ ‪ ! + x‬ت ا‪G‬ﺥ ى &‪ 0‬ا ‪/‬ا آ ‪ ،‬أو‬ ‫ا ‪ f‬د‪/‬ا !‪[!+I‬؟ ه‪ 0‬ه ك ﻥ! ذج ‪p‬ﺥ ی ﺽ‪ O‬آ ‪ 0! L‬ه‪ 8a‬ا ‪ ! +‬ت وا & ‪ -‬ت؟‬ ‫ ﺕ‪ B‬ق ‪Y Bruno Latour‬ا ا‪z‬ﺵ‪ 5‬ل ﺥ‪7‬ل ‪ ! 4T‬ا ‪ §T‬ﺡ ل‬ ‫ﺕ‪ 5/‬ا ‪ C4 T4‬ا اﺙ ‪ ،‬ﺡ‪ 3-‬ی ى ه‪Y‬ا ا ‪ 5/‬ﺥ‪7‬ل اﻥ ‪ H‬م أﺱ ﺱ ه ا ‬ ‫ا‪z‬ﻥ‪ H‬ﻥ وا ‪ -m‬ا‪z‬ﻥ‪ H‬ﻥ ‪ - ،‬ا ‪ ! -.B‬وا‪$‬ﺵ‪ -‬ء‪ ،‬و ا‪z‬ﻥ‪ H‬ن وا ‪،C4 T4‬‬ ‫وی ى ‪ Latour‬أﻥ ﻥ م ‪ -‬ا ‪ 44‬رﺱ ت‪:‬‬ ‫‪ -1‬ا ‪ 44‬رﺱ ت ا‪$‬و ‪ 0‬ی‪ !4 -4H‬أو ا ﺱ {!‪ ،‬أي إﻥ‪ /‬ء ا ‪ T‬‬ ‫وا ‪ 5./‬ت‪.‬‬

‫ا ‪ L‬ی!‪/‬ا ‪ 44‬رﺱ!‪ ،‬ا ‪ 4‬ﻥ ‪/‬ا ‪ -H‬ﺱ ‪ ،‬ا ‪/ .QH‬ا ی‪ ، T‬ا ‪Y‬ات‪/‬ا ‪ F 4‬ع‪ ،‬ا ‪ %‬رة‪/‬ا ‪ ،‬ا ت‪/‬ا ‪،‬‬ ‫ا ‪ 4‬ت‪/‬ا ‪ -‬ة‪ ،‬ا ‪ H4‬ى ا ‪/‬ا ‪ ،!Q 5‬ا اﺙ!‪ /‬ا اﺙ!‪ ،‬ا ‪/ 4‬ا اﺡ!‪ ،‬و ﺵ‪ ,‬أﻥ‪ I‬ه ك = ‪ !4‬أ{ ل ﺕ ﺥ ‬ ‫إ{ ر ا ﻥ ‪ H‬ت‪ ،‬أﻥ‪: L‬‬ ‫‪C. Jenks (ed), Core core sociological dichotomies, Sage, Loudon, 1998‬‬ ‫‪(1)-‬‬

‫‪Robert van Krieken, The paradox of the ‘two sociologies’: Hobbes, Latour and the‬‬ ‫‪Constitution of modern social theory, Journal of Sociology, Vol.38, n°3, 2002, p 226‬‬ ‫‪56‬‬

‫‪ -2‬ا ‪ 44‬رﺱ! ا ; ﻥ‪ !-‬ی‪ 0!4" -4H‬ا ‪ ،" +‬أي ﺕ‪y‬ﺱ‪ -‬و ‪ -‬ﻥ! ا ﻥ ‪ H‬م ‪ -‬‬ ‫ا ‪ -m‬ا‪z‬ﻥ‪ H‬ﻥ وا ‪ ،! ! -.B‬وا ا‪z‬ﻥ‪ H‬ﻥ ‪ ،‬ا ; !‪ ،‬ا ‪ C4 T4‬وا ‪ -H‬ﺱ! ‬ ‫ ! أﺥ ى‪.‬‬

‫ ‪ %‬رة !‪ ،‬ﻥ&‪ 5‬ﺡ ل ا ‪ 4-H‬ت ﻥ‪ -4‬إ ‪ 0‬ا ‪ 4‬د ‪ 4 0Q‬ا ‪!-‬‬ ‫ )أﻥ‪ L‬ا ‪ 5/‬ر= ‪ ،(6‬ﺡ‪ 3-‬أن ا ‪ !B‬ا‪$‬ﺱ ﺱ‪ 5& !.H !-‬ة ‪ Latour‬ه أﻥ‪ - I‬‬ ‫ ا ‪ -H‬ا ; ﻥ –ا ‪ -!4‬ی‪ 5‬ن د ‪ %‬رة ‪ ،!Q H‬و ‪ 5‬آ‪ 7‬ا ‪ - 4T4‬‬ ‫ا ‪ 44‬رﺱ ت ﺡ ! ا ‪ 4‬د ‪ .‬دل‪ :‬ﺡ‪ 3-‬أﻥ‪ I‬ون ﺕ ‪ ،!4‬ﺕ ‪ -T‬ووﺱ {!‪x ،‬ن‬ ‫ ‪ 4‬رﺱ ت ا ‪ !-‬ﺱ ف ﺕ‪ 5‬ن ی‪ !4‬ا ‪ T‬وى‪ ،‬و ون ﺕ ‪x ،!-‬ن ‪ 4‬ا ‪ !4‬ﺱ‪ 5-‬ن‬ ‫ ‪ Þ{ .‬و ود)‪ ،(1‬وه ی‪ 54‬ﺕ ی ﺡ‪ §T‬و اه‪ Latour -‬ﺥ‪7‬ل ا ‪ 5/‬ر= )‪.(7‬‬

‫‪Robert van Krieken, op.cit, p 263‬‬ ‫‪57‬‬

‫‪(1)-‬‬

58

‫و ‪ 0Q‬ه‪Y‬ا ا‪$‬ﺱ س‪x ،‬ن أی! ‪ !-Q4‬ﺕ ی ا ا ‪ 4‬ﺱ ف ﺕ‪ L‬‬ ‫ ﺥ‪7‬ل ا ‪ 5/‬ر= )‪ ،(8‬أی ی‪ L‬ا ‪ -H‬ا ‪/C4 T4‬ا ‪ ! -.B‬آ ‪ %‬ی ی‪ 54‬أن ی و ‬ ‫ ‪ -‬و‪ - F‬ت ا ‪ ! 7%‬وا ‪ -Q‬ﻥ!‪ ،‬ﺡ‪ 3-‬أن آ ‪ %‬ی د ا ﺥ أو ا ‪ 5‬ﺡ‪ H‬ﺡ ‬ ‫ ا ‪ o‬ن وا ‪ 54‬ن‪ .‬وه‪Y‬ا ا ﺕ‪ X T‬ی ‪ 0Q G.B‬أي ﺕ ‪ 4 -H‬ذ ‪ ,‬ا ‪ -H‬ا م‪/‬ا ص‪،‬‬ ‫وا ‪ 5/‬ر= )‪ (9‬ی ‪ F‬ا ‪ !-Q4‬ﺥ‪7‬ل ; ل ﺕ ‪ -H‬ا ‪ !- .‬وا آ !)‪.(1‬‬

‫‪Robert van Krieken, op.cit, p 265‬‬ ‫‪59‬‬

‫‪(1)-‬‬

Y‫ﺥ‬y‫ ی‬-H ‫ د إ{ ر‬T ‫ا م‬/‫ ا ص‬o--4 ‫ ر ا‬. ‫ ا‬54‫{ ر ی‬z‫ا ا‬Y‫ ه‬ - B ‫ ا‬-H ‫ ة‬5 !‫ ر أن أی‬. ‫ ا‬T‫ ی‬5 ، ‫ ا‬C4 T4 ‫ ت ا‬4 ‫ ر ه‬. ‫ ا‬- ‫ی‬ T‫ ق ا م ا ص ی‬/‫ن ا ﻥ‬y ‫& م ی ﻥ ح‬4‫ آ‬I‫ إﻥ‬.!%= ‫ ة ﻥ‬5 ‫ا ص وا م ه‬ C ‫ءم‬7 ‫ي ی‬Y ‫& م ا‬4 ‫ا ا‬Y‫ ه‬،Polycontexturality !-= -H ‫أن ی ض دی! ا‬ Q ‫ ة ی ة‬L‫ ﻥ‬4‫ أﻥ ﺕ‬3-‫ﺡ‬، ! Y4 ‫! ا‬-Q4 ‫ أﺱ س‬5/‫! ا

ﺕ‬- H ‫ رات ا‬L 4 ‫ا‬ .(1)‫ ه ت‬T‫ = ت وا ﺕ‬-H ‫ د ا‬GB ‫ ا ر إ{ ر‬B‫رﺱ‬$‫ ا‬GB 4 ‫ ة ا‬- ‫ ر‬B‫ ﺕ‬، -‫ ﺙ وﺡ‬o--4 Q ‫ أن ﺕ‬54‫! ا اه ! ی‬- 4 ‫ رﺱ ت ا‬44 ‫إن ا‬ ‫ ر‬%‫ ﺕ‬0 ‫ إ‬،‫ ي‬-Q=‫ إ‬- ‫ ﺕ‬-‫ ﻥ‬- B‫ ر ﺕ ر –أرﺱ‬%‫ ﺱ وا ﻥ ﻥ ﺕ‬-H ‫ ء ا‬W& ‫ا‬

H‫ي ی‬Y ‫ وا‬،(2)!- 4 ‫ ت ا‬B ‫ ﺕ د ا‬0 ‫ إ‬C4 T4 ‫ؤ ا‬oT‫ ﺕ‬. ‫ ی‬5.‫ﺵ‬ ! ‫ ا و‬- -H. ‫ ا‬o--4 I-Q ‫ و‬.‫ ت‬B ‫ ا‬XY ‫اﺕ‬Y ‫ ا‬v ‫ رات ا‬L ‫ا د‬ ‫ ل‬. H‫ أن ی‬T‫ = ﻥ ن م = ﻥ ن ﺥ ص ی‬0 ‫ي ی إ{ ر ا ﻥ ن إ‬Y ‫ ا‬C4 T4 ‫وا‬ ‫ ﻥ ن‬Q !B-H. ‫! ا‬- ; ‫ إن ا‬.‫ ا ﻥ ن‬-‫! ﻥ‬H5 4 ‫! ا‬- 4 ‫ رات ا‬L 4 ‫ دی! ا‬ : L‫! أﻥ‬-‫ ی! ا ﻥ ﻥ‬L ‫ ا‬0Q X -‫ﺙ‬y‫& م وﺕ‬4 ‫ا ا‬Y‫ ﺡ ل ه‬-(1) Günther, Gotthard , Life as Poly-Contexturality , in G. Günther, Beiträge zur Grundlegung einer operationsfähigen Dialektik I, Hamburg, Meiner, 1976, pp. 283– 306; Anna Grear, Theorising the Rainbow? The Puzzle of the Public-Private Divide', 2003, Res Publica, Vol.9, Issue 2, 169-194 (2)F. Ost, M. van de Kerchove, op.cit, pp 11-22 60

‫ا ص ا ﻥ ن ا م وا

ﺕ ‪ 5‬ﺙ ‪ !-‬ا ‪7‬ﻥ‪ !-‬ا ‪ -H‬ﺱ‪ !-‬وا ‪7‬ﻥ‪!-‬‬ ‫ا = ‪ %‬دی! ی‪ 54‬أن ﺕ رك ﺥ‪ - %‬ت ا ‪oT‬ؤ ا ‪ ،(1) 4‬ﺡ‪ 3-‬أﻥ‪ I‬ا ﻥ ن ا م‬ ‫آ ﻥ ن ا ‪ !-Q4‬ا ‪ -H‬ﺱ‪ ،!-‬و ا ﻥ ن ا ص آ ﻥ ن ا ‪ -Q4‬ت ا = ‪ %‬دی! ‪ 4‬ا رة ‪0Q‬‬ ‫ﺕ ‪ = 0 !-4‬ﻥ ﻥ‪ = !-‬درة ‪ 0Q‬ا ‪ -‬آ ا ‪ 4‬ﺱ‪ H‬ﺕ‪ !-‬ا ی ة ‪ C4 T4Q‬ا ‪ 4‬ﻥ ‪ .‬آ‪ , Y‬‬ ‫ﻥ& ا =[ ‪x‬ﻥ‪ I‬ی‪ 54‬أن ی اﻥ ج ﻥ ع ی ‪ Q‬ﻥ ن ا ص وا م وا ‪Y‬ي ﻥ ا‪X‬‬ ‫ﺕ [ ‪ -4H‬ت دة ; ا ‪ -‬ة ا ! ه !‪ ،‬ا ‪ -‬ة ا ! ‪ Q‬ﻥ ن ا م‪ ،‬أو ﺡ ‪0‬‬ ‫ ی ل أن أي ﺵ ء ه ﺱ‪ -‬ﺱ!)‪$ 5 ،(2‬ﺡ ى ‪x‬ن ا ﻥ ن ا ص ی ج إ ‪ 0‬ﺕ ‪!-4‬‬ ‫وﺕ ی! ذ ‪ I -‬ا ﺥ ‪ -‬ری! أ ا دی! ا ‪ B Q !-‬ت‪ - ،‬ذ ‪ % =7 I -‬د‬ ‫آ‪ 4‬آ ن ا ‪ ،G H‬و ‪ 5 5‬ا ‪ =7‬ت ا ‪ Q !-‬ﻥ ن ا ص ‪ 5 !.H‬ﺱ‪ = -‬ت‬ ‫)‪(3‬‬ ‫ا ‪ -‬ة ا ‪ ،!-4-4‬ا ‪ ،! %‬ا ‪ ،!-‬ا ‪ ، Q‬ا & وا‪7 z‬م‪...‬‬ ‫و ی‪ T‬ا ‪ = 3 .‬ﻥ ن د ا ‪ = -H‬ت ی‪ 54‬أن ی‪ 5‬ن ﺕ ر ‪ ، -‬‬ ‫ی‪y‬ﺥ‪ Y‬ﺕ‪ %‬را ه‪ -‬ارآ‪ ،Hétérarchique -‬أي = ﻥ ن د ا ‪ %4‬در‪ = ،‬ﻥ ن ون‬ ‫ ‪ L‬ر ﺡ ‪ = ،‬ﻥ ن § { ف ‪ vQ‬ا ‪ B‬ت ا ‪ !- 4‬ا ‪ !%% 4‬‬ ‫ا ‪ .C4 T4‬إن ا ﻥ ن ه‪ XY‬ا ! ی ﻥ&‪ 5 IH‬ی‪ &Q L‬وی =‪vQ 0Q v‬‬ ‫ا ‪ B‬ت ا ‪ !- 4‬ا

ﺕ ‪ .IT‬ه ﻥ& ا ‪ /‬ء و ‪ vQ I 5‬آ‪ 4‬ی ل ‪Gunther‬‬ ‫‪ e/" ,(4)Teubner‬ی! ‪ / 2‬ض ا ! ‪ wB‬ا* ‪ 6+‬دي‪ ،‬ا ‪ ،L +‬أو ا ! ‪ wB‬ا ‪،,‬‬ ‫ ا ‪ ، B‬أو ا ! ‪ wB‬ا ﻥ ﻥ‪ ،,‬ا? ‪M‬ام‪ ،‬أو أي ‪ wB‬ا ‪p ,4 !+‬ﺥ – ‪ - 4‬ﺙ ‪- /‬‬ ‫ "‪ ...‬آ‪ 0Q 4- GB 4‬أی! ‪ .WQ !-Q4‬ا ﻥ ﻥ ‪ ،‬وإﻥ‪ 4‬ی‪ T‬إی‪ T‬د ﻥ ع ‬ ‫ا ‪ !&-‬ا ‪ !- 4‬ا ‪ !&Q 4 ! 4W 4‬ا ‪7‬ﻥ‪ -‬ت ا ‪ ،!- 4‬ه‪ XY‬ا ‪ !&-‬ﺕ ‪ ،‬ﺕ ل‬ ‫وﺕ ‪ vQ y/‬ا ‪ -Q4‬ت ا ا ‪ !-Q‬ا ‪ 4‬ة ‪ -‬ه‪ XY‬ا ‪7‬ﻥ‪ -‬ت‪.‬‬ ‫ ‪Y‬ا ا ‪x ،0 4‬ن ا ‪ -H‬ا م‪/‬ا ص ﺱ ف ی‪y‬ﺥ‪ 0 Y‬ی ‪ ،‬إﻥ‪ 5/ %& I‬‬ ‫ ‪Y‬ري ﺕ‪ o--4‬ا و !‪/‬ا ‪ ،C4 T4‬وآ‪ , Y‬ﺕ‪/o--4‬ا ﻥ ن ا م ا ﻥ ن ا ص‪ ،‬ﺡ‪3-‬‬ ‫أﻥ‪ I‬ی‪ 54‬إ أن ی‪ 5‬ن ﺵ‪ XY !.H orthogonal 5‬ا ‪o--4‬ات‪ .‬إن ا ; ‪!-‬‬ ‫ا ‪ -Q‬ی! ا م‪/‬ا ص ﺕ‪Y‬وب ﺕ د ا ‪ 4-H‬ت ا ‪) !- 4‬ا دی! ا ‪ ،(!-= -H‬ی‪04H‬‬ ‫ا ‪ -H‬ﺱ! )ا !( و ی‪ 04H‬ا = ‪ %‬د )ا ص( ه‪ 4‬ﺕ ‪ -4-H‬اﺙ ‪ -‬ا ‪ 5‬ا دي‬ ‫ ‪ ،C4 T4Q‬و ‪Y‬ا ی‪ L‬ا م وا ص ‪ 4F‬آ ا ‪ 4‬آ ‪ - -.‬ری! ه ی!‬ ‫ی‪ T‬أن ی‪y‬ﺥ‪Y‬ه ا ﻥ ن ا ص ‪ -‬ا ‪ .‬ر‪ .‬و ا ‪x 4‬ن ‪o-‬ة "ا ص" ﺕ ‪ %‬‬ ‫‪Gunther Teubner, After Privatisation, op.cit, p 396‬‬

‫)‪(1‬‬‫‪(2)-‬‬

‫‪Michael P. Vandenbergh, The private life of public law, Columbia Law Review,‬‬ ‫‪Vol.105, 2005, pp 2029- 2096‬‬ ‫)‪(3‬‬‫‪Gunther Teubner, After Privatisation, op.cit, p 397‬‬ ‫)‪(4‬‬‫‪GuntherTeubner, the king's many bodies, op.cit, p 777‬‬ ‫‪61‬‬

‫ ‪ ! 4‬ا ‪ ! Q%4‬ا ‪Y‬اﺕ‪ &Q !-‬ا ا & دی! وا ‪ .!- 4T‬إن ه‪Y‬ا ا ‪ 0 H4‬ی‪ -/‬إ ‪ 0‬ا‪z‬ﺱ ت‬ ‫ا &‪ ! 4T4 !-&HQ‬ا ﻥ ﻥ‪ --‬و ‪ 4Q‬ء ا ‪ 4‬ع ا ‪Y‬ی ی آ ون ‪ 0Q‬ا ‪ - 4‬ری! ا ‪ T‬ه ی!‬ ‫ ‪ 4Q‬ﺱ‪ H‬ت ا ‪ ،!- 4‬و ‪Y‬ا ‪x‬ن "ا م" ‪Y‬ا ا ‪ 0 4‬ی‪ -/‬إ ‪ !-Q4 0‬اﻥ ‪ 5‬س داﺥ‪!-Q‬‬ ‫‪ 4F‬ا ‪ 4‬ﺱ‪ !H‬ا ‪ !- 4‬وا

ﺕ ر ا ‪ 4‬ازﻥ! ‪ -‬و‪ & l‬ا ‪ !- 4‬وإﺱ ﺕ ‬ ‫ ‪ &Q !.H‬ا ا & دی! وا ‪ ،!- 4T‬وه ﻥ‪ T‬أن ا ﻥ ن ا ص ی‪ C-B H‬ض ه‪XY‬‬ ‫ا ‪ !-Q4‬ا ﻥ ‪ 5‬ﺱ‪ ،!-‬ی‪ T‬أن ی‪ 5‬ن ‪ T‬و و ‪ /‬رآ { ی‪ G‬‬ ‫ا ‪o‬ا ت ا & دی!‪ ،‬وا

وره ﺕ ض ‪ 0Q‬ا ‪ !-Q4‬ا ﻥ ‪ 5‬ﺱ‪ !-‬ا ‪ 4 H4‬ة)‪.(1‬‬ ‫و ‪ - Q‬ه‪ XY‬ا &‪ 5‬ة ی‪ 54‬ا ل أن "ا ‪ +‬ا م وا ص ی ‪ +‬ج إ _ أن‬ ‫ی‪ I+‬وز ه‪a‬ا ا ! ‪ wB‬ا ‪ ,/ , (I‬ا ‪M 8 I‬دوج ‪ 2‬ا ‪ B +‬وا ‪ ،Èf‬ﺡ ‪:C‬‬ ‫‪" -1‬أن ا & ‪ -‬ا ‪ + B‬ج إ _ أن ‪ B‬و ‪( +‬ل ‪( +‬د ا ! > رات‬ ‫ا* ‪ 4 !+‬ا ‪ ,+‬ی د ؤه ( ذ ‪ x‬ﺽ!‪ 2‬ا ﻥ ن‪.‬‬ ‫‪ -2‬و‪ ,/‬ه ‪ n‬ﺽ ‪( w‬ا‪\/ ،‬ن ه‪a‬ا ا ‪ +‬ی‪ +‬ﺡ‪ ! < ^>f‬أﻥ^ ی‪ _ 4 .f‬أﻥ^‬ ‫ا ‪ f‬ق ‪ 2‬ا ‪e‬ﻥ ا وا ‪e‬ﻥ ا* ‪ 6+‬دی وا ‪ +‬ن ‪ +‬ان ‪e 4‬ﻥ ‪ 2 +‬اﺙ ‪2 +‬‬ ‫‪ ,/‬إ< ر ا (ی( ‪ 2‬ا ‪e‬ﻥ ت ا* ‪. 4 !+‬‬ ‫‪ -3‬و‪ ,/‬ا ‪\/ ،L 8 I‬ن ا ‪ +‬ا م‪/‬ا ص ‪ f‬ظ دام ی د ‪ .‬ر‪,/ 8‬‬ ‫آ‪ 0‬ق ‪ ,/‬ا ‪( +‬دی ا *ﺥ‪e+‬ف ‪ J‬ﺙ ‪ 2 g‬ا ! ‪j‬و ا !‪ !+I‬و ‪ +‬‬ ‫ ‪ O 6‬ا ‪ f‬ا‪ ،04‬وه ی‪ AI‬أن ی‪ I+‬وب ا ﻥ ن ا ص [ ه‪a‬ا ا ‪.(2)" +‬‬ ‫)ب( ‪ I‬وز ا ‪ 2 M !+‬ا‪ G‬د ا ‪ I‬ه ی وا? ا‪ -‬ﻥ ن ( ا (و ‬ ‫ﺕ ‪ -Q‬ی ‪x‬ن ﻥ‪ L‬ی! ا ﻥ ن ‪ 4F‬ا و ! ا { ‪ !-‬ﺱ‪ !H‬و ‪ H‬ة ‪ 0Q‬ﻥ‪ 4‬ذج‬ ‫ا ‪ - o--4‬ا م ا ص‪ ،‬وا ‪Y‬ي ی ‪ 4W‬ی أﺱ ﺱ‪ ، --‬ه ي أی ا و ! ة‬ ‫ ‪ !4 4‬ﺕ ‪ G-‬ا ‪ ! Q%4‬ا ! وا ه‪ !-‬ا ‪ /4‬آ! إ{ ر ‪ 5 C4 T‬ن أ اد‬ ‫أﻥ ﻥ‪ ، --‬و إ ا أی ا و ! ‪ !- .‬آ& ‪ o-4‬أ ‪y‬ﺱ‪ !H‬ا رة ‪ 0Q‬ﺕ‪!- -;4‬‬ ‫ا ‪ ،C4 T4‬وا ی ا ‪ 4‬ه‪7‬ت ا

ﺕ ‪ C 4‬ا و ! و= ﻥ ﻥ ﺕ ‪ 0Q G.B‬ا ‪ .‬ی ‪ .‬و ‪Y‬ا‬ ‫ ‪x‬ن ا ‪ - o--4‬ا ﻥ ن ا م وا ﻥ ن ا ص ا ‪Y‬ي ‪ I‬ﺡ‪ !Q‬ا و ! ا { ‪ !-‬ی‪ Q‬‬ ‫دورا ‪ 4‬ﺱ اء ‪ 0Q‬أﺱ س ا ور ا ‪ &4‬ﺕ ‪Y‬ا ا ‪ ،o--4‬ﺥ‪7‬ل ا ‪ .‬ر‪ X‬ی د ‪!-‬‬ ‫أﺱ ﺱ‪ L Q !-‬م ا ﻥ ﻥ ‪ ،‬وی ‪ B‬ا ﺥ‪ Q - %‬ﻥ ن ا ‪ 0Q G.B4‬ا و ! وا‪z‬دارة‪ ،‬أو‬ ‫‪(1)-‬‬

‫‪Gunther Teubner, State Policies in Private Law? A Comment on Hanoch Dagan, The‬‬ ‫‪American Journal of Comparative Law, Vol.56, 2008, p 841‬‬ ‫)‪(2‬‬‫‪Ibid.‬‬ ‫‪62‬‬

‫ ‪ H 0Q‬ى ا ور ا ‪Y -.B‬ا ا ‪ ،o--4‬ﺱ اء آ ن دورا إ ا ‪ -‬ی د ا ‪ C !=7‬ﺙ ‪!-‬‬ ‫ا ‪ ، -‬أو دورا ه ی ی د ا ‪ !- .‬ا اﺥ‪ Q !-Q‬ﻥ ن)‪.(1‬‬ ‫و ‪ 0Q‬ه‪Y‬ا ا‪$‬ﺱ س‪ ،‬ﺕ ﺕ ‪ = -H‬ﻥ ن ا و ! ا { ‪ !-‬إ ‪ = 0‬ﻥ ن م و= ﻥ ن ﺥ ص‪،‬‬ ‫ا‪$‬ول ی ‪ 4‬و‪ Q !-B.F !&-l‬ﻥ ن‪ ،‬وا ; ﻥ ی ‪ 4‬و‪ !&-l‬ﺕ ‪ .!- -H‬وه‪Y‬ا ا ‪ - o--4‬‬ ‫ا ‪ - &-l‬ا ‪ !-B.W‬وا ‪ !- -H‬ی‪ 5‬ن ‪ 0Q‬ا ‪ H4‬ى ا ‪ T‬ه ي‪ ،‬أ ‪ 0Q‬ا ‪ H4‬ى‬ ‫ا‪ z‬ا ‪x‬ن ا و ! ﺕ ‪ C 4‬ﺡ ‪ 5‬ر ﺵ ‪ 4-‬ی إﻥ ج وﺕ‪ G-.B‬ا ﻥ ن‪ .‬أ ا ‪ 4‬ی‪ -‬‬ ‫ا ‪ !- 4‬أو ا ‪ 4‬ی‪ -‬ا ‪ { !T 4‬ف ا ‪ .W‬ا ‪Y‬اﺕ ا ‪ 4 T4‬أو ا ‪ L 4‬ت‬ ‫ا ! ﺕ‪ 5‬ن ﺥ رج ﻥ‪ B‬ق ا ﻥ ن‪ ،‬وﺕ ‪ 0Q T‬أﺱ س أﻥ ‪ [H-‬ﻥ ن ‬ ‫{ ی‪ G‬ر ‪ W‬وﺕ ی ‪ T‬ل ا ﻥ ن ا ‪ = G.B4‬ﻥ ن ا و ! ‪ ،‬أو اﻥ ج وﺕ ی ‬ ‫ا ﻥ ن ‪ -m‬ا و ﺕ إ ‪ = 0‬ﻥ ن دو ﺕ ‪ ،‬أو ﺕ ی ا ﻥ ن ‪ -m‬ا و ﺕ إ ‪ 0‬أ ل‪ ،‬أو‬ ‫ا & ی ﺥ‪7‬ل ﺕ ی ا ﻥ ن ‪ -m‬ا و ﺕ إ ‪ = 0‬ﻥ ن ‪ ،G Q‬و ‪Y‬ا ی‪ .%‬ا ﺡ ‪ 5‬ر‬ ‫ا ﻥ ﻥ ‪ Q‬و ! ﺵ‪ 5‬ﺕ ‪ -%‬ذاﺕ ا ‪ -5‬ﻥ ت ا ﻥ ﻥ‪ -m !-‬ا و ﺕ‪.(2)!-‬‬ ‫و ‪ 0Q‬أﺱ س ه‪ XY‬ا ‪ v l‬وا‪ $‬د ا

ی‪ H‬إ ‪ -‬ا ‪ - o--4‬ا ﻥ ن ا م‬ ‫وا ﻥ ن ا ص ی‪ 54‬ا ی‪ 3‬أر ! ‪ L‬ه أﺱ ﺱ‪ & Q !-‬ی‪: 4 - G‬‬ ‫‪ -1‬ا ‪ 4‬ی‪ -‬ا ! ا ‪ 4‬ی‪ -‬ا ! ‪ .WQ‬ا ﻥ ﻥ ‪.‬‬ ‫‪ -2‬أ{ اف ا ‪o‬اع ا ‪ -- 4‬أ{ اف ا ‪o‬اع ا اص‪.‬‬ ‫‪ -3‬ا‪$‬ﺵ ص ا ‪ -- 4‬ا‪$‬ﺵ ص ا اص ‪ .WQ‬ا ﻥ ﻥ ‪.‬‬ ‫‪ -4‬ا &‪ Y-‬ا م ا &‪ Y-‬ا ص‪.‬‬ ‫إﻥ‪ I‬آ‪ Q‬ا ‪ .‬ی ا ‪ T‬ه ي وا‪ z‬ا ی‪ L‬ا ‪ o--4‬ا م ا ص ‪ 5/‬‬ ‫ §‪ ،‬ﺡ‪ 3-‬ی‪ 54‬ﺕ‪ o--4‬أر ! أ ف أﺱ ﺱ‪) !-‬ا ‪ T‬ول ر= )‪ ،((1‬أی ﺕ‪ L‬ا ‪ W‬ی ‬ ‫ا ‪ !-B.W‬اﺥ ‪ %‬ص ا و !‪ 4 - ،‬ا ‪ W‬ی ا ‪ !- -H‬ﺕ ك ر ! ا‪$‬و ‪ 0‬إ ‪0‬‬ ‫ا ‪ ! L 4‬ا !‪ .‬و ‪ 0Q‬ه‪Y‬ا ا‪$‬ﺱ س‪x ،‬ﻥ‪ I‬إ{ ر ﻥ‪ 4‬ذج ا و ! ا { ‪ ،!-‬ﺕ‪ 5‬ن‬ ‫ا‪ $‬ف ا !‪/‬ا ! ه ا ‪ B-H4‬ة )آ‪ 4‬ی‪ /‬ر إ ‪ -‬ا ‪ T‬ول ‪ Q‬ن ا دي(‪،‬‬ ‫ ‪ 4 -‬ا‪ $‬ف ا ‪ !BQ 4‬ﺕ‪ 5‬ن =‪ !4-‬ه ‪) !-/‬آ‪ 4‬ی‪ /‬ر إ ‪ Q -‬ن ا‪.( - $‬‬

‫‪(1)-‬‬

‫‪Jean-Bernard Auby, Le rôle de la dinstinction du droit public et du droit privé dans le‬‬ ‫‪droit français, in, Mark Freedland and Jean-Bernard Auby(eds),The Public Law/Private‬‬ ‫‪Law Divide, Hart, Oxford, 2006, pp 11-19‬‬ ‫)‪(2‬‬‫‪Ralf Michaels, the re-state-ment of non state law, op.cit, pp 1227-1237‬‬ ‫‪63‬‬

‫ا ( ا ‪ I‬ه ي‬ ‫ا ( ا? ا‪,-‬‬

‫ا ص‪ :‬ا ‪w +‬‬

‫ا م‪ :‬ا }‬

‫ا م‪ :‬ا و !‬

‫ا ﻥ ن ا م‬

‫ا ﻥ ن ا ص‬

‫ا ص‪ :‬ا ‪C4 T4‬‬

‫ا ‪ .W‬ا ‪Y‬اﺕ ‬

‫ا ‪ L 4‬ت‬ ‫ا !‬

‫ا ‪(I‬ول ر ) ‪ :( 1‬ا ‪ +‬ا م‪/‬ا ص‪.‬‬ ‫ ‪ 5‬و ‪ C‬ا ‪ B‬رات ا

ا ‪ C4 T4‬واﻥ ‪ B‬ط & م ا ‪ .W‬ا و ﺕ وآ ‬ ‫ا ‪ L‬ی ت ا ‪ 0Q !4‬ا و ! ‪ -5/‬ﻥ‪ 4‬ذج ‪ 5 !-B.F‬ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق ا ‪ ،(1)!- 4‬ﺕ ‬ ‫ ‪ !4‬ا ‪ -H‬ا م‪/‬ا ص ی‪ I‬ا‪ z‬ا وا ‪ T‬ه ي ‪ B‬ق ‪ 4- .!&Q‬ی ‬ ‫ا ‪ .‬ا ‪ T‬ه ي‪x ،‬ﻥ‪ I‬ﺕ ا اف ‪y‬ن ا ‪ v l‬ا ‪ !- -H‬وا ‪ Q !-B.W‬ﻥ ن = ﺕ‪[5 /‬‬ ‫ ‪ 5/‬آ‪ ، -.‬واﺕ‪ [ T‬ﻥ ء ﻥ‪ 4‬ذج § ی & دى ا‪z‬ﺥ& = ت ا

ا ‪ 4‬ذج‬ ‫ا ‪ Q B.W‬ﻥ ن ا و ﺕ )‪ ،(2‬أ ‪ %‬ص ا ‪ .‬ا‪ z‬ا ‪x ،‬ن & م أو ﺕ‪ %‬ر ا و !‬ ‫ا وﻥ‪ !-‬أ ‪ .‬اﺕ‪ T‬ه ‪ 0Q 4-‬أن ا و ! ا ‪ C4 T4‬ا ‪ = [H- 4‬درة ‪0Q‬‬ ‫ا ﺥ ﺡ ه ‪ ،‬و ‪ 5‬ی‪ T‬أن ﻥ ‪ %‬ره آ& أﺱ ﺱ إ ‪ 0‬ﻥ ا أﺥ ى‪ .‬وه‪Y‬ا‬ ‫ی‪ 5‬ن { ی‪ G‬ﺕ &‪ o-‬ا ى ذات ا ‪ .W !=7‬ا ‪Y‬اﺕ ا ‪ 4 T4‬ﺱ ﺕ ﺥ‪!-Q‬‬ ‫ ‪ !45 H‬إ ‪ & 0‬ه‪ -‬ا ﻥ ن ا ﻥ ‪ 5‬ﺱ وا ‪ T‬و ‪ .‬و ‪Y‬ا ﺕ‪ B‬ر & م ا ﻥ ن ‪X‬‬ ‫ا ‪ T‬ه ي ﻥ ﺕ‪ %‬ر = ﻥ ن ا آ‪ ،!4‬أی ی‪ Q‬دورا ﺡ ﺱ‪ I 5 4‬ی ‪ vQ‬ﻥ‪ 4‬ذج‬ ‫ا ﻥ ن ا ‪ B.W‬ا ‪75‬ﺱ‪ .(3) 5-‬ه‪Y‬ا ا‪ {z‬ر ی‪ 54‬أن ﻥ م ا ‪ T‬ول ا ‪ 4Q‬رﻥ! ‪ -‬‬ ‫ا ‪ L 4‬ری ا ‪ B.W‬وا آ‪ 4‬أ اﺱ ‪ -‬ب ا ت ا

أﺕ[ ‪ 0Q‬ا‪ $‬د ا ﺕ‪!T‬‬ ‫ ا ‪ - o--4‬ا ﻥ ن ا م وا ﻥ ن ا ص‪.‬‬ ‫ا ! ذج ا ‪ ,B‬ا ‪( +‬ي‬

‫ﻥ! ذج ا آ! ا ‪(I‬ی(‬

‫‪(1)-‬‬

‫‪Bob Jessop and Ngai-Ling Sum, Beyond the Regulation Approach, Putting Capitalist‬‬ ‫‪Economies in their Place, Edward Elgar, UK, 2006, pp 299-372‬‬ ‫)‪(2‬‬‫‪Orly Lobel, op.cit, pp 366-370‬‬ ‫)‪(3‬‬‫‪Orly Lobel, op.cit, pp 325-326‬‬ ‫‪64‬‬

‫< ا ﻥ ن‬

‫ آ‪o‬ي‬

‫‪ -m‬آ‪ o‬و ‪ /‬‬

‫ ه ي‬

‫إ ا ‬

‫ آ‪o‬‬

‫اﻥ ‪ 5‬ﺱ ‬

‫ا ‪ .W‬وا ‪ 5‬‬

‫‪ -m‬آ‪o‬ي‬

‫ وﺙ [‬

‫ﺕ ‪ G-H‬وﺕ ﺕ‪ -‬‬

‫= ا ﺡ ة‬

‫ ن و ‪v-5‬‬

‫ ‪ 4‬‬

‫ﺕ ع‬ ‫اﺥ ‪ 7‬ت ﺱ‪!-= -‬‬

‫ا ‪ > +‬ا !‪, j‬‬

‫ا ‪ f‬ا‪ 04‬ا‪2 G‬‬

‫ﺕ رج ه ‬

‫ﺵ‪ !5.‬أ ‪!-‬‬

‫رﺱ‪ 4‬‬

‫‪ -m‬رﺱ‪ 4‬‬

‫ا و !‬ ‫ا ‪ H4‬ى ا { ‬ ‫ا م‬

‫أﻥ! ط ا ‪0 f‬‬

‫وﺱ رﺱ‪!-4‬‬

‫ ‪ H‬ی ت دة ‪ Q‬آ‪!4‬‬ ‫) ‪ + !-Q‬ق و{ ‪+ !-‬‬ ‫دو ‪ / ،(!-‬رآ! !‬ ‫وﺥ ! دة‪ ،‬آ‪o‬ی!‬ ‫و ‪ .‬أ ا & ی ‪.!-‬‬ ‫اﻥ ‪ /‬ر وﺕ‪ ; .‬أﻥ‪ 4‬ط ا ‪ /‬ط‬

‫ ‪ / Q‬ط‬ ‫‪ [ 3 !4‬ا ﻥ ن‬

‫دور ا ‪ f‬ا‪ 04‬ا ‪ 3‬‬

‫دو ﺕ‪!-‬‬

‫ﺕ‪ 5‬ار دی ‪ 5-‬‬

‫ ‪ T‬ة‬

‫ﺕ‪ T‬ی‪!-.‬‬

‫ ‪! %‬‬

‫ﺕ ‪ Q‬ﺕ‪ 5‬اري‬

‫د ! واﺡ ة‬

‫ﺕ‪ 0Q H‬ا‪ z‬اع‬

‫ا‪ $‬اد آ‪ 4‬ا‪ .WQ C-F‬‬

‫‪65‬‬

‫ا‪ $‬اد ﻥ ا ‪ 4‬ی‪، -‬‬ ‫ ا{ ! ﻥ‪!B-/‬‬

‫ا ‪( +‬ام ا ! ‪ /‬‬ ‫وا ! ت‬

‫ا ‪ Q 4‬ت ة‬

‫ﻥ‪ L‬ة ‪ ،!Q 5‬آ ‬ ‫ا ‪ Q 4‬ت ی‪ T‬أن ﺕ ﺥ‪Y‬‬ ‫ ‪ -‬ا ‪ .‬ر آ ‬ ‫ا‪$‬و= ت‪ ،‬وﺕ&‪ / -5‬ك‬ ‫و ‪ .W‬ط ‪ %‬رة ‪ 4 H‬ة‪.‬‬

‫ا?< ر ا? ا‪,-‬‬

‫ﺕ& ‪ ، Q‬د ‪ ،‬رد ‪ ،‬‬ ‫ ي‬

‫=‪ .‬ا & ‪ Q.= ،‬‬

‫ ر ا‪G‬ﺡ م‬

‫=‪ .‬و ا ‪ 5‬‬

‫ رﻥ! أداء ‪ 4 H‬ة‪.‬‬

‫ ‪ 6‬در ا ! ی ‬

‫ا ‪ L‬م ا ﻥ ﻥ آ‪ %4‬ر‬ ‫أﺱ ﺱ ‪ 4Q‬ی‪ -‬‬

‫ا ‪ L‬م ا ﻥ ﻥ آ‪oT‬ء ‬ ‫ ‪ ! 4T‬ا ا

ﺕ ﺥ‪Y‬‬ ‫ ‪ -‬ا ‪ .‬ر ‪ %‬رة‬ ‫ ‪ ،!- 4‬ا= ‪ %‬دی!‪،‬‬ ‫أﺥ‪... !- ،!-=7‬‬

‫ ‪ B‬ا ﻥ ن‬

‫" ‪"!.Q‬‬

‫"ﻥ ‪"!4‬‬

‫= ا =‪ H‬ی!‬

‫ﺕ ‪ 4{ I-‬ﺡ ‬

‫إ ‪o‬ا ‪!-‬‬ ‫دور ر ل ا ﻥ ن‬

‫ا‪G‬ه(اف‬ ‫ا?< ر ا ‪ 6+‬ري‬

‫ ‪ - { !Q5-‬‬

‫ی‪ < /‬ر ل ا ﻥ ن‬ ‫وا ‪ -%% 4‬ا ‪ T4‬ل‬ ‫ا ﻥ ﻥ ‬

‫اﻥ‪ </‬ل د ا ‪ %%‬ت‬ ‫ ا ‪ T4‬ت ا ‪!- 4‬‬ ‫ا ‪!&Q 4‬‬

‫ﺕ رب ا ‪ -H‬ﺱ ت‬

‫ﺕ رب ‪ -Q4 Q o‬ت‬ ‫وا §‬

‫ اع أ ا ‪!5 5‬‬ ‫ا ; !‪ ،‬ا ﻥ ن ی‪yH‬ل‪ :‬آ‪v-‬‬ ‫ی‪ 54‬ﺕ ‪ -H‬ا ‪!5 5‬؟‬

‫إ{ ر ز‪ -‬ز‪ ،‬ا ﻥ ن‬ ‫ی‪yH‬ل‪ :‬آ‪ v-‬ی‪ 54‬ﺕ ﺱ‪C-‬‬ ‫ا ‪!5 5‬؟‬

‫ا ‪(I‬ول ر ) ‪ 2 :( 2‬ا } إ _ ا آ! ‪.‬‬ ‫ا ‪ %4‬ر‪:‬‬ ‫‪66‬‬

Orly Lobel, The Renew Deal: The Fall of Regulation and the Rise of Governance in Contemporary Legal Thought, Minnesota Law Review, Vol.89, 2004, pp 325-326

‫ أن‬T‫ا ص ی‬/‫ ا م‬-H ‫ ا‬5/‫ي ی‬Y ‫ ا‬C4 T4 ‫ا‬/! ‫ ا و‬- o--4 ‫ن ا‬x ‫ا‬Y ‫و‬ 5 ‫ ان & م ا‬. ‫ان ی‬YQ ‫ ﻥ ا‬4 ‫ ا‬C4 T4 ‫! وا‬4‫ آ‬Q ‫ ! ی ة‬-T‫ ه‬-‫& ه‬4 ‫ی ض‬

‫ ﻥ‬4 ‫ ا‬C4 T4 ‫ ن & م ا‬5‫ن ی‬y ‫ وی ﺡ ن‬،!- { ‫ و ! ا‬Q ‫ زا‬T - I‫ ر أﻥ‬. ‫ ا‬0Q !4‫ ل = ﻥ ن ا آ‬T I‫ إﻥ‬.(1) --‫ﻥ ﻥ‬$‫ ﺱ « اد ا‬-‫ﺱ‬7 ‫ ا ص ا‬7-; - ‫ﺕ‬y !- -H ‫&! ﺕ‬-l‫ ﻥ ن ا ص و‬Q ‫ ن‬5‫ ه ي ﺕ‬T ‫ ى ا‬H4 ‫ ا‬0Q ‫ و‬،!;‫! ا ی‬-5./ ‫ا‬ !-B.W ‫! وا‬- -H ‫ ه ا‬L4 ‫ ا‬C ‫ أن ی § وی‬I‫ﻥ‬x ،, ‫ ذ‬،!4Q5 ‫ ا‬0 !T- ‫ وآ‬،‫ دي‬% = ‫ ﻥ ن ا م ا‬Q ‫ ل‬T ‫ ه ك‬- ‫ دی! دام‬% = ‫ د ت ا‬.4Q ‫ ی‬L4 ‫ ا‬7‫ آ‬C ‫ي ی § وی‬Y ‫ ر ا‬% ‫( ه ا‬2)!-‫ ﻥ‬4 ‫! ا‬4L‫ﻥ‬$‫ن & م ا‬x ،‫ا‬Y ‫ أن‬T‫ أی ی‬،(3) =‫ ول ر‬T ‫ل ا‬7‫ ﺥ‬IL‫ﺡ‬7‫ أن ﻥ‬54‫ا ی‬Y‫ وه‬،( B.W ‫ا‬/ -H ‫)ا‬ ‫! أ‬-B.W ‫! وا‬- -H ‫ ا‬v l ‫ ا‬- C4T‫ي ی‬Y ‫ ا‬-T ‫ ا‬L4 ‫ا ا‬Y‫ ه‬0Q ‫ﻥ آ‬ L4 ‫ن ا‬x ‫ ه ي‬T ‫ ا‬. ‫ إ{ ر ا‬I‫ أﻥ‬3-‫ ﺡ‬،!-‫ ﻥ‬4 ‫! ا‬4L‫ﻥ‬$‫ & م ا‬0Q ‫ ل‬% ‫ا‬ ‫ ﻥ ن‬04H‫ ن إ{ ر ی‬T (‫ )ا م‬B.W ‫ ا‬L4 ‫ )ا ص( وا‬-H ‫ا‬ ‫ ع ا ص( وا م‬B ‫ن ا ص )ا‬x ‫ ا‬z‫ ا‬. ‫ ى ا‬H 0Q ‫ أ‬،‫ دي‬% = ‫ا‬ .(3)‫ ا ﻥ ن‬G-.B‫ وﺕ‬C % !-B.W ‫ د ا‬T ‫ آ ن ا‬/‫ ﻥ ی‬4 ‫ ا‬C4 T4 ‫)ا و !( و ا ا‬ , :‫ا ص‬

‫ ا ﻥ ن‬:2 I. ‫ا‬ ‫ دي‬6+ *‫ا‬

,B ‫ ﺽ‬:‫ا م‬

( ‫ا‬ ‫ ه ي‬I ‫ا‬ ,-‫ا ( ا? ا‬ ! ‫ ا و‬:‫ا م‬

‫ﻥ>! ا !(ﻥ‬G‫ا‬

(1)-

C4 T4 ‫ا‬

: -T ‫ا‬

‫ ﻥ‬4 ‫ا‬

‫ ع‬B ‫ا‬

:‫ا ص‬

Gunther Teubner, The "State" of Private Networks: The Emerging Legal Regime of Polycorporatism in Germany, Brigham Young University Law Review, 1993,pp 554-555 -H ‫ أو ا‬- ! -T ‫ ا‬-.{ -. ‫! أ ا‬4L‫ﻥ‬$‫ ا‬XY " ‫ ﻥ‬4 ‫ "ا‬QB% ‫ اﺱ ام‬0 ‫ ه إ‬-/‫ ﻥ‬-(2) .‫ا ص‬/‫ا م‬ (3)Peer Zumbansen, The Law of Society,op.cit, pp 224-234, voir aussi, hugh Hugh Collins, Governance implications for the European Union of the changing character of private law, in, Fabrizio Cafaggi and Horatia Muir-Watt (eds),Making European Private Law, Governance Design, Edward Elgar, UK, 2008, pp 276-282 67

‫ا ص‬ . ‫ﻥ>! ا !(ﻥ‬G‫ ا‬:( 3 ) ‫(ول ر‬I ‫ا‬ Gralf-Peter Calliess and Peer Zumbansen, Rough Consensus and :‫ ر‬%4 ‫ا‬ Running Code: A Theory of Transnational Private Law, TranState Working Papers, Sfb597 „Staatlichkeit im Wandel“ − „Transformations of the State“, Bremen, 2007, p 22

‫ ا ﻥ ن ا ص‬2 " -‫ ا‬4"‫ت ﺵ " ﺵ ""< ی " و‬e4 f :,‫ ا & ﻥ‬C ! ‫ا‬ ‫ ة‬3 ! ‫وﺵ ت ا آ! ا‬ ‫ ءات‬. ‫ ا‬- Q 4 ‫ ى ا‬H4 ‫! ا‬-5./ ‫ت ا‬7 & ‫ ا‬vQ ‫ أن رأی‬ ‫ ء ا

{ ﺡ‬/ ‫ ت ا‬5‫ ى ﺥ ی ى إﺵ‬H 0 ‫ ﻥ إ‬،‫ ﻥ ن ا ص‬Q !- 4 ‫ا‬ ‫ت ا ﻥ ن ا ص‬7‫ ﺕ ﺥ‬0 ‫ ا ! إ‬. ‫ ی‬C=‫ ا‬Q ‫ ى ی‬H ‫ ﺥ‬- ،‫ول‬$‫ ى ا‬H4 ‫ا‬ ‫ د إ دة‬T ‫ ة‬- .WQ -‫ ی ی‬B‫ وﺕ‬،!- 4 ‫ ت ا‬-‫ﻥ‬7 ‫ دم ا‬%‫ ا ! ﺕ‬4 ‫ ت‬-‫ﻥ‬7 ‫ ا‬XY ! 4W ‫ ن‬5‫ وﺕ‬،!‫ ی‬-Q ‫ ت ا ! وا ! ا‬.-‫ ل وا ﺕ‬5‫ﺵ‬$‫ ا‬-5/‫ﺕ‬

‫! ا‬- & ‫ ق ا‬H‫ﻥ‬$‫ة ا‬o‫ ه‬T ‫! ا‬-‫ﻥ‬7 ‫ دئ ا‬. 4 H‫ أ ا أن ﺕ‬54‫ ت و ی‬B ‫وا‬ ‫ {! ا ﻥ ن‬H. ‫ ﺵ ة و‬. ‫ی إد‬ y/ ‫ ﺕ‬-‫ ی‬4 ‫ ا‬XY‫ن ه‬x ‫ﺡ ى‬$ .‫ا ص‬ The main challenge for ‫ ا & ا‬- ‫ا ت‬o ‫ ا‬vQ 4 !T- ‫آ‬ private law theory today, I ‫ن ا ﻥ ن‬x ‫ا‬Y ‫ و‬،!&Q 4 ‫! ا‬- 4 ‫ا‬ submit, is to rethink the one autonomy of the free XY‫ رآ! ﺕ ی ه‬/4Q ‫ا ص ی ج‬ individual into the many ‫ { ت‬/ ‫ ا‬- ‫اع‬o ! Q 4 ‫ ا‬-‫ ی‬4 ‫ا‬ autonomies of different social worlds—into the autonomy ‫ دي‬% = ‫ م ا‬L ‫! وا‬Q H4 ‫! ا‬- 4 ‫ا‬ of configurations of intimate ‫ ا ﻥ ن ا ص إ{ ر‬0Q 4- 4 ‫ا‬ life, health care, education, research, religion, art, the . ‫ م ا و ﺕ‬L ‫ا‬ media—to whose fundamental principles private law needs to be responsive, Gunther Teubner, 2008, pp 840-841

4 !I ‫\ن‬/ ،‫ﺱ س‬$‫ا ا‬Y‫ ه‬0Q ‫و‬ 04‫ ا‬f ‫ ا ﻥ ن ا ص وا‬2 ‫ت‬e4 f+ ‫ا‬ ،‫دوج‬M 0 ‫ أن ن‬2 !‫ ی‬4 !+ *‫ا‬ ,‫ ه‬4 !+ *‫ ا‬04‫ ا‬f ‫ت ن ا‬e4 f ‫ل‬e‫ ﺥ‬2 ،‫ ا ﻥ ن ا ص‬,/ ‫ﺙ ة‬j! ‫ا‬ ، !+I! ‫ ا ( ا ! ﻥ ت ا‬L +

.‫ ا ت‬8a‫ ( ه‬4 ,/ ‫ﺙ‬j! ‫ت أﺥ ى ی ن ا ﻥ ن ا ص ه ا‬e4 f ‫و‬ 68

‫إن ا ‪ 4‬ذج ا ‪ 4‬ح ه‪Y‬ا ا ‪ 3 .‬ی آ ‪ !-F 0Q‬أن ا ﻥ ن ه إ‬ ‫ ‪7 & Q‬ت ا ‪ - !- 4‬ا آ‪ !4‬ا ی;!‪ ،‬و ‪ 0Q‬ه‪Y‬ا ا‪$‬ﺱ س ﺱ ف ﻥ آ‪o‬‬ ‫ ‪ 0Q‬ﺕ‪y‬ﺙ‪ -‬ات ا ‪Y‬ات ا ‪ !-5./‬ذاﺕ‪ !-‬ا ‪ . -L‬ره ا ‪Y‬ات ا ‪ 4‬آ! ‪$‬ی! ‪ - !-Q4‬ری!‪،‬‬ ‫وه‪Y‬ا ی‪ T‬ﻥ إ ‪ 0‬ا ل أن ا ﻥ ن ا ص ا و ! ی‪ T‬أن ی ‪ F‬آ ﻥ‪GH‬‬ ‫ا ‪ 4‬ی‪ 54‬أن ی‪ ;4‬ة واﺡ ة ا ‪ !5./‬ا ‪ !- 4 T4‬ا ‪) !Q /‬ا !‪A B‬‬ ‫ا‪G‬ول(‪ -m،‬أن ه‪ ! 4-‬ة واﺡ ة ه‪ XY‬ا ‪ -Q4 0Q‬ت ا ا ‪ C‬ا ﻥ ن ا ص‬ ‫ ا و !‪ ،‬ی‪ 54‬أن ﺕ دي إ ‪ 0‬ﺕ‪ %‬رات ﻥ‪ -‬ﺵ‪ ،!- 4‬ﺱ اء ﺕ ‪ GQ‬ا‪! 4- $‬‬ ‫ﺥ‪ B‬ب ا ‪ 0Q - 4‬ا ﻥ ن‪ ،‬أو ﻥ& ه‪Y‬ا ا‪$‬ﺥ‪ { C -‬ف ‪ 4T‬ع ا ‪ B‬ت‬ ‫آ ‪ Q !T-‬ة ا ‪ - 4‬ری! ا

ﺕ ‪ ، C 4‬وا

ﺕ ‪ 0Q 4‬إ‪ F‬ف ا ‪ - 4‬ری! ا ﻥ ﻥ‪!-‬‬ ‫)ا !‪ A B‬ا & ﻥ‪.(,‬‬ ‫ا !‪ A B‬ا‪G‬ول‪k :‬ﺙ ات ا ذا ا ‪ > +‬ا !‪ !+I‬‬ ‫‪ _ 4‬ا‪ +4‬ر أن ا ‪a‬ات ا ذا ا ‪ > +‬ه‪ ,‬ا ! ك ا‪ B 0 , G‬ر‬ ‫ا ‪ , ،,4 !+‬و ﻥ ﻥ‪\/ ،,‬ﻥ‪ _ 4 0! .‬إ ‪ .‬ر ‪ L +‬ا رات ا !‪ +‬ﺡ آ ت‬ ‫ا !! ء ا _ ا ﻥ ن ا ص ( ا (و ‪ _ 4 ،‬ا‪ +4‬ر ا ‪e4 f+‬ت‬ ‫ا ! ‪ L +‬ا ( وا ! ‪ 8a.‬ا ‪a‬ات‪.‬‬ ‫إن ا = ان ا ‪ 544‬ﺡ ! ا ‪Y‬ات ا ‪ !-5./‬ذاﺕ‪ !-‬ا ‪ ، -L‬أي ﺡ ! ﺕ د‬ ‫ا ﺱ ‪ - 7‬ت ا ‪ ،!- 4‬ی‪ 54‬أن ی‪ 5‬ن و ‪ G‬ﺱ‪ -‬ری ه‪ -‬أﺱ ﺱ‪ ، --‬أو ﺡ ! إذا‬ ‫آ ﻥ[ ه‪ XY‬ا ﺱ ‪ - 7‬ت ا ‪ !- 4‬ﺵ‪ 5‬ا= ان ‪ -‬ي ﺡ و‪ C - -m‬ا ‪GB 4‬‬ ‫ا = ‪ %‬دي‪ ،‬وه ﺱ ف ﻥ‪ /‬ﺱ‪ -‬ری ﺕ‪oT‬ؤ ا ﻥ ن ا ص )‪ ،(1‬أ ﺡ ! و د‬ ‫ا= ان ‪ G-F‬و ‪ - I- 5‬ه‪ XY‬ا ﺱ ‪ - 7‬ت وا ‪ GB 4‬ا = ‪ %‬دي‪x ،‬ﻥ ﺱ ف ﻥ‪ /‬‬ ‫ﺱ‪ -‬ری ﺕ ‪ -T‬ا ﻥ ن ا ص )‪.(2‬‬ ‫)‪MI (1‬ؤ ا ﻥ ن ا ص‬ ‫إن أول ری ی ا ^ ا ﻥ ن ا ص ( ا (و ه ا ‪ +‬د‪ 24 8‬ا ! ‪wB‬‬ ‫ا* ‪ 6+‬دي ا ‪( +‬ي ‪ 6‬رة ‪ O 6 B‬ا ‪ +‬ت ا ! ری ! ‪ L +‬ا ‪e‬ﻥ ت ‪,/‬‬ ‫ا !‪ ،[!+I‬و ‪ 6 ^+-MI‬رة وا (ا ‪MI‬ءا ‪ m 4 B‬إ ! ‪ ،‬وا* ‪ +‬د ‪ 24‬آ‪0‬‬ ‫ ‪ f‬ه ا ﺡ(ة ا ! ری ا ‪ ./ 4 ,+‬ا ﻥ ن ا ص ‪ ,/‬إ< ر ا (و ا < إ _ ‪ .f‬م‬ ‫ا ‪ 6+‬دم ‪ 2‬ا ‪ 4 B‬ت‪ ،‬ا ‪e‬ﻥ ت وا ‪ B‬ت ‪ ,/‬ا !‪.[!+I‬‬

‫‪69‬‬

Increasing system's cornplexity leads to the developrnent of subsystems functionally specia1ized. Talcott Parsons. 1966

!4 ‫ؤ ا ﻥ ن ا ص ه‬MI ‫ م‬.f ‫"إن‬ 2 (‫ ا (ی‬. ‫ و‬،‫ﺵ ل‬G‫ ا‬2 (‫ت ا (ی‬a‫ ری < ی أﺥ‬ ‫ؤ ا ﻥ ن‬MI+ ‫ ة‬3 ! ‫ ا > اه ا‬2 (‫ وا (ی‬،‫ ب‬G‫ا‬

! ‫ ﻥ ن ا‬،x .+ ! ‫ ﻥ ن ا‬،0! ‫ا ص آ ﻥ ن ا‬ ‫ ﺵ ة‬e4 ‫ ذات‬. ‫ آ‬g ،,] ‫ ا ﻥ ن ا‬، ‫ ی‬f ‫ا‬ g ‫ و‬،2 &‫ ا ﺡ‬2 (‫ ا (ی‬2>‫ آ! ی‬63 ‫ م ا‬.f!

! ‫ ه‬:‫ (د‬+! ‫ؤ ا‬MI+ ‫ا ا‬a. ‫ ا‬0 ‫ ا ا‬/‫ و‬,‫ه‬ ، 3 ‫ ﺥ‬2. ‫ ر‬. ‫ ﻥ ء و‬، 4 !+ ‫ ت ا‬4 !I

A‫اه‬a ‫ ت‬B+ ‫ أو‬، 4 !+ *‫ ا‬0‫ﺽ < ت ا ! آ‬

- ‫ ت‬B ‫_ إﻥ ء‬+‫ أو ﺡ‬، 66 + ‫ ﻥ ﻥ‬ (1) ".x a‫ آ‬66 +

‫ؤ‬oT ‫ا ا‬Y ‫ ر ا ﺱ‬- 4 Y‫ﺥ‬$‫ ا‬54‫ ی‬5 !&Q 4 ‫! ا‬- 4 ‫! و = رة ا ل ا‬-‫ ﻥ‬5 ‫ إ‬: ‫ي أ ب ا ﻥ ن ا ص و ه‬Y ‫ ا‬- $‫ا‬ ‫ن‬x ‫ﺱ س‬$‫ا ا‬Y‫ ه‬0Q ‫ و‬،‫ ﻥ ن‬Q ‫ در‬%4‫ م آ‬H‫ وا

ﺕ‬، -‫ ی‬4Q Q ‫ ا‬-5/ ‫ ا‬0Q !Q H -‫ ی‬4 ‫ﻥ ج ا‬z ‫ ت‬o-‫ ﻥ‬5- ‫ل و د‬7‫ ﺥ‬L‫ ﺕ‬4 ‫ ا‬GH‫! أي ﻥ‬- 7 ‫اﺱ‬ ! ‫ ا‬y/ ‫ ﻥ ن ا ص ﺕ‬Q ‫ ت دة‬T ‫ن‬x ‫ا‬Y ‫ و‬،(2) ‫ ري ا و ﺕ‬- 4 ‫ م ا‬L ‫ ا‬ .(3)! ‫ ! ر‬- ‫ ﺡ آ! ﺕ‬C ‫! ا ﻥ ن‬4 ‫ ی‬4- !- 4 ‫{ وﺡ ت ا‬$‫ن آ ا‬x ،‫ ! أﺥ ى‬ ‫ رات‬H ‫ ت و‬-Q4 0Q ‫ أﺱ ﺱ‬v= ‫ؤ ا ﻥ ﻥ ی‬oT ‫ أن ا‬v-‫ آ‬F‫ & وا‬4H‫ﺕ‬ !‫ رﺱ‬4 !-‫ ﺕ‬H‫ ﺱ‬4 ‫ ی! ا‬L ‫ ا‬T‫{ ر ﻥ‬z‫ا ا‬Y‫ ه‬، 4 ‫ ا‬C4 T4 ‫ؤ داﺥ ا‬oT ‫ا‬ ‫ ب‬B ‫ ا‬-Q ‫ ﺕ‬،!-4 ‫ دی! ا‬Q !-‫ ا اﺙ‬-‫& ه‬4 ‫ وا‬،!-4 ‫; ! ا‬Q Stanford

‫ ﻥ‬4 ‫ ا‬C4 T4 ‫ ذج ﺡ ل & م ا‬4 ‫ ا ی ا‬, Y‫ آ‬،‫ ﺱ! وا ﻥ ن‬-HQ !-4 ‫ ! ا‬-.BQ ‫{ وﺡ ت‬$‫ ا‬XY‫ إن آ ه‬.‫ئ‬oT 4 ‫ ا‬4 ‫ ا‬C4 T4Q !- H ‫ ذج ا‬4 ‫ ﺥ ! ا‬، 4 ‫ا‬ ‫ؤ‬oT ‫ ا‬CW‫ي ی‬Y ‫ وا‬،!4 Q ‫ ی ت‬H4 ‫ وا‬o‫ اآ‬4 ‫ ا & د ا‬0Q ‫ ی! أآ ت‬L ‫ا‬ 0Q G. Teubner ‫ أآ‬. H&‫{ وﺡ ت ﻥ‬$‫ ا‬XY‫ = ت ﺕ آ ﺕ د ه‬-‫ا ﻥ ﻥ ة ﺱ‬

(1)-

Gunther Teubner, After Privatisation, op.cit, p 416

.(‫ د وا ﻥ ن‬% = ‫ )ﺥ ! ﺡ آ! ا‬: L‫ ی! أﻥ‬L ‫! إ{ ر ا ﺵ ت ا‬- 4 ‫ ا‬-‫ ی‬4 ‫ ﺡ ل & م ا‬-(2) Robert C. Ellickson, Order without law: how neighbors settle disputes, Cambridge, Harvard University Press, 1991 (3)Gunther Teubner, The king’s many bodies, op.cit, p 763 70

‫ﺕ د ه‪ XY‬ا ‪ %‬رات ﺵ‪ 5‬ﺱ ! )‪ (6‬ﻥ‪ L‬ی ت = ﻥ ﻥ‪ !-‬ا ‪ ،!- 4‬ا ‪ .‬ی آ‪o‬‬ ‫ ‪ 0Q‬ﻥ § ه‪Y‬ا ا ‪oT‬ؤ‪ ،‬وا ‪ .‬ا ﺥ ی آ‪ 0Q o‬ﺕ& ‪.(1) IQ-‬‬ ‫إن ه‪ XY‬ا ‪ !=7‬ا ‪oT !-..H‬ؤ ا ﻥ ن ا ص ‪oT‬ؤ ا ‪ C4 T4‬ا ‪ 4‬ﺕ آ ‪0Q‬‬ ‫أن ه‪Y‬ا ا ‪oT‬ؤ ی‪ ;4‬ﺕ‪ %‬د ‪ 4‬ی‪ = -‬ﻥ ﻥ‪ !-‬وﻥ‪o‬ا ت ﺱ‪ -‬ﺱ‪ ، !-‬و ‪ I 5‬ی ا ‬ ‫ا =‪ W‬ت ‪ -‬ا ‪7‬ﻥ‪ -‬ت ا ‪ !&Q 4‬وا ‪y44‬ﺱ‪ !H‬داﺥ ا ‪ ،C4 T4‬وا

ی‪ Q 54‬ﻥ ن‬ ‫ا ص ا ‪ -Q‬ي‪ ،‬ا‪z‬ﻥ‪ H‬ﻥ ‪ ،‬ا = ‪ %‬دي وا و ﺕ أن ی ‪ ، Q‬ﺕ ‪ QB‬ر ! = ﻥ ﻥ‪!-‬‬ ‫ ی ة ی‪ 54‬ﺕ ی& ‪y‬ﻥ ر ! ﺕ‪ %‬دم ا ‪ 4‬ی‪ -‬ا ‪ .!- 4‬ه‪Y‬ا ا‪ {z‬ر ی‪G. Q‬‬ ‫‪ Teubner‬ه‪ XY‬ا‪ {$‬وﺡ! ‪" I‬إن ‪MI‬ؤ ا !‪ [!+I‬ا !‪ ,‬ه ‪MI‬ؤ رادی ‪ ,‬أآ& ‪2‬‬ ‫أي > ر اﺥ‪M+‬ا ‪p ,‬ﺥ – ‪ ،,‬ﻥ ﻥ‪ ،,‬ا ‪ 6+‬دي أو ﺙ ‪ .,/‬إن ا ‪MI+‬ؤ ا ﻥ ﻥ‪ ,‬ه ‬ ‫اﻥ س ‪MI+ 4‬ؤ ا !‪ [!+I‬ا !‪( + ,‬د ا* ‪ I‬ه ت‪ ،...‬وأي ‪ [ B‬ﺡ(ة ری ‬ ‫ ﻥ ن ا !‪ a

] ,‬ا (ای ‪ ،0 f‬ﺡ ‪ C‬أن وراء ا ! ‪ +‬ى ا ‪a‬ي ی! ‪ 2‬أن‬ ‫ی ‪ 0‬ا ‪M‬ا‪ 4‬ت او‪ J‬آ ‪ ,/‬آ‪ 2 0‬ا ﻥ ن ا !‪ ,‬وا !‪ [!+I‬ا !‪ ،,‬و ‪a.‬ا ی‪AI‬‬ ‫أن ﻥ‪MI [ +‬ءا ﻥ ﻥ &‪ ... f‬وﻥ ‪ [ B+ * 2‬أن ﻥ ‪ .‬ه‪a‬ا ا ‪MI+‬ؤ ا ﻥ ﻥ‪ ،,‬و‪,/‬‬ ‫أ‪ 0 /‬ا‪G‬ﺡ ال‪ ،‬ی! ‪ 2‬أن ﻥ‪ 06‬إ _ ا‪ w/‬ري ﺽ ‪ L + 2 L‬ا ‪MI‬ی] ت‪ ،‬وه‪a‬ا‬ ‫ } (رة ﻥ ن ا ‪M‬ا‪ 4‬ت ‪ wB m k+‬ﺵ ‪ 56 + ,‬ی! ‪ 2‬أن ی (ث ا ‪ +‬اﻥ ‬ ‫ﺡ ا < ‪ 2‬ا ﺡ(ات ا !‪ 6+‬د

")‪.(2‬‬ ‫ إ{ ر ﺕ‪oT‬ؤ ا ﻥ ن ا ص ا ‪ 4‬ﺱ ف ﻥ ‪ I‬إ ‪ 0‬ﺕ ﺱ‪ -F &Q -‬ت‬ ‫ا ا ﻥ ﻥ ا‪$‬ﺥ ى ا ‪ - .‬ة ا ﻥ ن ا و ﺕ ﺕ [ ی‪ 04H‬ـ ‪،Non state Law‬‬ ‫وا

ﺕ‪Y 4‬وره ‪ Q.‬ة اﺡ ﺕ‪ B‬ره ‪ ،‬ی‪ Marc Hertogh % Q‬ﺙ‪7‬ﺙ!‬ ‫ اﺡ أﺱ ﺱ‪ !-‬ﺕ‪ 4‬ﺵ‪ C -‬آ ت ‪ Bronis Malinovski‬وﺥ ! آ ‪ I‬ا ‪ 4‬ن ـ‪:‬‬ ‫)‪ ،Crime and custom in sauvage society (1926‬ا ‪Y‬ي ی& ﺥ‪I 7‬‬ ‫أ{ وﺡ ت ارس ا‪$‬ﻥ; و ‪ -‬ا ﻥ ﻥ‪ !-‬ا

آ ﻥ[ ﺕ ف و= ‪ I‬د ا ﻥ ن‬

‫)‪ -(1‬ی‪ B‬ح ‪ G. Teubner‬ﺕ‪ XY &- %‬ا ‪ -‬رات و ا ‪ &4‬ه‪ -‬ا‪$‬ﺱ ﺱ‪ !-‬ﺱ ! )‪ (6‬ﻥ‪ L‬ی ت‪:‬‬ ‫‪-1‬ﻥ‪o‬ا ت ا ‪7‬ﻥ‪ 4 C4 T !-‬د ا ‪ 4‬اآ‪.o‬‬ ‫‪-2‬ا ‪ L‬م ا ﻥ ﻥ ا ‪ 4‬وا ‪ -.‬ﻥ ﻥ‪.!-‬‬ ‫‪-3‬ا ‪ B‬ر ا ‪ /‬رآ ‪oT Q‬ؤ ا اﺥ‪ Q Q‬ﻥ ن ا ‪. 4‬‬ ‫‪-4‬أﻥ‪ = !4L‬ﻥ ﻥ‪ !-‬ﺥ ! ‪.!Q H‬‬ ‫‪-5‬ا ‪ 4‬آ‪ o‬وا ‪. - 4‬‬ ‫‪-6‬أﻥ‪ !4L‬دﺱ ری! ذاﺕ‪.!-‬‬ ‫‪Andreas Fischer-Lescano, Gunther Teubner, Regime-Collision: the vain search for legal‬‬ ‫‪unity in the fragmentation of global law, Michigan Journal of International Law,‬‬ ‫‪Vol.29, Summer 2004, pp 1005-1017‬‬ ‫)‪(2‬‬‫‪Andrea Fischer Lescano and G. Teubner, op.cit, p 1004‬‬ ‫‪71‬‬

-m ‫ ر & م ا ﻥ ن‬B‫ ﺕ‬C.

Hertogh ‫{ ر = م‬z‫ا ا‬Y‫ ه‬.!- ‫ ا‬. ‫ ت ا‬4 T4 ‫ ا‬ :!-‫ دی! ا ﻥ ﻥ‬04H‫! إ{ ر ی‬-‫ﺙ! اﺡ أﺱ ﺱ‬7‫ ﺙ‬. ‫ا و ﺕ‬ ! ‫ و‬Q C ‫ ﺕ‬-m ‫ و د = ﻥ ن‬0Q o-‫ ری! أی ﺕ ا آ‬4 ‫! ا ﺱ‬Q‫ ﺡ‬4 ‫ ا‬-1 . ‫ه‬$‫ ا‬0Q G.B‫ ة ی‬4 H4 ‫ا‬ ‫ ل‬T ! ‫ ﺥ‬،!- < ‫ ول ا‬Q !-‫! ا ﻥ ﻥ‬4L‫ﻥ‬$‫! داﺥ ا‬-‫ ا دی! ا ﻥ ﻥ‬-2 ‫ ت‬5./ ‫ ت وا‬H‫ ﺱ‬4 ‫ ا‬vQ ‫! و‬- ; ‫ ت ا‬-Q=$‫ ی وا‬4Q !‫ ری‬- 4 ‫! ا‬4L‫ﻥ‬$‫ا‬ .!- 4 ‫ا‬ (1)

!-4 ‫! ا‬-‫ ﺕ [ اﺱ ی ف دی! ا ﻥ ﻥ‬%‫ وﺥ‬،!4 ‫ ا‬-3

[!+I! 0 3G‫ؤ ا‬MI+ ‫ ا‬. ‫ ا‬,/ 8‫ ی د ؤ‬, ‫"إن ﺡ ا ﻥ ن ا ص‬ :François Lyotard ‫ ـ‬Different ,/ / B &‫آ‬G‫ ا‬.+J 3 ‫ ( و (ت‬,! ‫ا‬ ،‫ دل‬+ 0 /‫ ا‬+ J !>‫ إ _ أﻥ‬، f + ‫ ت‬B‫ ﺥ‬,/ ,! ‫![ ا‬+I! ‫إن ا‬ 0‫ آ‬L ‫ و [ ا‬،h ‫ ا‬. -‫(ا‬4 ‫ ن‬,+ ‫ وا‬، f + ! ‫ أ ب ا ا‬,/

‫ (دی‬+ < ^ f‫ ج إ _ ء ﻥ‬+ ‫ (ي ه أن ا ﻥ ن ا ص ی‬+ ‫ إن ا‬.‫ﺥ ى‬Ð .

Buon ‫ ـ‬4 !+ *‫ ا ﺡ(ة ا‬2 ‫ ه ي‬I ‫ف ا‬e+‫ا ه ا*ﺥ‬a‫ وه‬،‫ ﺡ ة‬+! ‫ا ا‬ ,/ ‫ (د‬+ ‫ ا‬2! +‫ ی‬,! ‫![ ا‬+I! ‫ إن ا‬. 3 ! ‫ ا‬,‫![ ( ا (اﺙ‬+I! ‫ و ا‬governo ‫ ض أن‬+f‫ ( ا م ی‬+ ‫ إن ا‬... + ‫ا ا‬a. L4 ! ‫ي ی ض ا ! _ ا‬a ‫ ا‬، ‫ ( ا ا‬ [!+I! ‫ؤ ا‬MI+ (‫(ی‬I ‫ ا ط ا‬g 0! ‫ أن ی‬AI‫و ^ وی‬G‫ (د ا !> ه وا‬+ ‫ دورا‬A ‫ی‬ .(2)" 66 +! ‫ ت ا‬B ‫ إ _ (د ا‬,! ‫ا‬

4-Q=‫ ر إ‬L ‫ي أ ب ا ﻥ ن ا ص‬Y ‫ؤ ا‬oT ‫ا ا‬Y‫ ه‬0 ‫ ﻥ إ‬L‫و ﻥ‬ ‫! و= ﻥ ن ون‬- { ‫ ا و ! ا‬4F ‫ = ﻥ ن‬:‫ ا ﻥ ن‬- ‫ ﻥ‬- o--4 ‫ ا‬54‫ < ا ی‬ Rules of ‫ ف‬% ‫ = ا ا‬- T ‫ ر‬L o--4 ‫ ا‬54‫ ی‬, Y‫ آ‬.!- { ‫ا و ! ا‬ ‫ ت‬T4 ‫ ا‬XY‫ ه‬-. ‫ ا‬54‫ وی‬،Norms for decision ‫ ا ار‬-‫ و ی‬،conduct ! ‫ ا‬-‫ اﻥ‬Q !Q; $‫ ا‬C ‫ ول ا‬T ‫ل ا‬7‫ؤ ا ﻥ ن ا ص ﺥ‬oT !&Q 4 ‫ا‬ .! oT 4 ‫ا‬

‫ (ون ا (و‬

< ‫ ا (و ا‬2!‫ﺽ‬

(1)-

Marc Hertogh, What is non-state law? Mapping the other hemisphere of the legal world, in, H. van Schooten and J. Verschuuren (eds), International Governance and Law: State Regulation and Non-state Law, Edward Elgar, Massachussetts, USA, 2008, pp 15-27 (2)Gunther Teubner, Contracting worlds, p 403 72

‫ا !‪ I‬ل أ‬ ‫ ا‪(4‬‬

‫ا !‪ I‬ل ب‬

‫ا ﻥ ن ا ‪ . /‬‬

‫ا ﻥ ن ا ‪ .‬ا ‬

‫ا ﻥ ﻥ ا ‬

‫ا ﻥ ن ا ‪ Q.‬‬

‫ا ‪ 6+‬ف ا ﻥ ن ا ‪1‬‬

‫‪Lex sportiva‬‬

‫ا ﻥ ن ‪ -m‬ا ﺱ‪ 4‬‬ ‫= ﻥ ن ا ‪ /‬ب ا‪!-Q $‬‬

‫‪Lex mercatoria‬‬ ‫ا ‪ T‬ی ة ‪1‬‬ ‫= ﻥ ن ا ﻥ ﻥ‪[-‬‬

‫ا ﻥ ن ا ‪ -Q‬ي‬ ‫ا ‪ 5‬ت ا !‬

‫= ﻥ ن ﺡ ق ا‪z‬ﻥ‪ H‬ن‪1‬‬

‫ا ﻥ ن ا ی ‪1‬‬ ‫ ی ‬

‫ا !‪ I‬ل د‬

‫ا !‪ I‬ل ج‬ ‫ا ﻥ ن ا ﺱ ‪ 4‬ري‬ ‫ﺡ ق ا ‪ /‬ب ا‪!-Q $‬‬

‫ا ار‬

‫‪Lex mercatoria‬‬ ‫ا ‪ -Q‬ی!‬ ‫‪Lex mercatoria‬‬ ‫ا ‪ T‬ی ة ‪2‬‬

‫ا ﻥ ن ا ‪2‬‬ ‫ا ﻥ ن ا ی ‪2‬‬

‫= ﻥ ن ا ﻥ ﻥ‪2 [-‬‬ ‫= ﻥ ن ﺡ ق ا‪z‬ﻥ‪ H‬ن ‪2‬‬

‫ا ‪(I‬ول ر )‪* I :(4‬ت ‪MI‬ؤ ا ﻥ ن ا ص‬ ‫ا ‪ %4‬ر‪:‬‬

‫‪Marc Hertogh, op.cit, p 33‬‬

‫إن أه ﺡ ! ﻥ‪ 4‬ذ ‪ XY !-‬ا دی! وه‪Y‬ا ا ‪oT‬ؤ ا ‪Y‬ي أ ب ا ﻥ ن ا ص‬ ‫ی‪ 54‬أن ﺕ‪7‬ﺡ‪ w‬ا ‪ B‬رات ا‪$‬ﺥ‪ -‬ة وا اﻥ‪ -‬ا ‪ T‬ی ة ا

ﺕ ‪ 5‬ا ‪ =7‬ت ا ‪،!-4-4‬‬ ‫وا ت ا

= ﻥ ن ا‪$‬ﺱ ة ا ‪ -Q‬ي ‪ L‬إ ‪ 0‬ﺡ آ! ا ‪ !%‬ا

‬ ‫ & م ا ‪ -‬ة ا ! ا ‪ - Q 4‬ة ا ! آ‪y‬ﺡ أه ا ‪7‬ت ا

ﺡ‪ !Q‬ا اﺙ!‬

‫‪73‬‬

‍= ت‏7 ‍ عا ا‏B‍ أ  ﺕ‏3-‍ ﺥâ€ŹŘŒ(1) ! ;. 4 ‍! ا‏- -‍ ﺹ‏H ‍ عات ا‏L 4 â€ŤŮˆا‏ ‍ Ů„ =  ن‏5‍؊ ﺼ ع؏ ﺥ ŮˆŘŻ ŮˆŘŁďşľâ€Źo-4 ‍ ؊‏-‍Â? ﺥ‏- ‍( ŮˆŘŁďşąâ€Źintimate relations) !-4-4 ‍ا‏ ŘŒ(2)G ‍& Ů… ا‏4 I ‍ي Ůˆâ€ŹY ‍ ا ا‏-‍ﺙ‏y‍ ŘŞ Řą ŘŞ ŰŒ ŘŠ ďş• [ ﺕ‏l ‍ ŘŁŰŒâ€ŹŘŒâ€Ť ي‏-Q ‍ﺹ ŘŠ ا‏$‍ا‏ ŘŒ 4 ‍ ا‏-L Q H 5/‍ﺹ ŘŠ آ‏$‍ & Ů… ا‏0Q ‍ Řą ت‏4 ‍ ا‏XY‍ ه‏w& ‍ ﺕ‏I‍ ŘŁďşą ﺹ‏0Q â€ŤŮˆâ€Ź ‍ﺾ ؾ‏$‍ Ů… ا‏- ‍ ا‏T‍ا ‏Y ‍ Ůˆâ€Ź.‍= ت‏7 Q ‍ﺼ ى‏$‍ اؚ ا‏$‍ ا‏C !Q ‍ Ůˆا؊ ا‏H â€ŤŮˆďş• ŰŒâ€Ź ŘŒ --Q;4 ‍ زŮˆا؏ اâ€ŹŘŒ!4L -m ‍! )ďşľ اآ ت‏-Q ‍ ا‏-m ‍ ل‏5‍ﺾ‏$‍ ŘŞ ŰŒ ŘąŮˆŮ† ‹ ا‏4T â€ŤŮˆا‏ ‍! ŘŁ{& ل‏- ‍ Ů„ ŰŒ ؊‏5‍ ŮˆŘŁďşľâ€ŹŘŒâ€Ť ت‏4T ‍ ŘŠ ا‏-‍ عآ! ﺥ‏/ ‍ ďş• ďşą Ůˆâ€ŹŘŒâ€Ť= ŘŞ ﺥ ؊‏7 ‍ ل‏5‍أﺾ‏

‍ ﺹ‏-‍ & Ů… ﺹ‏I‍ ŘŁďşą Řł أ‏0Q ‍ﺹ ؊‏$â€ŤŮˆŮ† & Ů… ا‏Y. ‍ ŰŒâ€ŹX T‍ا ا ﺕ‏Y‍ ŮˆŮ‡ Ů‡â€ŹŘŒ(3)‍ ؊‏-.5 ‍ﺹ ا‏$‍ا‏ .!‍ ŰŒâ€Ź-Q ‍› ا‏.W ‍! ا‏Q‍ ﺥ‏I â€ŤŘŻŮˆ ﺕ‏ › ‍ ا‏F‍ Â? Ůˆâ€ŹT ‍& ا‏Q ‍ Řą زŮˆا؏‏5 ‍ أن ا Ůˆ ! = ďş• ا [ اﺥ‏T‍ا ‏Y â€ŤŮˆâ€Ź € % ! ‍ﺹ ŘŠ Ůˆا Ůˆâ€Ź$‍ اâ€ŹŘŒâ€Ť ا & د‏- !=7 ‍ ا ! ا‏G‍! { ŰŒâ€Ź-4-4 ‍ ŘŠ ا‏- Q ‍أﺼ ى‏ â€ŤŮˆا؏‏oQ !‍ ŰŒâ€Ź-Q ‍› ا‏.W ‍ ŘŞ ا‏-Q4 ‍ Ůˆ ďş•â€ŹŘŒ(4)‍ﺹ ؊‏$â€ŤŘąŰŒ!  ن ا‏Y !‍ﺕ ŘŞ ďş• = ŰŒâ€Ź â€ŤŮˆŰŒâ€Źo‍ ŘŁŮˆ ďş•â€ŹŘŒ!-4-4 ‍= ŘŞ ا‏7 ‍اﺕ ا‏Y ‍› ا‏.W ‍! ا‏- 7 ‍ ﺹ‏-{y‍ ŘŻ ﺕ‏T ‍ﺹ ŘŠ ďşą ى‏$â€ŤŮˆا‏ .(5)‍ ا ت‏XY‍ا ŘŞ ه‏o ‍ ŘŞ &‹ ا‏o-‍ ‏5-4 ‍ﺾ ؾ‏$‍ا‏ ‍ ا  ن ا ؾ‏4 ‍! أن ŰŒâ€Ź-‍ ‏5 ‍ ا ؼ‏- w‍ﺥ‏7‍ﺹ ŘŠ ‏$‍ؤ =  ن ا‏oT ! ‍ ا‏XY‍ ه‏ G ‍ Ů‚ ŮˆŮˆâ€ŹH ‍ ŘŻŮŠ ďş• [ ďşľ Ůˆء ا‏% =‍ ا‏I ‍ ﺕ‏0Q H‍! ا ! ا

ﺕ‏- 7 ‍ ا ﺹ‏0Q ‍ ŰŒ!  ن‏-Q ‍Â? ا ŘŞ ا‏5 ŘŒHomo Economicus ‍ دي‏% = ‍ ن ا‏H‍‏z‍ Řą ا‏L ‍= ت‏7 Q !Q- $‍! ا‏-‍‏7 ‍ ŘŻŮŠ Ůˆďş• & ا‏% = ‍ ا‏GB 4 ‍ Ů‚ ا‏B‍ﺹ ŘŠ ا

ŰŒ ŘŹ ‏$‍ا‏ !-4-4 ‍= ŘŞ ا‏7 ‍ ا‏GB C ‍ دي‏% = ‍ ا‏GB 4 ‍إم ا‏7 ‍! أن ŰŒâ€Ź-‍ ‏5 ‍ ا

ﺕ•آ ŘĽâ€ŹŘŒ(6)!-4-4 ‍ا‏ (1)-

Jane Ribbens McCarthy and Rosalind Edwards, Illuminating Meanings of `the Private' in Sociological Thought: A Response to Joe Bailey, Sociology, Vol.35, n°3, pp 765-777 (2)Duncan Kennedy, The Critique of Rights in Critical Legal Studies, in, Wendy Brown & Janet Halley (eds), Left Legalism/Left Critique, Durham, N.C.: Duke University Press, 2002, pp 178-227 : L‍! أ‏.‍= ŘŞ ا < ŰŒâ€Ź7 ‍ ا‏XY‍€ ﺥ Ů„ ه‏-F â€ŤŰŒ ا‏o4 -(3) Sasha Roseneil and Shelley Budgeon, Cultures of Intimacy and Care beyond the Family: Personal Life and Social Change in the Early 21st Century, Current Sociology, Vol.52, n°2, 2004, pp 135-159 (4)Alain Roy, Le contrat en contexte d'intimitĂŠ, Revue de droit de McGill, Vol. 47, 2002, p 855-889 (5)Alain Roy, Le contrat de mariage rĂŠinventĂŠ: Perspectives socio-juridiques pour une rĂŠforme, ThĂŠmis, MontrĂŠal, 2002; Brian Bix, Bargaining in the shadow of the love: the enforcement of premarital agreements and how we think about marriage, William and Mary Law Review, Vol.40, 1998, pp 145-207 (6)Cohen, Jean L., Regulating intimacy : a new legal paradigm, Princeton University Press,2002, pp 102-103 74

‫ا‬Y‫ وی وج ه‬H‫ ا ﻥ ن ﺱ ى أن ی‬0Q ‫ و‬،!‫ واة وا ی‬H4Q ‫ را‬% ‫ ن‬5‫ أ أن ی‬ !- ‫و‬o ‫ ی! وا‬$‫ أن ا ق ا‬0Q ‫ ی آ‬Michael Walzer 5 ،‫ دي‬% = ‫ دل ا‬. ‫ا‬ ! T H ،‫ ودة‬H !- 4 ‫ت ا ی! و ا‬7 ‫ د ت و ا ا‬. ‫ ا‬- L‫! ﺕ‬- 4 ‫ ت ا‬T4‫آ‬ GB 0Q H‫ ة ﺕ‬4 ‫ رﺱ ت ا‬44 ‫ ا‬T‫ﺱ س ﻥ‬$‫ا ا‬Y‫ ه‬0Q ‫ و‬.(1)‫ ء‬- ‫ ا ﺱ‬-;‫وﺕ‬ ‫ دة‬4 ‫ م اﺱ ار ا‬0Q ‫ اﺱ دا‬H&‫[ ﻥ‬-.;‫ ى ﺕ ول ﺕ‬4 ‫! ا‬Q‫! { ی‬-4-4‫= ت ﺡ‬7 .! ‫ د‬. 4 ‫ آ! وا‬/4 ‫ا‬ g " ‫ ا ﻥ ن‬-T H‫! ا

ی‬-4-4 ‫ ة ا‬- ‫! ا‬-‫ﻥ‬7 ‫ن‬x ! ‫ ا‬XY‫ ه‬I‫إﻥ‬ ,‫ ه‬- ‫ ر أن ا‬+4‫ _ ا‬4) g ‫ و‬،(oiks ‫ دی ا (ی! ) دور‬6+ *‫ا ة ا‬ ‫ وﺡ (ة‬.+ ‫ﻥ‬e 4 ‫\ن‬/ ‫ﺡ ى‬G ،( ‫![ و ﺽ ع ا ت ا ﻥ‬+I! ‫ ى‬6 ‫ا ا‬ ,/ 0 ‫ آ‬5 ‫ ا‬2‫ ة أی‬3 ! ‫ ا ة ا‬,/ ‫ ء ا ! ﺡ ا ﺡ (ة‬B4‫ إ‬0 ‫ أ‬2 : + ‫و‬ ‫(ی( د‬I ‫ ة ا‬G‫( و دئ ﻥ ن ا‬4‫ وأن ا‬،,4 ‫ ا‬8 (I‫ ی‬8‫ > ه دور‬0‫آ‬ ‫ ي ! ی‬f ‫ ا‬. ‫ < ة ا ! ! و‬f! ‫ﻥ ا‬e ‫ا ا‬a‫ ه‬0& _ 4 ‫ ی‬ .(2)" ‫وا‬ ! ‫ﺱ ة وا و‬$‫ ا & د وا‬- !‫ ی‬-Q ‫=! ا‬7 ‫ ا‬G ‫ ﺱ و‬-H ‫ ا‬GB 4 ‫ ! ا‬4-‫إن إ د ه‬ -5/‫ دي ﺕ‬% = ‫ ا‬GB 4 ‫ ! ا‬4-‫ ا د ه‬, Y‫ وآ‬،(3)!-4-4 ‫= ت ا‬7 ‫ ا‬GB 0Q ‫& {! ا

ی‬4 ‫ ! ا‬oT ‫ ت ا‬-Q4 ‫ ن‬-H- ‫ ن ا‬..H ‫ ا‬4‫ ه‬،(4)!-4-4 ‫ ا‬-‫ ی‬4 ‫ وا‬- ‫ا‬ !- ! ‫<[ در‬Q

‫! ا‬- 4 ‫ ت ا‬4T ‫ ت وا‬¹& ‫ ا‬3‫ ون ا ی‬،‫ﺱ ة‬$‫= ﻥ ن ا‬ .(5)‫ وع‬/4 ‫ؤ ا‬oT ‫! ا‬.‫ ی‬m‫ ة و‬-B‫وﺥ‬ ‫= ت‬7 Q ‫ ا ﻥ ﻥ‬.W ‫ﺱ ة وا‬$‫ رات ا

= ﻥ ن ا‬B ‫ ا‬XY‫إن إدراج ه‬ ‫ ا ﻥ ن‬- !4 ‫! ا‬-5./ ‫ت ا‬7 & ‫! ا‬-4‫ أه‬-F ، ‫ أو‬،‫ای دة‬o I !-4-4 ‫ا‬ GB 4 ‫ ا‬C= !{ H 5 F ‫ وا

ﺕ‬،‫! ! أﺥ ى‬-5./ ‫ات ا‬Y ‫ا ص ! وا‬ ‫ دان‬-‫ ی‬-Q ‫ ﺕ‬--‫ أﺱ ﺱ‬- H ‫ ﺱ آ‬-H ‫ ا‬oT ‫ ا‬GH ‫ دي وا‬% = ‫ ا‬oT ‫ ا‬GH ‫أو ا‬ : L‫! أﻥ‬-4-4 ‫= ت ا‬7 Q !‫ دی‬% = ‫ رات ا‬L 4Q ! 4 ‫ أه ا ﻥ دات ا‬- -(1) Jill Elaine Hasday, Intimacy and economic exchange, Harvard Law Review, Vol.119, 2005, pp 491-530; Hila Keren, Can separate be equal? intimate economic exchange and the cost of being special, Harvard Law Review Forum, Vol.119, 2006, pp 19-27 (2)Gunther Teubner, After Privatisation, op.cit, p 417 (3)Luke Harris, The State, the Family and the Private Space: Reconstructing the Liberal Vision, UCL Jurisprudence Review, 2000, pp 278-299 (4)Hila Keren, op.cit, pp 21-23 (5)Neus Torbisco Casals, Group Rights as Human Rights: A Liberal Approach to Multiculturalism, A Liberal Approach to Multiculturalism, Springer,1 edition, 2006; Norman Dennis and George Erdos, Families Without Fatherhood, Third Edition, The Cromwell Press, Trowbridge, Wiltshire, London, 2000 75

‫ ‪ !Q4T‬ا & ‪7‬ت وا ‪ QH‬آ ت ا ‪YQ ! 544‬ات ا ‪ ،!-5./‬ﺙ ﻥ‪ lz ، -‬ر ى ﺥ‪ B‬رة ه‪Y‬ا‬ ‫ا ‪oT‬ؤ ا ‪Y‬ي أ ب ا ﻥ ن ا ص‪ ،‬ﺥ ! ا=‪ C‬ﺕ ﺱ ت وآ ا ت ا ‪Y‬ات‬ ‫ا‪z‬ﻥ‪ H‬ﻥ‪ !-‬و ‪ ، =7‬ﺙ ; ‪ ،‬آ ن ا ی§ ‪ 0Q‬ه‪Y‬ا ا ع ا ‪oT‬ؤ وا ‪ H5‬‬ ‫‪ lz‬ر ا ﺡ ‪ 4‬ت ا ‪ QH‬آ‪ !-‬ا‪$‬ﺥ ى ط و ا ‪Y‬ات ا ‪ . ،!-5./‬رة أﺥ ى‪ ،‬ه ‬ ‫ ‪ 5 x‬ﻥ ‪ ،‬آ‪ 4‬رأی ‪ T‬ل ا ‪ =7‬ت ا ‪ ،!-4-4‬أن ﻥ =‪ C‬ﺕ‪ B‬رات ازی! ‪!%‬‬ ‫ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق ا & ‪ !-‬ا‪$‬ﺥ ى‪ ،‬ﺡ‪ 3-‬ی ﺕ‪ B‬ی ‪7‬ﻥ‪ -‬ت ‪ !Q H‬ذات {‪ -m ! -.‬ا= ‪ %‬دی!؟‬ ‫ه ی‪ 54‬أن ﻥ‪ = /‬ﻥ ن ﺕ ‪ = ،!-‬ﻥ ن ‪ = ،3‬ﻥ ن !‪ = ،‬ﻥ ن ‪ ،‬أی ی اﻥ ‪ 5‬س‬ ‫ ‪7‬ﻥ‪ -‬ت أ ‪ - !Q-‬ا ا ‪7‬ﻥ‪ - -‬ا ‪ -H‬ﺱ‪ !-‬وا = ‪ %‬دی!؟‬ ‫ ه‪ XY‬ا ! ‪x‬ن ا ﻥ ن ا ص ی ا ‪ I‬ﺕ اآ‪ -‬ﺡ آ‪!& ،! !4‬‬ ‫ ‪ Q‬آ‪ !4‬ا ر ‪– !-‬ا ‪ -H‬ﺱ‪ -!-‬و ‪ Q‬آ‪ !4‬ا & ‪ F‬ی! –ا = ‪ %‬دی!‪ ،-‬ه ﺡ آ‪ !4‬ﺵ‪!-5.‬‬ ‫ﺕ ‪ .‬وﺡ ات ‪ !Q H‬و‪ -&-l‬و ‪ !%%‬و ‪ !Q H‬اﺕ ذ ا ار وﺡ ا ‪75/4‬ت‪.‬‬ ‫ه‪ XY‬ا ﺡ ات وا ‪oT‬ی‪ ¹‬ت ه ‪ 5 ! [H-‬أﻥ ﺕ ‪ H 5/ /‬ﺱ‪ !BQ‬ور= !‬ ‫ا و !‪ ،‬و ه ﺥ ! ‪$‬ﻥ ﺕ م ‪ !&-l‬ﺡ ا ‪ /4‬آ و = رات اﻥ ‪ 5‬ﺱ‪ 4- !-‬ی ‪GQ‬‬ ‫ ‪ %4‬ا ‪ C4 T4‬آ‪.(1) 5‬‬ ‫ ‪Y‬ا ا ‪ %‬د‪ ،‬ی ح ‪ Gunther Teubner‬و ! ﻥ‪ L !Q & L‬إ ‪0‬‬ ‫= رات ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق ا ‪ !- 4‬ا & ‪ 4- !-‬ی ا = ! ا ﻥ ‪ 5‬ﺱ‪ 5 ،!-‬أﻥ ﺕ ي ‪0Q‬‬ ‫ ‪ 5-‬ﻥ‪ o-‬ت ‪¨ !45‬ﻥ‪ /‬ء ا & ي ‪ 4Q‬ی‪ -‬وا ‪ .W‬ا ‪Y‬اﺕ وا

ﺕ‪ Q‬دورا ه ی ‬ ‫ ‪ 4 /‬ﺕ‪7 I. Q‬ت ا ‪ H‬ق = ﻥ ن ا د ا ‪ T‬ری!‪ .‬وه ی‪ 54‬ﺱ‪ -‬ق ; ل ﺡ ل‬ ‫ ‪ 4‬رﺱ ت ﺕ = ی! ‪ C‬ﺱ‪ H‬ت ﺕ ی! ‪ -m‬ر ‪ !-‬ﺥ ! ﺕ ‪ [F‬إ ‪ { <F 0‬ت‬ ‫=‪ !- W‬وﺕ‪ /‬ی ‪ !-‬ﺵ ‪ ،!Q‬أی ا ﻥ ن ا ﺕ§ ‪ = Q‬ا ي ﺱ ف ی ‪ vQ‬آ;‪ -‬ا = ﻥ ن‬ ‫ا د ا ‪75‬ﺱ‪ ، 5-‬ﺡ‪ 3-‬أن ﺡ ی! ا ‪ 4Q‬ﺱ‪ !H‬ا ی! ﺥ ‪ -‬ر ﺕ‪Y- 7‬ه ﺱ ‪ 5‬ن‬ ‫ ودة ا ‪ .H‬ا ‪ .4‬دئ ا ی! وا ‪ T‬ارة ا‪$‬آ دی‪ ،!-4‬ا ‪ C 4‬ا ‪ %‬رم ‪ ،o--4 Q‬وا ا ‬ ‫ا‪z‬ی‪ !Q 4Q !- T‬ا ‪ H 4‬وی!‪ ،‬آ‪x , Y‬ن ا ‪ =7‬ت ا اﺥ‪ !-Q‬ﺕ‪ 5‬ن ‪ { ! 5‬ف = ا ‬ ‫ ارات ﺕ ی! وﺡ ق ا ﺥ ‪ -‬ر ‪ å !.H‬ء‪ ،‬ا ‪ Y- 7‬وا ‪ -4Q 4‬ﺕ‪ 5‬ن دة ‪!-Q4‬‬ ‫= ﻥ ﻥ‪ !-‬ﺕ م ‪ T‬إ{ ر ا ‪ .4‬دئ ا ‪ -.‬ا‪ .!- m‬و ‪Y‬ا ‪x‬ن ا ‪ 4‬ﺱ‪ H‬ت ا ی! ‬ ‫ا‪o z‬ام ا ﺱ ري «ﺥ‪ - Y‬ا ‪ .‬ر ‪ ! Q%4Q‬ا ! ‪ - 4‬دة ا ‪ ، -Q‬ﺕ ‪ -W‬‬ ‫ا ‪ ، -4Q 4‬ﺕ‪ 5‬ا & ص‪ ،‬ا ‪ 5‬ا ‪ ،‬ا ه ‪ 4‬م ی! ا ‪ -= 4‬وا ‪ 5‬ی ‬ ‫ا ‪ H4‬و ‪ !-‬ا ‪ 4‬ﻥ‪.(2)!-‬‬ ‫‪(1)-‬‬

‫‪Gunther Teubner, After Privatisation, op.cit, p 417‬‬

‫‪(2)-‬‬

‫‪Gunther Teubner, After Privatisation, op.cit, p 418‬‬

‫‪76‬‬

‫ ﻥ ن ا ص أ م‬Q .‫آ‬$‫ ا ي ا‬L‫ ی‬4 ‫ ى ا‬H4 ‫ ا‬0Q I‫ﻥ‬x , Y‫آ‬ ،!‫ ای‬. ‫ ا‬Y ‫ ا اﺙ‬C4 T4Q !-H ‫ ا ﺡ ة ا و‬% ‫ وی‬C4 T4 ‫ي أ ب ا‬Y ‫ؤ ا‬oT ‫ا‬ ‫ وأﻥ اع‬Lex Mercatoria ،!&Q 4 ‫! ا ﻥ ن ا ص ا‬4L‫ﻥ‬$ ‫ ا‬- ‫ ﺕ دا‬I ‫ ﻥ ا‬3-‫ﺡ‬ !4‫! ا آ‬4L‫ ی أﻥ‬Q ‫ ه ج‬،! ‫أﺥ ى ا ا ه أﺱ ﺱ = ﻥ ن ون دو‬

‫ وا‬،(2)Self contained regimes -‫! ذاﺕ‬-& 5 !4L‫( أو أﻥ‬1) -% ‫! ا‬- ‫ا‬ ‫! وا ﻥ ن‬- { ‫! = ﻥ ن ا و ! ا‬Q H !-‫! و= ﻥ ﻥ‬-‫ ﺱ‬-‫! ﺱ‬4L‫ ر أﻥ‬B‫ أن ﺕ‬C-B H‫ﺕ‬ ‫ ﺕ ا‬Q 4 ‫ ى ا‬H4 ‫ ; ا‬4 ‫ ى ا‬H4 ‫ ا‬0Q /‫ ﻥ& ا =[ ﻥ‬.(3)‫ا و ا م‬ 0Q [Q4

‫! ا ! ا‬4‫! ا آ‬4L‫ أﻥ‬% ‫! ا ﻥ ن ا م‬4L‫ ت وأﻥ‬5 Q 7 ‫ه‬ .(4) ‫ دا‬X H . ‫ واﺡ أ‬,Q4 ‫ ا‬H ‫يء ا ﻥ ن ا ص آ ن‬oT‫ﺕ‬ ‫ ا ﻥ ن ا ص‬2 I. (2) 2‫ﺥ ی‬Ò (‫آ‬j ‫ؤ ا ﻥ ن ا ص‬MI+ 3 ‫ت ا ا‬e + ‫إن ا‬ .‫ دي‬6+ *‫ ا‬wB ! ‫ ^ [ ا‬/ + w ‫ ان ي ﺽ‬+ ‫ل ا‬e‫ ﺥ‬2 ،2 I.+ ‫ ^ ﻥ ا‬

‫ ﺱ‬-H ‫ ا‬GB 4Q ! F ‫& ﺥ‬Q‫ وا

آ ﻥ[ ﺱ‬،!&Q 4 ‫! ا‬- 4 ‫ ت ا‬B ‫إن ا‬ ! ‫ ا و‬- !=7 ‫ ع ا ص إ{ ر ﺕ ل ا‬B ‫ ا‬0 ‫ و ﺕ إ‬، 4 ‫ا‬ -‫ﻥ‬7 ‫ وﺕ ﺕ ی‬-‫ ی‬4Q ‫ ء ا & ي‬/‫ﻥ‬z‫[ ة ﺥ ا ا‬4‫ ﺕ‬3-‫ ﺡ‬،C4 T4 ‫وا‬ -..H ‫ أن ا‬5 ‫ا‬Y‫ وه‬،!- ‫ ت ر‬4L 0 ‫ ﺕ إ‬H‫ و ﺱ‬،!‫ ری‬T‫ د ﺕ‬0 ‫ا ! إ‬ ‫ = ﺕ‬،!4 ‫! وا‬% ‫ ا‬: 4‫! وه‬-‫! وا ﻥ ﻥ‬-‫ ﺱ‬-H ‫ ! ا‬L 4 ‫ ت ا‬--H- ‫ا‬ ‫ دی‬% =‫; & ا‬4‫! ﺕ‬4 ‫ أﺱ س أو أن ا‬0Q . ‫ دي‬% =‫ أﺱ س ا‬0Q -Q &‫ﺕ‬ W‫ أی‬5 ‫ و‬،(5)!- ; ‫! وا‬- 4 ‫ ل ا‬5‫ﺵ‬$‫ و آ ا‬،!-‫ ﺱ‬-‫ ا آ أ د ﺱ‬- ،(6) ‫ ﺱ‬-H ‫ وا‬4 ‫ ر ا‬B ‫ دي ا‬% = ‫ ا‬GB 4 ‫ ا‬-H 5‫ ى ا

ی‬% ‫! ا‬-4‫ه‬$‫ا‬ (1)-

Andreas Fischer-Lescano, Gunther Teubner, p 1013 Bruno Simma and Dirk Pulkowski, Of Planets and the Universe: Self-contained Regimes in International Law, The European Journal of International Law, Vol.17, n°3, 2006, pp 483-529 (3)Jens Bartelson, The Critique of the State, Cambridge University Press, Cambridge, New York, 2003, p 149 (4)GuntherTeubner, The king's many bodies, , op.cit, p 777 (2)-

(5)-

Gunther Teubner, Breaking Frames, Economic Globalization and the Emergence of Lex Mercatoria, European Journal of Social Theory, Vol.5, n°2, 2002, p 214

: L‫ أﻥ‬4 ‫ ﺱ وا‬-H ‫ ل ا‬T4 ‫ د ا‬% = ‫ ﺡ ل دور ا‬-(6) Kurt Dopfer (ed), Economics, Evolution and the State, The Governance of Complexity, Edward Elgar, UK, 2005; Alice Teichova and Herbert Matis (eds), Nation, State and the economy in history, Cambridge University Press, UK, 2003; Philip Arestis, Malcolm Sawyer(eds), The rise of the market : critical essays on the political economy of neoliberalism, Edward Elgar, USA, 2004 77

‫ﺙ ﻥ‪ ، -‬و ‪ 5‬ﺱ‪ -‬ﺱ ت ا ‪ !%‬ا

اﻥ ‪ L T‬ا ول وا ‪ 5‬ت ﺕ ﺕ ی ‬ ‫ ‪ H‬ره ا ! ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق ا ‪ !- oT‬ا ‪ !- 4‬ه‪ ! 4-‬ﺱ‪ -‬ﺱ‪/!-‬دو ﺕ‪ ! /!-‬إ ‪0‬‬ ‫ه‪ ! 4-‬ا= ‪ %‬دی!‪/‬ﺕ‪ H‬ی ‪/!-‬ﺥ !‪ ،‬وﺕ إ دة ه‪ XY‬ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق إ ‪ 0‬ا ‪ !B‬ا

أت ‪ ،‬‬ ‫ ﺕ ﺱ ى ‪ = -‬ی‪ H !4‬ء ا ا ‪ G‬وا ‪ v-‬إ ‪ - 0‬ی ة ﺕ ‪ 4‬ﻥ& ا ‪! o‬‬ ‫ا ‪ !<-%Q !- 4/‬ا ی‪ .!4‬ﺡ‪ 3-‬أن أی ی ‪ !-‬ا ‪ = !%‬ﺱ ه‪ [4‬ﺡ ﻥ وﺕ&‪,-5‬‬ ‫ا ‪ o--4‬ا م وا ص‪ 5 ،‬دون إ دة إزاﺡ ‪ { I‬ی‪ G‬ﺕ ی ا ‪ -H‬ا ی آ ‪ -‬ر‬ ‫ ﺱ‪ H‬ﺕ وﺡ‪ B -‬وح‪ ،‬و ‪Y‬ا ﻥ‪ L‬إ ‪ 0‬ا ‪ !%‬آ‪ T4‬د ﺡ آ! ‪o‬ی‪ o‬ا ‪ &5‬ءة ‬ ‫ا ‪ -.‬و= ا{‪ -‬ت ا ! ا ‪ !.Q%‬إ ‪ 0‬ا‪$‬ﺱ اق ا ‪ -‬ی!‪ 4 ،‬أدى ‪æ‬ﺥ ی إ ‪ 0‬ﺕ‪ %‬ر ﻥ‪ 4‬ذج‬ ‫ﺕ = ی! ‪ &Q‬ا ‪ 4‬وا &‪ W‬ء ا ‪ -H‬ﺱ وا ﻥ ﻥ )‪ . ،(1‬ر ا ی‪ ;4‬ا ‪ 5-4‬ﻥ‪o-‬م‬ ‫ا ‪ 4- 4‬وا ‪ Q Y. 4‬آ‪ !4‬ا = ‪ %‬دی! وا ‪.(2)!- 4‬‬ ‫إﻥ‪ I‬ه‪ XY‬ا ! أی ی ﺥ {‪ -H Þ‬ق ا ﻥ ن ا ص ا ! ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق‬ ‫ا ‪ !- 4‬ا ‪x ،!Q H4‬ن ا = ان ا ‪ - .‬ي ا ‪ XY G-W‬ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق ا ‪ C !- 4‬ا = ‪ %‬د‬ ‫ﺱ ف ی ‪ T %‬د إ دة رة ا ‪ C= 4‬ا ‪ -HQ 4- 4‬ﺱ! ا ‪y44‬ﺱ‪ 0Q !H‬ﺡ‪ H‬ب آ !‬ ‫ا ‪ C4 T4‬ا

ﺡ‪ L‬ه ا ‪ 4‬ﺡ‪ !Q‬ا و ﺕ‪ !-‬ا اﺙ‪ 5 ،!-‬ﺕ‪ 5‬ن ا ‪GB 4Q ! 4-‬‬ ‫ا = ‪ %‬دي‪ .‬ﺡ‪ 3-‬أﻥ‪ I‬ﺡ ! ا ‪o‬اع ;‪x 7‬ن ا ‪ 4‬آ ﺕ‪ 5‬ن ﻥ‪ L‬ة ‪ ! -F‬ﺡ ل ه‪XY‬‬ ‫ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق وذ ‪ ,‬ﺥ‪7‬ل ‪ &%‬ة = ﻥ ن ا ‪ ،‬ﺡ‪ 3-‬أﻥ ﺕ‪ Q Q H‬ت ﺡ ل ه‪XY‬‬ ‫ا ‪ { /‬ت ‪ !<Q‬ا ‪/v- 5‬ا ‪ ،‬و ‪ 0Q‬ه‪Y‬ا ا‪$‬ﺱ س ‪x‬ن آ ﻥ‪ GH‬ا ‪ o 4‬ﺱ ف‬ ‫ی‪ 0&%‬أو ﺕ‪ X T‬ا ‪ .‬ا = ‪ %‬دي‪ ،‬ﻥ& ت ا ‪ !Q 4‬وی م إ ‪ 0‬ا ﻥ ن & ا ‪o‬اع‪ 4 ،‬‬ ‫ی ‪ GQ‬ﺕ‪ /‬ی ‪ !=7 Q‬ا ‪$ !- 4‬ن ا ‪ -;5‬ا ‪ Q 4‬ت ﺡ ل ا‪$‬ﻥ‪ !4L‬ا ‪ !- 4‬ﺱ‪ -‬‬ ‫ ه ‪ .H‬إ دة ﺕ ‪ I‬ا ‪ /‬وط ا = ‪ %‬دی!‪ .‬إن إﺵ‪ !- 5‬ا ‪oT‬ؤ ا ‪ - 4‬ة ‪ Q‬ﻥ ن‬ ‫ا ص ا ‪ ! H‬ا ‪Y‬آ ﺕ‪ T‬ﻥ إ ‪ 0‬ا ‪ 3 .‬وﺡ ة ا ﻥ ن ا ص ‪ l‬ه‪ XY‬ا ‪Y‬ات‬ ‫ا ‪ ،!-5./‬وه ی‪ T‬أن ﻥ آ ا ‪ yB‬ا ‪Y‬ي و= [ ‪ vQ I-‬ا ‪ Q‬م ‪ %‬رة اﻥ& ادی! ‬ ‫أ ﺡ‪ H‬ه‪Y‬ا ا‪z‬ﺵ‪ 5‬ل‪ ،‬ﺡ‪ 3-‬أﻥ ﺕ‪ H‬وﺡ ة ا ﻥ ن ا ص إ ‪ 0‬إﺡ ى ا ‪ .‬ءات‬ ‫ا ‪ !- 4‬ا ‪ 54‬ﻥ! ‪ ،I‬إ أن ی ‪ %‬أو ی أو ی ‪ I 0B‬ا ا ‪ 4‬‬ ‫)‪ 5 ،(3)(Socialised‬ه‪Y‬ا ا ‪ yB‬ی‪ 54‬ﺕ‪ 0Q I&- %‬أﺱ س أﻥ‪ I‬ی م ‪ !-T 4-‬ا ‪ .‬ی ‪!-‬‬ ‫ﺕ ول إ ‪ B‬ء = اءات زاوی! ‪ !-4Q‬واﺡ ة وﺕ ‪ T‬ه ا ‪ ! -.B‬دة ا ‪ H4‬ی ت‬ ‫وا ﺕ‪ T‬ه ت ‪ 44Q‬رﺱ ت ا ﻥ ﻥ‪ !-‬ا و ﺕ‪ 0Q ،(4)!-‬ا ‪ -‬ذ ‪ ,‬ی‪0Q T‬‬ ‫‪(1)-‬‬

‫‪Jody Freeman, The contracting State, op.cit, pp 155- 165‬‬ ‫‪Vincent-Jones, Contractual governance: institutional and organizational analysis,‬‬ ‫‪Oxford Journal of Legal Studies, Vol.20, n°3, 2000, pp 317-351‬‬ ‫)‪ -(3‬ﻥ‪ /‬ه ه أآ; ﺡ آ! ا ‪7-Q‬ت ا = ‪ %‬دی! ‪ Q‬ﻥ ن )‪(Economic analysis of law‬‬ ‫‪(2)-‬‬

‫‪(4)-‬‬

‫‪Gunther Teubner, In the Blind Spot: The Hybridization of Contracting, Theoretical Inquiries in‬‬ ‫‪Law,Vol.8, n°1, 2007, p 54‬‬

‫‪78‬‬

‫ا ‪ L‬ی! ا ‪ !- 4‬أ ﺕ ‪ IT‬إ ‪ 0‬ا‪$‬ﺥ‪ Y‬ﺕ‪ X T‬واﺡ ه‪ XY‬ا ﺕ‪ T‬ه ت ی‪ T‬أن ﺕ ‬ ‫ د ا ﺕ‪ T‬ه ت ا ‪ Q !- 4‬ﻥ ن ا ص زي ‪ T .‬‬ ‫‪" ،Transdisciplinaire‬إﻥ^ وه ‪ ,! 4‬ﻥ ن أن ا ‪ - +‬ا ‪ I+‬ی أو ا ‪ - 6‬‬ ‫ا > ی ‪ 2‬ا م ا* ‪ 4 !+‬ی! ‪ 2‬أن ‪ ^.‬إ _ أی در ه

‪ .‬إن ا?ﺙ رات‬ ‫ا ﻥ ﻥ ا ‪ 6 * M.I * 3 f‬ل ا ! ‪ [ ,I.‬ا م ا* ‪ ,/ 4 !+‬إ< ر ‪ ( 3‬و‬ ‫‪ 3‬رم‪ ،‬و ‪ [ 2‬ا !! ر ا*ﻥ ‪ ,/‬ﺡ ل ا ‪( + 4 !+‬دة)‪ ! -.B ."(1‬ا ‪! -T‬‬ ‫ ‪ Q‬ﻥ ن ا ص ﺕ‪ T‬ﺱ ا ا ﺥ ‪ 7‬ت ا ﻥ‪ = -HQ !- -B-‬ت ا ‪ !- 4‬ا ‪،!&Q 4‬‬ ‫ﺡ‪ 3-‬أﻥ‪ I‬ی ‪ 0‬واﺡ ‪ Q‬ﻥ ن ی‪ 54‬ﺕ‪ 4‬ی ‪ X‬إ ‪ 0‬آ ا ود ا ﻥ‪ !- -B-‬ا

‬ ‫ﻥ ‪ ،‬وا ‪ 0 4‬ا ‪ Q Q5‬ﻥ ن ا ص ه دا ‪ 5/ § 4‬ﻥ‪ .H‬وﺕ& ‪ QF‬إ دة‬ ‫ا ‪ .‬ء ا ‪ . 4‬د ! ‪ = -HQ‬ت ا ‪ !- 4‬ا ‪ <Q !&Q 4‬ت ا ‪ !&Q 4‬و ‪ B‬ت ا ‪ !&Q 4‬آ‪., Y‬‬ ‫"إن ‪ !4‬إ‪ 4‬دة ء ا ( !‪ ,/ 2‬ا !‪e‬ﺡ> ا !‪ +‬د ا ‪ w ,+‬ﺽ!‪2‬‬ ‫ا* ‪ f‬ق ا ﻥ ﻥ‪ / ,‬ء ﺥ ‪ 0 &!+‬ا ‪ w-‬ا ‪ ,+‬ن ‪ 2‬و ‪ .‬ﻥ> ﻥ ﻥ ‬ ‫)ا ‪ w-‬ا* ‪ 6+‬دی وا?ﻥ‪ ،( +‬و‪ ,/‬ا ‪ g‬ﻥ‪ ^ f‬ی ‪ / k‬ء ‪ 2‬ا* ‪M+‬ا ت ا ﻥ ﻥ ‬ ‫وا ! ت ا?ﻥ‪ ,/ +‬ا ‪ f6‬ت ا* ‪ 6+‬دی ‪ ،‬و ‪ B‬ا ل ‪\/‬ن ذ ‪ * x‬ی‪ +‬إ* ‪2‬‬ ‫ > ر ‪ 4‬ا ‪ 0‬ا ‪ ، f +‬ت ا ‪ ،O‬ا ق وا رات ا* ‪ 6+‬دی ا !‪، ! +‬‬ ‫ﺙ & وإ _ ا ‪ OB‬ی>‪ / .‬ء ‪ ,‬ی ‪ 5‬إ‪ 4‬دة ء ا ! ارد ا* ‪ 6+‬دی وا* ‪M+‬ا ت‬ ‫ا ﻥ ﻥ ﺽ!‪ 2‬ا ( ا ! ‪.(2) " +‬‬ ‫إن ﺕ‪y‬ﺙ‪ -‬ا & ‪7‬ت ا ‪YQ !-5./‬ات ا ‪ Q !-5./‬ﻥ ن ا ص ﺡ ! ا = ان‬ ‫ا ‪ - .‬ي ا ‪ G-W‬وا ‪ C I- 5 4‬ا ‪ GB 4‬ا = ‪ %‬دي ﺱ ف ﺕ دي إ ‪ 0‬ﺕ ‪ -T‬ا ﻥ ن‬ ‫ا ص وإ ‪ I B‬ﺕ‪ ,Q‬ا ‪ -m !&%‬ا ; ! «ﻥ‪ H‬ق ا ‪ !- 4‬ا ‪ !Q H4‬وا ‪ ،! -T‬ا

ﺕ ‪ .‬‬ ‫ و ! ﻥ‪ L‬دة ا ‪ = -H‬ت ‪ 0Q‬ا ‪ ! -.B‬ا ‪« !- -.‬ﻥ‪ H‬ق ا ‪ !- 4‬ا ‪ 54‬ﻥ! ‪Y‬ات‬ ‫ا ﻥ ن ا ص‪ T [H- .‬د ﺥ‪$ -Q‬ﻥ‪ = !4L‬ﻥ ن م و= ﻥ ن ﺥ ص‪ ،‬و ‪ [H-‬‬ ‫آ‪ L , Y‬ه ﺱ‪ -‬ﺱ‪ !-‬وا= ‪ %‬دی! اﺥ ‪o‬ا ‪ ،!-‬ه و ﺡ ! ا = ان ا ‪ - .‬ي ا ‪C G-W‬‬ ‫ا ‪ GB 4‬ا = ‪ %‬دي ‪o‬ء ن واﺡ ﻥ‪ - H‬ا ‪ : -- 4‬ا ‪ GH‬ا = ‪ %‬دي وا ‪GH‬‬ ‫ا ‪ 4‬ا ‪Y‬ي ﺕ ‪ /‬إ{ ر‪ .X‬و ‪ 0Q‬ه‪Y‬ا ا‪$‬ﺱ س ‪x‬ن ا ‪Y‬ات ا ‪ !-5./‬دة ا ‪ L4‬ه ‬ ‫ﺱ ف ﺕ م ‪ -T‬ا ﻥ ن ا ص { ی‪ I G‬وإ دة ه‪ =7 !Q5-‬ﺕ‪ -m I ¹- C I‬‬ ‫ا = ‪ %‬دی!‪ ،‬و ‪7‬ﺡ‪ !L‬ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق ا ‪ !- 4‬إ{ ر {‪ -.‬ا ‪ ،! -T‬وإ اد ‪ =7‬ت ‪C‬‬

‫‪(1)-‬‬

‫‪Gunther Teubner, coincidentia oppositorum, op.cit, p 13‬‬ ‫‪Gunther Teubner, In the Blind Spot, op.cit, p 55‬‬

‫‪(2)-‬‬

‫‪79‬‬

!-5./ ‫ات ا‬YQ !‫ دی‬% = ‫ ا‬-m ‫ ه‬L4 ‫ ا‬Y-& ‫ دی! وﺕ‬% = ‫ ا‬-m !- 4 ‫ ت ا‬T4 ‫ا‬ .(1)‫ دي‬% = ‫ ب ا‬H ‫ ا‬GB ! ‫ ا ﻥ ن ا ص ا‬G‫{ ی‬ ‫ ه‬L4 ‫ج ا‬o4‫ت ﺕ‬7 & ‫! ا‬5./‫ وﺡ ة ا ﻥ ن ا ص آ‬L‫و ه ﺕ‬ ! 4- ‫ ا‬, Y‫ ی! وآ‬-Q ‫! ا‬-‫ ﺱ‬-H ‫ ! ا ! ا‬4- ‫ ا ا‬- ‫ إ{ ر وﺡ وي‬I‫اﺕ‬Y ! -T ‫ا‬ ‫ ت‬4‫ ﺱ‬-T ‫ ﺕ‬GQB ‫ ء‬. ‫! إ دة ا‬-Q4 ‫ ن‬5‫ وﺕ‬.‫ ة‬4 ‫ دی! ا ! ا‬% = ‫ا‬ !-‫اﺕ‬Y ‫ ی! ﺡ ات ا‬-Q ‫ ! ا ! ا‬-.B ‫ ة وا‬4 ‫ ا ! ا‬I -.{ ‫ا ﻥ ن ا ص‬ 0Q ! ‫ ! ا و‬4-‫ ه‬T‫ ي ﻥ‬-Q ‫ ﻥ ن ا ص ا‬Q ! ‫ ت ا‬4H ‫! ا‬Q4 I‫ أﻥ‬3-‫ ﺡ‬،!-5./ ‫ا‬ . ‫ ﻥ ن ا و ﺕ‬Q !-B.W ‫&! ا‬-l ‫ أ ا‬. ‫ل‬7‫ دي ﻥ ن ﺥ‬% = ‫ ا‬GH ‫وی ا‬o‫! ﺕ‬-Q4 § ‫ ﻥ ن ا ص اء ﻥ‬Q ! -T ‫ ! ا‬-.B ‫ ا‬XY‫ن ه‬x ،‫ ! أﺥ ى‬ , Y‫; م آ‬Q ‫ی ا‬o ‫ دي ﺱ‬% = ‫ ا‬GH ‫ ا‬C !-5./ ‫ات ا‬Y ‫ ﻥ ت ا‬54 G-W ‫ا = ان ا‬ T‫ دی! ی‬% = ‫ دی! وا‬% = ‫ ا‬-m ‫ ه‬L4 ‫ ا‬- o--4 ‫ أن ا‬3-‫ ﺡ‬، -T ‫ا ا‬Y‫ ! ه‬-.{ -.{ ‫ وز‬T‫! = ﺕ ﺕ‬4H ‫ ا‬XY‫ أن ه‬v-‫ وآ‬،‫ دي‬% = ‫ ا‬GH Q !‫ دی‬% = ‫ة ا‬o-4 ‫ ا‬B<‫أن ی‬ GH ‫! { ف ا‬- 4 ‫ ق ا‬H‫ دی! «ﻥ‬% = ‫ ا‬-m !4H ‫ ! ا‬-.{ ‫ وز‬T‫ ﺕ ﺕ‬4Q; ‫ا‬Y‫ ه‬. ‫ ﻥ ن ا و ﺕ‬Q !-B.W ‫&! ا‬-l Q !- F ‫ = آ ن‬-‫ﺥ‬$‫ا ا‬Y‫ إن ه‬.‫ دي‬% = ‫ا‬ !‫ دی‬% = ‫ ت ا‬4HQ 54‫ ه ی‬: 4 ‫ ؤ‬H‫ ﺕ‬Gillian. K. Hadfield ‫ ح‬B‫{ ر ﺕ‬z‫ا‬ ‫ ن رة { ف‬5‫ أن ﺕ‬T‫ ق أم ی‬H ‫ودة { ف ا‬o ‫ ن رة و‬5‫ ﻥ ن أن ﺕ‬Q ‫& ت‬% ‫وی ﻥ ن ا‬o ‫ ی ا‬4- ! ‫ ر ا و‬5 ‫ اﺡ‬-H5‫ ﺕ‬T‫ا و !؟ ه ی‬ ،‫ ﻥ ن‬Q !.H ‫ د‬% = ‫&

ا ا ! وا‬-l‫ و‬- o--4 ‫ا و إ{ ر ا‬Y ‫ و‬،(2)‫ دی!؟‬% = ‫ا‬ oT ‫ أن ی‬54‫! ی‬- ‫ ت { ف ﺵ آ ت ر‬H‫ ﺱ‬4 ‫وی = ﻥ ن ا‬o‫ ل أن ﺕ‬-T‫ ﺕ‬ ‫ أن‬3-‫ ﺡ‬،! ‫ ﻥ ت ا‬-5 ‫ودا { ف ا‬o ‫ ن‬5‫ أآ; أن ی‬v- 5 ‫! ا‬- ‫آ& ءة‬

‫! وا‬H‫ ﻥ‬T 4 ‫ ا‬-m ‫ ت‬H‫ ﺱ‬4 ‫ ! ا‬4T4 !&Q ‫ة و‬o-4 !4L‫ ﻥ ت ا ! ﺕ م أﻥ‬-5 ‫ا‬ .(3) 4 ‫ ا‬.W ‫! { ف ا‬F‫ و‬4 ‫ آ ة ا‬4 ‫ ن أ= ب وأ ى ا‬5‫ﺕ‬

(1)(2)-

Gunther Teubner, After Privatisation, op.cit, p 420 Gillian. K. Hadfield, Privatizing Commercial Law, Regulation, Vol.24, No.1, 2001, p

40 (3)-

Gillian. K. Hadfield and Eric Talley, On Public versus Private Provision of Corporate Law, Journal of Law, Economics and Organization, Vol.22, 2006, p 440 .!-B.W ‫! ا‬H 4 ‫ ل ا‬T , Y‫ آ‬L‫أﻥ‬ Peer Zumbansen, The Privatization of Corporate Law? Corporate Governance Codes and Commercial Self-Regulation, Juridikum, Vol.3, n°02 2002, p 174, Peer Zumbansen, Spaces and Places: A Systems Theory Approach to Regulatory Competition in European Company Law, European Law Journal, Vol.12, Issue 4, 2006, p 534 80

‫ ‪ F 0Q‬ء ا ی ت ا ‪ ! 4‬وا ‪ ! -T‬ا

ﺕ ا ‪ I‬أي آ‪ -‬ن ‪ B.F‬ﺡ ‪x ، -‬ن‬ ‫ا ‪ 4‬ذج ا ‪Y‬ي ی‪ .‬وی ‪o‬ز ا &‪ - %‬و‪ v l‬ا ا ! وا = ‪ %‬د‪ ،‬ی ‪ G‬ا ل إ ‪0‬‬ ‫ {‪ ! -.‬ا آ‪ !4‬ا ‪ !-4-L‬ا ‪ 4‬ة‪ ،‬وا

ﻥ اه ارا وﺕ‪ 5‬ارا { ف ﺥ‪ .‬اء‬ ‫ا ﻥ ن ا‪z‬داري ا ‪ L‬ی! ا ‪ !-B.W‬أ أﺱ س ا ‪ - o--4‬ا ‬ ‫ا ! وا ا ! ‪ Q‬آ‪.(1)!4‬‬ ‫إن ا ‪ ! -.B‬ا ‪ Q ! -T‬ﻥ ن ا ص ا و ! ﺕ‪o-T‬ﻥ ‪ 0Q‬إ دة ‪ I‬و ‪ G‬ه‪XY‬‬ ‫ا ‪ ! -.B‬ا ‪ <4‬ی ة ‪ ! -.BQ‬ا ﺡ ودی! ا

آ ن ی ‪ o-4‬إ{ ر ا ‪ 4‬ر ! ا و ﺕ‪ ،!-‬‬ ‫ا =[ ا ‪y 4‬ن ا ﻥ ن ا ص أو ‪ ،‬ی ‪ T .‬د ا ‪ - %‬ا ‪! &% /‬‬ ‫ا= ‪ %‬دی! ‪ ،! -‬ذ ‪x ,‬ن ا ﻥ ن ا ص ی ‪ L‬إ ‪ I-‬آ‪ -5‬ن ‪ 5/‬دی ‪ -5-‬ت‬ ‫وﺡ‪ -‬ی ت دة‪ ،‬و ‪ !4‬ا ﻥ ن ه‪Y‬ا ا ‪ T4‬ل ‪ T [H-‬د ا ی و ‪ L G‬ر‬ ‫ا= ‪ %‬دي‪ ،‬ا ‪ 4‬ازﻥ! ‪ -‬ﻥ‪o‬ا ت ‪ ! 4T4‬ا ‪ = -H‬ت ا = ‪ %‬دی! و‪ -m‬ا = ‪ %‬دی!‪،‬‬ ‫ا ‪ -H‬ﺱ‪ !-‬و‪ -m‬ا ‪ -H‬ﺱ!‪ ،‬ا ! وا !‪ ،‬ﺙ ﻥ‪x ، -‬ن ا ‪ m !=7‬ي ا = ‪ %‬دی! ‪ Q‬ﻥ ن‬ ‫ا ص ی‪ 54‬ﺕ‪ -&%‬و ﺙ ﺕ‪ /‬ی ‪ { 0‬ی‪ G‬ا ‪ !-Q4‬ا ‪ -H‬ﺱ‪ .!-‬وه‪Y‬ا ا ‪ 5/‬‬ ‫ا ‪ X /4‬ی ﺱ‪ -‬ﺱ ت = ﻥ ﻥ‪ ! - !-‬ﻥ‪ T‬ه ‪ 4‬رﺱ ت ا ﻥ ن ا ص ‪ l‬‬ ‫دو ! ا ‪ ،(2)X‬و ‪Y‬ا ‪x‬ن ا ﻥ ن ا ص ی‪ T‬أن ی د دا ‪ 4‬و ‪ .‬ﺵ ة إ ‪ . 0‬أ ا ‪ -5/‬‬ ‫ا & ي ‪ - Q‬ا ‪Y‬ي ﺕ ‪ I C 4‬ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق ا ‪ - ،!- 4‬ﺥ ا ﻥ ن ا ص وﺡ‪ -‬ی! ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق‬ ‫ا ‪ !- 4‬إ{ ر ﺵ‪ 5‬أﺵ‪ 5‬ل ا ‪ Q‬ی‪ 54‬أن ﻥ‪ I-4H‬ا ‪ { -Q‬ی‪ G‬ا = ‬ ‫ا ‪ /4‬ك)‪ (3‬أو ﺡ ‪ 0‬ی‪ 54‬أن ﻥ § ر ! ا ﻥ ن ا ص ا ‪ -H‬ق‪ ،‬ا

ﺕ ى‬ ‫ا ‪ L‬ی ت ا ‪75‬ﺱ‪ !-5-‬ا ‪ .5‬ى ‪-‬ا ‪ !- F‬ا ﻥ ﻥ‪ ،!-‬ﻥ‪ L‬ی! ا ﻥ ن ا ‪ -.B‬وا ا= ‪!-‬‬ ‫ا ﻥ ﻥ‪ -!-‬وذ ‪ ,‬أ ا = ف ‪ 0Q‬ﺥ‪ ! / %‬إ{ ر ‪ 4T‬ت وﺕ ‪ &-‬ت‬ ‫ ‪ -< !&Q‬ة و ‪ !&Q‬ا ‪ L‬وف)‪.(4‬‬ ‫و ‪ 0Q‬ه‪Y‬ا ا‪$‬ﺱ س‪x ،‬ن ﻥ‪ L‬ة ا ﻥ ن ا ص إ ‪ 0‬وﺡ ات ا ‪Y‬ات ا ‪ !-5./‬ﺱ ‪ L‬‬ ‫ﺕ ‪ vQ‬ﺕ‪ ,Q‬ا ﺥ ‪ 7‬ت ا ﻥ‪ !- -B-‬ا

ی‪ 54‬ﺕ‪ T‬وزه ‪ -‬ا ‪ <Q‬ت ا ‪!- 4‬‬ ‫ا ‪ ،!&Q 4‬و واﺡ ة ه‪ XY‬ا ﺡ ات ﺕ و‪ CF‬ی ‪ -B‬أﺡ ‪ !-‬ا ‪ ! 4-‬ا &‪ -H‬ی!‪،‬‬ ‫ﺡ‪ 3-‬أن آ واﺡ ‪ & Q !Q = [H-‬ذ ﻥ ‪ W‬ا ‪ . 5/ .‬ﺵ ‪ ،‬وآ ‬ ‫‪(1)-‬‬

‫‪Orly Lobel, op.cit, p 342‬‬ ‫‪Gunther Teubner, The Transformation of Law in the Welfare State,in, Gunther Teubner‬‬ ‫‪(ed.), Dilemmas of Law in the Welfare State, De Gruyter, Berlin/New York 1985, pp 3‬‬‫‪10‬‬ ‫)‪(3‬‬‫‪Gunther Teubner, After Privatisation, op.cit, p 421‬‬ ‫)‪(4‬‬‫‪Marc A. Loth, Limits of Private Law, Boom Juridische Uitgevers, Den Haag, 2007, p‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪(2)-‬‬

‫‪81‬‬

،‫ ا ﺡ ات‬XY !&Q 4 ‫ ری! ا‬- 4 ‫ ت ا‬L 4 ‫ ا‬o& ‫ د ! ﺕ‬. ‫ ه أن ه ك اﺱ ; رة‬$‫ا‬ ‫ ی‬.%‫; ی‬4 ‫! و‬- ‫ ء ا ر‬F WQ !-‫ ﺱ‬H ‫ ی ا‬.%‫ أن آ واﺡ ة ﺕ‬3-‫ﺡ‬ ‫ ت‬-Q4 ‫ ا‬HQH ،‫! واﺡ ة‬- ‫ ی = اءة ﺕ ری‬I‫ﻥ‬x ‫ و ه‬، -< Q !-Q‫ی! داﺥ‬o‫ ه‬

y/‫ي ﻥ‬Y ‫ ا ص ا‬IQ. H ‫ و‬I-F I ‫ آ ء‬،‫ ب‬B‫ آ ﺥ‬،‫ن آ وﺡ ة‬$ ،!-‫ا ﻥ ﻥ‬ 0 ‫ ی دي دو إ‬4 ،I ! ‫ ری! ﺥ‬B‫ ت ﺕ‬o-‫ ﻥ‬5-4 CW ‫ وی‬،vQ 4 ‫ ق ا‬-‫ﺱ‬ ‫ ا ﻥ ن ا ص‬CW‫ي ی‬Y ‫ وا‬،‫ أ ا‬X‫ وز‬T‫ ﺕ‬54‫ي ی‬Y ‫ وا‬-B-‫ﻥ ع ا ا ﻥ‬ .(1)!‫ وﺡ وی‬-m ! -T‫دو ﺡ ! ه‬ ,Q‫ ﺕ‬.‫ ﺱ ف ﺕ‬، -T ‫ن آ أ ف ا ﻥ ن ا ص ﺱ ف ﺕ‬x ،‫ا‬Y ‫و‬ ‫ دي‬% =‫ و= ﻥ ن ﺥ ص ا‬.! ‫ ا و‬.= ‫ ﺱ‬-‫! ﻥ ن ﺥ ص ﺱ‬-Q $‫ ﺡ ة وا‬4 ‫ رة ا‬% ‫ا‬ !- ‫ ت ا‬- 4T ‫ ﻥ ن ا‬.!- 4 ‫ = ت ا‬-H ‫ ا‬5 . B-Q‫ وﺥ‬T‫ی‬o ‫ ن‬5-‫ ﺱ‬،! ‫ا و‬ ‫ت‬7‫ ﺕ ی‬C !‫ دی‬% = ‫ وط ا‬/ ‫ ت ا ! ﺕ [ ا‬4L 4 ‫ أن ی رك ا‬54‫ ی‬7; .!- 5 ‫ ﺱ ت ا‬-H ‫! ﻥ ا‬- o

It is difficult to imagine a more dangerous, more undesirable and more ill-founded view which denies any measure of predictability and certainty and confers upon the parties to an international commercial contract or their arbitrators powers that no system of law permits and no court could exercise. Mann, 1984, p 197

!‫ دی‬% = ‫ ا‬-m ‫ ت‬- 4T ‫ ن ا‬5‫ ﺕ‬ !4 ‫ن‬x ،‫ ق‬H ‫ م ا‬L‫ ﻥ‬C G-F ‫ ا= ان‬ - H‫ ت ﻥ‬.QB G-H ‫ا ﻥ ن ا ص ه ﺕ‬ ‫ ت‬T !‫ ی‬4‫ل ﺡ‬7‫ ﺥ‬، -&Q -- 4 ‫ا‬ ،‫ ت‬4L 4 ‫ ا‬XY‫ ه‬4F !- 4 ‫! ا‬- 7 ‫ا ﺱ‬ .(2)‫ ق‬HQ ‫ ﺵ ة‬.4 ‫ت ا‬7‫ ا ﺥ‬F T--H‫وﺕ‬ ‫ﺙ ات ا ت‬k :,‫ ا & ﻥ‬A B! ‫ا‬

! .! ‫ ا‬4 !+ *‫ا‬ C ‫ا ا‬a‫ ه‬,/ ‫ ح‬+ ! ‫إن ا ! ذج ا‬ ‫ ج‬+ *‫ ﺽ أن ا ﻥ ن ه إ‬/ _ 4 (‫آ‬j‫ی‬

!‫ُ ( ا آ‬4 2 4 !+ *‫ت ا‬e4 f+ 0Q oّ‫ﺱ س ﺱ ف ﻥ آ‬$‫ا ا‬Y‫ ه‬0Q ‫ و‬،‫ ة‬3 ! ‫ا‬ ‫ ره‬. -L ‫! ا‬-‫! ذاﺕ‬-5./ ‫ات ا‬Y ‫ ات ا‬-‫ﺙ‬y‫ﺕ‬ ‫ا‬Y‫ وه‬،!‫ ری‬- !-Q4 !‫ی‬$ !‫ آ‬Ú 4 ‫ات ا‬Y ‫ا‬ ‫ ا ل أن ا ﻥ ن ا ص‬0 ‫ی دي إ‬

4 ‫ ا‬GH‫ ء آ ﻥ‬F‫ر‬x ‫ أن ی م‬T‫ا و ! ی‬

(1)-

Gunther Teubner, In the Blind Spot, op.cit, p 56 Gunther Teubner, After Privatisation, op.cit, p 422

(2)-

82

0Q ‫ ا‬XY‫ ! ة واﺡ ة ه‬4-‫ أن ه‬-m ،(1)!5./ ‫; ة واﺡ ة ا‬4‫ی‬ ‫ رات‬%‫ ﺕ‬0 ‫ أن ﺕ دي إ‬54‫ ی‬،! ‫ ا ﻥ ن ا ص ا و‬C ‫ ت ا ا‬-Q4 ‫ا‬Y‫ أو ﻥ& ه‬،‫ ا ﻥ ن‬0Q ، - 4 ‫ ب ا‬B‫ ! ﺥ‬4- $‫ ا‬GQ ‫ ﺱ اء ﺕ‬،!- 4‫ ﺵ‬-‫ﻥ‬ !‫ ری‬- 4 ‫ &[ ا‬F‫ ا

أ‬، !‫ ری‬- 4 ‫ ة ا‬Q !T- ‫ ت آ‬B ‫ ع ا‬4T ‫ { ف‬C -‫ﺥ‬$‫ا‬ .(2)!-‫ا ﻥ ﻥ‬

!‫ ت ا ! إ _ ا ﺵ‬B ‫ ا‬2 (1) ‫ ت‬B ‫ ء ا‬.+‫ ا (اﺙ إ _ ( ا (اﺙ ه اﻥ‬2 [!+I! ‫ ل ا‬+ ‫ة‬M ‫إن أه‬ [!+I! ‫ ا‬./ ‫ ی‬,+ ‫ﻥ ت ا‬e ‫ ا‬L + O 6 ‫ ! أو ا دی ت ا ى‬.! ‫ا ! ا‬ ‫ ء‬/‫ ی و‬.‫ ا ﻥ ن ا ص ( ﻥ‬,/ ‫ﺙ‬j‫ي ی‬a ‫ ا‬x f+ ‫ا ا‬a‫ إن ه‬.(‫ ى‬6 ‫)ا دی ت ا‬ mf‫ و (م ﻥ‬،^+‫^ وﺡ ی‬4 m ‫ رة‬6 8‫ أن ی د ؤ‬2 !‫ ی‬، < ‫ دی ا (و ا‬ . ‫ ﺡ ا (اﺙ‬.+ ( ,+ ‫ ! ا‬. ‫ رة ا‬3 ‫ ر ﻥ إ دة‬B ‫ أن ﺕ‬54‫! ا ﻥ ن ا ص ا و ! ی‬- ‫ ر‬B‫ ت ﺕ‬4 ‫إن اﺡ‬ ‫& ت ی ة‬- ‫ا ا ﻥ ﺕ‬Y !- -.B ‫ ی! وا‬L ‫ز ! ا‬$‫ ا‬0 ‫ وا

أدت إ‬،!4‫& ت = ی‬- ‫ﺕ‬ .!4‫& ت ا ی‬- ‫ ء ا

ا‬B‫ﺥ‬$‫ & ا‬

‫ ا‬- ‫! ا‬Q‫ ﺥ ! ﺡ‬X L‫ي ﺡ‬Y ‫ وا‬، ‫ ﺱ‬-H ‫ ا‬4/ ‫ ا‬I ‫إن ا‬ ،C4 T4 ‫ ت ا‬-‫ﻥ‬7 0Q 4- 4 ‫ إ{ ر ر ! ا ﻥ ن ا و ﺕ ا‬X ‫ دو ! ا‬ ‫ ل‬T4 -‫ف ا ول‬7 ‫&! ﺥ‬Q H ‫&! –و‬Q 4 ‫! ا‬- 4 ‫ ت ا‬B ‫ ﺕ ر ا‬3-‫ﺡ‬ !-‫ [ ﺡ ت ا & ﺵ‬B‫ ! = ﺕ‬4- ‫ ا‬XY‫ إن ه‬،(1)‫! ا ﻥ ن ا م‬4L‫ أﻥ‬G‫ ﺱ { ی‬-H ‫ا‬ ‫ وﺕ‬، 4 T4 ‫ ا‬.W ‫! ا‬-‫ إ{ ر داﻥ‬C4 T4 ‫ ت ا‬B= ‫ آ‬--H‫ أی ﺕ ﺕ‬،!-‫وا ﺵ اآ‬ ,Q ! ‫! داآ‬-‫ رة = ﻥ ﻥ‬3‫ ﺕ ری‬0 ‫ أدى إ‬4 ،(2)!‫ ﺱ‬-H ‫ ا ﻥ ن وا‬- !=7 ‫ ا‬I‫ ی‬/‫ﺕ‬ ‫ ع‬B ‫ ا‬C-‫&! ﺱ‬Q ‫ ت‬- ‫ ﺕ‬. [ = !- 4‫! ا أﺱ‬- ‫ ا‬.-Q ‫ أ ا ول ا‬،(3)‫ا & ة‬

(1)-

Gunther Teubner, Juridification: Concepts, Aspects, Limits, Solutions, In, Gunther Teubner (ed.), Juridification of Social Spheres, De Gruyter, Berlin/New York 1987, pp 03-48 (2)Serge Diebolt, Le droit en mouvement, Eléments pour une compréhension constructiviste des transformations complexes des systèmes juridiques, thèse en droit, université de Paris 10-Nanterre, U.F.R. de sciences juridiques, 2000, p 157 (3)Christian Joerges and Navraj Singh Ghaleigh, Darker Legacies of Law in Europe, The Shadow of National Socialism and Fascism over Europe and its Legal Traditions, Hart, Portland, Oregon, USA, 2003 83

‍ ل‏T4 ‍ Ů„ ا Ů… )ا Ůˆ !( Ůˆا‏T4 ‍ ا‏- ‍ ! Ůˆâ€ŹQ ‍ ن آ‏5‍ ŰŒâ€Ź0 ‍  ﺥ‏4 ‍ ا‏C4 T4 ‍ا Ů…  ا‏ .(1)‍ا ؾ‏ ŘŒ!- 4 ‍ ŘŞ ا‏-‍‏7 ‍&! ا‏Q !- 7 ‍[ ďş• ŰŒ اﺹ‏. T‍ ا ŰŒ;! ﺕ‏X ‍أ ŘŻŮˆ ! ا‏ ‍ م‏L ‍ ا‏0 ‍ ŘŻ ؼ‏/ 4 ‍ Ůˆا‏GQ<4 ‍ ŮŠ ا‏- . ‍ ا= ا ا‏G‍! { ŰŒâ€Ź- .‍=! ﺕ‏7 GQ‍ ﺼ‏0Q [Q4 5

4 ‍ ا‏B- 4 !- 4 ‍ ŘŞ ا‏-‍‏7 ‍ ŘŞ ا‏%‍ اﺕ‏I- ‍ ŰŒ ﺕ‏3-‍ ﺥâ€ŹŘŒâ€ŤŘŻŘ§ŘąŮŠâ€Źz‍ ďşą Ůˆا‏-H ‍ا‏ 4 ‍ ا‏B- 4 ‍ي ŰŒ ŮˆŮ„â€ŹY ‍ Ů… ا‏L ‍ا ا‏Y‍ Ů‡â€ŹŘŒâ€Ť ﺼ ؾ‏5/ ‍ ﺹ‏-H ‍ Ů… ا‏L ‍ ا‏G‍ { ŰŒâ€Ź ‍ ﺕ‏%‍› اﺕ‏.F 4 ‍ي ŰŒ ŮˆŮ„ دا‏Y ‍ Ů… ا‏L ‍ا ا‏Y‍ Ů‡â€ŹŘŒâ€Ť ﺼ ؾ‏5/ ‍ ﺹ‏-H ‍ Ů… ا‏L ‍ ا‏G‍{ ŰŒâ€Ź ‍  ؚ‏0 ‍ أدى ؼ‏4 ŘŒÂ› ‍ ﺹ‏-H ‍ ا‏-‍ﺙ‏y ‍ ŘĽ{ Řą ا‏4 ‍ دا‏0 .‍ ﺕ‏3-‍ ŰŒ ! ﺥ‏B !- ‍ا ع‏ 4 - ŘŒ(2)X ‍› ا   Ůˆ ! ا‏.W ‍! ا‏- ‍[ أه ﺼ‏Q;

‍ Ůˆاâ€ŹŘŒ!-‍! ا  ‏- ‍عا‏Y ‍ا‏ ‍ ت‏-Q4 ‍ ا‏G‍ل Ůˆďş• ا=Â? { ŰŒâ€Źo ‍ ﺕ‏C4 T4Q ‍ﺼ ى‏$‍ ŘŞ ا‏B Q ‍ ďşľ ؊‏.4 ‍ﺙ ع؊ ا‏z‍ا‏ ›.F !-Q4 !â€ŤŰŒâ€Ź$ -‍ﺹ ďşą Ůˆا ﺥ‏$‍ ŰŒ ا‏W ‍! ďş• ŘŁŮˆâ€Ź- 4 ‍ آ ا‏/4 ‍ Ůˆاâ€ŹŘŒ!-‍ ﺹ‏-H ‍ا‏ ›.WQ ‍داعي ﺼ‏z‍ ŰŒ! ا  ن ا‏L‍ا { عت ‏Y ‍ Ůˆâ€ŹŘŒ HQ5 ‍ ا‏-Q ‍Â? ا‏H‍ ﺥ‏4 T ‍ ا  ن ا Ů… Ůˆâ€Ź5/‍ ŘŞ ŮˆŰŒâ€ŹB ‍ ا‏vQ GB ‍ي ŰŒ ا‏Y ‍ Ůˆاâ€ŹŘŒâ€Ť Řš ا م‏B Q ‍اﺕ‏Y ‍ا‏ .(3), Y ‍ آ ن Ů‡â€ŹŘŒ!&Q 4 ‍! ا‏- 4 ‍ Ů‚ ا‏H‍ ŘŻ ‏/ 4 ‍ Ůˆا‏GQ<4 ‍ ŮŠ ا‏- . ‍ؼن ا = ان ا‏

‍ ﺹ‏-H ‍ ا‏L‍! Ůˆ‏- 4 ‍ { ŘŞ ا‏/ ‍ ا‏- v- ‍! ŮˆŘĽďşą ŘĄŘŠ ا‏L Q ‍ ا‏XY‍Â? ه‏.H ‍ا‏

‍ ﺹ‏-H ‍ ا‏- H ‍ ا‏- !š-H ‍&! ا‏- ‍ ا‏XY‍ ŘŻ ه‏% = ‍ ŘĄ ا‏4Q ‍ اâ€ŹŘŒ(4)‍داعي‏zâ€ŤŮˆا‏

‍ا ا ﺼ ا Ůˆ ﺕ‏Y‍  ه‏0 ‍ ‹ ؼ‏. ‍ ŮˆŘŻ اâ€ŹŘŒ(5)!-Q‍ ا Ůˆ ! ا ﺼ‏o-4 ‍ ŘŻŮŠ ا

ﺕ‏% = â€ŤŮˆا‏ [ ‍ ŰŒ! ا

زا‏L ‍ل ا ďşľ ŘŞ ا‏7‍ ﺼ‏, ‍ ŮˆŘ°â€ŹŘŒ(6) ‍ ا‏C4 T4 ‍ ا‏I ‍ي ŰŒâ€ŹY ‍ € ا ŘŻ ا‏% (1)-

Arnaud Sales, The Private, the Public and Civil Society: Social Realms and Power Structures, International Political science Review, Vol.12, n°4, 1991, pp 295-312 (2)Mauro Zamboni, Law and Politics, A Dilemma for Contemporary Legal Theory, Springer-Verlag, Berlin, 2008, pp 132-134 (3)Rachel Vanneuville, Le droit administratif comme savoir du gouvernement? RenĂŠ Worms et le Conseil d’Etat devant l’AcadĂŠmie des sciences morales et politiques au dĂŠbut du 20e siècle, Revue française de science politique, vol. 53, n°2, avril 2003, p 220 (4)Niklas Luhmann, Operational closure and structural coupling: the differentiation of legal system, Cardozo Law Review, Vol.13, 1992, p 1436 (5)Ludwig Von Mises, A critique of interventionism, translated by Hans F. Sennholz, Arlington House, New Rochelle, New York, 1977, pp 15-37; Risto Heiskala, Economy and society: from Parsons through Habermas to semiotic institutionalism, Social Science Information, Vol.46, N 2, 2007, p 244 (6)Seyla Benhabib, Beyond interventionism and indifference: Culture, deliberation and pluralism, Philosophy Social Criticism, Vol.31, n°7, 2005, pp 753-771; Sylvia Walby, The Myth of the Nation-State: Theorizing Society and Polities in a Global Era, Sociology, Vol.37, n°3, pp 529-546 84

‫ دة‬- ‫ ﺱ )ا‬-H ‫ ا‬.W ‫ [ أن ا‬.‫ وا

أﺙ‬،(deregulation) C4 T4 ‫ ا‬.F ‫ اﺡ إ دة‬ &Q Q‫ ا اﺥ‬GB 4 ‫ ا‬0 ‫ إ‬L ! -T‫! وه‬%= ‫ ی ! ﻥ‬B TH‫ ة( = اﻥ‬B-H ‫وا‬ ‫ د‬% = ‫ ا‬- v- ‫ إﺱ ءات ا‬T ‫! أﻥ‬L‫ ه‬v- 5‫ ﺕ‬0 ‫ أدى إ‬4 ، 4 ‫ا‬ .(1)!‫ ﺱ‬-H ‫وا‬

0 ‫ ﺱ ه ا ا ﺱ ﺡ‬-H ‫ ا‬-‫ﺙ‬y ‫ﺱ س آ ن ا‬$‫ا ا‬Y‫ ه‬0Q ‫ و‬،‫إذن‬ !-‫ ﺱ‬-H ‫! ا‬-‫ﻥ‬7 ‫! اء ﺕ ﺥ ا‬- 4 ‫! ا

ا ت ا‬% ‫ ت ا‬-Q4 ! 4-‫ي ﻥ § ه‬Y ‫ ا‬4 ‫ ا‬oT ‫ دی! وا‬% = ‫& ءة ا‬5 ‫ و م ا‬، 4 ‫ م ا‬L Q !Q5/4‫آ‬ !- ‫ "إن اﻥ‬،(2) 4 ‫ ﺱ وا‬-H ‫ ا‬.W ‫ ت ا‬-Q4 0Q !-‫ ارآ‬- ‫! ا‬-{‫ و= ا‬-. ‫ا‬ ،C4 T4 ‫ا‬/ = C X ‫ت ﺥ ت دو ! ا‬7 ‫& ﺕ ا‬%‫داری! ا

ﺕ‬z‫! وا‬-‫ ﺱ‬-H ‫! ا‬-Q4 ‫ا‬ 0 ‫ إ‬،C4 T4 ‫ ﺱ! أآ; أي ﺵ ء ﺥ ا‬-H ‫ إﺵ رات ا‬0 ‫! إ‬-‫ ﺱ‬H‫ أآ; ﺡ‬Q T‫وﺕ‬ §‫ ا ﺕ‬4; ‫ا ا‬Y‫ ه‬0 ‫! وأدى إ‬- ; ‫ ا ل ا‬XY‫ ﺥ [ ا م ه‬،‫ ة‬-.‫در ! آ‬ .(3)"!‫داری‬z‫ ﺱ ت ا‬-HQ ‫ د‬/ ‫ا= ان‬ ‫اب‬o‫ﺡ‬$‫ ت ا‬-T-‫! واﺱ اﺕ‬% Q !T- ‫ ﻥ‬- ‫ا‬Y‫ ه‬،‫ا ﻥ ن ا م‬ - ‫ ازن‬Q !‫ دی‬- ‫ ا‬-L ‫! إ دة ا‬T- ‫ ﻥ‬5 ،!- ‫ ا‬.- - ‫! ا‬-‫ ﺱ‬-H ‫ ت ا‬5 ‫وا‬ = ،!-‫! ا ﻥ ﻥ‬% ‫! وا‬4 ‫ن ا‬x ،‫ ل‬-4 ‫ ا‬XY‫ إن آ ه‬، ‫ ﺱ‬-H ‫ دي وا‬% = ‫ ا‬- H ‫ا‬ ،‫ ا ص‬.W ‫ ت ا ! وا‬5 ! ‫ ا ا ا‬-5& ‫ ا‬- ‫ أن ﻥ‬-4 ‫[ ﺡ‬Q !-‫ ﺱ‬-H ‫! ا‬-{‫ ا‬4‫ { ف ا ی‬5 4 ‫ ا ﻥ ن ا‬C % &B F ‫ أن ﻥ ف‬T‫ وی‬، ‫إﻥ‬ .(4)" - $‫ ا ﻥ ن ا‬I‫ أﻥ‬،!-. / ‫ دة ا‬-H ‫وا‬ !&- ‫ﺱ ءة ا‬z‫ ا‬XY‫ ﺕ ﺕ ارك ه‬،!-‫ رﺙ‬5 ‫! ا‬-& ‫ ا‬XY‫ ه‬I‫ ه أﻥ‬5 - !=7 ‫ ء ا‬H‫ ﺕ‬5 ‫& ت ی ة‬- ‫ ﺕ‬.‫ ﺕ ﺕ‬I‫ و أﻥ‬.‫ { ت؟ ی‬/ ‫! وا‬4L‫ﻥ‬$‫ ا‬- ‫ ب‬B 4‫ م ﺵ‬L‫ ﻥ‬Q ‫ﻥ اﻥ‬x ،‫ أﺱ س‬0Q ‫ و‬، ‫! ی‬Q H4 ‫! ا‬- 4 ‫ ق ا‬H‫ﻥ‬$‫ا‬ ‫! و‬- 4‫! ﺵ‬- 4 ‫ ت ا‬B‫ ! ﺥ‬4-‫ ه‬. ‫ ی‬، ‫ ی‬4‫ م ﺵ‬L‫ ﻥ‬0 ‫ إ‬، 4 ‫ ﺱ‬-‫ﺱ‬ ‫ل‬7‫ ﺥ‬L‫! ی ة ﺕ‬- 4‫ ! ﺵ‬4-‫ ه‬H ‫ إن‬:‫ ب‬B‫ ﺥ‬5 !-Q‫! ا اﺥ‬-‫ﻥ‬7 ‫ ا‬. ‫ی‬ 4 !-‫ ت ا ﻥ ﻥ‬.-‫ ل و ا ﺕ‬5‫ﺵ‬$‫! ا‬L‫ﺡ‬74 ‫! ا‬- ‫ ی‬. ‫ اه ا‬L ‫ ! ا‬4T (1)-

Jacint Jordana and David Levi-Faur, The politics of regulation in the age of governance, in, Jacint Jordana and David Levi-Faur (eds), The Politics of Regulation, Institutions and Regulatory Reforms for the Age of Governance, Edward Elgar, UK, 2004, pp 0130 (2)Wolf Heydebrand, Process Rationality as Legal Governance: A Comparative Perspective, International Sociology, Vol.18, n°2 , 2003, p 329 (3)Gunther Teubner, After Privatisation, op.cit, p 404 (4)Gunther Teubner, Contracting worlds, op.cit, p 402 85

4-‫ [ أن ﺕ ﺵ وط ه‬B ‫ ی ة اﺱ‬T ‫! ا‬- 4/ ‫ ! ا ى ا‬4T L‫ أی ﺕ‬،! ‫ا و‬ ‫ دي‬% = ‫ ﺱ و ا‬-H ‫ ب ا‬B ‫ ا‬, ‫ ذ‬0Q ‫ و أ ز ; ل‬، ‫ ا و ﺕ‬C4 T4 ‫ ا‬0Q . ‫ ی‬T ‫ا‬ ‫ ء ا ﻥ ن‬4Q ‫ ت‬4‫ ه‬H4 ‫ را‬B‫; ﺕ‬4‫ي ی‬Y ‫ وا‬، 4 ‫داري ا‬z‫إن & م ا ﻥ ن ا‬ !‫ ﺡ‬H ‫ ا‬-Q< /4 ‫ وا‬-‫داری‬z‫ وا ی ا‬، -- B‫ إی‬--‫ و= ﻥ ﻥ‬New York ! ،!-4 ‫داری! ا‬z‫ ﺡ ات ا‬Q !-‫! ا ﻥ ﻥ‬Q-5/ ‫ ا‬-Q ‫ي ی أﺱ ﺱ‬Y ‫& م ا‬4 ‫ا ا‬Y‫ ه‬،!- ‫ا و‬ XY‫ ء ! داﺥ ه‬H4 ‫ ى ا‬H &‫ وﺕ‬،‫ ا ﺡ ات إ{ ر ا ﻥ ن‬XY‫ ه‬CF‫ ت و‬-&-‫وﺕ ی آ‬ .(1)‫ا ﺡ ات‬ . ‫ ﺕ‬-T ‫ ا‬5 ‫ ا‬-‫! و ی‬- &/ ‫ وا‬4 ‫داري ا‬z‫ ی! ا ﻥ ن ا‬L‫ن ﻥ‬x ‫ا‬Y ‫و‬ !-4 ‫! ا‬4‫ ر & م ا آ‬l ‫ ﺵ ة‬. ! ‫ وإ‬،!-‫! ا ﻥ ﻥ‬4 ‫ ودراﺱ! ا‬-Q 7‫ ﺥ‬ !4‫ )ا آ‬- 4 -‫ ﺱ‬-‫ ا ﺱ‬-‫ﺥ‬$‫& م ا‬4 ‫ا ا‬Y‫ ه‬B ‫ أ‬،(2)!- { ‫وﻥ ی! ا و ! ا‬ I‫ أﻥ‬m‫ ر‬، 4 ‫ ا‬C B ‫ا ا‬Y‫ ه‬0Q ‫ ء‬z‫ ه ا‬H‫ = ﻥ ن ی‬3 . ‫ ا‬QB ‫!( ی‬-4 ‫ا‬

‫ا ا ﻥ ن = ﻥ ﻥ ا ﺱ ر ا و ﺕ‬Y‫ ر ه‬. ‫ وا‬،!- { ‫ ء ﺱ ط & م ا و ! ا‬ .(3)!-4 ‫! ا‬-B.W ‫! ا‬4L‫ﻥ‬$‫ ر ا‬/ ‫ ! ﻥ‬T ‫واﺱ‬ !‫داری‬z‫ ت ا‬H‫ ﺱ‬4 ‫ ی‬، 4 ‫ ی = ﻥ ن إداري‬B - H ‫ا ا‬Y‫إن ه‬ ‫ا‬Y‫ ه‬X T‫ اﺕ‬0Q ‫ ی آ‬،!Q / ‫ ا و ! ا‬5‫! إ{ ر ﺡ‬- ‫ د إدارة دو‬T‫ وی ول إی‬،!- ‫ا و‬ ‫ آ ن ﺡ ! ا ﻥ ن‬4‫ آ‬، Q 4 ‫ ى ا‬H4 ‫ ا‬0Q - 5 ‫ ا و ! و‬GB ‫ ی‬5 0 H4 ‫ا‬ !- ‫داری! ا و‬z‫ ت ا‬5./ ‫ ا‬- ‫ل ﺕ‬7‫ ﺥ‬4 ‫ ى ا‬H4 ‫ ا‬0Q 4‫ وإﻥ‬.(4)‫ ي‬-Q ‫داري ا‬z‫ا‬ .(5) 4 ‫ ى ا‬H4 ‫ ا‬0Q ‫ دو ! ا ﻥ ن‬G- ‫ﺕ‬

: L‫ أﻥ‬،‫& م‬4 ‫ا ا‬Y‫ ﺡ ل ه‬-(1) Benedict Kingsbury, Nico Krisch, Richard B. Stewart, The emergence of global administrative law, Law and Contemporary Problems, Vol.68, Summer/Autumn 2005, pp 15- 61 (2)Stefano Battini, The Globalization of Public Law, European Review of Public Law, Vol.18, n°1, 2006, pp 27-49 (3)Sabino Cassese, Administrative law without the state? The challenge of global regulation, International Law and Politics, Vol.37, 2005, p 670 et 687 ‫! أو‬- & ‫ ى ا‬H 0Q ‫& م‬4 ‫ا ا‬Y‫ ه‬4‫ ﻥ ه‬Jacques caillosse ‫ و‬Jacques chevallier ‫ اﺱ ت‬L‫ أﻥ‬-(4) : L‫ ت أﻥ‬Q 4 ‫ی ا‬o4Q C4 T4 ‫ ت ا‬- = 0Q W ‫ ! ا

آ ن ی‬4- ‫ ى ا‬H 0Q Jacques Caillosse, Le droit administratif contre la performance publique, AJDA, n°3, 1999, pp 195-211; Jacques Chevallier, l'évolution du droit administratif, Revue du droit Public, n°5-6, 1998, pp 1794-1809 (5)A-M, slaughter, New world order, 2004 86

!-4 ‫! ا‬4‫ آ‬Q !-‫! ا و ﺕ‬- 4 ‫&! ا‬% ‫ ا‬XY‫ ه‬. ‫ ي‬L‫ ﻥ‬X T‫ أآ اﺕ‬ !-4 ‫! ا‬-{‫ ا‬4‫( وا ی‬World statism) !-4 ‫! إ{ ر ا و ! ا‬- { ‫ا و ! ا‬ ‫ ء‬G‫! { ی‬-‫اﺕ‬Y ‫! ا‬4‫ آ‬Q !-B‫ ﻥ‬5 ‫! ا‬4QH4 ‫ام‬o ‫( وا‬Global democracy)

، ‫ ﺕ‬H‫ ة و ﺱ‬4 ‫ ا‬$‫; ق ا‬- T‫ ﻥ‬, ‫ ذ‬0Q ‫! ; ل‬-4 ! 5‫ وﺡ‬4 ‫ ن‬4

- 5 ، ‫ ا و ﺕ‬GB 4 ‫ا ا‬Y‫( ه‬1) A-M. Slaughter ‫ ﺕ ث‬،X T‫ﻥ& ا ﺕ‬

5./ ‫& م ا‬4 ‫ إ{ ر ا‬5 ،!-4 ‫ ﺡ ! ا و ! ا‬4‫ ر ! آ‬% ‫ ا ; ! ا‬I‫ رﺕ‬ 0&!

‫ل ﺵ ت ا‬e‫ ﺥ‬2 ! ‫ة "إن ا آ! ا‬o‫ آ‬44 ‫ ا‬-m !- 5 ‫ ﺡ ات ا‬Q ،, ‫ورو‬G‫ ا* د ا‬،‫ (ة‬+! ‫

(ة و ﺥ ر (ة *ی ت ا‬4 _ ‫ ج إ‬+ ,+ ‫ ا ! وا‬B ‫ ا ! ت ا‬,/ ‫ ی( ا ! رآ‬,+ ‫ ا (ول ا ا‬0‫وآ‬ .(2)" ! ‫ آ! ا‬. ‫ ی (را‬ - ‫ ود‬Q ‫! ا ة‬-‫ ا وﻥ‬،!‫ ﻥ‬4 ‫ ت ا‬.-‫ ا ﺕ‬0 ‫ إ‬-/‫! ﺕ‬-4‫ ت ا آ‬5./ ‫ ا‬XY‫ه‬ !-4 ‫ إدارة‬5‫ ﺵ‬،(3) ... ‫دارات‬z‫ ا‬،‫ ﻥ ت‬4 . ‫ ا‬،‫! آ آ ت‬- 5 ‫ا ﺡ ات ا‬ :G‫{ ی‬ .!-4‫! ا ﺱ‬- ‫ ت ا و‬4L 4 ‫ ا‬-1 .!-4‫! ا ﺱ‬- { ‫! ا‬-B.W ‫ ﻥ ت ا‬-5 ‫ ا‬- 4T ‫& ا‬Q !-‫ ت ا وﻥ‬.-‫ ا ﺕ‬-2 !4L‫ﻥ‬$‫ ه ا‬L ‫ ت وآ‬5./ ‫ ا‬،‫! إ{ ر ا ﺕ& = ت‬- { ‫! ا‬-B.W ‫ ت ا‬¹- ‫ ا‬-3 .!-‫ا وﻥ‬ .‫ ع ا ص‬B ‫ ت وا‬5 ‫ ا‬- ! -T‫ ت ه‬.-‫ ﺕ ﺕ‬-4 .(4)!-B.W ‫ ا‬v l ‫ ت ا ! ذات ا‬H‫ ﺱ‬4 ‫ ا‬-5 ،!Q ‫! ﺵ‬-4 !‫ ﺡ‬H4 !- { ‫ ة ا و ! ا‬5 ‫ ﺕ ي‬0Q ‫ ﺕ‬- ‫ا ا [ ا‬Y‫إن ه‬ ‫ إ دة‬0 ‫ = أدى إ‬،!‫ ی‬-Q ‫! ا‬- 4 ‫ ﺱ! ا‬-H ‫ ا‬،!-‫ ر ! ا و ﺕ‬4 ‫ ا‬-‫ و & ﺕ‬GB & 5

(1)-

Anne-Marie Slaughter, A New World Order, Princeton University Press, NJ and Oxford, 2004 (2)Kenneth Anderson, Squaring the circle? Reconciling sovereignty and global governance through global government networks, Harvard Law Review, Vol.118, 2005, p 1263 : L‫! أﻥ‬-4 ‫ ﻥ ت ا‬4 . ‫ ت ا‬5.‫ ﺡ ل & م ﺵ‬-(3) Heikki Patomaki, Rethinking global parliament: beyond the indeterminacy of international law, Widener Law Review, Vol.13, 2007, pp 375-393 (4)Benedict Kingsbury, Nico Krisch, Richard B. Stewart, op.cit, p 20 87

ŘŒ(1)!- ‍ ! ا ! ا Ůˆâ€ŹQ%4 ‍! Ůˆا ا‏- 4/ ‍ ا‏H4 ‍! Ůˆا‏-‍ ﺹ‏-H ‍ ! ا‏4- ‍ ا‏GB !m - ŘŒ!- { ‍› ا   ا Ůˆ ďş• ا Ůˆ ! ا‏.W ‍ا ا‏Y‍; ه‏4 !-H5 § ‍ ‏0 ‍ أدى ؼ‏4

!&Q 4 ‍( ŘŁŮˆ Řľ ! ŮˆŮ„ ا ا‏2)I ‍ ŰŒ ďş™ ن ŘŁ آ! =  ن ŘŁŮˆ ŘŻŮˆâ€Ź-;5

4 ‍ ل‏T4‍[ آ‏-‍ Ů„ ا  ‏T ‍ ع‏. ‍ أن ا‏4‍ آâ€ŹŘŒ(3) -B<‍ ŰŒâ€Ź- ‍ ؼ‏-‍ ŰŒâ€Ź4 ‍ Ůˆا‏- ‍ ا ! ا‏ ‍ د‏T ‍( ه‏4) 4 ‍داعي ا‏z‍ ŘĽ{ Řą & Ů… ا  ن ا‏4 ‍› ا‏.WQ ‍ إ‏W . â€ŤŰŒâ€Ź .(5)!-4-Q=‍ؼ‏7 ‍ ŘŞ ا‏T4 ‍ ا‏XY‍ل ه‏7 ‍ ! ﺥ‏- ‍! ŮˆŮ„â€Ź-‍ ﺹ‏-‍ ! ﺹ‏4-‍ ه‏H ŘŒ!‍ ŰŒâ€Ź-Q ‍€ ﺕ‏-‍& ﺕ‏4 5 ‍ ŰŒâ€ŹC=‍› Ůˆا‏.F ‍  ŮˆŮ„â€Ź4 ‍داعي ا‏z‍ ŘŻŘŚ ا  ن ا‏. ‍ؼن‏ ‍ م‏L‍ ى ‏H 0Q !-‍ ŰŒ! ا  ‏L Q ‍ع؍ ا Ůˆ ﺕ‏z‍ < ا‏H‍ أن ﺕ‏CB H‍ ﺕ‏ !‍ !  ŰŒâ€ŹF‍ ŘĽďşľ عات Ůˆا‏-B ‍ي ŰŒâ€ŹY ‍ ا ا‏C=‍ ! ا ا‏- ‍ Ůˆďş• ŮˆŮ„ ďş• ŮŠ ﺥâ€ŹŘŒâ€ŤŘ§  ن ا م‏ 0 â€ŤŮˆâ€Ź$‍ ن ا Ůˆ ! ه ا‏5‍ أن ﺕ‏54‍( ŘŁŰŒ ŰŒâ€Ź6) ‍ ﺹ‏-H ‍& ا‏Q ‍ ﺥ ŘŞ ŰŒ ؊‏H ‍ ع‏l‍ Ůˆâ€ŹŘŒ! ‍ا Ůˆâ€Ź ‍ ا‏-. ‍! Ůˆďş•â€Ź-{‍ ا‏4‍ ŘŻŰŒâ€Ź4-= -B ‍ أن ŰŒâ€Ź54‍! ŰŒâ€Ź- ‍! ا‏4‍ Ů… ا آ‏L ŘŒ ‍ Â?ﺼ ŰŒâ€ŹC 5â€ŤŮˆŰŒâ€Ź ŘŒ!‍ ŰŒâ€Ź-Q ‍! ا‏-‍ ا Ůˆ ﺕ‏- B‍‏$‍ ا ا‏- 5 ŘŒ(7)!- 4 ‍ ! ا‏QH ‍ ! ا ! ŘŁŮˆ ا‏Q%4 ‍ا‏ ‍ ه‏4‍ آâ€ŹŘŒ ‍ ŘąŮˆŘŤ ا Ůˆ ﺕ‏4 ‍ ا‏0 ‍ ؼ‏H‍ & Ů… ŰŒ ŰŒâ€Ź. ‍! ﺕ‏-4 ‍! Ůˆا‏Q / ‍! ا‏4‍ آ‏ ‍ا‏Y !-‍ﺹ ﺹ‏$‍! ا‏4 4 ‍ ا‏--.‍ ﺕ‏0 ‍ ؼ‏X‍ Ůˆâ€ŹL Â?‍ا ذه‏Y ‍ Ůˆâ€ŹŘŒ 4 ‍داعي ا‏z‍ ا  ن ا‏I ‍ •آ‏ [H- ! ‍ أن ا Ůˆâ€Źm‍ Řąâ€ŹŘŒ 4 ‍ ى ا‏H4 ‍ ا‏0Q ! ‍ إ‏H4 ‍! Ůˆا‏-{‍ ا‏4‍ ŘŞ ا ŰŒâ€Ź.‍ا  ن ŮˆŮ‡ ؼﺙ‏

(1)-

Alfred C. Aman, Globalization, democracy, and the need for a new administrative law, UCLA Law Review, Vol.49, 2002, pp 1687-1716 (2)Sabino Cassese, The globalization of law, International Law and Politics, Vol.37, 2005, pp 973-993, pp 973-993 (3)B.S. Chimni, Co-option and resistance: two faces of global administrative law, International Law and Politics, Vol. 37, 2005, pp 801-806; B. Ramesh Babu,The Liberal Capitalist West as the New ‘Global State, International Studies, Vol.43, n°3, 2006, pp 291-304 (4)Maja Andjelkovic, Internet Governance: In the Footsteps of Global Administrative Law, Thesis the Degree of LLM in International Law and International Relations, University of Kent, 2006, pp 63-69 (5)Paul Schiff Berman,Cyberspace and the state action debate: the cultural value of applying constitutional norms to “privateâ€? regulation, University of Colorado Law Review, Vol.71, 2000, pp 1282-1289 (6)Saul Newman, Power and Politics in Poststructuralist Thought, New theories of the political, Routledge, New York, 2005, pp 134-152 (7)Janet Newman, Rethinking ‘The Public’ in Troubled Times: Unsettling State, Nation and the Liberal Public Sphere, Public Policy and Administration, Vol.22, n°1, pp 27-47; Roland Axtmann, The State of the State: The Model of the Modern State and its Contemporary Transformation, International Political Science Review, Vol.25, n°3, 2004, pp 259-279 88

‫ آ‬0Q ‫رادة آ ا & ا‬x 4‫ وإﻥ‬، ‫رادﺕ‬x G ‫ و ﺕ‬، - ‫ ا‬XY‫ و ! ; ه‬H .(1)!-¹-. ‫! وا‬- $‫! وا‬- 4 T4 ‫ ا‬،!- % ‫ ا‬،!-4 ‫! ا‬4‫ ا آ‬،‫ ی ت‬H4 ‫ا‬ !% ‫! ا‬Q‫ دي ﺥ ! ﺡ‬% = ‫ ب ا‬B ‫ ! ا‬4-‫ ه‬H , Y‫ آ‬L‫ ﺕ‬-2 ‫ي أآ‬Y ‫ ا‬X T‫! ﺥ ! ا ﺕ‬4 ‫ و ! ا‬، ‫ دول ا‬vQ ‫ ع ا م‬B ‫ا

ا‬ .(2)! ‫! ا‬- ‫! ق ا‬- ‫ ا‬.- - ‫ دی! ا‬% = ‫! ا‬4 Q B ‫ ع واﺵ‬4 ‫ إ‬I-Q Transnational ‫ ی ی ون & م ا ﻥ ن ق ا‬X T‫ا ا ﺕ‬Y‫إن أ ب ه‬ ‫ دور‬0Q ‫ان‬o‫ی ی آ‬Y ‫ ا‬،Transnational governance !- ‫! ق ا‬4‫ وا آ‬،law --< ‫ ت ا‬4 ‫ ا‬XY‫ ه‬. ،(3)!- 4 T4 ‫! ا‬4‫! ا آ‬-Q4 !-‫ ا و ﺕ‬-m ‫ا & ا‬ ‫ د‬4 ‫ وا‬G-W4 ‫&! ا= اﻥ ا‬Q 4 ‫! ا‬- 4 ‫ ق ا‬H‫! «ﻥ‬-Q‫! ا اﺥ‬-‫ﻥ‬7 ‫ﺕ ﺕ ی ا‬ ‫! آ‬-‫ع &! ا و ﺕ‬o ‫ ه ت ﺕ دي‬T‫ ت اﺕ‬l‫ و‬،!‫داری‬z‫! ا‬-{‫ و= ا‬-. ‫ ﺱ! وا‬-HQ ‫ ا ﻥ ن‬Eugen Ehrlich‫ و‬Jussop ‫ ر‬5 ‫ أ‬.‫ وﺕ‬، ‫ ا ﻥ ﻥ‬.W ‫ ه ا‬L ‫ د اﻥ ل‬T ‫ ه‬%‫ أن ﺡ‬،!-‫&! ا ; ﻥ‬- ‫ وه إﺱ ءة ا‬،X T‫ا ا ﺕ‬Y‫[ ه‬.‫ أﺙ‬، 4 T4 ‫ا‬ !‫ ی‬- . ‫ت ا‬7% ‫ ا‬4‫ وإﻥ‬.!- 4 ‫ ق ا‬H‫! ا ! «ﻥ‬- 7 ‫ ا ﺱ‬0 ‫! إ‬-‫ ﺱ‬-‫ ! ﺱ‬4-‫ ه‬ 0 ‫ ی ! إ‬B ‫ ! & ا‬-W ‫ت ا‬7% [ . ‫ ا م اﺱ‬GB 4 ‫! وا‬-‫ ﺱ‬-H ‫ ا‬0 ‫ ! إ‬-W4 ‫ا‬ ،(4) 4 ‫ م ا‬L ‫ ی & ا‬.‫ ا ﻥ ن ا ص آ‬0 ‫ إ‬L ‫ وا‬،‫ ا ص‬GB 4 ‫ د وا‬% = ‫ا‬ ! 4- 4 ‫! ه ا‬-5Q4 ‫ ﻥ ن ا ص ﺥ ! ا وا‬Q !-‫ﺱ ﺱ‬$‫ ت ا‬H‫ ﺱ‬4 ‫ [ ا‬. ‫ا أ‬Y ‫و‬ .(5) 4 ‫ ا‬.W ‫ ت ا‬-Q4 0Q %‫ي ﺡ‬Y ‫ ا‬5 ، 4‫! ﺕ‬- 4 ‫ ق ا‬H‫! «ﻥ‬-Q4 ‫! ا‬- 7 ‫ن ا ﺱ‬x !-‫ وﺙ ﻥ‬،‫إذن‬ 5 ،!‫ دی‬% = ‫ ت ا‬o-‫ ﻥ‬5-4 ‫& ة ا‬% . 4‫ ی‬. ‫ أ‬C4 T4 ‫ = ا‬C %‫ه أن اﺕ‬ I ‫ ﺕ‬،!‫ دی‬% =‫ ت ا‬H‫ ﺱ‬0 ‫! = ﺕ [ إ‬- 4 ‫ ا ت ا‬5 ‫ ت ا

آ ﻥ[ ﺕ‬H‫ ﺱ‬4 ‫ا‬ ‫ م‬F [‫ ا

أﺕ‬-< ‫ا و ! ا‬Y ‫ و‬،!-H ‫ ق ا‬H ‫ ت ا ی! وا‬- ‫ ا‬G‫ { ی‬ !% ‫ن ! ا‬x ،!- 4 T4 ‫ ت ا‬- & ‫ ا‬0Q ‫ دة ا ول‬-H ‫ ءة‬H4 ‫& ت ا‬- ‫آ& ءة ا‬

(1)-

Rorden Wilkinson and Stephen Hughes, Global governance: critical perspectives, Routledge, 2002 (2)Larry Cata Backer, Economic globalization ascendant : four perspectives on the emerging ideology of the state in the new global order, Berkeley La Raza law Review, Vol.17, n°1, 2006, pp 103-106 (3)Peer Zumbansen, Transnational law, in, Jan M. Smits (ed), Elgar encyclopedia of comparative law, Edward Elgar, UK, 2006, pp 738-754 (4)Robert Wai, Transnational private law and private ordering in contested global society, Harvard International Law Journal, Vol.46, n°2, Summer 2005, p 471 (5)Peer Zumbansen, The Law of Society, op.cit, pp 191-233 89

‫وا ‪ = !4‬ﺥ‪ [ Q‬ﺕ ‪ &-‬ت ‪ !¹-H‬ی ة ‪ -‬ا ‪ { /‬ت ا ‪ !- 4‬وﻥ‪ L‬ا = ‪ %‬دي‬ ‫ا ‪7‬ﻥ ‪.‬‬ ‫إذن‪ ،‬و ‪ 0Q‬ه‪Y‬ا ا‪$‬ﺱ س‪x ،‬ن ﻥ‪ /‬ء ; ه‪ XY‬ا ‪ &-‬ت ا ‪ !¹-H‬ی ﺱ‪ -‬‬ ‫ و ! ا ‪ -‬ی! ا اﺥ‪« !-Q‬ﻥ‪ H‬ق ا ‪ !- 4‬ا ‪ ،!Q H4‬و ا ‪ 4‬ى ا ‪x ، - .‬ن ‪! 4T‬‬ ‫ ا ‪ %‬ا ت ا ‪ - .‬ی! ﺱ ف ﺕ‪ ! yH L‬ى = رة ا <‪ -‬ات ا ‪ 4‬ﺱ‪ H‬ﺕ‪ 0Q !-‬ا‪! z‬‬ ‫ ه‪ XY‬ا ‪ &-‬ت ا ‪ T‬ی ة‪ ،‬ی‪ 54‬ا ‪ L‬إ ‪ 0‬ا‪ z‬ت ا ‪ 4‬ﺱ‪ H‬ﺕ‪ !-‬ﺥ‪7‬ل ﺥ‪(5) !H4‬‬ ‫اﺕ‪ T‬ه ت ر ‪.(1)!-H-‬‬ ‫‪ -1‬إ ‪ 0‬أي ى ی‪ L 54‬م ا ‪ H‬ق أن ی<‪ I -.{ -‬أ ﺕ ‪ 4‬ا= ‪ %‬دی ‬ ‫ﻥ‪ { /‬ت ‪ -m‬ﻥ ! ‪ 4F‬ا‪$‬ﻥ‪ !4L‬ا ‪!%% 4‬؟‬ ‫‪ -2‬إ ‪ 0‬أي ى ی‪ B Q 54‬ع ا ; ‪ 3‬ا ص ‪ 4L 4‬ت ‪ -m‬ا ‪ !- 5‬و‪ -m‬‬ ‫ا ‪ !-‬أن ی ‪ GQ‬أﻥ‪ !4L‬ﺡ آ‪ - H !4‬ا ‪ B/‬ت ا ‪ !- 4‬ذات ا ‪ &%‬ت ‪ -m‬ا ‪ -H‬ﺱ‪!-‬‬ ‫و‪ -m‬ا = ‪ %‬دی!؟‬ ‫‪ -3‬إ ‪ 0‬أي ى ی‪ B Q 54‬ع ا م إﺡ‪ 5‬م ا = ! ‪ 0Q‬ا ‪ { /‬ت‬ ‫ا ‪ !% % 4‬أ ﺡ&‪ w‬اﺱ ‪ - 7‬وﺡ‪ 4‬ی ‪ GB‬ا ‪ H‬ق؟‬ ‫‪ -4‬إ ‪ 0‬أي ى ی‪ % =7 54‬د آ‪ 5‬أن ی‪ B‬ر ﻥ‪ L‬ﺱ‪ -‬ﺱ‪ -‬ا ‪Y‬ي ی‪ H‬وی ‪ 4‬‬ ‫ا ‪ { /‬ت ‪ -m‬ا = ‪ %‬دی!؟‬ ‫‪ -5‬إ ‪ 0‬أي ى ی‪« 54‬ﻥ‪ !4L‬ا ‪ !BQ 4‬ا ﺵ‪ !¹‬أن ﺕ ‪ %‬ا ‪ -H‬ا م ا ص‬ ‫وﺕ‪ B‬ر أﻥ‪ { 4‬ا ‪ G-H‬أي ﺕ‪ 5‬ن ا ‪7‬ﻥ‪ !-‬ا ‪ -H‬ﺱ‪ !-‬وا = ‪ %‬دی!‪ ،‬ا ر ت وا‪$‬ﺱ اق‬ ‫ ‪ 5/ !5 /‬آ‪ Q‬؟‬ ‫إن ‪ T‬د ﺕ ‪ -Q‬و آ ة ‪ .4‬أ ا ‪ &5‬ءة ا = ‪ %‬دی! ا ‪ L o-44‬م ا ‪ H‬ق ه ﺕ‪ T‬ه ‬ ‫ ‪ %4‬ه‪ XY‬ا ‪ &-‬ت ا ‪ ،!¹-H4‬إن اﺥ ‪o‬ال ا ‪ =7‬ت ا ‪ T !- 4‬د & ت‬ ‫ا= ‪ %‬دی! ﺱ ف ی دي إ ‪ 0‬إ دة ﻥ& ا ‪ yB‬ا ‪Y‬ي ﺕ ارﺕ‪ I 5‬ﺡ‪ !Q‬ا اﺙ! ودو !‬ ‫ا ‪ ،X‬ر‪ m‬أن ا ی ا ‪ B‬وﺡ ت ا ‪ L‬ی! ﺕ آ دور ا ‪ -< 4‬ا = ‪ %‬دي ا ت‬ ‫ا ‪ .‬رادی<‪ 4‬ﺕ‪ !-‬ا

ا‪z‬ﻥ‪ H‬ن ﻥ ی! ا ن ‪ ،20‬ه‪Y‬ا ا ﺕ‪ X T‬ا ‪Y‬ي ی آ ‪ I-Q‬د ة‬ ‫ رﺱ! ا ﻥ ن وا = ‪ %‬د)‪ ،(2‬و ‪ , Y‬ا ‪ -4 4‬ت ا ‪YT‬ری! ا

ﺡ‪ [.‬ﺕ<‪ -‬‬ ‫ ‪ ! L‬ا آ‪ !4‬وه‪ ! 4-‬ا ‪ L‬م ا ‪ .- -‬ا ‪ ،‬و ‪ I-Q‬ﺕ ا ‪ .‬ر ا ‪ GB 4‬ا = ‪ %‬دي آ‪ .4‬أ‬ ‫‪(1)-‬‬

‫‪Gunther Teubner, After Privatisation, op.cit, p 406‬‬ ‫‪David D. Friedman, Law’s order, what economics has to do with law and why it‬‬ ‫‪matters, Princeton University Press, New Jersey, 2000‬‬ ‫‪(2)-‬‬

‫‪90‬‬

Our thesis is that the idea of a self-adjusting market implied a stark utopia. Such an institution could not exist for any length of time without annihilating the human and natural substance of society; it would have physically destroyed man and transformed his surroundings into a wilderness. Inevitably, society took measures to protect itself, but whatever measures it took impaired the selfregulation of the market, disorganized industrial life, and thus endangered society in yet another way. K. Polanyi 1944, p 3

‍ Ůƒâ€ŹQH ‍ ا‏-H&‍! ﺕ‏-Q4 0Q 4- ‍أ‏ ‍ ع‏- ‍ ŘŻŘŚ ا‏. G ‍ Ůˆâ€Ź4 ‍ Ů… ا‏L ‍  Ůˆا‏H‍‏z‍ا‏ . ‍‏7 ‍ا Ů… Ůˆا‏ I. ‍ي‏Y ‍ Řą ا ŮˆŘą ا‏5‍ Â? ؼ‏% ‍ ا‏I‍ؼ‏ ‍ ŘĽ أن‏.! ‍ ŘŻŮŠ ا ŘŞ ا اه‏% = ‍ ا‏GH ‍ا‏ â€ŤŮˆŘ°â€ŹY/ ‍! ا‏Q‍ ﺥ‏0 ‍ Řą ؼ‏B‍ا ا ŮˆŘą = ﺕ‏Y‍ه‏

‍! ا‏-4-‍& ه‏4 ‍ ŘŞ ا‏B <4Q ‍ ا‏L‍ â€ŹŘŒ(1)!- $â€ŤŮˆا‏ ‍ أن‏3-‍ ﺥâ€ŹŘŒI‍ ŘŻ ﺥ ذاﺕ‏% = ‍اآ &[ & Ů… ا‏ Q ‍ [ ا‏- = (2)Karl Polanyi ‍ؼﺹ ت‏ ‍ د‏% = ‍& Ů… ا‏4 I- .‍ل ﺕ‏7‍Â? ﺼ‏5‍ي اعﺕ‏Y ‍ا‏ 4-‍ي ه‏Y ‍ اâ€ŹŘŒ Q5/ ‍ ŘŻ ا‏% = ‍ ه ŮŠ Ů„ ا‏T ‍ا‏ , Y 0&‍ Ůˆ‏4‍ ا ا أﺹ‏.-Q ‍ ا‏5& ‍ ا‏0Q ŘŒ!- ‍ ا‏.-Q ‍ ! ا‏Q ‍ Ů… ﺼ ع؏ ا‏L‍ ŘŁŮŠ ‏-Q ‍! ﺕ‏-‍ ‏5 ‍ؼ‏ !‍ ŘŻŰŒâ€Ź% = ‍! ا‏- 4‍ ! ا أﺹ‏4-‍ﺼ ! ه‏ .5‍! ا

اعﺕ‏š-H4 ‍& ŘŞ ا‏- ‍ Ůˆاâ€ŹŘŒ!-4 ‍ا‏ -H&‍Â? ﺕ‏H‍! ﺥ‏4 ‍ ؼن ا‏3-‍ ﺥâ€ŹŘŒ(3)!-‍ﺙ ‏ = Polanyi ‍ ŘŻŰŒ! ـ‏% = ‍ ا‏- ‍; Ůˆâ€Ź$‍ا‏ C4 T4 ‍=! ا‏7 !& W !‍ [ ﺥ آ‏Q‍ﺼ‏ ‍! & م‏- .‍ ŘŁďşą Řł ﺕ‏0Q ‍! Ůˆâ€Ź-‍  ﺥ‏4 ŘŒâ€Ť ق‏H

4W 4 ‍ ا‏-m ‍ ŘŁŮˆâ€Ź-‍ ء ذاﺕ‏.W4 ‍ Ů‚ ا‏H ‍ا‏ ŘŒ!‍ ŘŻŰŒâ€Ź% = ‍! ا‏4 ‍ Ůˆ ا‏I‍‏x ŘŒ(4)C4 T4 ‍ا‏ !- 4 ‍ ŘŠ ا‏B-H ‍ Ů‚ ا‏H â€ŤŮˆďş• ŰŒ ا‏

(1)-

Lee Boldeman, The Cult of the Market, Economic Fundamentalism and its discontents, ANU.E Press, The Australian National University, Australia, 2007

4 ‍ Ů‚ ا‏-H ‍ ! ا‏-.{ €-F ! ‍ي ŰŒ Ůˆâ€ŹY ‍ Ůˆاâ€ŹŘŒThe Great transformation (1994) ‍ آ ب‏-(2) ‍ ت‏4L 4 ‍ن ا‏x !T- ‍ Ůˆآâ€ŹŘŒ!- 4 ‍= ŘŞ ا‏7 ‍ ا‏4W -m €. ‍ Ů‚ أ‏H ‍ أن ا‏Polanyi !T‍ Ůˆﺥâ€ŹŘŒâ€Ť ت‏-‍ﺙ‏7; ‍ ŘŻ ا‏% = ‍ م‏L ‍[ ďş• Ůƒ ا‏T ‍ ŘŠ ‏-.‍ Řą آ‏B‍ن أﺼ‏x Polanyi ‍! ـ‏.H ‍ Ůˆâ€ŹŘŒâ€Ť ق‏H ‍ ŘŞ ا‏.Q{ G‍! { ŰŒâ€ŹF‍ [ & Ůˆâ€Ź. ‍! أ‏- 4 ‍ا‏ . -L ‍! ا‏-‍اﺕ‏Y ‍ Ů‚ ا‏HQ !-& ‍ ا‏- ‍ € ا‏% ‍ا Ůˆâ€Ź (3)Ronaldo Munck, Globalization and Contestation: A Polanyian Problematic, Globalizations, June 2006, Vol.3, n°2, pp 175-186 C C4 T4 ‍ اâ€ŹŘŒ"‍ ق‏H ‍ ا‏C4 T "‍ Ů‚" Ůˆâ€ŹH ‍ ا‏C C4 T4 ‍ ﺥ Ů„ "ا‏Polanyi ‍& م‏4 ‍ن‏7% ‍ ŰŒâ€Ź-4W ‍ Ůˆ Ů… ا‏-4W ‍ ا‏-(4) ‍ ق‏H ‍ ا‏C4 T ŘŒ!‍ ŘŻŰŒâ€Ź% = ‍ ا‏-m ‍= ت‏7 ‍! ا‏Q%& (‍ ت‏H‍! ) ا Ůˆ •ﺹ‏- 4 ‍= ŘŞ ا‏7 ‍ أن ا‏0 ‍ ؼ‏-/‍ Ů‚ ŰŒâ€ŹH ‍ا‏ .!- 4 ‍= ŘŞ ا‏7 ‍ ! ا‏4W [ . ‍ Ů‚ أ‏H ‍= ŘŞ ا‏7 ‍ Ů‚ Ůˆâ€ŹHQ G Q €. ‍ أ‏I‍ ﺥ ذاﺕ‏C4 T4 ‍ أن ا‏0 ‍ ؼ‏-/â€ŤŰŒâ€Ź 91

‍ل‏7â€ŤŘŻŮˆ ! ﺼ‏o ‍ د؊‏W !‍ن ﺥ آ‏x ŘŒ0 ‍ ŘŻ( آ آ! ŘŁŮˆâ€Ź% = ‍ ا‏-4W‍! ) Ů… ﺕ‏-‍ ﺹ‏-H â€ŤŮˆا‏ .(1)C4 T4 ‍ € ا‏% !‍ ŰŒâ€Ź4‍ Ů‚ ŘŁ ﺥ‏H ‍ ا‏0Q !-‍ ﺹ‏-H ‍ﺾ ا٠Ůˆا = ! ا‏z‍ؼ ŘŻŘŠ Řś ا‏ ‍ & م‏.‍ل ﺕ‏7‍ ﺼ‏I‍ ďş• ŰŒâ€Ź54‍ ŘŻŮŠ ŰŒâ€Ź% = ‍ ا‏GH ‍ ا‏IQ5/‍ي ŰŒâ€ŹY ‍ Ů„ ا‏5‍ﺾ‏z‍ا ا‏Y‍ؼن ه‏ ‍ا‏Y‍ Ů‡â€ŹŘŒ(2) ‍ ا‏.-Q ‍ ŘŻ ا‏% = ‍ ŘŻ ﺼ ع؏ & Ů… ا‏% = ‍ ŮˆŘĽ ŘŻŘŠ & Ů… ا‏.‍ ه ي‏T ‍ ŘŻ ا‏% = ‍ا‏ ‍ ! أن‏- ‍ ﺥ‏0Q o‍ ŰŒ آ‏4‍ Ůˆؼâ€ŹŘŒâ€ŤďťĽ Ůˆ ďşľ Ůˆء ا ع؊‏7 ‍ Řą ا‏- ‍ ء ا‏/‍ي ŰŒâ€ŹY ‍& Ů… ا‏4 ‍ا‏ o‍ ه ŮŠ ŰŒ آ‏T ‍ ا‏0 4 ‍ن ا‏y ‍ ŰŒ ى‏Polanyi ŘŒ š- ‍ﺙ ŰŒâ€Źy ‍ ŘŞ ه‏4T4 ‍ اد ŘŁŮˆ ا‏$‍ا‏ ‍ ؼن & Ů…â€ŹŘŒ(3)!‍ ŘŻŰŒâ€Ź% = ‍ ا‏I‍ ﺕ‏- ‍ اﺥ‏I ‍ ŰŒ ا‏v-‍ Ůˆآ‏I š- C C4 T4 ‍ ا‏v-5‍! ﺕ‏-&-‍ آ‏0Q ŘŒ!;‍ Ů‚ ا ŰŒâ€ŹH ‍ ŘŠ { ٠ا‏B-H4 ‍ ŘŞ ا‏4 T4 ‍ ا‏- ‍ ŰŒ& ق‏0 4 ‍ا ا‏Y ‍ د‏% = ‍ا‏ ‍ Ů‚ ه ŘĽ إ‏H ‍ أن ا‏3-‍ ﺥâ€ŹŘŒ!- ‍ ا‏.-Q ‍ ا‏-m !- < ‍ ا‏-m !- % ‍ ا‏.= ‍ ت‏4 T4 â€ŤŮˆا‏ .(4)I 7 H Â?- ‍ Ůˆâ€ŹC4 T4 ‍ ا‏4W ‍ Ůˆâ€Ź4 ‍ا‏ ‍ أن ﺕ•دي‏54‍ ŘŻŰŒ! ŰŒâ€Ź% = ‍! ا‏4 ‍ Ůˆ٠ا‏l Q‍ Ůˆء ا ! ا

ﺼ‏/ ‍ؼن ا‏ -Q ‍ Ůˆ &Â? ŘĽ{ Řą ďş•â€ŹŘŒâ€Ť ب‏.‍ﺹ‏$‍ &Â? اâ€ŹŘŒ!‍ ŘŻŰŒâ€Ź% = ‍! ا‏- $‍ ا‏XY ‍م‏7H ‍ ا ﺹ‏0 ‍ؼ‏ 4 ‍ ŘŻ ا‏% = ‍ازات ا

ا‏o ‍ ا ه‏0 ‍ ب ا

ŘŁŘŻŘŞ ؼ‏.‍ﺹ‏$‍ ه &Â? اâ€ŹŘŒPolanyi -5/‍ ﺕ‏0Q ‍ دي‏% = ‍ ب ا‏B ‍ ŘŠ ا‏B-‍ ďş• ﺹ‏Q ŘŒ19 ‍ ! ا ŰŒ  ŰŒ! ا ن‏ ! ‍ ďş• ا‏-‍‏7 ‍ ه‏0Q ‍ ا‏- !- 4 ‍= ŘŞ ا‏7 ‍ ا‏C-QH‍ Ůˆďş•â€Ź4 ‍ ا‏-L ‍ا‏ .!4 ‍! ا‏W‍! Ůˆ ه‏4 Q ! â€ŤŘŻŮˆâ€Źo4 ‍ ďşą Ů ďş• ﺼ &Â? ا آ! اâ€ŹŘŒ!-Q $â€ŤŮˆا‏ !Q-&5 ‍ ŘŻ ه ا‏% =7 !- { ‍ ŘŠ ا Ůˆ ! ا‏5 ‍ د‏.= -‍& ه‏4 ‍ ا‏0 ‍ؼن ا ŘŻŘŠ ؼ‏ & ‍ ŮŠ ا‏, ‍ ŮˆŘ°â€ŹŘŒ(5)I- 5 ‍ Ůˆ٠ا‏l ‍ Ůˆâ€ŹŘŒ!4 Q ‍ ŘŻŮŠ ا‏% = ‍ ب ا‏B ‍ & ا‏ C-QH‍ ﺕ‏0 ‍& Ů… أدى ؼ‏4‍! آ‏-& ‍ ا‏-Q 3-4‍ & Ů… ŘŁŘŻŮ… ﺹ‏G ‍ ŘŻ Ůˆâ€Ź% =7 Ăž{ ‍ا‏

(1)-

Beverly J. Silver and Giovanni Arrighi, Polanyi's "Double Movement": The Belle Époques of British and U.S. Hegemony Compared, Politics & Society, Vol.3, n°2, June 2003, pp 240-243 : L‍ )ا & ŰŒ!( أ‏Hayek‍ ( Ůˆâ€Ź-4W ‍ )ا‏polanyi - ‍ ي‏L ‍ اؚ ا‏% ‍ ﺥ Ů„ ا‏-(2) Andrea Riccardo Migone, Globalization between Hayekian and polanyian perspectives: spontaneous order or embeddedness?, dessertation doctor of philosophy, Department of political sciences, Simon Fraser University, Canada, 2006 (3)Michael Hechter, Karl Polanyi's Social Theory: A Critique, Politics and Society, 1981, Vol.10, n°4, pp 399-429 (4)Karl Polanyi, The economy as instituted process, in, Mark Granovetter and Richard Swedberg (eds), The sociology of economic life, Westview Press, Oxford, 1992, pp 29-52 : L‍ ا Ůˆ ! أ‏.= !Q‍ ŘŻ ﺥ‏% = ‍ ﺥ Ů„ & Ů… ا‏-(5) Diana Wood, Medieval economic thought, Cambridge University Press, Cambridge, UK, 2004 92

‍(Ůˆا  ل‏1)! - ‍ ا‏-.B 7‍ ŘŻŰŒ! ﺼ‏% =‍ ! ا‏-.{ ‍ عه ذات‏. ‍! Ůˆا‏- 4 ‍= ŘŞ ا‏7 ‍ا‏ .(2)!‍ ŘąŰŒâ€ŹB ‍! Ůˆا‏- ; ‍ ŘŻ ا‏$‍ Ř°ŮŠ ا‏4 ‍ ن ا‏H‍‏z‍ ا‏0 ‍ ŘŻŮŠ ؼ‏% = ‍ ن ا‏H‍‏z‍ & Ů… ا‏ !- 4 ‍= ŘŞ ا‏7 ‍ ا‏4W 4 ‍ Ů„ ا‏4‍ Ůˆ & Ů… ا ŘŁďşąâ€ŹŘŒC4 T4 ‍ = ŘŠ ا‏0Q -‍آ‏y ‍ؼن ا‏ C4 T4 ‍ ŰŒ! ا‏-‍ ﺥ Ů„ ﺥ‏H‍ عآ‏4 ‍ Ř­ ا‏B â€ŤŰŒÂ•آ ا‏ ‍ ع‏% ‍ ﺼ ! اâ€ŹŘŒâ€Ť د‏% = ‍ Ůˆ ! Ůˆا‏Q ›‍ ﺹ‏4 ‍ا‏ 5&Q !â€ŤŰŒâ€Źo ‍ ! ا‏4- ‍! Ůˆ ا‏-4 ‍! ا‏- 4‍ا أﺹ‏ A post-industrial society must discover ways to = Lukacs‍ Ůˆâ€ŹLenin ‍ذا آ ن‏x ŘŒ(3) ‍ ا‏.- - ‍ا‏ decentralize not only ‍ن‏x ŘŒâ€Ť ا ; عي‏5-‍ﺹ‏75 ‍ ا‏H‍ عآ‏4 ‍ Ř­ ا‏B ‍ ا‏-‍أعﺹ‏ commodity production, but also significant ways of ‍ ŰŒâ€Ź0Q H‍ عآ‏4 ‍ Řš ا‏4 ‍ ا‏Q ‍ Řą & م‏l lawmaking. ‍= ت‏7 ‍ ا‏o‍ي ŰŒ آ‏Y ‍ Ůˆاâ€ŹŘŒPolanyi ‍ Ůˆâ€ŹGramsci Robert D. Cooter, Against 0Q ‍ ŰŒÂ•آâ€ŹŘŒC4 T4 ‍ Ů‚ Ůˆا‏H ‍ اâ€ŹŘŒ! ‍ ا Ůˆâ€Ź- ! ‍ د‏. 4 ‍ا‏ Legal Centrism, Review of

‍ ؊‏-.‍! آ‏-4‍ أه‏I -‍ ﺹ‏H ‍ Řą ا‏L 4 ‍أن ا‏ Robert C. Ellickson, Order Without Law. How ‍ أن‏3-‍ ﺥâ€ŹŘŒ ‍ ŘŻŮŠ ا‏% = ‍ ب ا‏B ‍ ا‏ Neighbors Settle Disputes,

‍ ﺹ‏-H ‍ل ا ŮˆŘą ا‏7‍ ŰŒÂ•آ ﺼ‏Gramsci Cal. L. Rev, Vol.81, 1993, p 417 o-4 ‍ ! ﺕ‏4 ‍! ا‏- 4‍ أن ا ŘŁďşąâ€ŹŘŒ ‍ ‏4 ‍ ا‏C4 T4Q Â?‍ ‏0 ‍ي ؼ‏Y ‍ اâ€ŹŘŒ ‍ ‏4 ‍ ا‏C4 T4Q ‍ ه‏C‍ ﺹ‏ !- .B ‍= ŘŞ ا‏7 ‍[ ا‏-.;‍ ﺕ‏0Q 4 ‍ ŰŒâ€ŹŘŒ! ‍ا Ůˆâ€Ź ‍ Ů‚ ďşą ٠‏H ‍ ا‏C‍ أن ďş• ﺹ‏0Q ‍ ŰŒÂ•آ‏Polanyi I ŘŒ!- 4‍! ŮŠ ا أﺹ‏-Fâ€ŤŮˆŰŒ أع‏oâ€ŤŮˆďş•â€Ź , Y ‍ Ůˆâ€ŹŘŒÂ›-/‍ ‏C4 T4‍ آ‏IH&‍ ‏-5/‍ ŘĽ ŘŻŘŠ ﺕ‏G‍ي ŰŒ ŘŻ { ŰŒâ€ŹY ‍ اâ€ŹŘŒC4 T4 ‍ ďş• ŰŒ ا‏0 â€ŤŰŒÂ•ŘŻŮŠ ؼ‏ .(4)!-{‍ ا‏4‍! ŘŻŰŒâ€Ź-‍ ďşľ اآ‏- 0 ‍ أن ŰŒâ€ŹI 54â€ŤŰŒâ€Ź ‍( ا ء ﺼ ع؏ ا  ن‏2) ! ‍ ا  ن ا Řľ ا Ůˆâ€Ź0Q !- 4 ‍ إات ا‏. ‍ ات ا‏-‍ﺙ‏y -‍ﺼ‏$‍ ŘąŰŒ ا‏-H ‍ا‏ L‍ا ŰŒâ€ŹY‍ ŮˆŮ‡â€ŹŘŒ!-‍! ا  ‏-‍‏7 ‍ ا‏0Q !- 4 ‍! ا‏-‍‏7 Q !-Q5 ‍ ! ا‏4- ‍ ŘąŰŒ ا‏-‍ه ﺹ‏ â€ŤŰŒâ€ŹY ‍ ŘŻŮŠ ا‏% = ‍ ا‏GH ‍ ďşą Ůˆا‏-H ‍ ا‏GH ‍ ب ا‏H‍ ﺥ‏0Q ‍ ‏4 ‍ ا‏C4 T4 ‍ ŘŞ ا‏- ! 4-‍ل ه‏7‍ﺼ‏ (1)-

Michael Hechter, op.cit, p 413 Elizabeth Anderson, Beyond Homo Economicus: New Developments in Theories of Social Norms, Philosophy and Public Affairs, Vol.29, n°2, 2000, pp 170-200 : L‍! أ‏- ‍ ا‏.- - ‍ ŘŻŰŒ! ا‏% = ‍! ا‏4 ‍ ŘŞ ا‏W= ‍ ﺕ‏-Q H‍ عآ‏4 ‍ Ř­ ا‏B ‍! ا‏-4‍ ﺥ Ů„ أه‏-(3) David Renton, Marx on globalization, Lawrence & Wishart, London, 2001; Jonathan Wolff, Why Read Marx Today?, Oxford University Press,New York, 2002 (4)Michael Burawoy, For a Sociological Marxism: The Complementary Convergence of Antonio Gramsci and Karl Polanyi, Politics and Society, Vol.31, n°2, June 2003, pp 193261 (2)-

93

C ‫ ر‬B ‫ ا ﻥ ن ا ص ا‬v F ‫ إذن & إ{ ر‬، ‫ول وا ; ﻥ‬$‫ ا‬-‫ ری ه‬-H ‫ ا‬.‫أﺙ‬ ‫ا‬Y‫ ی! ا

ﺕ ول إ{ ر ه‬5& ‫ ارس ا‬4 ‫ ت ا ی ا‬l ،!- 4 ‫ ات ا‬-< ‫ا‬ ‫ ط‬/ ‫ ا‬04H‫ ی‬CT/‫ ت ا

ﺕ‬- ‫د‬$‫ ! ا‬4T § ‫ا & ا ج ود ا ﻥ ن أن ﺕ‬ .(1)extra-legal activism ‫ﺥ رج ا ﻥ ن‬ G‫ { ی‬، ‫ح ا ﻥ ﻥ‬7 z‫ ق ا‬B ‫ ﺕ ﺕ ی ا‬،‫ ت‬- ‫د‬$‫ ا‬XY‫ إ{ ر ه‬ ‫ث ﻥ ط‬7‫ ﺙ‬v/ H‫ أن ﻥ‬54‫ا ی‬Y ‫ و‬، ‫ ط ا ﻥ ﻥ ﺱ‬/ ‫ دف ا‬%‫ ر ا

ﺕ‬B‫ﺥ‬$‫ﺕ& دي ا‬ .(2)‫ ت‬- ‫د‬$‫ ا‬XY‫ل ه‬7‫! ﺥ‬-‫أﺱ ﺱ‬ . 4Q ‫ ا‬- ‫ ا‬0 ‫ ا ﻥ ل ا ﺡ اف إ‬-1 . &Q H ‫ ل‬T 0 ‫ ان ا ﻥ ﻥ إ‬-4 ‫ ا ﻥ ل ا‬-2 .!4 ‫! ﻥ‬-4‫ رﺱ‬-m -‫ ی‬0 ‫! إ‬-4‫! رﺱ‬-‫ = ﻥ ﻥ‬-‫ ا ﻥ ل ی‬-3 ‫ت‬7 &‫ ! ﺕ‬4T I‫ أﻥ‬0Q ‫ ری‬-H ‫ا ا‬Y‫ ه‬0 ‫ إ‬L ‫ ا‬54‫ﺱ س ی‬$‫ا ا‬Y‫ ه‬0Q ‫و‬ ‫ م‬L ‫ ا‬G- ‫ ﺕ‬0Q ‫ت‬7 & ‫ ا‬XY‫ و ى = رة ه‬،! ‫ ب ا و‬-m !- 4 ‫ا‬ ! 4-‫; ه‬4‫ي ی‬Y ‫ ي ا ا‬F & ‫ ا‬C4 T4 ‫( إ{ ر ا‬l'ordre social) 4 ‫ا‬ ! 4-‫ ه‬/‫ ا ! ﺱ ف ﻥ‬XY‫ ه‬.‫ دي‬% = ‫ ا‬GH ‫داري وا‬z‫ ﺱ ا‬-H ‫ ا‬GH Q ! F‫وا‬ Q‫ل ﺥ‬7‫ ﺥ‬oT ‫ ا ﻥ ﻥ ا‬GH ‫ ب ا‬H‫ ﺡ‬0Q 4T !- 4 ‫ ق ا‬H‫ «ﻥ‬ ‫ ت‬- ‫ ی‬. ‫! ود § ﺥ رج ا ﻥ ن إ{ ر ا‬-‫ ی ات ا ﻥ ﻥ‬. ‫ ا‬C !-‫ ات ﺥ رج ا ﻥ ﻥ‬-H& ‫ا‬ .(3)!-‫ا ﻥ ﻥ‬ 4 . ‫ را‬%‫; ﺕ‬4‫ ی‬I‫ إ أﻥ‬،!- ‫ ا‬z‫ ا‬I -.{‫ و‬X m‫إن & م ﺥ رج ا ﻥ ن ر‬ ! 4T Jean Carbonnier H‫; ﺡ‬4‫ ی‬،G-.B ‫! ا‬-‫ أو ﻥ ﺡ‬I & ‫! ا‬-‫ ﻥ ﺡ‬ .(4)‫ د‬- ‫; ﻥ ا‬4‫ﻥ ﺕ‬x ‫ ﻥ ن‬Q ‫ ورﺕ‬T ‫ أﺱ س‬0Q

‫ ا‬،‫ رﺱ ت‬4 !- 4 ‫ ﻥ وا آ ت ا‬4 ‫ ا‬C4 T4 ‫ ت ا‬- & ‫ ء‬-‫; إﺡ‬4‫ ی‬I ‫ا ا‬Y‫إن ه‬ §‫ا ﻥ ﺕ‬Y‫ وه‬، 4 ‫ م ا‬L ‫ ا‬G- ‫ وﺕ‬C4 T4 ‫ ا‬.W ‫ ل ﺥ رج ا ﻥ ن‬T !-= ‫ ﺕ‬G‫{ ی‬ ! 4T ‫ ر‬l ‫ ی‬4 !-‫! ا و ﺕ‬BQH ‫ ا‬o-4‫ ا

ﺕ‬v W ‫أﺱ ﺱ ﺡ ! ا‬ !‫ ری‬- 4-. ‫ ر & م ا‬l I ‫ و‬،C4 T4 ‫ ا‬.W ‫ ا‬.‫ ری! آ‬- 4 ‫! ا‬4L‫ﻥ‬$‫ا‬ 5 ،!4L‫ﻥ‬$‫ ا‬XY‫ ه‬vQ - ‫ اع‬I- ‫ و = ی دي إ‬،Internormativité ‫ل & م‬7‫ ﺥ‬- ‫ وﺕ ول‬، - ‫ وا‬-‫ ی‬4 ‫ ! ا‬4T ‫ ء‬/‫ إﻥ‬4 ‫! ﺕ‬- 4 ‫ ! ا‬4T

(1)-

Orly Lobel, The paradox of extralegal activism: critical legal consciousness and transformative politics, Harvard Law Review, Vol.120,2007, p 02 (2)Orly Lobel, op.cit, p 28 (3)Michael Steven Green, Legal revolutions: six mistakes about discontinuity in the legal order, North Carolina Law Review, Vol. 83, 2005, pp 105-127 (4)Serge Diebolt, op.cit, p 159 94

ŘŒ! W ‍ Ůƒ أ‏Q‍› ﺹ‏.F‍ Ůˆâ€Ź-L ‍ ﺕ‏- ! ‍ ا‏private ordering‍ Ů… ا ؾ‏L ‍ا‏ .!-‍ﺼ ى ! ďş™ ‏$‍! ا‏- 4 ‍ ŘŞ ا‏4T4 ‍ ا‏C !- ‍= ďş• ا ع‏7 â€ŤŮˆâ€Ź !- ‍  ďş•§ ŘŁďşą ďşą ﺙ‏4 ‍اﺕ ا‏Y ‍› ا‏.W ‍ € & Ů… ا‏% ‍ ز‏- ‍ا ا ‏Y‍ؼن ه‏ ! ‍ Řą ! ا‏4 ‍; ا‏4â€ŤŮˆŮ„ ŰŒâ€Ź$ ŘŒHayek ‍ ع‏%‍ ﺕ‏G ‍› ا زŮ„ Ůˆâ€Ź.W ‍ Ůˆا‏% ‍› ا‏.W ‍ا‏ ;4- ‍ ŘŁ ا ; â€ŹŘŒ!- ‍ ا‏-‍ ŰŒâ€Ź4Q â€ŤŘ§ŰŒâ€Źo 4 ‍ Řą ا‏B ‍ﺾ Řľ & ا‏$‍ ا‏- ‍! ا ات‏5./ -L Q 4- ‍ Řą & م‏B‍ Ůˆ & ﺕ‏.(1)‍ي‏o‍ آ‏4 ‍› ا‏-B Q !-‍! ا Ůˆ ﺕ‏- F ‍ Řą ! ا‏4 ‍ا‏ ‍ Â? ŘŻŮˆعا‏Q‍€ ŰŒâ€Ź. ‍اﺕ أ‏Y ‍› ا‏.W ‍ن & Ů… ا‏x ŘŒ(2)‍يإ‏oT ‍ ا‏. ‍ا Řľ ŰŒâ€Ź ‍ ت‏.-‍ ŘŠ ا ﺕ‏-.‍ ! آ‏4T 4/‍ي ŰŒâ€ŹY ‍& Ů… ا‏4 ‍ اâ€ŹŘŒC4 T4Q !‍! ا & ŰŒâ€Ź4‍ه ا آ‏ ‍! Ůˆا ا‏-‍! ا Ůˆ ﺕ‏4L‍! ‏-‍ ا ا ا  ‏0 ‍ ŘĄ ؼ‏TQ ‍ ŘŞ ا ! ŮˆŮ† ا‏4-L â€ŤŮˆا‏ ‍ د‏- ‍ ا‏0Q ! x‍Â? آ‏- ‍عاد؊ ا ! Ůˆâ€Źz‍ ا‏GB G ‍ ء Ůˆâ€Ź/ ‍ ŰŒ ا‏4 ŘŒ!F‍& Ůˆâ€Ź4 ‍ا‏ ‍ي‏Y ‍ اâ€ŹŘŒ!‍ & ŰŒâ€ŹQ ‍ ŘŁ ا م‏.4 ‍ ا‏G ‍!

Ůˆâ€Ź- ‍ ! ا ع‏L 4Q ‍› ا م‏.W ‍! ا‏-Q4 ‍ أ‏.!- ‍ا ع‏

; ‍ Řą ا‏- ‍ ŘŁďşą Řł ا ﺼ‏0Q !4 = ŘŒ!- ‍ ‏-m‍! Ůˆâ€Ź- . -m‍ ŘŠ Ůˆâ€ŹŘŒ -‍! ذاﺕ‏4L !- â€ŤŰŒ د‏ .(3) ‍ ا ا‏ -;‍ ﺥ‏. ‍ { ٠ا ŰŒ ا‏- ‍ Ů‚ ؼ‏B ‍! = ďş• ا‏-‍! Ů‚ ا  ‏4L‍‏$‍ ا‏XY‍ؼن ه‏ ‍ ا ŰŒ م‏-.-Q ‍ Ů… ا & ŮŠ ا‏L ‍ ŘŁ ا‏. ‍ أن‏5 ŘŒâ€Ť  ن‏Q !‍ ŘŻŰŒâ€Ź% = ‍ ا‏- ‍ ! ŘĽ{ Řą ا‏ ‍ ات‏-H&‍ ؼذن ďş• ďş• ŰŒ ďş•â€ŹŘŒ!- 4 ‍ ه ŘŠ ا‏L ‍ ŘŻŮŠ آ‏% = ‍ ا‏-H& ‍ ŘŁ ا‏. 0Q ‍أﺹ ﺹ‏ ‍ أ‏. ‍ ŘŁďşą س‏0Q !- ‍ ا‏. ‍ ŘŞ ا‏4 T4 ‍! ا‏-4‍ عﺹ‏-m !4L‍ Řą أ‏l !-&-‍ ŘŻŰŒ! ﺥ Ů„ آ‏% =‍ا‏ ‍ ه‏/‍ ‏0 ‍ا ŰŒÂ•ŘŻŮŠ ؼ‏Y‍ ŮˆŮ‡â€ŹŘŒâ€Ť Ůƒâ€ŹQHQ ‍ ﺕ‏%‍! ﺕ‏š‍ ا ﺾ‏C 4 â€ŤŮˆŮ† ا‏o-4‍ اد ŰŒâ€Ź$ ŘŒâ€Ť دل‏. ‍ا‏ XY‍&! ďş• ŰŒ ه‏Q5‍ ﺕ‏4 ‍ ا‏C ‍ Ůˆز ‏T ‍! ﺕ‏-5Q ‍ ! آ ق‏4TQ ‍ ŘĄ Âœﺼ ŰŒâ€ŹW $‍ ا‏0 ‍ؼ‏ ‍‏$ ‍! د؊‏-4Q‍ ŮˆŮ† { Ů‚ ﺹ‏T-‍ اد ﺹ‏$‍ ŘĽ أن ا‏.‍ا ŘŞ ؊‏o ‍ ŰŒ ‹ ا‏I-Q ‍ Ůˆâ€ŹŘŒâ€ŤŘ§ ق‏ .(4)‍ام‏o ‍ ! Ů… ا‏4 ‍ ن‏5‍ ! = ﺕ‏4T ‍ Ůˆ { ! ا‏.!&Q5‍ ن أعﺼ– ŮˆŘŁ= ﺕ‏5‍ﺕ‏ !-‍ ŘŞ ذاﺕ‏.-‍! ا ﺕ‏- ‍ ŰŒ ! ďş• ŘąŰŒâ€ŹB ‍ Ůˆâ€Ź-H& -Q ‍دعاﺹ ŘŞ أﺼ ى = اﺹ [ &Â? ŘĽ{ Řą ا‏ .(5)! ‍ ŮˆŮ† =  ن Ůˆ ŮˆŮ† ŘŻŮˆâ€Ź-L ‍ا‏ (1)-

Margaret Jane Radin and Polk Wagner, The Myth of Private Ordering: Rediscovering Legal Realism in Cyberspace, Chicago-Kent Law Review , n°73, 1998, p 1298 (2)Peer Zumbansen, Introduction, Private Ordering in a Globalizing World: Still Searching for the Basis of Contract, Indiana Journal of Global Legal Studies, Vol.14, n°2,Summer 2007, pp 181-190 (3)Corentin De Salle, Fin de l’histoire et lĂŠgitimitĂŠ du droit dans l’œuvre de F. A. Von Hayek, Revue française de science politique, Vol.53, n°1, fĂŠvrier 2003, p 129 (4)Anthony Ogus, Self-Regulation, in B. Bouckaer and g. De Geest (eds), Encyclopedia of Law and Economics, Vol. V: The Economics of crime and Litigation, Edward Elgar, 2000, p 589 (5)John D. Sneed, Order without law: where will anarchists keep the madmen?, Journal of Libertarian Studies, Vol.1, n°2, 1977, pp. 117-124; Ann Terlaak, Order without law? The role of certified management standards in shaping socially desired firm behaviors, Academy of Management Review, 2007, Vol.32, n°3, pp 968-985; Bruce L. Benson, Customary Law with Private Means of Resolving Disputes and Dispensing Justice: A 95

0 ‫ إ‬4 ‫ ا‬C4 T4 ‫ ا‬5 ‫ ری! ا

ﺕ‬- 4 ‫ ! ا‬L 4 ‫ ا إ{ ر ا‬54‫ا ی‬Y ‫و‬ C‫ ا (ی‬2 !‫ ی‬0‫ ه‬: ‫ وح ه‬B4 ‫ ال ا‬H ‫ ا‬5 ،! ‫ و‬Q !‫ ی‬H ‫ م ق = ﻥ ﻥ ون ا ة ا‬L‫ﻥ‬ ‫ (ي‬+ ‫ ا‬,/ ‫ م ا ﻥ ن ا‬.f 2 ‫ ق‬f ‫ ا ؟ ه ا‬8a‫ ه‬,/ (‫ (ی‬,/ 4 ‫ ﻥ ن‬24 .‫؟‬,‫ا ا > م ﺥ رج ا ﻥ ﻥ‬a‫وه‬ ! 4T ‫ن‬7;4‫ ی‬4 ،!‫ آ‬/ ‫ ! ا & ت‬4T -‫ ه ﺕ‬L ‫ ا‬5 ‫إن‬ ،!- { ‫ دات ا‬-H ‫! ا‬- F ‫ ا ﻥ ن ا‬C !-Q4 y/ ‫ ﺕ‬4 ‫ ر ا‬% ‫= ا ه‬ § ‫ن ا ﻥ ن ا ی‬x 4 ‫ ا‬5 .(1)!-‫ﺡ‬7% ‫ ا‬-- ‫ي‬o‫ آ‬5-‫ ه‬4 - ‫و‬

! ‫ ﺥ‬5/‫ رة ا

ﺕ‬5 4 ‫ت ا‬7 & ‫ت وا‬7 ‫ ا‬Q $‫! ا‬Q‫ ت { ی‬-Q4 ‫أﺱ ﺱ ا‬ ‫! ﺕ ك = ى‬- 4 ‫ ا‬-‫ ی‬4 ‫ وا‬،‫ ا ﻥ ن‬CF 4- 4 ‫ ا‬4 ‫ ی! ا‬-Q ‫ ت ا‬4 T4 ‫ا‬ .(2)‫ ت‬% Q 4‫ ا ﺱ‬-m G-H ‫ا‬ §‫! ه أﺱ ﺱ ﻥ ﺕ‬- ‫! ا‬-‫ رﺱ ت ا ﻥ ﻥ‬44 ‫ا ا ا إ{ ر ا‬Y‫ ه‬5 F & ‫! ا‬T‫! ه أﺱ ﺱ ﻥ ﺕ‬- ‫! ا‬-‫ رﺱ ت ا ﻥ ﻥ‬44 ‫ إن ا‬، 4 ‫ ا‬F & ‫ا‬ ! F‫ رة وا‬% ‫ ا ﻥ ن‬C % % ‫! ا‬- ‫ ل‬5‫ ! أﺵ‬4T 0Q ‫ وﺕ آ‬4 ‫ا‬ ‫ ت‬% Q 4‫ ا ﺱ‬-m G-H ‫ إ{ ر ا‬y/ ‫ و ﺕ‬، -&-l‫! و‬QF & !- ‫ ق‬H‫ أﻥ‬4F

F‫ ی و‬/‫ إ{ ر ﺕ‬5 ،‫ رة‬5 ‫ت‬7 & ‫ رة‬B !-Q4 ‫ آ ت إ{ ر‬QH ‫وا‬ .(3)!%% !-4‫ ت رﺱ‬4L !4L ‫ ت اﺕ ذ = ار‬-Q4 G ‫و‬ 0Q ‫ي ی آ‬Y ‫ ي ا‬% ‫ ا‬X T‫ ﻥ ا ﺕ‬0 ‫ ﺕ ز ی إ‬X T‫ اﺕ‬L‫ا ی‬Y ‫و‬ !-Q4 B ‫ ا‬Hayek % F I‫ﻥ‬x I-Q ‫ و‬Hayek ! ‫ { ی‬0Q !‫ ة ا & ی‬5 ‫ن ﺕ ی = ﻥ ن & ي‬x ، - ‫ دات وا‬Q T ‫ ا‬X ‫ وﺕ ی‬،!‫! وا & ی‬-‫ ﻥ‬.Q ‫ ا ﻥ ن ا‬C !- 5 ‫ ا ارات ا‬0Q H‫ ی‬I‫ ! أﻥ‬- .‫ ی ﺕ‬Neo-spontaneous law ‫ ی‬ ‫! آ واﺡ ة‬-‫ ﺱ ت ا ﻥ ﻥ‬-H ‫ ا‬5/ ‫ا ه‬Y‫ وه‬،!4L !- 4 ‫ ت ا‬-Q4 0Q 5 .(4) -‫ ی‬4 ‫ ا‬CF ‫! ا‬- %‫! ﺥ‬- ‫ﺕ م اﻥ‬ -Q ‫! ﺥ رج ا‬-‫ ل = ﻥ ﻥ‬5‫ د أﺵ‬-‫آ‬$‫ ا ا ا‬C ‫ و‬،‫ ا ن‬IL‫ﺡ‬7‫إن ﻥ‬ ‫ﻥ ج‬z‫ ا‬3-‫! ﺱ اء ﺡ‬- { ‫ ر = ﻥ ن ا و ! ا‬LQ ! ‫ا ! أو ﺱ‬o [‫ا و ﺕ آ ﻥ‬ Description of a Modern System of Law and Order without State Coercion, The Journal of Libertarian Studies, Vol.11, n°2, 1990, pp 25-42 (1)Gunther Teubner, Global private regimes: Neo-spontaneous law and dual constitution of autonomous sectors?, in, Karl-Heinz Ladeur (ed.), Public Governance in the Age of Globalization, Ashgate, Aldershot, 2004, p 75 (2)Francesco Parisi, Spontaneous emerging of law: customary law, in, B. Bouckaer and g. De Geest (eds), Encyclopedia of Law and Economics, Vol. V: The Economics of crime and Litigation, Edward Elgar, 2000, p 603-630 ‫ ق‬H‫ﻥ‬$‫ ی! ا‬L‫ت إ{ ر ﻥ‬7 &‫ وﺕ‬،‫ ت‬4L ،‫ ت‬4 T 0 ‫! إ‬- 4 ‫ ق ا‬H‫ «ﻥ‬Luhmann -H ‫ ﺕ‬0 ‫ ﻥ د ه إ‬-(3) : L‫ أﻥ‬-H ‫ا ا‬Y‫ ﺡ ل ه‬،!-5- ‫ﺕ ی‬$‫! ا‬- 4 ‫ا‬ Roar Hagen, Rational Solidarity and Functional Differentiation, Acta Sociologica, Vol.43, 2000, pp 27-42 (4)Gunther Teubuer, global private regimes, op.cit, p 04 96

‫ ی‬m‫ ی و‬-Q‫ ا ن ﺥ‬IL‫ﺡ‬7‫ إن ﻥ‬.(1)‫ ا ا ا ة‬G-.B‫ ﺕ‬3-‫ ري أو ﺡ‬- 4 ‫ا‬ [H5 I‫ ي أﻥ‬-Q ‫ ا ﻥ ن ا ا‬5 !- % ‫ﺕ ا‬o- ،!4L ‫ ت & ی! و‬-Q4 w‫ﺡ‬7‫ ! ﻥ‬4 ،‫ ا ن‬.= ‫! ا

آ ﻥ‬4L 4 ‫ ا & ی! وا‬-‫ ی‬4 ‫ ا‬C ‫ ت‬-Q4 !‫ ی‬F ‫ؤ و‬oT‫ & ی! وﺕ‬،‫ای ة‬o positivization ! F‫ وو‬-L ‫ وﺕ‬-5/‫ﺕ‬ .‫ای ة ! أﺥ ى‬o ‫!( آ ن‬- 4 ‫ ا‬-‫ ی‬،‫ رﺱ ت‬4 ) !‫ ا ا ا & ی‬CF‫! و‬-Q4 ‫ن‬x ، ‫ ی‬-Q ‫ﺕ‬ ‫ ن وﺱ‬5 Y‫ﺥ‬y !4L 4 ‫ ا ا ا‬CF‫ أ و‬، ‫ م ا ﻥ ﻥ‬L ‫ ا‬- C4 T4 ‫ة ا‬o‫ آ‬ !‫ ری‬- 4 ‫ ا‬- ‫ ري‬%‫ ﺕ وﺕ‬H‫ ﺱ‬% 0 ‫ا أدى إ‬Y‫ وه‬،(C‫ ی‬/ ‫ ا‬، ‫ آ‬4 ‫ا ﻥ ن )ا‬ .(2) validity !-‫ﺡ‬7% ‫ وا‬normativity -‫ ی‬4 ‫! ا‬-‫ﺡ‬7 ‫ ﺕ ی‬4‫ ل ﺕ‬%& C4 T4 ‫ ا‬-‫ ی‬4 ‫ ا‬-5/‫ أن ﺕ‬3-‫ﺡ‬ 0Q -‫ ی‬4 ‫ ا‬CF‫! و‬-Q4 ‫ ض‬4m‫ ر و‬/ ‫ اﻥ‬، .H‫ = ﻥ ن م ﺕ ی ﻥ‬0 ‫! إ‬- 4 ‫ا‬ ‫ ﺕ ر ت‬،!-‫ﺡ‬7% ‫ ا‬-- F‫ وا‬5/ ! ‫ إ اءات ﺱ‬- . ‫ ى ا‬4 ‫ا‬

‫ ا ﻥ ن ا‬-Q ‫ أ ﺕ‬F‫ وا‬X T‫ اﺕ‬0 ‫ا أدى إ‬Y‫ ا ﻥ ن آ ه‬CF‫ آ و‬-‫! ه‬-4-L ‫ﺕ‬ C‫ ی‬/ ‫ ا‬% I 4-= -Q ‫ ا‬0 ‫ إ‬-4 I ‫ ا ﻥ ﻥ‬I & ‫ وا‬،3‫ ا ی‬C4 T4 ‫ ا‬ -‫ ی‬4Q !-‫! ا ﻥ ﻥ‬-‫ﺡ‬7% ‫ ا‬0 ‫ ون إ‬L ‫ دة ی‬--‫ اء ا ﻥ ﻥ‬. ‫ أ ا‬، 4‫ا ﺱ‬ $ ‫ ن أ ا‬4 ‫ و ی‬، - /4 ‫ آ وا‬4 ‫ ا‬G‫ وﺡ! { ی‬B4 ‫! ا‬- 4 ‫ا‬ . -‫ ی‬4Q 4 ‫ا‬ ‫ﻥ‬x !% ‫! وا‬4 ‫ ت ا‬-Q4 ‫ م إ{ ر‬- ‫ ا‬I‫ﻥ‬x ،, ‫ ذ‬5 ‫ ا‬0Q

‫ ﺱ‬-‫ ﺱ‬5-‫ ی ه‬I‫ أﻥ‬Y ، L 4 ‫ ا & ي وا‬- !-H5 !=7 w Q‫ أن ﻥ‬54‫ی‬ ‫ن‬x ،!-‫ ﺱ‬-‫ ی ! ﺱ‬B ‫ ﺕ ذ ا ار ا ﻥ ن‬L ‫ ل‬T !H‫ﺱ‬y !-Q4 I- ‫ إ‬H‫ ﺕ‬4 !.=‫ ا‬-m ! ‫ ی‬B !‫& ﺡ‬4 ‫ ت ا‬m‫ ! ا & ا‬oT !-Q4 .%‫ ﺕ‬-‫ ی‬4 ‫! إ اد ا‬-Q4 !Q‫ ی ﺡ‬-‫ وﺱ‬% 3‫ أ ا ی‬I‫ در ! أﻥ‬0 ‫ إ‬،(3)! H -m‫و‬ .(4)‫ ي‬-Q ‫ ا‬-‫ ا ﺱ‬% ‫ ا‬0Q ‫ ه ا‬7 ‫ اﺥ‬vQ ‫ ی‬،!-4 ‫ا اﺙ! ا‬ vQ 4 ‫اﺕ‬Y ‫ ا‬.W ‫ ر & ی! ا‬. ‫ ا‬- Y‫ﺥ‬$‫ن ا‬x ‫ﺱ س‬$‫ا ا‬Y‫ ه‬0Q ‫ و‬،‫إذن‬ o-4 4 ‫! ا اﺙ! ا‬Q‫ ﺡ‬4 4 ‫ ا‬-L ‫ وا‬،! !- 4 ‫ ق ا‬H‫ﻥ‬$‫ا‬ ! !- 4 ‫ ق ا‬H‫ﻥ‬$‫ ! ا‬4T4 &-l‫ أﺱ س و‬0Q 4 ‫ ا‬F & ! 4-‫ ه‬- ‫ و‬،!- { ‫! ا و ! ا‬Q‫ ﺡ‬4 ‫ ا ﻥ ﻥ‬.W ‫ ! ا‬-.{ & -&5 ‫ ه ا‬،‫أﺥ ى‬ (1)-

Bruce L. Benson, Enforcement of Private Property Rights in Primitive Societies: Law without Government, The Journal of Libertarian Studies, Vol.11, n°1, 1989, p 21 (2)Gunther Teubner, Global private regimes, op.cit, p 76 (3)Gunther Teubner, Global private regimes, op.cit, p 77 : L‫ ی أﻥ‬T ‫ ا‬-‫ ا ﺱ‬% ‫ وا‬-‫ ا ﺱ‬% ‫ رﻥ! ا‬4 -(4) Jorg Fridrichs, The Meaning of New Medievalism, European Journal of International Relations, Vol.7, n°4,, p 492 97

‫ ب ا ﻥ ﻥ‬B ‫ ا‬-H&‫ أو و ! ﺕ‬، ‫ ب ا ﻥ ﻥ‬B ‫ ا‬0Q !- 4 ‫ ت ا‬B ‫ ع ا‬4T .!- 4 ‫ ت ا‬B ‫ ا‬-Q ‫ ﺕ‬G‫ { ی‬

-.B ‫ ا ﻥ ن ا‬- %&Q ‫ ل‬T I‫ﻥ‬x ،!-‫ ی! ا ﻥ ﻥ‬L ‫! ا‬-‫ ﻥ ﺡ‬, Y‫آ‬ ‫ ن‬-L ‫ ا & ی! وا‬0Q 4 ‫ ا ﻥ ﻥ ﺕ‬.W ‫! ا‬-Q4 [ ‫ دا‬، F ‫وا ﻥ ن ا‬ ‫ م‬T ،‫ ی ة‬-% 5 !-&-l ‫! وا‬-Q5/ ‫ اﺥ ا‬4Q ‫ دة‬/‫ﻥ ﻥ‬x I-Q ‫ و‬، ‫واﺡ‬ 0Q ‫ ا ص‬.WQ ‫& ی‬-l‫ و‬-W& 4 ‫ ا ﻥ ﻥ ه‬.W ‫ ا‬0Q ‫ ی‬T ‫ ا‬Q5/ ‫ا‬ !- 7 ‫ ا ﺱ‬- H -‫ل ا & ی ا ﺡ‬7‫ﺕ ﺥ ا و ! ی د دور ا ﻥ ن وا و ! ﺥ‬ .(1)!‫ا & دی‬ L 4 ! ‫ ا و‬،!-‫ ت أﺱ ﺱ‬T ‫ث‬7‫ ﺙ‬4/‫! ﺕ‬- ‫! ا‬4‫ ! ا آ‬L ‫إن‬

‫ ﻥ‬4 ‫ ا‬C4 T4 ‫ وا‬،! ‫ دی! ا‬% = ‫ ا‬I L 4 ‫ ع ا ص‬B ‫ ا‬،! ‫! وا‬-‫ ﺱ‬-H ‫ا‬ - !Q & ‫ ا ود ا‬5 ، - H ‫ ا‬- T4 ‫ ا‬- !-B‫ ا ﺱ‬،! -T ‫! ا‬- 4 T4 ‫ ا‬I L 4 ! ‫ت إ{ ر ر‬7 & ‫ ! ا‬4T ‫! إ‬4‫ و ا آ‬، ‫ ﺕ ی ه‬54‫ ت ی‬T4 ‫ ا‬XY‫ه‬ ‫ ا ﻥ ﻥ‬.W ‫! ا‬-Q4 0Q 4- ‫ أن ی‬I‫ ی ﺕ‬-‫ ﺡ‬5 ‫ ﻥ‬4 ‫ ا‬C4 T4Q 54‫ ی‬7 ،!-Q ‫ﺕ ا‬ .G-.B‫إﻥ ج وﺕ‬

(1)-

Peer Zumbansen, Law after the Welfare State: Formalism, Functionalism, and the Ironic Turn of Reflexive Law, The American Journal of Comparative Law, Vol. 56, 2008, p 777 98

‫ا ‪ 06f‬ا & ﻥ‪" :,‬ا ا ‪ ،" 6‬ﻥ! ذج اﺡ‪ B [ + , !+‬رات ا ﻥ ن‬ ‫ا ص ( ا (و ‬ ‫ أن رأی ا &‪ %‬ا‪$‬ول ‪ vQ‬ا ا ا

أ ّدت إ ‪ 0‬ﺕ ت ‪ -Q4‬ت‬ ‫ا ‪ -‬ﺡ‪ !Q‬ا و !‪ ،‬وا

ﺕ ا ‪ B‬ق إ ‪ -‬‬ ‫ إ{ ر ﺕ ﺕ =‪ - W‬ا ﺕ‪ !-‬ا & ‪7‬ت‬ ‫‪A mathematician,‬‬ ‫ا ‪ ُ - !-5.ّ/‬ا آ‪ !4‬ا ی;!‪ ،‬ذات ا ّ‪ , /‬ا ‪v-;5‬‬ ‫‪like a painter or‬‬ ‫ ا وا ‪ H4‬ت ا ‪ -%‬ة ‪ ، - 4-‬و ا أﺥ ى‬ ‫‪poet, is a maker of‬‬ ‫ﻥ ‪ [T‬ا & ‪7‬ت ا ‪ !-5.ّ/‬ا

اﺱ ‪ [ B‬أن ﺕُ §‬ ‫‪patterns. If his‬‬ ‫ ُ ‪ 0‬ﺵ ‪ Q !Q‬ﻥ ن ا ص ا و !‪ ،‬وﺕ ‪ 4‬‬ ‫‪patterns are more‬‬ ‫ ا & ت ا ّ‪ , /‬ا ‪ v- ّW‬وا ‪ H4‬ت ا ‪ B‬ی‪ 4- !Q‬‬ ‫‪permanent than‬‬ ‫ ‪ ُ -‬ه‪ XY‬ا & ‪7‬ت‪.‬‬ ‫‪theirs, it is‬‬ ‫إن ا ‪ !4 4‬ا ‪7-Q Q !-H-‬ت ا ‪ ! ّ 4‬‬ ‫ا &‪ %‬ا‪$‬ول‪ ،‬ﺕ‪ 45‬إ ‪ B‬ء رة وا‪ ! F‬‬ ‫ﺡ‪ -‬ی ت ا ‪ H4‬ى ا ‪ ، Q&H‬و ‪7‬ﺡ‪ L‬ت ا ‪ H4‬ى‬ ‫ا ‪ Q‬ي أ إرﺱ ء أر‪ !T 4 ! - !-F‬إﺵ‪!- 5‬‬ ‫إ دة ا ‪ .‬ء ا‪$‬و ‪ ،0‬وا ‪ 4‬دة آ‪ 4‬ﺕ ﺕ ‪ I -F‬ﺱ ‬ ‫ إی‪ T‬د ا‪z‬ﺱ ط‪ ، P‬ا ‪Y‬ي ی‪ 4H‬ﺱ ‪ .‬ط ‪7‬ﺡ‪ L‬ت‬ ‫ا ‪ H4‬ى ا ‪ Q‬ي اﻥ‪ l =7B‬اه ا ‪ H4‬ى ا ‪ Q&H‬‬ ‫و أ أن ﺕ‪ 5‬ن ا ‪ 4‬د ! ‪ 5 ! - P(L)=H‬‬ ‫زوج ا ‪ .‬ی ‪ L‬و‪.H‬‬

‫‪because they are‬‬ ‫‪made with ideas.‬‬ ‫‪G. H. Hardy, A‬‬ ‫‪Mathematician's‬‬ ‫‪Apology, 1941‬‬

‫إذن و ‪ -B 4Q‬ت ا ‪ .‬ی ‪ !-‬ا ‪ H4‬ی‪ -‬ا ‪ Q&H‬وا ‪ Q‬ي ﻥ ‪3 .Q‬‬ ‫ ‪ ،P‬و أ ﺕ ‪ G-‬ه‪Y‬ا ا ف ﺱ ف ﻥ ‪" 0Q 4‬ﻥ‪ 4‬ذج ا ا ‪ " -<%‬آ ‪ 4‬ذج‬ ‫اﺡ ‪ C = 4‬ﺕ‪ B‬رات ا ﻥ ن ا ص ا و ! ا ‪Y‬ي ﺕ ّ ‪ I-‬ﺵ وط ا ‪ -m -Q‬‬ ‫ا ‪ B‬ا

رأی ه ا ‪ H4‬ی‪ -‬ا ‪ Q&H‬وا ‪ Q‬ي وا

ﺕ ‪ .‬ا ‪ -%‬ا ‪ -Q‬ی! ‪!=7‬‬ ‫ ‪ H‬ی ت ا ‪ ! 4‬ﺱ اء آ ﻥ[ اﺥ ‪o‬ا ‪ !-‬أو ة أو ه ‪ ،!B‬إن ا ‪ -m ! -.B‬ا ‪XY !-B‬‬ ‫ا ‪ -B 4‬ت ﺕ ‪ QB‬ﻥ‪ 4‬ذ ‪ -m‬ﺥ‪ B‬ی‪ ّ54‬ر ‪ H‬ی ت ا ‪ ! 4‬ه‪Y‬ا ا ‪ 4‬ذج‬ ‫ا ‪ B‬ري‪.‬‬ ‫و ‪ 0Q‬ه‪Y‬ا ا‪$‬ﺱ س وا ‪ 4‬دا ‪" 0Q‬ﻥ! ذج ا ا ‪ " 6‬ﺱ ف ﻥ م ‪ .‬ء ﻥ‪ 4‬ذج‬ ‫ﺕ‪ B‬ري ‪ 5./‬ت ا ﻥ ن ا ص ‪ 4‬ا و ! )ا ! ‪ C‬ا‪G‬ول(‪ ،‬وﺕ ‪vQ -Q‬‬ ‫اﺡ ‪ 4‬ت ا ‪ B‬ر ‪Y‬ا ا ‪ 4‬ذج و ‪ L G‬ر ﺕ‪o‬ا )ا ! ‪ C‬ا & ﻥ‪.(,‬‬

‫ا ! ‪ C‬ا‪G‬ول‪ :‬ا ! ذج ا ‪ B+‬ري ت ا ﻥ ن ا ص ( ا (و ‬ ‫‪99‬‬

0Q o-‫ و ا آ‬،! ‫ ت ا ﻥ ن ا ص ا و‬5.‫ ر ﺵ‬B‫ ذج ﺕ‬4 ‫ ق‬B ‫ ا‬.= 4 !- 4 ‫ م ا‬Q Q naturalization -.B ‫ ا‬. ‫ ا‬-‫آ‬y‫ ه ت ا ی;! ﺕ‬T‫! ا ﺕ‬-4‫أه‬ le métaphore ‫ ر‬% ‫;ّ & م ا‬4‫ ی‬I-Q ‫ و‬,‫ م‬Q ‫ ا‬XY‫ رات ا

ه‬B ‫ وا‬0‫ ﺵ‬4 ‫ی‬ ‫ا ﺱ ف‬Y ‫ و‬،‫ﺥ ى‬$‫ م ا‬Q ‫! وا‬- 4 ‫ م ا‬Q ‫ ا‬- ‫ ا‬H ‫ی‬o‫ & آ‬ ‫ ﺙ‬،(‫ول‬G‫ ا‬A B! ‫ ّ ة )ا‬4 ‫ ت ا‬5./ ‫ ذج ا‬4 !-‫ﺱ ﺱ‬$‫ ت ا‬QB%4 ‫ه ا‬$ ‫ ق أو‬B ‫ﻥ‬ ‫! ا ﻥ ن ا ص‬- 0Q -<% ‫ ذج ا ا‬4 ‫ ري‬% ‫ ا‬. ‫& ء ا‬Fx ‫ﻥ م‬ ‫ و‬Strogatz ‫ ّ ر { ف آ‬B4 ‫ ا‬-<% ‫ ج ا ا‬4‫ل ﺕ ی ﻥ‬7‫ا ﺥ‬Y‫ا و ! وه‬ ‫ّ أن‬-.-‫ي ﺱ‬Y ‫ ا‬،! ‫ ﻥ ن ا ص ا و‬Q ‫ ري‬B ‫ ذج ا‬4 ‫ ﺙ ء ا‬Watts ‫ ت‬L‫ﺡ‬7 ‫ و‬Q&H ‫ ى ا‬H4 ‫ ی ت ا‬-‫ ﺡ‬- C= 4 ‫ ی‬-< ‫ رة‬. ‫ا ﻥ ن ا ص‬ .(,‫ ا & ﻥ‬A B! ‫ ي )ا‬Q ‫ ى ا‬H4 ‫ا‬ ‫ ری ! ذج ا ت ا ! (ة‬Ô 6+ ‫ ا‬B ‫ وا‬3 ‫ ت ا‬B6! ‫ ا‬:‫ول‬G‫ ا‬A B! ‫ا‬ ‫ ت‬% ‫ وا‬،‫ ة‬4 ‫ ت ا‬5./ ‫ ذج ا‬4‫ ﻥ‬o-4 ‫ ة ا

ﺕ‬4 ‫ ! ا‬-.B ‫ أﺱ س ا‬0Q ‫ أن‬54‫ رات ی‬% ‫ ذج آ‬4 ‫ ا‬XY‫ ه‬CF‫ و‬H ‫! و‬- H ‫ ! ا‬Y4 ‫ ت ا‬-Q4 v 5‫ا

ﺕ‬ ‫ ع ا ﻥ ن ا ص‬F ‫ل‬7‫ ﺥ‬I- ‫ إ‬0 H‫ ﻥ‬4Q; ،!-&-‫ اه آ‬l !-4‫ ق آ‬B . ‫ﺕ‬ ‫ ة‬L‫ إ ء ﻥ‬-Q ‫ ت ﺕ‬% ‫ ا‬XY‫ إن ه‬،! ‫ ا و‬4 ،(1) 4 ‫ا ا ا‬Y ‫ة‬o-44 ‫ ت ا‬QB%4 ‫ﺡ ل أه ا‬ No human ‫ ة‬4 ‫ ت ا‬5./ ‫ ا‬C 4 ‫ ری! ا

ﺕ‬% ‫ای ا‬o4 ‫ ا‬--.‫ﺙ ﺕ‬ investigation .(2) - ‫ ا‬Q ‫ رات‬% ‫ ن آ‬5‫ أ أن ﺕ‬ can be called real science if it cannot be demonstrated mathematically . Leonardo Da Vinci

(1)

‫ ت ا ! (ة‬3 ‫ ت ﺥ‬B6 (1)

! 4T ‫ و‬N ُ ‫ ! ا‬4T4 (N,E) ‫ ه زوج‬G ‫ ﻥ‬-. ‫ا ﺱ ا‬ ‫ت‬7% ‫ ! ا‬4T o--4‫ ی ﺕ‬I‫ﻥ‬x ،‫ ض‬4< ‫ ﺡ ! ا‬،E ‫ت‬7% ‫ ا‬ .N(G) G‫ { ی‬G ‫ ! ا ُ ـ‬4T ‫ و‬،E (G) G‫ { ی‬G ‫ ـ‬ (1)

: ‫ ﻥ‬-. ‫ا ﺱ ا‬ Graph

- Katharina A. Zweig, On Local Behavior and Global Structures in the Evolution of Complex Networks, PhD Dissertation in Information and Cognitive Sciences, Karl Eberhard University, Tubingen, 2007, pp 25-29 100

‫إن ا ‪ e=(j,i) !Q%‬ﺕ‪ 5‬ن ! { ا ‪ ،j,i !-‬وا ُ ‬ ‫ا ‪ ! 4‬ﺕ‪ 5‬ن ‪ T‬ورة‪ .‬ی‪ Q 54‬ﺱ ا ‪ -.‬ﻥ أن ی‪ 5‬ن ازﻥ ‬ ‫‪w :E‬‬ ‫ی‪ 5‬ن وزن ‪ 0B !Q‬ا ا ! ا ‪R :!-‬‬ ‫ا ُ ة‪ Vertex :‬ا ُ ة ه ا ﺡ ة ا‪$‬ﺱ ﺱ‪ ،!5./Q !-‬وآ‪ , Y‬ﺕ‪ 04H‬ا ‪ site C= 4‬‬ ‫ا &‪o-‬ی ء‪ ،‬ا ‪ Q !4‬م ا‪7 z‬م ا ‪ ،‬ا & ا ‪ Q‬م ا ‪.!- 4‬‬ ‫ا ‪Edge :ُ!Q%‬‬

‫ا ‪ !Q%‬ه ا ا ا ‪ ُ -‬ﺕ‪ ، -‬ﺕ‪ 04H‬آ‪ , Y‬ا ا ‪ Bond !B‬‬ ‫ا &‪o-‬ی ء‪ ،‬أو ا ‪ Q Link !Q‬م ا‪7 z‬م ا ‪ ،‬وا ا ‪Tie !B‬‬ ‫ ا ‪ Q‬م ا ‪.!- 4‬‬

‫ا ﺱ ا ‪ -.‬ﻥ ﺕ‪ 5‬ن ا ‪ ! !Q%‬إذا آ ﻥ[ ﺕ‪ -H‬اﺕ‪ X T‬واﺡ آ‪ B‬ی‪ G‬وﺡ‪ -‬‬ ‫ا ‪ I 4‬و‪ - -m‬ﻥ ‪ ، - B‬وا ‪ -m !Q%‬ا ‪ ! 4‬ﺕ‪ 5‬ن ﺡ ! ﺱ‪ -‬ه ‬ ‫ا ﺕ‪ T‬ه‪ ، -‬وا ‪7%‬ت ا ‪ ! 4‬وا

ﺕ‪ 04H‬ا‪ =$‬اس ‪ Arcs‬ی‪ 54‬أن‬ ‫ا ‪:I 4‬‬ ‫‪ Directed and‬ﺕ ‪ v‬ﺱ‪ ! F 4‬ﺕ‪ -/‬إ ‪ 0‬اﺕ‪ T‬ه ﺕ و ﻥ ل أن ا ﺱ ‬ ‫‪ Indirected‬ا ‪ -.‬ﻥ ‪ I‬إذا آ ﻥ[ آ ‪7‬ﺕ‪ ! I‬أ ا ﺱ ا ‪ -.‬ﻥ ‪ -m‬‬ ‫ا ‪ I 4‬ی‪ 54‬أن ی م { ی‪ G‬رﺱ ‪ -‬ﻥ ‪ 5 - Q I I‬زوج‬ ‫‪Graph‬‬ ‫ ا ُ ا ‪.! 4‬‬ ‫ا ر !‪:‬‬ ‫‪Degree‬‬

‫ا ر ! ه د ا ‪7%‬ت ا ‪ ُ !{ 4‬ة ‪ C ،! -‬ا ‪y‬آ‪ 0Q -‬أن‬ ‫ا ر ! ﺕ‪ H‬وي ‪ W‬ورة د ا ُ ا ‪ T4‬ورة ُ ة ‪ ،! -‬دام‬ ‫أﻥ‪ I‬ی‪ 54‬أن ﺕ‪ 5‬ن ه ك أآ; ‪ !Q‬واﺡ ة ‪ -‬أی! ُ ﺕ‪ -‬آ‪, Y‬‬ ‫ی‪ QB% -/‬ا ر ! إ ‪ 0‬ﺕ ا ‪ Connectivity !-Q‬ا ! ُ ة‪.‬‬

‫ا ‪:C4T‬‬ ‫‪Clustering‬‬

‫ ا ‪ 5./‬ت ﺕ‪ 5/‬ا ُ رﺱ ت ‪ -‬ﻥ‪ 5/ ! !- o !-‬‬ ‫ ‪ 0Q ،‬ﺱ‪ -.‬ا ‪ ;4‬ل ا ‪ 5./‬ت ا ‪ !- 4‬ی ‪ 4T‬ت أو‬ ‫ ‪ 4‬ت أی أي ‪ W‬ی ف أي ‪ W‬ﺥ ‪ ،‬آ‪ , Y‬ﺵ‪!5.‬‬ ‫ا ﻥ ﻥ‪ [-‬ن ا ‪ &%‬ت ا

ى ‪ 4‬ﺙ ﺕ ‪ IT‬إ ‪ 0‬ﺕ ‪ -‬‬ ‫ ‪ W‬ا ‪ .‬ﺥ‪7‬ل و ‪7‬ت ر=‪ .Hyperlinks !-4‬إن ‬ ‫ا ‪ C4T‬ی‪ 54‬أن ی‪y‬ﺥ‪ XY Y‬ا ‪ { !&%‬ی‪ G‬إ ‪ B‬ء ‪ -‬س إ ‪ 0‬أی!‬ ‫در ! ی‪ 5‬ن ‪ -‬ان ُ ة ‪ Q‬ن و ‪ I-Q‬ن ا ‪C4T‬‬ ‫ی‪ 54‬أن ی ف ‪ 0Q‬أﺱ س‪:‬‬

‫ه د ا ‪7‬ت ‪ -‬ا ‪ -T‬ان‬

‫أی ‬ ‫‪/2‬‬

‫ ‪ ُ Q‬ة ‪ i‬آ‪ 4‬أن‪:‬‬

‫ه ا د ا‪ ;4 0%=$‬ه‪ XY‬ا ‪7%‬ت‪ .‬آ‪ , Y‬‬ ‫‪101‬‬

‫{ ی‪ G‬ﺡ‪ H‬ب ل ‪7‬ت ا ‪ ُ Q C4T‬ا & دی!‪.‬‬ ‫آ‪x , Y‬ن ا ‪ 5./‬ت ﺕ ‪ 4 !- . v%‬ات ة ا‪ ،‬ﺡ‪ 3-‬أن أآ; ‬ ‫ ﺱ { ل أزواج ا ُ ﺕ‪ 5‬ن ‪ { 4 !Q‬ی‪ G‬د آ‪ -.‬ا ‪ H4‬رات‬ ‫ا ‪ Average : 44‬و ‪Y‬ا ‪x‬ن &! أﺥ ى ‪ !4‬وه د ا وا ‪ { 0Q‬ل ا ‪ 44‬‬ ‫‪ Path Length‬ا‪ ، %=$‬إن ا ‪ 44‬ا‪ %=$‬ه ‪ -‬س ‪ ! -.B‬ا ا ‪ -<%‬ا !‬ ‫ ‪ 5./‬ت و= ﺕ إﻥ‪ /‬ؤه { ف ا ا &‪ H‬ﻥ ‪Stainley‬‬ ‫‪ ،Milgran‬ا ‪Y‬ي اﺱ § ‪y‬ن { ل ا ‪ 44‬ا ‪ = « ;4‬ء ‪ -‬أآ; ‬ ‫أزواج ا‪$‬ﺵ ص ا ی ت ا ‪ 4‬ة ه ﺱ ! )‪.(6‬‬ ‫در ! ارﺕ‪ .‬ط إن ا ‪ 5./‬ت ا ‪ !- 4‬ﺕ ‪y o-4‬ن ُ ه ا

در ! ‪ !-‬ﺕ‪ 5‬ن‬ ‫ا ُ ‪ ! Degree :‬إ ‪ 0‬ا ُ ا‪$‬ﺥ ى ر ! ‪ ،!-‬أي أﻥ ﺕ ‪ v%‬ر !‬ ‫‪ !- correlation of‬ا ﺥ ‪7‬ط‪ .‬آ‪ ! , Y‬أﺥ ى‪x ،‬ن ا ‪ 5./‬ت ﺕ‪ 5‬ن‬ ‫‪ -m‬إﺥ ‪ ،!-{7‬ﺡ‪ 3-‬أن ا ‪ T4‬ور ‪ Hubs‬ﺕ‪ 5‬ن ‪ B !Q‬ی !‬ ‫‪nodes‬‬ ‫ﺕ&‪ !-Q-W‬إ ‪ 0‬أ= ا ُ ﺕ ‪ ،7-‬و ‪x I-Q‬ن در ! ا رﺕ‪ .‬ط داﺥ ‬ ‫ا ‪ !5./‬ی‪ 54‬أن ﺕ رس ‪ L‬إ ‪ 0‬در ! ا ُ ة آ ا ! ‪ 0Q‬ا ر !‬ ‫ا ‪ 4‬ﺱ‪ -T !B‬اﻥ ‪.‬‬ ‫رﺱ ‪ -‬ﻥ ‬ ‫ ‪ /‬ا ‪:‬‬ ‫‪Random‬‬ ‫‪Graph‬‬

‫ا ﺱ ا ‪ -.‬ﻥ )‪ GR(n,p‬ه رﺱ ‪ -‬ﻥ ـ‪ ، ُ n‬أی آ ‪!Q‬‬ ‫) ! أو ‪ (! -m‬ه ‪ C E %‬اﺡ ‪ 4‬ل ‪،p‬آ‪ , Y‬ﺕ ‬ ‫ﺥ ارز ‪ !-‬أﺥ ى ‪ .‬ء ا ﺱ م ا ‪ -.‬ﻥ‪ !-‬ا ‪ /‬ا ‪ !-‬ذات ‪ !=7‬ی‪v‬‬ ‫ه‪ XY‬ا ﺱ م ه )‪ !Q GR(n,p‬ا ﺱ م ا ‪ -.‬ﻥ‪ !-‬ا ‪ /‬ا ‪ ،!-‬ا

‬ ‫ﺕ م ﺥ ‪ -‬ر‪ m‬أزواج ا ُ ور ‪ W . B‬ا ‪. .‬‬ ‫ودراﺱ! ا ﺱ م ا ‪ -.‬ﻥ‪ !-‬ا ‪ /‬ا ‪ I !-‬ﺕ ری¬ { ی ا اء‬ ‫ ‪ 4 y‬ل ‪ Paul Erdos‬و ‪ Alfred Renyi‬ا ‪ -H4‬ت وا ‪ - H‬ت‬ ‫ ا ن ‪ ،20‬ﺙ ﺕ‪ B‬رت ‪ .%‬ا‪$‬رآ ن ا‪$‬ﺱ ﺱ‪ Q !-‬ی ‪ -F‬ت‬ ‫ا ی;!‪ ،‬و = = [ ﻥ § ‪ .‬ة ﺥ‪7‬ل ا ‪o4‬ای ا‪z‬ﺡ‪!- %‬‬ ‫ ‪ Q‬ﺱ م ا ‪ -.‬ﻥ‪ ; !-‬ﺕ زی‪ C‬ا‪$‬ﺡ‪ T‬م ا ‪ 54‬ﻥ! وا ‪ H4‬ت ا ‪ - !- ;4‬‬ ‫ا ُ ‪.‬‬

‫إن ُ ا ‪ !5./‬ﺕ ‪ o-4‬ر ا

ﺕ ‪ B‬د ا ‪7%‬ت ا ! ‪XY‬‬ ‫در !‬ ‫ا زی‪ Degree :C‬ا ُ ة‪ 0Q .‬ﺱ‪ -.‬ا ‪ ;4‬ل ‪x‬ن ا ‪ /‬ﺵ‪ !5.‬ا ‪ %‬ا=! ی‪ 54‬أن‬ ‫‪ distribution‬ی ‪ { v‬ی‪ G‬د ا‪ = $‬ء‪ ،‬أو ا ‪ H4‬رات ا ﻥ ﻥ‪ [-‬ی‪ 54‬‬ ‫أن ﺕ ‪ { v‬ی‪ G‬د ا ﺕ‪ %‬ت ا

ﺥ‪ 7‬ی ﺕ ‪ Q-‬‬ ‫ ﺱ‪ .‬ت أو ‪ H‬رات أﺥ ى‪ .‬و ا ‪ 5./‬ت ا ‪ ! 4‬ی‪ 54‬أن ﻥ‪o-4‬‬ ‫ ‪ -‬د ا ‪7%‬ت ا اردة و د ا ‪7%‬ت ا ر !‪ ،‬و‪$‬ن ا ُ ‬ ‫ ‪ 4‬در ت ‪ ،!&Q‬ﻥ‪ I‬ا ‪ -&4‬و ‪ v‬ا ‪ { !5./‬ی‪G‬‬ ‫‪102‬‬

‫در ! ﺕ زی ودر ! ا زی‪ P(K) C‬ﺕ ‪ B‬اﺡ ‪ 4‬ل ‪y‬ن ا ُ ة ‬ ‫ا ر ! ‪،K‬آ‪ , Y‬ی‪ 54‬أن ﺕ ‪ v%‬ا ‪ !5./‬ر ا ‪ 4‬ﺱ‪،<K> !B‬‬ ‫وا

ﺕ ﺱ در ت ا ُ آ‪ Q‬داﺥ ا ‪.!5./‬‬ ‫إن ا ‪ p(s,i) 44‬ا ُ ‪ s‬إ ‪ 0‬ا ُ ‪ t‬ه ‪ ! 4T‬ﺕ‪ !.‬‬ ‫ا ‪ 44‬ات‬ ‫ا ‪ -%‬ة‪ ،‬ا ‪ ! H4‬ا ‪7%‬ت ا ‪:!-

4‬‬ ‫وا ‪ ّ 54‬ﻥ ت‪:‬‬ ‫‪:C ، {e1,e2,…….ek}C Ε‬‬ ‫‪Shortest path,‬‬ ‫)‪e1=(S , n1),ek= ( nk-1, t‬‬ ‫‪distance and‬‬ ‫‪ compenants‬و‬ ‫‪ei = (ni-1, ni), Ѵ 1<i<k‬‬ ‫و{ ل ا ‪ ℓ(P(s ,t)) 44‬ی د ‪ 4T4‬ع =‪ -‬ا ‪7%‬ت ا ‪: 44‬‬ ‫= ))‪ℓ(P(s ,t‬‬ ‫وی‪ 5‬ن ا ‪ P(s ,t) 44‬ه ا ‪ 44‬ا‪ s - %=$‬و ‪ t‬إذا آ ن ‪ { I‬ل‬ ‫أ= ی‪ 5 54‬ا ‪ 44‬ات ا ‪ s - !Q4 4‬و‪ ،t‬أ ا ‪ d(s,t)! H4‬ﺕ د‬ ‫ ‪ B‬ل ا ‪ 44‬ا‪ s - %=$‬و ‪ t‬إذا آ ن ‪ -‬ه ك ‪ - 4‬أی!‬ ‫ ُ ﺕ‪ -‬ﺕ‪ 5‬ن ا ‪ ،∞ - ! H4‬و ی‪ 5‬ن ا ﺱ ا ‪ -.‬ﻥ إذا‬ ‫آ ﻥ[ ا ‪ - ! H4‬أی! ُ ﺕ‪ -‬أ= ∞‪ ،‬وا ﺱ ا ‪ -.‬ﻥ ا ‪ oT‬‬ ‫‪ Subgraph‬ی‪ 5‬ن ‪o‬ء إذا آ ن ﺱ ا ‪ -.‬ﻥ ‪.‬‬ ‫ا ‪ 44‬‬ ‫ا ‪ -T‬دی‪: H‬‬ ‫‪Geodesic‬‬ ‫‪path‬‬ ‫ا ‪: B‬‬ ‫‪Diameter‬‬

‫ا ‪ 44‬ا ‪ -T‬دی‪ H‬ه أ=‪ 4 %‬داﺥ ا ‪ ُ !5./‬ة إ ‪ 0‬أﺥ ى‪،‬‬ ‫ ‪ C‬ا ‪74‬ﺡ‪y !L‬ﻥ‪ = I‬ی‪ 5‬ن أآ; ‪ - 4‬دی‪ ُ - H‬ﺕ‪. -‬‬ ‫=‪ B‬ا ‪ !5./‬ه { ل ) د ا ‪7%‬ت( أ{ ل ‪ - 4‬دی‪ - H‬آ ‬ ‫ ُ ﺕ‪ ، -‬أو ا ‪ ! H4‬ا ‪ -T‬دی‪ !-H‬ا ‪ 4‬ﺱ‪ !B‬ا ﺱ ا ‪ -.‬ﻥ ‬

‫ ‪7‬ت ا ﺱ م إن ‪ !Q‬ا ﺱ م ا ‪ -.‬ﻥ‪ Ga(n,Π ) !-‬ه ‪ ! 4T‬أو رﺱ ‪ -‬ﻥ ‬ ‫ا ‪ -.‬ﻥ‪ Graph :!-‬د ارز ‪ ،!-‬وا

ﺕ ‪ B‬و & ‪ .‬ء رﺱ م ‪ -‬ﻥ‪ !-‬ـ ‪ ُ n‬‬ ‫‪Families‬‬ ‫و ‪ ! 4T‬إ‪ !- F‬ا ‪ 4‬ﺵ ات ‪ . Π‬أن ‪ A‬ﺥ ارز ‪ !-‬ﺡ ‪x !-4‬ﻥ ‬ ‫ﺕ‪ .‬رﺱ ‪ -‬ﻥ واﺡ ‪ ،‬أ إذا آ ﻥ[ ‪ -m‬ﺡ ‪ !-4‬أو ‪ /‬ا ‪x !-‬ﻥ ﺕ‪ .‬‬ ‫آ ا ﺱ م ا ‪ -.‬ﻥ‪ !-‬ـ ‪. ُ n‬‬ ‫ ‪ !Q‬ا ﺱ ‬ ‫ا ‪ -.‬ﻥ ا ‪: -T‬‬

‫ﺕ د ‪ !Q‬ا ﺱ ا ‪ -.‬ﻥ ا ‪ 0Q -T‬أﺱ س أی! ﺕ آ‪GLR(n) -‬‬ ‫ ‪ !Q‬ا ﺱ ا ‪ -.‬ﻥ )‪ GL (n‬و ‪ !Q‬رﺱ ‪ -‬ﻥ ‪ /‬ا )‪ .GR (n‬إن‬ ‫‪103‬‬

‫) ‪ GLR(n‬ﺕ ض ‪ l‬ه ة ا ا ‪ -<%‬إذا آ ن ا ‪ B‬ی س ‪ B‬ی !‬ ‫‪Hybrid‬‬ ‫‪ Graph family‬دة ا ارز ‪ -‬ت‪ ،‬وإذا آ ﻥ[ ا ‪ !=7‬ا ‪ 4W !-‬ﻥ!‪:‬‬

‫ا ﺱ ا ‪ -.‬ﻥ إن ا ﺱ ا ‪ -.‬ﻥ ‪ Q‬ا ‪ -<%‬ه رﺱ ‪ -‬ﻥ آ‪ N -.‬ل ‪ 5/‬‬ ‫ ‪ Q‬ا ‪ : -<%‬ﺙ و‪ -m‬آ‪o‬ي‪ ،‬ﺡ‪ 3-‬أن‪ ، (N>>Kmax>>1):‬وا ‪Y‬ي ی‪ L‬‬ ‫‪ Small World‬ﺱ‪ { !4‬ل ا ‪ !.H ! -F 44‬ﺱ ‪ -‬ﻥ ‪ /‬ا ‪ ،‬ﺡ‪ 3-‬أن ‪ L‬أآ‪ .‬‬ ‫‪Graph‬‬ ‫ ‪ ، -;5‬و )‬ ‫(‪ ،‬وآ‪ , Y‬ﺕ‪ C4T‬أآ‪ ، -;5 .‬ﺡ‪3-‬‬ ‫أن‪.(C>>Crandom) :‬‬ ‫)‪ (2‬ا ‪ B‬ا ‪ 6+‬ری ت ا ! (ة‬ ‫ ‪ 0Q‬أﺱ س ا‪z‬ﺵ‪ - 5‬ت ا

= ﺕ‪ B‬ح اء و ت اﺱ ام & م ا ‪ 6+‬ر‬ ‫ ا ‪ Q‬م ا ‪ ،!- 4‬ا ﺕ‪ !T‬أﺱ ﺱ ا رض ا ‪ % - 4- H‬ر ا ‪ %‬ر‬ ‫وه ‪ ،I‬ﺱ ف ﻥ ول ﺕ‪ --.‬ا ‪ ! -.B‬ا

ﺕ ‪ !-Q4 o-4‬و‪ CF‬ا ‪ 5./‬ت ا ‪ 4‬ة إ{ ر‬ ‫ﺕ‪ %‬ري ‪ L‬اه ا ا ا= )أ(‪ ،‬و ‪ I‬اﺱ ج ‪ vQ‬ا ‪o4‬ای ا ‪ %‬ری! ‪XY‬‬ ‫ا ‪ 5./‬ت ﺥ ! ‪ T‬ل ا ‪ Q‬م ا ‪) !- 4‬ب(‪.‬‬ ‫)أ(ا ت ا ! (ة آ\< ر ‪( +‬ی ﺵ ت ا ‬ ‫ا ‪,‬‬ ‫إن ا ‪ ! Y4‬ا ‪) !-5./‬ﻥ‪ ! Y4‬ا ‪ 5./‬ت( وا

‬ ‫ﺕ إی‪ T‬د رﺱ ‪ -‬ﻥ ‪ T‬د ی § ‪ 7 5/‬‬ ‫ﺵ‪ 5.‬ت ا ا ‪ -‬و ‪ -‬ﺕ ‪ = ،‬أت ‪ C‬ا ‪ 4‬‬ ‫ا ‪ 4‬ا ‪Y‬ي = م ‪ Watts I‬و ‪ ،Strogatz‬و ‪ Y‬ه‪XY‬‬ ‫ا ‪ 4‬و ! ‪ l‬ت ر ! ‪ !-4Q‬ی ة & ه‪XY‬‬ ‫ا ‪ 5./‬ت أﺥ‪Y‬ت ﺕ ‪ 0 .‬أ دا ‪ !4‬ﺡ‪ -‬ﺕ ‬ ‫ا ‪ ،!- -‬و آ‪ 4‬ی ل ‪ / "S.H.Strogatz‬ت‬ ‫‪ ، 4 ,/‬أﺡ ﻥ ﻥ ف ‪ .‬و‪ G‬ب (و‬ ‫ﺡ ‪ 10 ,/ e&!/ ،‬أوت ‪ 1996‬ﺡ‪,/ AB4 06‬‬ ‫ﺥ‪ . 2 B‬ء ‪ Oregon,/‬أدى إ _ ‪ +‬آ ‪,‬‬ ‫?ﺡ(ى ‪ 4‬ة و*ی أ ی و ‪ 2 +>/‬آ (ی‪،2 +‬‬ ‫و ك ‪ 7‬ن ز ن (ون آ‪ .‬ء !(ة ‪ ، 4 16‬آ‪\/ x a‬ن دودة ﺙ

ا ‪the A‬‬ ‫‪En fait de méthode,‬‬ ‫‪d'ailleurs, on ne peut‬‬ ‫‪jamais faire que du‬‬ ‫‪provisoire; car les‬‬ ‫‪méthodes changent‬‬ ‫‪à mesure que la‬‬ ‫‪science avance.‬‬ ‫‪Emile Durkheim.‬‬ ‫‪1895‬‬

‫‪104‬‬

‫ ي‬4 ,/ g ‫ ﻥ‬+‫ ا*ﻥ‬,/ +‫ اﻥ‬،‫ن‬Ò‫ ( ا‬, ‫ م‬I‫ أ ا ه‬،love bug warm (1) " ‫ﺽ ار ﺡ ل ا‬G‫ ا‬2 ‫ی ا (و*رات‬e [ ‫ و أو‬2000 ! Y4‫ أ ﻥ‬،!-Q‫ ءاﺕ ا اﺥ‬-Q ‫ ﺕ‬0 ‫ ت ﻥ ج إ‬-Q4 ‫ ا‬XY‫ أ ه‬

4Q ‫ ا‬4 ‫ ! ه ا‬Y4 .‫ ت‬5./ ‫ ا‬XY !‫ ی‬- . ‫ ا & ت ا‬4 ‫ س ا‬-=‫و‬ .W‫ أن ی رك وی‬54‫ ن ی‬5 ‫ا ا‬Y‫ء ه ي ه‬o ‫! و ی أي‬- . ‫ ا‬- 4- H ‫ا‬ L ‫ ا‬-= ‫ ن‬5 ‫ء ا‬o ‫ ال‬. ‫ اﺱ‬4W ‫ ی ی‬T ‫ أن ا‬3-‫ ﺡ‬، ‫ ی‬T‫! ﺕ‬-Q4 ‫ {! ون‬H. (2) . 4Q ‫ي إ اء‬$ ‫ ى‬%= ‫ ورة‬F . ‫ ذج ﺕ‬4 ،!B-H 5 ! / !- . ‫ ذج‬4 ‫ و‬- ‫ ی! ا‬L -‫ﺥ‬$‫ ا‬-T ‫ ا‬. ‫ ﺕ‬،‫ ة‬4 ‫ ت ا‬5./ ‫ ! ا‬Y4‫ ﻥ‬0 ‫ إ‬Q ‫إذا اﻥ‬ ‫ رات‬L ‫ل‬7‫ ت ﺥ‬5./ ‫& م ا‬4 { .‫ ی! وارﺕ‬-Q ‫ ا‬- ‫ ی ت ا‬L !Q% 4‫آ‬ (3) : !-H- ‫ﺙ! أ د ر‬7‫ ﺙ‬0Q o‫ وه ﺕ آ‬،(Interdisciplinaire) !-T 4- ‫ ت‬5./ ! ‫! ا‬- . ‫ ت & ا‬- ‫ ﺱ ت وﺥ ارز‬-= :‫ ا ت ا ! (ة‬0 .!4 7 !-‫ ﻥ‬- ‫ ذج رﺱ م‬4‫ ت ﻥ‬5./ ‫ ا‬XY‫ ﺕ ی ه‬G‫ { ی‬- ‫ا ا‬ !-‫ﺱ ﺱ‬$‫ ا‬0 . !{ ‫ﺡ‬z‫ ذج ا

ﺕ ول ا‬4 ‫ أي ا‬:‫ ﻥ! ذج ا ت ا ! (ة‬ . - ‫ ت ا ا‬5./ .!5./ ‫! ا‬- ‫ ت‬- ‫ ت وﺥ ارز‬-Q4 § ‫ ﻥ‬-Q :‫! ت ا ت ا ! (ة‬4 ‫ ن‬5‫ أی ی‬،‫ ة‬4 ‫ ق ا‬H‫ﻥ‬$‫ ا‬vQ ‫ ی‬- ‫ ه‬T‫ [ اﺕ‬. ‫ ت أ‬5./ ‫إن ا‬ !- 7 !-Q‫! داﺥ‬-5- ‫ إ{ ر دی‬GH Q !‫ ﻥ‬54 ‫اء ا‬o $‫ت ا‬7 &‫ ﺡ ل ﺕ‬.% ‫ م‬4 ‫ا ه‬ Q Q ‫ ا ي‬. ‫ ا‬0Q ‫ ق ﺕ آ‬H‫ ی! ا ! «ﻥ‬L ‫ذا آ ﻥ[ ا‬x ،(4)‫اء‬o $‫ ا‬XY‫ ه‬- . ‫ا ا‬Y‫ ی ه‬74 ‫ ر ا‬% ‫; ا‬4‫ ت ﺕ‬5./ ‫ن ا‬x ، ‫ ا اﺙ‬ ‫ ه ة‬LQ ‫ ري‬% ‫ ا‬. ‫ا ا‬Y‫ ﺕ ﻥ ﺕ ی ه‬-;‫ ﺡ‬. ‫ ا‬-;5 ‫ أ ى ا‬ ‫ & م‬. ‫ وأ‬،!- ‫! وا‬- 4 ‫ ا‬،!- 4 ‫ ا ل ا‬-;‫! ا ی;! آ‬-4Q ‫ا‬ ‫ را‬L ‫ و‬-L Q B . ‫ أ‬،!-‫ ﻥ‬H‫ﻥ‬z‫ ت ا‬4L 4 ‫ & ا‬0 H ‫ي‬$ ‫! اد‬5./ ‫ا‬ ‫ي‬Y ‫ وا‬،!5./Q ‫& م ا م‬4 ‫ ا ا‬- ‫ و‬،(1) 4-L ‫ ل ا‬T4 ‫! ا‬-‫ ووﺡ ة أﺱ ﺱ‬-Q-Q ‫ﺕ‬ ‫ آ‬4 ‫ن ا ﺕ& ق ا م وا‬x ،!- H ‫ ا‬-m‫! و‬- H ‫! ا‬-4Q ‫ رات ا‬L 4 ‫ ا‬- ‫ف‬7‫زال ﺥ‬ ‫ وا ی‬،(2) - ‫ ت ا ا‬5.‫ ة & ﺵ‬4 ‫ ت ا‬5./ ‫ ر ا‬% C / ‫ه ا ﺱ ام ا‬ (1)-

Steven H. Strogatz, Complex Systems: Romanesque networks, Nature, Vol.433, 2005, pp 365-366 (2)Katharina A. Zweig, op.cit, p 17 (3)Katharina A. Zweig, op.cit, p 14 (4)Zoltan Toroczkai, Complex Networks The Challenge of Interaction Topology, Los Alamos Science, n°29, 2005, p 94 (12) ‫( و‬11) =‫ ر‬-Q5/ ‫ ا‬L‫ اﻥ‬-(1) : L‫ اﻥ‬، ! ‫ ة‬L‫ ء ﻥ‬z -(2) M. E. J. Newman, The Structure and Function of Complex Networks, SIAM Review, Vol. 45, n°2, 2003, pp 167–256; Jukka-Pekka Onnela, Complex networks in the study of 105

‍ إ‏-‍ﺾ‏$‍ اâ€ŹŘŒ ‍ آ‏$‍ اâ€ŹŘŒâ€Ť آ ا س‏I 7‍ ﺼ‏L‍ي ŰŒâ€ŹY ‍ ى ا‏4 ‍ Ůˆ ! أآ ŘŞ ا‏4 ‍! ا‏-. / ‍ Â? ا‏5 ‍ا‏ (4) .‍[ ŘŻŘą ت‏H › -Q%& ‍( ŘŁŮˆâ€Ź3) -{ ..... ‍ ا عاﺹ ت‏0Q 4- ‍ عا‏L !5./Q ‍ عي‏% ‍ Řą ا‏L 4 ‍€ ا‏. ‍ا أ‏Y â€ŤŮˆâ€Ź ‍ ى‏H4 ‍ ا‏0Q !5./ ‍ ŰŒ! ا‏L‍ ‏G-.B‍ ďş• ďş•â€ŹŘŒ!- -. ‍ Ů… ا‏Q ‍ & ا‏.!&Q 4 ‍ ŘŤ ا‏. â€ŤŮˆا‏

‍ ع‏L 4 ‍ا ا‏Y‍ ŮˆŮ‰ ه‏-;‍ ﺥ‏. ‍ [ دعاﺹ ŘŞ ا ŰŒ ا‏.‍ ŮˆŘŁďş™â€ŹŘŒ 5‍ ا ŰŒâ€ŹQ5 ‍ ŘŁŮˆ ا‏oT ‍ا‏ ‍ Ůƒâ€ŹQH ‍! Ůˆا‏- 4 ‍ ŘŤ ا‏. ‍ ŘŁ ŘĽ{ Řą اâ€ŹŘŒâ€Ť ا؜‏z‍! Ůˆا‏š â€ŤŮˆâ€Ź$‍ Řą ا‏/ ‍ Řą Ůˆا‏B‍ ﺕ‏ ! ! ‍ ŰŒâ€ŹB ‍ Ůˆâ€Źv ‍ أن ﺕ‏54‍ اه ŰŒâ€ŹL ‍ ا‏XY‍ [ آ ا عاﺹ ŘŞ أن ه‏.‍ ŘŁďş™â€ŹŘŒ ‍ ‏H‍‏z‍ا‏ ‍ ŘŻŰŒâ€Ź-4 ‍ ا‏XY‍ ه‏0Q !-5./ ‍& دات ا‏4 ‍ ا‏vQ G-.B‍! Ůˆďş•â€Ź- 4 ‍ ŘŞ ا‏5./ ‍ ا‏-Q ‍! ﺕ‏B‍ اﺹ‏ ŘŒ[ 4 4 ‍ Ůˆا‏-L ‍ Ů… ا‏Q ŘŒâ€Ť ا  Ů†â€ŹŘŒ!‍ ﺹ‏-H ‍ اâ€ŹŘŒ!Q H4 ‍ ŘŻŰŒ ا‏-4 ‍ ا‏vQ 0H ‍ ŮˆŮ† أن ‏ .ÂŹ ‍ا‏... Âœâ€ŤŮ… ا‏7 z‍ اâ€ŹŘŒ,-‍ Ůˆ‏5 z‍ اâ€ŹŘŒâ€ŤŰŒ إ‏o-& ‍ اâ€ŹŘŒâ€Ť ت‏-F ‍ا ŰŒâ€Ź ‍ ل‏T I‍ ؼâ€ŹŘŒâ€Ť ي‏-Q ‍ ا‏Q-Q ‍ Řą ا‏L 4Q 7‍ عا ŰŒâ€ŹL 5./ ‍ Řą ا‏L 4 ‍€ ا‏. ‍ أ‏ ‍ إ‏W& ‍ ه ŰŒ & Ů… ا‏7 ‍&! اﺼ‏Q 4 ‍ ات ا‏L ‍ Ůˆا‏- ‍ ŘŻŘŚ Ůˆا‏.4 ‍ ! ا‏4T 4 â€ŤŰŒâ€Ź !- ‍ ذ‏T ‍ Ůˆاâ€ŹŘŒâ€Ť ﺥ ت‏H4Q !‍ ŰŒâ€Ź-Q=z‍ ŘŻŘŚ ا ďşą! ا‏. F ‹& ‍ ŘĄ ا‏W ŘŒ -‍ ŰŒâ€Ź-Q ‍ ن ا‏5 â€ŤŮˆا‏ A. ‍ ŰŒ ل‏4‍ ! آ‏QB !-.H‍ = ŘŞ Ůˆ‏-H ‍ ŘŻ ا‏GB € % ŘŒ B‍عﺹ‏$‍ ا‏GB 4 ‍! Ůˆا‏- ‍ ﺕ‏- ‍ا‏ .Einstein

financial and social systems , PhD in Technology, Department of Electrical and Communications Engineering, Helsinki University of Technology, Finland, 2006; Steven 276; L.A.N. H. Strogatz, Exploring complex networks, Nature, Vol.410, 2001, pp 268Amaral and J.M. Ottino, Complex networks, Augmenting the framework for the study of complex systems, Eur. Phys. J. B, Vol.38, 2004, pp 147–162; S. Boccaletti et al, Complex networks: Structure and dynamics, Physics Reports, Vol.424, 2006, pp 175 – 308; Thomas Petersmann, A statistical physics perspective of complex networks: from the architecture of the internet and the brain to the spreading of and epidemic, These de Doctorat , FacultĂŠ des sciences de bases, Institut de thĂŠorie des phĂŠnomènes physiques, Ecole polytechnique fĂŠdĂŠral de Lausanne, Lausanne, 2005; Zoltan Dezso, M.S, The topology and dynamics of complex networks, PhD thesis at Graduate School of the University of Notre Dame, Notre Dame, Indiana, 2005; Maria Concetta Palumbo et al, Networks Everywhere? Some General Implications of an Emergent Metaphor, Current Bioinformatics, 2006, Vol. 1, n°2, pp 219-234 (3)Albert Laszlo Barabasi, Linked, the New Science of Networks, Perseus Publishing, Cambridge, Massachusetts, 2002 (4)Duncan Watts, Six Degrees: The Science of a Connected Age, New York: W.W. Norton, 2003 106

107

‫إن ‪ Q‬ا ‪ ،!5./‬ﺱ اء {ُ‪ Gّ.‬ا ‪ Q‬م ا ‪ !- 4‬أو ا‪7 z‬م ا أو ا ‪ Q‬م‬ ‫ا ‪ 0Q I ،!- -.B‬ا ‪ 4‬م ﺙ‪7‬ﺙ! أه اف أﺱ ﺱ‪:!-‬‬ ‫أو*‪ - :‬س وو ‪ v‬وﺕ‪ !- v- %‬ا ‪ 5./‬ت وﻥ‪ 4‬ذج ا ‪ =7‬ت ‪ ُ -‬ه‪ XY‬ا ‪ 5./‬ت‬ ‫ ا ا ‪ 4‬وا &‪o‬ی ‪ 7; ،‬ا ‪ !5./‬ا

ﺕ ‪ 5‬ن ُ ه أﺵ ص‪،‬‬ ‫ا ‪7%‬ت ﺕ‪ 5‬ن ي ﺵ‪ 5‬ا=!‪ = ،‬ا !‪ =7 ،‬ت ا= ‪ %‬دی!‪... ،‬ا ¬‪ ،‬إن ا ‪ !4 4‬ا ‪!-&-‬‬ ‫ ‪ Q‬ا ‪ 5./‬ت ﺕ‪ H‬ا &‪ -5‬ا‪$‬ﺡ‪ T‬م ا

ﺕ‪ o-4‬ا ‪ ،!5./‬ا ‪ -‬ﺱ ت‪ ،‬ا ﺱ ‪ -‬س‬ ‫و رﻥ! ا ‪ 0 .‬ا ‪ ،!- 7‬و ‪ Q I-Q‬ا ‪ 5./‬ت ی ف إ ‪ 0‬و‪ CF‬ﺵ ات و & ‪0‬‬ ‫ا ‪ 5./‬ت ا ‪ ،!&Q 4‬در ت ا زی‪ C‬وأ{ ال ا ‪ 44‬ات و ‪7‬ت ا ‪ ،C4T‬آ‪ Q‬ﺵ ات‬ ‫ﺕ‪ H‬م ‪ v‬ﺵ‪ 5.‬ت ا ُ ا ‪ !&Q 4‬وا ‪7%‬ت ا ‪ 4‬دة ‪ -‬آ‪., Y‬‬ ‫ﺙ ﻥ ‪ :‬ی ف ‪ Q‬ا ‪ 5./‬ت & ﺕ‪ B‬ر ا ‪ 5./‬ت وﻥ‪ 4‬ه و ‪ =7‬ت ا ُ ا & دی! ا اﺥ‪!-Q‬‬ ‫ ‪ !- .‬ا ‪ !5./‬ا ‪ ،!-Q5‬أي ا = ف ‪ 0Q‬ا ‪ - !=7‬ا ‪ 5-4‬ﻥ‪ o‬ت ا

{ ی ﺕ ‪ B‬ر‬ ‫ا ‪ ،!5./‬وﺕ‪y‬ﺙ‪ -‬ه ‪ 0Q‬ا ‪ !- .‬ا ‪.!5./Q !-‬‬ ‫ﺙ & ‪ :‬ن ا ف ا ‪ Q‬م ا ‪ !-5./‬ه و ! ا ‪ & - !=7‬م ا ‪ QH‬ك ا ‪ 4T‬‬ ‫ ‪ -5Q‬ﻥ ت ا ‪ !Q 4‬داﺥ ا ‪ !5./‬و & م ا ‪ /‬ء‪ ،‬و ‪ vQ I-Q‬أﺵ‪ 5‬ل ا ‪ 0 .‬ا ‪!-Q5‬‬ ‫‪108‬‬

!- 4T ‫ آ ت ا‬QH ‫ د ا‬4 ‫ و ى ا‬- 4- !5./ ‫اء ا‬o ‫ ﺕ & أ‬y/ ‫ أن ﺕ‬54‫ا

ی‬ .!5./Q ! ‫! ا‬- . ‫ ا‬0Q ‫ ق‬H‫ﻥ‬$‫ ا‬vQ ! Y4‫ وﻥ‬-Q ‫ وﺕ‬v ‫ ة إ{ را = ی‬4 ‫ ت ا‬5./ ‫; & م ا‬4‫ی‬ ،‫ ق‬H‫ﻥ‬$‫ ا‬XY 5./ ‫ ا‬-;4 ‫ل ا‬7‫ ﺥ‬I‫ أﻥ‬3-‫ ﺡ‬،! -.B ‫ وا‬C4 T4 ‫ دة ا‬4 ‫ ة ا‬4 ‫ا‬ ‫ ا‬XY‫ ه‬- ‫ت‬7 & ‫ وا‬، ُ ‫! ا‬Q;4 4 ‫ وری! ا‬W ‫ ا ا‬0Q o-‫ی ا آ‬

‫ {! ا‬H. ‫ ة ه ا‬4 ‫ ت ا‬5./ ‫ ح ر ! ا‬T H- ‫ ا‬.H ‫ وا‬.‫ت‬7 ‫! ا‬Q;4 0Q o-‫ ة وا آ‬4 ‫ ا‬- & ‫ف ا‬Y‫ل وﺡ‬o ‫ ت‬-Q4 ‫ل‬7‫ ﺥ‬L‫ وا

ﺕ‬، v% ‫ﺕ‬ - 4- ‫ت‬7 & ‫ ا‬v ‫اء وو‬o $‫ل ﺕ ی ا‬7‫ ﺥ‬H ‫ ى ا‬H4 ‫ ا‬0Q ‫ ی و‬T‫ﺕ‬ . !‫! ا اﺙ‬Q‫ ﺡ ! ا ﻥ ن ﺡ‬v ‫ و ت‬4 -;‫ ﺡ‬. ‫ = م ا ی ا‬ [‫ آ ﻥ‬،‫ و ت‬4 ‫ ا‬XY !&Q 4 ‫ ا ت ا‬-%& ‫ و ون ا‬،! ‫و ا و‬ : T‫ ﻥ‬3-‫ ﺡ‬،! ‫ ا ﻥ ن ا ص ا و‬0Q !5./ ‫ أ ا‬. ‫ ت‬-.B !- . ! ‫دراﺱ ت‬ ‫ ذو‬,Q4 ‫ وا‬،(1)‫ دة‬4 ‫ ذات ا ؤوس ا‬hydra ‫ رة‬- ‫ & م ا‬0Q ‫ ی آ‬G. Teubner F. ‫( و‬3) -‫ ی‬4 ‫ ا‬-.‫ م & م أرﺥ‬H‫ ی‬G. Timsit T‫ ﻥ‬, Y‫ وآ‬،(2)‫ دة‬4 ‫ د ا‬H $‫ا‬ 0H ‫ ون أن ﻥ‬،(4) 5./ ‫ ن & م ا ﻥ ن ا‬- . ‫ ی‬M.van de kerchove ‫ و‬Ost ،! ‫ = ﻥ ن ا و‬0Q -;‫ ﺡ‬. ‫ { ف ا ی ا‬5./ ‫ ر ا‬% ‫ ا‬G-.B‫ و ت ﺕ‬ ! -.B ‫ و ی ّ ون‬،‫ا ا ﻥ ن‬Y ! ‫! ا‬-‫ ! ا و ﺕ‬-.B ‫ أﻥ زا ا ی ن‬m‫ر‬ ‫ رات‬B‫ و ت ﺕ‬4 ‫ ا‬XY‫ن آ ه‬x 4 ‫ و‬.(5)!5./ ‫ ذج ا‬4‫ ﻥ‬4W ‫ ! ا

ی‬-T ‫ا‬ 0 ‫ إ‬L ،! ‫! ر‬-5.‫! أو ﺵ‬- H‫ ذج ﻥ‬4‫ ى ء ﻥ‬H4 ‫ا ﻥ ن ا و ! ﺕ ق‬ ‫ا‬Y‫ ر ه‬l 0 ‫ د إﺵ رات إ‬T [- ،‫ ر‬L 4 ‫ا ا‬Y‫ ه‬I.QB ‫ي ی‬Y ‫ ا‬GB 4 ‫& دات وا‬4 ‫ا‬ . ‫ ذج‬4 ‫ا ا‬Y‫ دئ ه‬. G-.B‫ ی ون ﺕ‬T ‫ ا‬4 ‫ ذج ا‬4 ‫ا‬ ! ‫ رات ا ﻥ ن ا ص ا و‬B 5.‫ ذج ﺵ‬4‫ ء ﻥ‬. !‫ ا راﺱ‬XY‫إن و ! ه‬ ! Y4 ‫ ت ا‬-Q4 ‫ ا‬XY‫ وط ا ا ﺕ ره ; ه‬/ ‫ ر آ ا‬. ‫ ا‬- Y‫ﺥ‬y‫ﺱ ف ﺕ‬ ‫ ى‬H4 ‫ ا‬-F ‫ ه ﺕ‬H‫ ﺕ‬4‫ وإﻥ‬،‫ ت‬-F & ‫ ا‬G ‫ ا‬0 ‫ إ‬0 H‫ ا

ﺕ‬،!- H ‫ا‬ -Q ‫ دئ ا

ی م‬.4 ‫ آ ا‬0Q -‫آ‬y ‫ل ا‬7‫ ﺥ‬, ‫ وذ‬، w‫ﺡ‬74 ‫ ع ا‬F 4Q ‫آ‬Y ‫ا‬ ‫ ذ ﻥ‬4‫ ﻥ‬3 . ‫ا ا‬Y‫ ع ه‬F ‫ ن‬5-‫ي ﺱ‬Y ‫ وا‬،!-Q $‫ ا‬I‫ ﺕ‬-.B‫ ذج ﺕ‬4 ‫ا‬ (1)-

Gunther Teubner, The Many-Headed Hydra: Networks as Higher-Order Collective Actors.’ in J. McCahery, S. Picciotto and C. Scott (eds), Corporate Control and Accountability, Clarendon Press, Oxford, 1993, pp 41-60 (2)Gunther Teubner, The king’s many bodies: self-deconstruction of law’s hierarchy, Law and Society Review, Vol.31, n°4, 1997, pp 763-787 (3)G. Timsit, L'archipel de la norme, PUF, Paris, 1997 F. Ost, M. van de Kerchove, De la pyramide au réseau ? Pour une théorie dialectique )-(4 du droit, Publications des FUSL, Bruxelles, 2002 (5)Anne-Marie Slaughter, A New World Order, Princeton University Press, NJ and Oxford, 2004; Thomas Vesting, The network economy as a challenge to create new public law (Beyond the state), in, Karl-Heinz Ladeur (ed.), Public Governance in the Age of Globalization, London, Ashgate, Aldershot, 2004, p 271 109

-= ‫ ع‬F 4 ‫ ا‬0Q !L‫ﺡ‬74 ‫ اه ا‬L ‫ آ ة ا‬4 ‫ م‬- ‫ ﺙ و ! ا‬، !- -.B ‫ ت ا‬-F ‫ا ی‬ ‫ ن إ‬5‫ي ی‬Y ‫ ذج ا‬4 ‫ا ا‬Y‫ ه‬.!Q / ‫ ا‬0 . ‫ ء ا‬/‫ دوره ﻥ‬--.‫ وﺕ‬B-4 ‫ا راﺱ! وﺕ‬ .! -T ‫! ا‬-5./ ‫ات ا‬Y ‫ آ ت ا‬Q‫ رﺱ ت وﺱ‬4 ‫ ری ّ ت ا ! (ة‬Ô 6+ ‫ای ا‬M! ‫)ب( ا‬

‫! ه‬- 4 ‫ ا ; رات ا‬C. ‫ ﺕ‬Th. Kuhn -Q oّ‫ أه ا ط ا

رآ‬- ‫إن‬ ;4‫ رات ا

ﺕ‬% ‫ ر وا‬% ‫ ! ا‬4T4 % ‫ ن‬5‫ ذج ی‬4‫أن آ ﻥ‬ ‫& م‬4 ‫ﺱ س‬$‫ ا‬T ‫ا ه ا‬Y‫ وه‬،(1)IBّ/ ‫ي ی‬Y ‫ ا‬Q‫ ا اﺥ‬GB 4 ‫! ا‬- -B-‫ رة ه ﻥ‬% ‫و‬ ‫ ه‬T‫ اﺕ‬QB ‫! ﺕ‬-B‫ ﺥ‬-m !- ‫ ا‬/ - B‫ أﻥ‬0Q ‫ ا‬،!‫! ا اﺙ‬Q‫ ﺡ‬Q ‫ا‬ ‫( إ{ ر‬naturalisation) -C-.B‫! – ﺕ‬- -.{ ‫ د‬0Q !- 4 ‫ م ا‬Q ‫ ا‬-‫ﺱ‬y‫ﻥ ﺕ‬ .(2)!- %‫! إﺡ‬-{ . ‫ اﺱ‬- 4- H ‫ا‬ !- -.B ‫ اه ا‬L ‫ ا‬-;4 ‫ ّ ر‬% ‫ & م ا‬0Q -;‫ ﺡ‬. ‫ ا‬L o-‫ آ ن ﺕ آ‬ changement ) 4‫ ادای‬. ‫ ا‬-< ‫ أ{ وﺡ! ا‬0Q ‫ ا‬-‫آ‬y‫! ﺕ‬- 4 ‫وا‬ F. T ،!‫! ا اﺙ‬Q‫ ! ﺡ‬4 ‫ وا‬Q ‫ ا‬I ‫ي‬Y ‫ ا‬،(paradigmatique ‫ اش‬/ ‫ ی! ا‬L‫ رات ﻥ‬%‫ م ﺕ‬H‫ ی‬،!‫ ﺵ وط ا اﺙ‬0Q X -‫آ‬y‫ ﺕ‬Lyotard 4‫ آ‬، !‫! ا اﺙ‬Q‫ ﺡ‬oّ-4‫<! ا

ﺕ‬Q ‫ إ{ ر ا ب ا‬B‫ اﻥ‬5 ‫ ا‬5-‫ ﻥ‬5- ‫ ارث و‬5 ‫وا‬

‫< ی! وا ی! ا‬Q ‫ رات ا‬% ‫ ا‬, Y‫ وآ‬، Rhysme ‫ & م‬0 ‫ إ‬G. Deuleuze -/‫ی‬ !‫ ی‬L ‫! ا‬-‫ ﻥ‬HQ ‫ إ{ ر ا دة ا‬R. Rorty ‫ و‬J. Derrida ‫ آ‬0‫أﺕ‬ .(1)!- 4 ‫ا‬ 45‫ ﺕ‬، 4 ‫ا ا ا‬Y‫ﺕ أﺱ ﺱ ه‬y‫ وا

ﺕ‬،‫ ة‬4 ‫ ت ا‬5./ ‫ ر ا‬%‫! ﺕ‬-4‫إن أه‬ = ‫! ﺕ ى ا‬B-H ‫ رات‬%‫ ﺕ‬5‫ ﺵ‬I Y4‫ وﻥ‬C=‫ ا ا‬-H.‫أﺱ ﺱ و ﺕ‬ C ‫ ت ﻥ‬5./ ‫ ا‬Q ‫ م‬4 ‫ إن ا ه‬.!Q‫ ﺡ‬4 ‫ ا‬XY‫! ه‬-4Q ‫ ه ة ا‬L ‫ ا‬o-4‫ي ی‬Y ‫ رخ ا‬% ‫ا‬ : !- ‫ رات ا‬. ‫ا‬ ‫ ﺡ‬0Q !- 4 ‫! وا‬- -.B ‫ ه ة ا‬L ‫ ا‬o-4‫ ﻥ ا

ﺕ‬T ‫ ی و م ا‬. ‫ – ﻥ § ا‬01 ‫ا ن أول‬Y ‫ و‬،!5./Q !‫ ﻥ‬54 ‫ ا‬- ُ ‫اء – ا‬o « ;4 ‫ ك ا‬QH ‫ رات ا‬. ‫ و آ ا‬،‫ﺱ اء‬ ‫ ﺡ‬0 ‫ إ‬%‫ أن ی‬54‫ي ی‬Y ‫ ی ا‬. ‫! ا‬-‫ ﻥ‬5 ‫ ت ه إ‬5./ ‫ ا‬Q I ‫ اﺱ‬54‫درس ی‬ . ‫ ی‬. ‫ا ا‬Y !-5./ ‫ ا‬-‫& ه‬4 ‫=! ا ی ا‬7 ‫ ی آ‬4 ،!5./ ‫ داﺥ ا‬5‫ ی ا ادی‬. ‫ا‬ -Q 5‫ ی ا ادی‬. ‫! ا‬- ‫ ﺥ‬L‫ ﺕ‬،! ‫ ﺡ ! ا ﻥ ن ا ص ا و‬ !4‫اﺡ‬o 4 ‫ ت ا‬B ‫ ! ا‬4T 0 ‫أة إ‬oT4 ‫ات ا ﻥ ن ا ص ا‬Y 4 H ‫ ء ا‬. ‫ا‬ (1)-

F. Ost, M. van de Kerchove, op.cit, p 18 K. Michael Mathews et al, Why Study the Complexity Sciences in the Social Sciences?, Human Relations, Vol.52, n°4, 1999, pp 439- 462 (1) Bruce Arrigo, Dragan Milovanovic, Robert Carl Schehr, The French Connection in Criminology - Rediscovering Crime, Law, and Social Change, State University of New York Press, 2005, p 16 (2)-

110

!=7 - !=7 ‫ ا‬v%‫ ی ی‬I‫ أﻥ‬0 ‫ ﺡ‬، . ‫ ا‬W 0Q ! Q< 4 ‫ ءات ا‬. ‫وا‬ ‫ ی‬. ‫ا ا‬Y‫! ه‬L‫ﺡ‬7 ‫ن‬x , Y‫ آ‬.(2)(Intertextuelle) !-% -. ‫! ا‬-% / ‫ ا‬-m‫ ردة و‬. ‫ا‬ !m - ! ‫ و و‬I .‫ أﺱ‬3 . ‫ ه ا‬4 ‫ ا‬5 ، IT ‫ ى ﻥ‬H 0Q ‫ أن ی آ‬T‫ی‬ ،!‫ آ‬/ !Q ‫ ﺵ‬0 ‫ ء‬/ !4 7 ‫ ﺵ وط‬GQ‫ أ ﺥ‬Q 4 ‫ ی ا‬. ‫ا ا‬Y‫ ذج ﺕ ى ه‬4‫ﻥ‬ . ‫ ی‬. ‫ا ا‬Y !T- ‫ ن ﻥ‬5‫ ﻥ& ا =[ إ أن ﺕ‬54‫وا

ی‬ !-4‫ ت ه أه‬5./ ‫ ا‬Q Q H4 ‫ ا رس ا ; ﻥ ا‬:!- 7 ‫! ا‬-Q 4 ‫ ا‬0 . ‫! ا‬-4‫ – أه‬02 ‫ ی د‬4T ‫ ك ا‬QH ‫ن ا‬y -.‫ ی‬I‫ أﻥ‬،!- 4T ‫ آ ت ا‬QH ‫! ﺕ ی ا‬5./ ‫! ا‬- 4 ‫! ا

ﺕ‬-5./ ‫ ا‬0 . ‫ ا‬G‫ { ی‬5 ‫ و‬، !-Q5 ‫! وا‬Q / ‫! ا‬- 4 ‫ ا ى ا‬-‫ﺙ‬y‫ ل ﺕ‬4 !- . ‫! ا‬5./ ‫ أن ا‬0Q ‫ ﺕ آ‬،(3)7; !- %‫ﺡ‬z‫ی ء ا‬o-& ، 7‫! ﺥ‬- 4 ‫ا ى ا‬ ‫ ة‬-‫! وﺡ‬5.‫ ﺵ‬0 ‫ ! إ‬B 4 ‫ ا‬-= ‫ ! ا‬4T ‫! ا ﻥ ل‬-Q4 T‫! ﺕ‬- ‫ ا‬/ ! ‫ ی‬B ‫ ﺱ اء‬،!5./ ‫ ُ داﺥ ا‬Q ‫ ل‬/ ‫ واﻥ‬،‫ت‬7% ‫! ا‬4‫; ! ﺡ ﺱ‬5 !B.‫! و ﺕ‬Q .!5./ ‫ت داﺥ ا‬7% ‫ ا‬CF‫ دور د وو‬I ‫ ن‬5‫ = ی‬،.... ‫ ارد‬،‫ ت‬Q [‫آ ﻥ‬ Q ‫ ا ن‬-‫ أﺥ‬، 4 ‫ ك ا‬QH ‫ ا‬0Q !-Q 4 ‫= ت ا‬7 ‫ ط ا‬4‫ﻥ‬$ 4 ‫ ا‬-‫ﺙ‬y ‫ ا‬-03 ! o ! F‫ ن وا‬5‫! ﺕ‬-Q 4 ‫= ت ا‬7 Q !-Q5 ‫! ا‬Q / ‫ أن ا § ا‬0Q ‫ ت ی آ‬5./ ‫ا‬ I<-% Q 4 ‫ ا‬-‫ﺙ‬y ‫ا ا‬Y ! F‫; رة وا‬4‫ ی‬Ising ‫ ذج‬4‫ إن ﻥ‬.!-Q 4 ‫= ت ا‬7 ‫ا‬ G.{ ‫ي‬Y ‫ ذج ا‬4 ‫ا ا‬Y‫ ه‬.(1) Q5 ‫ ى ا‬H4 ‫ ا‬0Q !‫ ی‬- . ‫ ا & ت ا‬4 ‫ ا‬5/‫ ﺕ‬0Q !&Q 4 ‫ا‬ ‫ أﺱ س‬0Q ‫ ت‬¹‫ی‬oT ‫رات وا‬YQ 4T ‫ ك ا‬QH ‫ ا‬-‫آ‬y B‫ اﻥ‬5 ‫ی ا‬o- ‫ { ف‬ ‫ ﺱ ف ی ﺙ‬،‫ أﺥ ى‬0 ‫ در ! ا ارة ﺡ ! إ‬-<‫ وﺕ‬،‫ ت‬¹‫ی‬oT ‫ ا‬XY !-Q 4 ‫ا ارة ا‬ . !5./Q ! ‫! ا‬- . ‫ ا‬5/‫! ﺕ‬-&-‫ آ‬0Q ‫ ﺵ ة‬. " 3 ‫ ا ﻥ ن ا ص ( ا (و "آ‬: ,‫ ا & ﻥ‬A B! ‫ا‬

Gunther Teubner, Contracting worlds, op.cit, p 440 ‫! وا زی ت‬- 5‫ وﺱ‬5-4 ‫ ا‬-‫= ا اﻥ‬7B‫ اﻥ‬5‫ آ وﺱ‬4 ‫ ك ا‬QH ‫ ط ا‬. ‫ اﺱ‬0Q 4 ‫! ﺕ‬- %‫ﺡ‬z‫ی ء ا‬o-& ‫( ا‬3) X‫ي ﻥ ا‬Y ‫ وا ا‬¹‫ی‬oT ‫ ا ا‬- ! F‫=! وا‬7 ! =z 0 H‫ا ﺕ‬Y ‫ و‬،!- ‫ی‬o-& ‫ ت ا‬¹‫ی‬oT ‫ ع ا‬F‫و‬$ !- %‫ﺡ‬z‫ا‬ .‫ دة‬T4 ‫ ا‬- Ernest Ising ‫ و‬Wihem Lenz : --‫ ﻥ‬4 $‫ی ء ا‬o-& ‫ ا‬4 ‫ { ف‬1920 ‫ م‬I / ‫ ﺕ اآ‬Ising ‫ ذج‬4‫( ﻥ‬1) : L‫ أآ; أﻥ‬G4 Q ، !‫ ی‬-Q ‫! ا‬-Q-Q ‫ ه§ ا‬4 ‫ت ا‬oT

‫! ا‬- ‫ی‬o-& ‫ اه ا‬L ‫ & ا‬0 H‫ ی‬B‫ ذج آ اﻥ‬4‫وه ﻥ‬ Yuri Kozitsky, Mathematical theory of the Ising model and its generalizations: an introduction, in, Yurij Holovatch (ed), Order, Disorder and Criticality Advanced Problems of Phase Transition Theory, World Scientific, Singapore, 2004, pp 01-66 (2)

111

‫إن ا ‪ !4-‬ا ‪ %‬ری! ا ی! ا

ﺕ ‪ Q‬ا ‪ 5./‬ت ا ‪ 4‬ة ﺵ‪ 5.‬ت ا ا ا= ‬ ‫ﺕ‪ Q T‬ﺥ‪ -‬را ی‪ 54‬أن ی ‪ 0Q W‬ا =‪ W‬ت وﺡ ت م ا ﻥ‪ TH‬م ا

ا ﻥ ن‬ ‫ا ص ا و !‪ ،‬ا

ﺕ ﺕ ‪ Q-Q‬ا &‪ %‬ا‪$‬ول‪ .‬و أ ا ل إ ‪ 0‬ه‪ XY‬ا < ی!‬ ‫ﺱ ف ﻥ آّ‪ 0Q o‬ﻥ‪ 4‬ذج یُ أه ﻥ‪ 4‬ذج ا ‪ 5./‬ت ا ‪ 4‬ة وه "ﻥ! ذج ا ا ‪" 6‬‬ ‫"‪ ،"Small World Model‬ﺡ‪ 3-‬أن أه و‪ !&-l‬ی م ه‪Y‬ا ا ‪ 4‬ذج ه إی‪ T‬د‬ ‫ﺡ ت وﺱ‪ - !-B‬ا ‪ W= 4‬ت‪ ،‬ا & ‪ 0F‬وا ‪ L‬م‪ ،‬ا ‪ /‬ا ‪ !-‬وا ‪ ، -L‬وه‪ XY‬ا !‬ ‫ه ا

و=& ه ا &‪ %‬ا‪$‬ول‪.‬‬ ‫ﺱ م أو ی "ﻥ! ذج ا ا ‪ " 6‬و ‪ L G‬ر ﺱ‪D. Watts I-H‬‬ ‫و ‪ ،S.H. Strogatz‬وﺕ‪ vQ --.‬ا ‪ %‬ا ‪ - .‬ی! وا‪z‬ﺡ‪ !- %‬ا

ی ‪،(1) o-4‬‬ ‫ﺙ ﻥ ‪ !-Q4‬ا ‪ ! Y4‬ا ‪ 0Q !4‬ه‪Y‬ا ا ‪ 4‬ذج‬ ‫ا ﺡ ‪ ، 4‬ا ‪Y‬ي ﺱ‪ 54-‬ﺕ =‪ C‬ﺕ‪ B‬رات ا ﻥ ن‬ ‫ا ص ا و !‪ ،‬و ‪ I‬ی‪ 54‬و‪ CF‬ﻥ‪ 4‬ذج‬ ‫‪Le rôle que jouent‬‬ ‫‪les diverses formes‬‬ ‫ﺕ‪ B‬ري ی ‪ 4‬ﺵ‪ C 0‬ا ‪ %‬ا‪z‬ﺡ‪ 4 !- %‬ذج‬ ‫‪de fonctionnalisme‬‬ ‫ا ا ‪.(2) -<%‬‬ ‫)‪( (1‬ی ﻥ! ذج ﺵ ت ا ا ‪ 6‬‬ ‫ ‪ -‬ا ی ا ‪ 4‬ذج ا ‪ L‬ی! ی ‬ ‫ﺵ‪ 5.‬ت ا ا ‪ -‬ﻥ‪ T‬ﻥ‪ 4‬ذج ا ا ‪، -<%‬‬ ‫وا ‪Y‬ي ی د إ ‪ & 0‬م ‪ l‬ه ة ا ا ‪ -<%‬‬ ‫‪ Small world phenomenon‬أو ا ر ت‬ ‫ا ‪.Six degrees of separation(1) %&Q ! H‬‬ ‫ه‪ XY‬ا ‪ L‬ه ة ا

ﺕ ‪ ! 4T .‬‬ ‫ا ‪ 4‬ا & ت ا ‪ - .‬ی! ا

ﺕ ‪ o-4‬ﺵ‪ 5.‬ت ا ‬ ‫ا ا= ‪ ،‬ﺕ ‪ .‬ﺥ ‪ 5 !-‬رة ﺵ‪ 5.‬ت‬ ‫ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق ا ‪ 4‬ة ﺕ د ع ا ی‪ - ³‬ﺵ {‪ -‬‬ ‫‪ -m‬ا ‪ (1) : -‬د ا ﺱ‪ B‬ء ‪ -‬أي زوج ‬ ‫ا ُ داﺥ ا ‪ -< !5./‬ا‪ (2) ،‬ا اﺥ ‬

‫‪en science ... a sa‬‬ ‫‪source dans la‬‬ ‫‪pratique universelle‬‬ ‫‪de la modélisation‬‬ ‫‪Jean-Pierre‬‬ ‫‪Dupuy, Aux origines‬‬ ‫‪des sciences‬‬ ‫‪cognitives. Paris: La‬‬ ‫‪Découverte, 1994, p‬‬ ‫‪19‬‬

‫)‪ (1‬ی ‪ l & .‬ه ة ا ا ‪ -<%‬وا ر ت ا ‪ 5 %&Q ! H‬ة ر ! ﺕ ﺵ‪ !5.‬ا ‪ =7‬ت ا ‪!- 4‬‬ ‫ا

ﺕ د د <‪ -‬و <‪ GQ‬ا ا ‪7‬ت‪ ،‬وه‪Y‬ان ا ‪ &4‬ن ‪7%‬ن ا & ا ‪ 4‬ا‪ $‬ی‪ 5‬‬ ‫‪ ! 4T Stanley Milgram‬ﺕ‪ T‬رب = م ‪ v%‬ا ن ا ‪ F 4‬أدت إ ‪ 0‬إﺙ‪ .‬ت ا ا‪ F‬ﺕ‪ I‬ا‪$‬ﺱ ﺱ‪!-‬‬ ‫ﺡ ل ا د ا ‪ 4‬ود وا ‪ =7 Q -%‬ت ا ‪.!- 4‬‬ ‫‪112‬‬

،!5./ ‫ ا‬-‫ ورﺕ‬T -‫ ان ُ ﺕ‬-T ‫ وا ا‬-.5 ‫ ا‬, / ‫ أي ا‬،!5./Q -.5 ‫ ا‬Q 4 ‫ا‬

‫ ﻥ‬- ‫ رﺱ‬. ‫ﺥ ى ﺕ‬$‫&! ا‬% ‫! أ ا‬4L !5.‫ ﺵ‬. ‫ ﺕ‬0 ‫و‬$‫&! ا‬% ‫وا‬ (2) . ‫ ا‬/ ‫ ن‬5‫ أن ی‬54‫ أن آ واﺡ ی‬. ‫! ا

ﺕ‬-F & ‫ ه ا‬-<% ‫ ه ة ا ا‬l‫و‬ ‫& م‬4 ‫ا ا‬Y‫ ه‬،!- 4 ‫= ت ا‬7 ‫ ة ا‬-%= !QHQ‫ ﺱ‬G‫ي ﺵ ﺥ { ی‬y 7%ّ Stanley -1967- 4 ‫ رب ا

= م ا & ا‬T ‫ ا‬l ‫ي‬Y ‫ا‬ -% ‫ن أي ﺵ‬y ‫ي ی ح‬Y ‫ ا‬-‫ ل‬%&‫ & م – ﺱ[ در ت ا ﻥ‬0 ‫ وا

أ ّدت إ‬Milgram ، ‫ ل ﺱ ! روا‬4 ‫ن‬7% 4‫ ه‬،‫ ة‬4 ‫ ا{ ا ی ت ا‬- ‫ ا‬/ 4‫ ره‬- ‫ی اﺥ‬ ‫ ة‬4 ‫ ی ا ی ت ا‬. ‫ ﺡ ل ﺡ آ! ا‬Milgram ‫ رب ا

= م‬T ‫و ا ی ا‬ - ‫ن د‬y - ‫ ﺱ إ‬4 ‫ ا‬0 ‫[ إ‬Q ‫ ی ی! ا

و‬. ‫= ت ا‬7 ‫ ا‬G- ‫ ﺕ ا‬، ‫ رب ا ی‬T ‫ ا‬XY‫ ه‬4W ‫ وﺕ‬.I- ‫ ﺱ إ‬4 ‫ ﺱ ا‬4 ‫ ء آ ا‬B‫ ﺱ ! وﺱ‬-6 X‫ ؤ‬B ‫ أن آ ﺵ ﺕ إ‬3- ،Nebraska ‫ و‬Kansas

‫ ی‬4 - { ‫ ا‬- B 4 ‫ا‬ ! ‫ و‬5‫ ا

ﺕ‬،Boston ! ‫ ! ی‬- ! 0 ‫ إ‬4-QH‫ وا ف آ ن ﺕ‬،! ‫رﺱ‬ – I- ‫ ﺱ إ‬4 ‫&! ا‬-l‫ ﺱ وو‬X‫ ر‬.‫ ع ﺕ إﺥ‬B ‫ أن آ‬3- ، - B 4 ‫{ ف ا‬ ‫ ء‬4‫ أﺱ‬4 ‫ ی‬T‫ وآ رﺱ ! آ ن ﺱ‬، Q H4Q ‫ ؤه‬B ‫ ت ﺕ إ‬4-Q ‫ وﻥ& ا‬-‫ا ف‬ ‫ أن د‬0 ‫ إ‬Milgram ‫ ! ﺕ‬T ‫ و اﻥ ء ا‬، ‫ ا ﺱ‬4‫ی ﺕ‬Y ‫ﺵ ص ا‬$‫ا‬ ‫ ة‬5& ‫ ر ا‬% ‫ا ه‬Y‫ وه‬،! ‫ ﺱ‬-6- ‫ی ت ه ا ﺱ ا ! آ ن‬Y ‫ﺵ ص ا‬$‫ا‬ .(1)‫ ل‬%&‫ ! در ت ا ﻥ‬H ! ‫ و‬4 ‫ا‬ ‫ ل‬6f‫ﻥ‬e + ‫ا (ر ت ا‬/ 6 ‫ ه ة ا ا‬0‫ ه‬: ‫ وح ه ه‬B4 ‫ ال ا‬H ‫وا‬

+ + ‫ _ ا ا‬4 ‫ﺵ‬j G‫ ﺡ ا‬,/ ^‫ أم أﻥ‬،, !+‫ اﺡ‬J ,/‫ د‬6 ‫ ء‬+ ‫ د ا‬I

!5./ ‫ ا‬% ‫ن آ‬y .‫ " ﺕ ﺕ ی‬3" !4Q‫ ا (ی& ؟ إن آ‬4 !+ *‫ ت ا‬ ،‫ ة‬- ‫ﻥ‬y ‫ ا

ﻥ‬Q !.H 0 ‫ ﺡ‬، ‫ ﺥ‬% 5 ! ‫ ی‬B ‫= ی‬ :(2) ‫ ا ﺕ‬%- Q‫ ﺕ‬54‫ ی‬-<% ‫ ه ة ا ا‬L o-4 ‫ ی‬%‫وﺥ‬ ‫ أﺵ ص‬N >>1 : ‫ ن‬5 ‫ أن ا ی‬0 4 ، ‫ دي واﺱ ! ا‬5/ !5./ ‫ا‬ . -‫ی‬74 ‫ ﺕ د‬N ‫ و أن‬، =‫ ا ا ا‬

.i

‫ أﺵ ص‬C K ‫ ل‬4 ‫ أن أي ﺵ ل‬X T‫! ﺙ ة اﺕ‬5./ ‫ا‬ < ‫ ات أ‬4 ‫ ت ا ف ا‬¹ ‫ ف أو‬5‫ ﺵ‬4 ‫ ن ﺡ‬5‫ي ی‬Y ‫ ا‬، ‫ ﺥ ی‬ .‫رض‬$‫ ن ا‬5‫ﺱ‬

.ii

L.A.N. Amaral, J.M. Ottino, Complex systems and networks: challenges and opportunities for chemical and biological engineers, Chemical Engineering Science, Vol.59, 2004, p 1658 (1) Juyong Park, Formulation and Applications of Complex Network Theory, PhD dissertation in Physics, University of Michigan, 2006, p 07 (2) Duncan J. Watts, Networks, Dynamics, and the Small-World Phenomenon, American Journal of Sociology, Vol.105, n°2, September 1999, pp 495-496

(2)

113

‫‪.iii‬‬

‫ا ‪ -m !5./‬آ‪o‬ی! ‪ 3-‬أﻥ‪ I‬ﺕ =‪ !4‬آ‪o‬ی! ‪ ! 4-‬ﺕ ‪ L %‬ا ‪ 4‬‬ ‫ا‪$‬ﺥ ى ‪ %‬رة ‪ .‬ﺵ ة‪ .‬ه‪Y‬ا ی ل ‪ 0Q‬و‪ !- F‬ﺕ ى ا & ت ا ﺙ ی!‪ ،‬ﺡ‪3-‬‬ ‫أﻥ‪ - I‬ی‪ T‬أن ﺕ‪ 5‬ن ل ا ر ! ‪ K‬أ= ‪ ،N -;5‬و ‪ 5‬ا ر !‬ ‫ا ‪ %‬ى ‪ 5 Kmax‬ا ‪ 4‬ی‪ T‬أن ﺕ‪ 5‬ن أ= ‪ N -;5‬آ‪., Y‬‬

‫‪.iv‬‬

‫ا ‪ ! 4T !5./‬ر ! ‪ !-‬ا‪ ،‬ﺡ‪ 3-‬أن ‪ !-. m‬دوا ا ‪ %‬ا=! ‪ !5 /‬ة‪،‬‬ ‫و ‪x , Y‬ﻥ ﻥ =‪ C‬دا ‪y 4‬ن ا ی أ = ه أ = ء ‪$‬ﻥ س ﺥ ی ‪.‬‬

‫و= ﺕ‪ B‬رت ا راﺱ ت ا ! ‪ L‬ه ة ا ا ‪ Y -<%‬ﺕ‪ T‬رب ‪Milgram‬‬ ‫و ‪ G‬اﺡ دة ‪ .%‬أه وع ا &‪o-‬ی ء ا‪z‬ﺡ‪ ،!- %‬وی‪ 54‬ا ‪ -.‬ه‪Y‬ا‬ ‫ا ‪ B‬ر ﺥ‪7‬ل ا ‪ 5/‬ا ‪:‬‬

‫‪114‬‬

‫وی‪ 54‬آ‪ , Y‬ﺕ ی ا ‪ 5/‬ر= )‪ (14‬أ ﺕ ی أه ا ‪ -4‬دی ا

اه ‪[4‬‬ ‫ﺵ‪ 5.‬ت ا ا ‪ -<%‬راﺱ آ‪ F 4‬ع ﺥ‪7‬ل ا ی ا‪ $‬د آ راﺱ!‬ ‫ا ‪ 4‬ا & ت ا ‪ - .‬ی! أو ء ه‪ XY‬ا ‪ 5./‬ت‪...‬ا ¬‬

‫‪115‬‬

‫ ‪ 0Q‬أﺱ س ه‪ XY‬ا راﺱ ت ا ‪ 5./ ! 4‬ت ا ا ‪ -<%‬و= رﺕ ‪ 0Q‬ﺵ‪ 5.‬ت‬ ‫ا ا ا= وﺕ ی ﺕ‪ %‬رات وﻥ‪ 4‬ذج ﺕ ‪ .‬ا ‪ ! -.B‬ا ‪ L !-5./‬اه ا ‪ ! -.B‬وا ‪ -‬ة‬ ‫ا ‪ ،!- 4‬ﺕ اﺱ ام ﻥ‪ L‬ی! ا ا ‪ -<%‬اﻥ ‪ /‬ر ا‪$‬و ‪ !¹‬وا ت ﺥ !‬ ‫"ا ی ز" و"ﺱ رس"‪ ،‬وآ‪ , Y‬ا ی ا راﺱ ت ﺡ و [ ﺕ‪ 4‬ی ﻥ ‪ T‬إ ‪ 0‬ا ی ‬ ‫ا ل ا ‪ !- 4‬ا ‪ !&Q 4‬ا‪$‬ﺥ ى‪.‬‬

‫‪116‬‬

6 ‫ ا ا‬Strogatz ‫ و‬Wattts ‫ﻥ! ذج‬

(1)

1998 ‫ م م‬4 ‫ ا‬-<% ‫ ذج ا ا‬4‫ آ ن ﻥ‬- ‫ ت ا ا‬5./ ‫ ذج‬4‫إن أول ﻥ‬ ‫ ر ا ی‬l 0 ‫ م وأدى إ‬4 ‫ ا ه‬-;5 ‫ي أﺙ ر ا‬Y ‫ وا‬،Strogatz ‫ و‬Watts ‫ { ف‬ ! z‫ ا‬Q‫ وه ﺕ ول آ‬، -<% ‫! ا ا‬5.‫ ذج ﺵ‬4 [-4‫ﺥ ى ا

ﺱ‬$‫ ذج ا‬4 ‫ ا‬ ‫ ؟ و أ‬6 ‫ ﻥ! ذج ا ﻥ! ذ ا ا‬0 I‫ ذا ی‬: ‫ ﺱ ال واﺡ‬0Q ‫ا‬Y‫ ه‬o-4 ‫ ا

ی‬% ‫ أ ی أه ا‬.‫ ﻥ‬Strogatz ‫ و‬Watts ‫ ذج‬4‫ﺕ ی ﻥ‬ !4L !5.‫ ی ﺱ ﺵ‬-T‫ ﻥ ه‬- ‫ ء رﺱ‬0Q 4 ‫ي ی‬Y ‫ ا‬، ‫ ﺵ ا اﺡ‬4 ‫ ذج ذا ا‬4 ‫ا‬ . ‫! ! أﺥ ى‬- ‫ ا‬/ !5.‫ د ! وﺵ‬$‫ دة ا‬ ‫ ت ا‬5.‫ ﺵ‬vQ -Q Strogatz ‫ و‬Watts ‫ = م‬،‫ﺱ س‬$‫ا ا‬Y‫ ه‬0Q ‫و‬ cc(n) C4T ‫ ل ا‬: 4‫ ه‬- -‫ أﺱ ﺱ‬- ‫ ی‬- - - ‫ ﺥ‬0 ‫ إ‬L - ‫ا‬ !¹ ‫ ی د‬n ‫ ُ ة‬Q cc(n) C4T ‫ أن ا‬3-‫ ﺡ‬،(2)L(G) !B‫ ﺱ‬4 ‫ ! ا‬H4 ‫وا‬ .‫! دة‬Q% -Q ‫ ﻥ ن‬5‫ی ی‬Y ‫ ا‬n ‫ ان‬-T ‫ا‬ : ‫ ﺕ ی& ـ‬54‫ی‬ n ‫ ان‬- - ُ ‫ د ا‬0Q ‫ ی ل‬e(n) ‫أی‬ : 0 4 E(n) = | { (wi,wj) € E \wi,wj € N (n) } | : 0 4 n ‫ ان‬- ! 4T N(n) C N(n) = { w| (n,w) € E } ‫ أ‬،n ‫ ان‬- - ُ Q 4 4 ‫ ا د ا‬-B ‫ ی‬cc(n) ! ‫ د‬H‫! أن م آ‬L‫ﺡ‬7 C :X ُ 5 C4T ‫ ل ا‬4‫ ﻥ ی ف آ‬-. ‫ ﺱ ا‬Q cc(G) C4T ‫ ا‬ : ‫ ه‬L (G) !B‫ ﺱ‬4 ‫ ! ا‬H4 ‫وا‬

: ‫ أﺱ ﺱ‬0‫ ﺡ‬H Strogatz ‫و‬Watts 5 -<% ‫ ذج ا ا‬4‫ ﺕ ی ﻥ‬-(1) Duncan J. Watts and Steven H. Strogatz, Collective dynamics of ‘small-world’ networks, Nature, Vol.393, 1998, pp 440-442; Katharina A. Zweig, op.cit, pp30-58 44 ‫ "{ ل ا‬QB% = ‫ & ن‬4 ‫ أ ا‬،‫ ت‬5./ ‫ م ا‬Q ‫ ! أوﺱ ط‬/ ‫! ا‬-4H ‫! ه ا‬Bّ‫ ﺱ‬4 ‫ ! ا‬H4 ‫ ا‬-(2) ."oّ-44 ‫ا‬ 117

‫ اﺥ را ‪ Watts‬و ‪ Strogatz‬ه‪ XY‬ا ‪ -‬ﺱ ت ا ‪ - .‬ی! ‪z‬ﺙ‪ .‬ت أن ﺵ‪ 5.‬ت ا ‬ ‫ا ‪ -‬ﺕ ‪ 0 4‬ﺥ !‪ ،‬وا

ﺕ‪ CB H‬أی! ﻥ‪ L‬ی! ا ل إ ‪، -‬و ﺡ ‪ 0‬ا‪$‬ﻥ اع‬ ‫ا ‪75‬ﺱ‪ Q !-5-‬ﺱ م ا ‪ -.‬ﻥ‪ .!-‬و ‪Y‬ا ذه ا ‪ & 4‬ن إ ‪ 0‬رﻥ! ‪ -B‬ت ﺵ‪ 5.‬ت ا ‬ ‫ا ا= ‪ 5./‬ت ا ﺱ م ا ‪ -.‬ﻥ‪ !-‬ا ‪ /‬ا ‪ !-‬اﻥ‪ =7B‬ﻥ‪ 4‬ذج )‪ ، G(n,p‬و ‪x I-Q‬ن ﺵ‪!5.‬‬ ‫ ‪ B‬ة ا ا ا= ب‪ ُ n‬و ‪7 m‬ت ﺕ رن ﺱ ‪ -‬ﻥ ‪ /‬ا ﻥ‪ 4‬ذج‬ ‫)‪ G(n,p‬ـ ‪ ، ُ n‬أی ‪ p‬ه ‪ !.H ! 4T‬ـ ))‪ m C ، m/(n(n-1‬ه ا د‬ ‫ا ‪. ُ Q C= 4‬‬ ‫ن ّ ل‬ ‫و ‪ 5/‬ه‪ ³‬و ‪Watts‬و ‪ Strogatz‬ﺵ‪ 5.‬ت ا ا ا= ‪ّ y‬‬ ‫ ا ّ‪ C4T‬و ‪ 1000 G‬ز آ ن أ ‪ 0Q‬ا ‪ 5.ّ/‬ت ا ‪ /‬ا ‪ 4 - ،!-‬ا ‪ H4‬ت‬ ‫ا ‪ 4‬ﺱ‪ !B‬آ ﻥ[ ‪ .! /‬و ‪Y‬ا ‪x‬ن ﻥ‪ 4‬ذج ا ﺱ م ا ‪ -.‬ﻥ‪ !-‬ا ‪ /‬ا ‪ 0Q !-‬ﺵ آ‪G(n,p) !Q‬‬ ‫و )‪ = G(n,m‬أﺥ& [ رؤی! ه‪Y‬ا ا آ‪ ّ 4 -‬ل ا ّ‪ C4T‬ا ‪ ّ C‬ل‬ ‫ا ‪ ! H4‬ا ‪ ، -<%‬و ‪ I-Q‬أدﺥ ا ‪ & 4‬ن ﻥ‪ 4‬ذج ی ی ‪ ّ.‬ه‪Y‬ا ا آ‪ -‬اﺱ‪I4‬‬ ‫"ﻥ‪ 4‬ذج ا ا ‪ ،" -<%‬وه ‪ 4Q ّ4%‬ازﻥ! ‪ -‬ﺵ ‪ -W= -‬اﻥ‪ >+‬م آ ‪,‬‬ ‫و‪ 4‬ا‪ -‬آ آ‪ ., Y‬و ‪ 0Q‬أﺱ س ا ‪ ! -.B‬ا

ﺕ ‪ oّ-4‬ا ﺱ! ا ‪7‬آ‪ – !-4‬ا &‪-!-‬‬ ‫ ‪ Q‬وا ‪x ،‬ﻥ ﺕ& ض إ أن ﺕ‪ 5‬ن ‪ !4L‬آ‪ -Q‬أو ‪ /‬ا ‪ !-‬آ‪ -Q‬آ‪ 5 ،, Y‬ا ‪74‬ﺡ‪!L‬‬ ‫ا ‪ .‬ی ‪ 5./Q !-‬ت ا ‪ !- -.‬وا ‪ !- 5‬وا ‪ !- 4‬ﺕ‪ ّ-.‬ﺕ ا ه‪Y‬ی ا ‪ - B‬‬ ‫ا ‪ ، -W= 4‬ﺡ‪ 3-‬ﻥ‪7‬ﺡ‪ w‬ﻥ‪ 4‬ذج ‪ !B-H‬ا ‪ 5./‬ت ی‪ 54‬أن ﺕ ّ‪ v‬وﺕ‪ ّ5/‬ه‪Y‬ا ا ‪CF‬‬ ‫)‪(1‬‬ ‫ا ﺱ‪ ، B‬ﺡ‪ 3-‬أن ا ‪ 5.ّ/‬ت ا ‪ !4L 4‬ﺕ<‪ ّ-‬أ إدﺥ ل ‪o 0F‬ای ة‪.‬‬ ‫و أ ا ‪ %‬ل ‪ 0Q‬ﻥ‪ 4‬ذج ﺵ‪ 5.‬ت ا ا ‪ -<%‬ا ‪ 4‬ا ة ‪ -‬ﻥ‪ 4‬ذ ‬ ‫ا ‪ 5./‬ت ا ‪ !4L 4‬وا ‪ /‬ا ‪ ،!-‬ﻥ م ‪ x‬اء ﺕ ی ا ‪ { !5./‬ی‪ G‬ﺕ‪ T‬ی ا ا ‪7‬ت –‬ ‫ﺕ‪ T‬ی ا‪$‬ﺱ‪7‬ك‪ B -‬ی ! ‪ /‬ا ‪ ،!-‬ﺡ‪ 3-‬ﻥ‪ .‬أ ا ‪ ! Q‬ا ‪ !-5./‬ا ‪ !4L 4‬ـ ‪ ُ n‬و ‪k‬‬ ‫روا ‪ ُ 5‬ة‪ ،‬ﺙ ﻥ آ ُ ة ا ﺡ ‪ 4‬ل ا ‪ /‬ا ‪ .p‬و ﺥ‪7‬ل ه‪Y‬ا ا ‪ .‬ء‬ ‫ﻥ‪ C-B H‬ﺕ آ‪ -‬ا ﺱ ا ‪ -.‬ﻥ ‪ -‬ا ﻥ ‪ L‬م ‪ p=0‬وا & ‪ ،p=1 0F‬أي ا ا ا ‪! B 4‬‬ ‫ا ﺱ‪) 0<p< 1 :!-B‬أﻥ‪ L‬ا ‪ 5/‬ر= )‪.((15‬‬ ‫إن ه‪ XY‬ا ‪ !-Q4‬ﺕ أو ﺥ‪7‬ل ﺕ ی ا ‪ 4‬ا & ت ا ‪ - .‬ی! ‪ XY‬ا ﺱ م ا ‪ -.‬ﻥ‪ !-‬‬ ‫{ ی‪ { G‬ل ا ‪ 44‬ا ‪ L(p) oّ-44‬و ا ّ‪ ،C(p) C4T‬وه { ل ا ‪ 44‬ا ‪ oّ-44‬ی م‬ ‫ ‪ -‬س ا ‪ B‬ل ا ‪ ُ - ;4‬ﺕ‪ -‬ا ﺱ ا ‪ -.‬ﻥ – ﺥ ‪ 3‬آ ‪ 4 - ،-‬ا ‪C4T‬‬ ‫)‪ C(p‬ی م ‪ -‬س ﺕ‪ ! B /‬اری! ‪ – ! ّ-‬ﺥ ‪.- 3‬آ‪x , Y‬ن ا ‪ 5./‬ت ا

‬ ‫ﺕ اﺥ ‪ -‬ره { ف ا ‪ & 4‬ن ا ی ا ُ ذات ارﺕ‪ { .‬ت ﺙ ة‪[H- 5 ،‬‬ ‫ ﺙ ة إ ‪ 0‬در ! أن ا ﺱ ا ‪ -.‬ﻥ ی‪ 54‬أن ی‪ %‬إ ‪ 0‬ﺥ‪ B‬م ا ‪ ، -‬وه ﺕ ی ا‬ ‫ﻥ ج إ ‪ n>>k>>ln(n)>>1 : 0‬ی‪y k>>ln(n) 4W‬ن ا ﺱ ا ‪ -.‬ﻥ ﺱ ف‬ ‫ی‪ 5‬ن ﺡ ! ﺕ ‪ ، -‬و ‪ I-Q‬ﺱ ف ﻥ‪y T‬ن ‪:‬‬ ‫‪ c∼3/4 3- p→0‬و ‪L∼n/2k >>1‬‬ ‫‪Duncan J. Watts and Steven H. Strogatz, op.cit, p 440‬‬ ‫‪118‬‬

‫‪(1)-‬‬

‫ ‪: 4 -‬‬

‫‪ C≈Crandom ∼k/n<<1 3- p→1‬و )‪L≈L random ∼ln(n)/ln(k‬‬

‫و ‪x I-Q‬ن ا ﺱ ا ‪ -.‬ﻥ ا ‪ I p=0 L 4‬ﺥ ‪ !-‬ا ‪ , /‬ا ‪ -.5‬وا ‪ H4‬ﺡ!‬ ‫ا ی‪ ،!W‬ﺡ‪ 3-‬أن ‪ L‬ی‪o‬داد ‪ %‬رة ﺥ‪ 4 - ،n C !-B‬ا ‪ !5./‬ا ‪ /‬ا ‪p=1 !-‬‬ ‫ﺕ ّ‪ , / v%‬ا إ ‪ 0‬در ! ا & ‪ 0F‬و ‪ H‬ﺡ! <‪ -‬ة‪ ،‬ﺡ‪ 3-‬أن ‪ L‬ی‪o‬داد ‪ %‬رة‬ ‫ ‪ m‬ری ‪ .n C !-4‬إن ه‪ XY‬ا ت ﺕ دﻥ إ ‪ 0‬ﺕ = ‪y C‬ن ا ‪ C C4T‬ا ‪ -.5‬ﺕ‪ .‬‬ ‫دا ‪ L 44 4‬آ‪ ، -.‬و ‪ -< C‬ﺕ‪ .‬ـ ‪ -< L‬آ‪ ., Y‬آ‪x , Y‬ن ‪ -Q4‬ت =‪ -‬س‬ ‫)‪ L(p) , C(p‬ﺕ‪y v/5‬ن ه ك ‪ ! H‬آ‪ -.‬ة ـ ‪ ،p‬أی ی‪ 5‬ن )‪ -< L(p‬و رب ‪C‬‬ ‫‪ Lrandom‬ر‪ m‬أن ‪ .C(p)>>Crandom‬إن ه‪ XY‬ا ‪ 5./‬ت ا ! ا ‪ -<%‬ﺕ § ‬ ‫ا &‪o‬ة وا <‪ L(p) -‬ا ﺕ§ إدﺥ ل ا ُ ا ‪ - .‬ة‪ .‬إن ; ه‪ XY‬ا ‪ 44‬ات‬ ‫ا ‪ -%‬ة ﺕ م ‪ -‬ا ُ ا

ﺕ‪ 5‬ن ‪ -‬ة ‪ ،Lrandom‬أ ‪ !.H‬ـ ‪x -< p‬ن‬ ‫أي ‪ I -%= 4‬ﺕ‪y‬ﺙ‪ -m -‬ﺥ‪ B‬وآ‪ { L 0Q -.‬ی‪ G‬ﺕ ‪ -%‬ا ‪ - ، ! H4‬‬ ‫ ‪ -‬أزواج ا ُ ا ‪ !Q 4‬إ ‪ ،I-‬و ‪ - 5‬أزواج ا ُ ا ‪ T4‬ورة و ‪ -‬اﻥ ا ‪ T4‬وری ‬ ‫وه‪Y5‬ا‪x 4 .‬ن ا ‪ !Q%‬ا ‪o 4‬و ! ‪ -‬اري ‪ $ , /‬و‪ -%= 4 CF‬‬ ‫ ﺕ‪y‬ﺙ‪x , Y ،C 0Q -‬ن )‪ C(p‬ی‪ !.H -< -m -Q4 0 .‬ـ ‪ m -< p‬‬ ‫أن )‪ L(p‬ی & ‪.! H‬‬ ‫إن ا ‪ !T-‬ا ‪ !4 4‬ه ه أﻥ‪ 0Q I‬ا ‪ H4‬ى ا ‪ ، Q 4‬آ‪ 4‬ه ‪ { 5‬ی‪G‬‬ ‫)‪y ،C(p‬ن ا ﻥ ل إ ‪ -< 0‬ی‪ 54‬ا ‪ % I v/5‬رة ‪ .‬ﺵ ة ‪ ،‬و أ ‬ ‫ﺕ =‪ ! G-‬ه‪ XY‬ا § = م ا ‪ & 4‬ن ﺥ ‪ -‬ر ا ی أﻥ اع ا ﺱ م ا ‪ -‬ﻥ‪ !-‬ا ‪ /‬ا ‪،!-‬‬ ‫ ‪ ! Fz‬إ ‪ vQ 0‬ا ارز ‪ -‬ت ا ! ‪ ,-./‬ا ‪ /‬ا ‪ ،‬وآ‪ Q‬أ ‪ [B‬ﻥ& ‬ ‫ا § ‪ 5/‬ﻥ ‪ ،‬وا ‪ /‬ط ا ﺡ‪ -‬ه أن ا ُ ا ‪ T4‬دة ا‪$‬ﺱ‪7‬ك ی‪ T‬أن ﺕ م ‪ -‬‬ ‫ا ُ ا

ﺕ‪ 5‬ن أ ‪.Lrandom‬‬ ‫إن ا ‪ .‬ء ا ‪ G H‬ا ‪Y‬آ = آ‪ v/‬ا ور ا ‪ 4Q H-‬ات ا ‪ -%‬ة ‪ ،‬و ‪x I-Q‬ن ‪ l‬ه ة‬ ‫ا ا ‪ -<%‬ﺕ‪ 5‬ن ﺵ ! ا ‪ 5./‬ت ا ‪ 5/ !5ّ./4‬ﺕ ﺙ ي وذات ا ُ ا ‪ -;5‬ة‪.‬‬

‫‪119‬‬

‫إ اء ‪(I‬ی( ا‪e G‬ك ا ا‪ ! ,-‬ذج ‪Watts‬و‪ Strogatz‬ا ‪a‬ي ی [ ‪ 2‬ا ‬ ‫ا ا ! ‪ !>+‬وا ا ا‪ ، -‬وذ ‪( x‬ون (ی‪(4 0‬د ا ‪e3‬ت أو ا ُ (‪ .‬ﻥ (أ ـ‬ ‫‪( ُ4 N=20 :‬ة ن ‪k 3‬ر ‪ 2‬ا ُ ( ا ی ‪ . .‬ـ ‪\/ p=0‬ن ا ‬ ‫ا‪ ، + * 3G‬و‪ ( 4‬ی‪M‬ی( ‪\/ ،p‬ن ا ‪ 6 !>+ J O 6‬رة ‪M+‬ای(ة‪ ،‬إ _‬ ‫أن ﻥ‪ 06‬إ _‪ p=1 :‬و ‪ O 6‬آ‪ 0‬ا ُ ( ‪ 4 3‬ا‪. -‬‬ ‫إن ﻥ‪ 4‬ذج ا ا ‪ -<%‬ی‪ .‬أ ‪ !Q‬ا ﺱ م ا ‪ -.‬ﻥ‪ !-‬ا ‪ !4L 4‬ﺵ‪ 5‬رﺱ ‪ -‬ﻥ ‬ ‫ی‪ 04H‬ﺱ ا ‪ -.‬ﻥ ا ‪ 4‬ك‪ .‬ه‪Y‬ا ا ﺱ ا ‪ -.‬ﻥ ا ‪ ،GC (n,k) L 4‬ﺡ‪ 3-‬أن ‪،k ≤ n‬‬ ‫ی ‪ ُ n 4W‬وآ ُ ة ‪ ُ 5 ! i‬ة أﺥ ى ‪ ،j‬أی ‪:‬‬ ‫} ‪(i+z) mod n = j, z € { 1,…….., k‬‬ ‫ ‪ 0 4‬أن‪ GC (n,1) :‬ه ﺵ‪ !5.‬ـ ‪ GC (n,n) 4 - ، ُ n‬ی د ز ة ‪.‬‬ ‫ ‪x 4‬ن ا ﺱ ا ‪ -.‬ﻥ ا ‪ L 4‬ا ‪ 4‬ف ‪ 4‬ﺵ ی ‪ k , n‬ی‪ 54‬ؤ‪ X‬‬ ‫{ ی‪ G‬و‪ ُ n CF‬ﺵ‪ !5.‬ﺕ‪ 5‬ن آ ُ ة ‪ !Q‬ـ ‪ - k‬ان آ ا ﺕ‪ T‬ه ت‪.‬‬ ‫وه ی‪ 54‬ﺕ ی ا ‪ 5/‬ا ـ ‪:GC (24,3) :‬‬

‫‪120‬‬

‫ا ‪ 0‬ر )‪ (a):(16‬ر ﻥ‪ + ,‬ك ـ ‪( ُ4 24‬ة‪ ،‬أی‪ 2‬آ‪( ُ4 0‬ة ‪ 3‬إ _ ا ُ (‬ ‫ا &‪e‬ﺙ ا‪ G‬ب‪ (b) ،‬آ‪(I 3 0‬د أ ‪e‬آ‪ .‬ﺡ‪ !+‬ل ‪ (c) ،0,1 = p‬آ‪(I 3 0‬د‬ ‫أ ‪e‬آ‪ .‬ﺡ‪ !+‬ل ‪1,0 = p‬‬ ‫‪121‬‬

‫و ‪ 0Q‬ه‪Y‬ا ا‪$‬ﺱ س‪ ،‬ی‪ 54‬أن ی‪y L‬ﻥ‪ I‬ﺡ ود ∞→ ‪x ،n,k‬ن در !‬ ‫ ا ‪ C4T‬ﺕ ب ‪ B= 4 - ،3/4‬و ل ا ‪ - ! H4‬ا ُ ه‪Y‬ا ا ﺱ ا ‪ -.‬ﻥ ‬ ‫ه )‪ ،θ(n/k‬أي ا ‪ 5/ 4‬ﺥ‪ B‬اﻥ‪ =7B‬د ﺙ [ ‪ .k ُ Q‬إن ه‪Y‬ا ا ع ‬ ‫ ‪ !Q‬ا ﺱ م ا ‪ -.‬ﻥ‪ !-‬ی ‪ F‬ا آ‪ -‬ا ‪ QB4‬ب ‪ 4‬ل ا ‪ C4T‬ا ‪ 4‬ﺕ&‪C‬‬ ‫و ل ا ‪ ! H4‬ا ‪ ، & 4‬أآ; ذ ‪x ,‬ن ا ‪ 4‬ا & ت ا ‪ - .‬ی! &! ﺕ‪ Q 4‬ﺱ ‬ ‫ا ‪ -.‬ﻥ ا ‪ /‬ا ‪ .‬إذن و ﺡ‪ !Q‬إ‪ T !- F‬ی ا‪$‬ﺱ‪7‬ك ‪x‬ن ا ﺱ ا ‪ -.‬ﻥ ا ‪ L 4‬‬ ‫ی‪ 54‬أن ی ل إ ‪ 0‬ﻥ ع ﺥ ص ا ﺱ م ا ‪ -.‬ﻥ‪ !-‬ا ‪ /‬ا ‪ ،!-‬وه‪ XY‬ا ‪ 4‬ﺡ‪ !Q‬ﺕ‪ T‬ی ‬ ‫ا‪$‬ﺱ‪7‬ك ‪ ! 5‬ﺡ ‪ 4‬ل ﺕ‪ T‬ی ا‪$‬ﺱ‪7‬ك ‪ ،P‬ا ‪Y‬ي ی د اﺡ ‪ 4‬ل ﺕ‪ T‬ی أﺱ‪7‬ك ‪7‬ت‬ ‫ ‪ ،! -‬ﺱ اء { ی‪ G‬إزا ! ا ‪ !Q%‬أو أن ‪ %‬ره ی‪ 54‬أن ی ی ﻥ ُ ة‬ ‫أﺥ ى رة ‪ / 5/‬ا ‪ ،‬وا ‪ (16) (b) -Q5/‬و )‪ (16) (c‬ی ‪ F‬ن ﻥ § ‪!-Q4‬‬ ‫ﺕ‪ T‬ی ا‪$‬ﺱ‪7‬ك ی‪ 5‬ن ‪ prew = 0.1‬و ی‪ 5‬ن ‪ prew = 1.0‬آ‪., Y‬‬ ‫و ‪Y‬ا ی‪ 54‬أن ﻥ‪ !Q o-4‬ا ﺱ ا ‪ -.‬ﻥ ا ‪ /‬ا ‪ Q‬ا ‪GSW -<%‬‬ ‫)‪ ، (n,k,prew‬وآ ز ‪ !.H‬ا ‪ { I-‬ی‪ ،GSW (n,k,prew) G‬إﻥ‪ I‬اﻥ‪ =7B‬ه‪Y‬ا‬ ‫ا ‪ v‬ی‪y L‬ن )‪ GSW (n,k,0‬ه ﻥ&‪ IH‬ا ﺱ ا ‪ -.‬ﻥ ا ‪ ،G(n,k) L 4‬وأن‬ ‫)‪ Gsw(n,k,1.0‬ی د ‪ v‬ﺥ ص ‪ !Q‬ا ﺱ م ا ‪ -.‬ﻥ‪ !-‬ا ‪ /‬ا ‪7 C ،!-‬ﺡ‪ !L‬أﻥ‪I‬‬ ‫ ‪$ !.H‬ي رﺱ ‪ -‬ﻥ ‪ Gc (n,k) L‬وأی! ﺵ‪ H -< !5.‬ة إ ‪ ! B I-‬ﺱ ‬ ‫ ‪ -‬ﻥ ‪ /‬ا ـ ‪ p=(2n,k) / (n(n-1)) :‬و ‪. ُ n‬‬ ‫إﻥ‪ I‬إ{ ر ه‪Y‬ا ا ‪ 4‬ذج ‪x‬ن ر= ا ‪ !4-‬د ‪ !.H‬ـ ‪ ، prew‬أی ا ﺱ ‬ ‫ا ‪ -.‬ﻥ ا ﺕ§ ‪ I GSW (n,k,prew) :‬ل ﺕ‪ C4T‬ﺕ&‪CC(GSW (n,k,prew) ) C‬‬ ‫‪ ،‬وا ‪Y‬ي ‪ -‬ه ﺕ&‪ ; C‬ا ﺱ ا ‪ -.‬ﻥ ا ‪ /‬ا ا ‪،G (n,2nk/(n2-n)) : G B4‬‬ ‫وآ‪x , Y‬ن ل ا ‪ .L(GSW (n,prew) )): & ! H4‬إن ا ‪ 5./‬ت ا ﺕ‪ !T‬ه‪Y‬ا‬ ‫ا & رق ا ‪ -‬أی ل ا ‪ Q C4T‬ﺱ ا ‪ -.‬ﻥ ا ﺕ§ أ ‪ -;5 0Q‬ل ‬ ‫ا ‪ Q C4T‬ﺱ ا ‪ -.‬ﻥ ا ‪ /‬ا ‪ 5 ،‬ل ا ‪:0 4 ،I / ! H4‬‬ ‫و‪:‬‬

‫))‪CC(GSW (n,k,prew) >> CC( G(n,2k / (n-1‬‬ ‫‪2‬‬

‫))‪L(GSW (n,k,prew) ≈ L( G(n,2nk / (n -n‬‬

‫إن ه‪ XY‬ا ‪ 5./‬ت ه‪ XY‬ا ‪ ! H4‬ی‪ 5./ -Q QB%‬ت ا ا ‪. -<%‬‬ ‫)‪ (2‬ا ! ذج ا ‪ B+‬ري ﻥ ن ا ص ( ا (و ‬

‫‪122‬‬

‫إن أه ﺥ ‪ !-‬ی ‪ o-4‬ﻥ‪ 4‬ذج ا ا ‪ -<%‬ه ﺕ‪ ,Q‬ا ‪ %4‬د ! ‪ -‬ا ‪C4T‬‬ ‫ا ‪ Q 4‬ا ‪ 4‬ﺕ&‪ C‬وا &‪ %‬ا ‪ /‬ا ‪ ، -%‬آ‪o-4‬ة أﺱ ﺱ‪ 5./Q !-‬ت ‪ -m‬ا ‪ 44‬آ‪o‬ة ا

ه ‬ ‫ ‪ !4L [H-‬آ‪ -Q‬و ‪ /‬ا ‪ !-‬آ‪ -Q‬آ‪ ., Y‬وآ‪ 4‬رأی ا &‪ %‬ا‪$‬ول ف ا ﻥ ن‬ ‫ا ص ا و ! ﺕ‪ B‬رات وﺕ ت ‪Y‬ری! ﻥ ‪ [T‬أﺱ ﺱ ‪ ! 4T‬ا ا ا ﺕ‪!-‬‬ ‫ ا & ‪7‬ت ا ‪ ُ !-5./‬ا ﻥ ن ا ص ‪0Q‬‬ ‫ا ‪ H4‬ى ا ‪ Q 4‬وا

ﺕ‪ ُ ;4‬ا آ‪ !4‬ا ‪!-5./‬‬ ‫‪les modèles, les‬‬ ‫ا ی;!‪ .‬و= ﺕ‪o-4‬ت ه‪ XY‬ا & ‪7‬ت ‪!-‬‬ ‫‪méthodes et les‬‬ ‫أﺱ ﺱ‪ !-‬وه در ! ا ‪ C4T‬ا ‪ !W& 4‬و ﺱ ‬ ‫‪instruments‬‬ ‫{ ل ا ‪ 44‬ا ‪) -%‬ا ! ‪ C‬ا‪G‬ول(‪ ،‬وذ ‪ H ,‬‬ ‫‪représentent une‬‬ ‫‪conceptualisation- Ils‬‬ ‫ا اص ا

ﺕ ‪ o-4‬ذات ا ﻥ ن ا ص ‪0Q‬‬ ‫‪représentent ce que‬‬ ‫أﺱ س أﻥ ﺵ‪ !5.‬آ‪o‬ی! ذاﺕ‪ !-‬ا ‪ 4 ، -L‬‬ ‫‪nous voyons et la‬‬ ‫ی‪ ! 4T T‬ا & ‪7‬ت ‪ ُ -‬ه ‪ -m‬آ;‪!&-‬‬ ‫‪façon de voir. Gilbert‬‬ ‫ اء ا ﺱ ‪ !- 7‬ا ‪ - 4‬ری! ا

ﺕ ‪ v%‬‬ ‫‪J-B. Probst,‬‬ ‫آ ُ ة‪ ،‬وی‪ T‬ل ا ‪ - ! H4‬ه‪ XY‬ا ُ ‬ ‫‪Organiser par I'auto‬‬‫=‪ ، -%‬ﺡ‪ 3-‬أﻥ ﺕ‪ & 5‬ا إ{ ر‬ ‫‪organisation, Paris:‬‬ ‫‪Editions‬‬ ‫ ‪ B-‬ا ‪ T‬اري ا ‪ .G-W‬وه‪ XY‬ا ‪ %‬رة ی‪ 54‬‬ ‫‪d'organisation, 1987,‬‬ ‫ﺕ‪ Q-;4‬ﺱ ‪ -‬ﻥ ‪ ! . L‬أﺥ ى‪ ،‬‬ ‫‪p 18‬‬ ‫ ف ا ﻥ ن ا ص ا و ! ‪! 4T‬‬ ‫ ا أﺥ ى ﻥ ﺕ‪ !T‬ا & ‪7‬ت ا ‪I - !-5./‬‬ ‫و ‪ ُ -‬ا آ‪ !4‬ا ی;!‪ ،‬وا

ﺕ‪ ;4‬ا ‪ .‬ءات‬ ‫ا ‪ !- 4‬ا ‪ Q !&Q 4‬ﻥ ن ا ص‪ 4 ،‬أدى إ ‪0‬‬ ‫ﻥ‪ /‬ء ‪ 0‬آ‪ !-Q‬ﺕ ‪ o-4‬ر ! ‪ !-‬ا ‪C4T‬‬ ‫و ﺱ { ل ا ‪ 44‬ا ‪ B‬ی ‪ ،‬وه‪Y‬ا ی‪ 54‬‬ ‫ﺕ‪ IQ-;4‬ﺱ ‪ -‬ﻥ ‪ /‬ا )ا ! ‪ C‬ا & ﻥ‪.(,‬‬ ‫إن ا ﻥ‪ </‬ل ا‪$‬ول ‪ !-Q4‬إ دة ا ‪ .‬ء‪ ،‬وآ‪ 4‬ﺕ { ﺡ‪ I‬ﺱ ‪ ،‬ی ‪ 0QT‬إی‪ T‬د ‪!-Q4‬‬ ‫ا‪z‬دراك ‪ ،p‬وا

ی م ا ‪74 GH‬ﺡ‪ !L‬وﺕ ‪ H‬ا ‪ -< 4‬ات ا

ی ی ا ‪، - 5‬‬ ‫ ‪ 5‬أﻥ ﺕ ﺙّ ‪ 0Q‬ا ! ا ‪ !QW&4‬ی‪ 4 .I‬ی ‪ GQ‬ﺕ‪ %‬را ‪ -‬داﺥ ا ‪! Q GH‬‬ ‫ا ر ‪ !-‬ی‪ !-Q4 I ّ54‬اﺕ ذ ا ار‪ .‬و ‪ I-Q‬و ر ‪ l‬اه ا ‪ H4‬ى ا ‪ Q&H‬وأه ‬ ‫ا & ‪7‬ت ا

ﺕ ‪ 0Q‬ه‪Y‬ا ا ‪ H4‬ى‪ ،‬و ‪7‬ﺡ‪ L‬ت ا ‪ H4‬ى ا ‪ Q‬ي ا ﺕ‪ !T‬ﺕ& ‪7‬ت‬ ‫ ‪ -‬ﺡ‪ -‬ی ت ا ‪ H4‬ى ا ‪ Q&H‬وا ﻥ ن ا ص‪ ،‬آ ‪ L‬ی! ‪ 2‬ا ‪ + +‬ج ا? ط ‪ 2 p‬أ ‪0‬‬ ‫أن ن ‪ !4‬ا !‪ B a‬ا [ ؟‬ ‫إن ه‪ XY‬ا ; ‪ !-‬ا =‪ 0Q !-W‬ﺵ‪ coincidentia oppositorum 5‬ﺕ ﻥ إ ‪0‬‬ ‫ و ! ه‪ XY‬ا ‪ 4‬ﺡ‪ !Q‬ا ﻥ ‪ !-‬ا

ا ﻥ ن ا ص ا و !‪ ،‬وا

أدت‬ ‫إ ‪ 0‬ه ﺕ‪ -‬ا ‪ -‬ا ‪ ، - W= 4‬ﺡ‪ 3-‬أن أه و‪ !&-l‬ﺕ ‪ !-Q4 Q4‬ﻥ‪ ! Y4‬ا ا ‪ -<%‬‬ ‫‪123‬‬

‫ه ﺕ ی ﻥ‪ 4‬ذج وﺱ‪ B‬ی ّ ل ه‪ XY‬ا ! ا =‪ !-W‬وی آّ ‪ 0Q‬ﺕ ‪ ّ- 5‬ﺡ ‪ 4‬ت‬ ‫ﺕ‪ B‬ره ‪ 4‬ی ﺱ وا ‪ !4-‬ا ‪ B 4‬ة ‪ !-Q4‬ا & وا‪z‬دراك‪.‬‬ ‫ﻥ د إ ‪ 0‬ﻥ‪ 4‬ذج ا ا ‪ -<%‬وﻥ ‪ %‬ر ا ‪ .‬ءات ا ‪ !- 4‬أو ا ‪Y‬ات ا ‪!-5./‬‬ ‫ذاﺕ‪ !-‬ا ‪o vQ 4 -L‬ی‪ ¹‬ﺕ ‪ 0Q‬ﺵ‪ ُ 5‬ﺕ‪ ّ5/‬ﺵ‪ !5.‬ا ﻥ ن ا ص‪ ،‬وا & ‪7‬ت‬ ‫ ‪ -‬ه‪ XY‬ا ‪ .‬ءات ‪ 0Q‬ﺵ‪7 5‬ت ‪ -‬ا ُ ‪ ،‬وﻥ ‪ .‬ا ﻥ ن ا ص ‪ 0Q‬ﺵ‪ 5‬رﺱ ‬ ‫ ‪ -‬ﻥ ‪ 7‬ی ‪o- 4‬ة أن ا ا ا

ﺕ ‪ 5‬ء‪ X‬ﺕ ‪ 0Q 4‬أی! ‪ H‬ت ﺥ ر ‪!-‬‬ ‫ ‪ -‬ا ُ ‪ ،‬وه‪Y‬ا را ‪ C‬إ ‪ 0‬ا ﺱ ‪ !- 7‬ا

ﺕ ‪ C 4‬ا ‪Y‬ات ا ‪ ،! !-5./‬وا ‪I‬‬ ‫ا ‪ 44Q 7‬رﺱ ت ا ‪ - !- 4‬ا ا ‪ 4‬ذج ا ‪ 0Q !4‬ﻥ‪ 4‬ذج ا ‪ -‬ر ا ‪7‬ﻥ ‪،‬‬ ‫وﺕ‪ 4‬ﺵ‪ C -‬ا ‪ !-T 4‬ا ‪ !-Q4 !-5./‬ا ‪ .‬ء ! أﺥ ى)‪ .(1‬و ‪ H4 I-Q‬ت ‪ -‬ا ُ ‬ ‫ﺕ س داﺥ ا ﺱ ا ‪ -.‬ﻥ ‪ ،‬و ‪x -‬دﺥ ل أي ‪ T‬ل ﺥ ر ‪ ،‬و ‪Y‬ا ﺱ ا ‪ -.‬ﻥ ‬ ‫ ‪ Q‬ﻥ ن ا ص ی ‪ 5‬ن ‪ ، ُ N‬وا آ‪ o-‬ه ی‪ 5‬ن ‪ 0Q‬ا رﺕ‪ { .‬ت و ‪0Q -‬‬ ‫إﺵ‪ 5‬ت ا ‪ T4‬ل أو ا ‪ -‬س‪ .‬آ‪x , Y‬ﻥ ﻥ& ض ‪ 0Q‬أن آ ه‪ XY‬ا رﺕ‪ { .‬ت ‪vQ -‬‬ ‫ا ُ ‪ 4‬ﺙ‪ !Q‬و ﻥ& ا‪$‬ه‪ L – !-4‬إ ‪ 0‬ا ‪ !<-%‬ا ‪ T‬ی ة ‪YQ‬ات ا ‪ !-5./‬و ‪ .‬أ‬ ‫ا ‪ B-H‬ة ون = ‪ -‬وآ ُ ة ‪ !{ n‬ـ ‪ N‬ا ُ ا‪$‬ﺥ ى ا ‪ { !5./‬ی‪G‬‬ ‫ﺕ ‪7-‬ت ‪ 0 4 ،! -m‬أن آ ُ ة در ! ‪ K‬ا ‪7%‬ت‪ .‬إن ه‪Y‬ا ا ع ‬ ‫ا ‪ 0 .‬ی‪ ّ;4‬ﺵ‪ 5/ !4L !-5.‬آ ﺕ ‪ & 4‬ت ا ﺙ ‪ 5 ،‬ﺕ‪ %‬إ ‪0‬‬ ‫در ! م ا ‪ ، -‬وذ ‪ ,‬اض أن ‪:‬‬ ‫)‪N > > N’ > > Ln (n‬‬ ‫إذن وو ‪ G‬ﻥ‪ 4‬ذج ا ا ‪ -<%‬ه ك ﺥ ‪ -‬ن إﺡ‪ - %‬ن أﺱ ﺱ‪ -‬ن ‪ -Q‬ا ﺱ ‬ ‫ا ‪ -.‬ﻥ ا ‪ Q 7‬ﻥ ن ا ص‪ ،‬أول ﺥ ‪ !-‬ه { ل ا ‪ 44‬ا ‪ ،L (n,k) o-44‬ا ‪Y‬ي ه ‬ ‫ا ‪ ! H4‬ا ‪ - d (i,j) !- ;4‬أی! ُ ة و ُ ة أﺥ ى‪ ،‬أي { ل ا ‪ 44‬ا‪ i - %=$‬و ‪.j‬‬ ‫آ‪x , Y‬ن & م ا ‪ ! B 4‬ا ‪ T‬اری!)‪ (2‬ی & &‪ -‬ا =‪ -‬س ﺥ ‪ !-‬إﺡ‪ !- %‬ﺙ ﻥ‪!-‬‬ ‫وه ا ‪ ، C(n,k) C4T‬وا ‪Y‬ي ی د ا ‪ 4‬ى ا

ﺕ‪ 5‬ن ‪ I-‬ا ُ ا ‪ ُ !Q% 4‬ة ‪n‬‬ ‫ﺕ ! ‪ W .‬ا ‪. .‬‬ ‫ﻥ م ‪x‬دﺥ ل & م ا ﺱ ا ‪ -.‬ﻥ ا ‪ /‬ا آ‪y‬داة ‪ -5& Q‬ا ﻥ ل ا ﻥ ن‬ ‫ا ص ا و ﺕ ا ‪ -Q‬ي إ ‪ 0‬ا ﻥ ن ا ص ا و !‪ .‬ا ! ا‪$‬و ‪ 0‬أی ی‪ 5‬ن ا ‪ .‬ء‬ ‫ا ‪ 4‬ا ﻥ ﻥ ﺡ ! ﺕ& ‪ ! 4T C‬دة ا ‪ -T‬ان‪ ،‬أ ا ! ا ; ﻥ‪!-‬‬ ‫أی ی ‪ B‬ر ا ﻥ ن ا ص ﻥ ﺕ& ﺕ‪ %‬د ‪ -‬ا ‪ .‬ءات ا ‪ !- 4‬و ‪ B‬ی !‬ ‫ ‪ /‬ا ‪ .!-‬و { ی‪ G‬ﺕ ی‪ C‬ى وﺡ ة ا ‪ /‬ا ‪ !-‬ا & ‪7‬ت داﺥ إ{ ر ا ﺱ ا ‪ -.‬ﻥ ‬

‫‪(1)-‬‬

‫‪Mustafa Emirbayer, Manifesto for a Relational Sociology, American Journal of‬‬ ‫‪Sociology, Vol.103, n°2, September 1997, p 299‬‬ ‫)‪ -(2‬ﺕ‪ 5‬ن ﺕ ن ‪ T‬ورﺕ ن إذا آ ﻥ ﺕ ن ‪ !Q Q‬ﻥ&‪ ، H‬وﺕ‪ 5‬ن ا ة وا ‪ !Q‬ﺕ ن ا اﺡ ة «ﺥ ى إذا آ ﻥ[‬ ‫ا ة ه ﻥ ی! ا ‪ ،!Q‬آ‪ ! 4T , Y‬ا ا ! ‪ Q‬ة ‪ x‬ﺕ‪ ;4‬ا ا ‪ T‬اري ـ ‪x‬‬ ‫‪124‬‬

‫ا ‪ /‬ا )‪ ،(1‬ﻥ‪ C-B H‬أن ﻥ ل ا ﻥ ن ا ص ﺡ ! ﺕ& ‪7‬ت <‪ ! Q‬إ ‪ 0‬ﺡ ! ﺕ& ‪7‬ت‬ ‫ ‪ /‬ا ‪ .!-‬إذن وو ‪ & G‬م ا ﺱ م ا ‪ -.‬ﻥ‪ !-‬ا ‪ /‬ا ‪ 0Q ،!-‬أﻥ ‪ ! 4T‬ا ط أو‬ ‫ا ُ { ی‪ G‬و ‪7‬ت أو روا ﺕ أزواج ا ُ ‪ B‬ی ! ‪ /‬ا ‪x ،!-‬ن ﺡ ت‬ ‫ﺡ‪ W‬ر أو ‪ -m‬ب ‪ ُ - !Q%‬ﺕ‪ -‬ی& ض أن ﺕ‪ 5‬ن ‪ -m !Q H‬ب أو ﺡ‪ W‬ر أی!‬ ‫ ‪ !Q‬أﺥ ى‪ ،‬و ‪ I-Q‬و إ{ ر ا ﺱ ا ‪ -.‬ﻥ ا ‪ =7‬ﺕ ‪ Q‬ﻥ ن ا ص ‪x‬ﻥ‪ I‬ی‪ 54‬أن ﻥ م‬ ‫ ‪ .‬ء رﺱ ‪ -‬ﻥ ‪ /‬ا { ی‪ G‬أﺥ‪ ُ n Y‬وو‪ CF‬روا ‪ ، - 4-‬وآ ‪x !T-‬ن‬ ‫أي زوج ا ُ ‪ I i ,j‬روا ‪ !Q‬ﺡ ‪ 4‬ل ‪. H p‬‬ ‫إذن ﺕ‪ -.‬ﺥ‪7‬ل ﺕ ‪7‬ﺡ‪ I L‬ا ‪ 3 .4‬ا‪$‬ول أن ‪ ! 4T‬ﺕ& ‪7‬ت‬ ‫ﺵ‪ - !-5.‬ا ‪ .‬ءات ا ‪ Q !- 4‬ﻥ ن ا ص ا و !‪ = ،‬آ ﻥ[ أه ا ‬ ‫ا ت ا

ا ‪ .W‬ا ﻥ ﻥ ا و ﺕ ‪ .‬ه‪ XY‬ا & ‪7‬ت ا ‪ !-Q 4‬آ ﻥ[ ‬ ‫ﺵ‪ 5‬ﺵ‪ !- 7 !4L !-5.‬ﺕ ‪ 4‬ا & ت ا ‪ 5./‬ت ا ‪ !4L 4‬ذات ا ‪C4T‬‬ ‫ا ‪ & 4‬و ل ا ‪ 44‬ات ا ‪ . -%‬آ‪ , Y‬ا ‪ 3 .4‬ا ; ﻥ ﺕ‪7 [4‬ﺡ‪ !L‬ا أﺥ ى‬ ‫ رت ‪ 0Q‬ا ‪ H4‬ى ا ‪ /‬ﺥ‪7‬ل ‪ ! 4T‬ا & ‪7‬ت ا ‪ - !-5./‬ا ﻥ ن‬ ‫ا ص وا ‪ .‬ءات ا ‪ 4 ،!- 4‬أﻥ § ‪ !-‬ﺵ ‪ / !Q‬ا ‪ !-‬ﺕ د ‪ ! 4T‬ا ‪y‬ﺙ‪ -‬ات‬ ‫ا ‪ . 4‬د ! ‪ -‬ا ﻥ ن ا ص و ءاﺕ‪ I‬ا ‪ !- 4‬ا و !‪ ،‬ه‪ XY‬ا ‪ !- .‬ا ‪!Q /‬‬ ‫ا ‪ /‬ا ‪ !-‬ی‪ 54‬ﺕ‪ Q-;4‬ﺵ‪ 5‬رﺱ ‪ -‬ﻥ ‪ /‬ا ی ‪ 4‬ا & ت ‪ !Q‬ا ﺱ م‬ ‫ا ‪ -.‬ﻥ‪ !-‬ا ‪ /‬ا ‪ !-‬ذات ا ‪ C4T‬ا ‪ 4‬ﺕ&‪ C‬و ل ا ‪ 44‬ات ا ‪ B‬ی ‪x .‬دﺥ ل إ اء‬ ‫ﺕ‪ T‬ی ا‪$‬ﺱ‪7‬ك ا ‪ H4‬م { ف ‪ Watts‬و ‪ Strogatz‬أ ﺡ ! وﺱ‪ !-B‬ﺕ‪ 5‬ن ‪ -‬‬ ‫ا ‪ !-5./‬ا ‪ !4L 4‬وا ﺱ ا ‪ -.‬ﻥ ا ‪ /‬ا ون ﺕ ی د ا ُ وا ‪7‬ت داﺥ ا ﺱ ‬ ‫ا ‪ -.‬ﻥ ‪x ،‬ﻥ ﻥ ‪ 0Q %‬ﻥ‪ 4‬ذج ا ا ‪ Q -<%‬ﻥ ن ا ص ا و ! أی ی‪ 54‬‬ ‫ﺡ‪ H‬ب ه ﺕ‪ -‬ا ‪ - -‬ا‪z‬ﺡ‪ – - - %‬ا ‪ C4T‬و{ ل ا ‪ 44‬ا ‪ -o-44‬ع‬ ‫دو إ ‪ 0‬ا ﺡ ‪ 4‬ل ‪ ،p‬وا ‪Y‬ي ﺥ‪ I 7‬ی‪ 54‬إی‪ T‬د ﺕ‪ ,Q‬ا ! ا ﺱ‪ - !-B‬ﺡ ! ‪p=0‬‬ ‫و‪ ،p=1‬واآ ‪ /‬ف ‪ l‬ه ة ا ا ‪ !4- Q -<%‬ا ﺱ‪ !-B‬ـ ‪. (0 < p < 1 ) : p‬‬ ‫ ﺕ اﺱ ام ه‪ XY‬ا ‪ %‬ا‪z‬ﺡ‪ !- %‬أ و ‪ v‬ﺡ‪ !Q‬ا ﻥ ل ا

‬ ‫ ا ﻥ ن ا ص‪ ،‬ﺡ‪ 3-‬أﻥ‪ I‬ی‪ 5‬ن ‪ - p‬اﺡ ‪ 4‬ل ا & أو ا ارة ا ‪!- 4‬‬ ‫– &‪ ، W‬ی‪ 5‬ن ا ﺱ ا ‪ -.‬ﻥ ‪ Q‬ﻥ ن ا ص ‪ ، 4L‬ﺥ‪7‬ل ‪ ! 4T‬ا ‪ .‬ءات‬ ‫ا ‪ !- 4‬ا ‪ - 4- !Q & 4‬إ{ ر ﺡ‪ -TQ ! Q< ! Q‬ان‪ ،‬و ﺡ ! ﺕ ﺥ ا ﻥ ن‬ ‫ا ص ﺕ& ‪7‬ت ه‪ XY‬ا ‪ .‬ءات ا ‪x !- 4‬ن ل ا ارة ا ‪ p !- 4‬ی ﺕ&‪ 4 ،C‬‬ ‫ی دي إ ‪ 0‬ﻥ‪ /‬ء رﺱ ‪ -‬ﻥ ‪ /‬ا ‪ .‬و أ ا ‪ %‬ل ‪ 0Q‬ﺡ ارة ا ‪!- ; !- 4‬‬ ‫ﺕ‪ 4W‬ا & ‪7‬ت ا ‪7‬ز ! ‪YQ‬ات ا ‪ !-5./‬ا ‪ 4‬آ! ‪x‬ﻥ‪ I‬ا ‪ -‬م ‪ !-Q4‬ﺕ‪ T‬ی أﺱ‪7‬ك‬ ‫ا ﺱ ا ‪ -.‬ﻥ ا ‪ L 4‬وزی دة ا ‪ C4T‬و ل { ل ا ‪ 44‬آ‪ ُ - , Y‬ا ‪.!5./‬‬

‫)‪ -(1‬ی‪ & -/‬م در ! ا ‪ /‬ا ‪ !-‬إ ‪ & 0‬م "ا " و ‪ L G‬ر رﺱ! ا أو رﺱ! ‪ Santa Fee‬وآ‪ L , Y‬ر‬ ‫"ا ‪ "!-Q4‬و"ا ﻥ‪ ;.‬ق"‪ ،‬وی‪ 54‬أن ی‪ -/‬إ ‪ & 0‬ه‪" ! / -‬آ ر ! ا دل ا اري" ‪ entropie‬أو "در ! ا ارة"‬ ‫‪ ،température‬وآ ه‪ XY‬ا ‪ QB%4‬ت ‪ ! /‬وﺕ‪ -/‬إ ‪ 0‬ا ‪ 0 4‬ﻥ&‪ IH‬وه "در ! ا & ‪7‬ت"‪.‬‬ ‫‪125‬‬

‫إذن وآ ‪ !-Q4 !T-‬ﺕ‪ T‬ی أﺱ‪7‬ك ا ﺱ ا ‪ -.‬ﻥ ا ‪ L 4‬وﺡ‪ 0Q %‬ﻥ‪ 4‬ذج ا ‬ ‫ا ‪ -<%‬ی‪ 54‬رﺱ ا ﺡ ‪ 4‬ت ا ;‪7‬ﺙ! ا‪$‬ﺱ ﺱ‪ 0Q !-‬ا ا ‪:‬‬ ‫ﺕ ﺕ ﺥ‪7‬ت ‪ Q‬ﻥ ن ا ص دی ‪!-5-‬‬ ‫ ﺡ ! ‪ ،p=0‬ﺡ‪3-‬‬ ‫‪-01‬‬ ‫ا & ‪7‬ت ‪ -‬ا ‪ .‬ءات ا ‪ ، !- 4‬ی‪ 54‬أن ی‪ 5‬ن ا ﺱ ا ‪ -.‬ﻥ ‪ Q‬ﻥ ن‬ ‫ا ص ‪ 5 4L‬ا & ﺕ‪ I‬ا ‪ 4‬و !‪.‬‬ ‫ ﺡ ! ‪x ،p=1‬ﻥ ﺕ ﺕ& ‪7‬ت ‪ /‬ا ‪ - !-‬ا ﻥ ن ا ص‬ ‫‪-02‬‬ ‫وا ‪ .‬ءات ا ‪ 4 ،!- 4‬ی § ‪ !-‬ﺵ‪ !-5.‬ﺵ ‪ / !Q‬ا ‪.!-‬‬ ‫ ﺡ ! ‪x ،0 < p < 1‬ن ﺕ& ‪7‬ت ; ‪ – !-‬وه ﺕ& ‪7‬ت ا ﻥ ن ا ص‬ ‫‪-03‬‬ ‫ ‪ C‬ا ‪Y‬ات ا ‪ !-5./‬ا ‪ 4‬آ! – ﺱ ف ﺕ دي إ ‪ 0‬ﻥ‪ /‬ء ﺵ‪ !-5.‬ه‪ ! -T‬ﺕ ‪ ;4‬ا ‬ ‫ا ‪. -<%‬‬ ‫إﻥ‪ ! I‬ﺡ ود ا ارة ا ‪ !- 4‬ا ‪ { ،p !Q;4 4‬ح ا ‪ H‬ال‬ ‫ا ‪ :‬ه ا ‪ /‬ء ا ‪Y‬ي ی ‪ p 5‬؟ ه ه ﺕ ﺥ‪7‬ت ا ﻥ ن ا ص ‪!¹-‬‬ ‫ﺕ‪ -Q B-H‬ا و ! ؟‬ ‫إن ا‪ ! z‬ه‪Y‬ا ا ‪ H‬ال ﺕ‪ H‬و‪ CF‬ﻥ‪ 4‬ذج م ﺕ‪ B‬ري ﺵ‪v 5.‬‬ ‫ا ‪ !<-%‬ا ‪ !- ;4‬ـ ‪ ،p‬وا ‪Y‬ي ی‪y‬ﺥ‪ - Y‬ا ‪ .‬ر دور آ ُ ة داﺥ ا ‪ ،!5./‬ﺡ‪ 3-‬أن ‪p‬‬ ‫ی =‪ 0Q v‬ا ا ا ﺕ‪ 0Q !T‬ا ‪ H4‬ى ا ‪ ، /‬وإﻥ‪ 4‬ی =‪ 0Q v‬ا ا ا ‪:!-‬‬ ‫ ا & ت ا ‪ H4‬ى ا ‪ Q‬ي‪ :‬ﺥ‪7‬ل ا ‪ %‬ا‪z‬ﺡ‪ !- %‬ا

ﺕ‪v%‬‬ ‫‪-01‬‬ ‫ا & ‪7‬ت ا ‪ Q !&Q 4‬ﻥ ن ا ص وا ‪ .‬ءات ا ‪ !- 4‬و ‪ G‬ا ‪ -H‬ری ه ت‬ ‫ا ‪ ،!Q4 4‬وه‪Y‬ا { ی‪ -= G‬س ﺕ زی ت ا ر ت ‪ ُ 5 !.H‬ة و ‪!.H‬‬ ‫ ‪ !5./Q‬آ‪7 ، 5‬ت ا ‪ !- ،C4T‬ا ‪...!5./‬‬ ‫ﺡ‪ -‬ی ت ا ‪ H4‬ى ا ‪ : Q&H‬ﺥ‪7‬ل ا ‪ %‬ا‪z‬ﺡ‪ !- %‬ا

ﺕ‪v%‬‬ ‫‪-02‬‬ ‫ا & ‪7‬ت ‪ -‬ا ‪ .‬ءات ا ‪ !- 4‬ا ‪ ،!Q H4‬وه‪Y‬ا { ی‪ -= G‬س ﺱ‪ Q‬آ ت‬ ‫ا & ا ‪ ،!&Q 4‬ا رﺕ‪ .‬ط ا &‪ Q-W‬ا ‪ .‬ی ‪ ،‬وا ‪ 4‬ا ‪ 4‬ﺕ‪ B !B.‬رات‬ ‫ا‪$‬ﺡ اث ‪ 0Q‬ا ‪ H4‬ى ا ‪. Q&H‬‬ ‫و ‪ I-Q‬ﺱ ف ﻥ م ی ﻥ‪ 4‬ذج ﺵ‪ 5.‬ﺕ‪ B‬ري ‪ 5./‬ت ا ﻥ ن ا ص ‬ ‫ا و !‪ ،‬وا

ﺕ ‪ 4 v%‬ا & ت ا ‪Y‬ات ا ‪ 0Q !-5./‬أﻥ ﺕ‪ 5/‬ﺵ‪ & !5.‬دة‪ ،‬أﻥ ﻥ‪ !-‬وذاﺕ‪!-‬‬ ‫ا ‪ . -L‬ﺡ‪ 3-‬ﺕ‪ 5‬ن ا ‪ & !5./‬دة إذا آ ن آ ﺡ‪ !Q‬ز ‪ !-‬ه ك ﺵ‪ !5.‬واﺡ ة ‬ ‫ی‪ 54‬ؤه ‪ .‬ﺵ ة ا ‪ !5./‬ا ﺡ‪ -‬ة ا ‪ 4‬ﺡ‪ !Q‬ا ‪ !- o‬ا ‪ ،! H‬و ‪ !5./ I-Q‬ی ‬ ‫ﺕ ‪ 4--‬ﺥ رج ﺡ وده و ‪ { 5‬ی‪ G‬ا ُ داﺥ‪ ، Q‬وه‪Y‬ا ی ‪ 4‬ﺵ‪ C 0‬ا & ‪!-F‬‬ ‫ا‪$‬ﺱ ﺱ‪ !-‬ا

ﺕ و‪ ! F‬ا ‪ H‬ا‪$‬ول ‪ 0Q‬أﺱ س أن ا ﻥ ن ا ص ‬ ‫ا و ! ی‪ ;4‬آ‪ -‬ﻥ ‪ 7 H‬ا ا ر – ا ‪ ،- !¹-.‬ج & ‪7‬ت داﺥ‪ !-Q‬‬ ‫ا ‪ !5./‬و ‪ .W‬ط { ف ُ ه‪ XY‬ا ‪ !5./‬آ‪ ،, Y‬ا

ﺕ‪ C-B H‬ﺕ<‪ --‬أ ‪o‬اء داﺥ‪ Q‬‬ ‫‪126‬‬

‫آ ‪ -Q4 !T-‬ت ا ‪ --‬ا

ﺕ م ‪ ،‬و ‪Y‬ا ‪x‬ن إ‪ &F‬ء ا ‪ C B‬ا ‪o 4‬ا ‪ 0Q‬أ ‪o‬اء ﺵ‪!5.‬‬ ‫ا ﻥ ن ا ص ا و ! ی‪ 0Q &W‬ﺕ ‪ -‬ا ‪ { !5./‬ﺕ‪ B‬ری و ‪ G‬أﺱ‪ Q‬ب‬ ‫ آ‪o‬ي ذاﺕ ا ‪ 0Q ، -L‬ا ‪ .‬ر أن ا ‪ - 4- H‬ا ‪ !- .‬ﺕ ‪y‬ن ا ‪ ! 4‬ی‪ 54‬أن‬ ‫ﺕ‪ H‬ﺱ‪ -.Q‬ا ‪ ،!¹-.‬وإﻥ‪ 4‬ﺕ‪ 0 .‬ای‪ { - T‬ف ا ‪ !¹-. ،GH‬ﺕ ‪ I‬ا ‪ GH‬وإﻥ‪ 4‬‬ ‫ﺕ‪ B‬د ا ‪ 4‬ذج ا =‪ !.= 4 !%‬ا ‪ GH‬ا ‪Y‬ي ی‪ H‬م ه‪ XY‬ا ‪ 4‬ذج‪ ،‬و ‪ 0Q‬ه‪Y‬ا ا‪$‬ﺱ س‬ ‫)‪(1‬‬ ‫ ‪x‬ن ء ا ‪ 4‬ذج ی‪ 5‬ن { ی‪ G‬ا ع ‪/‬ا ﺥ ‪ -‬ر أو ا ‪ /! T‬ا ‪.yB‬‬ ‫إن ا ‪ 4‬ذج ا ‪ 5./‬ا ‪ B‬ري ی‪ 54‬ﺕ ی‪ { I4‬ح أه ا & ﺕ‪ I‬ا ‪ !Q;4 4‬ا ﺕ ‪:‬‬ ‫‪.i‬‬

‫ه ك ﺵ‪ !5.‬واﺡ ة & دة أی! ﺡ‪ !Q‬ز ‪.!-‬‬

‫‪.ii‬‬

‫ﺕ م ا ُ ‪ != - --‬ا ‪ L !5./‬إ ‪) = 0‬ا ُ ( ا ‪.!5./‬‬

‫‪.iii‬‬

‫ﺕ ف أی! ُ ة ‪ ! &%‬ا ‪ T‬ار ا ‪.!5./Q !Q 5‬‬

‫‪.iv‬‬

‫آ ا ُ ﺕ ر ﺱ ‪ !- 7‬أی! ‪ !Q‬ی‪ 54‬أن ﺕ‪ - .‬أو ﺕ‪o‬ی‪. Q‬‬

‫‪.v‬‬

‫ﺕ ‪ %‬ف آ ا ُ ‪ 5/‬أﻥ ﻥ ‪ ،‬أي أﻥ ﺕ‪7 .‬ت ی ة ‪ -H‬ﺡ ا !‬ ‫و ‪ -H -‬ﺡ ! ا ُ ا‪$‬ﺥ ى‪.‬‬

‫‪.vi‬‬

‫= ﺕ‪ 5‬ن ه ك أﺡ اث ﺥ ر ‪ ،!-‬ه‪ 4T‬ت‪ ،.... / ،‬ه‪ XY‬ا‪$‬ﺡ اث ﺕُ ‪Y4‬ج { ی‪G‬‬ ‫إ‪ ! F‬أو ﺡ‪Y‬ف ا ُ وا ‪7%‬ت‪.‬‬

‫ن ﺕ‪ B‬ر ا ‪ !5.ّ/‬ی‪ 54‬أن یُ ‪Y4‬ج { ی‪ G‬ا ‪ 4‬اﺡ ا ‪) !-‬‬ ‫و ‪ 0Q‬ه‪Y‬ا ا‪$‬ﺱ س‪ّ x ،‬‬ ‫ا ‪ 5/‬ر= )‪:((17‬‬ ‫‪.i‬‬

‫ی‪ G0 </‬ـ )‪(N,E0‬‬

‫‪.ii‬‬

‫ آ ﺡ‪ !Q‬ز ‪ t !-‬ی اﺥ ‪ -‬ر ‪ N !- ! 4T‬ا ُ وﺕ ‪(Gt ,n) --‬‬ ‫‪ 5 !.H ƒ‬ه‪ XY‬ا ‪ ! 4T4‬ا & ‪ !.H .!-‬إ ‪ 0‬آ ‪ƒ(Gt ,n) >ƒ mini C n‬‬ ‫)‪x ،(n‬ن ‪ n‬ﺕ م ‪ .‬ء ‪ ! 4T‬ی ة ‪7%‬ت ‪ T‬ورة )‪ Nt+1 (n‬آ ‪ !T-‬ـ‬ ‫)‪ ! .C+(n‬أﺥ ى ‪x‬ن ا ‪ ! 4T4‬ا ‪ T‬ی ة ‪7%Q‬ت ا ‪ T4‬ورة ه ﻥ ‪ !T-‬ـ‬ ‫)‪ .C-(n‬إن ا ﺱ ا ‪ -.‬ﻥ ا ‪ T‬ی ‪ 5 Gt+1‬ن ا ‪ ! 4T4‬ا ‪7%Q ! H‬ت ون‬ ‫ا ‪ ! B 4‬ا ‪ T‬اری! ـ ‪ n‬و ‪ ! B 4 !T‬ا ‪ T‬اری! ا ‪ T‬ی ة ـ ‪:0 4 ،n‬‬ ‫) )‪Nt+1 (n‬‬

‫∪‬

‫∪ )‪Et (n‬‬

‫’‪n є N‬‬

‫∪‬

‫\)‪Gt+1 = ( N,( Et‬‬

‫’‪n є N‬‬

‫‪(1)-‬‬

‫‪F, Heylighen and C, Joslyn, Cybernetics and Second Order Cybernetics, in, R.A.‬‬ ‫‪Meyers (ed), Encyclopedia of Physical Science & Technology , Vol. 4 (3rd ed.),‬‬ ‫‪Academic Press, New York, 2001, pp 176‬‬ ‫‪127‬‬

‫‪ .iii‬ﺡ‪ !Q‬أﺥ‪ -‬ة‪x ،‬ن ه‪ XY‬ا‪$‬ﺡ اث ا

ﺕ<‪ ّ-‬ا ‪ !5./‬ا اﺥ ی‪ 54‬أن ﺕُ §‬ ‫ { ی‪ G‬إ‪ ! F‬و‪/‬أو ﺡ‪Y‬ف ُ و‪/‬أو ‪7‬ت‪.‬‬ ‫ ‪ C‬ا ‪ Q‬أن ‪ != -‬ا ُ ة ‪ n‬ا ﺱ ا ‪ -.‬ﻥ ‪ G є G‬ﺕ ‪ 0Q 0B‬أﺱ س‪ƒ: :‬‬ ‫‪،G×N→R‬آ‪x , Y‬ن ا‪$‬داء ا‪$‬دﻥ‪ 0‬ا ‪ QB4‬ب ی د ‪ !.H‬إ ‪ 0‬آ ُ ة ‪ { n‬ی‪:G‬‬ ‫‪.ƒmin: N→R‬‬

‫‪128‬‬

129

‫)‪(1‬‬

‫ ‪ _ 4 w‬ﺥ ارز ﻥ! ذج ‪ Ô B‬ر ا ّ ت ا ‪ e‬آ‪M‬ی ‬

‫ی‪ .‬أ ا ‪ 4‬ذج ا ‪ B‬ري ﺱ ‪ -‬ﻥ ) ‪ .G0 = ( N,E0‬آ ﺡ‪ !Q‬و=[ ‪x ،t‬ن‬ ‫ ُ ة واﺡ ة ‪ -‬ا ُ ﺕ م ‪ L Gt != - --‬إ ‪ 0‬ﺡ ا ! { ی‪G‬‬ ‫ﺡ‪ H‬ب =‪ .ƒ :( Gt , n ) !4-‬إذا آ ﻥ[ ﺕ& ! أآ; ا ‪ !4-‬ا ﻥ‪ -‬ا ‪ B 4‬ة ـ ‪x ƒ min :‬ن‬ ‫ا ُ ة ﺕ ‪ 0Q 4‬ﺕ<‪ B- --‬ا ‪ T‬اري ا )‪ - 4 Nt (n‬اري ‪ 0B‬‬ ‫ا ة )‪ .C+ (n‬إذا أﻥ § ا ‪ !4-= --‬أ < أو ﺕ‪ H‬وي ا ‪ !4-‬ا ﻥ‪ -‬ـ‪x ƒ min‬ن ا ُ ة ﺕ م‬ ‫ <‪ B- --‬ا ‪ T‬اري ‪ L‬إ ‪ .C- (n) 0‬ا ‪ 4‬ﺡ‪ !Q‬ا‪$‬ﺥ‪ -‬ة و ا ی! ی ﺕ ی ‬ ‫‪ G‬آ ‪« !T-‬ﺡ اث ا

ﺕ ث ﺥ رج ا ‪ GH‬ا ‪Y4 4‬ج‪.‬‬ ‫إن ﻥ‪ 4‬ذج ا ا ‪ -<%‬ی ‪ Þ-‬أدوات آ‪ !-4‬إﺡ‪ = !- %‬ی! ا أ ﺕ ی!‬ ‫ا ‪7-Q‬ت ا ‪ ،!-&-5‬آ‪x , Y‬ﻥ‪ I‬ر‪ m‬أن ا ﺥ ‪ 7‬ت ا ‪ QH‬آ ت ا & دی! داﺥ ا ‪[H- !5./‬‬ ‫ و ! ‪74Q !.H‬ﺡ‪ ،w‬إ أﻥ‪ I‬ی‪ 54‬ا ﺱ ‪ /‬اف ‪7‬ﻥ‪ QH -‬ك ا ‪ ، Q5‬وذ ‪,‬‬ ‫ ﺱ ﻥ! ‪y‬دوات ﺕ ‪ !4 7 !-Q-Q‬و ‪ 4 !Q45‬ذج ا ا ‪. -<%‬‬ ‫ أن ﺕ و‪ CF‬ه‪Y‬ا ا ‪ 4‬ذج ا ‪ B‬ري ا ‪Y‬ي ی ‪ -‬ء ‪ !-‬ا ‪ H4‬ى ا ‪ Q‬ي ‪ B‬ی !‬ ‫ﺕ ا ‪ C G‬ا‪ $‬ل ا ‪74‬ﺡ‪ – !L‬در ت ا زی‪ ،C‬ا ‪ H4‬ت‪7 ،‬ت ا ‪ ،- C4T‬ﺕ‪[ -.‬‬ ‫ﺙ‪7‬ﺙ! ﺥ‪ %‬أﺱ ﺱ‪ ! Y4 Q !-‬ا ا ‪ !.‬ا ‪:G-.B‬‬ ‫‪.i‬‬

‫ﺕ‪ B‬ر ا ‪ !5.ّ/‬ﺕ [ = ة ا‪$‬ﺡ اث‪.‬‬

‫‪.ii‬‬

‫ا ‪ B‬ر ا ّ‪ /‬رآ ‪ -‬ا ‪ B‬ب ا ﻥ ﻥ وا ‪ B‬ت ا ‪ !- 4‬ا ‪.!Q H4‬‬

‫‪.iii‬‬

‫و ‪ v‬اﺡ ‪ 4‬ت ا ‪ H4‬ى ا ‪ Q&H‬وﺥ ! ‪ 4-‬ی ‪7 & GQ‬ت‪.‬‬

‫إن ا ‪ !T-‬ا

ی‪ 54‬ا ل إ ‪ & -‬ده أن ﻥ‪ 4‬ذج ا ا ‪ -<%‬ی‪ ;4‬إ{ را‬ ‫ﻥ‪ 4‬ذ ‪ -‬راﺱ! ﺕ‪ B‬ر ا ﻥ ن ا ص ا و ! ﺥ‪7‬ل إی‪ T‬د ا ! ا ‪0Q;4‬‬ ‫ & ‪7‬ت ا ‪ !-5./‬ا ﺕ‪ !-‬ﺕ& ‪7‬ت ا ‪ .‬ءات ا ‪ 0Q !- 4‬ا ‪ H4‬ى ا ‪ Q 4‬وا ﺕ‪!T‬‬ ‫آ‪ , Y‬ﺕ& ه‪ XY‬ا ‪ .‬ءات وا ﻥ ن ا ص ‪ 0Q‬ا ‪ H4‬ى ا ‪ . Q5‬إن در ! ه‪XY‬‬ ‫ا & ‪7‬ت أو ی‪ 04H‬ارة ا ‪ !- 4‬و =‪ C‬ا ‪ !- .‬ا = ‪ %‬دی! ‪ -‬ه ا ‪ 4‬د‬ ‫ا‪$‬ﺱ ﺱ ‪ !- .Q‬ا ‪ Q !-Q5‬ﻥ ن ا ص‪ ،‬و ‪ 0Q‬أﺱ س ه‪ XY‬ا‪$‬ه‪ !-4‬ی‪ T‬ر أن ﻥ ‪ H‬ءل ‬ ‫دور ه‪ XY‬ا ارة ا ‪ !- 4‬وا ‪ -4W‬ا ‪ % =7 4‬د إی‪ T‬د ‪ Q !-‬ﻥ ن‬ ‫ا ص ﺕ‪YQ -T H‬ات ا ‪ !-5./‬ا ‪ 4‬آ!‪.‬‬ ‫إن أی! ﻥ‪ 0Q !4 = ! Y4‬ا ‪Y‬ات ا ‪ !-5./‬ا ‪ 4‬آ! ی‪ T‬أن ﺕ‪ F -T‬ورات‬ ‫ا ‪ !-T 4‬ا ‪ ،!- H‬وه‪Y‬ا ی‪ 5‬ن أو { ی‪ G‬إدراك ﻥ‪ 4‬ذج ی ف إ ‪ 0‬ا ‪ L‬اه ‬ ‫ا ‪ 4‬ة‪ { - ،‬ی‪ G‬ﺕ‪oT‬يء ه‪Y‬ا ا ‪ ،‬وإﻥ‪ , 4‬ر ز‪ X‬وا ‪ 4‬د ‪ 0Q‬أدوات‬ ‫ ی ة أ ‪ ، & IQ‬ﺡ‪ 3-‬أن ‪ l‬ه ة ة ; ا ‪ L‬اه ا ‪!- 4‬‬ ‫)‪-(1‬ه‪Y‬ا ا ‪ 4‬ذج ‪ H‬ﺡ‪ 0‬أﺱ ﺱ ‪:‬‬ ‫‪Katharina A. Zweig, op.cit, pp 119 - 122‬‬ ‫‪130‬‬

‫وا = ‪ %‬دی! ‪ 75/ [H-‬ی‪ H‬ا ‪ ،‬وإﻥ‪ 4‬ﺕ‪ ;4‬إﺵ‪ !T 4Q 5‬وﺕ‪ !-Q4 .%‬ﻥ‪o‬ع‬ ‫ا ‪ o-‬ذات أه‪ !-4‬أآ; ‪ !-Q4‬ا ‪ .‬و ‪Y‬ا ﺱ ف ﻥ ول إ ‪ B‬ء وإدراك ‪ 4 Q‬ذج‬ ‫ا ‪ Q .‬ﻥ ن ا ص ا و ! = ‪ 0Q‬ا ‪Y‬ات ا ‪ !-5./‬ذاﺕ‪ !-‬ا ‪ ، -L‬وذ ‪ ,‬‬ ‫{ ی‪ G‬ﺕ ‪ -L‬ه‪Y‬ا ا ‪ 4‬ذج ‪ B‬ی ! ﻥ‪ !- H‬و ی‪ 4L .%‬و ‪ 4L‬ا =[ ﻥ&‪ IH‬و & ﺡ ‬ ‫ ‪ 0Q‬آ ا ﺡ ‪ 4‬ت ‪ ،‬وه‪Y‬ا ی‪ 5‬ن إ ﺥ‪7‬ل ﺙ ‪ !-‬ا‪z‬دراك – ا & أ إی‪ T‬د‬ ‫ ‪ - !=7‬ه ف ا ‪ GH‬وا‪ BF‬ا ت ا ‪ { !¹-.‬ی‪ H G‬ا ‪ GH‬ﻥ&‪74 IH‬ﺡ‪!L‬‬ ‫وﺕ ‪ H‬ا ‪ -< 4‬ات ا ‪ !&Q 4‬ا ‪ 4‬ﺙ ة ‪ ،I-Q‬وﺥ‪ GQ‬ﺕ‪ %‬ر داﺥ‪ BF7 Q‬ا ت ا ر ‪. !-‬‬ ‫ ﺡ ! ﻥ‪ 4‬ذج ا ﻥ ن ا و ! ‪x‬ن & م ا ارة ا ‪ !- 4‬ا

ﺕ ‪ .‬‬ ‫در ! ا & ‪7‬ت ‪ -‬ا ﻥ ن ا ص وا ُ ا ‪ !- 4‬ا‪$‬ﺥ ى و & م ا ‪ -4W‬‬ ‫ا ‪« 4‬ﻥ‪ H‬ق ا ‪ !- 4‬ﺱ‪ 5-‬ﻥ ن ا ‪7‬ن ا‪$‬آ; ﺡ‪ !-Q4 4H‬ء ﺕ‪ %‬ر‬ ‫ی‪ 54‬أن ی دي إ ‪ - 0‬ی‪ v-5‬ا ‪ { - !=7‬ا <‪Y‬ی! ا ‪ !-H5‬ا ف–‬ ‫ا ‪ BF‬ا ت‪.‬‬ ‫ا ! ‪ C‬ا & ﻥ‪ :,‬اﺡ‪* !+‬ت ‪ B‬ر ﺵ ت ا ﻥ ن ا ص ( ا (و ‬ ‫ا‪ !+4‬دا ‪ _ 4‬ﺙ ‪ -‬ا?دراك‪ -‬ا ‪ 0 f‬ی! ‪ 2‬أن ‪ ّ B+‬ر ‪ 2 4 !I‬ا ری ه ت‬ ‫ا ! ‪ !+‬ا !‪ !+‬ﺵ [ اﺡ‪* !+‬ت ا?دراك ا ‪ ,+‬ی ‪ .‬ا ﻥ ن ا ص ( ا (و ‪2‬‬ ‫أ ‪ 0‬ا ذ ارات ‪j‬دي إ _ أ‪ /‬ل ‪ ،‬وه ی (م ﻥ! ذج ا ا ‪ 6‬إ< را ّ(ا‬ ‫ ‪ L + 0 +‬ا ‪ +‬ت ‪e‬ﺡ‪ !+‬ل وا ‪ ,+‬ف ‪j‬دي إ _ ‪ Ô B‬ر ّ‪ ,/ 2‬ا ا

‬ ‫ ّ ‪.‬‬ ‫إن ‪ vQ‬ا ‪ -‬ا

= ﺕ ‪7 B‬ﺡ ‪ 4‬ل ‪ P‬ﺕ‪ H‬ﻥ ‪ 0Q‬ا ‪ 5‬اﺡ ‪ 4‬ت‬ ‫ﺕ‪ B‬ر ا ‪ !- .‬ا !‪ ،‬و ‪Y‬ا ﺕ إ{ ر ‪ vQ -Q -‬ا = ت )ا !‪A B‬‬ ‫ا‪G‬ول(‪ ،‬ی‪ 54‬ﺕ ی ﺡ ت ا ازن وی ‪ -B‬أدوات ‪ - !4 7‬ا آ‪ !4‬ا ‪!-5./‬‬ ‫ا ‪ 4‬ة )ا !‪ A B‬ا & ﻥ‪.(,‬‬

‫ا !‪ A B‬ا‪G‬ول‪ :‬ا ‪ +‬اف ‪ Ô‬ت ا ‪ Ô B+‬ر ‪ ,/‬إدراك ﻥ! ذج ا ﻥ ن ا ص (‬ ‫ا (و ‬ ‫)‪ (1‬ا ارة وا ‪ 2 ! +‬ا* ‪,4 !+‬‬

‫‪131‬‬

‫ ري ا ﻥ ن ا ص ( ا (و‬Ô B+ ‫ _ ا ! ذج ا‬4 / ‫ ( أن‬ ‫ ل‬6 ‫ ا‬0 ‫ أ‬2 ،P ‫! ل‬+‫ ا*ﺡ‬,/ +‫ي ی‬a ‫ ا !(ى ا‬/ 4 2 +‫^ ی‬+ ‫وﺥ ارز‬ ‫ل‬e‫ ﺥ‬2 x ‫ وذ‬، 6 ‫ & ن ء ا ا‬,4 !+ ‫ ا‬2 ! ‫ و‬4 !+ ‫ _ ﺡ ارة ا‬4 . -‫> م إ _ ا ا‬+‫ ا*ﻥ‬2 ‫ ا آ‬5 /

[Nineteenth century civilization’s] … failure was not the outcome of some alleged laws of economics such as that of falling rate of profit or of underconsumpion or overproduction. It disintegrated as the result of an entirely different set of causes: the measures which society adopted in order not to be, in its turn, annihilated by the action of self-regulating market. K. Polanyi 1944, p 249

‫ ی م ا‬-<% ‫ ذج ا ا‬4‫إن ﻥ‬ !- ‫! ا ﻥ‬Q‫ ﺡ‬4 ‫ ا‬XY‫! ه‬L‫ﺡ‬74 ‫ ا‬- ‫ ری‬%‫ﺕ‬ I ‫ و‬،‫ ر ! ا ارة‬- ‫ س‬-= !Q ‫ا‬ I-Q ‫ و‬، ‫ ا‬/ -L‫ ﻥ‬0 ‫ إ‬Q ‫! ﺕ‬4L 4 ‫! ا‬- . ‫ا‬ ‫ أن‬54‫ ذج ی‬4 ‫ن ا‬x ‫ زادت ا ارة‬4Q‫آ‬ . L ‫! أ= اﻥ‬- 0 ‫! ة إ‬- ‫ی ك‬ v 5 ‫ & م رﺱ م ر ا‬Watts ‫ أدﺥ‬ ‫ ﺡ ل‬I‫ ﺕ‬/= ‫ء‬oT‫ آ‬Caveman Graphs 4/‫ ا ﺱ م ﺕ‬XY‫ أن ه‬3-‫ ﺡ‬،‫ ات‬44 ‫! ا‬-4‫أه‬ ‫ أی‬،(‫ ف‬5 ‫! ا ُ )ا‬- ‫ ت‬4T !-Q‫! آ‬Q !- & ‫ ت ا‬4T4 ‫ ا‬XY‫ ن ه‬5‫ﺕ‬ ‫ أي أن‬، . ‫ ا‬W . !Q [H- 5 ‫و‬ ‫ رة‬% ‫ دة‬4 ‫ ﻥ ت ا‬54 ‫ ا‬- ‫ ن‬5‫ ط ی‬.‫ا رﺕ‬ ‫ { ت‬.‫ ﻥ ون و د ارﺕ‬-. ‫! ا ﺱ ا‬Q ‫آ‬ .(1)‫ ّ ﻥ ت‬54 ‫ ا‬-

‫ ل‬4 ‫ن اﺡ‬x ، ‫ ﺱ‬I- ‫ إ‬Q ‫ ﺕ‬4‫ وآ‬I-Q ‫و‬ 4‫ وه‬--‫ أﺱ ﺱ‬-Q ‫ د‬4 ‫ا ارة ا‬ ‫ت‬7 & ‫ ! ا‬4T ‫ أي‬،!- 4 ‫ا ارة ا‬ 0Q !¹‫ت ا ﺵ‬7 & ‫ ! ا‬4T ‫ و‬Q 4 ‫ ى ا‬H4 ‫ ا‬0Q !- 4 ‫ ءات ا‬. ‫ ا‬-

4 ‫ ا‬-4W ‫ ا‬, Y‫ وآ‬،‫! وا ﻥ ن ا ص‬- 4 ‫ ءات ا‬. ‫ ا‬- Q5 ‫ ى ا‬H4 ‫ا‬ !4L 4 ‫! ا‬- . ‫ك ا‬7‫ ی أﺱ‬T‫ اء ﺕ‬z ‫ ن‬-‫ﺱ ﺱ‬$‫ دان ا‬4 ‫ ا‬4‫ن ه‬7 ‫ان ا‬Y‫ ه‬،‫ د‬% =7 -Q 7 ‫{ ر‬x‫! آ‬-5./ ‫ ذج ا‬4 ‫ ا‬L‫ ق ﺕ‬-H ‫ا ا‬Y‫ ه‬.! ‫ ﻥ ن ا ص ا و‬Q . m !- 4 ‫ت ا‬7 & ‫! ا

ﺕ ل أن ا‬-‫ﺱ ﺱ‬$‫ ة ا‬5& ‫ ﺥ ! ا‬، ‫ اه‬L ‫ ا‬XY‫ ; ه‬ ‫ ﺥ ! دراﺱ ت‬X T‫ وه ﻥ‬،!- 4 ‫= ت ا‬7 ‫ ! ا‬4W ‫ ن‬5‫ﺕ‬ ‫ ر‬B ‫ن ا‬y ‫! ا

ﺕ‬- %‫ﺡ‬z‫ ا‬5-‫ ﻥ‬5-4Q !-‫ﺱ ﺱ‬$‫ ة ا‬5& ‫ا ی آ ا‬Y‫ وه‬،Granovetter C4 T4 ‫ ی ت ا‬-‫ آ ﺡ‬. ‫ ی‬4 T ‫ م = ﻥ ﻥ‬L‫ ﻥ‬0 ‫ م = ﻥ ﻥ دو ﺕ إ‬L‫ ﻥ‬ ‫ت‬7 & ‫ ل ا‬4 ‫ ن اﺡ‬5‫ي ی‬Y ‫ ا‬4 - ‫ﺱ ﺱ‬$‫ ا & ق ا‬0Q v= ‫ ری! ی‬- 4 ‫ ا‬4L‫وأﻥ‬ - ‫ إ‬-/‫! وا

ﻥ‬- 7 ‫ اری! ا‬T ‫ ! ا‬B 4 ‫! ﺥ رج ا‬Q H4 ‫! ا‬- 4 ‫ ءات ا‬. ‫ ا‬- .!- 4 ‫ ارة ا‬ (1)-

Duncan Watts, op.cit, p 550 132

‫و ‪ I-Q‬ی‪ 54‬ﺕ ‪ H‬ا ‪ !&%‬ا ‪ XY ! B%4‬ا ارة و ‪ B‬ی ! ‪ . -m‬ﺵ ة ی‪ 54‬‬ ‫ ‪7‬ﺡ‪ ، L‬أی ﺕ‪ L‬ا ‪ .‬ءات ا ‪ { !- 4‬ی‪ G‬ﺕ& ‪7‬ﺕ آ‪y !T 4‬ﺙ‪ -‬ات آ‪!-Q‬‬ ‫ﺵ ‪ !Q‬وذ ‪ ,‬ﺕ [ = ة أن ا ﺱ ‪ !- 7‬ا & دی! اﺕ ذ ا ار ی‪ 54‬أن ﺕ § ﺙ را ‪0Q‬‬ ‫ا ‪ H4‬ى ا ‪ . Q5‬و ‪ I-Q‬و ‪ %‬رة ﺕ‪ %‬ری! ی اﺱ ام ‪ QB%‬ا ارة اﺕ‪ X T‬ی آ ‬ ‫ ‪) ! 4T 0Q‬ا ‪ H4‬ى ا ‪ ،( Q5‬ا

ﺕ‪ 5‬ن ه ‪ 0Q -‬ﺡ‪ H‬ارﺕ& ع أو‬ ‫اﻥ & ض ا ارة‪ -‬ر‪ . !.m‬ﺱ‪ Q‬آ ت ﺕ ‪ 4 IT‬ﻥ ا ﺱ ‪ ،!- 7‬وه‪Y‬ا ی‪ W‬‬ ‫ اﺕ‪ X T‬ﺕ ‪7-Q‬ت ‪ Luhmann‬و ‪ Teubner‬أی ا ‪) ! 4T4‬ا ﻥ ن‪ ،‬ا ‪ ،C4 T4‬ا و !(‬ ‫ﺕ § ا ‪ 0 4‬ا ص ‪ ،‬و { ی‪ G‬ه‪ XY‬ا ‪ !-Q4‬ﺕ‪ C-B H‬أن ﺕ‪ o-4‬ه ﺥ ر ه‪Y‬ا‬ ‫ا ‪ ،0 4‬و ‪ , Y‬ی‪ XY 54‬ا ارة ا ‪ !- 4‬أن ﺕ ﺡ‪ H‬ﺱ‪ !-‬ا ‪ BF7 !- 4‬اب‬ ‫)‪(1‬‬ ‫ا ر ‪.‬‬ ‫أ ی ‪ !4‬ا ‪Y4 4‬ج ﺕ ‪ ! %‬إ ‪ 5‬ﻥ‪ !-‬ﺕ<‪ = -‬ة و ‪! H‬‬ ‫ا & ‪7‬ت ‪ -‬ا ‪ .‬ءات ا ‪ ،!- 4‬وآ‪ 4‬رأی ه ا ‪ 4‬ذج ا ‪ B‬ري ‪x‬ن ه ك ﻥ ‪!B‬‬ ‫ﺡ ! ی‪ - .%‬ا ‪ 4‬ذج ‪ 4 H -m‬ی ‪ I QB‬ا ‪ -‬م ‪ .‬ا ‪ - %‬ت ا ‪ - .‬ی!‬ ‫داﺥ ا ‪ .!5./‬ه‪ XY‬ا ‪ !B‬ا ! ه دا ! ة ا‪ =z‬ع ا

ی ‪ Q4‬آ ء وا ‪! H4‬‬ ‫وا ‪ ! H‬ا

ﺕ‪ I 54‬إی‪ %‬ل رﺱ ! ‪ .! -‬إ{ ر ﻥ‪ 4‬ذج ا ا ‪x -<%‬ن ه‪Y‬ا‬ ‫ا ‪ !B‬ا ! ﺕ د = رة ا ‪ 0Q !5./‬إ ء ‪ !-Q4‬ا ﺥ ‪ -‬ر = ‪ 0Q !4‬ا ‪ %‬‬ ‫ا

ﺕ ‪ o-4‬ه‪ XY‬ا رة ا

ﺕ د و ‪ -Q4 G‬ت ا ‪ --‬ا

ﺕ م ا ُ ‪ != -Q‬ا ‪،!5./‬‬ ‫ه‪ XY‬ا ‪ !B‬ا ! ﺕ ﺕ ی ه ‪ L‬إ ‪ 0‬آ ُ ة ‪ n‬ا ! ) ‪ ƒ:( G t , n‬آ أدﻥ‪0‬‬ ‫ ‪ QB‬ب ‪ ُ Q‬ة ‪. n‬‬ ‫وا ‪ H‬ال ا ‪Y‬ي ی‪ B‬ح ﻥ&‪ IH‬ه ‪ :‬ه‪ e4 ,‬ا ‪ B‬ا ‪ 5- 6‬ا ی ‬ ‫ ! ذج ا ا ‪ 6‬؟‬ ‫ آ‪ Watts v/‬و ‪ B Strogatz‬ی ! ر=‪ !-4‬ﺥ‪ { %‬ل ا ‪ 44‬ا ‪o-44‬‬ ‫)‪ L(p,n,k‬و ا ‪ 0Q C(p,n,k) C4T‬أﺱ س ‪ ،P‬ﺡ‪ 3-‬أن ا ‪ !5./‬ا ‪ !4L 4‬‬ ‫‪ P=0‬ﺕ‪ ، 5/ 4T 4 ;4‬أی { ل ا ‪ 44‬ا ‪ L o-44‬ی ‪ B‬ر ‪ 5/‬ﺥ‪C B‬‬ ‫‪ 5 ،n‬ی‪o‬داد ‪x P‬ن )‪ L(P‬ی & ‪ 5/‬ري ﻥ =‪ = !4-‬ی‪ { !.‬ل ا ‪ 44‬‬ ‫ا ‪ Q o-44‬ﺱ ا ‪ -.‬ﻥ ا ‪ /‬ا ‪ ) L random‬ﺡ ! ‪ ،( P=1‬أ ا ‪C(P) C4T‬‬ ‫ی‪ 0 .‬ون ﺕ<‪ !.H --‬ـ ‪ m ، -< P‬أن )‪ L(P‬ی & ‪ .! H‬إن و د‬ ‫ ; ه‪Y‬ا ا ‪ C4T‬ا ; ا ﺱ ا ‪ -.‬ﻥ ا ‪ ، L 4‬ر‪ m‬و د { ل ‪ ; -< o-4 4‬‬ ‫)‪(1‬‬ ‫ا ﺱ ا ‪ -.‬ﻥ ا ‪ /‬ا ی‪ -/‬إ ‪ 0‬ﺥ ‪ !-‬ا ا ‪.!5./Q -<%‬‬ ‫إن ا § ا‪$‬و ‪ Q !-‬ا ‪ -<%‬ا ﻥ & ض ا & ري ‪ B‬ل ا ‪ 44‬ا ‪L(P) o-44‬‬ ‫ا ﺕ§ إدﺥ ل ‪ ! W‬و ‪7‬ت ‪ -‬ة ﺕ‪ 45‬أن ; ه‪ XY‬ا ‪ 44‬ات ا ‪ % 4‬ة ﺕ م‬ ‫)‪ –(1‬وه‪Y‬ا ه ﺡ‪ T‬ا‪$‬ﺱ س ‪ L Q !.H‬ی! ا‪$‬ﺕ ی ‪ Q !-5-‬ﻥ ن ا

ﺕ آّ‪ 0Q o‬ا ﺱ ‪ !- 7‬ا ! «ﻥ‪ H‬ق ا ‪!- 4‬‬ ‫‪.‬‬ ‫ا ‪ !- oT‬واﻥ<‪ =7‬ا ‪ -Q4‬ﺕ ‪ W‬ا ‪ .‬‬ ‫)‪(1‬‬ ‫‪Duncan J. Watts and Steven H. Strogatz, op.cit, p 441‬‬ ‫‪133‬‬

‫ ‪ -‬ا ُ ا

ﺕ‪ 5‬ن أ ‪ { -;5‬ل ا ‪ 44‬ا ‪ Q o-44‬ﺱ م ا ‪ -.‬ﻥ‪ !-‬ا ‪ /‬ا ‪!-‬‬ ‫‪ ،Lrandom‬أ ‪ !.H‬ـ ‪x -< P‬ن آ ‪ I % 4‬ﺕ‪y‬ﺙ‪ -m -‬ﺥ‪ B‬ﺕ&‪0Q C‬‬ ‫{ ل ا ‪ 44‬ا ‪ ،o-44‬وذ ‪ { ,‬ی‪ G‬ﺕ ‪ - -Q‬ا ‪ - ! H4‬أزواج ا ُ ا

‬ ‫ی ‪ Q‬و ‪ - - 5‬اﻥ ا ‪ --‬و ‪ -‬ان ‪ -‬اﻥ وه‪Y5‬ا‪x 4 .‬ن ا ‪ !Q%‬ا ‪Y 4‬و !‬ ‫ ‪ ! B‬اری! ‪ ! 4T‬أ و‪ m -%= 4 CF‬ا‪$‬ﺡ‪ -‬ن ﺕ‪y‬ﺙ‪ -‬ﺥ‪ B‬‬ ‫ ‪ 0Q‬ا ‪ .C C4T‬وآ ‪Y !T-‬ا ‪x‬ن ا ﻥ ل ‪ 0Q‬ا ‪ H4‬ى ا ‪ Q 4‬آ‪ -.‬إ ‪0‬‬ ‫ <‪ -‬ی‪ 5‬ن ‪.(2)v/5Q = -m . m‬‬ ‫و ‪x I-Q‬ﻥ‪ L I‬إ ‪ 0‬ا & ‪7‬ت ‪ -‬ا ‪ .‬ءات ا ‪ Q !- 4‬ﻥ ن ا ص ی‪ 54‬ﺕ‪ %‬ر‬ ‫ ‪ -‬ی ‪ 0Q 4‬ا ‪ %‬ا ‪ - .‬ی! ‪ 4‬ذج ا ا ‪ L -<%‬إ ‪ & 0‬م ا ارة‬ ‫ا ‪ ،!- 4‬ﺡ‪ 3-‬أﻥ‪ I‬إ{ ر ا & ‪7‬ت ‪ -‬ا ‪ .‬ءات ا ‪ !- 4‬ا ‪ H4‬ى ا ‪ Q 4‬‬ ‫و ‪o‬ی دة اﺱ ‪ !- 7‬ذات ا ﻥ ن ا ص ا و ! ‪x‬ن ﺥ ‪ !-‬ا ‪ - C4T‬ه‪XY‬‬ ‫ا ‪ .‬ءات ﺕ ‪y‬آ آ ‪ !-‬أﺱ ﺱ‪ H4Q !-‬ى ا ‪ ، Q 4‬أ ‪ 0Q‬ا ‪ H4‬ى ا ‪x Q5‬ﻥ‪ I‬ﺥ‪7‬ل‬ ‫ا & ‪7‬ت ‪ -‬ا ﻥ ن ا ص و ءاﺕ‪ I‬ا ‪x !- 4‬ن =‪ -‬س ا &‪ %‬ا ‪ ُ - ;4‬ﺕ‪ -‬‬ ‫ ا ﺱ ا ‪ -.‬ﻥ أي ا = ان ا ‪ - .‬ي ‪ -‬ا ﻥ ن ا ص وأی! ُ ة ﺕ‪ ;4‬ء ا ‪ 4‬‬ ‫ ‪ -‬ی ‪y‬آ ﺥ‪7‬ل & م { ل ا ‪ 44‬ا ‪ ُ - o-44‬ة ا ﻥ ن و ُ ا ‪ .‬ءات‬ ‫ا ‪ !- 4‬ا‪$‬ﺥ ى‪.‬‬ ‫إن إدﺥ ل ‪ ! W‬و ‪7‬ت ی ة ‪ ُ C‬ة ا ﻥ ن ا ص آ ‪ !-‬آ‪ .H !-Q‬ﺥ& ‬ ‫=‪ { !4-‬ل ا ‪ B‬ی‪ G‬ا ‪ = o-44‬ی دي إ ‪ 0‬ﺕ ‪ -‬ا ُ ا ‪ - .‬ة وا

ﺕ‪ .= !Q 5‬‬ ‫ ‪ ُ C‬ة ا ﻥ ن ا ص‪ ،‬و ‪ I‬ﺱ ‪ 0Q /‬ا ‪ H4‬ى ا ‪ Q5‬ﺕ‪ %‬رات ی ة ‪ Q‬ﻥ ن‬ ‫ا ص اء ه‪ XY‬ا ‪ B‬ق ا ‪ % 4‬ة ‪ C‬ا ُ ا ‪ - .‬ة‪ ،‬ﺡ‪ 3-‬ﺕ ا ‪ %‬رات‬ ‫ا ‪ -Q‬ی! ‪ =7‬ان ا ‪ - .‬ي ُ ة ا ﻥ ن ا ص ‪ ُ C‬ﺕ ا ‪ GH‬ا ‪ -H‬ﺱ ا ‪ oT‬أو‬ ‫ا ‪ GH‬ا = ‪ %‬دي ا ‪ oT‬ه ا

ﺕ‪ !- 5/‬ا ‪ ،!5./‬وإﻥ‪ 4‬ﺕ ﺕ ‪ ُ -‬ة ا ﻥ ن‬ ‫ا ص ُ ا ‪ .‬ءات ا ‪ !- 4‬ا ‪.!&Q 4‬‬ ‫ ! أﺥ ى ‪x‬ن زی دة ‪ P‬ﺕ‪ 5‬ن دا ‪ 4‬ای‪ != -Q !.H !- T‬ا ‪ ،!5./‬ﺡ‪ 3-‬أﻥ‪I‬‬ ‫ ‪ C‬ا= اب =‪ !4- P !4-‬ا ‪ !B‬ا ! ﺕ‪ .‬أ ﺥ‪ %‬ا ﺱ ا ‪ -.‬ﻥ ا ‪ /‬ا ﺕ‪، L‬‬ ‫ ‪ 4‬ی دي إ ‪ 0‬ﺕ‪ %‬رات ﺡ‪ L‬ه ﺕ& ‪7‬ت ا ﻥ ن ا ص ‪ C‬ا ‪ .‬ءات ا ‪!- 4‬‬ ‫ ﺥ‪7‬ل ‪ vQ‬ا‪$‬ﺵ‪ 5‬ل وا ‪ %‬ر ا ﻥ ﻥ‪ !-‬ا

ﺕ ‪ .‬دا ‪ 4‬ا ‪ %‬رة ا ‪!- ;4‬‬ ‫ ‪ Q‬ارة ا ‪ !- 4‬ا

ﺕ ده ا ‪Y‬ات ا ‪ !-5./‬ا ‪ 4‬آ!‪ ،‬و ‪ I-Q‬ﻥ‪ /‬ﺕ‪y‬آ‪ { !- -‬ل‬ ‫ا ‪ 44‬ا ‪ o-44‬ا ‪ B‬ی ‪ C‬و د ‪7‬ت ﺕ‪ !- C4T‬ا‪ .‬أ ‪ !4- Q !.H‬ا ﻥ‪ -‬ـ ‪P‬‬ ‫ ‪x‬ﻥ ﺕ ﺙ ‪ !- 0Q‬ا ﺱ ا ‪ -.‬ﻥ ﺥ‪7‬ل ﺕ &‪ { -‬ل ا ‪ B‬ی‪ G‬ا ‪ 4 o-44‬ی ﺙ ‪0Q‬‬ ‫=‪ !4-‬ا ‪ C4T‬وﺕ‪ .‬أ ا ‪ !5./‬ﺕ‪ .‬ﺥ‪ %‬ا ﺱ م ا ‪ -.‬ﻥ‪ !-‬ا ‪ .!4L 4‬آ‪x , Y‬ن‬ ‫ & م ا وا ا ی! وا وا ا ‪ !&- W‬آ‪ 4‬و‪ Granovetter I F‬ی‪ 54‬أن ی&‪ -‬ﻥ ‬

‫‪Ibid.‬‬ ‫‪134‬‬

‫)‪(2‬‬

‫ ا ‪ QH‬ك ا & دي ُ ﺵ‪ !5.‬ا ﻥ ن ا ص ا ‪ ،(1)!Q H4‬وآ‪ 4‬أﺵ ﻥ ﺱ و ‪G‬‬ ‫ا & ‪ !-F‬ا‪$‬ﺱ ﺱ‪ &4 !-‬م ا ‪ -4W‬ا ‪ GH Q 4‬ا = ‪ %‬دي آ‪ 4‬أآ ‪Polanyi -Q‬‬ ‫‪F.‬‬ ‫و‪ F‬ورة ا ‪ .‬ء ا ‪ 4Q 4‬ﺱ‪ H‬ت ا = ‪ %‬دی! ‪ 5‬ا آ! ا ‪ !- Q‬ـ‬ ‫)‪ ،Hayek(2‬ﺡ ‪ C‬أﻥ^ ‪ ,/‬ﺡ و د ! ‪ 2‬ا ‪ ,4 !+‬ي ‪ w‬ا* ‪ 6+‬دي ‪\/‬ن‬ ‫ا ‪e4 f+‬ت ا* ‪ 4 !+‬ن ‪ ,/‬ﺡ ‪ 2 f‬ا ‪( ُ4 [ [!I+‬ة ا ﻥ ن ا ص‪ ،‬أ ‬ ‫‪ ,/‬ﺡ ا ‪ 2 ! +‬ا* ‪ ,4 !+‬ا ‪ 6+ e L‬د ‪\/‬ن ا ‪e4 f+‬ت ن ‪ 6‬رة ‪ ,/‬إ< ر‬ ‫ا ! } ا ‪ I‬اري ‪ ،} /‬و‪ ^ 4‬ی ‪ A‬ا ‪ w‬ا* ‪ 6+‬دي دورا ‪ ,/ !.‬ﻥ ء ا‪G‬ﺵ ل‬ ‫وا ‪ 6‬ر ا ﻥ ﻥ ‪.‬‬ ‫و ‪ 0Q‬ه‪Y‬ا ا‪$‬ﺱ س ‪\/‬ﻥ^ آ ! ازدادت ! ا ارة ا* ‪\/ 4 !+‬ن ! ا ‪2 ! +‬‬ ‫ا* ‪ 6+ e ,4 !+‬د ‪ [f‬وا ‪ ،O 3 m‬و ‪Y‬ا ﻥ‪ %‬إ ‪ 0‬ا ‪ !=7‬ا ‪ - !- T‬‬ ‫ا ارة ا ‪ !- 4‬و ا ‪ -4W‬ا ‪ % =7 4‬د وه ی‪ B‬ح أه‪ !-4‬ا ‪7%‬ت ا ی!‬ ‫و ا ‪7%‬ت ا ‪ !&- W‬ه‪Y‬ا ا ‪ -H‬ق‪.‬‬ ‫إذن وا ‪ 4‬دا ‪ & 0Q‬م رأس ا ‪ 4‬ل ا ‪ 4‬و ‪ -F‬ت ا ا ‪ -<%‬ا ‪ B4‬رة‬ ‫ { ف ‪ ،Granovetter‬ا ‪Y‬ي = م أ{ وﺡ ‪ I‬ا‪$‬ﺱ ﺱ‪ !-‬ا

& ده أن ا ‪7%‬ت ا !‬ ‫ ا ‪ [H- !5./‬ا رﺕ‪ { .‬ت ا ی! ‪ -‬ا ُ ‪ 5‬ا ‪ !&- W‬وا‪ v F$‬وه‪Y5‬ا‪ .‬و ‪Y‬ا‬ ‫ ی‪ - o-4‬رأس ا ‪ 4‬ل ا ‪ 4‬ا ‪) G-%Q‬ا وا ا ی!( ورأس ا ‪ 4‬ل ا ‪ 4‬‬ ‫ا ‪) v& 4‬ا وا ا ‪ ،(!&- W‬ﺡ‪ 3-‬أﻥ‪ I‬ی ى ‪y‬ن ه‪Y‬ی ا ‪ -‬ا ‪ -&Q 4‬أس ا ‪ 4‬ل‬ ‫ا ‪ 4‬ی&‪ -‬ان ‪ m$‬اض ‪ ،!&Q‬وا ا ‪ !&- W‬ﻥ‪ T‬ه &‪ -‬ة ‪ C4T‬ا ‪ Q 4‬ت ‪ 4 -‬‬ ‫ا وا ا ی! ‪o !4‬ی‪ o‬ا ون وا <‪y 0Q Q‬زق ا ‪ -TH‬وا ‪ .(1)G-H‬ﺡ‪ 3-‬ی‪ 5‬ن‬ ‫ ‪ - -Q‬وا ‪ !&- F‬إذا آ ن ‪ 4‬د =‪ -Q‬ا ‪ -T‬ان وی‪ 5‬ﻥ ن ن‬ ‫ ا ‪ = !B‬ی! إذا ﺕ اﺥ ‪ -‬اﻥ ‪ 4‬ر ! آ‪ -.‬ة‪ ،‬و ‪ 4 T4 I-Q‬ت ذات ا ‪ H4‬ی ت ا ‪!-‬‬ ‫ ا ‪ -4W‬ﺕ‪ 5‬ن روا = ی!‪ 5 ،‬ه‪ XY‬ا وا ون روا ‪ = !&- F‬ﺕ دي إ ‪0‬‬ ‫ ‪o4 5 , / C4 T‬ق وذ ‪ .H ,‬ﻥ ا ‪ Q 4‬ت ا

ه م ا وا ‬ ‫ا ‪.!&- W‬‬ ‫إذن وآ ‪ !-Q4 ! 7‬إدراك ﻥ‪ 4‬ذج ا ﻥ ن ا ص ‪x‬ﻥ‪ I‬و إ{ ر ا & ‪7‬ت ‪ -‬‬ ‫ ُ ا آ‪ !4‬ا ‪ 0Q !-5./‬ا ‪ H4‬ى ا ‪ Q 4‬وا ‪ 0 .‬ا ﺕ‪ !T‬ا & ‪7‬ت ‪ -‬ه‪ XY‬ا ُ ‬ ‫وا ﻥ ن ا ص و إ{ ر ‪ !-Q4‬ﻥ‪ ! Y4‬ﺕ‪ B‬ری! ﻥ ل ا ﻥ ن ا ص إ ‪ 0‬ﺡ‪ !Q‬‬ ‫ ا و !‪ ،‬وﺡ‪ H‬ا & ‪ !-F‬ا‪$‬ﺱ ﺱ‪Y !-‬ا ا ‪ 4‬ذج ‪ 0Q‬أﺱ س أﻥ‪ I‬ی‪ ;4‬ﻥ‪ 4‬ذ ‪!5./‬‬ ‫ & دة أﻥ ﻥ‪ !-‬وذاﺕ‪ !-‬ا ‪ ، -L‬و‪ J ,/‬ب ‪ j‬ت وو ‪ B‬ء ﺥ ر ‪ 2‬آ! ‪ !4‬‬ ‫ا } ا ﻥ ﻥ‪ ,/ ,‬إ< ر ا آ! ا ا !‪\/ ، !+I‬ﻥ^ إذا آ ﻥ‪ g‬ا ارة ا* ‪ 4 !+‬‬ ‫‪(1) -‬‬

‫‪Mark Granovetter, The strength of weak ties: a network theory revisited, Sociological‬‬ ‫‪Theory, Vol.1, 1983, pp 201-233‬‬ ‫ )‪(2‬‬‫‪Karl Polanyi, The economy as instituted process, in, Mark Granovetter and Richard‬‬ ‫‪Swedberg (eds), The sociology of economic life, Westview Press, Oxford, 1992, pp 29-52‬‬ ‫)‪(1‬‬ ‫‪Mark Granovette, op.cit, p 227‬‬ ‫‪135‬‬

‫ ‪ f‬ن ا ‪e4 f+‬ت ‪ [ J‬ا ‪ I‬ان أي [ ا ‪ w‬ا* ‪ 6+‬دي أو ا ‪w‬‬ ‫ا ‪ ,‬وا ‪ 2 ! +‬ا* ‪ ,4 !+‬ی ن أﺽ ‪ 6+ e L‬د‪ ! ،‬ی‪j‬دي ‪a.‬ا ا‪G‬ﺥ ‬ ‫ ‪ A‬دورا أ ‪ !4 ,/‬ا?ﻥ‪ +‬ج وا ‪ w B+‬ا ! ری ‪ 0 ! .2‬إذا ار ‪ g f‬در ‬ ‫ا ارة ا* ‪ 4 !+‬ازدادت در ا ‪ 2 ! +‬ا* ‪ 6+ e ,4 !+‬د وأ‪ g B4‬ا ‪ 3 f‬‬ ‫ ‪ 0 3 +‬ا ‪ w‬ا ﻥ ﻥ‪G ,‬ﻥ ق ا* ‪ 4 !+‬ا‪G‬ﺥ ى‪ ،‬أ إذا ‪ B‬رت در ا ارة‬ ‫ا* ‪ 4 !+‬إ _ ‪ +‬ی ت ‪\/ 4‬ن ﺡ آ! ‪ _ 4 !-‬ا ‪ e‬ت داﺥ‪ 0‬ا (أ ‪,/‬‬ ‫ ‪ x f‬ا وی! ‪ 2‬أن ‪j‬دي إ _ اﻥ‪ .‬ر م ‪e4 f+‬ت ا ﻥ ن ا ص‪ & ،‬إ{ ر ه‪Y‬ا‬ ‫ا ع ا ‪ o-44‬ا ‪ 5./‬ت ا ‪ &4‬دة ا‪$‬ﻥ ﻥ‪ !-‬وذاﺕ‪ !-‬ا ‪x -L‬ﻥ‪ -m I‬ب ‪ 5-‬ﻥ‪ o-‬ت‬ ‫وأﺡ اث ﺥ ر ‪ !-‬ی‪ T‬ا ‪y‬آ‪ H 0Q -‬ى ; ‪ / Q‬ﺵ‪ !5.‬ا ﻥ ن ا ص وا ‪Y‬ي‬ ‫ی د ا ‪ T‬ا ‪ XY ;4‬ا ‪.!5./‬‬ ‫ أن رأی اﺡ ‪ 4‬ت ا & ا

ﺕ د در ! ا اري ا ‪ !- 4‬ودر !‬ ‫ا ‪ -4W‬ا ‪ 4‬ا ‪7‬ز ! ‪ .‬ء ﻥ‪ 4‬ذج ا ا ‪ l - - W= - -<%‬اه ‬ ‫ا ‪ H4‬ى ا ‪ Q&H‬و ‪7‬ﺡ‪ L‬ت ا ‪ H4‬ى ا ‪ Q‬ي‪ -‬ﻥ ‪ H‬ءل ا ن ا ‪ o-‬ا ‪ 4‬ا ‪Y‬ي‬ ‫ی‪ H 54‬ا ة ‪ -‬ا ُ ا & دی! وﺕ& ‪7‬ﺕ وا ‪ !- .‬ا ‪ ،!5./Q !Q /‬و ‪ I-Q‬آ ‪L‬‬ ‫ی! ‪a. 2‬ا ا?دراك ! ذج ا ﻥ ن ا ص ( ا (و أن ی ه ‪ ,/‬ﻥ ء ك‬ ‫ ! ‪ ,4‬ﺵ ؟‬ ‫إن ا ! ا ‪ Q !- ;4‬ارة ا ‪ !- 4‬وا ‪ -4W‬ا ‪ 4‬ﺕ‪ 5‬ن ‪x‬ی ز ا ‪Y‬ات‬ ‫ا ‪ !-5./‬ا ‪ 4‬آ! وﺕ& ‪7‬ﺕ ‪ C‬ا ﻥ ن ا ص و ی § أﺵ‪ 5‬ل = ﻥ ﻥ‪ !-‬ﺕ ‪ .‬‬ ‫ ‪ B‬ی ! ﺕ‪ T‬و ‪ !-‬ا دی! ا

ی ا ‪ C4 T4‬ا ‪ .‬إذن آ‪ v-‬ی‪ 54‬ا ‪ L‬إ ‪ 0‬ه‪XY‬‬ ‫ا دی! إ{ ر ﺵ‪ !5.‬وﺡ وی! ه‪! -T‬؟ ه ا د ُ ا ﻥ ن ا ص ﺱ‪ .‬أو ﻥ ‪!T-‬‬ ‫ ‪ XY‬ا ‪ !5./‬ا ‪ &4‬دة؟‬ ‫)‪ (2‬ﻥ> ی ‪e‬ﺡ> ا !‪e‬ﺡ> ـ ‪Von Foerster :‬‬ ‫إن ﻥ> ی ‪ e4 . Von Foerster‬ﺵ ة ! ذج ا ا ‪ ، 6‬ه‪8a‬‬ ‫ا > ی آ‪ _ 4 M‬ا > اه ا ‪ 4 !I‬و ‪ 24 A I‬أ ] و ‪ 5 .‬ﻥ> ‪ .‬ا (اﺥ ‪,‬‬ ‫وا ر ‪ _ 4 .,‬ا ! ‪ +‬ى ا ر ‪( ,./ ,‬د آ ‪ L‬أن ‪e‬ﺡ> ﺥ ر ی! ‪ ^ 2‬أن ی‪k +‬‬ ‫ ك ﻥ ‪ ,/ w‬وﺽ ^ ا ‪ ،,‬أ ‪ _ 4‬ا ! ‪ +‬ى ا (اﺥ ‪\/ ,‬ن ا?ﺵ ل ی !‪,/ 2‬‬ ‫ ‪k /‬ﺙ أﺡ( ا ‪ _ 4 3‬ا !‪ !I‬ع‪.‬‬

‫‪136‬‬

‫إن ا ‪ !T-‬ا‪$‬و ‪ 0‬ا

ی‪ 54‬أن ﻥ ‪ %‬إ ‪ -‬ه أﻥ‪ I‬و ‪ G‬ا ‪ L 4‬ر ا ﺕ ی ‪ 5-‬‬ ‫ ‪x‬ن ا & ‪ F‬ا ‪ 4‬ی ‪ GQ‬ه‪ - XY‬ا ﻥ ن ا ص ا ‪ 4‬ﺡ ‪ I4H -‬إ ‪ ! 4T 0‬‬ ‫ا ‪oT‬ر ا ‪ !- B 4‬ا ‪ W !Q H4‬ا ‪ - 0Q .‬ا‪$‬ﺡ اث‪ ،‬ه‪Y‬ا ﺥ ‪7‬ف ﺱ‪ L-‬‬ ‫ی ‪ -‬إﻥ ج ﻥ&‪ IH‬آ ه ﻥ‪ -B-‬ی‪ 54‬ﺕ‪ T‬وز‪ X‬و ه‪Y‬ا ‪ .H‬ا ‪74‬ﺡ‪ !L‬ا ‪ . 4‬د !‬ ‫‪،‬ا = ان ا ‪ - .‬ي وا ‪ B‬ر ا ‪ 4‬ازﻥ ا ‪Y‬ي ی‪ o-4‬آ ء ا ‪ 4‬ا ‪ .‬ءات ا‪$‬ﺥ ى‪.‬‬ ‫"ﺡ ‪ C‬أن ی !ّ_ " ‪ "2‬ی‪ 0 +‬ة أﺥ ى ‪ !+ 0‬إ _ اه ‪j+‬ول إ _‬ ‫ﻥ> م أو ‪Ò‬ﺥ ‪ ،‬إن ا ‪ If‬ات ‪ 2‬ا ﻥ ن‪ ،‬ا?ﻥ‪ +‬ج وا* ‪ 6+‬د ‪ / 0>+‬ر‪ ، J‬ور ! ی‪2 +‬‬ ‫‪ _ 4‬ا (ور ا ‪a‬ي ی ^ ا ( ا (ی‪ C‬أن ی م ( ه‪ 8a‬ا ‪ If‬ة‪ ،‬وإذا آ ن ا‪ G‬آ‪ / x a‬ن‬ ‫ا ‪j‬ال ا ‪a‬ي ی‪ B‬ح ﻥ‪ ^ f‬ه ‪ !4‬إذا آ ن ه ك ‪ I ,/‬ل ‪ 2‬ا !‪ [!+I‬ا (ی‪C‬‬ ‫ ﻥ ‪ M‬ت ا ‪ ,/ [ !+ 4 !+‬ا ‪ C 2‬م ‪, +‬ء ا ة ا ! ‪ ،(

M‬إن ‬ ‫ﻥ _ إ ^ ه ذ ‪ x‬ا ‪ M‬ا* ‪ ,4 !+‬ﺡ ‪ C‬ی ‪ 06‬ل ا ‪ 2 M !+‬ا‪G‬ﻥ ق ا* ‪ 4 !+‬‬ ‫ا ! ‪ +‬إ _ ﺵ ی} ‪ Mobius‬وه ی !‪ 0‬ا ( ﺡ ‪ _ 4‬اﻥ‪ I‬ز‪ .(1)"8‬ه ی‪ 54‬إذن‬ ‫أن ﻥ‪ ,5/‬ﺵ وط ا & ‪ F‬ا ‪ &-l‬ا

ی ا ‪ C4 T4‬ا ‪ 4‬؟‬ ‫إن ﻥ‪ L‬ی! ‪ Von Foerster‬ﺕ‪ 0Q -T‬ه‪Y‬ا ا ‪ H‬ؤل ‪ 5‬ا ! { ی‪G‬‬ ‫ ‪ GB‬ا ‪ !B‬ا ‪ Blind Spot!-& 4‬أو آ‪ 4‬ی‪7 -4H‬ﺡ‪ !L‬ا ‪74‬ﺡ‪) !L‬ا ‪74‬ﺡ‪ !L‬‬ ‫‪(1) -‬‬

‫‪Gunther Teubner, In the Blind Spot: The Hybridization of Contracting, Theoretical‬‬ ‫‪Inquiries in Law, Vol.8, n°1, 2007, p56‬‬ ‫ﺵ ی ‪ -‬س ه ﺱ‪ T B‬ﻥ واﺡ و ‪ %‬ﺡ ودي واﺡ ‪ ،‬و ‪ I‬ﺥ ‪ !-‬ا ـ )‪ (non-orientable‬ا ی ‪0 4 ،!-F‬‬ ‫ا‪، Q $‬‬ ‫أﻥ‪ I‬إذا ُ ر ﺱ‪ B‬ﺙ ا‪ $‬د ‪ 0Q‬ﺵ ی ‪ -‬س ﺙ أ ‪ -‬إ ‪ 5 0‬ﻥ‪x I‬ﻥ‪ I‬ی ‪ C‬وآ‪y‬ﻥ‪ I‬رة ة ‪ 5/Q‬‬ ‫‪En tant‬‬ ‫ا‪ 4 $‬ﻥ‪ -‬ن‬ ‫آ‪ 4‬ی ‪ .‬ﺵ ی ‪ -‬س أی‪ ًW‬ﺱ‪ً BH ً B‬ا‪ .‬اآ ‪ v/‬ﺵ ی ‪ -‬س ‪ H 5/‬اﺱ‪ !B‬ا ی ‪ -F‬ن‬ ‫‪qu'observateurs,‬‬ ‫أو‪ - [Hm‬دی ﻥ ‪ -‬س‪ ،‬و ن ‪ -‬ی‪ § - H- [5‬م ‪ .1858‬ی‪ ! 54‬ﻥ‪ 4‬ذج ‪ /‬ی ‪ -‬س ‪ !{ H.‬‬ ‫‪nous sommes aux‬‬ ‫{ ی‪ = G‬ور=! ‪ 0Q‬ه‪ !¹-‬ﺵ ی ﺙ ﻥ &‪ I‬ﻥ‪ 180) !& v%‬در !(‪ ،‬ﺙ ﻥ ﻥ ی

ا ‪ /‬ی ً ‪ .%-‬ی ﺵ ی ‬ ‫ا ‪lois v%‬‬ ‫واﺡ ‪ .‬و ا ‪x ! -‬ﻥ‪ I‬ا &‪ W‬ء ا‪ -Q=z‬ي ی‪ 5‬ن ی ﻥ ن ﺵ ی ‪ -‬س ا ‪ 4‬دًا ‪ 0Q‬اﺕ‪des X T‬‬ ‫ &!‪ :‬إ ‬ ‫ اﺕ‪ X T‬ﺡ آ! رب ا ‪ ،! H‬أو ‪ 5‬اﺕ‪ X T‬ﺡ آ! رب ا ‪ .! H‬و ‪Y‬ا ‪x‬ن ﺵ ی ‪des‬‬ ‫‪0 4 inventeurs‬‬ ‫ ‪ -‬س ‪et‬ی ‪ 4 .‬ﺙ‪،ً7‬‬ ‫‪façonneurs,‬‬ ‫أن ‪" I‬ی وی!" )آ‪ 4‬ه ا ل ا ‪ -‬ا ‪ 0 4-‬وا ‪ -‬ا ‪ H-‬ى(‪ .‬أﻥ‪ L‬ا ‪ Q‬ﺡ! ا ‪ Q !-‬ﺱ م ‪dès le‬‬ ‫ا ‪ 4H4‬ة‪:‬‬ ‫‪M.C. Escher‬‬ ‫"‪:"Mobius strip 2‬‬ ‫‪moment où nous‬‬ ‫‪créons des‬‬ ‫‪réalités à partir‬‬ ‫‪d'un large éventail‬‬ ‫‪de possibilités‬‬ ‫‪Gilbert J-B.‬‬ ‫‪Probst. 1987, p‬‬ ‫‪117‬‬

‫‪137‬‬

тАл ╪з > ┘ЕтАм2 " - тАл ╪зя║ЩтАм- тАл ╪етАм-L тАл┘К я║ХтАм$ тАл ┘И ╪птАмIтАл ╪й ╪з

& ╪п┘З ╪гя╗етАм5& тАл ╪зтАмXYтАл ┘ЗтАм.(!-тАл╪з ╪▒ ! ╪з ; я╗етАм тАл ┘ЕтАмL тАл ╪г ╪зтАм. 0Q тАл! ╪з

я║Х┬Х╪втАм-тАл ╪з ╪▒ ! ╪з ; я╗етАм- B-тАл я╗етАм.-H тАл┬П ╪зтАмQ= тАл╪з ┘ЗтАмYтАл ┘И┘ЗтАм╪М"_тАл я║╜тАмf тАл┘И ╪зтАм тАл ┘ЕтАмHeinz Von Foerster тАл ┘И╪з

я║Х ╪лтАм╪МOrder from noise тАл ╪бтАмF W тАл╪зтАм . (1)Henri Atlan тАл ╪▒╪й { ┘БтАмB4 тАл╪зя║Х ╪зтАмY тАл ╪зтАм-L тАл █М! ╪зтАмLтАл я║Щ я╗етАм╪М1960 _ 4 (!+ тАл █МтАм, тАл ╪й ╪г┘Ж ┘З я║бтАм5 0Q ┘СтАл! я║Х┬Х╪втАм-тАл ╪з ╪▒ ! ╪з ; я╗етАм- -B-тАл я╗етАм.-тАл╪е┘Ж я║▒тАм тАл ╪з ┘И┘З & ┘ЕтАм4- H тАл & ┘Е ╪зтАмQ-Q тАл я║ХтАмoтАл ╪втАмCWтАля╗е я║ХтАмx тАл╪зтАмY тАл ┘ИтАм╪М├И┘РтАля║бтАмe! тАл╪зтАм wтАл < █МтАм24 тАл╪в ╪▒тАмa ./ тАл╪в ╪▒тАмa тАл╪бтАм,тАл┘Ж " ╪г┘К я║╡тАмx Maturana тАл █М ┘ДтАм4тАл ┘И╪втАм╪М!LтАля║бтАм74 тАл╪зтАм ┬ПтАл я╗етАмT тАл┬Н ╪зтАм- тАл ┘ИтАмo--4 тАл╪з ╪зтАмYтАл я╗е┬П ┘И╪зя║б ┘ЗтАм0 тАл ╪етАм-/тАл я║ХтАмo--4тАл! я║ХтАм-Q4 тАл! ╪втАмLтАля║бтАм74 тАл ┘И╪зтАм." >тАля║бтАмe! тАл╪зтАм тАл ╪е┘Ж & ┘ЕтАм.Luhmann тАл ╪гя║╡ ╪▒тАм4тАл ╪втАмo--4 4тАл┬Н █М! ┘И╪ея╗етАм- тАл ╪гтАм.тАл ╪▒ ╪гя╗е я╗етАм. тАл ╪зтАм0Q тАля║етАм$тАл╪зтАм GB 4 тАл ╪зтАм0 тАл █М ╪п ╪етАмVon Foerster тАл ┘Е { ┘БтАмH4 тАл! ╪зтАмLтАля║бтАм74 тАл╪зтАм тАл ╪гя║▒ ╪│тАм0Q !LтАля║бтАм74 тАл ╪зтАм0 тАл ╪етАм-/тАл┘К █МтАмY тАл ╪зтАмBrown (1969)George Spencer тАл┘КтАмo-QTтАл╪з я╗етАм .(2)Distinction (тАл ╪ктАм-- тАл ╪и ╪зтАмHтАл )я║бтАм5/ тАл ╪зтАм-тАл ╪е{ ╪▒ = ╪зя╗етАм-- тАл ┘Ия║ХтАмo--4тАл! я║ХтАм-Q4 тАл╪гя╗етАм CFтАл! ┘ИтАм-тАл я╗етАм5 тАл! я║Х ╪етАм-тАл! ╪з ╪▒ ! ╪з ; я╗етАмLтАля║бтАм74 тАл █М! ╪зтАмLтАл┘Ж я╗етАмx тАля║▒ ╪│тАм$тАл╪з ╪зтАмYтАл ┘ЗтАм0Q тАл╪е╪░┘Ж ┘ИтАм тАл ┘ВтАмHтАля╗етАм$тАл ╪зтАмXYтАл┬А ┘ЗтАм.%тАл я║Щ я║ХтАм0 тАл┘ИтАм$тАл ┘З ╪з ╪▒ ! ╪зтАмXYтАл! ┘И┘ЗтАмLтАля║бтАм7 !- 4 тАл ┘В ╪зтАмHтАля╗етАм$тАл╪зтАм тАл! ┘И┘ЗтАмLтАля║бтАм74Q тАл┘Е ╪гя║▒ я║▒тАмo-тАл я╗етАм5- 0Q тАл ╪п┘ИтАмo-тАл ╪з ╪втАмC !-тАл ┘З ╪з ╪▒ ! ╪з ; я╗етАмXYтАл! ┘И┘ЗтАмLтАля║бтАм7 !LтАля║бтАм74 тАл ╪зтАм-m тАл я║б ╪ктАмH4 тАл! ┘И ╪зтАмLтАля║бтАм74 тАл я║б ╪к ╪зтАмH4 тАл ╪зтАм-- тАл┬Ы ╪з я║ХтАм- 4 тАл╪зтАм/ GH тАл ╪г я║Щ ! ╪зтАм.

4 - ╪М !- . тАл ┘ЖтАм5тАл я║ХтАмC-FтАл ╪зтАм4 тАл┘Ж ╪зтАмx 0 тАл┘ИтАм$тАл! ╪з ╪▒ ! ╪зтАмLтАля║бтАм74 тАл! ╪зтАм-Q4 тАл┘ДтАм7тАл ┘И я║етАмI-Q тАл┘ИтАм !LтАля║бтАм74Q тАл ╪╖тАм/тАл ! ╪втАмH4 тАл╪з╪к ╪зтАмo--4 тАл┘Ж ╪зтАмx !-тАл! ╪з ╪▒ ! ╪з ; я╗етАмLтАля║бтАм74 тАл ┘Й ╪зтАмH 0 тАл ╪зтАмI тАл ╪г┘Ж я║ХтАм54тАл! █МтАм-тАл! ╪з ╪▒ ! ╪з ; я╗етАмLтАля║бтАм7 тАл ┘ЖтАмI-Q тАл┘ИтАм╪М C-FтАл ╪зтАм4тАл ╪втАм. тАл я║ХтАм0 тАл┘ИтАм$тАл╪з ╪▒ ! ╪зтАм .(3)GH тАл╪з ╪зтАмYтАл! ┘ЗтАм┬╣- тАл ╪ктАм-Q4 0 тАл ╪г┘И╪зтАмIтАл я║б ╪░╪зя║ХтАмGH тАл ╪к ╪зтАм-Q4 !-& 4 тАл! ╪зтАмB тАл┬А ╪зтАм-F тАля║╡ ╪▒╪й ┘И╪е ╪п╪й я║ХтАмz ┬А4HтАл! █МтАм-тАл! ╪з ╪▒ ! ╪з ; я╗етАмLтАля║бтАм74 тАл╪е┘Ж & ┘Е ╪зтАм 0Q [тАл ╪гя║ХтАмVon Foerster !тАл █МтАмL .0 тАл┘ИтАм$тАл! ╪з ╪▒ ! ╪зтАмLтАля║бтАм74 тАл ! { ┘Б ╪зтАмH4 тАл╪зтАм тАл ╪░╪мтАм4тАл █М ╪к ┘И я╗етАмLтАл █М я╗етАмBтАл я║ХтАм0 тАл ╪г╪п┘Й ╪етАм4 ╪МтАл ┘ВтАмHтАля╗етАм$тАл █М! ╪зтАмLтАл ╪к ╪з

╪в я╗е[ я║Х я╗е я╗етАм5тАля║╡тАмzтАл╪зтАм !тАл █МтАмLтАл ╪к я║е ! я╗етАмLтАля║бтАм74 тАл! ╪зтАмLтАля║бтАм74 тАл ┘КтАм- тАл┘Е ╪зтАмo-тАл я╗етАм5-4 тАл╪з ╪зтАмYтАл ┘ЗтАм0Q 4 тАл ╪▒╪й ╪з я║ХтАмB !- HтАля╗етАм .!- 4 тАл ┘В ╪зтАмHтАл ┬ля╗етАмNiklas Luhmann тАл ┘ЖтАм-тАл ┘Ж ╪гя║▒ я║▒тАм- 5тАл ╪ея║╡тАмCQB тАл ┘В ; я║ХтАм-тАл ╪б я║▒тАм-4 тАл! ╪з ╪╖ ╪зтАмLтАля║бтАм7 !тАл █МтАмLтАл╪е┘Ж я╗етАм тАл ┘ВтАмHтАля╗етАм$тАл" ┘Ия║▒┬Ы ╪зтАм2 тАл "╪зтАмC. тАл ╪б ╪з

я║ХтАм-4 тАл! ╪зтАмB тАл! ╪зтАмLтАля║бтАм7 тАл ╪п ┘ИтАмTтАл█МтАмx 0 тАл┘ИтАм$тАл ╪зтАмGQ тАля║ХтАм╪М 5тАл ┘И я║Х █М я║╡тАмG- тАл я║ХтАмI тАл ┘ИтАм╪М0 4 тАл ╪з ┘И ╪ея╗е ╪м ╪зтАмQ !Q = Q TтАл! ┘И я║ХтАмQ H4 тАл! ╪зтАм- 4 тАл╪зтАм -тАля║ЩтАмyтАл┘Д я║ХтАм7тАл я║етАмQ 4 тАл ┘Й ╪зтАмH4 тАл ╪зтАм0Q , тАл ┘И ╪░тАм╪М -<% тАл ╪░╪м ╪з ╪зтАм4 !=7 тАл ╪░┘ИтАм- (1) -

Nelly Saval, La th├йorie des syst├иmes sociaux de Niklas Luhmann, M├йmoire de ma├оtre ├иs arts (MA.), D├йpartement de science politique, Facult├й des sciences sociales, universit├й Laval, 2001, p 65 (2)- Michael Schiltz, Space is the Place: The Laws of Form and Social Systems, Thesis Eleven, Vol.88, n┬░1, 2007, pp 08-03 (3) Nelly Saval, op. cit, p 251 138

‫ ا ‪ 4T 0Q !5./‬أو ‪ 0Q‬ا ‪ H4‬ى ا ‪ Q5‬ﺥ‪7‬ل ا ‪ 4H‬ح ‪74‬ﺡ‪!L‬‬ ‫ﺥ ر ‪ !-‬ﺕ ى ا ط ا ‪ -4‬ء ا ‪ 4‬دة ‪ ُ -‬ﺵ‪ !5.‬ا ا ‪ ، -<%‬و ا ‪ QH .‬ك‬ ‫ا ‪. 4T !5./‬أ ا‪z‬ﺵ‪ !- 5‬ا ; ﻥ‪ !-‬و ا

‪ . !=7‬ﺵ ة ‪ 4‬ذج ا ا ‪ -<%‬‬ ‫

‪ GQ‬ت ا ‪7 & 0Q;4‬ت ا ﻥ ن ا ص و ا ‪ .‬ءات ا ‪ !- 4‬و ه ﺡ ت‬ ‫ﺕ ﺥ ا ‪Y‬ات ا ‪ !-5./‬ا ‪ 4‬آ! ‪ B z 4T‬ء إ د ‪ -‬ری! ‪ - o vQ 4‬ﺕ و ‬ ‫ی ﺕ ه‪ XY‬ا & ‪7‬ت آ‪ 4‬رأی ‪ X‬ﺱ ﺡ ت ﺕ‪oT‬ؤ و ﺡ ت أﺥ ى ‪. -T Q‬‬ ‫وه ی‪y‬ﺕ دور ‪ GB‬ا ‪ !B‬ا ‪ -4‬ء آ‪ -‬ه ﺕ‪ -‬ا ‪ -‬ا ‪ - W= 4‬إ{ ر ﻥ‪ 4‬ذج‬ ‫واﺡ ‪ .‬إن ه‪Y‬ا ا ‪ Q‬ا ‪ GB‬ا ‪ !B‬ا ‪ -4‬ء و ا ‪Y‬ي ی‪ -%‬آ ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق‬ ‫ا ‪ & !- 4‬ﺡ آ! ا ‪o--4‬ات ی‪ 5/‬ة ‪ 4‬دوﻥ‪ I‬ی‪ 5‬ن ه ك أي ء ‪ ،‬وه ‬ ‫ی آ ‪ 0Q‬ا ‪ Q‬آ ‪ L‬ه ا ‪ 45‬ل ‪ x +/ ،‬ا ‪ 2‬ا ‪ ,+‬ى آ‪ 0‬ﺵ‪,‬ء ُ( ى أي‬ ‫ﺵ‪,‬ء)‪.(1‬‬ ‫‪ L /‬أن ‪ wB‬ا ‪ B‬ا ! ء ی ‪ 0‬ﺽ ‪ f‬وإﺥ‪ > f‬ی ت ا !‪ [!+I‬ا (ی‪C‬‬ ‫ا ‪ / _ 4 !-‬ة ا ‪ f+‬ﺽ‪ 0‬ا* ‪ ,4 !+‬و ‪ ,/‬ﻥ‪ mf‬ا ‪ g‬ی! ‪ 2‬أن ی ن ﺡ‪a. e‬ا‬ ‫ا?ﺵ ل؟‬ ‫إن إﺥ& ق & م ا دی! ا ‪ L‬ی! ‪ 0Q‬ﺕ‪ -QH‬ا ‪ W‬ء ‪ 0Q‬ا ط ا ‪ -4‬ء ‪ L Q‬ی ت‬ ‫ا ‪ !H 4‬د ‪ Gunther Teubner C‬إ ‪ 0‬ﺕ‪ .‬ﺕ‪ L 5‬ی ‪ -‬ﺕ ا ن ﺕ =‪ W‬ﺕ ‪ 4‬‬ ‫ا ‪ !B ! Q 4‬ا ‪ .!-& 4‬ه‪Y‬ا ا‪ z‬اء ی ‪ 5‬ن ﺙ‪7‬ث اﺡ ‪( (1)" :‬ی( ﻥ> ی ‬ ‫ ‪ !B‬ح )‪( (2‬ی( ا ‪ B‬ا ! ء ‪ ,/‬ا ‪ M !+‬ا‪G‬ول )‪ (3‬اﺥ‪ +‬ر ﻥ> ی ‪ B+ J‬و‬ ‫ ! [ ! ‪ M‬ر‪ M !+ , -‬ا > ی ا‪G‬و _ و ا ‪ +‬آ ‪ _ 4 M‬ا ‪ B‬ا ! ء‬ ‫و‪ ."(2)x a /‬و ‪ I-Q‬ن ه‪Y‬ا ا ‪ 5‬ی ا آ‪ -‬وا ﻥ ج ‪ -‬ا ‪ L‬ی ت و ‪I 5‬‬ ‫ا م ‪y‬ﺥ ذ ا ‪o‬اع ا ‪ L‬ي ﺡ ل ﺙ ‪ !-‬ا ‪ – ! 4‬ا ‪oT‬ی‪ !¹‬ا ‪Y‬ي = م ‪ Q‬آ ا ا ‬ ‫ا ‪ !- 4- H‬وا ﻥ‪ !- B‬ﺡ ل ا ‪ L‬ی ت ا ﺡ‪ -‬ی! ﺥ‪7‬ل ﺙ رة ‪ 5-‬ﻥ‪ 5-‬‬ ‫ا ‪ 5‬اﻥ‪.(3) B‬‬ ‫و ‪ I-Q‬ی‪ 54‬ا ﺱ & دة ﺕ‪ %‬ر ا ‪-! 4‬ا ‪ !- oT‬ﺕ‪ !- -5/‬ا ﻥ ن ا ص‪ ،‬إن‬ ‫ا ‪oT‬ی‪ ¹‬ت ﺕ‪ 5/‬ا ‪ /4‬ری‪ C‬ا ﻥ ﻥ‪ !-‬ا ‪ !&Q 4‬آ ﺡ ات &‪ !Q%‬آ وﺡ ة ﺕ‪ ُ ;4‬ة داﺥ ‬ ‫ا ‪ !5./‬أ ا ‪ -/ ! 4‬إ ‪ 0‬ا ‪ !=7‬ا ‪ -‬ی! ‪ vQ -‬ا ُ ا ‪ !- .4‬ا ‪ - 4‬و ‪I‬‬ ‫ی‪ L‬ا ﻥ ن ا ص ‪ 0Q‬أﺱ س اﻥ‪ I‬ﺕ دی! «ﻥ‪ H‬ق ا ‪ ! Q<4‬و ﻥ& ا =[ ی‪0Q L‬‬ ‫أﺱ س أﻥ‪ I‬ﺵ‪ !5.‬وﺡ وی!‪.‬‬

‫‪(1) -‬‬

‫‪Gunther Teubner, In the Blind Spot, op.cit, p59‬‬ ‫‪Gunther Teubner, op.cit, p 61‬‬ ‫)‪ G4 Q –(3‬أآ; & م ﺙ ‪" !-‬ا ‪-! 4‬ا ‪oT‬ی‪ "!¹‬آ ‪ 5‬أو م ﺕ ا ‪ - G‬ا ی ا ‪ L‬ی ت و ‪ L G‬ر‬ ‫ا ‪74‬ﺡِ‪ ،w‬أﻥ‪: L‬‬ ‫‪Michel Bitbol, En quoi consiste la révolution quantique, Revue internationale de‬‬ ‫‪systémique, Vol.11, 1997, pp 215-239‬‬

‫‪(2) -‬‬

‫‪139‬‬

B. Latour ‫ و‬N. Luhmann - ‫ ی‬B ‫اع ا‬o ‫ ا‬0 ‫ ﺵ ة إ‬. ‫ ة ﺕ دﻥ‬L ‫ ا‬XY‫إن ه‬

‫ و ه ﻥ& ا ! ا‬F & ‫ و ا‬-T ‫ ا‬- !=7 ‫ﺡ ل م ﺡ اﺙ! ا اﺙ! أو ﺡ ل ا‬ ‫ آ! و‬4 ‫! ا‬-5./ ‫ات ا‬Y ‫ ا‬C ‫ت ا ﻥ ن ا ص‬7 & L‫ﺡ‬7 ‫ل‬7‫ ﺥ‬- ‫ إ‬Q ‫ﺕ‬ .! ‫ ﻥ ن ا ص ا و‬-T ‫يء و ﺕ‬oT‫ أن ی § ﺕ‬54‫ ی‬ Latour !‫ ی‬L‫! وﻥ‬-5- ‫! ا وﺕ ی‬- 4 ‫ ق ا‬H‫ﻥ‬$‫ ﺡ ل ا‬Luhmann !‫ ی‬L‫إن ﻥ‬ -m ‫ & ن‬F & ‫ؤ أو ا‬oT ‫ و ا‬-T ‫! ﺕ & ن آ ن &

ا‬5./ ‫ ا‬- & ‫ا‬ o‫ی‬o ‫=! ﺕ‬7 ‫ ه‬4 - !=7 ‫ ا‬4‫ دل و إﻥ‬. 5/ ‫ ی ن‬%‫ ﺡ‬H- ‫ ن و‬F‫ ر‬ .(1) ‫ﺥ‬$‫ ا‬0Q ‫! آ & م‬- .‫ ری ه ى أﺱ‬L 4 ‫ ا‬- ‫اع ا ا‬o ‫ ا‬5 ،‫ دل‬. ، (2) --‫ أ ا ﺡ اﺙ‬5‫ﻥ ﻥ‬y !- ‫! وا‬4 ‫ رﺱ ت ا‬4 =7B‫ اﻥ‬Latour ‫ی ى‬ ‫ م‬X‫ ز‬- ‫ اﻥ‬Latour ‫ أآ‬،C4 T4 ‫ ! وا‬-.B ‫ ا‬- !F‫& و‬4 ‫ ا‬%& ‫&! ا‬Q5‫ ﺕ‬.H ‫و‬ - -T‫ أي ه‬، !-‫ ﻥ‬H‫ﻥ‬z‫ ا‬-m‫! و‬-‫ ﻥ‬H‫ﻥ‬z‫& ا ا‬Q 4T ‫ ا‬-T ‫ ة ا‬5 ‫ﺡ اﺙ! ا اﺙ! و‬ $‫ ! ا‬- ‫ ه ﺡ‬--‫! { ف ا اﺙ‬F‫& و‬4 ‫ ت ا‬- ; ‫ ا‬5 ،! -.B ‫ وا‬C4 T4 ‫ا‬ ‫ي‬Y ‫ ا‬Luhmann 5 . F & ‫ ا‬0Q -T ‫! ا‬- .‫ أﺱ‬0Q Latour ‫ا ی آ‬Y ‫ و‬، T‫ه‬ F & ‫! ا‬- ‫ ر ت‬o-4 ‫ ی‬3‫ ا ی‬C4 T4 ‫ وأن ا‬،‫ﺥ ة‬y 4 ‫ ة ا اﺙ! ا‬5 ‫ی ی ة‬ ، % ‫! ا‬- ‫! ا‬- & ‫! ا‬4L‫ﻥ‬$‫ د ا‬0Q 4 /‫ ی‬I‫ ی أﻥ‬، &-l ‫ ا‬4 ‫ا‬ !‫ ری‬% ‫ ا‬-‫& ه‬4 ‫ل ا‬7‫ ﺥ‬, ‫ وذ‬، 5‫ آ‬C4 T4 ‫ ! ا‬- !&-l‫ م و‬L‫ ﻥ‬5 ‫و‬ ‫ات‬o--4 ‫ن ا‬x ‫ا‬Y ‫ و‬.‫ ي وإ دة ا ﺥ ل‬- . ‫ ا = ان ا‬،o--4 ‫ إﻥ ج ا‬، ‫ ﺕ‬-Q4 ‫ق ا‬7<‫ﻥ‬7 ‫ ق‬H‫ﻥ‬$‫ات ا‬o--4‫ ﺕ‬Q ‫ ﺕ‬Latour -Q ‫! ا

أآ‬5./ ‫ د ووﺡ ة ا‬H‫ه ا

ﺕ‬ .(1)!&Q 4 ‫ا‬ -T‫ ه‬5‫ ن ﺵ‬5‫ ی‬Latour ‫ ر‬L G ‫ ﻥ ن ا ص ا و ! و‬I-Q ‫و‬ ‫ ر‬L G ‫ أ و‬، ‫ ا ﻥ ﻥ‬L4 !&Q 4 ‫! ا‬- 4 ‫ ءات ا‬. ‫ ه ا‬L ‫ج آ‬o4‫ی‬ ‫ ق‬H‫ﻥ‬$‫ اﻥ ا

ﺕ ده ا‬T ‫ ا‬vQ - ‫ ﺕ‬5‫ ﺵ‬L‫ ی‬I‫ﻥ‬x Luhmann ‫ (ون‬0 ‫ ^ آ‬f‫ اع ﻥ‬6 ‫ ا‬0 ‫ أن‬AI‫ " إن ا ﺽ ا & & ی‬،(2)!- oT ‫! ا‬- 4 ‫ا‬ : L‫ اﻥ‬Bruno Latour ‫ و‬Niklas Luhmann - ‫ ي‬L ‫اع ا‬o ‫ ﺡ ل ا‬-(1) Dick Pels, Review Articles: Have we never been modern? Towards a demontage of Latour's modern constitution: B. Latour, We Have Never Been Modern. Cambridge, MA: Harvard University Press, 1993, History of the Human Sciences, Vol. 8, n°3, pp 131-141 B. Clarke, Strong constructivism: Modernity and complexity in science studies and systems theory, in, Joseph Bilello (ed), Democracy, Society, and Environment, College of Architecture and Planning Monograph, Muncie, Ball State University, 2002, pp 41-49 (2)Bruno Latour, We Have Never Been Modern, Cambridge, MA: Harvard University Press, 1993 (1)Gotthard Bechmann and Nico Stehr, The legacy of Niklas Luhmann, Society , January / February 2002, p 68 :Droit et société !QT ‫ ا د ا ص‬L‫ ل ا ﻥ ن اﻥ‬T I‫ ﺕ‬-.B‫ وﺕ‬Luhmann ‫ ر‬L ‫ﺡ ل‬- (2) Numéro spécial, Revue Droit et société: Niklas Luhmann , autorégulation et sociologie du droit, n°11/12 , 1989 : L‫ ل ا ﻥ ن اﻥ‬T I‫ ﺕ‬-.B‫ وﺕ‬Latour ‫ ر‬L ‫ﺡ ل‬ 140

‫ > ی‬f ! ‫ ا‬B ‫ ا‬,/ } ‫ (د‬Latour ‫ _ < ی‬4 2 I.+ ‫ أن ا‬C ‫ ﺡ‬8 ‫ ی‬ !. ‫ أن ی (ث‬2 !‫ء ی‬,‫ أي ﺵ‬24 ^ ! ‫ و ا ] ی‬w ‫ ا‬2 8M ! ‫ أن‬a ،‫ﻥ ق‬G‫ا‬ .(3)"M !+ ‫ا ا‬a‫ ه‬,/ ‫ آ‬2 I. ‫ ( ذ ّوب ا‬Luhmann (I‫ا ﻥ‬a. 5 !‫ت ا اﺙ‬7F &‫ ﺕ‬v W‫! ﺕ‬B-H ‫ و ت و وﺱ { ت‬H [H- T ‫إن ا‬ ‫ ﺕ ﺱ‬T ،‫ات‬o--4 ‫ اﺱ ار ا‬0Q 4 ‫ = أﻥ § و‬F & ‫ ن ا‬5‫ ی‬L‫ﺕ‬ F ‫ وی‬-.‫ي ی‬Y ‫ ه ا‬o--4 ‫ ا‬.‫ ﻥ‬- ‫ج‬o4 ‫ وا‬o--4 Q [ ; ‫ ار ا‬z‫ ا‬0Q ‫و ده‬ % ‫ أو‬-T ‫ وﺡ ة ا‬% Latour ‫ ﺕ ی‬C 4 5 . -T Q ! ‫ ! ا‬-.B ‫ا‬ - 4 H ‫ ن ﺕ‬5‫ ی ی‬. .!¹-. ‫ا‬/GH ‫ ا‬o--4 IH&‫ ﻥ‬4 ‫ ی‬I‫ﻥ‬x ‫ ا‬- !{ ‫ا ﺱ‬ L ‫ وا‬،!Q 5 4 ‫ ت ا‬5./ ‫ ! وا‬Q<4 ‫ ق ا‬H‫ﻥ‬$‫ ا‬- ، -T ‫ وا‬o--4 ‫ ا‬- ،!- oT ‫ ! وا‬4 ‫ا‬ ‫ا‬Y‫ إن ه‬.(4) ‫ ﻥ‬5/ !‫! وﺡ ودی‬5.‫ ق وﺵ‬H‫ﻥ‬$‫ ﺕ د ا‬I‫ أﺱ س أﻥ‬0Q ‫ ا ﻥ ن ا ص‬0 ‫إ‬ ‫ ق‬H‫ﻥ‬$‫ ا‬w‫ﺡ‬7‫ ق ﺕ‬H‫ﻥ‬$‫ و ا‬Von Foerster !‫ ی‬L‫ ﻥ‬0Q ‫ د‬4 ‫ ن إ‬5‫ا ی‬ ‫ د‬4 ‫ ا اﺙ! و‬5/‫ ﺡ ل ﺕ‬Latour ‫ ت‬L‫ﺡ‬7 !L‫ﺡ‬7 54‫ ی‬I-Q ‫ و‬، !L‫ﺡ‬74 ‫ا‬ - !=7 Q ‫ دة‬4 ‫! ا‬- B‫ﻥ‬$‫ ا‬- H 7 ‫ ی ة‬T ‫! ا‬- B‫ﻥ‬$‫ د ا‬z‫ ا‬0Q l ‫ ی! و &! ا‬Q ‫ دة‬4 ‫ ی ت ا‬L ‫ ) ا‬Big theories "‫ ى‬.5 ‫ ی ت ا‬L ‫"ا‬ !-‫اﺕ‬Y ‫! ا‬- 4 ‫ ا‬0Q o‫ ا

ﺕ آ‬Strong theories "!‫ ی ت ا ی‬L ‫!( و"ا‬-4 ‫وا‬ .(1) -L ‫ ی! وا‬L Q !-W= ‫ ! ا‬-.B ‫وا‬

‫! وه‬4 ‫ ى‬.‫ ی! آ‬L‫ل ﻥ‬7‫ ا اﺙ! ﺥ‬5‫ﺱ ف ﻥ ول ﺕ ی ﺵ‬ -‫ول‬$‫ ا‬Latour ‫ م‬H ‫ل اﻥ‬7‫ ﺥ‬, ‫ وذ‬، 5/ ‫ ا‬-‫ ﺡ ل = اﻥ‬Spencer Brown !‫ ی‬L‫ﻥ‬ ‫ م‬H ‫ اﻥ‬- ‫ م ا ; ﻥ‬H ‫! ا ﻥ‬L‫ﺡ‬7 ‫ ﺙ‬،!- ‫! ا‬-Q4 ‫ل‬7‫ ﺥ‬-!- -.B ‫ م ا ; ! ا‬H ‫اﻥ‬ ‫ی‬Y‫ ت ه‬L‫ﺡ‬7 !L‫ﺡ‬74 ‫ م‬- ‫ ﺙ ا‬،!4 ‫! ا‬-Q4 ‫ل‬7‫ ﺥ‬-! -T ‫ ت ا‬5./ ‫ا‬ .!-‫! ا ر ! ا ; ﻥ‬L‫ﺡ‬7 ‫ ر‬L - H ‫ا ﻥ‬ ‫ت‬7 & ‫ أ ا‬-‫ & ﺡ‬o-‫ ﻥ‬5- ;4‫ إذن ﺕ‬Von Foerster !‫ ی‬L‫إن ﻥ‬ -m ‫ ا & ت‬4 ‫ ﺕ ي ا‬54‫ ﺕ‬3-‫ ﺡ‬، -<% ‫ ذج ا ا‬4 !-W= ‫! ا‬-Q‫ا اﺥ‬ -m ُ ‫ ! ا وا‬4T4 4 ‫ ك‬QH . ‫ ح‬4H ‫! و ا‬5./Q !‫ ی‬l ‫ا‬ - ‫= ت‬7 ‫ ا‬H !-Q4 & ‫ د ا‬4 ‫ ه ا‬- 4 ‫ ا‬/ GH ‫ ا‬o--4 ‫ إن ا‬. - Q !Q ‫ا‬ Bruno Latour, La fabrique du droit. Une ethnographie du Conseil d’État, Paris, La Découverte, 2002; Laurent De Sutter et Serge Gutwirth, Droit et cosmopolitique. Notes sur la contribution de Bruno Latour à la pensée du droit, Droit et Société, n°56-57, 2004, pp 259-289 (3) Gunther Teubner, In the Blind Spot, op.cit, p 63 !Q45 !;‫ ی! ا ا ی‬L‫! ا ی ل " إن ﻥ‬H‫! ﺡ ! ﺱ‬- 5‫ﺵ‬z‫ ا‬XY I T Gunther Teubner -(4) !- 4 ‫ ا‬-m ‫ ا ة‬XY‫ ه‬، Q ! oQ4 ‫ ا ة ا‬0Q o‫ إﻥ ﺕ آ‬، &-l ‫ ا‬F & Q ‫ ء‬-4 ‫ ا‬B ‫ ة‬- ‫ ق و‬H‫ﻥ‬$‫ ی! ا‬L ،‫ د‬% = ‫ ا‬،‫ ه ا & دی! ا ﻥ ن‬L4 ‫ ا‬4W‫ ﺕ‬4‫ وإﻥ‬، ‫ أ{ اف ا‬- / ‫ وا

ﺕ‬،‫ ق‬H‫ﻥ‬$‫ ی! ا‬L !.H " !- 4 ‫ ق ا‬H‫ﻥ‬$‫ ا‬، !-Q ‫ ق ا‬H‫ﻥ‬$‫ ا‬، & ‫ ا‬، -L ‫ ا‬،C4 T4 ‫ ا‬،§ 4 ‫ م ا‬L ‫ا‬ Gunther Teubner, op.cit, p 63 (1) Bo Kampmann Walther, Big Theory—Strong Theory: The Ontological Ghost of PostOntological Epistemology, Cybernetics and Human Knowing, Vol.11, n°3, pp 45-47 141

;4‫! ی‬-‫! ا ر ! ا ; ﻥ‬L‫ﺡ‬74 ‫ أ ا‬. ‫ن‬x IH&‫ ا =[ ﻥ‬.!5./ ‫ ا ُ داﺥ ا‬vQ 4 ‫ ذج‬4 Q 4H‫ي ی‬Y ‫ وه ا‬، ‫ ا ر‬- 4 ‫ وا‬GH ‫! آ‬5./ ‫ ا‬- ‫ ! ا‬Q‫ﺡ‬ !- 4 ‫! ﺡ ت ارﺕ& ع ا ارة ا‬- ‫ ا‬I - -5/‫! ﺕ‬- ‫ ات ا ر‬-‫ﺙ‬y ‫ا‬ ‫ ی ت‬H 0 ‫ﺥ ى إ‬$‫! ا‬- 4 ‫ ق ا‬H‫ د و «ﻥ‬% =7 4 ‫ ا‬-4W ‫واﻥ & ض ا‬ ‫ ذ أدوات‬4 B ‫ا ی‬Y‫ وه‬،!5./ ‫! ا‬- -5/‫ دة ﺕ‬z !- ‫ ﺕ ﺥ أﺡ اث ﺥ ر‬H‫ﺕ‬ . - 4 ‫ ا‬/ GH ‫ ا‬o--4 ‫ ا‬0Q !4 = ‫ ه وره‬- ‫! ا‬-Q4 !4 7 ! 4T4 ‫ وو‬،! ‫ ذج ا ﻥ ن ا ص ا و‬4 ‫دراآ‬z !- ‫! ﻥ‬T- ‫إذن وآ‬ ‫ُ ( ا ﻥ ن‬4 ‫ﺵ ات وا آ ت‬j! ‫ ا‬2 4 !I ‫ (د‬+ ،!-Q‫ﺡ اث ا اﺥ‬$‫ ا‬ ‫ ارة‬, &! ‫ ى ا‬+ ! ‫ (د ا‬,+ ‫ وا‬،‫ا ص‬ ‫ت‬e4 f+ ‫ ى ا‬+ ‫ أن‬C ‫ ﺡ‬، 4 !+ *‫ا‬ , &! ‫ ى ا‬+ ! ‫ي ی (د ا‬a ‫ ه ا‬4 !+ *‫ا‬ Our thesis is that the idea of ‫ ا ءات‬L + ! ‫ د و‬6+ e ,4 !+ *‫ ا‬2 ! + a self-adjusting market implied a stark utopia. Such , &! ‫ ى ا‬+ ! ‫\ن ا‬/ x a‫ آ‬.‫ﺥ ى‬G‫ ا‬4 !+ *‫ا‬ an institution could not exist [!I+ &! ‫ ی (د ا (ر ا‬4 !+ *‫ ارة ا‬ for any length of time ‫ ا ﻥ ن‬M !! ‫ !! ا‬, &! ‫ ل ا‬B ‫و ا‬ without annihilating the .‫ا ص‬ human and natural substance of society; it would have physically destroyed man and transformed his surroundings into a wilderness. Inevitably, society took measures to protect itself, but whatever measures it took impaired the self-regulation of the market, disorganized industrial life, and thus endangered society in yet another way. K. Polanyi 1944, p 3

!-‫ ﺕ‬H‫ ت ﺱ‬- ‫ ب‬-m I‫ﻥ‬x I-Q ‫و‬ % ‫ أن ی‬C-B H‫ن ا ﻥ ن ا ص ی‬x !- ‫ﺥ ر‬ , ‫ت وذ‬7 & Q B‫ ى وﺱ‬H X‫ ء‬/‫! ﻥ‬-Q4 ،! 4- ‫! ا‬5./ ‫ ا ون داﺥ ا‬- ‫ أ ﺕ‬ ‫ ء‬/‫ ﻥ‬I ‫ ات ا

ﺕ ا‬-- ‫ ! ا‬I‫ أﻥ‬3-‫ﺡ‬ ،! ‫! ا و‬Q‫ ﺡ‬X‫ ر‬B‫ا ﻥ ن ا ص وﺕ‬ 4W‫ي ی‬Y ‫ ا‬,-./ ‫ ى ا‬H ‫ ر‬- ‫ اﺥ‬0 ‫ إ‬IT ‫ ی‬I‫ﻥ‬x ‫ وأن ﺕ ﺱ‬، 4 ‫ ا‬C4 T4 ‫ ا‬C=‫ و أآ; ا‬T‫ﺕ‬ - 4 ‫ ُ أﺥ ى ﺥ رج ا‬C ‫ت‬7 & ‫ ا‬ ‫ ر‬- ‫ اﻥ‬0 ‫ أن ی دي إ‬54‫ ی‬7 ‫ اري ا‬T ‫ا‬ .!5./ ‫ا ون داﺥ ا‬ 2 + ‫ ازن‬+ ‫ ﺡ *ت ا‬24 C ‫ ا‬:,‫ ا & ﻥ‬A B! ‫ا‬ ‫ ة‬3 ! ‫ﺵ ت ا آ! ا‬

‫ ی م‬-<% ‫ ذج ا ا‬4‫إذا آ ن ﻥ‬

I 5 ، .W‫ أن ی‬T‫ا ی‬o 4 ‫ ا‬5 ‫ أن ا‬v-‫آ‬ !4- ‫ ا‬0 ‫ إ‬L ‫! ﺡ ! ا ازن‬5./ ‫ ا‬CF‫ ت و‬-&-‫ آ‬0Q 4 7- ‫; د‬4‫ ی‬IH&‫ا =[ ﻥ‬ = B‫ ﻥ‬CW‫ أن ﻥ‬54‫ا ی‬Y ‫ و‬., Y‫ آ‬4 ‫ ا‬-4W ‫! وا‬- 4 ‫ ارة ا‬Q !- ;4 ‫ا‬ !‫ ا ُ ا & دی‬0Q I -.B‫ ﺕ‬54‫ ق ی‬B ‫ا ا‬Y‫ ه‬، - 0‫ ى أدﻥ‬H4 ‫! ی د‬5./ ‫ =! ا‬-Q 142

‫)ا ‪ .‬ءات ا ‪ (!- 4‬ﺥ‪7‬ل ﺱ‪ -‬ری ه ت ا ‪ .4‬ری ت و ا ‪ ،(1)3 .‬أو ‪ 0Q‬ا ‪!- .‬‬ ‫ا ! ‪ !5./Q‬ﺥ‪7‬ل ﺱ‪ -‬ری ه ت ا ‪ !- 4‬ا اﺥ‪ !-Q‬وا ر ‪) !-‬ا ‪ -L‬ا ‪Y‬اﺕ ‬ ‫وا ‪ 4‬ﺱ‪ H‬ت ا ر ‪.(2)(!-‬‬ ‫)‪ (1‬ازن ‪ 2‬ا ُ ( ا ‪ f‬دی ‬ ‫اﻥ‪ 2 eB‬ا ‪ f‬ﺽ ا‪ ! G‬ذج ا ا ‪ ، 6‬وا ‪( ,+‬د ا ‪( ُ4 2 e‬‬ ‫ا وا ا

ا ‪ ،‬ﺡ ‪ C‬أن ‪j‬ﺵ ات و ه‪ 8a‬ا ُ ( ه‪ ,‬ا ‪( ,+‬د‬ ‫ا ! ‪ +‬ى ا !& ‪ ,‬ارة ا* ‪ 4 !+‬وا ‪ 2 ! +‬ا* ‪ .,4 !+‬و‪ ^ 4‬ی>‪ 2 .‬ﺥ‪e‬ل ه‪8a‬‬ ‫ا ‪ e‬أﻥ^ آ ! زادت ‪j‬ﺵ ات ا ‪ 2 04 f+‬ا ُ ( ا ‪ f‬دی آ ! زادت در ا ارة‬ ‫وا ‪ 2 ! +‬ا* ‪ ،,4 !+‬ﺡ ‪ C‬أن ا ‪ 5- 6‬ا?ﺡ‪ ( ُ - 6‬ا ‪ f‬دی ‪ A‬دورا ‪,/ !.‬‬ ‫ه‪a‬ا ا ‪k‬ن‪.‬‬ ‫و ‪ 4‬أن ‪ H‬ى ا ارة ا ‪ !- 4‬وا ‪ -4W‬ا ‪ 4‬ا ‪ -- ;4‬ﺕ‪ -B.‬‬ ‫ ‪ !B‬ﺡ ! ‪ !5./Q !.H‬آ‪x 5‬ﻥ‪ I‬ی ‪ -Q -‬آ‪ 4‬ه ‪ F‬ا ‪ 4‬ذج ﺕ ی ه‪XY‬‬ ‫ا ‪ !B‬ا ! ‪ !5./Q !.H‬ﺙ ا ‪ 3 .‬در ! ا ارة ا ‪، !4 74‬و ذ ‪ ,‬ﺥ‪7‬ل‬ ‫ا ‪ 4‬د ا ﺡ‪ XY -‬ا ر ! وه ﺕ& ‪7‬ت ا ُ ا & دی! وه‪Y‬ا ی‪ T‬ﻥ إ ‪ !-F 0‬أﺱ ﺱ‪!-‬‬ ‫ﺡ ل أه‪ !-4‬ا & ‪7‬ت ا ‪ ُ Q !- -.‬ا ‪y‬ﺙ‪ 0Q -‬ا ‪ QH‬ك ا ‪.(1)!5./Q Q5‬‬ ‫و ‪Y‬ا ا‪ z‬اء ‪x‬ﻥ‪ I‬ر‪ m‬ﺱ ! ا ‪ %‬ل ‪ !4-= 0Q‬ا ! ا ‪ 0Q;4‬آ‪!4‬‬ ‫ا ‪x !5./‬ن ا ‪ ! %‬ﺕ‪ 45‬ﺡ ! ﺕ ازﻥ‪ - !-‬ا ﺱ اﺕ‪ -T-‬ت ا & دی! ‪ ُ Q‬و=‪ !4-‬ا ‪!B‬‬ ‫ا ! ا ‪ 4‬دة ‪ Q‬ازن ا ‪ ، !5./Q Q5‬وه‪Y‬ا ی ‪ F‬ورة ﺕ‪ H‬ی! ه‪ XY‬ا ‪ !=7‬ا ‪!- T‬‬ ‫ { ی‪ G‬إﺱ اﺕ‪ !45 !-T-‬ﺕ‪ C-B H‬ا ‪ 5‬ا <‪ -‬ا ‪ /‬ا ‪ Q‬ارة و ا ‪ -4W‬‬ ‫ا ‪ 4‬و ی‪ %‬ﺡ‪ -Q4 I.‬ت ‪ Q .F‬ﻥ ن ا ص ﺥ‪7‬ل اﺡ ا ﻥ ل إ ‪0‬‬ ‫ ﺡ‪ !Q‬ا و !‪.‬‬ ‫ = م ‪ Serge Diebolt‬إ{ ر ﺱ‪ -‬ﺱ! ﺕ ف إ ‪ = 0‬ﻥ ن أآ; ‪ !-‬أو ‪ 0Q‬ﺡ ‬ ‫ﺕ ‪ " X -.‬ا= ‪ %‬د = ﻥ ﻥ "‪ G-.B ،‬إﺱ اﺕ‪ !-T-‬ﺕ ا ‪ -‬ی ا ‪ /4‬ك ‪la tragédie des‬‬ ‫‪ ; 0Q communs‬ه‪ XY‬ا ت ‪ -m‬ا ‪ 4‬ازﻥ! ‪ --H Q‬ا ﻥ ﻥ )‪ .(2‬آ‪ = 4‬م آ‪, Y‬‬ ‫‪ Franco Furger‬راﺱ! دور ا آ‪ !4‬ا ! وا ﻥ ن ‪ -m‬ا ‪ 4‬آ‪o‬ي ﺥ‪7‬ل‬ ‫ﻥ‪ L‬ی! ا ‪ .4‬ری ت ا ‪ 5 4‬رة وﻥ‪ L‬ی! ا ‪ 5./‬ت و ‪ Q‬ا ‪ 4‬ع ا = ‪ %‬دي أا ﺕ&‪ -H‬‬ ‫ﻥ‪ /‬ء وﺕ‪ B‬ر ا ا ﺥ رج ‪ T‬ل ا ﻥ ن ا ‪ F‬ا و ﺕ )‪.(3‬‬ ‫)‪ -(1‬ه‪Y‬ا ا‪ z‬اء آ‪ 4‬ه ‪ F‬ا ‪ 4‬ذج ا ‪ B‬ري ی م ‪ 5 0Q‬ة ا ‪ --‬ا

ﺕ م ا ا & دی! ‪ L‬إ ‪0‬‬ ‫ا ‪ !B‬ا ! { ی‪ G‬ﺕ ‪ != - --‬ا ‪ !5./‬وﺕ‪y‬ﺙ ه ! ا ! ‪ 5‬ة‪.‬‬ ‫ )‪(2‬‬‫‪Serge Diebolt, op.cit, pp 213 - 214‬‬ ‫ )‪(3‬‬‫‪Franco Furger, Global Markets, New Games, New Rules: The Challenge of‬‬ ‫‪International Private Governance, in, Richard. P. Appelbaum, William. L.F. Felstiner,‬‬ ‫‪Volkmar Gessner, Rules and Networks, The Legal Culture of Global Business‬‬ ‫‪Transactions, Hart, Oxford, 2001, pp 208-211‬‬ ‫‪143‬‬

‫إ أﻥ‪ I‬إ{ ر ﻥ‪ 4‬ذ ا ‪ B‬ري‪ ،‬ﻥ‪ T‬أن إﺱ اﺕ‪y !-T-‬زق ا ‪ -TH‬ﺕ‪ H‬ﻥ ‬ ‫ﺕ& ﺡ ت ا ون أو اﻥ ‪ -‬ر‪ -Q4 X‬ت ا ﻥ ل ﺕ& ‪7‬ت ‪ !-‬ا ‪ - C4T‬‬ ‫ا ‪ .‬ءات ا ‪ !- 4‬إ ‪ 0‬ﺕ& ‪7‬ت = ﻥ ﻥ‪ .!Q H !-‬إن ‪y‬زق ا ‪ -TH‬ی م ا & ا ‪ 4‬دع‬ ‫ ‪ 5‬ا ‪ C4T‬ی ‪ 0Q 4‬آ‪ .‬ه‪Y‬ا ا ‪ QH‬ك { ی‪ G‬ﺕ ی ا ‪ 4‬ى ا ‪Y‬ي ی‪ C-B H‬‬ ‫ﺥ‪ I 7‬ا ﺥ ون ! ﺱ‪ T‬ا & و =‪ !.‬ﺕ‪ T‬وز‪ X‬ا ‪ . . H4‬آ‪ , Y‬ﻥ‪ I‬آ ‬ ‫ ﺡ‪ !Q‬ز ‪ !-‬ی‪ &Q 54‬ا ‪ 3 .‬ﺵ ی‪ I5‬ا ‪ ;4‬ﺡ‪ 3-‬ﺕ‪ 5‬ن ا ‪ 54‬ﺱ ‪ I‬ﺕ& !‬ ‫ رﻥ! ﺥ ی آ‪ , Y‬آ‪ 4‬اﺵ ﻥ ﺱ ه ك ‪ - !=7‬ا ‪ C4T‬و { ل ا ‪ 44‬‬ ‫ا ‪ o-44‬ﺕ‪o‬ی أو ﺕ & وﺕ‪ -‬ة ا & ‪7‬ت‪ ،‬ﺡ‪ 3-‬أﻥ‪ I‬ﺕ & در ! ا & ‪7‬ت‬ ‫ ‪x‬ن ا ‪ C4T‬ی ﺕ&‪ C‬و إ ‪ 5‬ﻥ‪ !-‬ا <‪ ³‬و ا اع ﺕ‪ 5‬ن &‪ !W‬و ‪ 5‬دا [ ﺕ‪ v- 5‬ا ‪3 .‬‬ ‫ ‪ !-‬ه‪ XY‬ا ! ن إ ‪ 5‬ﻥ‪ !-‬إی‪ T‬د ا ‪ /‬ی‪ ,‬ا ‪ ;4‬ﺕ‪ 5‬ن آ‪.(1)!W& , Y‬‬ ‫إن ا & ا ﺕ ا ‪ I‬إ{ ر ا ﺱ ا ‪ -.‬ﻥ ا ‪ . 7‬راة ‪y‬زق ا ‪ -TH‬ذات‬ ‫و ‪ -‬آ ﺡ‪ !Q‬ز ‪ ،!-‬وآ و ‪ I‬ی‪ 54‬أن ی دع ا ‪ I‬ا ﺥ ‪ .‬و ﻥ‪ L‬ا ‪$‬ن‬ ‫ﺡ ‪ -‬ت آ ﺕ <‪ -‬ﺡ‪ !Q‬إ ‪ 0‬أﺥ ى‪ ،‬و ‪ L‬إ ‪ !-Q4 0‬إ دة ﺕ‪ T‬ی ا‪$‬ﺱ‪7‬ك‬ ‫ا ‪ /‬ا ‪x ،!-‬ن آ ﺡ‪ !Q‬ز ‪ !-‬ﺕ د ‪ 5/‬ﺡ و ‪ /‬ا ‪ 5- -Q‬ﻥ أﺡ‪ H‬‬ ‫ ‪ .‬راة‪ L ،‬إ ‪ 0‬ﺡ ‪ -‬ﺕ ‪ 4‬و = ‪ 4 -Q‬ا ‪ . 4‬د !‪ ،‬و ‪Y‬ا ‪x‬ن ﺕ ازن ‪ ) Nash‬آ ‬ ‫ی ‪ 0Q %‬أر ﺡ‪ (I‬ی دي ‪ !5./‬إ ‪ 0‬ا ﻥ ‪ -‬ر‪ .‬أ ﺕ ازن ‪) Pareto‬أﺡ‪ H‬ﺡ !‬ ‫ ‪ 5Q !.H‬إ{ ر ‪ .‬ری ت ‪ 5‬رة( ی‪ 5‬ن ‪ -‬ا ﺡ ‪ 4‬ل‪$ ،‬ﻥ‪ I‬ی ج إ ‪ 0‬ﺕ ‪ G-H‬ﻥ ‬ ‫ ‪ -‬آ ا & ا و ‪ 4 H !L‬ة ‪ 0Q‬ه‪Y‬ا ا ‪ .G-H‬و ‪x I-Q‬ن ﻥ‪ 4‬ذ ا ‪ B‬ري‬ ‫ی ف ‪$‬ن ی‪ 5‬ن ‪. ; Pareto‬‬ ‫إن أﺱ ﺱ‪ -‬ت ه‪ XY‬ا ‪ .4‬ری ت ﺕ‪ 5‬ن ﺙ ! ‪ ;4 !.H‬ه‪ XY‬ا ‪ .4‬ری ت ذات ا ‪ 4‬ﺡ‪ - Q‬‬ ‫و ‪ 0Q‬ه‪Y‬ا ا‪$‬ﺱ س ی‪ 54‬أن ﻥ ‪ L‬إ ‪ 0‬ﺕ ازﻥ ت ﺙ ! ‪ 0Q‬أﺱ س إﺱ اﺕ‪ !-T-‬ا ‪o‬ﻥ د‬ ‫ا ‪ Grim trigger strategy T 4‬أو ت ا ‪oT‬رة وا ‪ %‬ذات ا ‪ 4‬ﺡ‪ ، - Q‬و ‪I‬‬ ‫ی‪ 54‬و‪ CF‬ه‪Y‬ا ا ازن ا ; [ ‪ 0Q‬ا ‪ 5/‬ا ‪:‬‬ ‫‪.I‬‬ ‫‪.II‬‬

‫ ی ا ! ﺥ‪ %‬ﺱ‪ -m IQT‬وف ‪x‬ن ا ‪ .4‬راة ﺕ‪ 5‬ن د=!‬ ‫ ی ا ! ﺥ‪ %‬ﺱ‪ IQT‬وف ‪x‬ن‪:‬‬

‫أ‪.‬‬

‫ا ‪ .4‬راة ﺕ‪ 5‬ن د=! إذا آ ن ‪ % Q‬ﺱ‪ T‬دق‬

‫ب‪.‬‬

‫ا ‪ .4‬راة ﺕ‪ 5‬ن د ! إذا آ ن ‪ % Q‬ﺱ‪ T‬اﺡ ‪ -‬ل‬

‫وﺱ‪ T‬ا ﺡ ‪ -‬ل ی أن ﺕ ری¬ أ ل ا ‪ 7‬ی ي ‪ 0Q‬ا‪ 0Q =$‬ﺱ‪ T‬اﺡ ‪ -‬ل واﺡ ‪،‬‬ ‫و ا ‪ TH‬ا ‪ %‬دق ی أن ﺕ ری¬ أ ل ا ‪ 7‬ی ي ‪ 0Q‬ا ﺡ ‪ -‬ل =‪. B‬‬

‫‪(1) -‬‬

‫‪S. Boccaletti et al, Complex networks: Structure and dynamics, Physics Reports,‬‬ ‫‪Vol.424, 2006, p225‬‬ ‫‪144‬‬

‫و ‪ 0Q‬أﺱ س ه‪ XY‬ا & ‪ -F‬ت ا‪$‬ﺱ ﺱ‪ !-‬ﺕ‪ .‬أ ا & ا ‪ !-Q4‬ا ‪ 3 .‬ا ‪ 7‬‬ ‫ا ‪ ، ;4‬وا

ﺕ د ﺕ‪ B &Q5‬ل ا ‪ 44‬ا ‪ o-44‬داﺥ ا ‪ ،!5./‬و ﺕ ه‪ XY‬ا ‪0Q !-Q4‬‬ ‫ا ‪ 5/‬ا ‪ :‬ی‪ .‬أ آ ‪ C4‬ا ‪ Q 4‬ت ‪ ! 4T‬ا & ا ا‪$‬ﺥ ى‪،‬‬ ‫)و & ض أن ه‪ XY‬ا ‪ ! 4T4‬ﺕ‪ ! - ;4‬دة ‪ ! 4T4‬ا & ا (‪ .‬و ﺕ ‪ -Q‬ه‪XY‬‬ ‫ا ‪ Q 4‬ت‪ ،‬إذا و ا & ﺵ ی‪ I5‬ا ‪ ;4‬ی م ﺕ‪ %‬ل ‪ ،I‬و إذا ی‪ 5‬ا ‪ /‬ی‪ ,‬ا ‪ ;4‬‬ ‫ ا ‪x ،! -‬ن ا & ی م ﺕ‪ %‬ل ‪ /‬ی‪ ,‬د ‪ /‬ا ‪ -‬ه‪ XY‬ا ‪.! -‬‬ ‫آ‪x , Y‬ن ا ‪ C4T‬ی ‪ - .‬ﺱ ‪ Q 4Q‬ت ا

ﺕ ‪ F‬إذا آ ن ﺱ‪ Q‬ك ُ ة‬ ‫واﺡ ة وف ‪ ُ Q !.H‬ا‪$‬ﺥ ى‪ ،‬اﺡ ‪ 4‬ل ا ‪ ! 4‬ا ‪ 4‬دة ‪ /‬ا ‪ ُ TH -‬ة‬ ‫ & دة ‪ .! -‬و ‪Y‬ا ی ‪ { .‬ل ا ‪ 44‬و ا ‪o- C4T‬ﺕ ن إﺡ‪ - %‬ن ‪ 4‬ن‪،‬‬ ‫ﺡ‪ 3-‬ی اﺱ ام ا ‪ - C4T‬س ا ‪ -Q‬ت ا ‪ Q 4‬ﺕ‪ Q !-‬ﻥ ن‪ ،‬أ { ل ا ‪ 44‬‬ ‫ا ‪ o-44‬ی‪ H‬م ‪ -‬س ﺕ‪ v- 5‬ا ‪ 3 .‬ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق ا ‪ !- 4‬ا

ی ا ا ‪.‬‬ ‫و إ{ ر ‪ -m‬ب أی! ﺕ ﺥ‪7‬ت ﺥ ر ‪ !-‬ی‪ 54‬ﺕ‪ - Q‬ﻥ‪ L‬م ا ‪ 4‬د ت ا ‪v !-‬‬ ‫ا ‪ QH‬ك ه‪Y‬ا ا ‪ 4‬ذج‪:‬‬ ‫‪.I‬‬

‫ ذا ﺱ‪ T‬دق ی ر أن ی‪ 5‬ن د= ‬

‫‪.II‬‬

‫ ذا ﺱ‪ T‬دق ی ر أن ی‪ 5‬ن ‬

‫‪.III‬‬

‫ا & ذا ا ‪ TH‬ا ‪ 4‬ل ی ر دا ‪ 4‬ا ﺡ ‪ -‬ل‬

‫ ‪ 0Q‬أﺱ س ه‪ XY‬ا ‪ 4‬د ت ی‪ 54‬ا ‪ %‬ل ا ‪ 4‬د ! )‪ 0Q (1‬ا ‪ H4‬ى‬ ‫ا ‪ !-Q4 ;4‬ا ‪ & 3 .‬ذا ﺱ‪ T‬دق ‪ L‬إ ‪ { 0‬ل ا ‪ 44‬ا ‪ ،o-44‬و ا ‪ 4‬د !‬ ‫)‪ (3‬ی‪ 54‬ا ‪ %‬ل ‪ 0Q‬ا ‪ H4‬ى ا ‪ !-Q4 ;4‬ا ‪ & 3 .‬ذا ﺱ‪ T‬ل ‪ L‬إ ‪0‬‬ ‫ ا ‪ C4T‬ا ‪Y‬ي ی د اﺡ ‪ 4‬ل ا ‪ ! 4‬ا ‪ 4‬دة ‪ /‬ا ‪ TH -‬ا ُ ‪ ،‬و آ ‪ L !T-‬م‬ ‫ا ‪ 4‬د ت ا ‪x ! H‬ن ‪ !4‬ا ‪M C‬ی( ‪ ,/‬ﺡ ا ! ا !‪ ! +‬راة ا !& و‬ ‫ ‪ ,/ 5‬ﺡ < ل ا !! ا !! ‪ M‬ا ‪.‬‬ ‫و { ی‪ { G‬ح =‪ (2) (1) !4-‬و اﺱ ام )‪ (3‬ی‪ 54‬ا ‪ %‬ل ‪!4-= 0Q‬‬ ‫ا ‪ QH‬ك ا ‪ %‬دق داﺥ ا ‪ !5./‬و ‪ I‬ﻥ ‪ 0Q %‬ﺡ ت ا ون ل ا ‪o‬اع ‪ -‬ا ﻥ ن‬ ‫ا ص و ُ ا ‪ ،!5./‬ه‪ XY‬ا ‪ !4-‬ﺕ د ‪ 0Q‬ا ا ‪:‬‬ ‫ ا ‪ Q H‬ك ا ‪ ّ%‬دق‪ G=0 :‬ا & ‬

‫ی& ق ‪ -‬ا ‪ %‬ق و ا ﺡ ‪ -‬ل‬

‫ ا ‪ Q H‬ك ا ‪ ّ%‬دق‪ G>0 :‬ی‪ -/‬إ ‪ 0‬ا ‪ L‬م ا ‪ %‬دق أی ﺕ ر ا & ا ا ون‬ ‫ ا ‪ Q H‬ك ا ‪ ّ%‬دق‪ G<0 :‬ی‪ -/‬إ ‪ 0‬ﻥ‪ L‬م ا ﺡ ‪ -‬ل أی ﺕ ر ا & ا ا ﺡ ‪ -‬ل‬ ‫و ‪ L‬ا ‪ 0‬ﺕ ل ﻥ‪ L‬م ا ‪ QH‬ك ا ‪ %‬دق ا وﻥ <‪ -‬در ! ا ارة ا ‪ !- 4‬و‬ ‫ا ‪ -4W‬ا ‪ 4‬ی‪ 54‬ﺕ ی =‪ !4-‬ه‪Y‬ا ا ‪ QH‬ك ‪ L‬إ ‪ 0‬ه‪ XY‬ا ر ! ا ی ‬ ‫‪145‬‬

‫ا ت ا ‪ ! 4‬و ا ‪ L .!&Q 4‬م ا وﻥ ی‪ 5‬ن =‪ I 4-‬ا ی‪ !- T‬ا ‪ -‬‬ ‫ا ‪ !W& 4‬ـ ‪ P‬و آ‪ 4Q‬ارﺕ& [ =‪ P -‬آ‪ 4Q‬اﺕ‪ -= [ T‬ا ون إ ‪ 0‬ا ‪.!-.QH‬‬

‫إذن و آ ‪ I +‬ﻥ !‪ ( 4 P ! ,‬ی ن ا > م ا ‪ +‬وﻥ‪ ، 0 = ,‬ـ ‪\/ ،P 0‬ﻥ^ [‬ ‫*‪) P‬ا ! ‪ +‬ى ا !& ‪ ,‬ارة ا* ‪ ( 4 !+‬ی ن أ‪ ( 4 P 0 2 3‬ن ا ! ‪A‬‬ ‫ ‪ 2‬ا > م ا ‪ +‬وﻥ‪ ، f ,‬و ‪ _ 4 P* ! L +‬ا ! ‪ +‬ى ا !& ‪ 0 ! ,‬ا ‪ [!I+‬و‬ ‫< ل ا !! ا !! ‪.M‬‬ ‫ ; ه‪ XY‬ا ‪ %‬رة‪ ،‬ی‪ & L‬م ا ‪ .W‬ا ﻥ ﻥ ‪ F‬وری ‪ 0Q‬ا‪ =$‬أ ‬ ‫ا ‪ - G-H‬ا ‪ -. 7‬و ذ ‪ ,‬ﺥ‪7‬ل ‪ !-Q4‬ا ﻥ ل ا ‪ CF‬ا ‪ L 4‬إ ‪ 0‬ا ‪ /‬ا و ذ ‪,‬‬ ‫ ‪ 0Q‬اﺙ ﺕ ﺥ‪7‬ت ا ﻥ ن ا ص ﺡ‪ 3-‬ی‪7 54‬ﺡ‪ !L‬ا ‪ QH‬آ ت ا ‪ !-‬وا

ﺕ د ﺡ ت‬ ‫ا ‪ -‬ا ﺕ‪ !T‬اﺕ‪ %‬ل ا ﻥ ن ا ص ‪$‬ﻥ‪ H‬ق ا ‪ !- 4‬ا ‪ !&Q 4‬وا

ﺕ ‪vQ‬‬ ‫ ا & ﺕ ﺥ ‪7‬ف ا ‪ 4‬ا & ت ا‪z‬ﺡ‪ !- %‬ا

ﺕ ‪ -Q‬ا ‪:!5./‬‬ ‫‪ .1‬ی ‪ IT‬ا ﻥ ن ا ص إ ‪ 0‬ا ﺕ‪ %‬ل ‪ 5‬ا ‪ .‬ءات ا ‪ !- 4‬وی م ‪ -‬أﻥ‪ 4L‬‬ ‫ا ‪ - 4‬ری! ون أي ﺕ‪.o--4‬‬

‫‪146‬‬

‫‪ .2‬ی ك ا ﻥ ن ا ص ا ی! ‪ .Q‬ءات ا ‪ !- 4‬ا ك وا ﺕ‪ %‬ل ‪I L‬‬ ‫ا ‪ - 4‬ري ون أی! = ة إ ‪ .‬ری!‪.‬‬ ‫‪ .3‬ی‪oQ‬م ا ﻥ ن ا ص ا ‪ .‬ءات ا ‪ 0Q !- 4‬ﺕ‪ v--5‬ﺱ‪ Q‬آ ﺕ ‪ C‬ﻥ‪I L‬‬ ‫ا ‪ - 4‬ري وذ ‪ L ,‬إ ‪ 0‬ا ‪ .‬ءات ا ‪ !- 4‬ا‪$‬ﺥ ى‪.‬‬ ‫‪ .4‬ی‪oQ‬م ا ﻥ ن ا ص ا ‪ .‬ءات ا ‪ 0Q !- 4‬ﺕ‪ v--5‬ﺱ‪ Q‬آ ﺕ ‪ C‬ﻥ‪I L‬‬ ‫ا ‪ - 4‬ري ‪ L‬إ ‪ 0‬ﺕ دی! ا ﺱ ‪ - 7‬ت ا ! ا ‪ C4 T4‬ا ‪ 4‬ﻥ و ی §‬ ‫ = ا إ ‪ .‬ری! ﺵ ‪ !Q‬وآ‪ !-Q‬ﺕ دل ه‪ XY‬ا دی!‪.‬‬ ‫‪ .5‬ی‪ G.B‬ا ﻥ ن ا ص أي ﻥ‪ L‬م آ‪ &-‬ی‪ 4W‬ا ‪ - G-H‬ا ‪ .‬ءات ا ‪!- 4‬‬ ‫ ‪ B‬ی ! اﺱ ‪ .‬ادی!‪.‬‬ ‫ی‪ .‬و ‪ -Q‬أن ا ‪ QH‬آ‪ (1) -‬و )‪ (2‬ی‪7;4‬ن ﺡ ن

‪ -‬ن ازن ‪ ،Pareto‬ﺡ‪3-‬‬ ‫أﻥ‪ I‬ی‪ 54‬ه ﺕ‪ -‬ا ‪ -‬ا ل إ ‪ 0‬و‪ - !- F‬ة ‪ 5 !.H‬ا ‪ .‬ءات ا ‪!- 4‬‬ ‫ إ{ ر ‪ 5‬رة ‪ QH‬ك ا ‪ BQH‬ا ‪Y‬ي ﺱ ف ی ‪ IT‬ا ﻥ ن ا ص ا ‪ ;4‬ل‬ ‫)‪ (1‬ی ‪ .‬ه‪ ! 4-‬ی ة ﺕ‪ Q -T H‬دی! ا اه ! آ‪ , Y‬ن ﺕ ك ا ی! ‪ .Q‬ءات‬ ‫ا ‪ !- 4‬ا ك ‪ B‬ی ! أﻥ ﻥ‪ !-‬ودون ا ‪ .‬ر ‪ QH‬ك ا ‪ 4T‬ی‪ 54‬أن ی دي إ ‪0‬‬ ‫ﺕ<‪ -Q‬ا ‪ ! Q%4‬ا ‪Y‬اﺕ‪ 0Q !-‬ﺡ‪ H‬ب ﺕ ازن ا ‪ !- .‬ا ‪.!-Q5‬‬ ‫إن ا ‪ QH‬آ ت ا ‪ ! F 4‬ه ﺕ‪ -‬ا ‪ -‬ﺱ ف ﺕ دي إ ‪ 0‬ﻥ‪ ! Y4‬رﺱ ‪ -‬ﻥ ‬ ‫ ‪ L‬اء ا ‪ 4‬ا & ت ا

= ﺕ ‪ y/‬ﺕ& ‪7‬ت ا ﻥ ن ا ص ‪ .‬ءات‬ ‫ا ‪ !- 4‬ﺡ‪ 3-‬أن ا ‪ C4T‬ی‪ H 0 .‬ی ت ﺕ& ! & ارﺕ& ع در ! ا ارة‬ ‫ا ‪ 5 ،!- 4‬ا ‪ 4‬ن { ل ا ‪ 44‬ا ‪ - o-44‬ا ﻥ ن ا ص و ‪vQ‬‬ ‫ا ‪ .‬ءات ا ‪ !- 4‬ی‪ 0 .‬ل ﺕ&‪ 4 C‬ی‪o‬ی ﺕ‪ v- 5‬ا ‪ 3 .‬وا

ﺕ‪ 5‬ن‬ ‫ &‪ ُ Q !.H !W‬ا ‪ T4‬ورة )ا = ‪ %‬د‪ ،‬ا ‪ -H‬ﺱ!( ‪ 4‬ی‪ H‬اﺕ‪ ُ %‬ة ا ﻥ ن‬ ‫ا ص وإ د ﺡ ت اﺕ‪ %‬ل ا ُ ا ‪ - .‬ة آ‪ , Y‬و & ا ‪ -4W‬ا ‪ 4‬ا ‪v- W‬‬ ‫ ‪ ُ Q‬ا ‪ T4‬ورة ‪x‬ﻥ ﺕ ﺥ ﺡ آ! ﺕ‪ !- Q‬ی‪ %‬ا ‪ - 5‬وذ ‪ & ,‬ا ارة‬ ‫ا ‪ !- 4‬ا ‪ 4‬ﺕ& ! ا‪.‬‬ ‫ ‪ QHQ !.H‬ك ا ‪ F 4‬ا ! )‪x (5‬ﻥ‪ I‬ی ‪ .‬ﻥ ‪ 4 z !T-‬ع واﺕ& ق ﺱ‪ -‬ﺱ ‬ ‫و ‪Y‬ا ﻥ‪ I‬ی‪ W‬ﺱ‪ -.Q‬ت آ ا ! )‪ (1‬و)‪ (2‬وه ‪ I‬ا‪$‬ﺱ ﺱ ه إﺥ‪ 4‬د ا ‪o‬ا ت‬ ‫ا ‪ { !- 4‬ی‪ G‬ﺕ‪ . G-.B‬أ ی‪ H‬م دة ‪ .W‬ا ‪o‬ا ت‪ ،‬أی ی إﺡ اث اﺕ& ق‬ ‫‪ F‬أﻥ&‪ { H‬ی‪ G‬إﺡ اث ﺕ ا ‪ C G‬ا ﺥ )‪ .(1‬ه‪Y‬ا ا ا ‪ G‬ا ‪Y‬ي ا ‪ - H4‬أن‬ ‫ی ث ‪ .H‬أﻥ ﻥ‪ ُ !-‬ا ‪ !5./‬و ! ﺕ<‪ Q‬ا ‪ v‬ا ﻥ ﻥ ا ا ‪ 0Q‬ا ‪v‬‬ ‫ا & دي ‪ .Q‬ءات ا ‪.!- 4‬‬

‫‪Serge Diebolt ,op.cit, p 215‬‬ ‫‪147‬‬

‫‪(1) -‬‬

‫و ‪ I-Q‬ﺕ‪ 0 .‬ا ! )‪ (3‬و )‪ (4‬آ ‪ - - ; -‬و ! ﻥ‪ = L‬ﻥ ﻥ‪$ ،!-‬ﻥ ‪ 4‬‬ ‫ﺕ‪ o Q‬ن ‪ -‬أﺡ‪ H H‬ى ‪ .WQ‬ﺥ‪7‬ل ا ‪ v--5‬ا ا ‪ 4Q‬اآ‪ -m ،o‬أن ا !‬ ‫)‪ (3‬ﺕ آ‪ 0Q o‬دور ا ُ ا & دی! ا ‪ - 4- v-5‬ون ا ‪ L‬إ ‪ 0‬ا ا ا ‪ !-Q5‬ا

‬ ‫ﺕ &‪ w‬ﻥ‪ L‬م ا ‪ - ،!5./‬ا &‪ !-‬ه ا ‪ H4‬و ! ا ‪ L‬م ا ‪ 4‬ا ﺕ§ و ‪!5./ I-Q‬‬ ‫ا ﺕ‪ !T‬ه‪ XY‬ا ‪ QH‬آ ت ﺕ ‪ 4 o-4‬ﺕ‪ .H & C4T‬اﻥ&‪ %‬ل ا ُ ا & دی! ‬ ‫ ‪ W‬ا ‪ 4 .‬ی دي إ ‪ 0‬ﻥ ا ‪ ! Q 4‬و ‪ I‬ﻥ ا ‪ - G-H‬ا ُ وآ‪x , Y‬ن‬ ‫{ ل ا ‪ 44‬ا ‪ o-44‬ی‪ 5‬ن در ت =‪ -%‬ة ا ‪ 4‬ی‪o‬ی ‪ H‬ی ت ا ارة‬ ‫ا ‪ !- 4‬ﻥ ﺡ ود ی‪ 54‬ﺕ ‪ Q4‬و= ﺕ دي إ ‪ 0‬اﻥ ‪ -‬ر ا ‪ .GH‬آ‪x , Y‬ﻥ‪ ; I‬ه‪XY‬‬ ‫ا ت ن ‪ H‬ی ت ا ‪ -4W‬ا ‪ 4‬ﺕ‪ 5‬ن &‪ !W‬ا إن ﻥ ! ‪ 4‬‬ ‫ی‪ !4 %‬ا ‪ .W‬ا ﻥ ﻥ ‪ vQ 4‬ا ‪ .‬ءات ا ‪ ،!- 4‬و ‪ I-Q‬اﻥ ‪ -‬ر ﺕ م ‪GH Q‬‬ ‫ا ﻥ ﻥ و ‪Y‬ا ن ‪ !-F‬أﺱ ﺱ‪ !-Q !.H !-‬ا ‪7 !5./‬ﺱ ‪ 4‬ار ی‪ T‬ا ‪y‬آ‪ -Q -‬‬ ‫وا

& ده أن ا ‪ GH‬ا‪$‬آ; = ‪7 !-Q‬ﺱ ‪ 4‬ار ه ا ‪ GH‬ا ‪Y‬ي ی‪ C-B H‬ا ‪y‬ﺙ‪ -‬‬ ‫إ ‪ 5‬ﻥ‪ -‬ت ا‪ $‬ل ا & دی! ‪ L‬إ ‪ 0‬ا ازن ا م ‪ L Q‬م‪ 4 ،‬ی إ دة ا ‪ L‬‬ ‫إ ‪ 5‬ﻥ‪ -‬ت ا ُ ا & دی! و ا ‪ -‬زاﺕ ﺡ‪ 3-‬ا ‪ 4‬ارد أو ا ی ت‪.‬‬ ‫أﺥ‪ -‬ا ﺕ‪ 0 .‬ا ! )‪ (4‬ه ا ! ا ﻥ ﻥ‪ !-‬ا ‪ !- ;4‬أی ﻥ ‪ %‬ﺥ‪ 7‬آ‪ 4‬‬ ‫و‪ X F‬ﺱ ‪ 0Q‬رﺱ ‪ -‬ﻥ ی‪ ;4‬ﻥ‪ 4‬ذج ا ا ‪ -<%‬ی ‪ 4 o-4‬ا & ت إﺡ‪!- %‬‬ ‫ﺕ ‪ 5‬ﺕ دی! ا ‪ .‬ءات ا ‪ !- 4‬وﺕ& ‪7‬ﺕ " ‪ "[f [!I 0‬و ه‪Y‬ا ی‪0Q H‬‬ ‫اﻥ ‪ /‬ر ا ‪ Q 4‬ت ‪ 5‬ا ُ ‪ ،‬ﺡ‪ -‬ن ه‪ XY‬ا دی! ی‪ T‬أن ﺕ ‪7‬ءم ‪ C‬ا ا ‬ ‫ا‪ . z‬ری! ا ‪ !-Q5‬ا

ﺕ &‪ w‬ﺕ ازن ا ‪ L‬م وا ل ‪ H4‬ی ت ا ‪ -4W‬ا ‪ 4‬إ ‪0‬‬ ‫در ت ﺕ ‪7‬ءم ودر ! ا ارة ا ‪ .!- 4‬و ‪ I-Q‬ﻥ‪ %‬إ ‪ 0‬إﺙ‪ .‬ت ا ‪ B/‬ا‪$‬ول ‬ ‫ا ‪ 4‬ذج ا ‪ 5./‬ا ‪Y‬ي ی‪ & I- Q‬م ا ‪ -L‬ا ‪Y‬اﺕ دورا ‪ 4‬ﺥ‪7‬ل ا ‪ QH‬آ ت‬ ‫ا اﺥ‪ ُ Q !-Q‬ا & دی! وﺕ ا ‪7‬ﺕ ‪ C‬ا ﻥ ن ا ص ‪،‬ﺡ‪ 3-‬أن ه‪Y‬ا ا ‪ 4‬ذج ی آ ‪0Q‬‬ ‫ا ‪ !=7‬ا ‪ - !- T‬ا ‪ H4‬ى ا ‪ Q ;4‬ارة ا ‪ !- 4‬وا ‪ H4‬ى ا ‪ -4W Q ;4‬‬ ‫ا ‪ 4‬إ{ ر ﺡ آ! ذاﺕ‪ !-‬ی ﺙ ﺥ‪ 7‬آ & م ‪ 0Q‬ا ﺥ وی دي إ ‪ 0‬ا ‪ 4‬د‬ ‫ا ر ! ا ‪ C4T Q 0Q;4‬وا ر ! ا ‪ B 0Q;4‬ل ا ‪ 44‬ا ‪.o-44‬‬ ‫و ‪ 5‬وآ‪ !-Q4 5‬ﻥ‪ & ! Y4‬ﺡ! ‪ 0Q‬ا ‪ 544‬آ‪ v-‬ی‪ 54‬ﺕ‪ %‬ر ﺡ ! ا ‪ !5./‬‬ ‫أ ‪ 0Q‬در ت ا ارة ا ‪ !- 4‬واﻥ ‪ -‬ر ﺡ ت ا ون؟ أﻥ‪ I‬ه‪ XY‬ا ! ‪x‬ن ‪!-‬‬ ‫ا ا ‪7‬ت ‪ = [H-‬درة ‪ 0Q‬ﺕ ‪o‬ی‪ o‬ا ‪ QH‬ك ا ‪ %‬دق وا وﻥ داﺥ ا ‪ 4 !5./‬ی ‬ ‫ا &‪ -5‬دور ا‪$‬ﺡ اث ا ر ‪ !-‬ا & ظ وا ‪ 5‬ا ‪ 0 .‬وه‪Y‬ا ه ا ‪ B/‬ا ; ﻥ ‬ ‫ ‪ T‬ح ا ‪ 4‬ذج ا ‪ B‬ري ا ‪ Q 5./‬ﻥ ن ا ص ا و !‪.‬‬ ‫)‪ (2‬ا ‪ +‬ار ‪ 2‬ا ُ _ ا ّ ‬ ‫إن ‪ 2 2‬أه ﺥ‪ 5- 6‬ﻥ! ذج ا ا ‪ 6‬ه (ی(‪ 2 e 8‬ا ا

‬ ‫ و ‪ B‬ر ‪ +‬ی ت ا ‪ B‬ا ‪e‬ﺡ‪ !+‬ل ‪ ،P‬ﺡ ‪ C‬أن ا ا ‪ 6‬ی! ‪2‬‬ ‫‪( /‬ه ‪ ,/‬آ‪ e‬ا ‪ 2 / B‬وا ا !& ن ‪ ,/‬ا ا ‪ 2 B‬ا*ﻥ‪ >+‬م‬ ‫‪148‬‬

‫وا ا‪ 2 -‬ا (ر ا ‪ 6‬ى وا (ر ا (ﻥ ارة ا* ‪ 4 !+‬و ا ‪2 ! +‬‬ ‫ا* ‪.,4 !+‬‬ ‫و ‪ I-Q‬وآ‪ 4‬رأی ﺱ ‪x‬ﻥ‪ I‬ا ‪ -‬ا ‪ 4‬ﺕ& ! ـ ‪ ،P‬أی ا ‪ QH‬ك ا وﻥ ی‪ 5‬ن‬ ‫ی‪ H‬وي ‪x 0‬ن ا ‪ !- .‬ا ‪ 4‬دة ‪7%Q‬ت ‪ [H-‬آ ‪ !-‬ﺱ ا ! ا ‪ /‬ط ا ﻥ ﻥ ا وﻥ ‪،‬‬ ‫ ‪ 4‬ی آ ‪ !-F‬أﻥ‪ I‬ه‪Y‬ا ا ‪ H4‬ى ‪ Q‬ارة ا ‪ !- 4‬وا ‪ -4W‬ا ‪ 4‬ه ك‬ ‫دور ‪ 4Q‬ﺱ‪ H‬ت و ا‪$‬ﺡ اث ا ر ‪.!-‬‬ ‫إن ‪ -‬أه إﺱ ت دراﺱ! ا ‪ 5./‬ت ا ‪ 4‬ة ه ﺕ‪y‬آ‪ -‬ه ‪ 0Q‬ﺥ ‪ - -‬‬ ‫أﺱ ﺱ‪ - -‬أﺡ ﺙ ﺕ<‪ --‬ا ‪Y‬ری ‪ 4 4‬ﺡ‪ !Q‬ا ﻥ ت وا ‪ L‬اه ا !‪ ،‬وه‪ 4‬‬ ‫ا ‪ Universality !- 4/‬وا ‪ -‬س ‪ ،Scaling‬واآ ‪ /‬ف ا & ت آ‪ !Q H !-Q‬ﺵ‪ 5‬‬ ‫ ‪7 & Q -‬ت وا ‪ 4H‬ح ‪ B x‬ء ‪ !-F‬أﺱ ﺱ‪y !-‬ن = اﻥ‪ -‬أو ﻥ § آ‪ !-Q‬دة أی‪ W‬‬ ‫ ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق ا ‪ !- 4‬وا = ‪ %‬دی! وا ‪ !- -.‬ا ‪ 4‬ة)‪.(1‬‬ ‫ا‪z‬ﺱ ت ا‪$‬و ‪ 0‬آ ﻥ[ ﺱ ‪ - -‬ت ا ن ا ‪ 0Q F 4‬ی ‪Kenneth Wilson‬‬ ‫ا ‪Y‬ي = م ﻥ‪ L‬ی! ﺡ‪ !Q‬ا ﻥ ت وا

ی‪ -4H‬إ دة ا ‪ H‬ی! ‪.Renormalization‬‬ ‫و { ی‪ G‬إ ‪ B‬ء د ری ‪ !-F‬م ﺕ‪ .‬ی ا ‪ -‬س‪ [ = ،‬ﻥ‪ L‬ی ‪ I‬ﺱ اج = اﻥ‪ -‬‬ ‫ا رة ‪ 0‬ﺕ ا = اب ا ‪ !B‬ا ! أی ا & ‪ 0F‬ی‪ 54‬أن ﺕ دي إ ‪ 0‬ا ‪ L‬م‪.‬‬ ‫أ إذا اﻥ ‪ Q‬إ ‪ 0‬ﺱ‪ -‬ق ﻥ‪ 4‬ذج ا ا ‪x -<%‬ﻥ ﻥ‪ I <- T‬ا‪Watts !-Q $‬‬ ‫)‪ and Strogatz (1998‬ﻥ‪ 4‬ذ ‪ GH -m‬ا ‪ ، 5/‬وذ ‪ & ,‬أن ه‪ XY‬ا ‪ !<-%‬ﺕ د‬ ‫ ‪ T‬ا ‪ !5./‬وی‪ 54‬أن ﺕ;‪ 4‬ا ت ا ‪ <%‬ى ـ‪ P‬وا‪$‬ﺡ‪ T‬م ا ‪ -.5‬ة ‪.(2)!5./Q‬‬ ‫آ‪ , Y‬وا ‪ 4‬دا ‪ 0Q‬إ اء ﺕ‪ T‬ی ا‪$‬ﺱ‪7‬ك ا ‪ /‬ا ‪x ،‬ن ﻥ ی! واﺡ ة ‪$‬ی! ‪ !Q‬ی ‬ ‫ﺕ‪ T‬ی ه ‪ 7 ،‬ﺕ أی! ُ ة ‪ !Q‬إ ‪ 0‬ذاﺕ وأی! ‪ !Q‬ﺕ‪ 5‬ن ‪ ! W‬إ ‪ 0‬أزواج ا ُ ‪،‬‬ ‫و ‪Y‬ا وا ‪ 4‬دا ‪ 0Q‬أﺱ‪ Q‬ب إ دة ﺕ‪ H‬ی! ا ‪ ،! 4T4‬ﺕ ﺕ ی ﻥ‪ 4‬ذج ا ا ‪ -<%‬‬ ‫ & دي ا‪z‬ﺵ‪ 5‬ت ا

ﺕ‪ B‬ﺡ ة ا & ‪ ،0F‬وذ ‪ { ,‬ی‪ G‬ﺕ ‪ -‬ا ‪7%‬ت‬ ‫ا ‪ 4‬رة ﻥ ‪ -‬وا ‪ 4H‬ح ‪7%‬ت ا ‪Y‬اﺕ‪ !-‬وا ‪o4‬دو !‪ .‬آ‪ = , Y‬م آ ‬ ‫‪Newmann‬و‪ CF Watts‬ﺵ‪ v 5‬ﺥ ‪ 4‬ذج ا ا ‪ ، -<%‬ﺡ‪ 3-‬ی ‬ ‫ﺕ‪ T‬ی أﺱ‪7‬ك أی! ‪ ،!Q‬وإﻥ‪ { 4‬ق ‪ %‬ة ﺕ م ‪ /‬ا ‪ -‬أزواج ا ُ ا ‪ 4‬رة‬ ‫وی إ‪ F‬إ ‪ 0‬ا ‪ !-5./‬ا ! ا ‪ ، -<%‬و ‪x I-Q‬ﻥ‪ I‬ی =‪ CB‬أی! ُ ة ‬ ‫ ‪ !-‬ا ‪ ! H4 ،!5./‬ا ‪ 4‬ﺱ‪ - !B‬أی! ُ ﺕ‪ -‬ﺕ‪ 5‬ن دة دا ‪.(1) 4‬‬ ‫إن ﺕ‪ -.B‬ت ‪ .‬دئ ا ‪) !-Q5‬ا ‪ (!- 4/‬وا ‪ -‬س = أدت إ ‪ 0‬ﺕ‪ .‬ﻥ‪ 4‬ذج ‪o-4‬ة أه‪ 4‬‬ ‫ﻥ‪ 4‬ذج ‪ Ising‬آ ‪ 4‬ذج ‪ 5-4Q‬ﻥ‪ 5-‬ا‪z‬ﺡ‪ ،!- %‬وذ ‪ ,‬راﺱ! ﺱ‪ Q‬ك ا ‪ 5./‬ت ا ‪ 4‬ة‬ ‫‪(1) -‬‬

‫‪L.A.N. Amaral and J.M. Ottino, op.cit, p 150‬‬ ‫‪A. Barrat, and M. Weigt, On the properties of small-world network models, Eur. Phys.‬‬ ‫‪J. B, Vol.13, 2000, pp 557‬‬ ‫)‪(1‬‬ ‫‪M. E. J. Newman, The Structure and Function of Complex Networks, SIAM Review,‬‬ ‫‪Vol. 45, n°2, 2003, p 209‬‬ ‫‪(2) -‬‬

‫‪149‬‬

‫وﺱ‪ Q‬ك ا ‪ -‬ﺱ ت ا ! & ‪7‬ت ُ ه‪ XY‬ا ‪ 5./‬ت ‪ -‬ة ا ‪ 4‬ى)‪ .(2‬و= ﺕ ا إ ‪0‬‬ ‫أن ﺵ‪ 5.‬ت ا ا ‪ -<%‬ﺕ‪ L‬ﺡ ﺱ ‪ -‬س ا ‪ !B‬ا ! وذ ‪ 4 ,‬د ‪0Q‬‬ ‫أﺱ ‪ -‬إ دة ﺕ‪ H‬ی! ا ‪ ! 4T4‬ﺥ‪7‬ل ﺡ‪ H‬ب ﺕ زی‪ C‬ا ﺡ ‪ 4‬ت ‪ %‬دة ‬ ‫ا ط و ‪ I‬ﺕ ‪ --‬ا ﺡ ‪ 4‬ل ا ‪ !% Q Q5‬وﺡ‪ I H‬وا ‪y‬ﺙ‪ -‬ات ا ‪ . 4‬د ! ‪ vQ 4‬ا ‪ %‬‬ ‫وا ى وا ‪ H4‬ت ‪7‬رﺕ‪ { .‬ت ا ‪ . 4‬د !‪ ،‬و ‪Y‬ا ﺕ‪ 5‬ن ‪ !-Q4‬إ دة ا ‪ H‬ی! ﺥ‪7‬ل‬ ‫و‪ CF‬آ; ! ه‪ XY‬ا ‪ ! &% %‬اآ‪ .‬وی إ دة ﺕ‪ H‬ی آ‪ , Y‬وه‪Y5‬ا دوا ‪ ,-‬ﺡ ‪0‬‬ ‫ﻥ ‪ 54‬ا ‪ %‬ل ‪ 0Q‬ا ‪ T‬ا ‪ 4‬آ وﺱ‪ 5‬ا ‪ m 4‬ب ‪.(3)I-‬‬ ‫و‪ ^ 4‬آ ‪ L‬ی! ‪ 2‬ا ‪ 3‬ل إ _ ا ‪ +‬ار ﺵ ا ا ‪ ,/ 6‬ﺡ ی ‪2‬‬ ‫ا ‪ B‬ا ؟‬ ‫ا ﺡ ‪ 4‬ل ا‪$‬ول‪ :‬ی‪ 5‬ن اﺡ ‪ 4‬ل ا ارة ا ‪ 4‬ﺕ& ! و ‪x I-Q‬ن ا ‪ !5./‬ﺕ ‪ %‬ف & ا ‪ B‬ی !‬ ‫ا

ﺕ ‪ %‬ف ا ‪ !5./‬ا‪$‬ﺡ دی! ا ‪ .‬ا‪ 0Q !-Q $‬ا ‪ m‬أن ه‪ XY‬ا ‪ !5./‬ﺕ إ ‪0‬‬ ‫ﺡ ﺱ ; ‪ ! B‬ا ارة ا ‪.!W& 4‬‬ ‫ا ﺡ ‪ 4‬ل ا ; ﻥ ‪ :‬ی‪ 5‬ن اﺡ ‪ 4‬ل ا ارة ا ‪ 5 !W& 4‬ﺕ‪ H‬وي "‪ "0‬وه ﻥ ‪0Q %‬‬ ‫ ﺡ‪ !Q‬اﻥ ‪ !-H-{ < !-‬وه‪Y‬ا ی آ ا ‪ -‬ت ا ﺱ‪y !-‬ن ا ﺱ ا ‪ -.‬ﻥ ‪ I‬ﻥ‪ L‬م‬ ‫ا ا ‪$ !.H -<%‬ی! = ة ‪ 0F &Q‬و أﺡ‪ T‬م آ‪ -.‬ة ‪ I- 4‬ا ‪ &5‬ی!‪.‬‬ ‫إن ﻥ‪ 4‬ذج ‪ Ising‬ی‪$ !.H L‬ی! =‪ !4-‬دة ‪ 0F &Q‬ا ﻥ ل ‪! B‬‬ ‫ ‪ !-‬ا ارة دة ‪ !- .‬أﺡ دی! ا ‪ .‬إ ‪ 0‬ﺡ ﺱ ; ‪ ! B‬ا ارة ا ‪،!W& 4‬‬ ‫و ‪x I-Q‬ﻥ ﺕ ﺡ‪ !Q‬اﻥ ل < {‪ !-H-‬دة ا ارة ﺕ‪ 5‬ن = ة ا & ‪ 0F‬دة‬ ‫آ‪ ،, Y‬وﺕ ‪ !-Q4‬ا ﻥ ل ا & ‪ 0F‬إ ‪ 0‬ا ‪ L‬م ‪ B‬ی ! ﺕ &‪ w‬ﺕ ازن وﺕ‪ T‬ﻥ ا ‪ L‬م)‪.(1‬‬ ‫إن ﺕ ي ‪ !.‬ا ارة ا ‪ !- 4‬ا ‪ !- ;4‬ی ‪ -Q‬ا ‪ TQ‬ء إ ‪ 0‬ا ﺱ {!‬ ‫ا ر ‪ !-‬و ذ ‪ w& ,‬ا ‪ QH‬ك ا وﻥ داﺥ ا ‪ !5./‬وا ‪Y‬ي ی د ﺡ ت ا ارة‬ ‫ا ‪ !W& 4‬وه‪Y‬ا ی‪ 5‬ن ‪7‬ﺡ‪ -‬ت ﺡ ا ‪ 4‬ذج ا ‪Y‬ي ی ‪ 0Q 4‬ﺕ &‪ -‬‬ ‫ا ارة و إ ‪ B‬ء ا ‪ !5./‬ا ‪ -‬ت ا ‪ ! 7‬ﺕ ي ا ‪ !.‬ا ! وه‪Y‬ا ی‪ 5‬ن إ ‪o‬ی دة‬ ‫{ ل ا رﺕ‪ { .‬ت ا ‪ . 4‬د ! و د اآ‪ .‬ا ُ ﺕ ﺙ ‪ W‬ا ‪ .‬أو ا ‪ 4‬‬ ‫ ‪ 0Q‬ﺕ ا ‪ G‬إدراآ ت ا ُ ‪ C‬إدراآ ت ا ﺱ‪. -‬‬ ‫إذن ه دور ا ﺱ‪ -‬ا ر اﺱ ار ا ‪ !- .‬ا ‪!5./Q !Q /‬؟ إن ا ‪ B/‬ا ; ﻥ ‬ ‫ ‪ 4 Q‬ذج ا ‪ B‬ري ی آ ‪ 0Q‬أه‪ !-4‬ا‪$‬ﺡ اث ا ر ‪ !-‬إﺡ اث ا <‪ --‬ات داﺥ ا ‪!5./‬‬ ‫ ﺥ‪7‬ل إ دة ‪ !m -‬ا‪$‬ﺡ اث ا اﺥ‪ { !-Q‬ی‪ G‬ﺡ‪Y‬ف أو إ‪ 4= ! F‬أو روا ی ة‪.‬‬ ‫‪X. Zhang and M. A. Novotny, Critical Behavior of Ising Models with Random Long‬‬‫‪Range (Small-World) Interactions, Brazilian Journal of Physics, Vol.36, n°3A,‬‬ ‫‪September, 2006, p 670‬‬ ‫)‪(3‬‬ ‫‪Michael E. Fisher, Renormalization group theory: Its basis and formulation in statistical‬‬ ‫‪physics, Reviews of Modern Physics, Vol. 70, n°2, April 1998, pp 653-681‬‬ ‫)‪(1‬‬ ‫‪A. Barrat, and M. Weigt, op.cit. p 547‬‬ ‫)‪(2‬‬

‫‪150‬‬

‫إﻥ‪ I‬إ{ ر ا ‪ -< 4‬ا ﺱ ‪ !-Q4‬إدراك ﻥ‪ 4‬ذ ا ‪ ، .‬وا ‪Y‬ي ی د ا ارة‬ ‫ا ‪ !- 4‬و ا ‪ -4W‬ا ‪x ، 4‬ﻥ‪ I‬ی‪ L‬و د ﻥ ‪ -‬ا ﺱ ا

ی د ‬ ‫ا ور ا ‪ -.5‬اﺱ ار ا ‪ ،!5./‬ه‪Y‬ا را ‪ C‬إ ‪ 0‬ارﺕ‪ { .‬ا ﺙ‪ -< 4 G-‬ا ‪ 4‬ذج‪ ،‬ه‪Y‬ی ‬ ‫ا ‪ -‬ی دان وﺱ‪ B‬ء ا ‪ Q 4‬ت و وﺱ‪ B‬ء ا &‪.Y-‬‬ ‫إن أه‪ !-4‬ه‪Y‬ی ا ﺱ‪ -B‬ﺕ‪ 45‬أﻥ ‪ 4‬ی‪ 54‬أن ی‪ H‬ا ‪ 0Q‬اﺱ ار ا ‪ !5./‬‬ ‫و ل در ! ا ارة ا ‪ !- 4‬إ ‪ H 0‬ی ت ‪ 4 ،!-‬ی ﺕ ﺥ ا ‪ B‬ف ا‪ . $‬‬ ‫ & ه‪ XY‬ا ارة وإ دة ﺕ ازن ا ‪ L‬م‪ .‬ﺱ‪ -‬ا ‪ Q 4‬ﺕ ﺥ‪7‬ل و‪ I &-l‬ا‪$‬ﺱ ﺱ‪!-‬‬ ‫ ‪ L‬إ ‪ = 0‬ة أو ‪ v F‬ا ‪7%‬ت ‪ 0Q‬ﺡ ﺕ ‪ ،Granovetter -.‬ی‪ I 54‬أن ی‪ Q‬‬ ‫دورا ‪ 4‬ﺕ ‪ -H‬ا ‪ vQ - 4‬ا ‪7%‬ت وإﺱ د و‪ !&-l‬ﻥ ا ‪ Q 4‬ت إ ‪ W 0‬‬ ‫وا

ﺕ‪ 5‬ن دة ا ‪7%‬ت ا ‪ !&- W‬وﺕ ك ‪ !-Q4‬ا &‪ Y-‬إ ‪ 0‬ا ‪7%‬ت ا ی! وا

ی‪ 54‬‬ ‫ أن ﺕ ‪o‬ز ص ا ون وا ‪.(1)G-H‬‬ ‫إذن و ‪ 0Q‬أﺱ س ا ‪ !T-‬ا ‪ 4‬إ ‪ -‬ﺡ ل ا ‪ - !=7‬در ! ا ارة ا ‪!- 4‬‬ ‫وا ‪ -4W‬ا ‪x ، 4‬ﻥ‪ I‬آ ! زادت در ا ارة ا* ‪ 4 !+‬آ ! زاد (ل ا ‪2 ! +‬‬ ‫ا* ‪Ð ,4 !+‬ﻥ ق ا ‪ 4 f‬وا ‪ ،O 3 m‬و ‪ I-Q‬ﻥ‪ I‬ﺡ ! ا ‪7‬ﺕ ازن ا اﺥ‪ Q‬‬ ‫وا ‪Y‬ي أ ب ا ‪ L‬م اء ارﺕ& ع ا ارة ا ‪ = !- 4‬ﻥ § ‪ I‬اﻥ & ض آ‪ -.‬‬ ‫در ت ا ‪ -4W‬ا ‪ 4‬و ‪ I‬اﺱ ‪ .‬ال ا ‪7%‬ت ا ی! ‪7%‬ت ‪ - !&- F‬ا ُ ‬ ‫و ُ ة ا ﻥ ن ا ص‪ .‬وه ﺕ‪y‬ﺕ ‪ !4‬ه‪ XY‬ا ‪7%‬ت ا ‪ !&- W‬ﺡ&‪ w‬ا ‪ QH‬ك ا وﻥ ‬ ‫داﺥ ا ‪ !5./‬و ‪ I‬اﻥ ‪ -‬ر ا ‪ .GH‬وآ‪ 4‬أﺵ ﻥ ﺱ ‪x‬ن ا ‪ C4T‬ی ‪ - .‬س‬ ‫ ‪ Q 4Q‬ت ا

ﺕ ‪ F‬إذا آ ن ﺱ‪ Q‬ك ُ ة & دة وف ‪ ُ Q !.H‬ا‪$‬ﺥ ى‪،‬‬ ‫و اﺡ ‪ 4‬ل ا ‪ ! 4‬ا ‪ 4‬دة ‪ /‬ا ‪ ُ TH -‬ة & دة ‪ ! -‬و ‪x I-Q‬ن إ ‪ 5‬ﻥ‪!-‬‬ ‫=‪ -‬م وﺱ‪ -‬ا ‪ Q 4‬ت ‪ C4T‬وإرﺱ ل ا ‪ Q 4‬ت ‪ %‬ص ا ‪ QH‬ك ‪ -m‬ا وﻥ ‪[H-‬‬ ‫ه =‪ !4-‬ا ‪ ،C4T‬وإﻥ‪ 4‬ه =‪ !4-‬ه‪Y‬ا ا‪$‬ﺥ‪ -‬إ‪ ! F‬إ ‪ 0‬ا ‪ 4‬ﺵ ا ‪Y‬ي ی م ‪!&-l‬‬ ‫وﺱ‪ -‬ا ‪ Q 4‬ت‪ ،‬أي ‪ C (p)+ µ‬ﺡ‪ µ 3-‬ه ا ‪ 4‬ﺵ ‪ C ،‬ا ‪y‬آ‪.C (p)+ µ ≤ 1 0Q -‬‬ ‫و ‪x I-Q‬ن إدﺥ ل وﺱ‪ -‬ا ‪ Q 4‬ت ﺱ ف ی دي إ ‪ 0‬ﺕ ل = س ا ‪ QH‬ك ا وﻥ إ ‪0‬‬ ‫أ ‪ 0Q‬آ‪ 4‬ه ‪ F‬ا ‪ 5/‬ا ‪:‬‬

‫‪Mark Granovetter, op.cit, p 209‬‬ ‫‪151‬‬

‫‪(1) -‬‬

‫آ‪x , Y‬ن ا ﺱ‪ -‬ا ‪ Q 4‬ﺕ ‪ I‬ﺕ‪y‬ﺙ‪ -‬آ‪ -.‬ﺕ<‪ --‬ا ‪ !4-‬ا ‪ Q !- 4‬ارة‬ ‫ا ‪ P* !- 4‬وا ‪ !4-‬ا ‪ %‬ى ‪ QHQ‬ك ا وﻥ *‪ ،G‬ﺡ‪ 3-‬أن ا ﺱ {! ا ‪ Q 4‬ﺕ‪!-‬‬ ‫ﺕ‪ 5‬ن ‪ !4‬ﻥ‪ /‬ط ا ﻥ ن ا ص ‪ ،P°‬وﺕ‪ 5‬ن ذات =‪ !4-‬آ‪ -.‬ة =‪ .‬ذ ‪ ،,‬وا

‬ ‫ﺕ‪ 5‬ن ‪ m‬ا‪$‬ﺡ‪ -‬ن {! & ق ‪ -‬‬

‫و‬

‫‪.‬‬

‫أ وﺱ‪ -‬ا &‪ 5 Y-‬ن ‪ I 4‬ا‪$‬ﺱ ﺱ‪ !-‬ﺕ ‪ I-‬ا ! ‪ ، - 4Q‬و ‪x I-Q‬ن و د‬ ‫أي ﺱ‪ Q‬ك ل ی‪ 54‬أن ی ا ‪ W‬ء ‪ { I-Q‬ی‪ G‬ه‪Y‬ا ا ﺱ‪ ، -‬ا ‪Y‬ي ی ‪0Q 4‬‬ ‫إﻥ ص آ أﺵ‪ 5‬ل ا ﺡ ‪ -‬ل ا ‪ /4‬ك داﺥ ا ‪ 4 .!5./‬ی دي إ ‪ 0‬ﺕ ل = س ا ‪ QH‬ك‬ ‫ا وﻥ ;‪ 4Q‬ﺡ‪ %‬ﺕ ﺥ وﺱ‪ -‬ا ‪ Q 4‬ت‪.‬‬ ‫و ‪ 0Q‬أﺱ س أن ﺕ ‪ H‬و‪ !- F‬وﺱ‪ -‬ا &‪ Y-‬ی =‪ 0Q v‬اﻥ & ض ا ‪ QH‬ك ا ‪ 4‬ل‬ ‫ا ‪ /4‬ك‪x ،‬ﻥ‪ I‬ی‪ -Q L‬أن ه‪Y‬ا ا ﺱ‪ -‬ه ‪ 45‬ﺱ‪ -‬ا ‪ Q 4‬ت وا ‪، - 5‬‬ ‫ﺡ‪ 3-‬أﻥ‪ I‬إذا آ ن ‪ P‬ﺕ&‪x ،C‬ن =‪ !4-‬ا ﺱ {! ا ‪ Q 4‬ﺕ‪ !-‬ﺕ‪ 5‬ن ‪ !-‬و=‪ !4-‬ا ﺱ {!‬ ‫ا &‪Y-‬ی! ﺕ‪ 5‬ن &‪ 5 ،!W‬إذا آ ن ‪x & P‬ن =‪ !4-‬ا ﺱ {! ا &‪Y-‬ی! ﺕ‪ 5‬ن ﺕ& !‬ ‫وا ﺱ {! ا ‪ Q 4‬ﺕ‪ !-‬ﺕ‪ 5‬ن &‪ ،!W‬و‪\/ ^ 4‬ن ه ‪ n‬ا ‪ ,/ 2 +‬ا < ‬ ‫ا ! ^ ‪k‬ﺙ آ ‪ 2‬ه ‪ n‬ا ‪ ,/ 2 +‬ا < ا ‪a f +‬ی ‪ ( 4‬ن‬ ‫‪152‬‬

‫ا ارة ا* ‪ 4 4 !+‬ا ! ‪ +‬ى وی ن ا ‪ 2 ! +‬ا* ‪ ! ،hf ,4 !+‬ی‪j‬دي‬ ‫إ _ دور ﺡ ي ‪e6‬ت ا ‪ f‬ذات ا ‪ L-‬ا ! ‪.‬‬ ‫ ! أﺥ ى ی‪ 0 .‬ا ‪ !4-‬ا ‪ Q !W& 4‬ارة ا ‪ !- 4‬ا ‪C4T‬‬ ‫ ﺕ&‪ C‬ﻥ‪ 5 ، -.H‬ا ‪ Q 4‬ت ‪ [H-‬ه ا ‪ ،!4 4‬و ی‪ 54‬أن ی دع ا <‪ ³‬وا ﺡ ‪ -‬ل‬ ‫وی‪ CT/‬ا ون ‪ -‬اﺡ ‪ 4‬ل إی‪ T‬د ه‪Y‬ا ا <‪ ،³‬وإﻥ‪ 4‬ى إ ‪ 5‬ﻥ‪ !.= !-‬ا ‪ ، - 4‬أ ‬ ‫ﺡ ! ا ‪ -‬ا ‪ 4‬ﺕ& ! ‪ Q‬ارة ا ‪x ،!- 4‬ن ا ‪ C4T‬ی & ‪ 4 ،‬ی دي إ ‪0‬‬ ‫إﺵ‪ - 5‬ت ‪ Q‬ﺕ‪ !-‬ی!‪ .‬إن ﺡ ! ا ‪ H4‬ی ت ا ‪ & !W& 4‬ا ﻥ ن ا ص ‪C‬‬ ‫ا ‪ .‬ءات ا ‪ !- 4‬ﺕ آ ‪ 0Q‬أن ا ﺱ { ت ا &‪Y-‬ی! ﺕ‪ 5‬ن أآ; ‪ ،!-‬أ ﺡ !‬ ‫ا ‪ H4‬ی ت ا ‪ 4‬ﺕ& ! ‪x‬ن ا ﺱ { ت ا ‪ Q 4‬ﺕ‪ !-‬ه ا

ﺕ‪ 5‬ن ! أآ; ‪.‬‬ ‫إذن‪ ،‬إن ا ‪ -Q‬ا ‪ 0 .Q 5./‬ی‪ 54‬أن ی‪ 5‬ن وﺱ‪ --H ! !Q-‬ا ‪ 4‬ﺱ‪,‬‬ ‫ا‪$‬ﻥ‪ !5./Q B‬ا ﻥ ن ا ص إ{ ر آ‪7‬ﻥ ‪ ،‬ی‪y‬ﺥ‪ - Y‬ا ‪ .‬ر ا ‪ !- .‬ا ‪!Q /‬‬ ‫ ‪ GH Q‬و ی ‪ v‬و ‪ I‬ا ‪ QH‬ك ا & ي ‪ ُ Q‬ا & دی! أ اﺱ ار‪ X‬وا ل إ ‪0‬‬ ‫ﺡ ت ; ‪ Q !-‬ون ‪ ُ -‬ة ا ﻥ ن ا ص و ُ ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق ا ‪ !- 4‬ا & ‪ .!-‬إن ه‪Y‬ا‬ ‫ا ‪ 4‬ﺱ‪ ,‬ی‪ 5‬ن ‪ m‬ا‪$‬ﺡ‪ -‬ن آ ا ُ ‪ = ،‬ﺕ‪ 5‬ن ‪ !-Q4‬ﺡ‪Y‬ف ‪ W‬‬ ‫ ‪ !-Q4‬ﺡ ﺱ‪ !4‬ﺱ‪ -‬ورة ا ‪ ،!5./‬و ‪ C I‬ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق ا ‪ !- 4‬ا ا ‪C‬‬ ‫ا ‪ GH‬ا ﻥ ﻥ ‪.‬‬

‫‪153‬‬

We have considerable evidence that shows that the state is nothing other than a complex of legal acts, a set of legal rules sufficiently centralized and having the monopoly of the use of force. Now, if the state is only a specific legal system, the problem of how the state comes into being, how it functions, how it changes, turns into the problem of how legal rules comes into being, how they function, and how they change. R. Tamayo y Salmoran, ‘The State as a Problem of Jurisprudence, in, H.J.M. Claessen & P. Skalník (eds.), The Early State, The Hague, 1978, pp 405-406

154

:,‫ا ا & ﻥ‬ ‫ ر‬B+ ‫ا‬ ,‫ رآ‬+ ‫ا‬ ‫ ﻥ ن‬ ( ‫ا ص‬

‫ا (و‬

‫ أن ﺕ ا ف ا ‪ H‬ا‪$‬ول ‪ 0Q‬ا ‪ !- .‬ا ‪ Q !Q /‬ﻥ ن ا ص ‪ 4‬ا و !‬ ‫وإﺙ‪ .‬ت ا ‪ B/‬ا‪$‬ول إﺵ‪ !- 5‬إ دة ا ‪ .‬ء‪ ،‬ﻥ إ ‪ 0‬ا ‪ B/‬ا ; ﻥ ¨ﺵ‪ !- 5‬ا ‪ 4‬د‬ ‫ ا ‪ 3 .‬ﺡ‪ -‬ی ت ا ‪ H4‬ى ا ‪ Q&H‬ا

ﺕ ‪ -‬إﻥ ج ‪7‬ﺡ‪ L‬ت ا ‪ H4‬ى ا ‪ Q‬ي‪ .‬ﺡ‪3-‬‬ ‫أﻥ‪ ! I‬ا‪z‬ﺱ ط ‪ P‬ا ‪ 5 4‬ا ‪ 4‬د ! ‪ ،P(L)=H‬ه‪ ,‬ا ی ا ‪ 3‬‬ ‫ ! ‪ +‬ى ا ‪ , f‬ا ‪ ( ,+‬إﻥ‪ +‬ج ‪e‬ﺡ> ت ا ! ‪ +‬ى ا ي ‪ < 24‬ی‪P w‬؟)ا ‪ 5/‬ر= ‬ ‫)‪((20‬‬ ‫ ی إﺙ‪ .‬ت آ‪ -.‬یُ‪ L‬‬ ‫ ‪y‬ن ا و ! ه إ‬ ‫ﺕ ‪ $ -‬ل = ﻥ ﻥ‪ ,!-‬أو‬ ‫ ‪ ! 4T‬ا = ﻥ ﻥ‪!-‬‬ ‫ آ‪o‬ی! ‪ %‬رة آ‪ -.‬ة‬ ‫و اﺡ ‪ 5‬ر اﺱ ام‬ ‫ا ة‪ .‬أ ا ن‪ ،‬أن‬ ‫ا و ! ه إ ﻥ‪ L‬م‬ ‫= ﻥ ﻥ ‪!Q5/4 ، ّ-‬‬ ‫و د ا و !‪ ،‬وآ‪!-&-‬‬ ‫ ‪ ، Q4‬وآ‪ !-&-‬ﺕ<‪ ّ-‬ه ‪،‬‬ ‫ﺱ ف ﺕ ل إ ‪0‬‬ ‫ ‪ !Q5/‬و د ا ا ‬ ‫ا ﻥ ﻥ‪ ،!-‬وآ‪، Q4 !-&-‬‬ ‫وآ‪ !-&-‬ﺕ<‪ ّ-‬ه ‬

‫إن ه‪Y‬ا ا ‪ B/‬ا ; ﻥ إﺵ‪ !- 5‬إ دة ا ‪ .‬ء‬ ‫ی‪ 4H‬إ دة إﻥ ج وإ دة ء ‪ 0‬ا ‪ H4‬ى‬ ‫ا ‪ Q‬ي = ‪ 0Q !4‬ﺡ‪ -‬ی ت ا ‪ H4‬ى ا ‪ ، Q&H‬أو آ‪ 4‬ﻥ‪ -4H‬إ دة ء ‪ ،!-Q !- o‬وه ‬ ‫ا ‪ L 4‬ر ا ‪Y‬ي ی‪ 4H‬إﺙ‪ .‬ت ا ‪ ! -.B‬ا ‪ Q !- H‬ﻥ ن ا ص‪ .‬و ‪ 5 0Q‬ا ‬ ‫ا‪G‬ول أی ﺕ ا ‪ 4‬د ‪ QB% 0Q‬ت ﺵ‪ !-5.‬ر ! ا‪$‬و ‪ 0‬ﺕ‪ <Q‬آ رؤی! ﻥ‪!- H‬‬ ‫‪155‬‬

‫ ‪ F 4Q‬ع‪ ،‬إ أﻥ‪ I‬ه‪Y‬ا ا ‪ H‬ی ‪ -Q -‬إﺙ‪ .‬ت آ ا‪ $‬د ا ‪ L !- H‬ه ة ا ﻥ ن‬ ‫ا ص ‪ 4‬ا و !‪ ،‬وا

ﺕ ده ﺙ ‪ !-‬ا ‪ /GH‬ا ‪ . - 4‬و ‪Y‬ا ﺱ ف ﻥ م م أول‬ ‫ ‪x‬ﺙ‪ .‬ت ه‪ XY‬ا ; ‪ !-‬وا ‪ L‬إ ‪ 0‬ا ﻥ ن ا ص آ ‪ o GH‬إ{ ر ﻥ‪ GH‬آ‪ ، Q‬أی ‬ ‫ی‪ L‬ا ‪ .‬ا ‪ /‬رآ ﺕ‪ B‬ر ا ‪ GH‬ا ﻥ ﻥ وا‪$‬ﻥ‪ H‬ق ا ‪ !- 4‬ا‪$‬ﺥ ى )ا ‪06f‬‬ ‫ا‪G‬ول(‪ ،‬ﺙ ﻥ م & ه‪ XY‬ا ; ‪ !-‬وه ‪ ,/‬ﻥ‪ mf‬ا ‪k g‬آ ( ا ‪ B‬ا & ﻥ‪ . ,‬وا ‪ L‬إ ‪0‬‬ ‫ا ﻥ ن ا ص ‪ 0Q‬أﺱ س أﻥ‪ I‬ی‪ ;4‬ﻥ‪ GH‬آ‪ Q‬ی ‪ 5‬ن‬ ‫ ‪ ! 4T‬أﻥ‪ H‬ق ‪) !-‬ا ‪ 06f‬ا & ﻥ‪.(,‬‬

‫ا ‪ 06f‬ا‪G‬ول‪ :‬ا ‪Ô Bّ+‬ر ا ‪ ّ+‬رآ‪ " ,‬ﻥ ن‬ ‫ا ص" ﺽ!‪ 2‬ﺵ ت ا آ! ا ! ‪ 3‬ة‬ ‫‪ _ 4‬أ س ا?ﺵ ا & ﻥ ?‪ 4‬دة ا ء‪،‬‬ ‫و ( ‪ s +/‬ط ‪ P‬ا ! (د ‪ 2 e‬ﺡ ی ت‬ ‫ا ! ‪ +‬ى ا ‪ , f‬و اه ا ! ‪ +‬ى ا ي‪ ،‬ف‬ ‫ﻥ‪ ^I+‬إ _ ا ‪ 24 C‬ا ی ا ! ا ‪ ( ,+‬إﻥ‪ +‬ج‬ ‫ اه ا ! ‪ +‬ى ا ي ‪ < 24‬ی‪ w‬ا ‪e4 f+‬ت ا ‪,+‬‬ ‫رأی ه ‪ ,/‬ا ا‪G‬ول ‪ 2‬ا ‪.C‬‬

‫‪la communication‬‬ ‫‪est invraisemblable,‬‬ ‫‪et ce en dépit du‬‬ ‫‪fait que nous la‬‬ ‫‪pratiquons chaque‬‬ ‫‪jour, et que, sans‬‬ ‫‪elle, nous ne‬‬ ‫‪pourrions pas‬‬ ‫‪vivre.‬‬ ‫‪Niklas Luhmann,‬‬ ‫‪1981, p 137‬‬

‫ إ{ ر ‪ = !¹-‬ﻥ ﻥ‪ !-‬دو ﺕ‪ !-‬ﺕ ‪IT‬‬ ‫ ‪ vQ‬ا & ا ا ‪ !Q H4‬إ ‪ 0‬ا ا ‪ C‬ا ‪ GH‬ا ﻥ ﻥ ‪ 5‬ﺡ ی! واﺱ ‪ !- 7‬و ی‪ 54‬‬ ‫أ ا أن ﺕ د ﻥ& ا‪$‬ﺥ‪ B‬ء ا

و= [ ﺡ‪ !Q‬ا ‪ -‬ا و ﺕ‪ ،!-‬ﺡ‪ 3-‬أن ا ‪ !- .‬ا ‪!Q /‬‬ ‫ ‪ Q‬ﻥ ن ا ص ا و ! ه أﺱ ﺱ ‪ B !T‬ی ! ﺕ‪ /‬رآ‪ - !-‬ا ﻥ ن !‬ ‫وا‪$‬ﻥ‪ H‬ق ا ‪ ! !- 4‬أﺥ ى‪ ،‬وه‪Y‬ا ا ‪ B‬ر ا ‪ /‬رآ ی‪ 5‬ن آ اﺡ ‬ ‫ا ‪ L‬ه ة ا ‪ - 4‬ری! ﺱ اء ﺕ ‪ GQ‬ا‪ -Q4 $‬ت ا‪z‬ﻥ ج ا ‪ - 4‬ري )ا ! ‪ C‬ا‪G‬ول(‪ ،‬أو ‬ ‫إ{ ر ﺕ‪ G-.B‬ا ﻥ ن وإ= ! ﻥ‪ L‬م ‪ B.F‬ل ) ا ! ‪ C‬ا & ﻥ‪.(,‬‬ ‫ا ! ‪ C‬ا‪G‬ول‪ :‬إﻥ‪ +‬ج ا ﻥ ن ا ص ( ا (و ‪ " :‬اﻥ ‪ 2‬ه‪ 2 I‬أ ‪0‬‬ ‫ ُ _ ﺵ "‬ ‫إن ‪ !-Q4‬إﻥ ج ا ‪ 4‬ی‪ C4 T -‬ا و !‪ ،‬و ‪ 0Q‬أﺱ س ا ‪ .‬ا ‪Y‬ي ﺕ ‪IQ‬‬ ‫ا ‪Y‬ات ا ‪ !-5./‬ذاﺕ‪ !-‬ا ‪ -L‬ا ‪ ّ 4‬آ! ‪ Q‬ﻥ ن ا ص‪ ،‬ﺱ ف ﻥ إ{ ر ﺕ رج ا ‪ 4‬ی‪ -‬‬ ‫و ‪ G‬ا ‪ 4‬ر ! ا و ﺕ‪ !-‬ا ‪75‬ﺱ‪ !-5-‬إ ‪ 0‬إ{ ر ی ﺡّ ‪ T 5‬ا ‪ 4‬ی‪ -m -‬ا و ﺕ‪، --‬‬ ‫أی ﺕ ‪ 5‬ن ﺵ‪ 5.‬ت ه‪ ! -T‬ی‪ 54‬أن ﺕ‪ H‬ا ‪ GB 4‬ا ‪ 5./‬ا ‪Y‬ي ی ‪ !-Q4 5‬ﺡ آ‪!4‬‬ ‫ ‪ vQ‬ا & ا )ا !‪ A B‬ا‪G‬ول(‪ ،‬وﻥ& ا ‪ GB 4‬ﺱ ف ی ‪ 5‬ا ‪ /‬وط وا § ا ﻥ ﻥ‪!-‬‬ ‫‪156‬‬

‫ ‪ XY‬ا ‪ 5./‬ت ا ‪ ،! -T‬ا

ﺱ ف ﺕ ‪ 0Q 4‬ء وا=‪ = C‬ﻥ ﻥ ‪ -‬ی ‪ T‬وب ‪ C‬ﺕ =‪ W‬ت‬ ‫ا ‪ .W‬ا ﻥ ﻥ ا و ﺕ ‪ ،‬ﺙ ﺕ‪ ! 4T 4W‬ا § ا ﻥ ﻥ‪Y !-‬ا ا ا=‪C‬‬ ‫)ا !‪ A B‬ا & ﻥ‪.(,‬‬ ‫و ‪ 0Q‬أﺱ س ا ‪ GB 4‬ا ‪ 5./‬ا ‪Y‬ي ی‪o-4‬ه‪ ، 4‬ی م ‪ 5-‬ﻥ‪" o-‬ا ‪ 5‬ی ا ‪o4‬دوج"‬ ‫‪ constitution dual‬و"ا ‪ -H‬ا ‪o4‬دوج" ‪ double attribution‬ا ‪ !-‬ا‪$‬ﺱ ﺱ‪!-‬‬ ‫ ‪ vQ - Q‬ا =‪ W‬ت‪.‬‬ ‫ا !‪ A B‬ا‪G‬ول‪" 2 :‬ا ! آ‪ M‬وا ! }" إ _ "ﻥ ء ا ت"‬ ‫‪ _ 4‬أ س ا ‪ ّ +‬ل ا ‪a‬ي ‪ ^+/ 4‬ا ! >

ا !‪,I+ L + ,/ ! +‬‬ ‫ا ! ی ‪ ،‬و إ< ر ‪ !4 0‬ا?ﻥ‪ +‬ج ا ! ري ‪ 2‬إ< ر ا ‪(+‬رج ا (و* ‪ ,‬إ _ إ< ر‬ ‫ا ! آ‪ M‬وا ! }‪\/ ،‬ن ‪ .f‬م ا } ا ﻥ ﻥ‪ ,‬ف ی ف * ‪a‬ری ‪m ./ ،‬‬ ‫ ‪ .‬إ _ ‪ I+ 4‬ﻥ ‪ 2‬ا ‪ f‬ا‪ ،04‬وإﻥ! ی !‪ ,/ 0‬إ< ر ] ‪ B A B+‬‬ ‫ﺵ ی! ‪ 2‬أن ی ّ ل ا ‪ +‬ت ا !‪ B‬وﺡ أ م ا ﻥ ن إ _ إ (ا‪ 4‬ت ﻥ ﻥ ‪.‬‬ ‫و ‪ -Q4 I-Q‬ت ا‪z‬ﻥ ج ا ‪ - 4‬ري ا و ﺕ ه أﺱ ﺱ & ! ‪ 0Q‬آ ‬ ‫ا‪$‬ﻥ‪ !4L‬ا ‪ - 4‬ری! ا ‪ 4‬دة ا ‪ ،C4 T4‬ﺡ ‪ 0‬ﺕ‪ ,Q‬ا

‪ 4‬ا ﻥ ن ا و ﺕ ‪0Q‬‬ ‫ ‪ o‬وﺕ ‪ 5 .(1) /-4‬ا ‪ GB 4‬ا ‪ 5./‬ا ‪Y‬ي ﺕ ‪ 4‬إ{ ر‪ 0Q -X‬أﺱ س أﻥ ﺕ‪ ;4‬‬ ‫أﻥ‪ - !4L‬ری! دی! إ{ ر ا ‪ !-5./‬ا ‪ !- 4 T4‬ا ‪ -!Q /‬ی دي ﻥ ن ا ص ‬ ‫ا و ! ‪ 0Q 4 Q‬ﺕ‪ - .‬ت ﺵ‪ !-5.‬أ ا & ظ ‪ 0Q‬ه‪ XY‬ا‪$‬ﻥ‪ !4L‬ا ‪ - 4‬ری! ا & دی!‬ ‫ ‪ 5‬إ{ ر ا ‪ L‬م ا ‪ - 4‬ري ‪ !5./Q‬آ‪.(2) 5‬‬ ‫)‪ ، M4 (1‬آ‪ M‬و }‬ ‫ی! ‪ 2‬و‪ L3‬ا !‪ [!+I‬ا ! ‪ 3‬آ ‪ 2‬ا ‪ +‬ا‪e3‬ت ‪ J‬ا ‪ ، .‬ا ‪ !-‬‬ ‫أ ‪" , .f _ 4‬ا ‪ "M !+‬و"ا (* "‪ ،‬ﺡ ‪ C‬أﻥ ﻥ! ‪ M‬ی! ‪e 2‬ﺡ>‪ ,/ ^+‬ﻥ ‪,‬‬ ‫ا !‪e‬ﺡ> ‪ ،‬وﻥ ‪ ,B‬د* ‪G‬ﺡ( ه‪a‬ی‪ 2‬ا ‪ I‬ﻥ ‪ .2‬إن ‪ x f‬ا ‪(+‬رج ا (و* ‪ [ 6 ,‬ا ﻥ ن‬ ‫ ‪ _ 4 j f‬ه‪a‬ا ا > م‪ ،‬ی! ‪ 2‬أن ی! ﺽ ‪ } 4‬ا ﻥ ﻥ‪( ,‬‬ ‫ا (و* ‪ B ,‬ی ﺵ ة‪.‬‬ ‫إن ا & ‪ !-F‬ا ‪ XY !- H‬ا راﺱ! ا

ﺕ ا ‪y‬آ‪ -Q -‬ا ‪ H‬ا ; ﻥ ‪ ،‬ﺕ‪oQ‬م ‪ -Q‬‬ ‫ا ‪ L‬إ ‪ 0‬ا ﻥ ن ا ص &‪ I‬ﻥ‪ - o H‬إ{ ر ‪ -‬ا ‪ . 4‬و ‪ !-Q4‬ﺕ&‪,-5‬‬ ‫ا رج ا ‪Y‬ي آ ن ی‪7‬ز ‪ C !-Q4 I‬ا ‪ 4‬ی‪ -‬أن ﺕ ‪ 4‬ﺵ‪ C 0‬ا ‪ &4‬دات ا ‪!- H‬‬ ‫ا ‪ .!&Q 4‬اﺱ م ‪ Jacques Derrida‬ا‪$‬دوات ا ‪ &4‬ﺕ‪ ,-5& Q !-‬أ ﺕ ی ‬ ‫‪157‬‬

‫ا ‪ .‬ء ا ‪ -H‬ﺱ ‪ L Q‬م ا ﻥ ﻥ ‪ ،‬ﺡ‪ 3-‬ی ل "إن ا ‪ !4 x f+‬ی‪ < _ 4 w B‬ی ‪ 2 +‬أو‬ ‫ﻥ!‪ ،2 B‬ﺡ ‪ C‬أن آ‪ 0‬ﻥ!} ‪ !.‬ی ‪ .‬ا‪Ò‬ﺥ ‪ ،‬ا‪G‬ول ی‪k‬ﺥ‪ J? a‬اءات ا ه ﻥ ا ‪( ,+‬و‬ ‫‪ J‬ری وا ‪ + 3‬ت ا ! ‪ ، B‬وا & ﻥ‪ ,‬أآ& ری ﻥ ‪ ،‬ی (و وآ‪k‬ﻥ^ ی ‬ ‫‪ ,/‬ا اءات‪ ،‬ا ‪ 6‬ص‪ ،‬ا ‪ f+‬ات ا ( وا‪ 3G‬ل")‪ XY .(1‬ا ‪ B‬ی ! ‪x‬ن ا &‪ ,-5‬ى‬ ‫‪ Derrida‬ی‪ v/5‬أﺱ س ا ﻥ ن و ‪ %‬ر ﺱ‪ 5- ،I BQ‬ن ﺕ =‪ ،I- < . - B W‬و ‪I-Q‬‬ ‫ی‪ .%‬ﺱ‪ 0Q H‬ذاﺕ‪ ، I‬و ‪ v 0Q‬ا ‪ { .‬ون أﺱ ) ‪La fondation‬‬ ‫‪ ،(mystique de l’autorité‬واﻥ‪oTQ 55& = /‬ی‪ ¹‬ت ا ‪ ،!- B‬ا

ه ﻥ& ‬ ‫ا =[ ‪7‬ز ! ‪ C‬ا ‪ -‬ل ‪ -m‬ا ‪ Q 5‬ا !)‪.(2‬‬ ‫إﻥ‪ I‬إ{ ر ا ‪ L 4‬ر ا ‪ H‬ا ‪ 4 .‬ذج ا راﺱ!‪x ،‬ﻥ ﺱ ف ﻥ‪ & 5‬‬ ‫ ‪ {$‬وﺡ ت ا &‪ !-5-5‬ا

{ [ ا رج ا و ﺕ ‪ C !-Q4‬ا ‪ 4‬ی‪ ، -‬ی‪ T‬‬ ‫ا ‪ H‬إ ‪ 0‬إ اد ءات ﻥ‪ ،!4L !- H‬ﺕ ى ا ا=‪ C‬ا ‪ ,5&4‬ا ﺕ§ ‪ -Q4‬ت‬ ‫ا ی ‪ .‬و ‪Y‬ا ﺱ ف ی ا ‪ L‬إ ‪ 0‬ا &‪ ,-5‬زاوی ‪ I‬ا ‪ ،!- H‬و ﺙ ‪ H‬ا ة‬ ‫ا ‪ 4‬ا ة ‪ -‬ا ‪oT‬ی‪ ¹‬ت ا ‪ !55&4‬و ‪ !-Q4‬إ دة ءه ‪.‬‬ ‫إن ‪ -‬أه ا ‪ &4‬دات ا ‪ !- H‬ا

ﺕ‪ &Q -T‬ت ا &‪ ,-5‬ﻥ‪ & T‬م‬ ‫"ا !‪e‬ﺡ> ‪ 2‬ا (ر ا & ﻥ "‪ ،‬ﺡ‪ 3-‬ه ی ا ‪ .‬ر ا ﻥ ن ﻥ‪ Q H‬ا ‪ ،‬ﺕ ‬ ‫ ‪7‬ﺡ‪ 0Q I L‬أﺱ س أﻥ‪ I‬ﺱ‪ !QHQ‬ا ‪ -Q4‬ت ا

ﺕ‪7‬ﺡ‪ -Q4 w‬ت أﺥ ى إ{ ر ‪ B‬‬ ‫ ‪ 4 ، -‬ی دي إ ‪ 0‬م و د أی! ه ی! ﺙ ! ‪ Q‬ﻥ ن‪ ،‬ﺕ‪ IQ T‬ﺕ‪ ! 4T4 7HQH‬‬ ‫ا ﺥ ‪ 7‬ت وا ‪o--4‬ات ا

ﺕ‪ 5‬ن ن واﺡ آ‪Y‬ات وآ‪ F 4‬ع ‪o--4 Q‬ات وا ت‬ ‫ا ﻥ ﻥ‪ .!-‬و ‪ I-Q‬ی‪ L‬ا ﻥ ن آ‪ -m Q‬ه ‪7‬ﺥ ‪ 7‬ت‪ ،‬وإ دة ادث ﺕ‪ 5‬اری!‬ ‫ﺕ ل وﺕ <‪ -‬إ{ ر ﺕ ‪ 4m‬ا ‪ C -.‬ﺕ<‪ -‬ا ‪ = -H‬ت)‪ ،(3‬ﺡ‪ 3-‬إن ‪ vQ‬ا ‪ = -H‬ت‬ ‫ﺕ م ‪ .‬ء ا ی ا وای ت ا ‪ 4‬دة ‪ Q‬ﻥ ن‪.‬‬ ‫آ‪ ! , Y‬أﺥ ى‪ ،‬ی‪ 54‬أن ﻥ‪ T‬ه ‪ /‬أی ا &‪ ,-5‬وﻥ‪ L‬ی! ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق ی ‪ .‬ان‬ ‫ ﻥ& ا ‪ /‬ء ‪ B 5‬ی ! ‪ . !&Q‬إن ا ‪ -;5‬ا ‪ &4‬دات وا ‪ &4‬ه‪ -‬ی‪ 54‬أن‬ ‫ی‪ /‬ك ‪ -‬آ‪ 7‬ا ﺕ‪ T‬ه‪ &4 ، -‬م "ا ﺥ ‪7‬ف" ‪ Différance‬ی "ا‪ z‬اع ا‪z‬ﺥ ‪ 7‬‬ ‫ ‪o--4 Q‬ات ‪ vQ‬ا ‪ = -H‬ت"‪ ،‬آ‪" , Y‬ا ‪ 5‬ار" ‪ Itération‬ی "ا ‪ G-.B‬ا ‪Y‬اﺕ ‬ ‫ا ‪ 5 4‬ر ‪o--4 Q‬ات ا

ه ﻥ&‪ H‬و‪ -m‬ﻥ&‪ H‬ن واﺡ "‪ .‬أ "ا ‪ W‬ر وا <‪ -‬ب"‬ ‫‪ Présence / Absence‬ﺙ ‪ !-‬ﺕ "ا ‪ / -4W‬ا ﺱ ; ء ‪$‬ﻥ‪ H‬ق ا ‪o--4‬ات"‪،‬‬ ‫‪(1)-‬‬

‫‪Jacques Derrida, The mystical foundation of law, op.cit, pp 957-959‬‬ ‫‪William W. Sokoloff, Between Justice and Legality: Derrida on Decision, Political‬‬ ‫‪Research Quarterly, Vol. 58, n°2, June 2005, pp 342-344‬‬ ‫)‪(3‬‬‫‪Gunther Teubner, The king’s many bodies, op.cit, p 764‬‬ ‫‪(2)-‬‬

‫‪158‬‬

‫آ‪" , Y‬ا ‪o‬ی دة" ‪ Supplément‬ﺕ "ا ‪ !B‬ا ‪o--4 Q !-& 4‬ات وا ‪ -Q-&B‬ت ‪ -m‬‬ ‫ا ‪ ،"!- 4‬أ " ‪ v‬ا ‪y‬ﺱ‪ Violence de la fondation " -‬ﺕ "ا ‪ .‬ای!‬ ‫ا ‪« !-{ .‬ﻥ‪ H‬ق ا‪$‬ﺕ ی‪.(1)"!-5- -‬‬ ‫إن ا &‪ ,-5‬ر ‪ 4‬ی‪ 5‬ن ا آ! ا‪$‬آ; إر آ ر ‪ !-‬ا ﻥ ن‪ - 5 ،‬أول‬ ‫ﺡ آ! ﺕ;‪ -‬ه‪Y‬ا ا‪z‬ﺵ‪ 5‬ل‪ ،‬ﺡ‪ 3-‬أن ا‪z‬ﺱ ت ا ‪75‬ﺱ‪ Q !-5-‬ا ‪ 4‬ع ا ﻥ ﻥ ‬ ‫)‪ (Karl, Eugen Ehrlich, Max Weber, Max‬إ ‪ 0‬ﻥ ا ‪ L‬ی ت ا ‪ 4‬ة‬ ‫)ا دی! ا ﻥ ﻥ‪ ،!-‬ا ‪ 4‬ﺱ‪ H‬ﺕ‪ !-‬ا ﻥ ﻥ‪ ،!-‬ا ‪ L‬ی! ا ی!‪ ،‬ا ‪ -Q‬ا = ‪ %‬دي ‪ Q‬ﻥ ن‪،‬‬ ‫ﻥ‪ L‬ی ت ا ‪ 5‬ت ا !‪ ،‬ﻥ‪ L‬ی ت ا ‪ !- 4‬ا ‪Y‬اﺕ‪ ،(!-‬إن آ‪ = Q‬ﺵ‪ [55‬ه‪Y‬ا‬ ‫ا‪ {z‬ر ا ‪Y‬ي ی ‪ 5‬ا ‪ .W‬ا ﻥ ﻥ ‪ 5 ،‬ﺕ‪ CB H‬أن ﺕ ى ه‪Y‬ا ا ‪ ,-5/‬ا ‪ L‬ي إ ‪0‬‬ ‫ ‪ 4‬رﺱ ت = ﻥ ﻥ‪ !-‬وا= ‪ .!-‬ه‪ XY‬ا‪$‬ﺥ‪ -‬ة ا

ﺕ‪ CB H‬ا وج إ ‪ 0‬ا د إ & ‬ ‫ﺕ‪ B‬رات ﺕ ری ‪ T !-‬ل ﺕ‪ G-.B‬ا ﻥ ن آ‪ ّH‬ت ‪ .‬أ ا ر ‪ .!-‬ه‪ XY‬ا ‪ B‬رات ی‪ 54‬‬ ‫إر إ ‪" 0‬ا ! "‪ ،‬ا

‪ T‬ت ‪ C‬ا ﻥ ن ‪ -m‬ا و ﺕ‪ !-‬واﺱ ‪ [ B‬أن ﺕ §‬ ‫= ﻥ ﻥ ‪ -4‬ون ا و ! و ‪ [Q‬ا = ا ﻥ ﻥ ‪. -‬‬ ‫إن ‪ l‬وف ا ‪ = !4‬و ت ﺕ‪ B‬رات ﺕ ری ‪ ،!-‬و ‪ G‬ا ‪ -Q‬ا ‪ B 4‬ا ‪Y‬اﺕ ‬ ‫ا ‪Y‬ي ی ﺕ‪ I-Q o5‬آ ا &‪ ,-5‬وﻥ‪ L‬ی! ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق‪ ،‬وﺥ‪ [ Q‬ﺵ و{ ‪ -‬ی! أ‪ l‬ت‬ ‫ﺕ =‪ W‬ت ا ﻥ ن آ ﻥ[ &‪ =7 !-‬ت ﺕ ر ‪ ! . !-‬ا ‪ . - 4‬إ{ ر ﺡ ‬ ‫ ‪ ! %‬ا ﻥ ن ون ﺱ‪ -‬دة‪x ،‬ﻥ‪ I‬ﺕ [ ا ‪ /‬وط ا ری ‪ Q !-‬و ! ا { ‪ !-‬ﺕ‪ 54‬ا ﻥ ن‬ ‫ ا ‪ %‬ص آ أﺵ‪ 5‬ل ‪ C‬ا ﻥ ن { ی‪ G‬إ=& ل آ أﻥ اع ا ‪ !- /‬ا ‪Y‬اﺕ‪ W& !-‬‬ ‫ا ‪ !- /‬ا ر ‪ !-‬ا

ی ‪ = C 4‬ﻥ ن ا و ! ا { ‪ ،!-‬و ‪ I‬أ ‪ .‬ه‪Y‬ا ا ﻥ ن ی ‪C.‬‬ ‫وراء ﺕ =‪ -W‬آ‪ -.‬ی ‪ :‬ﺕ = ا ‪ !- /‬ا ‪Y‬اﺕ‪ Q !-‬ﻥ ن ‪ -m‬ا ﺱ‪ 4‬وا = ا ‪ 4‬ﺱ ‬ ‫ ‪ Q‬ﻥ ن ا ﺱ‪ 4‬ﺡ ذاﺕ‪ & 5 .(2)I‬ا ‪ !4‬ا = ‪ %‬دی! ا ‪ !-‬وا ‪ !4‬ا ‪ -H‬ﺱ‪!-‬‬ ‫ا ‪ !&- W‬ﺕ ﻥ‪ /‬ء ﻥ ع ی ا ﻥ ن ‪ I -‬ﺕ‪ /‬ی‪ C‬و دﺱ ر ﺱ‪ -‬ﺱ ‪ ،‬و ﺡ ‪0‬‬ ‫ﺕ رج ‪ 4Q‬ی‪ L -‬ﺱ‪ -‬ﺱ‪ ، -‬وا ‪Y‬ي ی‪ C-B H‬أن ی & ﺕ =‪ W‬ت ا ‪ !- /‬ا ‪Y‬اﺕ‪$ !-‬ﻥ‪!4L‬‬ ‫ا آ‪ !4‬ا ! ا ‪ - .‬ة ا و !‪.‬‬ ‫ ‪ 5‬ا ‪ H‬ال ا ‪ B4‬وح ه ‪ ،‬و ( ‪ x f‬ه‪a‬ا ا ‪(+‬رج‪ ،‬آ ‪ L‬ی! ‪ 2‬إدراك ‪ !4‬‬ ‫إ‪ 4‬دة ء إ< ر (ی( ‪ [ 6‬ا ﻥ ن ( ا (و ا < ؟‬

‫)‪ -(1‬ﺡ ل ا ﺥ ‪ 7‬ت وا ‪ /‬ت ‪ -‬ا ‪ L‬ی ‪ -‬أﻥ‪: L‬‬ ‫‪Niklas Luhmann, Deconstruction as Second-Order Observing, New Literary History,‬‬ ‫‪Vol.24, n°4, 1993, pp 763-782‬‬ ‫)‪(2‬‬‫‪Gunther Teubner, The king’s many bodies, op.cit, p 771‬‬ ‫‪159‬‬

‫إن ا &‪ ,-5‬ی إ أﺵ ا{ ا‪z‬ﺱ ت ‪ -‬ا ﻥ ن وا ا !‪ ،‬وا

‬ ‫ی‪ 54‬أن ﺕ دي إ ‪ 0‬أي ‪ ،!4- Q‬وآ‪ 4‬ی ل ‪x ،Luhmann‬ن ا &‪" ,-5‬ی ا‪ G‬آ‪2‬‬ ‫وی ‪ 5‬إ _ ﻥ‪ A‬ا !‪j‬ﺵ ات ا‪G‬ﺥ ى آ *ﺥ‪e+‬ف؛ ا‪G‬ﺙ ؛ ا ‪ +‬؛ ا ‪M‬ی دة؛ ا ‪ ،n .‬ﺡ ل‬ ‫ آ‪ * M‬ی! ‪ 2‬أن یُ ف ‪ _ 4‬أﻥ^ د أو ‪.A- J‬إﻥ^ &‪ 0‬ا ‪ 5‬ﺡ ل ‪ 0I4‬ذه ‪_ 4 ,‬‬ ‫ا ‪ 2 J‬ا أﻥ^ ی ( إ ^ ‪ .L3 0 J‬أو ُ ﻥ ‪\/ ،‬ن ا ‪ x f+‬ه ا ‪ > +‬‬ ‫ا ‪a‬ا ‪a. ,‬ا ا ‪ ،5‬وا ‪a‬ي ی ‪( / 2‬اﻥ^ ‪ ( +‬وی‪ 2 O 6‬اء ه‪ 8a‬ا ى ‬ ‫ ‪a.‬ا ا ‪ .( +‬و‪\/ ^ 4‬ﻥ^ * ی ‪ [ B+‬أن ی ر وی ‪ +‬ج إ _ أن * ی ر إذا آ ن ه‪a‬ا‬ ‫ا ! آ‪ M‬د أو ‪ m‬د")‪ .(1‬ﻥ ج إ ‪ 5 I-‬ی‪ 5‬ن ا &‪ T ,-5‬ه ﻥ ع ‬ ‫ا ‪ T‬وز ا ‪Y‬اﺕ ‪ ,-5& Q‬ﺡ ذاﺕ‪ ،I‬وا ‪y‬آ أن ا &‪ ,-5‬ی‪ 54‬أن ی&‪ { ,5‬ی‪G‬‬ ‫ﺕ‪ T‬وز ﺕ‪o--4‬اﺕ‪x I‬ﺙ‪ .‬ت ﺕ‪o--4‬ات ه‪ XY‬ا ‪o--4‬ات‪ & .‬ﺱ‪ -‬ق = ﻥ ن ا ‪ 5‬ت ا !‪x ،‬ن‬ ‫ا = ا ‪ 4‬ﺱ ‪ Q‬ﻥ ن ا ‪ y. 4‬ﺡ ‪ 0‬ا ن =‪ !%‬واﺡ ة ﺕ ‪ ;4‬ا ‪ -H‬دة ا و ﺕ‪!-‬‬ ‫ی‪ T‬ا ن أن ﺕ ‪ .‬د ﺕ دی! ﺕ =‪ W‬ت ا ‪ !- /‬ا ‪Y‬اﺕ‪ ..." ،!-‬و‪ x ! / ^ 4‬ا اﺡ(‪،‬‬ ‫أ‪ ^ O 3‬إﺙ ن‪ ،‬ﺙ‪e‬ﺙ ‪ ،‬أر ‪ ...‬ا (ی( ‪ 2‬ا‪ G‬د")‪.(2‬‬ ‫إن ا اﻥ‪ -‬ا ‪ Q !&Q 4‬دی! ا ‪ !-= -H‬ﺕ‪ 5‬ﺕ = ﺵ ‪ -‬ا ‪Y‬اﺕ‪ !-‬ﻥ ع ‬ ‫"آ! أن")‪ ،(3‬ﺡ‪ 3-‬آ واﺡ ة ه‪ XY‬ا اﻥ‪ -‬أﺱ‪ B‬رﺕ ا ‪ 4‬ﺱ‪ !H‬ا ! ‪،‬‬ ‫و ﺕ واﺡ ة ای ا ری ‪ !-‬ا ا‪$ ،! F‬ﺡ ى ‪x‬ن ا ‪ .‬ای! آ ﻥ[ ‬ ‫ا ﺱ ‪ ،‬ه ; "‪ "Glas‬أی ا ‪ I -‬ای!‪ I 5 ،‬ی‪ .‬أ وﺱ ا ‪ 5‬ی! ا

أت‬ ‫=‪ .‬ذ ‪ ,‬ا ‪.(4) -‬‬ ‫إن ا ‪ -Q4‬ت ا ‪ 5 4‬رة ‪ 5‬ه‪ XY‬ا اﻥ‪ -‬دة ا ‪ -H‬ق ی‪ 54‬أن ﺕ‪ .‬أ ‪، .H‬‬ ‫ ‪ 5‬ﺕ‪ C-B H‬أن ﺕ ‪ C‬إ ‪ 0‬ﺵ ء د ‪ ، .H‬و ‪ 5‬و ‪ L‬إ ‪ -.{ 0‬‬ ‫ا ‪ 5‬اری!‪ ،‬ی‪ 54‬أن ﺕ ‪ C‬إ ‪ 0‬ﺵ ء ﺥ رج ﺱ‪ QHQ‬ا ‪ 5‬ارات‪ ،‬ی‪ T‬أن ی‪ 5‬ن‬ ‫ﺵ‪ ¹-‬داﺥ ه‪ XY‬ا ‪ !QHQH‬أی ی‪ 54‬ا ع إ ‪ ،I-‬و ی‪ 54‬إی‪ T‬د ه‪Y‬ا "ا ‪,‬ء"‪،‬‬ ‫ی‪ -Q T‬أن ﺕ ‪ .I‬إن ه‪ XY‬ا ا آ ‪ L‬م ‪ -Q4 Q‬ت ا ﻥ ﻥ‪ !-‬ا ‪ 5‬اری! ی‪ 54‬‬ ‫أن ﺕ ‪ C‬إ ‪ F 0‬ا ‪ -Q4‬ت ا ﻥ ﻥ‪ ،!-‬ة ﺙ ﻥ‪ !-‬ی‪" 45‬آ! أن"‪ - 5 ،‬‬

‫‪(1)-‬‬

‫‪Niklas Luhmaun, Deconstruction as second-order observing, op.cit, pp 766‬‬ ‫‪Gunther Teubner, The king’s many bodies, op.cit, p 777‬‬ ‫)‪(3‬‬‫‪Gunther Teubner, Breaking frames, op.cit, p 211‬‬ ‫)‪(2‬‬‫‪(4)-‬‬

‫‪Jacques Derrida, Glas, English translation by John P. Leavey, jr., and Richard Rand, University‬‬ ‫‪of Nebraska Press, London, 1986, p 226‬‬ ‫‪160‬‬

‫=‪ !%‬أﺱ‪ B‬ر ٍة ﺱ‪ ٍ!H‬آ‪74‬ﺡ‪ ٍ!L‬ذاﺕ‪ 5 ،ٍ!-‬آ ‪ = !%‬ارات = ﻥ ﻥ‪ !-‬ﺱ ! آ‪y‬ﺱ ‪ -Q4‬ت‬ ‫ ‪ 5‬رة)‪.(1‬‬ ‫إن إﺱ ت ا ‪ L‬ی! ا ﻥ ﻥ‪ !-‬ا ‪ 4‬ة ‪ 4-‬ی =‪ !-W‬ا ‪y‬ﺱ‪ -‬ا ری ‬ ‫ ‪ Q‬ﻥ ن ﺕ‪ 0 .‬ه ‪" 7 ،!-/‬ا ‪ !- F‬ا ﻥ ﻥ‪"!-‬؛ و "ا ﻥ ن ا ‪ " -.B‬و ﺡ ‪0‬‬ ‫"ا ﺕ‪ T‬ه ت ا & ‪ "!-Q‬اﺱ ‪ [ B‬أن ﺕ‪ T‬ﺕ&‪ -H‬ا ‪ .‬ای! ا ﻥ ن‪ ،‬و إ{ ر اﺕ‪ T‬ه ت ی‪،!Q‬‬ ‫أ ‪ .‬ا ه ‪ 4‬م ا ت وأﺱ {‪ % -‬ر ا ﻥ ن‪ ،‬ﺡ‪ 3-‬أ ‪ [ .‬آ ‪ - %‬ری!‬ ‫ ‪ /‬وط وإ ‪ 5‬ﻥ ت ﻥ‪ /‬ء ا ﻥ ن‪.‬‬ ‫ = م ا ‪ .‬ﺡ‪ !4 (2)P. Fitzpatrick 3‬ا‪ 5 $‬ر ا & وی ی! أ ‬ ‫اﺱ ج ا ‪ %‬ا ‪ 4‬ﺱ‪ Q !H‬ﻥ ن‪ . ،‬إی‪ T‬د ای! ‪ Q‬ﻥ ن وا=‪ C‬ا ﻥ ن‪ ،‬ی ى‬ ‫أن ‪ Fitzpatrick‬أن ‪ %‬ر ا ﻥ ن د دا ‪ ، 4‬وه ‪ !-Q4‬دا ‪ !4‬ا د‪ ،‬ر‪ m‬أﻥ‪I‬‬ ‫ی‪ 5‬ن دا ‪ 4‬ا ﺱ‪ [-.; !Q-‬ا‪$‬ﺵ‪ -‬ء)‪ Fitzpatrick .(3‬ه ی‪ H‬إ ‪ 0‬ﺕ ‪7-Q‬ت ‪Jacques‬‬ ‫‪ Derrida‬ﺡ ل إ ‪7‬ن ا ﺱ ‪7‬ل ‪ Q‬ی ت ا ‪ 4‬ة ا‪ $‬ی‪" ،!-5‬ا ‪a‬ي ی>‪ .‬آ!‪(6‬ر‬ ‫أ ‪ ,‬ﻥ ن‪ ،‬وه‪a‬ا ﺥ‪ kB‬آ ‪ ،‬دا ‪ g‬ا ﺙ ا !‪ ,/ j‬ﺡ( ذا ‪ .‬ه‪ + ,‬ج‬ ‫ ری ‪ ،,‬وا ‪ m ,+‬و ( زی[ اد ﻥ ﻥ ‪ 2 / k‬ا ‪ ( +‬ا ﻥ ﻥ ا ‬ ‫ ﻥ ن ا‪ G‬ی ‪ ،,‬ﺡ ‪ C‬أن ا ! ّ ‪ _ 4 2‬ا?‪e4‬ن ی! ‪ 2‬ا > إ ‪ .‬آ!(ا‪ 24 2 /‬إﻥ‪ I‬ز‬ ‫ ری ‪ _ ! ) ,‬ری‪ Ù‬ا & رة ا‪ G‬ی ( أآ& ‪* 2 I+ 2‬دة ‪ ] f‬وا ‪ - &+‬‬ ‫ﺥ رج ‪ !4‬ت ا ‪ .2 M‬و‪\/ ^ 4‬ن ا?‪e4‬ن ه إ* د ‪ +‬ر ‪ 2 w+‬ا‪ & G‬ا ‪،‬‬ ‫وا ‪a‬ي ی ( ‪ J 3‬ا اﻥ ‪ 2‬وا ! ذج ا ﻥ ﻥ ا !‪ ّ B‬رة ‪ ,/‬أورو ‪ ،‬و‪ ( 4‬ی ‬ ‫ا ﻥ ن ( ذ ‪ x‬إ _ ا?‪e4‬ن آ!‪(6‬ر وآ‪ +‬أ !_ ?رادة ا ‪\/ ،A‬ﻥ^ ‪24 M !+ J‬‬ ‫أ‪ ^ ،^ 3‬ی ‪ +‬ك ‪ ،^+B ,/‬وا ‪ * A‬ی!&‪ e4 / 0‬ری ‪ ( ^ ،‬ه ‪ 0-‬ﺥُ ‪w‬‬ ‫ویُ د ﺥ ^ ‪ < 24 !+ 0‬ی‪ w‬ا ﻥ ن")‪.(4‬‬ ‫إن ا ﻥ ن ا ص ا و ! ی ‪ 4‬آ! أﻥ^ ُأﺱ ﻥ ‪ ! - !B‬ا ‪، o‬‬ ‫وا ‪y‬ﺱ‪ -‬ا ر ‪ Q‬ﻥ ن ی د ؤ‪ X‬داﺥ‪ ، -Q‬و ‪Y‬ا ‪x‬ن ا ر ه ی! ا ﻥ ن ‪ -m‬ا و ﺕ ‬ ‫ی‪ T‬أن ی‪ /4 4ّ5‬رآ! ا ‪ !- 4‬ﺥ ر ‪ !-‬ا اﺥ ا ﻥ ﻥ ‪ ،‬وه‪Y‬ا ی ‪y‬ﺕّ‪-0‬آ‪ 4‬ی ى‬

‫‪(1)-‬‬

‫‪Gunther Teubner, The king’s many bodies, op.cit, pp 777-778; Gunther Teubner, les‬‬ ‫‪multiples aliéations du droit, op.cit, pp 83-84‬‬ ‫‪(2)-‬‬

‫‪Peter Fitzpatrick, Modernism and the Grounds of Law, Cambridge: Cambridge University‬‬ ‫‪Press, 2001‬‬ ‫)‪(3‬‬‫‪W. Witteveen, Law’s Beginning, in, F.J.M. Feldbrugge (ed), The law’s beginnings, Brill‬‬ ‫‪Academic Publishers, The Netherlands, 2003, p 224‬‬

‫‪W. Witteveen, op.cit, p 226‬‬ ‫‪161‬‬

‫‪(4)-‬‬

‫ &‪ 5‬ي ا ‪ L‬ی! ا ﻥ ﻥ‪ !-‬ا اﺙ‪ { -!-‬ی‪ GB G‬ون ﺕ آ‪،(1) -‬‬ ‫وإﻥ‪ 4‬ی‪ .‬و & م "إ دة ا ﺥ ل" ‪ & re-entry‬أﺱ ﺱ‪ -‬ی‪ ;4‬أﺡ ا ‪7-;4‬ت ا ‪!4 4‬‬ ‫ ‪ Q‬ا ‪Y‬ي ی ‪ .I- ³-‬إن إ دة ا ﺥ ل ی أﻥ ﻥ‪7‬ﺡ‪x ،w‬ﻥ ﻥ ث ‪ l‬ه ة‬ ‫ ‪o‬دو !‪ ،‬ﺡ‪ 3-‬ﻥ ﺱ ﺕ‪o--4‬ا ‪ T‬ﻥ‪ ، -Q%& -.‬وﻥ‪ CW‬د ! ‪$‬ﺡ ه‪Y‬ی ا ‪ T‬ﻥ‪ ، -.‬وی‪0 .‬‬ ‫ا ‪ T‬ﻥ ا ﺥ آ ! ‪ ،! Q -m‬وه‪ XY‬ا ‪ !-Q4‬ا‪$‬ﺱ ﺱ‪74Q !-‬ﺡ‪ 0Q !L‬أﺱ س أﻥ ﺕ‪o--4‬‬ ‫ود ! ی‪ 54‬أن ﺕ & ا =‪ W‬ت)‪.(2‬‬ ‫إن ‪ !-Q4‬إ دة ا ﺥ ل ‪ o--4‬ا ﻥ ن‪ -m/‬ا ﻥ ن ﺱ ف ﺕ دي إ ‪ 0‬ﺕ ي‬ ‫ا = ا ﻥ ﻥ ‪ ،‬وﺕ‪ T‬أﻥ اع ا ﻥ ن ا ‪ Q !Q = 4‬ؤی! وا‪z‬دراك‪ ،‬وه‪Y‬ا‬ ‫ ‪ 54‬إذا ﺕ اﺱ ‪ .‬ال إ{ ر ا & ‪ I‬ا ‪75‬ﺱ‪ %4 5-‬در ا ﻥ ن ‪ {x‬ر ی ی ‪0Q 4‬‬ ‫ﺕ‪ o--4‬ی وه ﺕ‪ o--4‬ا ‪ 4‬آ‪/o‬ا ‪ . - 4‬ه‪Y‬ا ا ‪ o--4‬ا ‪Y‬ي ﺥ‪ I 7‬ی‪ C-B H‬ا ﻥ ن ء‬ ‫ا ‪ o--4‬ا اﺥ ‪/‬ا رج ‪ Q‬ﻥ ن وا ‪ -H‬ﺱ!‪ / ،‬ی‪ C‬ا و ﺕ ی& آ‪o‬ی ‪ !4= I‬ا رج‬ ‫وی‪ ، -B- .%‬وی‪ 54‬ﺕ ‪ -4‬ه‪ XY‬ا ‪ z !-Q4‬دة ا ﺥ ل ‪o--4 Q‬ات وﺕ ﺱ‪ C-‬ا ‪o--4‬‬ ‫= ﻥ ن‪/‬ﺱ‪ -‬ﺱ! إ ‪ 0‬ﺕ‪ = o--4‬ﻥ ن ا ل ا ‪ !- 4‬ا‪$‬ﺥ ى‪.‬‬ ‫إن اﺱ ‪ .‬ال إ{ ر ا ‪" -Q‬ا رج" إ ‪"0‬ا ‪ 4‬آ‪/o‬ا ‪ " - 4‬ی‪ 4H‬اف‬ ‫ ‪$‬ﻥ اع ا ‪ !- 4‬ا‪$‬ﺥ ى ‪ ! %‬ا ﻥ ن‪ .‬وإذا أردﻥ ا ی‪ 3‬ا ‪ B‬ب ا ﻥ ﻥ ‬ ‫ا ‪ 54- ، 4‬إی‪ T‬د‪ X‬ا = ا ‪ !- /‬ا ‪Y‬ي ی ‪ I4H‬إ ‪ = 0‬ﻥ ن رﺱ‪ 4‬دو ﺕ ‬ ‫و ﺥ ‪ -m‬رﺱ‪ -m 4‬دو ﺕ ‪ ،‬ﺡ‪ 3-‬أن ا ‪ L‬م ا ﻥ ﻥ ا ‪ 4‬ی م ‪ x‬دة ء‬ ‫ا ﺥ ‪7‬ف ‪ -‬ا اﺥ وا رج آ ‪ - o--4‬آ‪ Xo‬و ‪ ،IB-‬و ‪ 5‬أی‪ - W‬ا ﻥ ن‬ ‫ی م آ‪ o--4 , Y‬آ‪ Xo‬ا ص‪ C -‬ا ﻥ ن ا ا ‪ ،‬ا ‪ – -5‬و ‪ IB-‬ا ص‬ ‫آ‪ -, Y‬ا ت ا ﻥ ﻥ‪7 Q !-‬ت ا = ‪ %‬دی!‪.(3)-‬‬ ‫إﻥ‪ I‬إ{ ر ا ‪ L‬م ا ﻥ ﻥ ا و ﺕ و ‪ C !-Q4‬ا ﻥ ن ا ص ون‬ ‫ﺱ‪ -‬دة‪x ،‬ن & ه‪ -‬ا ‪ o--4‬وإ دة ا ﺥ ل ی‪ 54‬أن ﺕ إ ‪ =7 0‬ت ﺵ‪ -m !-5.‬ﺕ ر ‪!-‬‬ ‫ ‪ -‬أ{ اف ا ‪o--4‬ات ا

آ ﻥ[ ﺕ‪ C !-Q4 v 5‬ا ﻥ ن إ{ ر ا و ! ا { ‪.!-‬‬ ‫ﺡ‪ 3-‬أن ‪ !-Q4‬إ دة دﺥ ل ا ‪ - o--4‬ا ﻥ ن‪ -m/‬ا ﻥ ن ا ﻥ ن ﺱ دي إ ‪ 0‬إ دة‬

‫‪(1)-‬‬

‫‪François Ost et Michel Van de Kerchove, Le jeu: un paradigme fécond pour la théorie‬‬ ‫‪du droit?, Droit et Société, n°17-18, 1991, pp 173-205‬‬ ‫)‪ = -(2‬م ا ی ‪ -F‬ت ا ‪ .‬ی‪ B‬ﻥ ‪ B George Spencer-Brown‬ی & م إ دة ا ﺥ ل إ{ ر ﻥ‪ L‬ی ‪ I‬ﺡ ل‬ ‫"= ﻥ ن ا‪$‬ﺵ‪ 5‬ل"‪ ،‬ا

ی‪ 54‬ﺕ‪ -.B‬أ ﺕ ي ا =‪ W‬ت ا ‪ 4‬دة ‪ -‬ا ; ‪ -‬ت ا ‪ ،!Q 4‬و= رآ‪N. -Q o‬‬ ‫‪ Luhmann‬ﻥ‪ L‬ی ‪ I‬ﺡ ل ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق ا ‪ !- 4‬ا‪$‬وﺕ ی ‪ G4 Q .!-5-‬أآ; ﻥ‪ L‬ی! = اﻥ‪ -‬ا ‪ ، 5/‬أﻥ‪: L‬‬ ‫‪George Spencer-Brown, Laws of Form, The Julian Press, New York, 1972, pp 69-77‬‬ ‫)‪(3‬‬‫‪Gunther Teubner, Breaking frames, op.cit, p 213‬‬ ‫‪162‬‬

‫ ‪ !m -‬إ{ ر ‪ %‬در ا ﻥ ن‪ 4 ،‬ی ‪ =7 GQ‬ت ی ة ‪ -‬ﺵ‪ C !-Q4 !5.‬ا ﻥ ن‬ ‫ا ص )‪.(1‬‬ ‫ ﺕ ﺕ‪ -H5‬إ{ ر ﺕ رج ا ا ‪ 4F‬ﺕ‪ /‬ی‪ C‬ﺱ‪ -‬ﺱ ُ‪ /‬دﺱ ری ‬ ‫ ّ اء ‪ { <F‬ت ا ‪x ،!4‬ن ا‪ {z‬ر ا ‪ T‬ی ا ‪Y‬ي ی‪ . H‬ل ا‪ {z‬ر ا ‪ -Q‬ي ‪ Q‬رج ی‪ 54‬‬ ‫ أن ی‪ 5‬ن رة ﺕ ‪ ، hétérarchie -L‬ﺡ‪ 3-‬ی‪ H‬م ا ‪ - o--4‬‬ ‫ا ‪ 4‬آ‪ o‬وا ‪z - 4‬ﻥ ج ا ‪ 4‬ی‪ -‬ا ﻥ ﻥ‪ ،!-‬وه ‪Y‬ا ی م ا ‪ 4‬آ‪ o‬ا ‪ -H‬ﺱ ‪C %‬‬ ‫‪ٍ H Þ‬و ‪C‬‬ ‫ا ﻥ ن وی‪ 5 X .‬ﻥ‪ I‬ا ‪ !4= oّ-44‬ﺕ رج ا ‪ 4‬ی‪ -‬وی‪ٍ { I W‬‬ ‫ا‪$‬ﻥ اع ا‪$‬ﺥ ى ‪ -Q4‬ت ‪ C‬ا ﻥ ن ا ‪" ،!- 4‬إن ا ‪ (I‬ا ‪ 2 !-‬ا ! آ‪M‬‬ ‫وا ‪ !ّ+‬آ‪ M‬ه‪ 0 / 2 ( ,‬ا ‪ B‬وا ‪ ،} ّ+‬أي أن ا ! آ‪ M‬ی! رس ‪} ,/ ^+‬‬ ‫ﺡ آ ا (* و ‪ A‬ا‪G‬ﻥ ق‪ ،‬وی‪ O +‬ﺥ ‪( w‬ا‪ !+ 0-‬ة ‪ ,/‬أﻥ>! ‪ ، f +‬أ ا ‪ !ّ+‬آ‪M‬‬ ‫‪ ! /‬رس ّ‪ ^B‬وﻥ‪ f‬ذ‪ ,/ 8‬ا?ﺡ < ‪ 6 h‬در إﻥ‪ +‬ج ا ! _ و ‪ ^ f‬آ ‪،0‬‬ ‫وا ‪ +‬وا ‪ 6‬ت وا د ‪ ،...‬وی د إ _ ! ر ا ‪ B‬ب ﺡ ل ﻥ! ذج ‪... ،2‬‬ ‫‪ ! /‬آ‪ M‬ﺵ‪,‬ء إی‪ , I‬آ ا (* وا ! _‪ ،‬أ ا ‪ !ّ+‬آ‪ ./ M‬ﺵ‪,‬ء ‪ 0 +f‬ی ‪,f‬‬ ‫ا ! آ‪M‬ی ‪ 2 _ 4‬ه ! آ‪ ،M‬وی د إ _ اﺡ‪ +‬ر ا ‪ L & +‬وا ‪( +‬اد ا ! ذج‪ _ ! ،‬م‬ ‫‪ _ 4 ^ B O‬آ‪ 0‬ﻥ‪,/ ،5‬‬ ‫ آ‪M‬ی ّ(‪ ,4‬ﺡ(ا ‪ .‬ا ! ذج ا !‪ , +‬ا ‪a‬ي ی‪ّ 6‬‬ ‫ز ن ‪ ... ( J‬إن ا ! آ‪ M‬ه ا ‪ 6‬ا ! [ (* وا ‪ B‬ا ‪ ,+‬ی &‪ . w‬‬ ‫اﺥ‪e+‬ف ا ! _")‪.(2‬‬ ‫)‪ (2‬ﻥ ء ا ت‬

‫)‪ -(1‬وه‪Y‬ا ﺥ‪7‬ل ﻥ ا ‪ 4‬آ‪ o‬ا اﺥ‪ !- 4Q Q‬ا ‪Y‬اﺕ‪ Q !-‬ﻥ ن ﻥ ا ‪ =7‬ت ا ر ‪ - !-‬ا ﻥ ن ا ‪ ،C4 T4‬وﺕ ‪ -Q‬‬ ‫ا ‪ - !=7‬ا ﻥ ﻥ ‪ -m/‬ا ﻥ ﻥ و ی § ‪ I‬آ‪ v/‬ت ا ‪ ! o‬وا ‪ m‬اب ا ‪ 4‬د ‪ Q‬ﻥ ن ‪ L‬إ ‪0‬‬ ‫ ‪ %‬در‪ X‬ا ‪ G4 Q ،!- 4‬أآ; أﻥ‪: L‬‬ ‫‪Gunther Teubner, les multiples aliénations du droit, op.cit, pp 75-99‬‬ ‫‪Jacques Derrida, L'écriture et la différence, Paris, Seuil, 1967, pp 409-428‬‬ ‫‪163‬‬

‫‪(2)-‬‬

!‫ أن ی‬2 !‫ وا ! } ی‬M‫(ی( ! آ‬I ‫ أن ا?< ر ا‬L ‫ آ‬w ! / ‫ ( رأی‬ ‫ [ ا ﻥ ن‬3 !4 0 + ‫أ دا (ی(ة‬

‫ إ< ر ﺵ‬,/ ‫ا ص ( ا (و‬

!‫ُ ( ا آ‬4 2 ‫ت‬e3‫ ا‬+ ‫ ت وا‬e ‫ا‬ To understand our civilization, one must appreciate that the ‫ [ ا ﻥ ن‬3 ‫ إ< ر ﻥ! ذج‬,/ ^‫ إﻥ‬.‫ ة‬3 ! ‫ا‬ extended order resulted not ‫! *ن واردان‬+‫ اﺡ‬.>‫ ی‬، ‫ ( ا (و‬ from human design or intention but spontaneously; it arose from :,‫ إ< ر رآ‬,/ ( ُ ‫ ^ آ ت ا‬+ unintentionally conforming to ‫ ا ﻥ ن‬2 ‫دو‬M ‫ أﻥ^ (ث ﺡ آ‬C ‫ﺡ‬ certain traditional and largely 0 f ‫ و‬،‫ ة‬3 ! ‫ُ ( ا آ! ا‬4‫ا ص و‬ moral practices, many of which men tend to dislike, whose ‫ م‬,./ ،‫ ری (ی(ة‬M‫ﻥ ء اآ‬ significance they usually fail to ‫(م‬4 A ‫ _ ا ﻥ ن ا ص‬4 ‫ﺙ‬k+ understand, whose validity they cannot prove, and which have ‫ وا ﻥ ن‬،2 / B ‫ ا‬2 , ‫و د ﻥ> م (ر‬ nonetheless fairly ,/ M‫ ا ! اآ‬8a‫ ی م } ه‬8‫ا ص (ور‬ rapidly spread by means of an

!4 O 6 ‫ا‬a. ‫ و‬.0 / ‫إ< ر ﺡ آ رد‬ evolutionary selection—the comparative increase of

‫ [ ا ﻥ ن ا ص ( ا (و‬3 population and wealth—of . ‫ ! ری‬2‫(ری‬6! ‫ أو ا‬2 +‫ ا آ‬2 . those groups that happened to follow them. F. A. Hayek, The Fatal Conceit: The Errors of Socialism 1988, p 6

‫= ت‬7 5/ ‫أول ﺡ آ! ﺕ‬ 4 ،‫ ی ة‬T ‫ ا & ا ا‬-‫ ی‬4 ‫ا ﻥ ن ا ص‬

‫ ا ﻥ ﻥ‬.W ‫ ر ا‬% ‫ ا ل أن‬0 ‫ی دي إ‬ !- 4 ‫ ا‬-‫ ی‬4 ‫ ا و ﺕ ه ا‬ ‫ ﺙّ ة ا ﻥ ن ا ص‬4 ‫&! ا‬Q 4 ‫و ُ ه ا‬ .(‫)أ‬

‫= ت‬7 v y ‫ﺙ ﻥ ﺡ آ! ﺕ‬ ! 4- 4 ‫ ت ا‬-Q4 ‫ّ ا ا‬-<‫ ﺕ‬I ‫ وا

ﺕ ا‬، ‫ ی ة ﺡ ذاﺕ‬T ‫ا ﻥ ن ا ص & ا ا‬ ‫ ا ﻥ ﻥ ا و ﺕ ه‬.W ‫ ر ا‬% ‫ ا ل أن‬0 ‫ ی دي إ‬4 ،‫ ا ﻥ ن‬C 0Q !- 4 ‫ ق ا‬H‫ﻥ‬$‫ ا‬0Q ‫ رﺱ ا ﻥ ن ا ص‬4‫! ا

ی‬4L 4 ‫ ! وا‬4- 4 ‫ا آ! ا‬ .(‫&! )ب‬Q 4 ‫ا‬ ",4 !+ ‫" و"ا‬,B " ،"‫ ي‬f4" ‫ ﻥ ن‬، ‫)أ( ا ﻥ ن ا ص ( ا (و‬ !‫ [ ا ﻥ ن ا ص ( ا (و ﻥ‬3 ‫ ! ت‬3 ‫< ا‬G‫ (ال ا‬+ ‫إن ا‬ ‫ ج ا ! ري‬+‫ ?ﻥ‬3 ‫ﺥ ى ا‬G‫ﻥ اع ا‬G‫ \دراك ا‬O! ‫ وا ! } ی‬M‫ ه ا ! آ‬f

164

‫ ﺵ ط أن‬g ،0 3‫" أ‬,‫ج ﻥ ﻥ‬ ٍ +‫! "إﻥ‬4 0&!‫ _ أ س أﻥ^ ی‬4 (4‫ ا‬,4 !+ *‫ا‬ ‫ ان ي [ ا ! ت‬+ ‫ إ< ر ا‬,/ ,‫ } ا > م ا ﻥ ﻥ‬,/ I+ ُ ‫ ا ! ت‬8a‫ه‬ [‫ ی‬+ ‫( ازاة [ ا‬I‫ ه ﻥ‬.(1) ‫( ا ﻥ ﻥ‬4‫ ا ا‬0 + ‫ ا ر‬4 !+ *‫ا‬ ,/ . ,+ ‫ وا‬، 3 ‫ ا ت ا‬w‫ < ی‬24 (4‫ [ ا ا‬3 ‫ أﺵ ل‬2 (‫ ا (ی‬،, ‫ا‬ . ! ‫ ا‬2 4 ‫ ت‬f3‫ا ا‬ ! ‫! ا !" ﺕ ّ م = ﻥ ﻥ ون ا و‬4‫! ا آ‬4L‫ [ "أﻥ‬. ‫ أ‬، ‫ای‬o 5/ I‫إﻥ‬ [ . ‫ أن أ‬0 ‫ ا ص أدى إ‬.WQ C‫ ر ا اﺱ‬/ ‫ ﻥ‬،!- ‫ ت دو‬-= &‫ أو اﺕ‬C‫ ی‬/‫و ون ﺕ‬

‫ ت ا‬5 ‫ أن ا‬0 ‫ ﺡ‬.!- { ‫" ا و ! ا‬A‫ ﻥ‬I " ‫ ا و ﺕ‬-m ‫ ا ﻥ ن‬C ‫ ه ة‬l ‫ و ا ﺵ ت‬.(2)X . ‫ ا ﻥ‬-;‫ ی‬5/ ‫ای ت‬o‫ ا و ﺕ = ﺕ‬-m ‫ﺕ راﺱ! ا ﻥ ن‬ ‫! ا اف ﻥ ن‬-‫ ﻥ‬5 ‫رادات" إ‬z‫ "ﺡ ب ا‬0 ‫[ إ‬Q ‫! ا

و‬- ‫ی ی‬$‫وا وب ا‬ ‫ ه ة‬L ‫ ی ﺡ ا & ا‬B‫ ﺕ ﺕ‬،‫ = ﻥ ن‬I‫ أﺱ س أﻥ‬0Q ‫ ا و ﺕ‬-m !T ‫ ﻥ ت‬-5‫! آ‬-‫ ا و ﺕ‬-m ‫ ی ﺡَ & ا‬. ‫ا أ‬Y ‫ و‬،!- 4 ‫ ه ة ا‬L‫! آ‬-‫ا ﻥ ﻥ‬ .(3) -‫ ی‬4Q ‫ل‬7‫ ا و ﺕ ﺥ‬-m ‫ ﻥ ن‬Q ! !‫ ی‬L‫ ء ﻥ‬. ‫ ة‬-;‫ ت آ‬4‫ ه‬H ‫ آ ﻥ[ ه ك‬ "Living Law" " ‫ & م "ا ﻥ ن ا‬T‫ ﻥ‬3-‫ ﺡ‬، ‫ ا

ﺕ { ﺡ‬-‫& ه‬4 ‫ا ی ا‬

‫ "ا > اه ا ﻥ ﻥ‬4/- ‫ ت‬4H ‫ وا‬X ‫ ا ی ا‬0 ‫ إ‬4‫ي ی‬Y ‫ وا‬،E. Ehrlich ‫ ى‬ ‫ & م "ا > م (ون‬, Y‫ وآ‬،" ‫ "ا > اه ا ﻥ ﻥ (ون ا (و‬،" *‫ ( ا (و‬ _ 4 B ‫ي‬a ‫ أن ا ﻥ ن ا "ه ا ﻥ ن ا‬0Q . ‫ ت ﺕ‬4ّH ‫ ا‬XY‫ إن آ ه‬." ‫ا (و‬ ‫ا‬a. +/ ‫(ر‬6 ‫ إن‬. ‫ ﺡ ت ﻥ ﻥ‬+ ‫ إ< ر‬,/ [‫ أﻥ^ ی ﺽ‬J‫ ر‬، . f‫ا ة ﻥ‬ ،‫ﺡ> ت ا ! ﺵ ة ة‬e! ‫ ا‬، ‫ ﺙ ﻥ‬، &‫ ا ﻥ ﻥ ا (ی‬w- ‫ ا ﺙ‬،*‫ أو‬، ‫ا ﻥ ن ه‬ 2 ‫ و‬،‫ ا ﻥ ن‬. ‫ ف‬+ ‫ ی‬,+ ‫ } ا‬/ m ،} ‫ ا وا‬0‫ دات وا !! ر ت وآ‬،‫ رة‬I+ ‫ & م "ا ﻥ ن‬T‫ ﻥ‬, Y‫ آ‬.(4)" . /‫ ر‬,+ ‫ ا‬x _+‫ وﺡ‬، . 4 ‫ دق‬3‫ أﺵ ف و‬,+ ‫أی ا‬ Incipient " ‫و‬$‫ أو "ا ﻥ ن ا‬،P. Selznick ‫ ى‬Emergent Law "Þ‫ا ﺵ‬ (1)-

Gunther Teubner, Breaking frames, op.cit, p 207 - ‫ ا & ة‬15000 ;‫ أآ‬0 ‫ إ‬1995-1985 ‫ ة‬44 ‫ دراﺱ! ا & ة ا‬1500 =‫[ أ‬Q ‫ اﻥ‬3-‫ ﺡ‬-(2) : L‫ أﻥ‬،2005-1995 Marc Hertogh, What is non-state law? Mapping the other hemisphere of the legal world, in, H. van Schooten and J. Verschuuren (eds), International Governance and Law: State Regulation and Non-state Law, Edward Elgar, Massachussetts, USA, 2008, p 41 (3)-

Gunther Teubner (ed), Global Law without a State, Aldershot, Dartmouth Gower, 1997, p 08

(4)-

David Nelken, Eugen Ehrlich, Living Law, and Plural Legalities, Theoretical Inquiries in Law, Vol.9, n°2, 2008, p 446 Eugen Ehrlich, Fundamental Principles of the Sociology of Law, Harvard University Press, Cambridge, 1936, p 493 165

: ‫ا‬Y‫أﺥ‬

B. T‫ ﻥ‬, Y‫ آ‬،Lon Fuller ‫ ى‬Implicit Law " 4W ‫ أو & م "ا ﻥ ن ا‬،Law ."‫ = ﻥ ن‬I‫ أﻥ‬0Q ‫ آ ا س‬I ‫ي ی ف‬Y ‫ ی ث "ا ﻥ ن ا‬Tamanaha 06f ‫ وا ة * ف ا?ﻥ ن آ د‬،,4 !+ ‫ ا ﻥ ن ه ﻥ ن ا‬0‫"إن آ‬ ,/ ‫ ا‬4 ‫ ا?ﻥ ن‬,/ ‫! ی ى‬-‫ إن ا ﻥ ن دا‬،‫ا ا د‬a‫ و* ی ف ا ﻥ ن ه‬،‫ول‬M ‫و‬ ,./ ، ‫ < ﻥ ﻥ‬0! .‫ ا وا } ! أﻥ‬8a‫ وه‬،‫ ا ة‬.+ ‫ وﺽ‬,+ ‫إﺡ(ى ا وا } ا‬ ,+ ‫ ا‬,‫ ا ! ی ه‬8a‫ وه‬،‫ﺥ ى‬G‫ ا‬4 !+ *‫ >! و < ﻥ ن و ! ی ا‬ .(1)"x a‫^ آ‬+f ‫ ! أو ا ع وو‬. ‫ ا‬2 ^ ‫ د‬/ 0 56 ‫ أ‬. ‫ و‬4‫ ﻥ ن ا ﺱ‬Q !4 !‫ ﺡ! ﻥ ی‬H4 ‫ ّودﻥ‬o‫" ی‬, ‫ ر "ا ﻥ ن ا‬L ‫إن‬ ‫ وب ا ﻥ ن‬T‫ ان وﻥ! وﺕ‬0Q ‫ ة ی & ن‬5& ‫ ا‬XY ‫ ا = ی‬5 ،‫! ا ﻥ ن‬-4 ‫ای ﺡ‬o4 ‫ وز ا ؤی! ا

ﺕ‬T‫ ورة ﺕ‬F 0Q ‫ون ﻥ ه‬o‫ وی آ‬، ‫ ا و ﺕ‬4‫ا ﺱ‬

! y ‫ رات‬% , ‫ ون ذ‬. ‫ وی‬، {‫ و= ا‬-. ‫ي ا‬o‫ آ‬4 ‫ ر ا‬L 4 ‫ ا‬G ‫ت و‬75/4 ‫ا‬

T‫ ا ﺥ ی‬. ‫ وا‬،(2)! ‫ ر ا‬%‫ ﺕ‬0Q o‫ رآ‬. ‫ أن ا‬3-‫ ﺡ‬،!- 4 ‫ ة ا‬- ‫ا‬ ‫ون‬oّ‫ و ﺥ ون ی آ‬،(3)‫ ﻥ ن‬Q !- 4 ‫ ! ا‬-.B ‫ّ ا ا‬. & ‫ ي‬W ‫ ر ا‬% ‫ا‬ .(4)‫ اد‬$‫ﺱ ﺕ& ا‬7H 5./ ‫ ر ا‬% ‫ ا‬0Q o ‫ أه ا آ‬-5/‫[ ﺕ‬4‫ = ﺱ ه‬-Hّ‫ ﺱ‬4 ‫ ر ه ء ا‬5 ‫ أ‬T‫ ﻥ‬،‫ ! أﺥ ى‬ ‫ ت‬- -‫ ﻥ‬4‫ ت وﺙ‬- - .‫ ﺥ ص ﺱ‬5/ !-‫ ی! ا ﻥ ﻥ‬L ‫ت ا‬om

‫[ ا ﻥ دات ا‬Qّ5‫ا

ﺵ‬ ‫ أن‬0Q ‫ ی آ‬H.L.A. Hart C I‫ إ{ ر ﻥ ﺵ‬R. Dworkin T‫ ﻥ‬3-‫ ﺡ‬.20 ‫ا ن‬ The concept I ‫ آ‬Hart I- ‫ إ‬0 ‫ د‬4‫ آ‬، ‫ ا‬Q ‫ م‬L ‫ أن ی ّ ف آ‬54‫ا ﻥ ن ی‬ ، -‫ ی‬4 ‫ ﺱ ت؛ وأﻥ اع أﺥ ى ا‬-‫ دئ؛ ﺱ‬. 4W ‫ ﻥ ن ی‬،, ‫ ذ‬،of law 4‫ وإﻥ‬،! ‫ { ف ا و‬-Q ‫ = ا‬CF L‫ ا و ﻥ‬Q ‫ م‬L‫ د ﻥ‬T IQ T‫ ی‬4

‫ ا ﻥ ن ﺡ ی‬..." ‫ن‬y ‫ رة‬/4 ‫ ا‬I ‫ل‬7‫ ری ﺥ‬%‫ ُ ا ﺕ‬Dworkin I-Q 0&F‫أ‬ .(5) "...

(1)-

Eugen Ehrlich, op.cit, pp 42-43 W. Witteveen, op.cit, p 237 : (2)-

‫ا‬Y‫أﺥ‬

R. Pound, Social Control through Law, Oxford University Press, New Haven, London, 1942

(3)-

Eugen Ehrlich, Fundamental Principles of the Sociology of Law, Harvard University Press, Cambridge, 1936 (4)S. F. Moore, Law as process, an anthropological approach, lounder, 1978 (5)P. Cliteur, Incipient Law, Aspects of Legal Philosophy, in, F.J.M. Feldbrugge (ed), The law’s beginnings, Brill Academic Publishers, The Netherlands, 2003, p 04 166

‫إن آ ه‪ XY‬ا‪z‬ﺱ ت ﺕ آ ‪ 0Q‬ا ‪ ! -.B‬ا ‪ Q !- 4‬ﻥ ن‪ ،‬أن ﺕ آ[‬ ‫ﻥ آ‪ C !-Q4 o‬ا ﻥ ن إﺙ اﻥ ‪ -‬ر & م ا و ! ا { ‪ ،!-‬وإذا ا د‬ ‫= ﻥ ن ا و !‪x ،‬ن ه‪Y‬ا ا ﻥ ن ی‪ 5‬ن ﺱ ى ا ‪ 4‬ی‪ -‬ا ‪ !- 4‬ا ‪ ،!&Q 4‬و آ‪o-‬‬ ‫ ‪ L 0Q‬ر أﻥ; و أو ﺱ ﺱ‪ Q -‬دی! ا ﻥ ﻥ‪ ،!-‬ی‪ 54‬أن ﻥ‪y § H‬ن‬ ‫ا ‪ 0Q [Q4 !4‬ﺕ ‪ -B‬ا‪ {z‬ر ا ‪75‬ﺱ‪ 5-‬رج ا ا ا ﻥ ﻥ‪ ،!-‬وو‪ [ F‬إ{ را‬ ‫ ی ا ‪ %4Q‬در ا ﻥ ﻥ‪ !-‬آ ‪ - -‬ارآ‪ hétérarchie !-‬ا‪z‬ﻥ ج ا ‪ - 4‬ري ا ‪ B- 4‬وا

‬ ‫أﺥ‪Y‬ت ‪ 5‬ن ا‪ {z‬ر ا ی ‪.‬‬ ‫ب ‪ F. Ost 5‬و ‪M.V. de‬‬ ‫ = م ‪ Gunther Teubner‬دراﺱ! ‪ٍ 5‬‬ ‫‪ ،(1)Kerchove‬ی ول ‪ -‬ا ‪ B‬ق إ ‪ 0‬دور ا ‪ !4‬ا = ‪ %‬دی! ﻥ‪ /‬ء ا ﻥ ن‬ ‫ا ‪ 4‬ون دو !‪ I 5 ،‬ی &‪ C G‬ا ‪ 5‬ﺕ‪ -.‬ﺕ ‪ XY 4 Q-Q‬ا ‪ L‬ه ة ‪ 0Q‬أﺱ س‬ ‫اﺥ ‪ 4 I 7‬إ{ ر ا ‪ ، -Q‬ﺡ‪ 3-‬أن دراﺱ! ا ‪ 5‬ﺕ‪ -.‬ﺕ آ ‪ 0Q‬ا ‪ %4‬در ا ‪ -Q‬ی!‬ ‫ ‪ Q‬ﻥ ن‪ ،‬ﺡ‪ -‬أن ‪ Teubner‬ی آ ‪ 0Q‬ﺡ ‪ !-4‬اﺱ ‪ .‬ال ه‪Y‬ا ا‪ {z‬ر ‪ {x‬ر ا ‪ 4‬آ‪o‬‬ ‫وا ‪ ، - 4‬ا ‪Y‬ي ی‪ 0Q H‬وا ‪ .‬ر ه‪ XY‬ا ‪ L‬اه آ‪ %4‬در أ ‪¨ !-Q‬ﻥ ج ا ‪ - 4‬ري‪،‬‬ ‫ﺡ‪ 3-‬ی آ ه‪Y‬ا ا ‪ B‬ح ﺥ‪7‬ل ا ض إ ‪ & :0‬م ا ﻥ ن )إﺵ ا ‪ .‬ی (‪،‬‬ ‫وا دی! ا ﻥ ﻥ‪) !-‬إﺵ ﺡ(ود ا ﻥ ن(‪ ،‬وأﺥ‪ -‬ا ﺕ‪o5‬ات ا ﻥ ن )إﺵ ‬ ‫ا !‪(6‬ر(‪ ،‬آ ه‪ XY‬ا ‪ H4‬ا ;‪7‬ث ا

ﺡ ‪ 4‬ﺱ‪ -< 4 -< -‬إ{ ر ا ‪.(2) -Q‬‬ ‫إن ا اف <‪ -‬ازی ا ى ﺕ‪ T‬ذ ت ا ‪ 4‬آ‪ o‬وا ‪ ، - 4‬ی آ ‬ ‫ا ‪ ! -.B‬ا

ﺕ‪y‬ﺥ‪Y‬ه ا ا ا ﻥ ﻥ‪ !-‬ا و !‪ ،‬ا

ﺕ‪ 5‬ن أﺱ ﺱ ﺥ ! ا ‪ 4‬ی‪ -‬‬ ‫ا ‪ !- 4‬ا

‪ 4 B‬ﺕ = ه إ{ ر ا‪z‬ﻥ ج ا ‪ - 4‬ري ا و ﺕ ‪ < 2 /" ،‬ی‪ w‬ﺡ‪ 6‬‬ ‫اﻥ‪ 8 +‬ا !ُ‪ ,/ 0- +‬ا (و ‪ ,/ ،‬ا ! آ ‪ ,/ ،‬ا اﻥ ‪ 2‬وا? اءات‪\/ ،‬ن ه‪a‬ا ا !‪ .f‬م‬ ‫ ﻥ ن ( ﺡ ‪ 4 _ 4‬ا ﻥ ن ‪ ( A f‬ی ﻥ ^ ه‪a‬ا ا !‪ .f‬م ‪ ,/‬ا ‪g‬‬ ‫ا ﺽ ‪ .‬إن ‪p‬ﺥ ‪ B‬را ^ ‪ +f‬ض ی ‪ 2 8‬ه‪ 8a‬ا د ودرا ا ! ر ا ﻥ ﻥ‪m ,‬‬ ‫‪( ^ 6 } /‬و وإﻥ! ‪ ^ 6‬ا* ‪ ,4 !+‬آ‪.(3)"x a‬‬ ‫إن ‪ !4‬ت ا ! ا ! ‪ ,/ +‬ا !‪* I‬ت ا* ‪ 4 !+‬ا ! ‪ ! f +‬ازاة‬ ‫ [ ا ! ا* ‪ 6+‬دی و ‪ +‬ج أن ﻥ‪k‬ﺥ‪a‬ه ‪ 0! _ 4‬ا ‪ ،(I‬و ‪ 2‬أ ‪ 0‬ﺡ! ی‪2 .+‬‬ ‫ا*ﺥ‪M+‬ا ا ا ‪( +‬ی أو ا*ﺥ‪M+‬ا ا* ‪ 6+‬دی ا (ی& ‪.‬‬ ‫‪(1)-‬‬

‫‪M. van de Kerchove et F. Ost, Le droit ou les paradoxes du jeu, Presses Universitaires de‬‬ ‫‪France, Paris, 1992‬‬ ‫‪(2)-‬‬

‫‪Gunther Teubner, Breaking frames, op.cit, pp 199-217‬‬ ‫‪Marc Hertogh, op.cit, p11‬‬ ‫‪Eugen Ehrlich, op.cit, p‬‬

‫‪(3)-‬‬

‫أﺥ‪Y‬ا ‪:‬‬ ‫‪164‬‬

‫‪167‬‬

CB H‫ وا

ﺕ‬،!‫ ﺱ‬-H ‫! ا‬4‫ﺱ‬y4 ‫ ﺕ‬4 ‫ در ا ﻥ ن ا‬%4 !.H

‫ﺥ ى ا‬$‫! ا‬- 4 ‫ ق ا‬H‫ﻥ‬$‫ – وﺥ ! ا‬W‫ أی‬5 ،!-4 ‫ ى ا‬H 0 ‫ إ‬%‫أن ﺕ‬ !- 4 ‫ ت ا‬B ‫ن ا‬x ‫ د‬% = ‫ ﻥ ا‬0 ‫ وإ‬-!-‫ ﺱ‬-H ‫ ! ا‬4- ‫ﺥ ى ا‬$‫ا زت ه ا‬

‫ ه‬،¬ ‫ إ‬... ،" & ‫ "ا‬،"!- ‫ "ا‬،" B ‫ "ا‬،"‫م‬7 z‫ "ا‬،" - 5 ‫ "ا‬،" Q ‫ﺥ ى "آ‬$‫ا‬ ‫ ﺕ م‬-‫ ی‬4Q !Q ‫ ت ه‬- ‫ ی اﺡ‬B‫ ﺕ‬C-B H‫ وﺕ‬،!4 ‫ ره ا ص ﻥ ا‬H ‫ إ{ ر‬ &‫ { ف ﻥ‬- ‫ و‬،!- 5 ‫ ا‬- ‫! أو‬- 5 ‫ ت ا‬H‫ ﺱ‬4 ‫ ورة { ف ا‬W .‫ ا ﻥ ن‬X T‫ ﺵ ة اﺕ‬. ‫ آ ت وأ ل‬Q‫ ت ﺱ‬B ‫ ا‬XY‫ه‬ !-‫ ا ﻥ ﻥ‬-‫ ی‬4 ‫ ﺕ رج ا‬,-5&‫ وﺕ‬- - 4 ‫ وا‬o‫ آ‬4 ‫ ی – ا‬T ‫ ا‬-Q ‫ إ{ ر ا‬.‫إن ﺕ‬ ‫ را‬%‫ ﺕ‬-B ‫ ی‬4 ،‫ ا ﻥ ن‬-m‫=! ا ﻥ ن و‬7 ‫ ر ی‬L ! ‫ ا‬W‫ی‬ ‫ و ! إ{ ر ﺕ رج‬4 ‫! ا‬-‫ إن ا دی! ا ﻥ ﻥ‬.! ‫ رات ا ﻥ ن ا ا و‬B %‫ا ﺡ‬Y‫ وه‬،!- 4 ‫! « ل ا‬-‫ ! ا ﻥ ﻥ‬-.B ‫ ا‬H‫ أ ا أن ﺕ‬54‫ ی‬-‫ ی‬4 ‫ا‬ !-‫ ا ﻥ ﻥ‬-‫ ی‬4 ‫ ﺡ ل ا‬Hans Kelsen‫ و‬Engen Ehrlich - !‫ ی‬L ‫ل ا ﺵ ت ا‬7‫ﺥ‬

Lon Fuller ‫ و‬Hart - , Y‫ ی! آ‬L ‫ وا ﺵ ت ا‬،(1) ! !- 4 ‫ ل ا‬$‫وا‬ ‫ ی ى‬F ‫ أن ا ﻥ ن ا‬4 ،‫ق ! أﺥ ى‬7‫ﺥ‬$‫ ا ﻥ ن وا‬- %& ‫! ا‬-‫ ﻥ‬5 ‫إ{ ر إ‬ 0‫ أﺕ‬X T‫ا ا ﺕ‬Y‫ أن ه‬m‫ ر‬،!-=7‫ﺥ‬$‫ ا‬B4 ‫ ا‬F ُ‫ ی‬I‫ أﻥ‬0 ‫أن ا ﻥ ن ه ا ﻥ ن ﺡ‬ ‫ ا ﻥ ن‬5 ،(3)‫ ﻥ ن‬Q !-45 ‫ ر ت ا‬4Q ‫ ی‬.‫( وآ‬2)!- - ‫وﺱ‬$‫ ة ا‬L ‫ ا‬0Q ‫ د‬Q ‫أﺱ ﺱ‬ ‫ وأن‬،‫ق‬7‫ﺥ‬$‫ ا ﻥ ن وا‬- %& ‫! ا‬-‫ ﻥ‬5 ‫ ة ا ! ﺡ ل م إ‬L Y‫ﺥ‬y‫ي ی‬Y ‫ ا‬-.B ‫ا‬ .(4) ‫ ن = ﻥ ﻥ‬5‫ أن ی‬v5‫ق ی‬7‫ﺥ‬$‫ ا‬- ‫ ل ﻥ‬%&4 ‫ا ﻥ ن ا‬ :‫ د‬% ‫ا ا‬Y‫ ه‬Bart van Klink ‫ ی ل‬-(1)

!‫ م وأه‬.f ‫! ﺡ ل‬+ ! ‫ ا ش ا‬,/ ‫ رﺽ ن‬+! ‫ ن ا‬/ B ‫ ( ن ا‬+ ‫ دا‬2 + ‫ ( ا ﺽ‬f! ‫ ا‬2! ^‫"إﻥ‬

G‫ ا‬a‫ﺥ‬k‫![ ی‬+I! ‫ ا‬2‫ أی‬،M‫ ا !! آ‬J ،‫ (دي‬+ ‫ ا ! [ ا‬0+ ‫ ی‬Ehrlich ‫ول‬G‫ ف ا‬B ‫ ا‬,/ ،, *‫ ا (و‬J ‫ا ﻥ ن‬ ‫ ا ﻥ ن‬2‫ _ ا (و أی‬4 !- ، ‫ ر‬3 0+ ‫ ی‬Kelsen ‫ﺥ‬Ò‫ ف ا‬B ‫ ا‬,/‫ و‬،‫ [ ا ﻥ ن‬3 !4 ,/ ‫ _ ا (و‬4

B ‫ ( إ _ اءة‬+ ‫ ی‬2 / B ‫ ا‬e‫ن آ‬G :2 "0+ ‫ (ام آ ! "ی‬+ ‫ت ا‬ ُ (!4 ( ‫ و‬، < ‫ ج (و ا‬+ !-‫ه دا‬ ."A ! ‫ ا‬g ‫ ا‬,/ O 6 ‫ أن‬AI‫ ی‬,+ ‫ وا‬، > ‫ ت ا‬. ‫و (ی‬ Bart van Klink, Can there be law without the state? The Ehrlich–Kelsen debate revisited in a globalizing setting, in, in, H. van Schooten and J. Verschuuren (eds), International Governance and Law: State Regulation and Non-state Law, Edward Elgar, Massachussetts, USA, 2008, p 75 - ‫ﺱ‬$‫ ا‬G‫ ﻥ ن { ی‬Q ‫ ﺱ‬-H ‫ ا‬. ‫ ا‬0Q o‫ ی آ‬F‫( = ﻥ ﻥ و‬1859-1790) John Austin 0 ‫! إ‬.H‫ ﻥ‬-(2) : L‫" أﻥ‬2 ‫ ا [ ا‬+ ‫ < ف ا ؤ ء ا ن ﻥ ا‬2 ‫ ه ا ﻥ ن ا ! ﺽ ع‬, ‫! "ا ﻥ ن ا ﺽ‬-45 ‫ا‬ : L‫ أﻥ‬Austin‫ و‬Hart ‫ﺡ ل ﻥ‬ L.B, Curzon, Q & A on Jurisprudence, Third edition, Cavendish Publishing, London, 2001, pp 100-108; Candace J. Groudine, Authority: H. L. A. Hart and the Problem with Legal Positivism, The Journal of Libertarian Studies, Vol.7, n°3, 1980, pp 273-288

Hans ‫ ﻥ‬4 $‫ ا ﻥ ن ا‬T‫ وأه رواده ﻥ‬،!- F ‫ ی! ا ﻥ ن ا‬L‫ ﻥ‬CF ‫ و ت‬4 ‫ ا‬0 ‫ ر ت آ ﻥ[ أو‬4 ‫ ا‬XY‫ ه‬-(3) .Kelsen : L‫ أﻥ‬،Lon Fuller ‫ ة وﺥ ! إﺱ ت‬L ‫ ا‬XY‫ ﺡ ل ه‬-(4) 168

‫إن آ ه‪ XY‬ا ﺵ ت ا ‪ L‬ی! ی‪ 54‬ﺡ‪ %‬ه ‪ 4F‬إ{ ر ا ‪ -Q‬ا ‪ -Q‬ي ‪ Q‬دی!‬ ‫ا ﻥ ﻥ‪ ،!-‬وا ‪Y‬ي ی ف ﻥ ﻥ‪ !-‬ا‪ $‬ل ا ‪ 5 ،!- 4‬اﺱ ‪ .‬ال إ{ ر ا ‪ -Q‬ﺱ ف‬ ‫ی ﺡ ‪ -5‬ﻥ ت ا ‪ !- 4‬آ‪ %4‬ر ‪ %‬در ا ﻥ ن‪ ،‬وی‪ . H‬ل ا ‪ L 4‬رات ا ‪ -Q‬ی!‬ ‫ ‪ Q‬دی! ا ﻥ ﻥ‪ % !-‬رات ی ة ﺕ‪ .‬ا‪$‬ﺱ ا ‪ -Q‬ی! ‪ Q‬دی! ا ﻥ ﻥ‪.!-‬‬ ‫إن ا ‪ 4‬ذج ا ‪ -Q‬ي ی‪ ! 4T CW‬ا ‪ !-= %‬ﻥ‪ L‬ة ﺡ ة ‪ Q‬ﻥ ن‬ ‫و ‪ I =7‬و !‪ ،‬أی ی ‪ CF‬ا ﻥ ن آ‪ o‬ا ا ‪ ، 4‬وا ‪Y‬ي ی م ‪ -‬‬ ‫ا ا ا ‪ - 4‬ری! ‪y‬وی ا ‪ .C4 T4‬ه‪ XY‬ا ‪ %‬ی‪ 54‬ﺕ‪ &- %‬إ ‪ 0‬ﺙ‪7‬ث ‪ H‬ی ت‪،‬‬ ‫ا‪G‬ول ی ‪ Q -4 & 4W‬ﻥ ن إ{ ر ا ‪ o‬ن وا ‪ 54‬ن‪ ،‬ا & ﻥ‪ ,‬ی ‪ GQ‬ﺕ‪X T‬‬ ‫ا ﺡ ‪ 5‬ري ‪ !BQH‬ا و ! ‪ 4-‬ی ا اف‪ ،‬ا ‪ !- /‬وا ‪7%‬ﺡ‪ !-‬ا ﻥ ﻥ‪ ،!-‬ا & ‪C‬‬ ‫ی ‪ 4W‬اد ءات = ﻥ ن ا و ! ‪ 4‬ﺱ‪ ,‬وا‪$‬ﻥ‪ H‬ق وا ﺡ ة‪.‬‬ ‫و‪ _ 4‬أ س (ودی ا ‪ 3 6‬ت ا ا ‪a‬آ ‪ ,/‬إ< ر ا وط ا

‬ ‫ا ‪ x f 24 I‬ا ‪(+‬رج ا (و* ‪ / ،,‬ن * ( ‪ 2‬إی‪ I‬د إ< ر (ی( ‪ 0 +‬ا ‪( +‬دی ‬ ‫ا ﻥ ﻥ ی‪( +‬ى ا ‪ M !+‬ا اﺽ‪ 2 O‬ا ﻥ ن و‪ J‬ا ﻥ ن إ _ ‪ f‬ه ( ی ‬ ‫ ‪ 8a.‬ا ‪( +‬دی ‪ 24‬ا ‪ 3 6‬ت ا ‪(I‬ی(ة } ا ﻥ ﻥ‪ ,‬ا ! ! ‬ ‫ ‪ 3 6‬ت ا } ا ﻥ ﻥ‪ ,‬ا (و* ‪.(1),‬‬ ‫إن ه‪Y‬ا ا ‪ &4‬م ا ‪ T‬ی ‪ Q‬دی! ا ﻥ ﻥ‪ !-‬وا ‪Y‬ي ی‪ <Q‬آ ا ‪o--4‬ات ا

آ ﻥ[‬ ‫ﺕ‪ v 5‬ا ‪ L‬ی! ا ﻥ ﻥ‪ !-‬ا و ﺕ‪ ،!-‬آ ‪ - o--4‬ا ﻥ ن و‪ -m‬ا ﻥ ن إ{ ر ا ‪ 4‬ر ت‬ ‫ا ‪ ،!- F‬وا ‪ - o--4‬ا ﻥ ن ا اﺥ‪ Q‬وا و ‪ ،‬وﺕ‪ o--4‬ا ‪ !- 4‬ا اﺥ‪ !-Q‬‬ ‫ا ر ‪ ،!-‬وﺕ‪ o--4‬ا اﺥ ‪/‬ا رج)‪ ،(2‬إن ه‪Y‬ا ا ‪ &4‬م ی آ ‪ 0Q‬أن ا ﻥ ن ا ص ‬ ‫ا و ! ه = ﻥ ن ‪ -m‬دو ﺕ ‪ = ،‬ﻥ ن ا ‪ 4‬و= ﻥ ن & ي ‪ -‬آ‪!-Q4 o‬‬ ‫ا‪z‬ﻥ ج ا ‪ - 4‬ري‪ 4 ،‬ی دي إ ‪ 0‬ا ‪ .‬ر‪ = X‬ﻥ ﻥ ‪ -B-‬آ‪ ., Y‬إن ا ‪ &4‬م ا ‪ T‬ی ‪ Q‬دی!‬ ‫ا ﻥ ﻥ‪ = !-‬أدى إ ‪ 0‬ﺕ<‪ L --‬رات ا ‪ -L‬ا ﻥ ن ‪ 0Q‬أﺱ س ا ‪ T H4‬ات ا ‪ T‬ی ة‬ ‫ا

{ أت ‪ -< 0Q‬ا و ! و ﺡ‪ %‬إﺵ‪ - 5‬ت ی ة ﺕ ا ‪ -Q4 I‬ت ا ‪ .W‬‬ ‫ا ﻥ ﻥ )‪.(3‬‬

‫‪Barry Mcleod-Cullinane, Lon L. Fuller and the enterprise of law, Legal Notes, n° 22,‬‬ ‫‪Libertarian Alliance, 1995, pp 01-11‬‬ ‫)‪(1‬‬‫‪Paul Schiff Berman, Global legal pluralism, Southern California Law Review, Vol.‬‬ ‫‪80, 2007, pp 1179-1196; Paul Schiff Berman, From International Law to Law and‬‬ ‫‪Globalization, Columbia Journal of Transnational Law, Vol.43, 2005, pp 492-530‬‬ ‫)‪(2‬‬‫‪Gunther Teubner, Breaking frames, op.cit, p 205‬‬ ‫)‪ -(3‬ﺡ ل ﺕ‪ B‬ر ‪ & !=7‬م ا دی! ا ﻥ ﻥ‪ ّ-< 4 !-‬ا و ! ا { ‪ !-‬أﻥ‪: L‬‬ ‫‪169‬‬

‍ ؏‏z‍! ا‏-Q4 ‍ن‏x ! ‍ ا‏XY‍ ه‏ [H- ‍! Ůˆâ€Ź- 4 ‍! ا‏-Q4 ‍ عي ه‏- 4 ‍ا‏ CW ‍ ŘŻŮˆ ďş• ŰŒâ€Ź-m ‍  Ů†â€ŹŘŒ!-â€ŤŘŻŮˆ ﺕ‏ ‍ دع‏%4 ‍ ا‏XY‍ Ů‡â€ŹŘŒ!-‍ ا Ůˆ ﺕ‏-m X‍ دع‏%4 ‍ دع‏% ‍ أ‏0Q ‍ اÂœŮ†â€ŹL‍ا

ﺕ‏ !‍ ŘŻŰŒâ€Ź% = ‍! ا‏4 ‍ ا‏. ‍ﺼ ! ﺕ‏

‍ ŘŁďşą Řł ا ل‏0Q ‍ ق‏H ‍ ا‏GB â€ŤŮˆâ€Ź 0 ‍! ؼ‏- 5 ‍ان ا ى ا & ا ا‏o- 0 .‍ Ůˆ ﺕ‏I-Q ‍ Ůˆâ€ŹŘŒ!‍ ŘŻŰŒâ€Ź% = ‍ا & ا ا‏ ‍ ا ا٠‏54‍ ŰŒâ€ŹŘŒ ‍ ŰŒâ€ŹT ‍ ا‏-Q ‍ؼ{ Řą ا‏ ›- CF ‍ ŘŞ ا

آ [ ﺕ‏4 ‍ أن‏54‍ ŰŒâ€ŹŘŒâ€Ť ŘŻ ŘŁ ل‏T . ‍ Ůˆďş•â€ŹŘŒâ€ŤŘ§  ن‏ . - ‍ أ =  ن أ‏0Q ‍ ٠‏

A self-generating or spontaneous order and an organization are distinct, and [their] distinctiveness is related to the two different kinds of rules or laws that prevail in them. . . . What today is generally regarded as “social� or distributive justice has meaning only within the second of these kinds of order, the organization; but that it is meaningless in, and wholly incompatible with, that spontaneous order which Adam Smith called “the Great Society�, and Sir Karl Popper called “the Open Society, F. A. Hayek, Law, Legislation and Liberty, vol. 1, Rules and Order 1973, p 2

!Q ‍ عات ا‏B ‍ ŘŁŘŻŘŞ ا‏ 0 ‍! ؼ‏- { ‍ Â? ا Ůˆ ! ا‏T ‍ ŘĄ =  ن‏/ ‍ Řą ا  ن‏B‍ ŘŠ  & Ů… ﺕ‏L ‍ّ ا‏-<‍ﺕ‏ ‍ ت‏-Q4 0Q [‍ ات ا

أﺕ‏-< ‍ ŰŒ ŘŠ ا‏H4 .I !B- 4 ‍! ا‏š-. ‍ ا‏C ‍ت ا  ن‏7 &â€ŤŮˆďş•â€Ź ‍ & م‏.‍ ﺕ‏0 ‍ ŘĄ ؼ‏4Q ‍ ا‏L IT‍ اﺕ‏ ‍ ﺕ‏7% %&‍ ŰŒ! ا

آ [ ﺕ‏-Q ‍ Řą ŘŞ ا‏4 ‍Â? ا‏5 ŘŒâ€Ť ŰŒ! ا  ن‏L â€ŤŮˆâ€Źo4 ‍ ع‏B ‍ا‏ ‍ ق‏H‍‏$‍ ا  ن Ůˆا‏- !-‍ عآ‏/ ‍ ŘąŰŒ! ا‏B ‍ ! ا‏-.B ‍ ا‏0 ‍ ؼ‏C ‍ا عا‏Y‍ ŮˆŮ‡â€ŹŘŒ(1) - &4 ‍ ا‏- ŘŒ(2)!Q ‍! ا‏-‍ ات ا  ‏-< ‍ ŘŁ آ ا‏4 Â? ‍ ا

Ůˆâ€ŹŘŒ!&Q 4 ‍! ا‏- 4 ‍ا‏ Jean-Guy Belley, L'Etat et la rĂŠgulation juridique des sociĂŠtĂŠs globales, Pour une problĂŠmatique du pluralisme juridique, Sociologies et SociĂŠtĂŠs, Vol.18, n°1, 1986, pp 1132 ; Emmanuel Melissaris, The More the Merrier? A New Take on Legal Pluralism, Social Legal Studies, Vol. 13, n°1, 2004, pp 57-79 (1)Mauro Zamboni, From Evolutionary Theory and Law to a Legal Evolutionary Theory, German Law Review, Vol.09, n°04, 2008, pp 520-521 (2)Martina Eckardt, Explaining Legal Change from an Evolutionary Economics Perspective, German Law Review, Vol.09, n°04, 2008, pp 437-463; Wolfgang Kerber, Institutional Change in Globalization: Transnational Commercial Law from an Evolutionary Economics Perspective, German Law Review, Vol.09, n°04, 2008, pp 411436; Jan M. Smits, Applied Evolutionary Theory: Explaining Legal Change in Transnational and European Private Law, German Law Review, Vol.09, n°04, 2008, pp 479-491. 170

‫ﺥ ! ت ا &‪ ,-5‬ﻥ ن ا و ! ا { ‪ .!-‬إن ا ‪ %‬ر ا ‪ W‬ي ‪ Q‬ﻥ ن‬ ‫ ‪ 4‬ا & ﺕ‪ I‬ا ‪ !- 4‬وا & ی! ه ا ‪ ! -.{ & -&5‬ا ﻥ ن ا ص ا و !‬ ‫ا { ‪ !-‬وﺕ&‪ -H‬آ أﻥ اع ‪ C‬ا ﻥ ن ون ا و !‪.‬‬ ‫)ب( ا ﻥ ن ا ص ( ا (و ﻥ ن " آ‪M‬ي"" > "‬ ‫إن ا ‪( +‬ام إ< ر ا ‪ 0 +‬ا ‪(I‬ی( ! آ‪ M‬وا ! }‪ ،‬ی دﻥ ‪ . 2‬أﺥ ى إ _‬ ‫ ‪ 6 [ +‬در (ی(ة } ا ﻥ ﻥ‪ ،,‬ی ن ‪ . /‬ا (ور ﻥ ن ا ص آ! > ! }‬ ‫ا* ‪ ،,4 !+‬و‪( ^ 4‬و ا ا‪ (4‬ا ﻥ ﻥ ﻥ ن ا ص ( ا (و ا‪ !> (4‬‬ ‫ آ‪M‬ی ‪ ,/‬إ< ر ﺡ آ دة ‪ . +‬ت ا ! } ا ‪ ، +‬ﺡ ‪ C‬ی !‪ 0‬ا ﻥ ن ا ص‬ ‫ا !‪ +‬ا ( ‪ ,/‬آ‪ [ 3 !4 M‬ا ا‪ _ 4 (4‬إ‪ B4‬ء ا ( ا ﺽ ‪ ,‬وا !‪,4 ! ,‬‬ ‫ ‪ 2‬أ< اف ه‪ 8a‬ا ! ‪.‬‬ ‫إن ا اف د ﺕ‪ %‬رات ‪ Q !-‬ﻥ ن ا ص دو ﺕ‪ ،!-‬ی‪ T‬أن‬ ‫ی& ‪ 0Q‬أﻥ ﺕ‪ ;4‬را ‪ Q‬ﻥ ن ا ا & ي ا ‪ 4‬وف إ{ ر ا و !‬ ‫ا { ‪ ،!-‬إﻥ ی‪ 54‬أن ﻥ‪ 4H‬ه‪Y‬ا ا ‪ 4‬ج = ﻥ ﻥ "‪ f4‬ی " ون أن ﻥ ‪y 0H‬آ‪ -‬ا ‪ .‬‬ ‫"ا ‪" ",! > +‬ا ! آ‪M‬ي" ا ‪Y‬ي ﺕ‪y‬ﺥ‪ XY‬ا ارات ا ‪ ! F 4‬وا ‪ B ! .B4‬ی ! ‪0Q ) !-‬‬ ‫ﺡ ﺕ ‪ ،(Hayek -.‬ا

ﺕ م ا‪$‬ﻥ‪ !4L‬ا ! اﻥ ‪ -‬ر ا و ! ا { ‪ !-‬إ{ ر‬ ‫= ا = ﻥ ﻥ‪ !-‬و‪ !- F‬ﺕ ‪ 0Q 4‬ﺕ ‪ -L‬ا ‪ - 4‬و ‪ G‬ﺡ آ ت ‪ W‬دة ﺕ ‪ GQB‬ا ‪ 4‬آ‪o‬‬ ‫إ ‪ 0‬ا ‪ - 4‬ا ص ‪ !-Q4‬ا‪z‬ﻥ ج ا ‪ - 4‬ري‪ ،‬وه ی § ‪ I‬ا ‪ !- .‬ا ‪ !Q /‬وا ‪!-‬‬ ‫ ‪ Q‬ﻥ ن ا ص ا و !‪.‬‬ ‫إن ‪o-‬ة ا ﻥ ن ا ص ا ‪ T‬ی ا و !‪ ،‬إ‪ ! F‬إ ‪ 0‬آ ﻥ‪ = I‬ﻥ ﻥ & ی ‪ ،‬ه ‬ ‫ ا ‪ - 4‬و ‪ 5 0Q‬ا ﻥ ن ا ا ‪ -Q‬ي‪ = -‬ﻥ ن رﺱ‪ 4‬و‪ ، F‬ﺡ‪ 3-‬أﻥ‪ I‬ﺕ ‬ ‫=‪ Q‬ا ‪ -Q4 - !=7‬ت ‪ C‬ا ﻥ ن ا & ی! وا ‪ ،!4L 4‬وه ك ﺕ ﺱ‪ C‬ﺕ‪ ، -5/‬ﺕ ‪ -L‬‬ ‫و ‪y‬ﺱ‪ !H‬وإ‪ &F‬ء ا ‪ C B‬ا ‪ F‬ا ﺱ‪ 0Q 4‬ا ‪ 4‬ی‪ -‬ا ‪ !- 4‬ﺥ‪7‬ل أﻥ‪!4L‬‬ ‫ا آ‪ !4‬ا !‪ ،‬ودوره ازی ا ى ا آ‪ !4‬ا ‪ 4‬ة)‪ ،(1‬و ! أﺥ ى‬

‫)‪ -(1‬ﺡ ل أه‪ !-4‬ه‪ XY‬ا‪$‬ﻥ‪ ! L !4L‬ا آ‪ !4‬ا ‪ 4‬ة أﻥ‪: L‬‬

‫‪R.B. Hall, T.J. Biersteker (eds.), The emergence of Private Authority in Global Governance,‬‬ ‫‪Cambridge, Cambridge University Press, 2002; George Andreopoulos, Zehra F. Kabasakal Arat,‬‬ ‫‪and Peter Juviler (eds), Non-State Actors in the Human Rights Universe, Kumarian Press, USA,‬‬ ‫‪2006‬‬ ‫‪171‬‬

Luhmann ‍ ŰŒ ل‏4‍ Ůˆآâ€ŹŘŒ!4L‍‏$‍ ا‏XY‍ ه‏- ‍ ŘŞ ﺕ‏-Q4 !-‍ؤا Ůˆďşľ اﺾ‏oT‍! Ůˆďş•â€Ź- Q‍ ﺕ‏/‍ ‏x .(1)‍ ي‏F 4 ‍ =  ن‏4-L ‍ أآ; ﺕ‏-4 4 T I ‍  ا‏x !4‍! ا آ‏4L‍ ا

أ‏institutionnalisation !H‍ﺹ‏y4 ‍! ا‏-Q4 ‍ؼن‏ ‍ ل‏. ‍Â? ا‏T‍ ŰŒâ€ŹI‍ أ‏3-‍ ﺥâ€ŹŘŒÂ›- 4 ‍ Ůˆا‏o‍ آ‏4 ‍ ! ا‏Q‍ ŘĽ{ Řą ﺥ‏C=‍ ا‏4 ‍ ا‏--<‍ ﺕ‏0Q [Q4 ! ‍ا‏ = !- { ‍ Ůˆ ! ا‏Q ‍ ﺹ‏-H ‍› ا‏.W ‍ ŮˆŘŁŮ† اâ€ŹŘŒo‍ آ‏4 ‍ ا‏5/‍ ŘŞ ا ! ه اÂœŮ† ﺕ‏5 ‍ن ا‏y ‍ ŰŒâ€Ź. ‍ Ů‘ ن ا‏5‍ ŘŞ ه ا

ﺕ‏5 ‍ ا‏XY‍ [ ه‏. ‍ا أ‏Y ‍ Ůˆâ€ŹŘŒ(2)3‍ ﺥ ! ا  ن ا ŰŒâ€Ź0 ‍Ů?أزŰŒÂ€ ؼ‏ .C4 T4 ‍ ا‏H !-B.W ‍! Ůˆا‏-4-L ‍ ا‏v l ‍ل ا‏7‍! ﺼ‏- { ‍ Ůˆ ! ا‏Q ‍ أن‏54‍ ŰŒâ€Ź-›- 4 ‍ Ůˆا‏o‍ آ‏4 ‍ عي– ا‏- 4 ‍ ŘŹ ا‏z‍! ا‏-Q4 ‍ ŰŒâ€ŹT ‍{ Řą ا‏z‍ ďşą اŮ… ا‏ ‍ ŰŒ آ ن‏-Q ‍ ﺕ‏I‍ أ‏3-‍ ﺥâ€ŹŘŒ 544 ‍ ا‏0 ‍ ﺼ Ů„ ؼ‏Q !Q ‍! ا‏W= 4 ‍! ا‏- ‍ ا زدŮˆا‏XY‍& ه‏ ‍؊‏o-4 ‍ّ ا‏5/‍( ŰŒâ€ŹValidity) "!-‍ﺥ‏7% ‍( Ůˆ"ا‏normativity) "!‍ ŘąŰŒâ€Ź- 4 ‍ "ا‏- ‍ ا م‏%& ‍ا‏ ‍ ي‏-Q ‍ ا‏0 4 ) !‍ ا  ن ا & ŰŒâ€ŹC ‍ ت‏-Q4 ‍ أن‏3-‍ ﺥâ€ŹŘŒ!- { ‍!  ن ا Ůˆ ! ا‏-‍ﺹ ﺹ‏$‍ا‏

‍ Ů… ا  ‏L ‍› ا‏- ‍؊‏o‍ آ‏4 [‍ ا٠( آ ‏$‍ اâ€ŹŘŒâ€Ť ا داتâ€ŹŘŒ!- 4 ‍ ا‏-‍ ŰŒâ€Ź4 ‍أي ا‏ ŘŒ(C‍ ŰŒâ€Ź/ ‍ا‏- ‍ آ‏4 ‍ )ا‏o‍ آ‏4 ‍! آ [ ďş• ا‏4Ů‘L 4 ‍ ا  ن ا‏C ‍ ت‏-Q4 ‍ ŘŁâ€ŹŘŒ ‍ا Ůˆ ﺕ‏ 0 ‍! ďş• ؼ‏-‍ ‏5 ‍€ ؼ‏F‍ Ůˆا‏5/ %& ‍ آ ن‏C4 T4 ‍ ا‏-‍ ŰŒâ€Ź4 ‍ ŰŒ ا‏5‍ن ﺕ‏x ‍ا‏Y â€ŤŮˆâ€Ź CF‍ ŘŞ Ůˆâ€Ź-Q4 o-4‍ي ŰŒâ€ŹY ‍ Ůˆا ا‏C‍ Řą ا اﺹ‏/ ‍ ا â€ŹŘŒ .H ‍ Řś ا‏4< ‍ أن ا‏3-‍ ﺥâ€ŹŘŒâ€Ť=  ن‏ €F‍ Ůˆا‏5/ ! F !- F‍€ ا ! ŘĽ اإات Ůˆâ€Ź. ‍! أ‏- 4 ‍ ا‏-‍ ŰŒâ€Ź4 ‍ا‏ /-4 ‍ا ﺕ‏Y ‍ Ůˆâ€ŹŘŒâ€Ť ا  ن‏C ‍؊‏o $ !-4-L ‍! Ůˆďş• Řą ŘŞ ﺕ‏% 4 ‍! ا‏-‍ﺥ‏7% ! Q ‍ ŘŞ ا ŰŒ;! ŘĽ{ Řą ŘŞ ا‏4 T4 ‍ ا  ن ا ا‏C F‍ؼن  ďş• ع‏ !- { ‍ Ůˆ ! ا‏Q !-‍! ا  ‏4L‍‏$‍ي ا

ا‏o--4 ‍& Ů… ا‏4 rationalisation .(3)X â€ŤŮˆﺼ ! ŘŻŮˆ ! ا‏

(1)-

Niklas Luhmann, Le droit comme système social, Droit et SociÊtÊ, n°11-12, 1994, pp 53-67 (2)-

H. Schepel, The Constitution of Private Governance. Product Standards in the Regulation of Integrating Markets, Oxford, Hart Publishing, 2005, p 414 (3)-

Wolf Heydebrand, Process Rationality as Legal Governance: A Comparative Perspective, International Sociology, Vol.18, n°2, 2003, p 339 : L‍! أ‏- { ‍ Řą ا Ůˆ ! ا‏L ‍ ا  ن ا Ůˆا  ن ا Ůˆ ďş• ŘĽ{ ع‏- ‍ ب Ůˆ § ا ع؜‏.‍ﺥ Ů„ أﺹ‏ Michael Lobban, Custom, common law reasoning and the law of nations in the nineteenth century, in, Amanda Perreau-Saussine and James Bernard Murphy (eds), The nature of customary law, Cambridge University Press, UK, 2007, pp 256-278; Christoph Kletzer, Custom and positivity: an examination of the philosophic ground of the Hegel–Savigny controversy, in, Amanda Perreau-Saussine and James Bernard Murphy (eds), The nature of customary law, Cambridge University Press, UK, 2007, pp 125-148 172

!H‫ﺱ‬y ‫ز‬o ‫ أن ی‬54‫ ی‬4 ‫ ﺱ‬-‫ دام ی ه ك ز ﺱ‬I‫ﻥ‬x ،‫أ ا ن‬ ، L 4 ‫ ا & ي وا‬- !=7 ‫ ا‬XY‫ ه‬Q= ‫ ﺕ‬، -‫ ﺱ‬-‫ ﺕ ذ ا ار ا ﻥ ن ﺱ‬L ‫ ل‬T !Q = -m‫ ! و‬H -m ! ‫ ﺡ ت واﺱ‬H ‫أة‬oT -‫ ی‬4 ‫ ا‬CF‫! و‬-Q4 [ . ‫ أ‬I-Q ‫و‬ .(1)‫ ة‬B-HQ ! ‫ ا ی! ا & دی! ا‬I ‫ ا د‬-;‫ آ‬Fréderic Bastiat 4 ‫ ﺕ‬ 54‫ ی‬I 7‫ي ﺥ‬Y ‫ ا‬،(‫ م ا & ي‬L ‫ ء )ا‬-‫ «ﺵ‬-.B ‫ أ ا‬.4 ‫ل ا‬7‫ی! ﺥ‬o‫ آ‬4 ‫ا و ! ا‬ ‫ م‬L ‫ي )ا‬o‫ آ‬4 ‫ = ! ا ! ا & ا و ﺕ ا‬4 ‫ ا ت ا‬0Q % ‫ ن أن ی‬H‫ ¨ﻥ‬ ،, *‫ إ< ر ﻥ> م دو‬,/ 4 B3‫ ا‬. p ‫ اء ﺡ ة‬J‫ ! ذا ﻥ م \ ع إ‬/" ،( L 4 ‫ا‬ 2 > ‫ ا‬2 h + ‫ و د‬e/ ،0! B ‫ وﻥ(ع ا ! ت ا‬8‫ ؤ‬B4‫ ك إ‬+‫وﻥ‬ !‫ ي وإﻥ‬m ‫ ي‬f ‫ ا > م ا‬0& ‫ ي وا ! > ( < ! أن ا > م ا ! > ه‬f ‫)ا‬ .(2)" ‫ﻥ‬ 0 ‫ ا رج إ‬-Q ‫ م ا & ي ی ل إ{ ر ا‬L ‫ أن ﻥ& ا‬54‫ ی‬v-‫ آ‬5 ! ‫! ا و‬Q‫ ﺡ‬4 - 4‫ ﺵ‬L‫ م ا & ي ﻥ‬L ‫ ن ا‬5‫ أن ی‬54‫ ؟ ه ی‬- 4 ‫ وا‬o‫ آ‬4 ‫ا‬ ‫!؟‬- { ‫ا‬

‫ ا و ! دة‬4 ‫ ا ﻥ ن ا ص‬C % ! 4- 4 ‫ در ا‬%4 ‫إذا آ ﻥ[ ا‬ I ‫ [ أن ﺕ ا‬B ‫ وأﻥ اﺱ‬،‫ﺥ ى‬$‫! ا‬- 4 ‫ ت ا‬B ‫ ا‬C ‫ ا ود‬0Q ‫ و‬IB- ،!- ‫! ا و‬- ‫ ی‬/ ‫ ت ا‬H‫ ﺱ‬4 ‫ ا‬،!- { ‫ ﻥ ت ا‬4 . ‫ ا ﻥ ن – ا‬C % !‫ ی‬-Q ‫ ا‬o‫ اآ‬4 ‫ا‬ ‫! ! & ده أن ا ﻥ ن ا ص‬T- ‫ وا ل‬-‫ ت‬5 ‫ ا‬- ‫وا ﺕ& = ت‬ !4L‫ إ{ ر أﻥ‬-‫ ذاﺕ‬5-5&‫ وأن ﺕ‬، 4 ‫ & ي وا‬، B- ‫ا و ! ه أﺱ ﺱ = ﻥ ن‬ ‫ اﺱ ج‬:!-‫ دئ أﺱ ﺱ‬. IQ4 ‫ وآ ی‬،!- { ‫! ا ! ﻥ ن ا و ! ا‬4‫ا آ‬

‫! ا ﻥ ن‬- ‫ ء ﺵ‬B ‫ إ‬،‫ در ا ﻥ ن‬% ‫! إ{ ر ﺕ رج‬-‫ ا ﻥ ﻥ‬-‫ ی‬4 ‫! ا‬-‫ﺡ‬7 0 ‫ ة إ‬H ‫ دو ! ا ﻥ ن‬،!- ‫ ی‬/‫ ت ﺕ‬¹-‫ ا ﻥ ن { ف ه‬C ، ‫ ﺱ‬-H ‫إ{ ر ا ﺱ ر ا‬ !-‫ﺱ ﺱ‬$‫ ی! ا ی ت ا & دی! إ{ ر ا ق ا‬4‫ ﻥ ت ﺡ‬4F ،‫ دئ‬. ‫ إ اءات و‬،‫ ت‬H‫ ﺱ‬ ‫ ر‬+4‫ ا‬2 !‫ ی‬0‫ ه‬،!T- ‫ ا‬XY‫ إ{ ر ه‬I‫ إ أﻥ‬،(3)!-‫ ﺱ‬-H ‫ ت ا‬H‫ ﺱ‬4 ‫! ا ! ا‬T‫ا ﺕ‬ (1)-

Lucas Lixinski, Editorial: In Normative Space, European Journal of Legal Studies, Vol.2, n°1, 2008, p 02 (2)Jan Klos, Spontaneous Order Versus Organized Order, Journal of Markets and Morality, Vol.6, n°1, Spring 2003, p 174 :Bastiat v 0 ‫ ا ع إ‬54‫ی‬ Frederic Bastiat, The Law, Translated by Dean Russell, the Foundation for Economic Education, Irvington-on-Hudson, New York, 1998 (3)-

Gunther Teubner, The king’s many bodies, op.cit, pp 768-769; Gunther Teubner, Breaking frames, op.cit, pp 199-217 173

‫( ا ﻥ ن‬4‫ ا‬,‫ ( ﺡ(اﺙ‬0 ‫ ی ﻥ ن ا ص ( ا (و آ‬f ‫( ا‬4‫ا ا‬ > ‫ ا‬2 !‫ ی‬0‫ ی إ _ ﺡ( [ ﻥ ن ا (و ا < ؟ ه‬+ ‫ي آ ن‬a ‫ (ي ا‬+ ‫ ا‬,/ ‫ا‬ ‫(ی(؟‬I ‫ ا } ا‬6 ‫ رات ا‬6+ , ‫ا‬M+‫ا ا ! > ر ا*ﺥ‬a. - Q‫ أن ی‬54‫(ی(ة" ی‬I ‫ ا‬3 ‫ﻥ>! ا‬G‫ (ي" و"ا‬+ ‫ ا‬,/ ‫إن "ا ﻥ ن ا‬ ‫ ا ﻥ ن‬C !-Q4 ‫ن‬æ/ ‫ و ی‬، 4 ‫; = ا ذات أ ا‬4‫ ی‬4‫ه‬75 ،‫ ا ط‬ 4 ‫ ة ﺕ ﺥ ا ا‬-‫ﺥ‬$‫ ا‬XY‫ أن ه‬0 ‫ ﺡ‬،!- { ‫ دة ا‬-H ‫ ا‬G‫! { ی‬- F ‫ا‬ .(1)!-‫ﺡ‬7% ‫ی! ی ا‬o‫! آ‬H‫ ا ا ﺱ‬- ‫ی ا‬Y - I‫ﻥ‬x , Y‫ آ‬، ‫ا ﻥ ﻥ‬

‫ا‬o ‫ ا ﺥ‬GB 4 ‫ ا د ا‬C ‫ ﺡ‬F‫ و أآ; و‬.‫ ی‬4 - ‫ف‬7 ‫ ا ﺥ‬5 ‫ ى‬4 ‫! ا‬Q‫ ی‬B ‫ ت ا‬-Q4 ‫ ی § ا‬X T‫ أن ا ﻥ ن ا ﻥ‬3-‫ ﺡ‬، ‫آ‬Y ‫ ا‬G H ‫ا‬ ‫ ت‬4 T4 ‫ ا ﻥ ن ا‬C % 4- 4 ‫ ر وه ا ع ا‬5 4 ‫ ل وا & ا‬%‫! ا ﺕ‬W-& H4 ‫وا‬

‫ ی ة ه‬T ‫! ا ! ا‬4L‫ﻥ‬$‫ن ا‬x ، -& H4 ‫ ل ا‬%‫ا ا ﺕ‬Y‫ ; ه‬C !‫ رﻥ‬4 ‫ و‬.!‫ ی‬-Q ‫ا‬ ‫! ا‬%% ‫ ل‬5‫ أﺵ‬،(2) 4 ‫ ا‬C4 T4Q o-44 ‫ ا‬4 ‫ ا‬F & Q ‫ ج‬ -m G-H ‫ أﺱ س ا‬0Q - y/ ‫ وه ﺕ‬،!-&-l ‫! ا‬- & ‫ ق ا‬H‫ﻥ‬$‫ ا‬4F ‫ ا ﻥ ن‬C % ‫ أﺱ س‬0Q 4‫ وإﻥ‬،‫ رة‬5 ‫ت‬7 & !-T‫ ت ﺕ ری‬-Q4 ‫ ت إ{ ر‬% Q 4‫ا ﺱ‬ ‫ ت‬4L ‫! ﺕ ذ ا ار‬4L ‫ ت‬-Q4 ‫ ا ﻥ ن إ{ ر‬C % !-4‫! رﺱ‬- F‫ ت و‬-Q4 ! ‫ و‬Q ‫ز‬7 ‫ي آ ن‬Y ‫ ا ﻥ ن ا ا‬5 ،" ‫ " ( ا (و‬5 ‫! و‬%% !-4‫رﺱ‬ ‫ا ا ﻥ ن ا & ي‬Y‫( ﺡ ل ه‬4) Hayek ‫ { ح‬.‫ ﺕ‬0 ‫ا ی ﻥ إ‬Y‫ ه‬5 ‫ و‬.(3)!- { ‫ا‬ !- { ‫ و ! ا‬Q !- . ‫ رﺱ ت ا‬44 ‫ ا‬F ‫ ا ض‬0Q ‫! ا درة‬-‫ ا ﻥ ﻥ‬X ‫ و= ا‬، ‫ ی‬T ‫ا‬ ‫ اق" و"ا > م‬Ð ,- + ‫ "ا > م ا‬- ‫ ة‬o-4‫ي ی‬Y ‫ ا‬Hayek ، 4 ‫ ى ا‬H4 ‫ ا‬0Q 4‫ ﺡ وا ف ه‬4 ‫ أن ا ﻥ ن ا‬0Q ‫ وی آ‬،"‫ ا ص ! >! ت‬/‫ ا‬+ !6! ‫ا‬ ‫ ت‬-Q4 - IQ% ‫ ﺡ ل‬Hayek X‫ ی ا‬5 0Q ‫ و‬،‫ا‬Y ‫ و‬.(5) Q ‫ م ا‬L Q ‫ ; ن‬ !- % ‫ن ا‬x ،(6)‫ اف‬$‫ دات وا‬Q ‫& ط‬4 ‫ ا‬X ‫! وﺕ ی‬- . ‫ ا ﻥ ن ا & ی! وا‬C

(1)-

Gunther Teubner, Global private regimes, op.cit, p 04 H. Schepel, op.cit, pp 11-35 (3)Marc Hertogh, op.cit, p 24 (2)(4)-

F. A. Hayek, Law, Legislation and Liberty, Vol.1, Rules and Order, University of Chicago Press, 1973, pp 72-94 (5)-

James Bernard Murphy, Habit and convention at the foundation of custom, in, Amanda Perreau-Saussine and James Bernard Murphy (eds), The nature of customary law, Cambridge University Press, UK, 2007, p 72 ‫ن‬k ‫ ف‬+ ‫ ی‬Hayek ‫ "إن‬Louis Hunt ‫ ی ل‬، -Q ‫ « اف وا‬4W 4 ‫ م ا & ي ا‬L Q F. Hayek ‫ ﺡ ل ﺕ ی‬-(6) ‫ رات‬6 2 m e‫ﺥ‬G‫ ا وا‬. . ‫!(ون‬+ ‫ ی‬،‫ رة‬B+! ‫! ت ا ا ا‬+I! ‫ ا‬,/ _+‫ ﺡ‬،‫ > ا س‬ ."‫ اف‬4G‫ ( وا‬+ ‫ اف وا‬4G‫ ا‬2 0 ‫ﻥ‬e 4 174

0Q ّ‫ ﺱ‬-m I‫ ة أﻥ‬5 0 ‫ إ‬4‫ ی ا و ! ﺕ‬T ‫ ا ﻥ ن ا & ي ا‬o-4 ‫ا

ی‬ ! - !- ‫ وا

ﺕ اآ اﻥ‬،!4L !- 4 ‫ ت ا‬-Q4 0Q 5 ‫! و‬- 5 ‫ا ارات ا‬ ‫! ا

= ﺕ م‬-‫ ﺱ ت ا ﻥ ﻥ‬-H ‫ ا‬5 ‫ ه ي‬T ‫ ل ا‬5‫ﺵ‬z‫; ا‬4‫ا ی‬Y‫ وه‬، -‫ ی‬4 ‫ ا‬C % .‫ ب أﺥ ى‬H‫ ﺡ‬0Q ! - !- 4 ‫ = ى ا‬o‫ اآ‬ ‫ ! ر ا ا ! ش" أ‬+ ‫ ﺡ ل "ا‬Habermas ‫ & م‬- H‫ أن ﻥ‬54‫ی‬ ،!-‫ ﺱ ت ا ﻥ ﻥ‬-H ‫&! وا‬Q 4 ‫! ا‬- 4 ‫ ت ا‬T4 ‫ ا‬- ‫ دم‬% ‫ ا ﺥ وا‬-. ‫ا‬ !-‫ﻥ‬7 ‫ ا‬C ‫ اع‬Q‫ ی ﺥ‬4 !-‫ﻥ‬7 Q ! - -‫ ی‬4 ‫م‬o Q‫ ة ا

ﺕ‬-‫ﺥ‬$‫ ا‬XY‫ه‬ 4 ‫ن ا ﻥ ن ی‬x ،X ‫ا وﺥ ! إ{ ر دو ! ا‬Y ‫ و‬،!{ .W4 ‫ ت ا‬T4 ! ‫ا‬ .(1)!- 4 ‫ ة ا‬- Q !‫ ی‬-Q ‫ ل ا‬5‫ﺵ‬$‫ إ دة إﻥ ج ا‬-B ‫ ﺕ‬0Q ‫ ی أﺵ ل‬B ‫ ا ﺡ ( ه‬, ‫ ر ا ا‬+‫\ن ا*ﺥ‬/ ، ‫(ر ت ا ﻥ ﻥ‬+ ‫ ر ا‬.‫" *ﻥ‬ ،‫اء ا ﻥ ن‬M ‫ أ‬2 ‫ رة‬+ ‫ ت‬e4 w ‫! ﺥ‬. . f ‫ (د‬,+ ‫ وا‬،‫ ارآ ﻥ ن‬+ ‫ه‬

‫ رة ری‬6 ‫ي ی ّ ي‬a ‫ وا‬،, ‫ ري ﺵ‬+‫! و ر اﺥ‬4 ‫ ﺡ‬,/ *‫ا * ی ن إ‬a‫وه‬ w‫ < ی‬24 ‫" وی ن‬0‫ ا (اﺥ‬,/ ‫ أي "ا ﻥ ن‬: ‫ﻥ>! ا ﻥ ﻥ‬G‫ ا‬2 ‫ا ت ا ! دة‬ 24 ‫ ا رج وی ن‬. ‫ ا‬,/ ‫ وا ﻥ ن‬،h ‫ ا‬. 2 ‫ﻥ>! ا ﻥ ﻥ‬G‫ ا‬0 3 ‫ ة‬3 ‫ رات‬B ‫ إن‬. + ! ‫ ا‬4 !+ *‫ ت ا‬4 B ‫ﻥ>! ا ﻥ ﻥ‬G‫ ا‬0 3 w‫< ی‬ g!‫ ا > ی ( ه‬8a‫ ه‬،,! ‫ (ة ﻥ ن ا‬f ‫ أن ن‬2 !‫ > ی ا ی‬ Unitas ‫ (دة‬+! ‫ وا ﺡ(ة ا‬،‫ ا ت‬0‫ داﺥ‬, + ‫ ا‬0 f ‫ ا‬wB / ‫ و‬./ ,/ ‫ ج‬+‫ دة إﻥ‬4? ‫ آ‬0 !+ J ‫ آ ت‬، ‫(ر‬+ ‫ رات ا‬6+ Multiplex ، + ! ‫ﻥ ق ا‬Ð ! ‫ ت ا‬j! ‫ ا‬0&! ‫ أن ا ت‬C ‫ ﺡ‬، ‫ ی‬+ ( 3 4 .(2)" f + ! ‫ ل ا‬/G‫ ا‬wB ‫ج‬M! ‫ م‬,+ ‫وا‬

Louis Hunt, The Origin and Scope of Hayek’s Idea of Spontaneous Order, in, Louis Hunt and Peter McNamara(eds), Liberalism, conservatism, and hayek’s idea of spontaneous order, Palgrave Macmillan, New York, 2007, p 59. (1)Jürgen Habermas, Law as Medium and Law as Institution , in, Gunther Teubner (ed.), Dilemmas of Law in the Welfare State, De Gruyter: Berlin/New York, 1986, p 387 (2)Andreas Fischer-Lescano, Gunther Teubner, Regime-Collision: the vain search for legal unity in the fragmentation of global law, Michigan Journal of International Law, Vol.29, Summer 2004, pp 1017-1018 175

I. ‫ ا ﻥ ﻥ ت ا‬- + ‫ ا وط وا‬:,‫ ا & ﻥ‬A B! ‫ا‬ 2 B!‫ ﻥ‬, _ ‫^ إ‬I+ ‫ [ ا ﻥ ن ( ا (و‬3 !4 ‫ أن‬L ‫ ( أن رأی آ‬ g ‫ ا‬mf‫ ﻥ‬,/ 2 ،2 + ‫ و‬2 f +

24 ‫ ء‬+ *‫ ا‬2 !‫ إ _ در أﻥ^ * ی‬2 ّ!.

Each actor has its own J ‫ ج ا ! ري‬+‫ ل ا?ﻥ‬I ,/ !‫دوره‬ rationality. What is

B ‫ ا‬24 ‫ ي ی‬f ‫ !} ا‬/ ., *‫ا (و‬ rational for the organization as a whole ‫ وا !} ا ! > ی‬، *‫ ا (و‬J 4 !+ *‫ا‬ may not be seen as ,/ ‫ ی‬f ‫ﻥ! ط ا‬G‫ ﺽ ورات ﺡ آ! ا‬24 rational for a sub-unit. What is rational for us .‫ ج ا ﻥ ن‬+‫! ت إﻥ‬4 may not be rational for our children. Rationality is actor, time and space bounded, Amitai Etzioni, The Active Society: A Theory of Societal and Political Processes, New York: The Free Press, 1968, pp 262-263

!‫ ﺱ اء آ ﻥ[ & ی‬، .W ‫ ا‬- ‫إن أﺱ‬ 54‫! ی‬-B‫! ﺥ‬-..‫= ت ﺱ‬7 . ‫ ﺕ‬،!4L ‫أو‬ ‫ا‬Y‫ وه‬،, Y‫! آ‬-B‫ ط ﺥ‬4‫ أﻥ‬G‫ { ی‬- 5 ‫ا‬

‫ ذج ا ﻥ ن ا و ﺕ‬4‫ إ{ ر ﻥ‬%‫ ﺡ‬ !‫ دی‬% = ‫! ا‬4 ‫ أو ﻥ § ا‬، ‫ا ر‬ !4L

‫! ا‬- ‫ا‬o ‫وا ت ا ﺥ‬ CF‫ا و‬Y ‫ و‬.!4 ‫ ا‬% ‫ ا ﻥ ﻥ‬.W ‫ا‬

! ‫ا ﻥ ن ا ص ا و ! ا و‬ ‫ ت‬B+! A I+ ‫\ ّ أن ی‬/ ،!-W= ‫ ﺕ‬v=‫ ا‬

‫ﻥ‬e 4 _ 4 2! .! ‫ دي ا‬6+ *‫ ا‬wB ! ‫ا‬

!‫ ا آ‬2 4 ‫ ﻥ‬2! ‫ أن ی‬AI‫ أو ی‬، ! ‫ا‬ .[!+I! ‫ ا‬,/ ‫ﻥ ت‬e ‫ ا‬0 ! > + ‫ا ا‬

‫ رﺱ ت‬44 ! ‫=! ا ﻥ ن ا ص ا و‬7 ‫ وح ی د‬B4 ‫ ال ا‬H ‫إن ا‬ ‫؟‬, *‫ دو‬J ,‫ ^ ﻥ ﻥ‬/ _ ‫ ا !! ر ت إ‬8a‫ ه‬+‫ أن ی‬2 !‫ ی‬0‫ ه‬،!&Q 4 ‫! ا‬- 4 ‫ا‬ ‫؟‬,‫ إ _ ا ﻥ ﻥ‬,4 !+ *‫ ا‬2 / ! ,B‫ ﺵ ﺥ‬0 ‫ ﻥ‬,/ x ‫ (د ذ‬+‫ ی‬0‫ه‬ ،"‫ "ا ق‬0 4 ) "( ‫ ن "ا‬5‫ ل ﺕ‬5‫ﺵ‬z‫ا ا‬Y‫ ه‬0Q !-‫ ﺕ‬H‫ ﺱ‬4 ‫ ! ا‬z‫إن ا‬ " !> ! ‫ و "ا‬،(... "_‫ ﺽ‬f ‫ "ا‬،"‫ دي‬6 *‫ "ا‬،",4 !+ *‫ "ا‬،",B ! ‫ "ا‬،"‫ ي‬f ‫"ا‬ , ‫ ن ذ‬5‫ ی‬4‫ وإﻥ‬،(1)(..."‫(رج‬+ ‫ "ا‬،", ‫ "ا‬،"‫ي‬M‫ "ا ! آ‬،" > ! ‫ "ا‬،" ‫ "ا (و‬0 4 ) ‫ ی‬4H‫! ﺕ‬- . ‫ ا‬XY‫ دا [ ه‬،hybrid networks " I. ‫ "ا ت ا‬G‫ { ی‬ . .W ‫ ی ت ا‬H - ‫ ى‬H ّ. ‫ وآ & دة ﺕ‬،‫ أﺱ س اد ت‬0Q ‫& دات‬4 ‫ ا‬XY‫ﺱ ف ی اﺱ ام ه‬-(1) 176

( ‫ إن ا ﻥ ن ا ص‬. - 5 ‫ ا‬54‫ّ ! ی‬-{ ‫ ت‬W= ‫ ﺕ‬0 ‫! إ‬- ‫ م ا ا ت ا ر‬ 04‫ ا‬f ‫ إ _ ا‬2 ‫ ا‬04‫ ا‬f ‫ ا‬2 ‫ ل ا ة‬+‫ ج إ _ ه ة اﻥ‬+ ‫ا (و ی‬

!. ,/ ‫ أن ی ن‬AI‫ * ی‬g ‫ ا‬mf‫ ﻥ‬,/‫ و‬،‫ ت ﻥ ﻥ (دة‬,/ 2 ‫ دی‬6+ *‫ا‬ ‫ دور‬5 ‫ ! ی‬/ ‫ (ى ا ش‬+‫ أن ی‬AI‫ ی‬0 ، ‫ دی‬6+ *‫ ! ا‬3 ‫ ه ا‬f! ‫ ی ا‬B .‫ دي‬6+ *‫ا‬/, ‫ ا‬6 ‫ أﺵ ل ا‬0‫ا ﻥ ن ( ا (و آ‬

‫ ی ﺙ‬5‫! ﺕ‬H‫ﺱ‬y4 ‫! ﺕ& ا & ص أ م ا ﻥ ن ا ص‬4 ‫ وف ا‬l ‫إن‬ ‫ ت‬W= ‫[ ا‬-.;‫ وﺕ‬C-.B !-‫ وط ا ﻥ ﻥ‬/ ‫ ا‬- ‫ ﺕ‬G‫ { ی‬C4 T4 ‫ ت ا‬B= ‫& ا‬Q ‫دوج‬o -H ‫ ﺕ‬G‫ ت { ی‬W= ‫ ا‬XY‫ ﻥ § ه‬vQ ! ‫ و و‬.(1)!-5./ ‫ا‬ .(2) 5‫! آ‬5./Q ‫ا & دی! و‬ ; !-5.‫ ت ﺵ‬- ‫ن‬y ، -Q % ‫ رات ا

ﻥ‬% ‫ل ﺕ د ا‬7‫ﺱ ف ﻥ ى ﺥ‬ double "‫دوج‬o4 ‫ ا‬-H ‫ و"ا‬dual constitution " ; ‫ ی ا‬5 ‫"ا‬ .!- 4 ‫ ا‬0 . ‫ ا‬I o-4 ‫ي ﺕ‬Y ‫ ا‬5./ ‫ ا‬GB 4 ‫ ا‬-‫;ّ & ﺕ‬4‫ﺕ‬attribution

+ ! ‫ ا‬4 !+ *‫ ت ا‬4 B ",- ‫ ﺙ‬2‫ " ی‬k (1) [!+I! ‫( ﻥ ﻥ ا‬4‫ ج ا‬+‫ > ?ﻥ‬+ ‫ ی وا‬f ‫ ا‬, B ! ‫إن إﺵ‬ 2 !‫ ی‬0‫ ه‬،‫ ت‬+ ‫ ا‬8a‫ } ه‬-e! ‫ وا‬-‫ ا (ا‬0 ‫ ﻥ إ _ ا‬Ô I , *‫ ( ا (و‬ ‫ ي‬f ‫ ا ﻥ ن ا‬L 3 g ! + ‫أن ن ا ﻥ ن ا ص ( ا (و‬ 2 _ ‫و‬G‫ ا? ت ا‬g‫ > (؟ ( آ ﻥ‬+ ‫ ا ﻥ ن ا ! >ّ )ا‬L 3 g ‫)ا ق( أم ن‬ ‫ ت‬j!‫ ا ت آ‬Mّ ! ‫ > ی ت‬n‫ ی‬+ ‫ا ا‬a‫ _ ه‬4 ‫! ع‬+ *‫ د وا‬6+ *‫ ! ء ا‬4 ‫< ف‬ .(1)‫(رج وا ق‬+ ‫ ا‬2 +

! 4 ‫ ﻥ ا‬- ‫ ن أﺱ‬5‫ وﺕ‬، ‫ا ا ور ا ﻥ ﻥ‬Y‫ ه‬Q‫ ت أن ﺕ‬5./Q 54‫ ه ی‬5

%‫ ﺡ‬4Q; !- 4‫! ﺵ‬- - ‫ ه ت ﺕ‬T‫ أن ﻥ ﺥ اﺕ‬54‫ ی‬I‫ ﺵ ة !؟ ر ! أﻥ‬.4 ‫ا‬ ‫! ا اﺙ!؟‬Q‫! ﺡ‬- { ‫ ﻥ ن ا و ! ا‬04H‫إ{ ر ی‬

،‫& ت‬% ‫ ام ا‬z 0Q;4 ‫ ا ت ا‬3 .‫! ا

ﺕ‬Q 4 ‫ ی! ﻥ& ت ا‬L‫ ﻥ‬T‫ ﻥ‬،‫ ت‬5./Q !‫ دی‬% = ‫ ی ت ا‬L Q !.H -(1) : L‫ أﻥ‬، ‫ دي ا اه‬% = ‫ ا‬- 4 ‫ إ{ ر ا‬5./ ‫ ا‬G-H ‫ ﻥ ا‬I ‫وا

ﺕ‬

Oliver E. Williamson, The economic institutions of capitalism: Firms markets, relational contracting, The Free Press, New York, 1985; Oliver E. Williamson, The Mechanisms of Governance, Oxford: Oxford University Press, 1996

: L‫ ت أﻥ‬5./Q !- 4 ‫ ی ت ا‬L Q !.H Walter W Powell, Neither Market nor Hierarchy: Network Forms of Organization, Research in Organizational Behavior, Vol.12, 1990, pp 295-336 177

‍ أن‏54‍! ŰŒâ€Ź5./ ‍ن ا‏y ‍ ل‏5‍ﺾ‏z‍ا ا‏Y‍ ه‏0Q Richard M. Buxbaum Â?-Tâ€ŤŰŒâ€Ź 2 !‍ * ŰŒâ€Ź..." I‍ أ‏, Y‍ ŘŻ آ‏% ‍ا ا‏Y‍ ه‏G. Teubner ‍ ŮˆŰŒ Ů„â€ŹŘŒ(1) -‍;Ů‘ & =  ‏4‍ﺕ‏ *‍ Ůˆâ€ŹŘŒ ‍ ه ا > ه ŮŠ ا ! ﺾ‏,/ 4 !+ *‍ ا _ ا‏0 ‍  ن < أن ŰŒâ€Ź

Â? 6 ‍ ا‏0& ŘŒ 4 !+ *‍ ه ا Ů… ا‏f 2!‍ ﺽ‏3 4 _ +‍ أن ŰŒâ€Źx aâ€ŤŰŒ! ^ آ‏ , ! ‍ ŘŻŮ„ ا‏+ ‍ "> Ů… ا‏4 !+ *‍ Â? ا‏6 ‍ ŘŁŮˆ اâ€ŹŘŒ"‍(ع؏‏+ ‍ ا Ů‚ Ůˆا‏2 2 I‍ ŘŻŰŒ "ه‏6+ *‍ا‏ ,‍ (ŰŒ( ا  ‏+ ‍ ŘŻŘŠ ŘĄ } Ů‘ إ‏4‍ _ ا  ن ا Řľ ؼ‏4 AI‍ ŰŒâ€Ź2 ‍ Ůˆâ€ŹŘŒ" & ‍ _ ا‏4 .(2)"‍ عي‏B+ ‍ ا‏B ‍ ^ Ůˆâ€Ź3 ‍ﺼ ع؏ ا ! Řą ا‏ ‍ ŘŠ ا ďşľ ت‏/ w‍ﺥ‏7‍! ŰŒâ€Ź- â€ŤŮˆŘąŮˆâ€Ź$‍! ا‏-‍ﺥ ŘŞ ا  ‏7 z‍ عات ا‏B C.

4 ‍ؼن ا‏ § ‍ ‏0Q â€ŤŮˆŘąŮˆ ا‏$‍  ن ا Řľ ا‏Q ‍ ا & ي‏X T‍ا ا ŘŠ ﺥ Ů„ ďş• ع؜ ا ﺕ‏ ! ‍ ŘŻŮŠ ا‏% = ‍ ا‏X T‍ ŘŁŮŠ ا ďş•â€ŹŘŒâ€ŤŘ§ ا  ن‏Y‍! ه‏4‍ ﺥ آ‏H ‍ Ůˆâ€ŹŘŒ!-Q‍ﺹ اŮ‚ ا اﺼ‏$‍ا‏ ‍  ن ﺼ ؾ‏0 ‍ ن" ﺥ‏4â€ŤŰŒâ€Źz‍! " Ů… ا‏-‍ ‏5 ‍ ؼ‏0 ‍ي أدى ؼ‏Y ‍ا ا ع؜ ا‏Y‍ ه‏.(3) ‍ ﺹ‏-H ‍ ا‏X T‍ا ﺕ‏ €F ‍ ه‏4‍ آâ€ŹŘŒ -‍ ه‏T‍ ا ﺕ‏- ‍ د؊‏4 ‍ت ا‏7 & ‍ ا ďş• ات Ůˆا‏0 ‍ ؼ‏C ‍ا عا‏Y‍ ŮˆŮ‡â€ŹŘŒ â€ŤŘŁŮˆŘąŮˆâ€Ź : ‍ ŮˆŮ„ ا‏T ‍ ا‏ Economisation ‍ دي‏6+ *‍ ا‏8 I *‍ا‏

Politisation , ‍ ا‏8 I *‍ا‏

B.F

!4‍ﺥ آ‏

‍& إ؊‏5 ‍ ŘŁďşą Řł ا‏0Q =

!- / ‍ ŘŁďşą Řł ا‏0Q =

( 5‍ ŘŁ ŰŒâ€ŹQT‍ Ř°ŘŹ أ‏4‍ ŘĄ )‏W ‍ ا‏0Q â€ŤŰŒÂ•آ‏

‍ ذ؏‏4‍ )‏Y-& ‍ ا‏0Q â€ŤŰŒÂ•آ‏ ( ‍ ‏4 ‍أ‏/ H‍ ‏

‍ ق‏H ‍ Ř°ŘŹ ا‏4‍‏

4 ‍ Ř°ŘŹ ا‏4‍‏

!‍ ŘŻŰŒâ€Ź% =‍ Řą ! ا‏

!- 4 ‍ Řą ! ا‏

(1)-

Richard M. Buxbaum, Is ‘Network' a Legal Concept?, Journal of Institutional and Theoretical Economics, Vol.149, n°4, December 1993, p 704 (2)Gunther Teubner, Netzwerk als Vertragsverbund: Virtuelle Unternehmen, Franchising, just-in-time in sozialwissenschaftlicher und juristischer Sicht. Nomos, Baden-Baden, 2004, p 66 (3)-

Fabrizio Cafaggi, The making of European private law: governance design, in, Fabrizio Cafaggi and Horatia Muir-Watt (eds), Making European Private Law, Governance Design, Edward Elgar, UK, 2008, pp 289-351; Michael Zurn, Introduction: Law and compliance at different levels, in, Michael Z¨ urn and Christian Joerges (eds), Law and Governance in Postnational Europe, Compliance beyond the Nation-State, Cambridge University Press, New, 2005, pp 06-07 178

‍ ٠‏%‍‏$‍ا Ů„ Ůˆا‏

!- ‍! ďş• زŰŒâ€Ź- 4 ‍ ا ! ا‏

‍ Ů… =  ن ﺼ Řľ & ح‏L‍‏

( - ‍ Â? )ﺕ‏T ‍ Ů… =   = عي‏L‍‏

â€ŤŮˆŘąŮˆâ€Ź$‍ ŘŻŮŠ ا‏% =z‍ا ďşą Řą ا‏

â€ŤŮˆŘąŮˆâ€Ź$‍ ďşą ا‏-H ‍ا ďşą Řą ا‏

›.W ‍ ا‏0 ‍ ! ؼ‏F‍› ؼ‏.WQ !-5-‍ﺹ‏75 ‍ Ů„ ا‏5‍ﺾ‏$‍ا‏

‍اﺕ‏Y ‍ا‏

!4‍ آ‏Q ‍ Ů„ ŰŒ ؊‏5‍أﺾ‏

‍ دي‏6+ *‍ Ůˆا‏, ‍ ا‏2 . + ‍ ا‏2 ‍ت‏e4 f+ ‍ ات Ůˆا‏+ ‍ ا‏:(5) ‍(ŮˆŮ„ ع‏I ‍ا‏ ., â€ŤŮˆŘąŮˆâ€ŹG‍ ا  ن ا Řľ ا‏2 ,4 ! H-W. Micklitz, The Visible Hand of European Regulatory Private Law: :‍(ع‏6! ‍ا‏ Transformation of European Private Law from Autonomy to Functionalism in Competition and Regulation, EUI Working Paper, 2008/14, p 12

‍ ا  ‏I & ‍ ا‏-L ‍! ا‏- 5‍ ؼﺾ‏C ‍! ا‏-4Q ‍ ا ! ا‏% ‍ؼن ا‏ I‍ ؼ‏.C4 T4 ‍ ا‏o-4‍ي ŰŒâ€ŹY ‍ عي ا‏- 4 ‍ ŘŻ ا‏Q ! T ‍ Ů… ا ﺹ‏0 ‍ أن ﺕ•دي ؼ‏54‍ ŰŒâ€ŹŘŒ ‍ا Ůˆ ﺕ‏ !- 4 ‍ Ů… ا‏Q ‍ ŰŒ! ا‏L ‍ عات ا‏% ‍! ŘŁŮˆ ا‏- ‍ ŰŒâ€Ź. z‍  ن أن ا § ا‏Q 4Q ‍ا ه ا‏ !-T 4 ‍! ا‏- ‍ ŰŒâ€Ź. z‍ ا‏XY‍ ه‏.‍ ﺕ‏54‍ ŰŒâ€Ź7 ŘŒ! ‍ ŘŁŰŒ! ŘŻŘą ! ه‏0 ‍ ا  ن ؼ‏I ‍ أن ﺕ‏54â€ŤŰŒâ€Ź ‍ Řąďşą ت‏44 ‍! ا‏4 ‍ Ůˆďş•â€ŹŘŒ(1)‍ﺼ ى‏$‍ ب ا Ů„ ا‏H‍ ﺥ‏0Q ! ‍ عاﺹ! ا  ن ﺼ‏ ‍ ŰŒ ŘĽ ا ŘŞ { ٠ا  ن ﺥ‏B‍ ﺕ‏G‍ ن { ŰŒâ€Ź5‍ =   ŰŒâ€ŹI 0 ‍! ؼ‏- 4 ‍ا‏

‍ ؼن ا د‏.(2)‍؊‏o-4 !-‍‏7 4 ‍ Řą ﺕ‏H4Q !- .‍ Ůˆďş•â€ŹQ‍ داﺼ‏GB Xo-4‍ Ůˆ ŰŒâ€ŹŘŒI‍ذاﺕ‏ !-T . ‍€ أزŰŒ إ‏F ‍Â? أن ŰŒâ€ŹT‍ ا Ůˆ ! ŰŒâ€Ź4 ‍  ن ا ؾ‏Q !- 4 ‍ ŘŻ ا‏$‍ا‏ .(3)Interdisciplinaire T 4- ‍Â? ŘĽ{ ع‏- ‍ Ůˆâ€ŹTransdisciplinaire

Economic analysis of law ‍  ن‏Q !‍ ŘŻŰŒâ€Ź% = ‍ ا‏- ‍ ﺼ ! ا‏X T‍ا ‏Y‍ ه‏-(1) Gunther Teubner, Coincidentia oppositorum: Das Recht der Netzwerke jenseits von Vertrag und Organisation. In, Marc Amstutz (ed.), Die vernetzte Wirtschaft: Netzwerke als Rechtsproblem, Schulthess, ZĂźrich, 2004, p13 !-‍ ŰŒ! ا  ن ا Ůˆ ﺕ‏L interdisciplinaire T 4-. ‍ ا‏C B ‍ ا‏0Q ‍ أن ا ŰŒ ا & ŘĄ ŰŒÂ•آ ŮˆŮ†â€Źm‍ ع‏-(3) :! ‍ ﺼ‏L‍ أâ€ŹŘŒmultidisciplinaire T 4 ‍ ŘŻ ا‏Q ‍ ŰŒâ€Ź.‍آ‏ Pierre Noreau, La norme, le commandement et la loi: le droit comme objet d'analyse interdisciplinaire, Politique et SociĂŠtĂŠs, Vol.19, n°2-3, 2000, pp 153-177 ‍  ن‏Q !-4Q ‍! ا‏- 7 ‍ ا ﺹ‏:! ‍ ا  ن ا Ůˆâ€ŹC !-Q4 4 o-4 ‍ ﺕ‏- -‍ ŘŁďşą ﺹ‏- B ‍& ‏m‍ = أ‏X T‍ا ا ﺕ‏Y‍ؼ أن ه‏ : L‍ أâ€ŹŘŒ!- 4 ‍ Řąďşą ŘŞ ا‏44Q ‍ ﺹ‏5 ‍ ا ‏C B â€ŤŮˆا‏ Patrick Capps and Henrick Palmer Olsen, Legal Autonomy and Reflexive Rationality in Complex Societies, Social Legal Studies, Vol. 11, n°4, 2002, p 550 (2)-

179

‫ ا ﻥ ن‬C % --‫ ری أﺱ ﺱ‬%4‫ وا & ي آ‬L 4 ‫ ی ا‬. ‫ ا‬0Q -‫آ‬y ‫إن ا‬ ،‫ ق‬H ‫ا‬/! ‫ م ا و‬H ‫ ﻥ‬I -. ‫ ا‬54‫ ی‬، .W ‫ ط ا‬4‫ م = ی أﻥ‬H ‫ اﻥ‬. ‫ا و ! ی‬ 3 . ‫ا و ا‬Y ‫ و‬، ‫ا‬/!4L 4 ‫ ا‬،(0F & ‫ ق )ا‬H ‫ا‬/‫ ا رج‬،‫ دي‬% = ‫ا‬/ ‫ ﺱ‬-H ‫ا‬ [= ‫ و ﻥ& ا‬، 4 <- vQ - H ‫ ا‬-B4 ‫ج ا‬o4‫ ی‬.W ‫ وا‬G-H Q 3 ‫ ﺙ‬4‫ﻥ‬ . 4‫ آ ﻥ‬o-4 ‫! ا

ی‬- % ‫ ا‬4W‫ی‬ ! T‫ ﻥ‬.‫ وأﺙ‬.W ‫ ! ا‬L 4 --‫ أﺱ ﺱ‬-Q5/‫ آ‬-B4 ‫ی ا‬Y‫! ه‬-4‫إن أه‬ -‫ه‬y‫ إ دة ﺕ‬0 ‫ ﺕ دﻥ إ‬، ‫ا ی‬o ‫ اﺥ‬GB ‫ و ون أي‬، ‫ دی‬-4 ‫! ا ی ا‬- ;4‫ ت ی‬5./ ‫ ا‬XY‫ ء ه‬/‫ن ﻥ‬x [= ‫ و ﻥ& ا‬، 4 ! ‫ آ ی‬- ‫ و‬T ‫ ت آ‬5./ ‫ا‬ ‫ ی‬B‫ وﺕ‬،(1)!4L 4 ‫ ا وا‬- ‫ ه ي‬T ‫ﺱ ﺱ وا‬$‫! ا & ق ا‬T‫! ﻥ ﺕ‬Q H ‫ ه ة‬l ! -T ‫ ت ا‬5./ ‫ أﺱ س أن ا‬0Q I -& H‫ ی‬I 5 ‫ و‬،‫ا ا & ق‬Y‫ل ه‬7‫ﺕ ﺥ‬y‫ ت ی‬5./ ‫ا‬ !5./ ‫ن ا‬x ‫ا‬Y ‫ و‬.‫ ق‬H ‫ ا رج وا‬5 !TF ‫! ﻥ‬¹- ‫ ﺡ ! واﺡ ة وه‬4 Q !Q = X‫ أن ی د ؤ‬54‫ ا ﻥ ﻥ ی‬I.‫ و ﻥ‬4 ‫ ه ء ا‬4‫ وإﻥ‬، -‫; & = ﻥ ﻥ‬4‫ﺕ‬ .(2)‫ ا ﻥ ن‬4F ‫! أ‬- ‫ ی ! اﻥ‬B -B4 ‫ ا‬7‫ آ‬%‫ج ﺥ‬o 0Q 4 ‫ ت ﺕ‬5./ ‫إن ا‬ -B4 ‫ی ا‬Y‫ ه‬- ‫ دم‬% ‫ أن ا‬3-‫ ﺡ‬. 4‫ آ ﻥ‬o-4 ‫ ت ا

ی‬- T‫ ا ی‬0%=‫اﺱ اج أ‬ ‫ ه‬, Y‫ آ‬5/‫ وی‬،‫ رج‬Q ‫ ق أو‬HQ ‫ ﺱ اء‬Q‫ل آ‬ ٍ 7 ‫ اﻥ‬F ‫ ن‬4F [= ‫ه ﻥ& ا‬ - ‫ ا اﺥ‬G‫ { ی‬, ‫ وذ‬--5-‫ﺱ‬75 ‫! ا‬4‫ ا آ‬B4‫ ! ا

ﺕ ى ﻥ‬-T ‫ ا‬0 . ‫ ء ا‬/‫ﻥ‬ 0 !; ; ‫ ا ر ! ا‬0 .‫ ت آ‬5./ ‫ ر ا‬. ‫ّ ا‬54‫ ی‬H‫ ر ﻥ‬L G ‫ و‬- &4 ‫ا‬ !-‫ ا ر ! ا ; ﻥ‬0 ‫ و‬،(!-‫ ﻥ‬H‫ﻥ‬z‫ت ا‬7 ‫ ع ا ا‬4T X‫ ر‬. C4 T4 ‫ )ا‬0 ‫و‬$‫ا ر ! ا‬ !‫ ن ه ی‬5‫ وﺕ‬C4 T4 ‫ داﺥ ا‬o‫ ی‬4 ‫ت وﺕ‬7 ‫ ا ا‬XY‫ ه‬% ‫ا

ﺕ أن ﺕ‬ .(3)! ‫ﺥ‬ 0 ‫ ! اﺱ دا إ‬-T ‫ ت ا‬5./ ‫ ء ا‬/ ٍ ‫ ی‬B‫ ﺕ‬G. Teubner ‫ ع‬B ‫ اﺱ‬ Humberto ‫ و‬Francisco Varela ‫ رة { ف‬B4 ‫! ا‬-5- ‫وﺕ ی‬$‫ ی! ا‬L ‫ا‬ Heinz Von ‫ و‬Niklas Luhmann , Y‫ ! { ف آ‬4 ‫ وا‬،Maturana

(1)-

Jens Alberts, Contrat et réseau: le franchisage comme exemple d'une régulation juridique hybride, mémoire de maitre en droit (LL.M.), Faculté de droit, Université Laval, 1997, p 131

(2)(3)-

Gunther Teubner, Netzwerk als Vertragsverbund, op.cit, p 67

Gunther Teubner, Droit et réflexivité. L'auto-référence en droit et dans l'auto-organisation, Bruxelles, LGDJ, Paris, 1994, p 271 180

‍ ŘĽ< Řą  ŘĄ Ůˆﺥ(ات‏,/ ‍ Řą ŘŁďşľ Ů„ (ŰŒ(؊‏.ž ‍ ح‏,+ ‍ ا > ŰŒ ا‏8a‍ ه‏.Foerster :0Q Teubner !‍ Ůˆďş• Ů… ŘŁ{ Ůˆﺥâ€ŹŘŒ(1) ‍ا‏a ‍ ا ! ا‏2 ‍ ‏+

‍ " (" ا‏5 ‍" Ůˆâ€Ź2 " Â?- ŘŒ!Q- ‍! أ‏š‍ ه ŘŠ  ﺾ‏l ‍ ت‏5./ ‍;Ů‘ ا‏4‍ ﺕ‏-1 ‍ ن ﺕ‏5‍! ŰŒâ€Ź- ! ‍! ذات دع‏-5- ‍ Ů‚ ŘŁŮˆďş• ŰŒâ€ŹH‍‏y‍ ŘŞ آ‏5./Q ‍اﺕ‏Y ‍ ا‏-L ‍ Ůˆاâ€ŹŘŒ!4L 4 â€ŤŮˆا‏ ‍! ‏4L 4 ‍ Ů‚ Ůˆا‏H ‍ ا‏- ‍ ﺕ‏H‍•ﺹ‏4 ‍ ا‏o--4 Q re-entry ‍ل ŘĽ ŘŻŘŠ ا ﺼ ل‏7‍ا ﺼ‏oT â€ŤŮˆâ€Ź .o--4 ‍ا ا‏Y‍ ﺥ! ŰŒ ده ه‏H Ů‘;4‍ ه ﺥ ذاďş• ďş•â€ŹŘŒ!Q H4 ‍ ا & ا ا‏- ‍= ت‏7 [H- ‍ ت‏5./ ‍ ا‏-2 ! 4T4 ! % /4 ‍ ŘŞ ا‏5./Q !- 4 ‍;Ů‘ ا‏4‍ Ůˆďş•â€ŹŘŒ! ‍! ﺼ‏- -.{ ‍ ا ذات‏ - 5/ ‍ي ŰŒâ€ŹY ‍ ا‏4T ‍ ا & ا‏0Q !- ‍ = Řąďş• ا‏C ŘŒâ€Ť ت‏5./ ‍ ا‏XY‍ Ů? ه‏- ‍= ت‏7 ‍ا‏ .(2)!5./ ‍ Ů? ا‏

‍ ﺕ‏H‍•ﺹ‏4 ‍ ا‏o--4 ‍! ا‏-5- ‍ Ů‚ ŘŁŮˆďş• ŰŒâ€ŹH‍‏y‍ ŘŞ آ‏5./ ‍ ا‏0Q ‍ ل‏% ‍ ا‏54‍ا ŰŒâ€ŹY â€ŤŮˆâ€Ź ‍ ŘŞ ďş• د‏4L 4 ‍ أن ا‏3-‍ ﺥâ€ŹŘŒâ€Ť Ů‚ Ůˆا ع؏‏H ‍ ا‏- o--4 ‍ ا‏0Q Â?ّ‍•ﺹ‏4 ‍! ا‏4L 4 ‍ ا Ůˆا‏- C F‍ل ďş• ع‏7‍ ŘŞ ا = ŰŒ! ďş• ŘŻ ﺼ‏.-‍ Ůˆا ďş•â€ŹŘŒâ€Ť ق‏H ‍ ا‏C ‍ ﺥ ŮˆŘŻŮ‡â€ŹG‍ه ŰŒ { ŰŒâ€Ź L‍ ﺕ‏de-differentiations o‍ ŰŒâ€Ź4 ‍ؚ ا‏o‍ ŘŞ ‏-Q4 ‍ Ůˆ ŘĽ{ Řąâ€ŹŘŒ!-4‍ ŘŞ ا ﺹ‏4L 4 ‍ا‏ Q ‍ ŰŒ ﺙ‏5‍! ه ﺕ‏T- ‍ Ůˆاâ€ŹŘŒ ‍! Ůˆ <! ا‏4L 4 ‍؊ <! ا‏oŮ‘-4 !- F‍ ŘŞ Ůˆâ€Ź5./ ‍ا‏ :!T- ‍ ا‏XY‍€ ه‏F ‍ ŮˆŮ„ ا ŰŒâ€ŹT ‍ Ůˆاâ€ŹŘŒ ‍ ďş• Ůˆاﺥ‏H‍Â? •ﺹ‏-‍! ŘĽ{ Řą ďş• ﺕ‏4L 4Q â€ŤŮˆâ€Ź ‍ ŘŻŘŠ ا (ﺼ ل‏4‍ؼ‏

M !+ ‍ا‏

‍ﺾ ا ق‏

( ‍ا‏

(1)-

‍ا ق‏

Gunther Teubner, The Many-Headed Hydra: Networks as Higher-Order Collective Actors, In, J. McCahery, S. Picciotto and C. Scott (eds.), Corporate Control and Accountability, Oxford: Clarendon Press, 1993, p p 54-57; Gunther Teubner, Hybrid Laws: Constitutionalizing Private Governance Networks, in, Robert Kagan, Kenneth Winston and Martin Krygier (eds.) Legality and Community, on the intellectual legacy of Philip Selznick, Berkeley Public Policy Press, Berkeley, 2002, pp 320-331; Gunther Teubner, Netzwerk als Vertragsverbund, op.cit, pp 32-56; Gunther Teubner, Beyond Contract and Organization? The External Liability of Franchising Systems in German Law, in, C. Joerges (ed.) Franchising and the Law: Theoretical and Comparative Approaches in Europe and the United States, Baden-Baden: Nomos, 1991, pp 115119; Gunther Teubner, Piercing the Contractual Veil: The Social Responsibility of Contractual Networks, in, T. Wilhelmson (ed.) Perspectives of Critical Contract Law. Dartmouth: Aldershot, 1993, pp 211-233 (2)G. Teubner, The many headed hydra, op.cit, pp 42-43 181

‫ا ‪(+‬رج‬

‫ا ! >! ‬

‫ﺵ ا ! >! ‬

‫ا ‪(I‬ول ر )‪ :(6‬ا ‪ M !+‬وإ‪ 4‬دة ا (ﺥ ل ق و ‪(+‬رج‪.‬‬ ‫ا ‪ %4‬ر‪:‬‬

‫‪G. Teubner, The many headed hydra, op.cit, p 49‬‬

‫و ‪ 0Q‬أﺱ س ا ‪ !&%‬ا ‪ 5 4‬رة ‪ 5./Q‬ت وا د وا ‪ 4L 4‬ت و ‪ =7‬ﺕ ا ‪!- -.‬‬ ‫ا ‪ ،!-Q-&B‬و ا &‪ GB - %‬ا ‪ 5./‬ت و ‪ GB‬ا وا ‪ ،!4L 4‬ﺡ‪ 3-‬أن ا ‪ 5./‬ت‬ ‫ﺕ‪ T L‬د ﺵ‪ 5 ، 5‬ﺕ‪ L‬آ ‪ T‬إ{ ر ‪o‬ی§ ‪ /‬د ‪ -‬ا ﺕ‪ .-‬ت‬ ‫ا = ی! وا ‪ 4L 4‬ت ا ﺱ‪ ،!-4‬و ‪x I-Q‬ن ا ‪ .‬ءات ا ‪ ! -T‬داﺥ ;‪ 3Q‬ا ‪ ،‬ا ‪!4L 4‬‬ ‫وا ‪ !5./‬ﺕ‪ 4H‬وب ﺡ ت ا‪o z‬ام ا ‪o4‬دوج ‪ ،double bind‬ا

ﺕ § ‬ ‫ ‪ B‬ﺕ =‪ !-W‬ا د وا ‪ 4L 4‬ت‪ ،‬وه ا ‪ -T‬ی ‪ 0Q 4‬ﻥ‪o‬ع ه‪ XY‬ا =‪ W‬ت‬ ‫وﺕ‪ -5/‬ﺕ ﺕ‪ .-‬ت ﺱ‪ H‬ﺕ‪ !-‬ﺕ ‪ 4‬و ‪ GB G‬ﺵ‪ 5 5.‬ا ‪ GB 4‬ا = ي أو ا ‪ 4-L‬‬ ‫ا ‪. -H.‬‬ ‫إن ﺕ‪ %‬ر "ا ‪ -‬رة دة ا ؤوس" ‪ The many headed hydra‬آ‪ 4‬‬ ‫اﺱ ‪ ،(1) G. Teubner I‬ی‪ 54‬أن ی‪ H‬ﻥ "ا ﺱ ‪ !- 7‬دة ا ‪ 4‬اآ‪ "o‬ل‬ ‫"ا ‪ % /‬ﻥ‪" ،"!-‬ا ‪ -H‬ا ‪ 4‬د" ل "ا ‪ -H‬ا & دي ا ﺡ‪ ،" -‬ا ‪Y‬ي ی‪ 54‬أن ی ‪ .‬‬ ‫ ا ! ا ‪ GB 4‬ا ‪ 5./Q 4T‬ت‪ ،‬وا رة ا ‪ 0Q !- 4T‬ا & ﻥ اه ‪oT‬أة وﺡ ات‬ ‫ ‪ 4 -m !-‬آ‪o‬ة‪ ،‬و ‪ -‬ه‪ XY‬ا ﺡ ات ﻥ‪ T‬ا ‪ 4‬آ‪ o‬آ‪ !5./‬ﺕ ‪ - ، - 4 4‬‬ ‫إ{ ر آ‪ o‬وﺡ‪ 5 ، &Q -‬ﺥ‪7‬ل ﺕ دی! ا ُ ‪ ،‬وا

ﺕ دي ‪ !5./‬إ ‪ 0‬أن ﺕ‪ 5‬ن‬ ‫ ‪ - 4 7‬ﺕ‪ 5‬ن أ آ ‪ - !Q‬إ{ ر ُ ة واﺡ ة‪ !.H 5 ،‬إ ‪ 0‬آ ا ُ ‪،‬‬ ‫و ون ه‪ XY‬ا ُ َ ‪x‬ن ا ‪ !5./‬ﺕ& = رﺕ آ& ‪ 5 ، 4‬ا ُ ُ د أو ا ‪ 4L 4‬ت ا

‬ ‫ﺕ ض وﺕ م إ ﺕ ت " دی!" أو " ‪ 5 ،"!- 4‬ا ‪ 5./‬ت = ‪ 0Q [Q4‬ﺥ‪ GQ‬ﺕ ‪I‬‬ ‫ا ‪o 4‬دوج ‪ -Q4 Q‬ت ا & دی!‪ ،‬وآ ‪ !-Q4‬داﺥ ا ‪ -T‬ی‪ T‬أن ﺕ‪ C4T‬آ ‬ ‫ا ‪ B4‬ا ‪ - 4‬ری! ا ‪ !4‬ا ‪ =7‬ت ا ; ‪ - !-‬ا & ا ا & دی‪ ، -‬وآ‪ , Y‬ا ‪ B4‬‬ ‫ا ‪ - 4‬ری! ا ‪ !4‬ا ‪ !5./‬آ‪ ، 5‬وا ‪ !T-‬ﺱ ف ﺕ‪ 5‬ن در ! ! ‪ .WQ L Q‬ا ‪Y‬اﺕ ‬ ‫‪ 4F‬ا ‪ 5./‬ت)‪.(2‬‬ ‫و ‪ 0Q‬ه‪Y‬ا ا‪$‬ﺱ س‪x ،‬ن ا ‪ !-Q4‬ا ‪ !-5./‬ﺕ‪ L‬ﺥ‪7‬ل ا ‪ -H‬ا ‪ 4‬‬ ‫ا ‪ « v W4‬ل‪ ،‬ﺡ‪ 3-‬أن آ ﺕ ا ‪ Q‬داﺥ ا ‪ !5./‬ی‪ 5‬ن ‪ H‬إ ‪ 0‬واﺡ ‬ ‫ا & ا ا ‪ -Q H4‬و ن واﺡ ی‪ 5‬ن ‪ H‬آ‪ !4L 4Q , Y‬آ‪ ، 5‬إﻥ‪ I‬واﺡ ‪ -‬أ ‪ L‬‬ ‫)‪ -(1‬ﻥ‪ !.H‬إ ‪ 0‬ا ‪ -‬رة‪ ،‬ﺡ‪ -‬ان د ا ؤوس‪.‬‬ ‫)‪(2‬‬‫‪Gunther Teubner, Coincidentia oppositorum , op.cit, pp 25-39‬‬ ‫‪182‬‬

‫ا‪z‬ﻥ‪ T‬زات ا

ﺕ ‪ T‬ه‪Y‬ا ا ‪ GB 4‬ا &‪ -5‬ه أﻥ‪ I‬ی ة ‪ H‬ه‪ !4‬ا ﻥ ن‬ ‫ا ص ‪ 4‬ا و !‪ ،‬ا & ي ا ‪ B- 4‬ا ‪ ،! 4‬وا ‪ L 4‬وا ‪ 4‬آ‪o‬ي ‬ ‫ ! أﺥ ى‪ 5 ،‬ن ‪ H‬ه‪ I 4‬أآ; ‪ !-‬إﺵ‪ !- 5‬آ‪ !-&-‬ا ‪ C‬ا =‪ W‬ت ‪ 4F‬‬ ‫ا ‪ 44‬رﺱ ت ا ‪ .!- 4‬وه ﺕ‪ L‬ا ‪ 5./‬ت ﺕ ا ‪ I‬ا & ا ا ‪ .QB !- 4‬ت‬ ‫ﺕ =‪ { !-W‬ف ا ‪ !¹-.‬ا ر ‪ ،!-‬إن ا ﻥ ن ا ص ‪ 4‬ا و ! ‪ I‬أن ی‪ -T H‬‬ ‫ ‪7 Q‬ﻥ‪ -‬ت ا ‪ ،!Q H4‬و ‪ 5‬ﻥ& ا =[ ‪ I‬إ{ ر م آ‪ !4‬ه‪ XY‬ا ‪7‬ﻥ‪ -‬ت‪.‬‬ ‫إن ا ﻥ ل ا ری ا آ‪ !4‬إ ‪ 0‬ا آ‪ ،!4‬و ا ‪ /‬ی‪ C‬إ ‪ 0‬ا ‪ ، .W‬و ‬ ‫ا رج إ ‪ 0‬ا ‪ ،!5./‬ی‪ -/‬إ ‪ 0‬ا ل ا ‪ .W‬ا ‪ -H‬ﺱ ا ‪ L 4‬ﺕ ر ‪ -‬إ ‪ 0‬ه‪ - -‬ارآ‪!-‬‬ ‫ا ‪ 4‬ذج ا ‪ !-B.W‬ا ‪ .!H 4‬وه‪Y‬ا أدى إ ‪ 0‬ا دة ا ی! ‪ 4Q‬ر ت ا ‪75/‬ﻥ‪ !-‬وا ‪!-&-l‬‬ ‫ ‪y 5‬ﺙ اب ی ة‪ ،‬ﺡ‪ 3-‬ﺕ ر ﻥ‪ /‬ء اﺕ‪ X T‬ﻥ‪ -‬و‪ &-l‬ی ‪ B‬ا‪$‬و ی! ‪! L 4Q‬‬ ‫ا ! ‪ 0Q‬ﺡ‪ H‬ب ا ﺥ ا و ﺕ ‪ ،‬وی د و‪ !&-l‬ا ﻥ ن وا و ! إ{ ر ‪0 H‬‬ ‫واﺡ وه ﺕ‪" - H‬ا? ‪ e +‬ا ‪ f‬دی "‪ oّ- 4 -. ،‬ا ن ا ‪ /‬ی دورا آ‪o‬ی ‪ Q‬و !‬ ‫واﺕ‪ T‬ه ﻥ و‪ CF‬ی‪ 0Q -‬أﺱ ﺱ‪ -‬ﺱ‪ ،!-‬ﻥ‪ T‬ا ن ﺕ‪y‬آ‪ -= 0Q -‬ﺡ ی! ا ‪ H‬ق‬ ‫وا ‪ !H 4‬ا

ی‪ 54‬أن ﺕ ض ‪ B‬ﺕ ﺥ ا و !‪ ،‬وه‪Y‬ا ی ض ﻥ‪ ! H‬ﻥ‪ -‬و‪!-&-l‬‬ ‫ ة)‪،(1‬آ‪x , Y‬ن ا ‪ B‬ب ا ﻥ ﻥ ا ‪75/‬ﻥ ا ‪ G4 = 4‬ا ﺕ‪ T‬ه ت ا ‪!-5-5/‬‬ ‫ﻥ & م "ا ‪ L‬م ﺥ‪7‬ل ا ﻥ ن" ‪ !&% l'ordre par le droit‬ﻥ ‪ ،!-‬وو‪CF‬‬ ‫إﺵ‪ !- 5‬ه ی! ‪ 4-‬ی & م ا ‪ .W‬ا ﻥ ﻥ ‪ !<-%‬ا ‪ !- F‬ا ‪75‬ﺱ‪.(2)!-5-‬‬ ‫إن ا ‪ C B‬ا & ي وا ‪ L 4‬ن واﺡ ‪ C !-Q4‬ا ﻥ ن ا ص ‬ ‫ا و !‪ ،‬ی آ ا ‪ B‬ح ا ‪ -‬و‪ &-l‬وا ‪ -‬ﺵ‪75‬ﻥ ‪ .WQ‬ا ﻥ ﻥ دو ! ا ‪ ،X‬وی‪ 4 Q T‬‬ ‫و ن ‪ !Q4‬واﺡ ة‪ 3- ،‬ی‪ 54‬ا ﺱ < ء أي و ‪ ،I‬وأن أی! ‪ .F !-Q4‬ی‪ T‬أن‬ ‫ﺕ‪ 5‬ن ‪ - <-‬ا ‪ -‬و‪ !-&-l‬وا ‪ -‬ﺵ‪75‬ﻥ‪ . !-‬وه‪Y‬ا ی‪ 5 T‬ﻥ ‪ ,-5/ Q‬‬ ‫إ ‪ 5‬ﻥ‪ -‬ت ا ‪ - C4T‬ا ﻥ ن ا ‪ -.B‬وا ﻥ ن ا ‪" . F‬إن ا ‪ 0‬وا ‪ f‬آ ﻥ دا‪ !-‬‬ ‫ی!&‪e‬ن ا ‪ .‬ن ! ا اﺡ(ة‪ ،‬وأن دوا‪ ,4‬ا ‪e‬ﻥ ‪ ،x !+‬ا ‪ B‬وا ﺡ(ة م‬ ‫و‪ [ J e4 w/‬دوا‪ ,4‬ا ‪ f‬ا ا إ _ ا‪G‬ه(اف ا ‪ I‬ه ی ‪ ،‬ا*ر < ت ‪2‬‬ ‫ا ‪ 0-‬وا‪G‬ه(اف وا ‪a‬را‪ -‬ا !‪ 2 . j‬اﺽ[ واﺡ( ‪ - !.‬ا ‪e‬ﻥ – ی ‪,‬‬ ‫آ ی ء ا‪Ò‬ﺥ ‪ -‬ا ‪ ،- f‬إن ا ع ا ‪Ð ,f‬دوات ا ﻥ ﻥ ‪G‬ه(اف ه ی ی‪AI‬‬ ‫)‪ -(1‬ﺡ ل ا ‪ 4‬ر ت ا ‪ -‬و‪:!-&-l‬‬ ‫‪Peer Zumbansen, Quod Omnes Tangit: Globalization, Welfare Regimes and Entitlements,‬‬ ‫‪in, G. Nolte and E. Benvenisti (eds), The Welfare State in an Era of Globalization,‬‬ ‫‪Springer, Berlin/New York, 2003, pp 135-173‬‬ ‫)‪(2‬‬‫‪A.-J, Arnaud, De la régulation par le droit à l'heure de la globalisation. Quelques‬‬ ‫‪observations critiques, Droit et Société, n°35, 1997, pp 13-23.‬‬ ‫‪183‬‬

ŘŒâ€Ť ا Ů‚ Ůˆا? اإاتâ€ŹŘŒ ‍‏e ‍عﺽ ŘŞ ا ! ŘąŰŒ !  ŘŞ ا‏G‍![ [ ا‏I‍أن ŰŒâ€Ź _ 4 e3‍ ا   ! أ‏-‍عا‏a ‍ن ŘŁŘąďş˝ ŘŞ ا ﺥ(ŘŠ ا   Ůˆا‏k ‍ ا٠‏+4*â€ŤŮˆا‏ ‍ ن‏+ .‍ أ‏L ‍ ŰŒ(عآ ن آ‏2 f ž ‍ Ůˆا‏2 ‍‏e ‍ ا‏0 I ŘŒ ‍ ت‏e4 ‍ أن ن‏2 !‍ ! Řą ا اﺥ(ŘŠ * ŰŒâ€Ź/ ^ 4‍ Ůˆâ€ŹŘŒ06f 0 J‍ Ů‘( Ůˆâ€Ź0 ‍ آ ن‏+ â€ŤŮˆâ€Ź .(1)"‍ﺼ ى‏G‍ (ŮˆŮ† ا‏

‍! ا‏-4 ‍! ا‏4‍ ŰŒ! ا  ن ŘĽ{ Řą ا آ‏L‍ Řą ‏. ‍ ا‏0 ‍ ‹ ؼ‏. ‍ ذهÂ? ا‏

‍ Ů… ا  ‏L ‍ا‏Y ‍ Ůˆâ€ŹŘŒ(2) ‍› ŰŒâ€Ź-‍ Ůˆďşąâ€Ź% ‍ آ ŘŻŘŠ ŰŒ ؊‏C4 T4 ‍ ŘŞ ا‏B= ‍ ه آ‏/‍ﺕ‏ ‍ا‏Y‍ Ů‡â€ŹŘŒ!-Q. ‍ ŘŞ ا‏4 T4 ‍ Ůˆ ! ا‏4 ‍ Ů… ا‏L ‍! أ اؚ ا‏Q‍ ďşľ آ‏0Q ;‍ّ ŮˆŰŒ Ůƒ أآ‏L ‍ ŰŒâ€Ź4 ‍ا‏ ‍ ت‏T4 ‍ ا‏I ‍ي ﺕ‏Y ‍ ا‏/ ‍ ا‏-‍ ﺾ‏Q !T- ‍ Ůˆآâ€ŹŘŒ!4L 4 ‍ ŰŒ! ا‏H ‍! ا‏BQH ‍ ŰŒ Ůƒ ا‏Iâ€ŤŰŒ أ‏ G-H ‍ ﺕ‏0Q !H‍•ﺹ‏4 ‍ ا‏- !- 4 ‍ ا‏-‍ ŰŒâ€Ź4 ‍ Řą ا‏. ‍ ا‏0 ‍ ďşą Ů ŰŒÂ•ŘŻŮŠ ŘĽâ€ŹŘŒ!- & ‍! ا‏- 4 ‍ا‏ 0 ‍ أن ŰŒÂ•ŘŻŰŒ ؼ‏54‍ ŰŒâ€Ź-‍ ه‏T‍ ا ﺕ‏7‍ ؼن آ‏.!- F â€ŤŘ§ŰŒ ا‏o ‍ ‏0Q -‍ ت‏% Q ‍ & ي‏

!- & ‍! ا‏- 4 ‍ ŘŞ ا‏T4 ‍! ا‏4Ů‘L ! ‍ ŰŒâ€ŹB -‍ ŰŒâ€Ź4 ‍ ا‏C !-Q4 ‍ غ‏Q. - .(3), Y‍ ا  ن آ‏o‍ آ‏-‍ ŰŒâ€Ź4 ‍ ا‏C % !‍ ŘŞ & ŰŒâ€Ź-Q4 ‍ Ůˆâ€ŹŘŒâ€ŤÂ› ا  ن‏- [- ‍&! ؼذا‏Q 4 ‍! ا‏- 4 ‍ ŘŞ ا‏B ‍! ا‏H‍ﺹ‏y4 ! ‍ € ďşą ‏4‍! ﺕ‏4 ‍ؼن ا‏ T‍! ﺕ‏4 ‍ ŰŒ! ا‏-‍ ؼن ﺥ‏.!-‍ ﺹ‏-H ‍ ŘŻŰŒ! Ůˆا‏% = ‍! ا‏- ‍ا‏o ‍ عات ا ﺼ‏L 4 ‍ ŘŠ ا‏- vQ 4F !- L 4 ‍ ا‏4‍ Ů„ ا ﺹ‏T4 ‍ Ů„ ا & ŮŠ Ůˆا‏T4 ‍ ا‏- !-W= ‍=! ا‏7 ‍ا‏ !- { ‍ ďşą ŘŞ ا Ůˆ ! ا‏-‍ ŘŻ Ůˆďşąâ€Ź-= ‍ أن ďş• ع‏54‍ ا

ŰŒâ€ŹŘŒ!- & ‍! ا‏- 4 ‍ Ů‚ ا‏H‍‏$‍ا‏ ! ‍! ﺼ‏Q H ‍ عي‏- ‍! ؼ ؏‏4L‍ ŘĄ أ‏/‍ل ؼ‏7‍ ﺼ‏- 7 ‍[ اﺹ‏.;‍ Ůˆďş•â€ŹŘŒ -Q [F

‍ا‏ vQ â€ŤŘŻŮˆŘŹâ€Źo4 ‍ ŰŒ ا‏5 ‍! ا‏H‍ﺹ‏y -‍ € ا  ن ŘŻŮˆعا ŘŁďşą ﺹ‏4‍ ŮˆŮ‡ ŰŒâ€ŹŘŒ(4) .‍ ت‏B ‍ا‏ (1)-

Peer Zumbansen, Law After the Welfare State, op.cit, p 799 : L‍ Ů… ا   أ‏L =7 ‍&! Ůˆâ€Ź-l ‍ Ůˆ ا‏5/ ‍! ا‏- ‍ أآ; ﺙ‏G4 Q

Roberts S. Summers, Form and function in a legal system – a general study, Cambridge University Press, New York, 2006; Andreas L. Paulus, From Territoriality to Functionality? Towards a Legal Methodology of Globalization, in, Ige F. Dekker and Wouter G. Werner (eds), Governance and international legal theory, Martinus Nijhoff Publishers, Leiden/Boston, 2004, pp 59-96

(2)-

JĂśrg Friedrichs, The Neomedieval Renaissance: Global Governance and International Law in the New Middle Ages, in, Ige F. Dekker and Wouter G. Werner (eds), Governance and international legal theory, Martinus Nijhoff Publishers, Leiden/Boston, 2004, pp 0336 (3)Gunther Teubner, Global private regimes, op.cit, p 77 : L‍ أآ; أ‏G4 Q ‍ عي Ůˆâ€Ź- 4 ‍ ŘŹ ا‏z‍! ا‏4L‍ ﺥ Ů„ & Ů… أ‏-(4) Gunther Teubner, Idiosyncratic Production Regimes: Co-evolution of Economic and Legal Institutions in the Varieties of Capitalism, in, Michael Wheeler, J. Ziman, Nargaret Boden 184

‫إن ا ‪ B‬ر ا ‪ /‬رآ ‪ Q‬ﻥ ن ا ص ا و ! وا ‪ .‬ءات ا ‪ !- 4‬ا ‪!&Q 4‬‬ ‫وا ‪ ،!W= 4‬ه ا ‪ . -&5‬ء وا=‪ = C‬ﻥ ﻥ { ی‪ G‬إﺙ‪ .‬ت ا ‪ /‬وط ا ﻥ ﻥ‪ !-‬ا ‪7‬ز !‬ ‫ ي ه‪ XY‬ا =‪ W‬ت‪ ،‬وه‪Y‬ا ی‪ 5‬ن ﺥ‪7‬ل ا ‪ GB 4‬ا ‪7‬ﺥ‪ B‬ا ‪Y‬ي ﺕ ‪ I o-4‬ا ‪ 5./‬ت‪،‬‬ ‫وا ‪Y‬ي ی‪ 0Q H‬ء وا=‪ = C‬ﻥ ﻥ ‪o‬دوج و د ا ‪ H4‬ی ت د ا & ا ا ‪ 4‬دة‬ ‫ إ{ ر ‪ !-Q4‬ا ‪ .W‬ا ﻥ ﻥ ‪.‬‬ ‫إن ا ‪ T4‬ت ا ‪ C4 T4Q !Q H4‬ا ‪ 4‬ﻥ إ{ ر ا و ! ا { ‪ !-‬ﺕ‪ = 5‬درة ‪0Q‬‬ ‫ﺕ‪ B‬ی أی! أﻥ‪ !Q H !4L‬ﺕ‪ G H‬ا ‪Y‬آ ‪ H [- 5 ،‬ى ا ‪ { /‬ت ا ‪!- 4‬‬ ‫ا ‪ 4‬دة إ إ{ ر ا‪$‬ﺱ اق ا ! أو ا ر ت ا !‪x 4 5 .‬ن ا ‪ 5‬ی ‬ ‫ا ‪ 4‬ا ‪o4‬دوج = ی‪ T 4H‬ح ا & ‪ F‬ا ‪ H 0Q 4‬ى ‪ -Q4‬ت ا ‪ .W‬‬ ‫ا ﻥ ﻥ ‪ 4‬ا و ! { ی‪ G‬ﺙ ‪ !-‬ا ‪ B‬ع ا & ي وا ‪ B‬ع ا ‪ . L 4‬ه‪ XY‬ا ; ‪ = !-‬‬ ‫ﺡ‪ L‬ه ﺕ ری ‪ B= -‬ع ا = ‪ %‬د ﺥ‪7‬ل )ا ‪ 4‬ﺱ‪/!H‬ا ‪ H‬ق( و ا ‪ -H‬ﺱ!‬ ‫)ا ‪/! 5‬ا أي ا م(‪ ،‬وﺕ‪ .‬و وآ‪y‬ﻥ ﺕ‪ ;4‬ﺱ ﻥ‪ T‬ح ا ی‪ 4‬ا{‪ -‬ت ا ‪ .Q‬ا ‪,f/" ،(1)!-‬‬ ‫ (ای ت ا & رة ا ‪ ,/ 4 6‬ی‪ B‬ﻥ ‪ ،‬ی ‪ 2‬ا* ‪ 6+‬د ی ّ‪ 0‬آ‪ k‬اق ‪MI‬أة ا ﺡ(ات‬ ‫‪ ,/‬إ< ر ‪ /‬ا‪ / 04‬دی ‪ ،2‬و* آ!‪ 4 !I‬ت ! >! ت ر ! ‪ ،‬وإﻥ! آ‪ !> ! ( 04 f+‬ت‬ ‫ر ! و‪ G‬اق >! ‪ f4‬ی ‪ .‬آ‪ _ 4 x a‬ا ! ‪ +‬ى ا ‪\/ ,‬ﻥ ﻥ‪e‬ﺡ‪ È‬ا ‪aI‬ور‬ ‫ا ‪ +‬ری ‪ 8a.‬ا & ‪ ,/ -‬ا & رات ا ‪ f‬ﻥ وا‪ G‬ی ‪ ،‬أی‪ f4 .> 2‬ی ا (ی! ا< ‬ ‫وا ق ا‪ ,/ G‬ا ‪ .‬ا ! >! ت ا

‪ > +‬ا (و* ‪ ,‬ا ! ‪( 2‬ر ‬ ‫‪.(2)" 4‬‬ ‫إن ا ‪ . !4‬ره ! ‪ Q !.H‬ﻥ ن ا ص ا و !‪ ،‬ﺕ ‪y‬ﺱ‪!H‬‬ ‫دﺱ ﺕ‪ B Q -‬ت ا ‪ !- 4‬ا ‪ . ! H 0Q !Q H4‬ة ا ‪ -H‬ﺱ! وا = ‪ %‬د‪ ،‬وداﺥ ‬ ‫ه‪ XY‬ا ‪ B‬ت ﺕ‪ L‬إ ‪ 5‬ﻥ ت ‪ z‬دة ﺕ‪y‬ﺱ‪ -‬وإ دة و‪ CF‬أ د ی ة ‪ -Q4‬ت ‪C‬‬ ‫ا ﻥ ن ! أﺱ ﺱ ‪ H4‬ﻥ ة ﺙ ‪ !-‬ا ﺱ ‪ !- 7‬ا ‪ !- 4‬ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق ا & ‪ ،!-‬أي‬ ‫ا ‪ 5‬ا ‪ /4‬ك ‪ - B Q‬ا & ي وا ‪ /Q L 4‬وط ا ‪ - 4‬ری! ‪ XY‬ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق‪.‬‬ ‫إن ‪ -Q4‬ت ء وا=‪ = C‬ﻥ ﻥ ی ‪ XY‬ا ‪ 4‬ا & ت ﺕ‪ B Q -T H‬ر ا ‪ /‬رآ ‬ ‫ ‪ Q‬ﻥ ن ا ص وا‪$‬ﻥ‪ H‬ق ا ‪ ،!- 4‬ﺱ ا ‪ /‬وط ا ﻥ ﻥ‪ -Q4 !-‬ت ا‪z‬ﻥ ج ا ‪ - 4‬ري‬ ‫ & ة ا و ! ا { ‪،!-‬ا

ﺕ‪ B ! .Q‬ا ‪ !5./‬ا ‪ !Q /‬و ! أﺥ ى‬ ‫‪(ed.), The Evolution of Cultural Entities: Proceedings of the British Academy, Oxford‬‬ ‫‪University Press, Oxford, 2002, pp161-182; Teubner Gunther, Legal Irritants: Good‬‬ ‫‪Faith in British Law or How Unifying Law Produces New Divergences , Modern‬‬ ‫‪Law Review, Vol.61, 1998, p 24‬‬ ‫)‪(1‬‬‫‪Gunther Teubner, Global private regimes, op.cit, p 83‬‬ ‫)‪(2‬‬‫‪Gunther Teubner, op.cit, pp 83-84‬‬ ‫‪185‬‬

‫ ‪ B‬ا ُ ا & دی! ﺡ آ ت ‪ !-Q‬ﺕ‪ B‬ری! ﺕ‪ /‬رآ‪ ُ !-‬ا ‪ !5./‬ا ‪ ،!Q /‬وه‪Y‬ا ‬ ‫ی آ ا ‪ f‬ﺽ ا ‪ 4 Q -‬ذج إ{ ر ه‪ XY‬ا ‪ !B‬ا ‪ -Q4 !4 4‬ت ا ‪ B‬ر ا ‪ /‬رآ ‬ ‫ ¨ﻥ ج ا ‪ - 4‬ري ‪ 4‬ا و !‪ ،‬و ﺕ ‪ X‬ﺵ وط = ﻥ ﻥ‪ !-‬ﺥ‪7‬ل ‪ 5-‬ﻥ‪o-‬م ا ‪ 5‬ی ‬ ‫ا ‪o4‬دوج ‪ .‬ء ! = ﻥ ﻥ‪ !-‬ﺥ‪ !-B‬ﺕ‪ H‬ه ﺕ‪ 5‬ی ! ‪ !- 4‬ﻥ ﺕ‪ !T‬ا ‪ 4‬رف‬ ‫ا ‪ !-Q 4‬ا & دی!‪ ،‬وه‪Y‬ا ی ﺙ ‪ .‬ﺵ ة ‪ 0Q‬ا‪ $‬ل ا & دی! وا ‪ !- 4T‬ﺥ‪7‬ل ‪ -Q4‬ت‬ ‫ا ‪ B‬ر ا ‪ /‬رآ ‪ Q‬ﻥ ن ا ص وا‪$‬ﻥ‪ H‬ق ا ‪ 4 !- 4‬و ! ا § ا ﻥ ﻥ‪ !-‬ا ﺕ‪!T‬‬ ‫ ا =‪ W‬ت ا ‪ ،!-5./‬وه‪Y‬ا ﺥ‪7‬ل ‪ 5-‬ﻥ‪o-‬م "ا ‪ -H‬ا ‪o4‬دوج" ‪double‬‬ ‫‪ $ attribution‬ل ا & ا ا & دی! وا ‪ !- 4T‬ا

ﺕ د ا ‪ ! 4‬ا ‪ !- 4T‬ﺵ‪ 5‬‬ ‫ﺕ<‪Y‬ی! ‪.!-H5‬‬ ‫)‪" (2‬ا ‪ A +‬ا !‪M‬دوج" ا و ( ا ‪ f‬دی ‬ ‫إن ‪ /‬ا وط ا ﻥ ﻥ ‪ f‬ا ‪a‬آ ‪ ،‬وا !‪ +‬ء ا ا [ ا ﻥ ﻥ‪ ,‬ا ‪(I‬ی(‬ ‫ ﻥ ن ا ص ! ( ا (و ‪ ،‬وا ‪ + ,‬ی‪( 4 ! / 2‬ى ا ت ا ﺵ] ‬ ‫ ‪ 2‬ا ‪ +‬ت ا* ‪ < 24 4 !+‬ی‪ w‬ﻥ ‪M‬م ا ‪ +‬ی‪ 2‬ا !‪M‬دوج ‪ 8a.‬ا ‪ +‬ت‪ ،‬ف‬ ‫ی (د ‪ 2 4 !I‬ا ‪ - +‬ا ﻥ ﻥ ‪ 8a.‬ا ‪ +‬ت‪ ! ،‬ی ‪ +‬ا ‪ I‬ء إ _ ‪2 4 !I‬‬ ‫ا* ‪ +‬ا ‪ I‬ت ! و

‪ L +‬ه‪ 8a‬ا ‪ - +‬ا ‪. +‬‬ ‫إن ﻥ‪ /‬ء ا ‪ 5./‬ت ‪Y‬ا ا ‪ 0 4‬ا ‪ v H‬ا ‪Y‬آ ‪ ،‬ی‪ 5‬ن إ ﺡ ! إد ج ‬ ‫ا ‪ 5/‬ا ﺥ رة ﺕ‪ 5‬ی ‪o‬دوج داﺥ ا ‪ ،!5./‬ﺡ‪ 3-‬أن ه‪ XY‬ا‪$‬ﺥ‪ -‬ة ﺕ &‪ w‬ﺵ‪ Q5‬‬ ‫ا‪) Q $‬ا = ي‪ ،‬ا & ي‪ ،‬ا = ‪ %‬دي( أو )ا ر ‪ ،‬ا ‪ ، 4-L‬ا ‪ -H‬ﺱ (‪ 5 ،‬‬ ‫ﺕ‪ H‬م ﻥ& ا =[ ا ‪ 5/‬ا ﺥ وﺕ ‪ 5 I-B‬ﻥ! ﺥ ! ﺵ‪ Q5‬ا ‪ ،‬و ‪x I-Q‬ن‬ ‫ا‪ $‬ل ا ا ‪ !-Q‬داﺥ ا ‪ !5./‬ﺕ‪y‬ﺥ‪ Y‬ﻥ‪ L‬ﺥ ی‪o-4‬ه ‪ %‬رة ی ! ووا‪ ! F‬‬ ‫ا ‪ -Q5/‬ا‪$‬ﺱ ﺱ‪ --‬ا ﺥ ی ‪ ..." ،‬إن ه‪a‬ا ا ‪ 0 f‬ا‪G‬و ‪ ,‬ا ‪a‬ي ه "‪ !4‬ا " ی‪0ّ +‬‬ ‫‪ < 24‬ی‪ A w‬ا ‪M ,4 !+‬دوج ‪ /Ð‬ل داﺥ‪ 0‬ا ‪ ،‬ﺡ ‪ C‬أن آ‪ 0‬ﺡ آ ا‪03‬‬ ‫ ‪G‬ﺡ( ا آ ء ا ! ‪ ( ُ 2 +‬وآ‪ ,/ !> ! x a‬ﺵ ‪ .‬ا ‪.(1)",‬‬ ‫إن ا ‪ 5‬ی ا ‪o4‬دوج ا ‪Y‬ي و ﻥ ‪ ! 4T X‬ا‪ $‬ل ا‪$‬و ‪ !-‬یُ د ‪!-‬‬ ‫ا ‪ ،!5./‬ﺡ‪ 3-‬أن ‪ !-Q4‬ا ‪ !5./‬ی‪ T‬أن ﺕ‪ C4T‬ا ﺡ ‪ -‬ت ا ‪ - .‬ی! ‪ 5‬ا ‪ L‬م ا & ي‬ ‫ ‪ -‬ا & ا ا & دی‪ -‬وآ‪ , Y‬ا ﺡ ‪ -‬ت ا ‪ - .‬ی! ‪ !4L 4Q‬ا ‪ !-5./‬آ‪ ، 5‬وا ‪ !- .‬ا ﺕ‪!T‬‬ ‫ا

ﺕ ‪ 5‬ا ‪ -Q4‬ت ا & دی! ﺕ‪ 5/‬ﺥ ‪ !-‬أﺱ ﺱ‪o-4 !-‬ة ‪ GH Q‬ا ‪ . 5./‬و ‪ 5 0Q‬ا ‬ ‫وا ‪x !4L 4‬ن ا ‪ 5./‬ت ﺕ‪ 5/‬أﻥ‪ H‬ق أﺕ ی‪ !-5- -‬ذات در ! ‪ !-‬إ ‪ 0‬در ! أﻥ ﺕ‪C-B H‬‬ ‫‪(1)-‬‬

‫;‪Teubner, The king's many bodies, op.cit p 771‬‬ ‫‪186‬‬

XY‫ ه‬- ‫دوج ی‬o -H ‫ل ﺕ‬7‫!( ﺥ‬-5./ ‫ ت ا‬-Q4 ‫! )ا‬¹‫! ﻥ ﺵ‬- . ‫ أ ل‬C4T‫أن ﺕ‬ .(1) ‫ ﺕ‬-Q4 GH‫! داﺥ ﻥ‬-‫ ل رة ﺡ آ‬$‫ا‬ ‫ ی‬5 ‫ل & م ا‬7‫ ت ﺥ‬5./Q !-‫ وط ا ﻥ ﻥ‬/ ‫ ﺡ ل ا‬I = %‫إن ی‬ ‫ي‬Y ‫ ت ا‬5./ ‫دوج داﺥ ا‬o4 ‫ ا‬I ‫ إن ا‬.!-‫ ا ﻥ ﻥ‬T !.H , Y‫ آ‬%‫ ی‬،‫دوج‬o4 ‫ا‬ 4F , Y‫ آ‬I -‫ رﻥ‬T‫ أن ی‬T‫ « ل ی‬W= ‫ ا‬GB 4 ‫ ا‬- & ‫ ﺵ ة‬. !T- ‫ه ﻥ‬ , Y‫ وآ‬،!5./ ‫ داﺥ ا‬-‫ رآ‬/4 ‫ ا‬- !-Q‫= ت ا اﺥ‬7 ‫ آ ا‬0Q G.B ‫ا ی‬Y‫ وه‬،(2)‫ا ﻥ ن‬ "‫دوج‬M ,- +‫ اﻥ‬A " ‫! ه‬4 74 ‫! ا‬-‫ ! ا ﻥ ﻥ‬z‫ إن ا‬.!- ‫= ت ا ر‬7 Q !.H !&Q 4 ‫ ی! ا‬- . ‫ ت ا‬W= Q .{ ‫ ع‬،!5./Q ‫ و‬-‫& ا ا & دی‬Q !.H !5./ ‫ ل ا‬$ .!5./ ‫داﺥ ا‬ !-4-L ‫ وا ارات ا‬،(‫ ل « اد‬$‫ ا‬-H ‫ ل ا = ی! )ﺕ‬$‫ ا‬- ‫إن ا & ق‬

‫! ا‬- % ‫ ا‬5/‫ ی‬،‫! ! أﺥ ى‬5./ ‫ ت ا‬-Q4 ‫ و‬،! ( 4 -H ‫)ﺕ‬ ‫ أن‬3- ،‫دوج‬o4 ‫ ا‬-H ‫ا ا‬Y‫ ه‬W& !Q H ‫ ق‬H‫ﻥ‬y‫ آ‬y/ ‫ ت وا

ﺕ‬5./ ‫ ا‬C 4 ‫ﺕ‬ 5 ‫ و‬، - - ‫ ت ُ ا‬.QB 4‫ أن ﺕ د آ‬T‫! ی‬-Q4 ‫ أن آ‬4W ‫! ﺕ‬5./ ‫! ا‬-‫ﻥ‬7 ‫ و‬، 4T ‫ ا‬Q5‫! ﺵ‬5./ ‫ ا‬-L ‫ ت ﺕ‬.QB 4 ‫ ر‬. ‫ ا‬- Y‫ﺥ‬y‫ أن ﻥ‬T‫ ی‬4 ‫ ق‬H‫ﻥ‬$‫ ى ا‬H 0Q % ‫ ﺕ‬، Q‫ ى ا اﺥ‬H4 ‫ ا‬0Q !-5./ ‫ ت ا‬-Q4 ‫ ا‬XY‫ ت ه‬5./ ‫ﺕ ا‬ .(3)!- ‫! ذات ا ر ! ا‬-5- -‫ﺕ ی‬$‫ا‬ ‫ ی! "ا‬-Q ‫! ا‬-‫ﺱ ﺱ‬$‫ ط ا‬4‫ﻥ‬$‫ ا‬o-4 ‫! ا

ﺕ‬- 4T ‫ ت ا & دی! وا‬4H ‫إن ا‬ ‫ أ‬. 0Q o5‫ ة ﺕ ﺕ‬-‫ﺥ‬$‫ ا‬XY‫ ه‬،!5./ ‫ ت ا‬-Q4 ‫ ی ه إ{ ر‬،"!4L 4 ‫وا‬

G. Teubner I- ‫ا ذه إ‬Y‫ وه‬،!‫ه اف ا & دی‬$‫ آ! وا‬/4 ‫ه اف ا‬$‫ ا‬- ³‫ا ی‬ ‫ ك‬..." ‫ ی آ أن‬3-‫ ﺡ‬، ‫ دي ا‬% = ‫ ا‬- 4 ‫ اه "ﻥ ء ا ت" ا‬L IQ-Q ‫ﺕ‬ ، ‫ آ‬+ ‫ أي ﻥ أه(اف‬،"‫ ت‬j! ‫ " ﻥ ن ا‬m ‫ن واﺡ( ﻥ أ‬p ,/ ^ 04‫ ا‬f ‫ا‬

: L‫دوج أﻥ‬o4 ‫ ا‬-H ‫ ﺡ ل & م ا‬-(1) Teubner, Gunther, Beyond Contract and Organization, op.cit,p 119; Gunther Teubner, The Many-Headed Hydra, op.cit, p 50; Teubner, Gunther, Piercing the Contractual Veil, op.cit, p 226; Gunther Teubner, Hybrid Laws, op.cit, p 326; Gunther Teubner, Coincidentia oppositorum , op.cit, pp 24-25 . Q‫دوج ا اﺥ‬o4 ‫ ا‬-H ‫! وا‬- ‫ ت ا ر‬W= ‫ ا‬- !=7 Q ‫ ي‬L ‫ ا‬-H& ‫;ّ ا‬4‫ ی‬3-‫ﺡ‬ ;‫ أآ‬G4 Q ،‫ ي‬- . ‫ ی! ا = ان ا‬L‫ ه م إ{ ر ﻥ‬% 5/‫ ی‬I 5 ،‫ ر‬% ‫ م آ‬H‫ ی‬Resonance -‫ ه رﻥ‬-(2) : L‫ أﻥ‬،‫ ا ﻥ ن‬4F !- 4 ‫ آ ا‬/4 ‫ ا‬-‫ & م رﻥ‬ Niklas Luhmann, Operational closure and structural coupling: the differentiation of legal system, Cardozo Law Review, Vol.13, 1992, p 1432 (3)Gunther Teubner, Beyond Contract and Organization, op.cit, p 119 187

‫و ^ آ‪ x a‬ﻥ أ ‪ "m‬ﻥ ن ا د"‪ ،‬أي ﻥ أه(اف ‪ /‬دی ‪( ،‬ون (ی( أی أو ی ‬ ‫‪G‬ﺡ( ه‪ 8a‬ا‪G‬ه(اف ‪ _ 4‬ا‪G‬ﺥ ى")‪.(1‬‬ ‫إن ه‪ XY‬ا دی! ا‪$‬ه اف ﻥ اه ! داﺥ ﺵ‪ 5.‬ت ا ﻥ ن ا ص ‪ 4‬‬ ‫ا و !‪ ،‬إ{ ر ا ‪Y‬ات ا ‪ !-5./‬ا ‪ 4‬آ! ا { ! ﺱ آ ‪ -‬ت ا ‪ .C4 T4‬إن ا آ‪o-‬‬ ‫ ‪ 0Q‬ا ‪ &4‬م ا = ‪ %‬دي ‪ ، - Q‬وه ذه إ ‪ I-‬ا ارﺱ‪" -‬ا ﻥ ن‬ ‫وا ‪ ،"!4‬ﺱ ف ی دي إ ‪ -m 0‬ب أدﻥ‪ 0‬در ت ا ‪ -H‬ا ‪o4‬دوج « ل‪ ،‬دا [‬ ‫ا‪ $‬ل ا & دی! ا & ی! ه ا

ﺕ‪ 5/‬وﺡ ات ا‪ $‬ل ا ﻥ ﻥ‪ ،!-‬ﻥ& ا ‪ /‬ء ‪!.H‬‬ ‫ ‪ Q‬آ‪ 0Q o-‬ا ‪ &4‬ه‪ -‬ا ‪ !-4-L‬ا ‪ -H‬ﺱ‪ -Q4 !-‬ت ا ‪ ، -‬وه‪Y‬ا ﺡ‪ X L‬ﺥ‪7‬ل‬ ‫= ﻥ ن ا و ! ا { ‪ .!-‬إن ا ‪ -.H‬ا ﺡ‪ % -‬ص ا § ا ﻥ ﻥ‪ LQ !-‬وف ا =‪!-W‬‬ ‫ا ‪ B4‬وﺡ! أ م & ه‪ -‬ا ‪ .W‬ا ﻥ ﻥ ‪ 4‬ا و ! ا { ‪ ،!-‬ه ا اف ا ‪o4‬دوج‬ ‫وا ‪y = 4‬ﺡ ‪ !-‬ا ُ ا & دی! و ﺕ‪7 IQ;4‬ﻥ‪ -‬ت ‪ !&Q‬ر ‪ 4‬ﺕ‪ 5‬ن ‪ %‬ر !‬ ‫)ا ‪ ،!¹-.‬ا = ‪ %‬د(‪ ،‬وأﺡ ‪ !-‬آ‪ , Y‬ا ‪ !5./‬آ‪ 5‬ﺕ‪ 5‬ی ! ‪ / !- 4‬آ! ‪ 5‬ا ُ ‪.‬‬ ‫إن & ه‪ -‬ا‪z‬ﻥ ج ا ‪Y‬اﺕ وا ‪ !- 4‬ا ‪Y‬اﺕ‪ !-‬ﺕ‪ 4‬آ‪ 5./Q , Y‬ت ا ی ا & ا ‬ ‫ ‪ L‬إ ‪ 0‬ا‪$‬ﺵ‪ 5‬ل ا‪$‬ﺥ ى ‪ ، .WQ‬ﺡ‪ 3-‬أن آ ‪ !-Q4‬داﺥ ا ‪ !5./‬ی‪ T‬أن ﺕ‪0Q ُ4‬‬ ‫ ‪o 4‬دوج آ ‪ !T-‬زدوا ‪ !-‬ا & ‪ ،‬ﺡ‪ 3-‬آ ا ا ‪7‬ت ی‪ T‬أن ﺕ‪o‬ی ‪ 5‬ﺱ ‬ ‫ا ‪ !5./‬و ‪ 5‬ﺱ ا & ا ا & دی‪ -‬آ‪ ،, Y‬دا [ ه‪ XY‬ا ‪ 54‬ﺱ ﺕ‪ % !B.‬رة ‪!- 4F‬‬ ‫و‪ . -m‬ﺵ ة‪.‬‬ ‫إن ه‪Y‬ا ا ‪ I‬ا وﻥ ا ‪o4‬دوج ی‪ T‬آ‪ , Y‬ا ‪ 5./‬ت = درة ‪ 0Q‬ا ‪C Q=y‬‬ ‫ﺕ<‪ -‬ات ا ‪ !¹-.‬ا ‪ 3- ،!B- 4‬أﻥ‪ 5 I‬ا وا ‪x ،!4L 4‬ن ا ‪ 5./‬ت ی‪ 54‬أن‬ ‫ﺕ & ‪x‬ی‪ C !- T‬ا ‪ BF‬ا ت ا ر ‪ 4 ،!-‬أﻥ ﺕ‪ C-B H‬أن ﺕ‪ H‬م ا ‪ H‬ق وا رج‬ ‫ ‪ B‬ی ! ‪ !Q45‬أو ی‪ .!Q‬ﺡ‪ 3-‬أن ا ﺥ‪7‬ت ا ! ‪ HQ‬ق و ‪ [H- !4L 4Q‬ﺙ ! ‪ 5/‬‬ ‫دا ‪ ،‬وإﻥ‪ 4‬ﺕ‪ C-B H‬أن ﺕ <‪ L -‬إ ‪ 0‬ا‪$‬ه اف ا‪z‬ﺱ اﺕ‪ ،!5./Q !-T-‬آ‪x , Y‬ﻥ‪0Q I‬‬ ‫ا ‪ H4‬ى ا ‪ !5./Q Q5‬ی‪ 0 ! 54‬ی ا & ‪ - 4‬و ‪ 0‬ﺕ‪ -T H‬آ وﺡ ة‬ ‫ ‪ B‬ی ! ‪ .!Q H‬إن ‪7‬ﻥ‪ !-‬ا ‪ !5./‬ﺕ ‪ 4W‬أن ی د § آ‪ 7‬ا ‪ -B4‬واﺥ ‪ -‬ر ‪o‬ی§ ; ‬ ‫ﺡ‪ H‬ا ‪ .QB 4‬ت ا‪z‬ﺱ اﺕ‪ .,./Q !-T-‬و ‪ 0Q‬ه‪Y‬ا ا‪$‬ﺱ س‪x ،‬ن ا ‪ 5./‬ت ﺕ ‪ .‬دة‬ ‫ا ازﻥ ت ‪ L‬إ ‪ 0‬اﺥ ‪ 7‬ت ا ‪ !¹-.‬ا ر ‪ !-‬وﺕ ﺥ‪7‬ﺕ ا

= ﺕ‪ 5‬ن إ{ ر ُ ة‬ ‫)‪(2‬‬ ‫واﺡ ة‪ ،‬أو ‪ ! 4T‬ا ‪ ،‬أو ا ‪ !5./‬آ‪. Q‬‬

‫‪(1)-‬‬

‫‪Gunther Teubner, op.cit, p 120‬‬ ‫‪Jens Alberts,, op.cit, p 135‬‬

‫‪(2)-‬‬

‫‪188‬‬

‫إن ا ‪ !5./‬إ{ ر اﺱ ‪ - 7‬دة ا ‪ 4‬اآ‪ o‬وا ‪ -H‬ا ﻥ وا ‪ 4‬د ﺕ ‪ QB‬‬ ‫ا اف رﺕ ‪ 0Q‬ا & ا ‪ ، 4T‬وآ‪ 4‬ی ل ‪x G. Teubner‬ن ا ‪[H- !5./‬‬ ‫ ! إ ‪ 0‬آ‪ o‬ﺡ ‪ ، &Q -‬إﻥ ﺱ‪ 4T 0Q !H‬ع ُ ه ا

ﺕ & داﺥ ‬ ‫ا ‪ ،!5./‬و ‪x I-Q‬ن ا ‪ C !5./‬ا ُ ا

ﺕ‪ 5‬ﻥ ه ا

ﺕ‪ 5/‬ا & ا ‪.(1) 4T‬‬ ‫إن آ‪ 0‬ا ‪ [-‬ا ﻥ ﻥ ‪j‬آ( ‪ _ 4‬ا (ی( ‪ 2‬ا *ت ا ‪ . / k ,+‬ﺵ ت‬ ‫ا ﻥ ن ا ص ! ( ا (و ‪ ،‬وآ‪ 0‬ه‪ 8a‬ا *ت ّ ‪ 24‬ﺡ ت ّ‪ ,‬أﻥ! ط > ! ‬ ‫ (ی(ة ‪ A I+‬ا [ ا ‪ , +‬ا ‪(I‬ی(‪.‬‬ ‫أو ‪ 0‬ه‪ XY‬ا ت أی ﺕ‪ L‬ا ‪ 5./‬ت ا ‪ ! -T‬آ ‪ B4Q !T-‬ا =‪ !-W‬ه ‬ ‫ا ‪ -‬ا ‪ .‬دل ا ; وا ‪ !=7‬ا ‪ 4‬دة ا‪ {$‬اف‪ ،‬وه ی‪ 5‬ن ا ﻥ ن ا ص إ ‬ ‫ ‪ -Q4‬ت ﺕ ا ‪ !-Q‬ﺙ ‪ !-‬أو أﺥ ى دة ا‪ {$‬اف‪ .‬و ‪x I-Q‬ن ‪ -Q4‬ت اﺕ ذ ا ار داﺥ ‬ ‫ا ‪ !5./‬ﺕ‪ 5‬ن ‪Y ! 5‬ا ا ‪ -‬ا ‪ =7‬ت ا ‪ .‬د ‪ !-‬ا ; ‪ !-‬أو ا ا ‪7‬ت ا ‪ 4‬دة‬ ‫ا‪ {$‬اف)‪ .(2‬و ‪Y‬ا وإذا ا ‪ 4‬ﻥ ‪ 0Q‬ا ‪ 4‬ر ت ا ‪ -Q‬ی! ‪ C %‬ا ﻥ ن ‪x‬ن ا ار ی‪ 5‬ن‬ ‫ ‪y‬ه‪ -‬ا ‪ 5./‬ت )ﺵ‪ 5.‬ت ‪ C‬ا ﻥ ن ا و !( آ د ﺕ‪ .‬د ‪ !-‬أو آ‪ 4L 4‬ت‪ ،‬وﺕ‪ 5‬ن‬ ‫ا ‪ % !T-‬ﺕ م ‪ -‬ا ‪ H‬ق وا رج م ا = ﻥ ﻥ‪ !-‬ﺕ ‪ - .‬ری! أﺡ ‬ ‫{ ا = ‪.‬‬ ‫إن ا وج ه‪Y‬ا ا = وا ﺕ ی‪ Q‬ا ‪ GB 4‬ا ‪ 4‬ﺱ‪ H‬ﺕ ا ص‬ ‫ ‪ 5./‬ت‪ ،‬وﺥ ! إ{ ر & م "ﻥ‪M‬ع ا ! " "‪" ،(3)"de-totalization‬ا ‪a‬ي‬ ‫ﻥ‪ ,/ 8(I‬أد ت ﻥ> ی ا ‪ > +‬وا ‪ ، +‬أی‪ 2‬ا ‪ ,/‬ردة ‪ _ 4 . /‬ه‪ 8a‬ا ‪ +‬ت‬ ‫ا ر ‪ ^I+ ،‬ﻥ اﻥ س ه‪a‬ا ا ‪ +‬ع ا ر ‪ ,‬داﺥ‪ . j 0‬وو ‪ .f-‬ا ‪ 3‬‬ ‫ ‪ [ B+ ,‬أن ‪ 6 . 0 +‬رة < ‪ e / ،‬ت ا !‪ +‬رﺽ )ا ‪ +‬دل ا & ‪,-‬‬ ‫ ‪ 0‬ا ‪ +‬ون ‪( +‬د ا‪ <G‬اف( ﻥ‪(I‬ه ‪ !ّ B‬داﺥ‪ 0‬ﻥ ‪ w‬واﺡ( و ‪ < 2‬ف ﻥ‪ mf‬ا ‪،w‬‬ ‫وه (و ا ! ا ‪ } / +‬أن ‪ f‬ﺽ‪e‬ت ﻥ أو ز ﻥ ‪ I‬ه ‪ .‬أو ‬ ‫إ‪ B4‬ؤه ا ‪ [ B‬ا ! ‪.(4)",‬‬ ‫إن اﺱ اﺕ‪ -T-‬ت ﻥ‪o‬ع ا ‪ !- 4/‬ﺕ‪ 0 H‬إ ‪y 0‬ﺱ‪ !H‬ﺕ‪o--4‬ات داﺥ‪ !-Q‬ی ة ‪ 4F‬‬ ‫ ‪ 4T‬ع ا ‪ !5./‬ا ‪ ، = o-4 4‬وإ ‪ B‬ا ‪ !- /‬ه‪ !¹-‬ﺕ ﺕ داﺥ‪ -H Q‬ﺙ ‬ ‫إی‪ T‬د ﺡ‪ Q‬ل ﺱ‪ !-= -‬ﺥ‪7‬ل ا & ‪ F‬ا اﺥ‪. Q‬‬ ‫‪Gunther Teubner, The Many-Headed Hydra, op.cit, p 57‬‬

‫‪(1)-‬‬

‫‪Gunther Teubner, Netzwerk als Vertragsverbund, op.cit, p 88‬‬

‫‪Gunther Teubner, Coincidentia oppositorum, op.cit, p 28‬‬ ‫‪Gunther Teubner, Netzwerk als Vertragsverbund, op.cit, p 90.‬‬ ‫‪189‬‬

‫‪(2)-‬‬

‫)‪(3‬‬‫‪(4)-‬‬

‫ ت‬-Q4 0 ‫ إ‬IT ‫ ا ﻥ ن ا ص ا و ! ﺕ‬C !-Q4 ‫ أی‬،!-‫ا ! ا ; ﻥ‬ -.Q{ ! ‫ ن ا‬5‫! ﺕ‬-Q4 ‫ ا‬XY‫ أن ه‬3-‫ ﺡ‬، ‫ا ون‬/ ‫! ه & م ا‬-W= ‫ﺕ‬ !- 4 ‫ ت ا‬- 7 ‫ = ى ا ﺱ‬4F ‫ دل‬. ‫ا‬/ ‫ ن إ{ ر ا‬5‫ أن ﺕ‬4‫ﻥ‬x ، -W=

‫ ﺕ ون! و‬: ‫! ه‬-W= ‫ ن ا ﺱ ! ا‬5‫ وﺕ‬،‫ا رج‬/‫ ن إ{ ر ا ون‬5‫&! أو ﺕ‬Q 4 ‫ا‬ .(1)! ‫ ﺕ‬:[= ‫ﻥ& ا‬ 0Q ‫ & م‬.‫ ﺕ‬- ‫ و‬، = ‫ا ا‬Y‫ع ه‬o‫ ﻥ ن ا ص ه ﻥ‬Q ‫ﺱ ﺱ‬$‫إن ا ور ا‬ ‫ق‬7<‫ ا ﻥ‬0 ‫ إ‬C ‫ا را‬Y‫ وه‬،(2)!W !-‫= ت ﺕ وﻥ‬7 ‫ ن إ{ ر‬5‫ أن ی‬54‫ ی‬، ‫ ﺥ‬ ‫ ر‬H4 ‫! ا‬- .‫ اء ﺕ‬،!Q / ‫! ا‬5./ ‫ آ ُ ة دی! إ{ ر ا‬I o-4 ‫ي ﺕ‬Y ‫ ﺕ ا‬-Q4 ‫ا‬ ‫= ت‬7 ‫ ن إ{ ر‬5‫ أن ی‬, Y‫ آ‬54‫ و ی‬،(3)‫ ُ ة‬5 ‫ ري ا ص‬B ‫ ا‬GB 4 ‫وا‬ ‫ ا ﻥ ن‬C ‫ ت‬-Q4 !Q ‫! ﺵ‬4‫ ورة و د ﺡ آ‬F 0 ‫ إ‬C ‫ا را‬Y‫ وه‬،(4)!W !-H ‫ﺕ‬

4 GB ‫ ا ُ ا & دی! ﻥ‬I o-4 ‫ي ﺕ‬Y ‫ ا‬H ‫ ا‬GB 4 ‫ ﺕ ى ا‬،! ‫ ا و‬4 GB G ‫ ن و‬5‫ ﻥ ن ا ص أن ی‬Q ‫ و‬I-Q ‫ و‬. F ‫ ا ون وا‬-= 0Q ‫ی آ‬ 4W‫ و ﻥ& ا =[ ی‬،!&Q 4 ‫! ا‬- 4 ‫ ت ا‬-‫ﺕ‬7 ‫ ا‬- ‫ ا‬- ‫ ی‬W= ‫ﺕ‬ 0Q ‫ واﺡ ی آ‬GB 0Q ‫ د‬4 ‫ وا‬، 5‫! آ‬5./Q ! ‫! ا‬- . ‫ ب ا‬H - 4- ‫ا ون‬ ‫ إﺡ ى‬0 ‫ إ‬I ‫ وا‬، 5‫! آ‬5./Q ‫ ُ ا & دی! أو‬Q !.H ; ‫ ا‬-H ‫ ب ﺵ ط ا‬-m .‫ ق‬H ‫ ا رج أو ا‬:‫ ا ﻥ ن‬C % !‫ ی‬-Q ‫ ط ا‬4‫ﻥ‬$‫ا‬ ‫ا ا = )ا‬Y‫! ﺕ ي ه‬-‫ ﻥ‬5 ‫ إ‬0Q ! ‫ّ [ ا ی ا راﺱ ت ا اه‬.‫ ﻥ‬ !‫ ﺱ‬-H ‫ ا‬Q ‫ ل‬T ‫ أو‬،‫ د‬% = ‫ وا‬-L ‫ وا‬--H ‫ ت ا‬T ‫ ﺱ اء‬،(‫ ا ون‬ ‫ ! آ دود‬-T‫ ت ه‬5.‫ ء ﺵ‬/‫! ﻥ‬-‫ ﻥ‬5 ‫ ث إ‬. ‫ ا‬XY‫ و= و &[ ه‬،‫ ة‬4 ‫! ا‬4‫وا آ‬ Coopetition QB% . ‫ وی‬،‫ وا ون‬Q !-W= ‫ ا‬B4Q !T ‫ رة و‬B .(5)‫ ت‬5./ ‫ ا د وا‬،‫ ت‬4L 4 ‫ج ا‬o4‫ ت ا

ﺕ‬.-‫ ا ﺕ‬-W= 4 ‫ ا‬- B 4 ‫ ا‬- §‫ی‬o4‫آ‬ (1)-

Gunther Teubner, Hybrid Laws, op.cit, p 328

: L‫ أﻥ‬،! ‫ ﺡ ل ا ﻥ ن ا وﻥ ا و‬-(2)

Karl-Heinz Ladeur, The Changing Role of the Private in Public Governance - The Erosion of Hierarchy and the Rise of a New Administrative Law of Cooperation. A Comparative Approach, EUI Law Working Papers, 2002/09, 2002

‫ (ام ا?< ر ا > ي‬+ ‫ _ ا‬4 ‫(ان‬4 ‫ ن‬+ 4‫ ن إ (ا‬+! ‫ "ه ك‬:‫ د‬% ‫ا ا‬Y‫ ه‬N. Luhmann ‫ ی ل‬-(3) ‫ ه‬0‫ ﺽ‬f+ ‫ ى أن ا‬,+ ‫ ا‬،‫ﻥ ق‬Ð

‫ ا > ی ا‬2 !. + ! ‫ ا‬،, ‫ ا‬0‫ ﺽ‬f+ ‫( ﻥ> ی ا‬1 ،,‫! ع ا ﻥ ﻥ‬+ *‫ا‬ , ‫ق ذا‬e ‫ل وﺽ[ اﻥ‬e‫ ﺥ‬2 } / 2 ! ‫ ه‬0‫ ﺽ‬f+ ‫ا ا‬a‫ ﺽ أن ه‬/ (2 ،‫ﻥ ق‬G‫ ا‬,/ } ! ‫ا‬/w ‫ ت ا‬e [‫إ* وﺽ‬ ."} ! ‫! ت ا‬4‫ و‬3 ‫ ا‬. !4 2 Mّ ! ‫ أن‬. !‫ﻥ ق * ی‬G‫\ن ا‬/ ‫ق‬e ‫ا ا*ﻥ‬a‫ و (ون ه‬،‫ﻥ ق‬G‫ ا‬,/ ! ‫ا‬ Niklas Luhmann, Law as a social system, North Western University Law Review, Vol.83, n°1 & 2, 1989,, p 138. (4)David V. Snyder, Private Lawmaking, Ohio State Law Journal , Vol.64, 2003,p 436 : L‫ أﻥ‬co-opetition ‫ ﺡ ل & م‬-(5) 190

5 ‫ و‬، ‫ ا ون وا‬- -Q‫ د ﺥ‬T ‫ ن‬5‫ أن ی‬54‫ی§ ی‬o4 ‫ا ا‬Y‫ ه‬5 ‫ج‬o G‫ { ی‬- ، = Q ‫ ن ه ك‬5‫ أن ی‬54‫! إ دة ا ﺥ ل ی‬- G ‫وو‬ & ‫ دة دﺥ ل‬x ‫ م‬- ‫ ا‬54‫ و ﻥ& ا =[ ی‬H‫ ﺱ‬I-Q ‫ ء‬z‫ ا‬4‫ وإﻥ‬،o--4 ‫ ا‬.‫ ﻥ‬ !-4-L ‫ ت ا‬5./ ‫ ا‬، T ‫ ا‬--‫ أﺱ ﺱ‬- ‫ ﻥ‬0Q ‫ ل‬% ‫ وا‬،!-‫ ة ﺙ ﻥ‬o--4 ‫ا‬ ‫ ت‬j .‫ _ أ س أﻥ‬4 I. ‫ ا ت ا‬.> ‫ ی‬B ‫ ا‬8a. ‫ "و‬،!‫ ت ا = ی‬5./ ‫وا‬ ‫ > ! أو‬+ ‫ ا‬3 ‫ وی [ ا‬+! ‫ ا‬G‫ ا‬3 ‫ج ا‬M! * ,./ ،‫ﺵ ذة‬

e4 ‫ أو ذات < (ی أو > ! و م ء‬e4 w . ، ‫ (ی‬+ ‫ا‬ I‫و آ\< ری‬G‫ ا‬e , ‫ ا (اﺥ‬wB ! ‫\ن ا‬/ ^ 4‫ و‬، ‫و‬G‫ ا‬e ‫ ا‬0‫ﺙ ﻥ ی داﺥ‬ .(1)"L + ‫ _ ا‬4 ‫ ا & ﻥ ی‬e ‫ا‬ !-W= -. ‫ ا‬- ‫ )و‬Transparadox !-W= ‫ ا‬. !=7 ‫ ا‬XY‫ إ{ ر ه‬ ‫ ﻥ ن‬Ú 5‫ وی‬،‫ دل‬. ‫ د‬4 ‫ ﻥ ن إ{ ر ا‬5‫ ی‬- W= 4 ‫ ا‬- B 4 ‫ن ا‬x ،(Interparadox -(2 ،!- 7 ‫ ا ﺱ‬-(1 : = ‫ & م ا‬v 5‫= ت ا

ﺕ‬7 ‫! إ{ ر ا‬5./ ‫! ا‬-‫ ﻥ‬7 Ó‫آ‬ : ‫ ا‬5/ ‫ ا‬F ‫ ه‬4‫ آ‬،‫ د‬4 ‫ ا‬-(3 ، ‫ا ا‬

Damien Geradin and Joseph A. McCahery, Regulatory co-opetition: transcending the regulatory competition debate, in, Jacint Jordana and David Levi-Faur (eds), The Politics of Regulation, Institutions and Regulatory Reforms for the Age of Governance, Edward Elgar, UK, 2004, pp 90-123; Wolfgang Kerber, op.cit, pp 422-434 (1)-

Gunther Teubner, Hybrid Laws, op.cit, p 24 191

‫ ﺱ ال ی = ا ﺡ ة‬L‫ ی‬-H ‫ ی! ا‬L‫ إ{ ر ﻥ‬I‫ﻥ‬x , Y‫آ‬ = ‫ أي ا‬،! ‫ ا ﻥ ن ا ص ا و‬o-4‫ي ی‬Y ‫ ا‬Unitas Multiplex ‫ دة‬4 ‫ا‬ I § ‫ي ﺕ‬Y ‫ا ا = ا‬Y‫ ه‬،(1) 4T ‫! داﺥ وﺡ ة ا & ا‬Q H4 ‫ ﺕ د ا & ا ا‬- ! ‫ و ! أﺥ ى ا ﺱ‬،! ; ‫ ا‬:‫ ﺕ ل‬0 ‫و‬$‫ ! ا ﺱ ! ا‬4 ، - &Q - ‫رﺱ‬ ،2 ‫ دی‬/ 04‫ ا‬/ 2 & ‫ _ ا‬4 !- ‫ ت‬e4 ‫ د‬I ‫ ا‬0‫! ه‬7 H ‫ آ‬:‫! ﺕ ل‬-‫ا ; ﻥ‬ ‫ ل‬/Ð A B ‫ ﻥ‬0 ‫ (ی( وی‬04 f‫ آ‬.>‫ ی‬0 + ‫! ع‬I 0 ‫أم‬ !‫ دی‬% = ‫ ی! ا‬L ‫ رم ﺱ اء ا‬% ‫ ا‬-H ‫ن ا‬x , Y‫ ا ! آ‬XY‫ ه‬،(2)‫و ت؟‬j ! ‫وا‬

: L‫& م أﻥ‬4 ‫ا ا‬Y‫ ﺡ ل ه‬-(1) Serge Diebolt, op.cit, p 76 : L‫ ت أﻥ‬H‫ ﺱ‬4 - ‫ دی! ا

ﺕ‬% = ‫! ا‬¹-. ‫ ا‬, Y‫& م آ‬4 ‫ا ا‬Y‫وﺡ ل ه‬ Gunther Teubner, Unitas Multiplex: Corporate Governance in Group Enterprises, In, Gunther Teubner and David Sugarman (eds.), Regulating Corporate Groups in Europe, Nomos, BadenBaden, 1990, pp 67-104

: L‫ أﻥ‬-- 4 ‫ آ& ا‬- ‫ و‬-‫ ا دی‬- ‫= ت‬7 ‫ ّ د‬T4‫ ت آ‬5./ ‫ ﺡ ل & م ا‬-(2) 192

‫أو ا & ‪ I‬ا ﻥ ﻥ ; ‪ !-‬ا رج‪/‬ا ‪ H‬ق ی ﺡ‪ ;4 !4 7 Q‬ه‪Y‬ا ا = ‪ .‬وﻥ‪ T‬أن‬ ‫ا ‪ 44‬رﺱ ت ا ‪ !- 4‬اﺕ‪ [ T‬إ ‪ 0‬ﻥ ع ا ‪ -H‬ا ; ‪ ،‬ا ‪Y‬ي ی‪ - o--4 4H‬‬ ‫ا ‪ -H‬ا & دي إ{ ر ا ‪ H‬ق‪ ،‬وا ‪ -H‬ا ‪ 4T‬إ{ ر ا رج‪ ،‬و ‪ I‬ی‪ 5‬ن‬ ‫ا ‪ &Q -H‬ا ا & دی! آ ُ داﺥ ا ‪ !5./‬و ‪ !5./Q‬آ‪ 5‬ن واﺡ ‪.‬‬ ‫إن ا ﻥ ن ا ص ا و ! ی ا ‪ I‬ه‪ XY‬ا ‪ !- F‬ا =‪ !-W‬ا

ﺕ ﺕ‪ %- /‬‬ ‫ﺱ ‪ 0Q‬أﺱ س ا ‪ B4‬ا ‪ !W= 4‬ا

ﺕ ا ‪ !-Q4‬ا ‪ .W‬اء ﺡ ! ا‪o z‬ام‬ ‫ا ‪o4‬دوج‪ .‬ﻥ ن ا ص ‪y ! B‬ن ی‪ 5‬ن = ﻥ ﻥ & ی ا ‪ - 4‬ی ‪ .‬‬ ‫ا ﺱ ‪ - 7‬ت ا & دی! ‪) C4 T4Q‬ا ُ (‪ ،‬وإذا = م ‪Y‬ا ا ﺥ ‪ -‬ر ﺱ ف ی ‪ IT‬إ ‪ C4= 0‬أﺡ ‬ ‫ا ﺱ ‪ -‬ا ‪ ، - W= 4‬وإذا = م ﺥ ‪ -‬ر ا ‪ &4‬م ا ‪ ّL 4‬ا ر ‪ C %‬ا ﻥ ن‪x ،‬ﻥ‪ I‬ی& ‬ ‫ﻥ& ا ‪ /‬ء ‪ C‬ا ﺱ ! ا‪$‬ﺥ ى‪ ،‬وا ‪ !-Q4‬ا ا ‪ !-Q‬ا ‪ !-B‬ا

ﺕ‪ CW‬ا ﻥ ن ا ص‬ ‫ ا ! ه‪ XY‬ا ‪ B4‬ا =‪ !-W‬ﺱ ف ﺕ دي إ ‪ 0‬أﺡ ا ‪ -‬ا ‪ H‬ا ‪Y‬آ ‪ -Q4‬ت‬ ‫ ‪ C‬ا ﻥ ن‪ ،‬و ‪Y‬ا ی‪ Q 54‬ﻥ ن ا ص ا و ! أن ی ج دا ة ا ‪ .W‬‬ ‫ا‪$‬ﺡ دي ا ‪Y‬ي ی‪ = -T H‬وﺕ دی! ا ‪ C4 T4‬ا ‪.‬‬ ‫إن ا ﺕ وا ‪ %‬اع ‪ -m ! 4T -‬ا ! ا ‪ 4‬ی‪ -‬أن ﺕ ج إ ‪0‬‬ ‫أﺵ‪ 5‬ل ﺱ‪ H‬ﺕ‪ !-‬ی ة‪،‬ﺡ‪ - GB 3-‬ی ی‪ 54‬أن ﻥ&‪ 5‬ﺥ‪ I 7‬‬ ‫ا ﺡ ة ‪ 0Q‬أﺱ س ا دی!‪ ،‬أی ا ‪ L‬اه ا & دی! ‪ .4‬أ واﺡ ی‪ 54‬ﺕ ‪ -H‬ون ‪ -‬و ‬ ‫ﻥ& ا =[‪ -‬أن ﺕ‪Y‬وب ‪ !- 4‬أ ‪ ،(1) 0Q‬إن ه ا ‪ I‬ی ا ‪ v æ‬ون ﺕ‪،v- y‬‬ ‫وه‪Y‬ا ه ا ‪ GB 4‬ا ‪. 5./‬‬ ‫ا ! ‪ C‬ا & ﻥ‪ w B :,‬ا ﻥ ن ا ص ( ا (و ‪ 2 " :‬أ ‪ 0‬ﺽ }‬ ‫ا ت ا "‬ ‫إن ا ‪ 4‬ذج ا ‪ -Q‬ي ‪ ! = Q‬وا ‪ 5‬ا ‪ &HQ 0Q‬ت ﺱ‪ BQ‬ی! ی‪ .‬و ‪ = -m‬در‬ ‫ ‪ F .F 0Q‬ع د ; ا ﻥ ن ا ص ‪ 4‬ا و ! ا ‪ 5 0Q‬ة أﺱ ﺱ‪!-‬‬ ‫وه "ا* ‪ ،" e +‬وه‪Y‬ا ی ﻥ إ ‪ 0‬ا= اح ﻥ‪ 4‬ذج ‪ B.F‬ی ‪ T‬وب ‪ XY‬ا دی! و‬ ‫‪Wolf Heydebrand, The Network Metaphor as Key to the Analysis of Complex Production‬‬ ‫‪and Service Relation in a Global Economy. Stuttgart: Akademie für‬‬ ‫‪Technikfolgenabschätzung in Baden-Württemberg, 1999‬‬ ‫ ‪ 5./Q !.H‬ت آ& ا ‪ !- 4‬ﺕ [ ﺵ وط ‪ ! -‬أﻥ‪: L‬‬ ‫‪Gunther Teubner, The Many-Headed Hydra, op.cit, pp 50-60; Teubner, Gunther, Beyond‬‬ ‫‪Contract and Organization, op.cit, p 120‬‬ ‫)‪ -(1‬ﺕ&‪ -H‬ا ّ ت ا ‪ 4‬ﺱ‪ H‬ﺕ‪ Q !-‬ﻥ ن ا ‪ T‬ري ق ا { ‪ ،‬وإﺙ‪ .‬ت ا ‪ C B‬ا ; ‪Y‬ا ا ل آ ‪GB 4Q !T-‬‬ ‫ا =‪ ،!4 Q W‬أﻥ‪: L‬‬ ‫‪Wolfgang Kerber, op.cit, pp 422-434‬‬ ‫‪193‬‬

‫ی ‪ $ v%‬د ا ‪ !-B.W‬ا ﺥ ‪o‬ا ‪ !-‬ا

= ﺕ&‪ W‬ﻥ‪ L‬م ‪ 0Q - B.F‬ﺡ‪ H‬ب‬ ‫ا‪$‬ﻥ‪ !4L‬ا‪$‬ﺥ ى )ا !‪ A B‬ا‪G‬ول(‪ ،‬ﺡ‪ 3-‬أﻥ‪ I‬و ‪ l‬ﺵ وط و‪ l‬وف ا ‪ !4‬ی‪ 54‬‬ ‫ل ا =‪ W‬ت )ا !‪ A B‬ا & ﻥ‪.(,‬‬ ‫ ء ‪ /‬وع ‪ / 4‬ك ا ‪ C4 T4‬ا ‪ 4‬ﺥ ٍ‬ ‫ا !‪ A B‬ا‪G‬ول‪ :‬ا } ا ﻥ ﻥ‪ ( ,‬ا (و ‪" :‬ﺽ } ‪( +‬دی "‬ ‫‪ _ 4‬أ س ا* ‪ f‬ق ا م ‪ 2‬آ ّ‪ 2 0‬ه ‪ ,‬و (ا‪ , /‬ا ! ﺡ ل‬ ‫"ا ! ‪ J 0 +‬ا اﺽ‪ 0 f ،"O‬ا ‪ +‬ت ا ‪ ,+‬م ‪ . 4‬ه‪ 8a‬ا > ه ة وا ك‬ ‫ا اردة ﺡ ل (ر ‪ _ 4 .‬ی‪ h‬ا ! ‪ B‬ت ا ‪ f‬ی وا‪G‬ی(ی ! ﺡ ا (اﺙ ‬ ‫ا (و* ‪ ،‬ه‪ 0‬ی! ‪ 2‬أن ‪ , +‬ا !‪ O 6‬ا ‪ [ 3‬ا !‪ O 6‬ا

؟ ا } ا (و* ‪[ ,‬‬ ‫ا ‪ +‬دل ا ؟ وآ‪ 0‬ا ‪ +‬ت ا ‪ ,+‬رأی ه ‪ ,/‬ا ! ‪ C‬ا ‪ w‬وا ‪[ 3 !4 L + ,+‬‬ ‫ا ﻥ ن ا ص ( ا (و ؟‬ ‫إذا آ ﻥ[ ه ك إ ! ه‪ XY‬ا ‪ H‬ؤ ت‪ 4 ،‬ﺱ ‪ 5‬ن ‪ T‬و ! ‪ C‬آ ‬ ‫ا ‪7‬ﻥ‪ -‬ت وا ‪ -‬وا ‪ 4‬ی‪ -‬ا ‪ !- Q4‬ﺡ ل ‪ /‬وع إ دة ء ﻥ‪ L‬ی! ا ﻥ ن ا ص ‪ 4‬‬ ‫ ا و ! )‪ (1‬و ‪ G‬أﺱ ‪ .F -‬ﺥ ! ﺕ ‪ 4‬ﺵ‪ 0‬وا ‪ !- .‬ا ‪ !-5./‬ا ‪ Q !Q /‬ﻥ ن ا ص‬ ‫ ‪ 4‬ا و ! )‪.(2‬‬ ‫)‪" 2 (1‬ا ‪ " +‬و"ا* ‪" e +‬؟ ا } ‪ ,/‬ا ‪ +‬م ا !‪ +‬آ آ! ‬ ‫إن ا } ‪ B‬ی & ی ‪ ,4(+‬ﺽ ورة ا ‪ 2 w / +‬ا ‪ 6+‬رات‬ ‫وا* ‪ +‬ا ‪ I‬ت ا ‪ f‬دی [ (أ ا ‪ +‬ازن ا ‪ ، 0‬وا ! ی ا ‪ ( 3‬ا ‪ f‬دی ‬ ‫‪ _ 4‬ا ! ‪ +‬ى ا ! ‪ [ ,‬ا ا ‪ _ 4‬ا ! ‪ +‬ى ا ‪.0‬‬ ‫إذا آ ﻥ[ ا و ! ا { ‪ !-‬ﺡ‪ !Q‬ا اﺙ! = ‪ !4‬أﺱ ﺱ ‪ . 0Q‬أ "ا ﺡ ة" ﺱ اء‬ ‫ ‪ 0Q‬ا ‪ H4‬ى ا ‪ -H‬ﺱ أو ا = ‪ %‬دي أو ا ; ‪ ،‬ﺡ‪ 3-‬ی‪ .F 54‬ه‪ XY‬ا ﺡ ة { ی‪G‬‬ ‫ ‪ .‬أ ا ‪ 5‬وا = ! ا ر و ‪ G‬ﻥ‪ L‬م ا ‪ ، -4‬و ‪Y‬ا ی‪ 5‬ی ﺥ‪ .H Y‬ن ی! ‪ l‬اه ‬ ‫ﺵ ذة أو ‪ !&Q‬ی‪ 54‬أن ﺕ ج إ{ ر ه‪ XY‬ا ﺡ ة‪ ،‬ر‪ -m m‬ب أو اﺱ ! و د إ{ ر‬ ‫ف ‪z‬ﺙ‪ .‬ت ‪ .F‬دل ‪ Q‬ﺡ ة ا ‪ / 4‬دة‪ .‬و ‪Y‬ا و ا ‪oT‬ؤ ا ‪Y‬ي ‪ I‬ا ‪ C4 T4‬‬ ‫ م آ ٍ‬ ‫ اء ت ا ‪ !4‬ا

أﺙ‪ [.‬ا ‪ !&%‬ا دی! وأآّ ت أه‪ !-4‬ا ‪ -‬ی ت ا ‪ !-Q 4‬وأه ا ‬ ‫ا & ‪ !-‬ﺕ‪ -5/‬ا ‪ !- .‬ا ‪ 5./Q !Q /‬ت ا ﺵ‪ ،!¹‬وأﺙ‪ [ .‬ا ‪ !- F‬ا ! ‪ - !=7 Q‬‬ ‫ا ف ا ‪ Q5‬ا ﺡ وي وا ‪ BF‬ا ت وا ﺥ ‪ 7‬ت ا ‪ ّ. 4‬ة أه اف دة‪.‬‬ ‫ ‪ 0Q‬ﺱ‪ -.‬ا ‪ ;4‬ل ﺱ ‪ H‬م & م " ^ ا‪G‬ه(اف" ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق ا ‪ .-H‬ﻥ‪!- -B-‬‬ ‫ا ‪ !Q H4‬أی ی‪ ّ5/‬ﺕ ّ ع وﺕ ّ د ا ‪ BF‬ا ت ‪ 7‬ه ّ ا ‪ XY‬ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق )أ( و‪ 4F‬ن ﺕ ‪I-‬‬ ‫‪194‬‬

!‫ ا دی‬XY ‫ ﺱ‬5 ‫ وب واﻥ‬T B.F ‫ م‬L‫ ّ ﻥ‬.‫ ﺕ‬0 ‫ ی ج إ‬Q5 ‫ ا‬GH ‫دا ف ا‬ .(‫)ب‬

‫ (دی‬+ , I‫ ﻥ! ذج ا } ا?ی‬:"‫(ف‬. ‫)أ( " ^ ا‬ ‫ (

ا‬,/ . ‫ ر‬,+ ‫ دة ا ء ا‬4? ‫ _ أ س ا?ﺵ ا & ﻥ‬4 ^ 4‫ و‬، ‫ ﻥ ء ا _ ا‬,/ ! ‫ وا ی ت ا‬0 ‫ (ى أه! ا ا‬O ّ+‫ ی‬،,‫ا & ﻥ‬ . ‫ را‬B ‫ ا ی ت ا ! و‬2 ( f+ + !+‫! ﺽ } ا ا ﺡ‬4 ‫\ن‬/ . ‫ رآ [ ا ا‬+ ‫ا‬ ‫ أن‬3-‫ ﺡ‬،"‫(ف‬. ‫& م " ^ ا‬4 ‫ ه‬-H&‫ ﺕ‬-B-‫ ﻥ‬.-H ‫ زات ا‬T‫ أه إﻥ‬- ‫إن‬ 54‫! ا

ی‬¹-. ‫! ا‬-‫ ا ﺕ‬G ‫ ا ! و و ! ا ا‬I ‫ ! أه ا‬4 ‫ ی م‬H GH‫آ ﻥ‬ ‫ ﺽ } – أو‬, ‫(ف ی‬. ‫ن ^ ا‬ ّ x I-Q ‫ و‬.!QّW&4 ‫ ا‬I‫ ی ف ﺡ ﺕ‬IQ T‫أن ﺕ‬

5-‫ﺱ‬75 ‫; ل ا‬4 ‫ ا‬Thermostat ‫ ا ارة‬L . ‫ ی‬7;4 .‫ ا ت‬B‫ ا*ﺽ‬-_ 4 ‫ ة‬B ‫ا‬ ‫ ا ارة ﺕ د‬L !- F‫ أن و‬3-‫ ﺡ‬،‫ن‬y/ ‫ا ا‬Y‫ ه‬ ‫ أ‬،‫ ا ف‬-! ‫! أو ا‬QW&4 ‫در ! ا ارة ا‬ ‫ ات‬-< !Q .‫ ن أﺱ‬5‫ ا ت ﺕ‬BF ‫ا‬ Le petit nombre, s'il brûle d'une foi !- ‫ رات ه ا‬-‫ ﺕ‬،Y ‫ ا ا‬:‫ﺥ رج در ! ا ارة‬ totale pour un ‫ ات‬-‫ﺙ‬y‫ ﺕ‬-Q ‫ ا ارة ه ﺕ‬L !4 ‫ إن‬.¬ ‫ ا‬... projet théorique, suffit à déplacer

‫ ء در ! ا ارة‬z ‫ ا ت‬BF ‫ ا‬XY‫ ; ه‬ les montagnes de .(1)‫ در ! ا ارة ا ف‬0 ‫ إ‬L ! ‫ ی ت ﺙ‬H l'histoire des idées. C'est ainsi que, dans les années quarante, naquit la cybernétique. Boundaries do Jean-Pierre not only Dupuy. 1994, p 27 separate, they also link. Niklas Luhmann 1982

&ُ‫ أن ﺕ‬54‫ ا ف ی‬I- ‫! ﺕ‬-Q4 ‫إن‬ ! ‫= ﺡ‬7B‫ﻥ ا ت اﻥ‬7 ‫ د‬4‫! إﺥ‬-Q4 ‫ {! آ‬H. I- ‫ ا ی د إ‬H ‫; ﺕ ازﻥ‬4‫ ف ی‬،! ; ‫ا ف ا‬ ‫! أم‬-Q‫ ا ت ﺱ اء آ ﻥ[ داﺥ‬BF‫ أی! ا‬GH ‫ا‬ XY‫ ه‬m‫ ر‬I GH ‫ وو ل ا‬،!- ‫ﺥ ر‬ C 4 ! ‫ ن ه ك { ی‬5‫ أن ﺕ‬QB ‫ ا ت ی‬BF ‫ا‬ ،GH ‫ وری! ف ا‬W ‫ ات ا‬-< 4 ‫ ا‬0Q ‫ اﺕ‬-‫ﺙ‬y‫ﺕ‬ } ‫ ﺽ‬2 !‫ ی‬L ‫ آ‬: ‫ وح ه‬B4 ‫ ال ا‬H ‫ ا‬I ‫و‬ (‫ (ی‬0 ‫ أ‬2 , ! ‫ ى ا‬+ ! ‫ _ ا‬4 ‫ دی‬f ‫ا آ ت ا‬

: L‫ ا ارة أﻥ‬L ‫ ذج‬4‫ ﻥ‬G‫ّ { ی‬5 ‫ ة وا‬B-H ‫ ی ت ا‬L 0 ‫و‬$‫ﺱ ت ا‬z‫ ﺡ ل ا‬-(1)

W. R. Ashby, Introduction to Cybernetics. Methuen, London,1956 195

‫ه(ف ا ‪w‬؟‬ ‫ه ك ﺙ‪7‬ث { ق أﺱ ﺱ‪ % Q !-‬ل ‪ .F 0Q‬ا ‪ QH‬آ ت ا & دی! ا ﺕ‪ !-‬‬ ‫ا ‪ BF‬ا ت ا ر ‪ L f " :!-‬ا ‪)" "

(6‬إ= ! ﺡ ‪" ،"(o‬ا ‪a +‬ی ا "‬ ‫و"ا ‪a +‬ی ا "‪.‬‬ ‫ ‪ v-& !.H‬ا ‪) ! %‬إ= ! ﺡ ‪ (o‬ﺕ ا ‪ %‬ص ا ‪ .QH‬وﺕ;‪ -.‬‬ ‫ا ‪ BF‬ا ت‪ ،‬ا < ! ا ‪ -Q B-H4‬ﺡ اری ی ‪ .‬ﺡ ‪o‬ا ی‪ 54‬أن ی ‪ ّQ‬‬ ‫ﺕ‪y‬ﺙ‪ -‬ات ا ‪ BF‬ا ت ا اری! ا ر ‪ { !-‬ی‪ G‬ﺕ‪ - /‬ون ﺕ ﺥ إی‪ . T‬إن أه ‬ ‫ ‪ H‬وئ ه‪Y‬ا ا ع ا ‪ .W‬ه أﻥ‪ I‬ی‪ C-B H‬أن ی ‪ 4‬ا ‪ .Q‬ت ‪ -m‬ا ‪ ! H 4‬و‬ ‫ی‪ C-B H‬أن ی د ا ‪ GH‬ﻥ ﺡ ! ﺕ ازن أو ی‪ I- .‬ه‪ XY‬ا !‪ ،‬وﺡ ‪ X‬ی‪C-B H‬‬ ‫أن ی‪ .‬در ! ﺡ ارة ا < ! أ ‪ 0Q‬ا رج‪.‬‬ ‫أ ا <‪Y‬ی! ا ‪ !-H5‬وا <‪Y‬ی! ا ‪ !-Q.‬ﺕ ‪ .QB‬ن ‪ - 7‬ا ‪ C4 GH‬أو ﺕ ی ‬ ‫ﺕ‪y‬ﺙ‪ -‬ا ‪ .Q‬ت‪ L 7;4 ،‬ا ارة ی م ه‪ -</ { .‬ا ‪ ،!¹‬ﺡ‪ 3-‬أن ‪ .F‬‬ ‫ا = ! ا ‪ !-Q.‬ی ‪ C4= 0Q 4‬ا ‪ BF‬ا ت =‪ .‬أن ﺕ‪ 5‬ن ! ‪y Q‬ﺙ‪0Q -‬‬ ‫ا ‪ -< 4‬ات ا ‪ W‬وری! ‪ ،GH Q‬وه‪Y‬ا ی ‪ QB‬ا رة ‪ 0Q‬ﺕ =‪ C‬ﺕ‪y‬ﺙ‪ -‬ا ‪ BF‬ا ت ‪0Q‬‬ ‫ه ف ا ‪ C ،GH‬أن ا ‪ GH‬ه‪ XY‬ا ! ی‪ 54‬أن ی ف أی! ﺕ ‪ .Q‬ت ﺥ ر ‪ !-‬ی‪ 54‬‬ ‫ا ‪ .‬ره ا‪ BF‬ا ت‪ ،‬وآ‪ v-‬ی‪ 54‬ﺕ ی ﺕ‪y‬ﺙ‪ -‬اﺕ =‪ .‬أن ﺕ ﺙ ‪ 0Q‬ا ‪ ،GH‬وه‪Y‬ا‬ ‫ی ‪ QB‬ﻥ‪ L‬م ‪ = .F‬در ‪ C4 0Q‬ا ‪ Q 4‬ت ا ‪ 5.4‬ة ﺡ ل ه‪ XY‬ا ‪ .Q‬ت‪.‬‬ ‫أ ا <‪Y‬ی! ا ‪ 0Q 4 !-H5‬ﺕ ی ﺥ‪ yB‬أو اﻥ اف ا ف ﺡ وﺙ‪،I‬‬ ‫وه‪Y‬ا ی‪" I-Q GQB‬ﺽ } ا ‪ kB‬ا ! ‪ ،"^ 4 B‬و ‪Y‬ا ‪x‬ن ‪ L‬ا ارة ی م ﺥ ‪ .‬ر‬ ‫در ! ا ارة داﺥ ا < ! ﺙ ی م ‪ -</‬ا ‪ 5 !¹‬ﺕ‪ %‬إ ‪ 0‬در ت ر ! ‪C‬‬ ‫ا ارة ا ف‪.‬‬

‫‪196‬‬

‫إن ا ‪ .W‬وا = ! أﺱ ﺱ ُ ‪ $‬ﺕ &‪ -‬ا دی!‪ ،‬ﺡ‪ 3-‬أن ا ‪ BF‬ا ت ‪!-‬‬ ‫ا د وا ع ﺕ ﺙ ‪ 0Q‬ا ! ا اﺥ‪ GH Q !-Q‬ا ‪Y‬ي ی‪ ! o Q 0 .‬ا ف وی ‪0Q 4‬‬ ‫ا ل إ ‪ 0‬در ت ﻥ‪ !-‬ا د‪ ،‬وی‪ C 4‬اﻥ ل ا د ا ‪ !¹-.‬إ ‪ 0‬ا ‪.GH‬‬ ‫"‪ ,/‬إ< ر ا } ا?ی‪a ) , I‬ی ‪ 4‬و‪/‬أو ‪a‬ی (‪\/ ،‬ن آ‪ 0‬اﺽ‪ B‬اب ‪2‬‬ ‫‪ D‬ی‪ AI‬أن ی ّ ض د ‪ 2 -e 0 /‬ا } ‪ .R‬أن ‪ R‬ی د ‪ mf‬ا ‪ B‬ی ‪_ 4‬‬ ‫إﺽ‪ B‬ا ‪ I + / 2 f + 2‬ن !‪ +‬ن ‪ +f +‬ن ‪ +‬ات ا وری ‪(.‬ف‪ .‬ه‪a‬ا‬ ‫ی ‪ ,‬أﻥ إذا أردﻥ [ آ ‪k+ ,‬ﺙ ‪\/ ،D‬ن ا } ی‪ AI‬أن ی ن درا ‪ _ 4‬إﺡ(اث ‪-‬‬ ‫‪ _ 4‬ا‪ [ -0 G‬آ ‪k+ ,‬ﺙ ‪ } / ،D‬ی‪ AI‬أن ی ن درا ‪ _ 4‬إﻥ‪ +‬ج ‪ _ 4‬ا‪ 0 G‬ردود‬ ‫أ‪ /‬ل ! ﺙ ‪e‬ﺽ‪ B‬ا ت ‪a. ،D 2‬ا ‪\/‬ن (دی ‪ R‬ی‪ AI‬أن ن ‪ _ 4‬ا‪0& 0 G‬‬ ‫ (دی ‪ ،D‬و ﻥ‪k‬ﺥ‪ 2 a‬ا*‪ +4‬ر ا ‪ h f +‬ا & ‪( + g‬دی ‪ A K‬إ

ا ‪\/ M‬ن‬ ‫ا ! (أ ی ن آ ‪:, +‬‬ ‫‪V (E) ≥ V (D) – V (R) - K‬‬ ‫ ( !ّ_ ‪ Ashby‬ه‪a‬ا ا ! (أ ﻥ ن "ا ‪( +‬دی ا وری "‪ ،‬ﺡ ‪ C‬أﻥ^ ‪ ,/‬إ< ر‬ ‫ا } ا?ی‪\/ , I‬ن ا ‪( +‬دی ی! ‪ } / 2‬أن ُ‪(.‬م ‪ < 2‬ف ا ‪( +‬دی ‪ ،‬وه‪a‬ا ی‪j‬دي إ _‬ ‫ ‪e‬ﺡ> ‪ _ 4 + J‬ا?<‪e‬ق‪ ،‬ﺡ ‪ C‬أن ا } ی‪ AI‬أن ی ن ^ (دی آ ة ! ‬ ‫‪ ^ /‬ا ‪ f‬ی ‪ 2‬ا‪ /G‬ل ! ن (دی أ‪ ! 3‬ت ‪ ,/‬ا !‪ +‬ات ا وری ‪ .E‬إن‬ ‫ا ‪ w‬ی‪ AI‬أن ی !‪ 0‬دا‪ _ 4 !-‬ر‪( [/‬دی‪ ^+‬ا (اﺥ ‪ ،‬و دا ‪( g‬دی ا*ﺽ‪ B‬ا ت‬ ‫‪197‬‬

‫ی‬Ò ‫ (اد‬+ ‫ ا‬,/ !-‫ أن ی ن دا‬AI‫\ﻥ^ ی‬/ ‫ (ودة‬J ^. ‫ أن ا‬2 !‫ ی‬,+ ‫ا‬ .(1)"L ‫ ا‬ ،‫& ن‬Q ‫ ن‬-T-‫ إﺱ اﺕ‬.‫ ﺕ‬54‫ ی‬- GH‫ ﻥ‬.F ‫ أ‬I‫ أﻥ‬W ‫إذن ی‬ 4 ‫!" ﺕ‬- ‫ی!" "ﺕ ر‬o‫! " آ‬-4-L ‫! ﺕ‬- G ‫ و‬+ ‫ ة وا‬B ‫ ذج ا‬4‫ ﻥ‬0Q 4 ‫و _ ﺕ‬G‫ا‬ 0Q 4 ‫ ا & ﻥ ﺕ‬،"!‫ اری‬5 ‫ أ "ا‬. G ‫! و‬-Q‫ ا اﺥ‬Q ‫ ا‬.W "!‫ ی‬BQ‫ ت "ﺱ‬- 0Q ‫ ت‬- 0Q 4 ‫!" ﺕ‬-‫ ارآ‬- -‫ة" "ه‬o‫ آ‬4 -m" !-4-L ‫! ﺕ‬- G ‫ و‬e + *‫ ذج ا‬4‫ﻥ‬ .(2)("‫; ق‬.‫ ء" )"ا ﻥ‬/ ‫ أ "ا‬. G ‫! و‬-Q‫ ا & ا ا اﺥ‬vQ 4 ‫اﺕ‬Y ‫ ا‬-L ‫ا‬ ‫ أﻥ! ط‬Mّ ! ,+ ‫ > ! ا‬+ ‫ ا‬5- 6 +! ‫ ا‬f + ‫ ﺽ } ا‬2 !‫ ی‬L / ‫ إ{ ر‬G H ‫ ا‬3 .4 ‫ ا‬I- ‫ ق إ‬B ‫ا ﺕ ا‬Y‫ ؟ ه‬e + *‫ ! أو ا‬+ ‫ا } ا‬ ‫ا‬Y‫ ه‬I- ‫ ق إ‬B ‫ و ی ا‬،! ‫ ا و‬4 ‫ ﻥ ن ا ص‬Q ‫ ري‬- 4 ‫ﻥ ج ا‬z‫ ت ا‬-Q4 ‫\ذا‬/ ،!- { ‫ ة ا و ! ا‬4 ‫! ا‬4‫ ت ا آ‬5.‫ ﺵ‬.F ‫ ت‬-Q4 ‫ إ{ ر‬3 .4 ‫ا‬ ‫ (دی ؟‬+ ‫ ﺽ } ا‬2 !‫ ی‬L / ، ‫ (دی‬+ ‫ ^ ه ﻥ! ذج ا‬4 (!+ ‫ي ﻥ‬a ‫آ ن ا ! ذج ا‬

‫ (دی‬+ ‫)ب( ﺽ } ا‬ L + 24 ‫ ءل‬+‫ أن ﻥ‬2 !‫ ی‬G‫ ره ا‬3 ,/ } ‫ ( أن رأی أﻥ! ط ا‬ ‫ (د ا > م‬,+ ‫ا ! ت وا ! ﻥ ت ا‬ ‫ ا ! ﻥ ت‬8a‫ _ أن ه‬4 ( ‫آ‬k+ ‫ [ ا‬،,B ‫ا‬ Le problème systémique devient: comment 0‫ داﺥ‬f ‫ س وﺡ(ات و‬G ,‫وا ! ت ه‬ sélectionner parmi les . ‫ وﺡ(ات ی‬g ‫ﻥ> م ا } و‬ multiples demandes? Stephen Schecter, Luhmann et le politique: au-delà de I' incroyable, Société, Vol.14, 1995, p 39

(1)-

!‫ ا دی‬0Q ‫ ا‬B.W ‫ م ا‬L ‫إن ا‬ ‫ ع‬F !‫ ن در ! ﺕ دی‬5‫ أن ی‬

B.F ‫ م‬L‫ ﻥ‬3‫ ا ی‬54‫ وی‬، .W ‫ا‬ ‫ د‬% ‫ ء ا

ﻥ‬. ‫! إ دة ا‬-Q4 -T H‫ی‬ !- 5‫ﺵ‬z‫ ا‬0Q -‫آ‬y ‫ل ا‬7‫ ﺥ‬، ‫ م‬- ‫ا‬

I‫ ی ﺕ‬-‫ وﺡ‬Q&H ‫ ى ا‬H4 ‫! ودور ا‬-‫ا ; ﻥ‬

F, Heylighen and C, Joslyn, op.cit, p 169

: L‫! أﻥ‬T‫! ا ﺕ‬-4-L ‫ ا & ت ا‬4 ‫! وا‬- 7 ‫! وا ﺱ‬-45 ‫ ا‬.W ‫ ط ا‬4‫ ﺡ ل ﺕ رض أﻥ‬-(2)

Geert Van Vliet, Le pilotage aux confins mouvants de la gouvernance (Economie, écologie, politique et régulation en Amazonie Colombienne, 1975 - 1990), Thèse pour le Doctorat en Sciences Economiques, Université de Paris I - Panthéon – Sorbonne, 1997, pp 153-159 198

‫إﻥ ج ‪7‬ﺡ‪ L‬ت ‪ 0Q‬ا ‪ H4‬ى ا ‪ Q‬ي‪ ،‬وا ‪ B 5‬ی ! ﺕ‪ B‬ری! ﺕ‪ /‬رآ‪ - !-‬‬ ‫ا ‪ H4‬ی‪ !-Q4 -‬إ دة ا ‪ .‬ء‪.‬‬ ‫ی ‪ F‬ا ‪ 5/‬ا ‪ !-Q4 BB‬ﺕ<‪Y‬ی! ‪ !-H5‬ﺕ ‪ ُ 4W‬ﺥ‪: - Q‬‬ ‫ا ‪(.‬ف ا ‪Y‬ي ی =‪ 0Q v‬ا ‪ -‬ا ‪ -< 4Q !QW&4‬ات ا ‪ W‬وری! ‪ ،GH Q‬وا*ﺽ‪ B‬ا ت‬ ‫ا ‪ 5 ! Q 4‬ا ‪ -Q4‬ت ا ‪) !¹-.‬ا اﺥ‪ !-Q‬أو ا ر ‪ ،(!-‬ا

ه ‪ [H-‬ﺕ [ ا ‪ B-H‬ة‬ ‫ ‪ 5‬ی‪ 54‬أن ﺕ ﺙ ‪ -< 0Q‬ات ا ‪.GH‬‬

‫ی‪ .‬أ ا ‪74 GH‬ﺡ‪ !L‬وﺕ ‪ H‬ا ‪ -< 4‬ات ا

ی ی ا ‪ B-H‬ة ‪$ ، -Q‬ﻥ ﺕ ﺙ ‬ ‫ ‪ 0Q‬ا ! ا ‪ !QW&4‬ی‪ ،I‬ه‪ XY‬ا ‪ 4‬ﺡ‪" !-Q4 !Q‬ا?دراك" ﺕ ‪ ! Q "0 &! " GQ‬ا ر ‪،!-‬‬ ‫و"ا ! ت" إ{ ر ه‪Y‬ا ا ‪ -;4‬ی ‪ T‬أ ﺕ ی ى ﺕ‪y‬ﺙ‪ -‬ه ‪0Q‬‬ ‫"ا ‪(.‬ف" وردة ا & ا ‪ 4‬ﺱ‪ 4 !.‬ی! ه‪Y‬ا ا ف‪ ،‬واﺱ دا ‪ 0Q‬ه‪Y‬ا ا &‪ -H‬ی ر ا ‪GH‬‬ ‫"ا ‪ "0 f‬ا ‪ ، 74‬ا ‪Y‬ي ی ﺙ ‪ 0Q‬أ ‪o‬اء "ا ] " وا

ﺕ ﺙ ‪0Q‬‬ ‫ا‪o $‬اء ا‪$‬ﺥ ى ‪ !¹-.Q‬ﺥ‪7‬ل ‪ -Q4‬ت ﺱ‪ !- -.{ !-..‬و"ﺡ ی ت" ه‪ XY‬ا ‪ ،!¹-.‬ه‪XY‬‬ ‫ا ‪ -‬ی ت ﺕ ‪y‬ﺙ ‪ -< ! 4T4‬ات ‪ ! -m‬وا

ﺱ‪ -4‬ه "إﺽ‪ B‬ا ت"‪ ،‬و ‪x I-Q‬ن‬ ‫ه‪Y‬ا ا & ا ‪ -‬ي ی ﺙ ‪ 0Q‬ا ‪ -< 4‬ات ا

ی‪ - .‬ا ‪ GH‬ﺕ [ ا ‪74‬ﺡ‪ ،!L‬وﺕ<‪ -‬ه‪XY‬‬ ‫‪199‬‬

‫ا ‪ -< 4‬ات ی دي إ ‪ 0‬ﺕ<‪ -‬إدراك ا ‪ ،GH‬ا ‪Y‬ي ی;‪ -‬ﺕ&‪ -H‬ات أ ل و= ارات ی ة‪،‬‬ ‫و ‪ I-Q‬ی‪ 54‬أن ﻥ ‪ GQ‬ﺡ‪ ! Q‬ا ‪ .W‬إ{ ر ا <‪Y‬ی! ا ‪.!-H5‬‬ ‫إن ه‪Y‬ا ا ‪ L‬م ا ‪ B.W‬ا ‪ .F 0Q‬ا دی! ی‪ 4‬ز أی‪ W‬د أﻥ‪I 4L‬‬ ‫ا ‪ ،!-B.W‬ﺡ‪ 3-‬ی ‪ 4W‬آ أﻥ اع ا ‪ .W‬ا ‪ !& H‬ا ‪Y‬آ ‪ :‬إ= ! ا ‪ ،o‬ا <‪Y‬ی! ا ‪!-Q.‬‬ ‫وا <‪Y‬ی! ا ‪ ،!-H5‬ﺡ‪ 3-‬أن‪" :‬إ

ا ‪"M‬ﻥ‪ ً- 4F X T‬ا ‪ -‬ی ت ا

ﺕ د ى‬ ‫ﺕ‪y‬ﺙ‪ -‬ا ‪ BF‬ا ت ‪ 0Q‬ا ‪ -< 4‬ات ا ‪74‬ﺡ‪ ،!L‬آ‪ 4‬أن ه‪ XY‬ا ‪ -< 4‬ات ا ‪74‬ﺡ‪ !L‬ی‪ T‬أن‬ ‫ﺕ‪ 4W‬ا ‪ -< 4‬ات ا ‪ W‬وری! ا

ی ‪ m‬ا ‪ GH‬و‪ F‬ﺕ [ ا ‪ B-H‬ة )" ‪a‬ی ‬ ‫‪ (" 4‬وذ ‪ ,‬أ ﺕ& دي ﺕ اآ ا‪$‬ﺥ‪ B‬ء‪ ،‬آ‪ , Y‬ی‪ 54‬ﺕ‪ -< -4W‬ات ‪ -m‬‬ ‫‪ F‬وری! ‪ !&Q‬ﺕ ‪ 4‬آ‪x‬ﺵ رات إﻥ‪Y‬ار ‪ BF7 5.‬ا ت ا ‪ ،! = 4‬ه‪Y‬ا ی‪ H‬‬ ‫‪" .F‬ا ‪a +‬ی ا "‪.‬‬ ‫إذن ی‪ 54‬ا ل إ ‪ 0‬ﻥ‪ L‬م ‪ B.F‬ی ‪ 4‬أ د ﺕ ر ‪ !-‬إ{ ر ﻥ‪ L‬م ‪ -m‬‬ ‫ﺕ ر ‪ ،‬أی أه اف ا ‪ H4‬ى ا ‪ Q‬ي ﺕ م ‪ .W‬أو‪ F‬ع ا‪$‬ه اف ا & ‪ 0Q !-‬ا ‪ H4‬ى‬ ‫ا ‪ ، Q&H‬ه‪ XY‬ا‪$‬ه اف ا‪$‬ﺥ‪ -‬ة ی‪ 54‬أن ﺕ‪ .%‬ه ‪ Q‬ی ‪ L‬م ‪ B.F‬ی ی‪ H‬‬ ‫‪ .F‬أه اف ‪ !-‬أﺥ ى)‪.(1‬‬

‫‪(1)-‬‬

‫‪F, Heylighen and C, Joslyn, op.cit, p 180‬‬ ‫‪200‬‬

0Q 4 ‍ ﺕ‏$ ŘŒattracteur "‍ ذب‏T‍ ŘŠ ا ŘŻŰŒ! "آ‏5 L‍{ Řą ﺕ‏z‍ا ا‏Y‍ ه‏ ! ‍ ﺼâ€ŹŘŒGH ‍ ه ٠ا‏G- ‍ ا ŘŞ  ﺕ‏BF7 !‍ ŘŞ ا & ŘŻŰŒâ€Ź-T-‍ آ ا ďşą اﺕ‏C-4T‍ﺕ‏ GH ‍ ŰŒÂ•ŘŻŮŠ ďş• زŮ„ ا‏IH&‍ ا =[ ‏5 ŘŒâ€Ť ا ت‏BF ‍ ا‏XY‍ ه‏³-4 ‍! ﺕ‏-‍ ‏5 ‍آ Ů… ؼ‏y ‍ا‏ Â?‍ ‏T ‍ ا‏L‍ ŰŒâ€ŹI-Q ‍ Ůˆâ€Ź." Ů‘& 4‍ "آ‏4‍ ذب Ůˆؼ‏T‍Â? آ‏- !‍ Řą ا ŘŻŰŒâ€Ź. ‍ ا‏0 ‍ ؼ‏I ‍ ه‏ ‍ م‏L ‍ﺹ ﺹ‏$‍ Řą ا‏4 ‍; ا‏4‍ن ا ŘŻŰŒ! ﺕ‏x ‍ عأŰŒ ﺹ‏4‍ Ůˆآâ€ŹŘŒ!‍ ŘŠ ا ŘŻŰŒâ€Ź5& W= ‍ا‏ T‍ ŮˆŮ‡ ا

ďş•â€ŹŘŒÂ›- 4 ‍ ا‏GH ‍! ا‏- ; ‍ﺹ ﺹ‏$‍ ŘŁ ا‏.4 ‍ ŘŁďşą Řł ا‏0Q GH‍› ŘŁŮŠ ‏.W ‍ا‏ ‍ ŰŒ Ů‘ د‏B‍ن ا ŘŻŰŒ! ďş• ﺼ‏x ‍ ! أﺼ ى‏5 ŘŒI ‍ ه‏G- ‍ ﺕ‏- y ‍ ŰŒ Ůƒâ€ŹGH ‍ا‏ ‍ ع؊‏0 ‍ ؼ‏I ‍ Ůˆا‏I !‍ [ ŮˆزŮˆاŮ„ ا ŰŒ! ا ﺥ ŮˆŰŒâ€Ź/‍ ﺕ‏0 ‍ ؼ‏0 H‍ ŮˆŰŒâ€ŹGH Q ‍ Ů… ا م‏L ‍ا‏ ‍ ŘĽ* أن‏2 !‍ي ŰŒ ŘĽ _ *ŘŞ ا Ů… * ŰŒâ€Źa ‍ ا‏, ‍ ا‏0 f ‍"ؼن اâ€ŹŘŒ(1)[ / ‍ؤ Ůˆا‏oT ‍ا‏

!4 &‍آ‏G‍ ŘŁďşľ ^ ا‏,/ ‍ (د‏+ ‍ Ů… ا‏.f .f ‍ Ůˆâ€ŹŘŒ"‍ (د‏+ ‍ _ ŘŁ Řł "ا‏4 . â€ŤŰŒ ن‏ m 4 _ 4 ŘŒ(‍ آ  Ůˆاﺥ‏0&!‍ أ^ ŰŒâ€ŹC ‍ ﺥâ€ŹŘŒ"A ‍ Ů… "ا‏.f [ ^ ‍ ‏4‍ ŘŻâ€ŹŘŒâ€Ť ŰŒ(ا‏I â€ŤŮˆâ€Ź hŮ‘f ‍ ŮˆŰŒâ€ŹAّ‍ ŰŒ آ‏A ‍ ا‏2 ŘŒâ€Ť ت‏B ‍ﺾ Řľ Ůˆا‏G‍ ا‏2 (‍ ا (ŰŒâ€Ź2 2 ‍ ‏+! ‍"ا ن" ا‏ 2 ‍ ﺥ(ا‏m 0 ! ‍ ا‏,/ ‍ (د‏+ ‍ ŘŁ اâ€ŹŘŒâ€Ť ه ŰŒ Ůˆاﺥ(؊‏0 ‍ ﺾ‏,/ 4 !+ *‍ اعŮ‚ ا‏f ‍ ا‏8a‍ه‏ ‍\ن‏/ ‍ ا‏f f ‍ ا‏,/ ! .! ‍ ( ا‏+ <‍ Ůˆâ€ŹA ‍ا ه ا‏a‍ ŮˆŮ‡â€ŹŘŒâ€Ť (دا‏+ â€ŤŰŒ _ ! Ůˆâ€Ź .x ‍ [ ذ‏B+ ‍ (ŘŻ * ŰŒâ€Ź+ ‍ ŘŻŰŒ Ůˆا‏B ‍ أن ŰŒ آ‏2 !‍ ŰŒâ€ŹA ‍ا‏ , ‍\ ‏/ "‍ د‏f " ‍ Ůˆâ€ŹŘŒ"‍ دا ت‏f ‍ "ا‏2 4 !I 2 ‍ ن‏+‍ (ŘŻ ŰŒâ€Ź+ ‍ؼن ا‏ ‍ دات ا ؾ‏f! ‍ ŘŁ ![ اâ€ŹŘŒ^ _ ‍٠ؼ‏e+‍ أن Ů‘ Ů„ ا*ﺼ‏2 !‍ * ŰŒâ€Ź,+ ‍ ا‏4 !+ *‍ات ا‏a ‍ا‏ .(2)"A ‍ _ ا ﺥ(ŘŠ ا ! Ů‘ ه‏4 ‍ (ŘŻ ŰŒ م‏+

(1)-

Ian Ayres and John Braithwaite, Responsive regulation, Transcending the Deregulation Debate, Oxford University Press, New York Oxford, 1992, pp 163-164 (2)-

Michael Hardt and Antonio Negri, Multitude, war and democracy in the age of empire, The Penguin Press, New York, 2004, p 199 : L‍ Ůƒ" أ‏/4 ‍& Ů… "ا‏4 I =7 ‍ﺥ Ů„ & Ů… "ا ŘŻ" Ůˆâ€Ź M, Hardt, A, Negri, Empire, Cambridge, Cambridge University Press, 2000, pp 300; Kam Shapiro, The Myth of the Multitude, in, Paul A.Passavant and Jodi Dean (eds), Empire’s New Clothes, Reading Hardt and Negri, Routledge, London, 2004,, pp 291-317

‍Â? & م‏.H !-B‍ ‏5 ‍! ا‏-‍ ‏- 4‍ ﺹ‏5 ‍ ا‏I <- 4 ‍; ا‏4 ‍ ا‏Q ‍ ا‏G- ‍ ﺥ Ů„ اﺹ ! ﺕ‏Jacques Derrida â€ŤŰŒ ل‏ ‍ Ů†â€ŹŘŒ ‍ ‏+ ! ‍ Ůˆز ﺥ(ŮˆŘŻ ا‏I+‍ " ŘŁ !Ů‘ ^ "ا (ŰŒ! ا< ا ďşľ] " ŰŒâ€Ź: ‍ ﺹ‏-H ‍ ا & ا‏0Q 4-‍ي ه‏Y ‍& ŘŻ" ا‏4 ‍"ا‏ ‍ إ‏4‍ ŘŁŮˆ ŘŁâ€ŹŘŒ ‍ ا (Ůˆâ€Ź,/ ‍ آ (Ůˆات  ‏24 / 2‍ ه ŘŁŰŒâ€ŹŘŒ ‍ ŰŒâ€Źn ‍ د؊‏f! ‍ ŘŞ ا‏- ‍ Ůƒ ا‏+ x ‍أآ Ůˆأآ ŮˆŘ°â€Ź _ ‍ ؼ‏A‍ه‏a‍ ŰŒâ€ŹL ŘŒâ€Ť ع‏6+‍ ﺼâ€ŹŘŒ2! + ‍ أن‏AI‍ ŰŒâ€Ź.‍ ؼâ€ŹŘŒ ! 4 ‍(عا ŘŁŮˆ ŘŻŮˆâ€Ź/ _+‍ Ůˆ* ﺥâ€ŹŘŒ < ‍ ا (Ůˆ ا‏,/ 2 4 ‍ﺾ‏ ." !4 ‍ آ! ه ٠‏, ‍ ( ا‏ Jacques Derrida, Autoimmunity: Real and Symbolic Suicides. A Dialogue with Jacques Derrida, in, G. Borradori (ed.), Philosophy in a Time of Terror: Dialogues with Jurgen Habermas and Jacques Derrida, Chicago and London: University of Chicago Press, 2003, pp 130-131 Jacques Derrida, Politiques de l'amitiĂŠ, GalilĂŠe, Paris, 1994, pp 17-92 201

:, Y‍ آ‏L‍أ‏

‫و ‪Y‬ا ی‪ 54‬أن ﻥ‪ Q H‬أن ‪ - B.F‬ا ی ‪ 4W‬ض ‪ .‬أ "ﺕ ‪ I-‬ا ف"‬ ‫آ ف أﺱ ﺱ ی‪ T‬ﺕ ‪ ،I -‬و ‪ I‬ا ‪ 0Q 4‬ﺥ‪ GQ‬ذب ‪ I-‬ا ف ‪ 4‬ی دي إ ‪0‬‬ ‫و د ا ی ا ﺡ ‪ 4‬ت و ‪ G‬ه‪Y‬ا ا ‪ L 4‬ر ﺕ اوح ‪ -‬ﺕ‪ 5‬ی "ا ‪ " 5‬أو‬ ‫"ا ﺱ ‪ "!- 7‬أو "ا دی! رﺕ ا ُوری!"‪.‬‬ ‫إذا اﻥ‪ +‬إ _ إ ﻥ ت ا } ا ﻥ ﻥ‪ ( ,‬ا (و ‪\/ ،‬ن ﻥ‪ mf‬ا ‪,‬ء ی! ‪2‬‬ ‫ ^ ﺡ ل دور ﻥ! ذج ا } ا ‪( +‬دي ‪ w ,/‬أه(اف ا ‪ w‬ا ‪ . 2 0‬‬ ‫وا‪G‬ه(اف ا ‪ f 4 f‬ا‪ 04‬ا ! ‪ . 2‬أﺥ ى)‪.(1‬‬ ‫إن & م ا دی! ه & م أﺱ ﺱ ا ; ! ا ‪ !-B.W‬و ‪ vQ‬و ت ‬ ‫ ‪ 0‬ا ‪ .W‬ه و ت ﺕ دی! إ ‪ 0‬ﺡ آ‪ ، -.‬وی ‪ & IT‬م ا ‪ .W‬إ ‪ 0‬ا ‪ - Cُ= 4‬‬ ‫ا ی ا ت‪ ،‬ی‪ ;4‬ﻥ ا‪$‬دوات ا ﻥ ﻥ‪ !-‬و ‪ H‬ﺡ! ‪ ! -‬ا ﻥ ن‬ ‫ی ف إ ‪ 0‬ا ‪ .W‬ا ‪ ، 4‬أو أي ‪ % !-Q4‬دة ‪ 4‬ا=‪ !.‬ا ‪ QH‬ك ع إ ‪ - 0‬ر‬ ‫أو ه ف ‪ . -‬وی‪ 54‬ا ‪ L‬إ ‪ I-‬آ‪ , Y‬آ ‪ = & !T-‬ى و ا ‪ .(2)! -‬أ ‬ ‫ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق ا ‪ !B W‬ﺕ‪ 5‬ن ﺱ‪ H‬ت ا و !‪ ،‬ا & ا ‪ -m‬ا و ﺕ‪ !-‬وا ى ا ‪!- 4‬‬ ‫وا = ‪ %‬دی! أو ﺡ ‪ 0‬ﺕ‪ - 5‬ت ا ا‪ !-F‬ﺡ ی;!‪ .‬زی دة ‪ 0Q‬ذ ‪x ,‬ﻥ‪ I‬ه ك ﺕ دی! ‬ ‫ا ‪ 5-4‬ﻥ‪ o-‬ت ا ‪ !- 4‬وا &‪ !-H‬ا

ﺕ &ّ‪ o‬ا‪$‬ﺵ ص ‪ ; 7‬ل أو ‪ vQ 4 I‬ا ا ‬ ‫وا ﺕ‪ T‬ه ت وا ‪ 4‬ی‪ .(3) -‬إن آ ا راﺱ ت ‪ T‬ل ا ‪ .W‬ا و ﺕ ﺕ آ ‪0Q‬‬ ‫ا اﺥ وا ‪ -‬ا ‪y‬ﺙ‪ -‬ات ا ‪ !-B.W‬ا ‪ 4 !&Q 4‬ذ ‪ ,‬ا ﻥ ن و ‪ vQ‬ا ‪ H4‬ﺡ ت‬ ‫ا ‪ ،!- 4‬و ‪$ -‬ي ‪ F‬ا ﺡ ‪ 5‬ر أو ا ‪ !BQH‬ا ‪ . !-‬آ ا &‪ W‬ء ا ‪، B.W‬‬ ‫و ‪Y‬ا ﺕ ‪ H‬آ ا ود ا ‪ - !4‬ا ‪ .W‬ا و ﺕ و‪ -m‬ا و ﺕ ‪ ،‬ا و ! وا ‪ H‬ق‬ ‫ا م وا ص وه ﺕ‪ &4 Julia Black I&%‬م ‪o‬ع ا آ‪ o-‬ا ‪ T4‬ل ا ‪ B.W‬‬ ‫)‪.(4‬‬ ‫إن ا دی! ا

ﺕ‪ & v/5‬م ا ‪ .W‬ا و !‪ ،‬أو آ‪ 4‬ی‪ -4H‬ا ‪ .‬ا و !‬ ‫ ا ‪ Post-regulatory state !-B.W‬ﺕ‪ H‬ﺕ ‪ & -Q‬ه‪ -‬ی‪ ،! = Q !Q‬ی‪ !Q‬‬ ‫ا ﻥ ن ا و ﺕ وا = ! ا ر ‪ ،!-‬ه ﻥ‪7‬ﺡ‪ w‬ﺕ دا ‪ ّ 5‬ﻥ ت ﻥ‪ L‬م ا = ! وا ‪ .W‬‬ ‫)‪ -(1‬ی § ‪ Oren Perez‬ا ‪ %‬رة ا ‪ T‬ی ة ‪ 4‬ذج ا ﻥ ن ا و ﺕ و ‪ & G‬م "‪( /‬ان ا ء" ﺕ ‪ -.‬ا ‪ I‬‬ ‫ا ‪ 4‬ذج ا دي ا ‪ -T‬ا =‪ W‬ا ‪Y‬ي ی‪ & oّ-4‬م ا ‪ .W‬ا ﻥ ﻥ ا ‪ L‬م ا ﺱ & ‪ ،‬أﻥ‪: L‬‬ ‫‪Oren Perez, Purity lost: the paradoxical face of the new transnational legal body, Brook. J.‬‬ ‫‪Int’L L, Vol.33, 2007, pp 01-58‬‬ ‫‪(2)-‬‬

‫‪Christine Parker, The Pluralization of Regulation, Theoretical Inquiries in Law, Vol.9, n°2,‬‬ ‫‪2008, pp 349-369, p 350‬‬ ‫‪(3)-‬‬

‫‪Ian Ayres and John Braithwaite, op.cit, pp 19-35‬‬ ‫‪Julia Black, Proceduralization and polycentric regulation, Revista, Vol.1, 2005, p 101‬‬

‫‪(4)-‬‬

‫‪202‬‬

‫ ت‬o-‫ ﻥ‬5- , Y‫ وﺕ دا آ‬، -‫ ی‬4 ‫ه اف وا‬$‫ه ا‬Y‫ﺥ‬y‫ أن ﺕ‬54‫ ل ا

ی‬5‫ﺵ‬$‫وﺕ دا ا‬ -‫ ی‬4 ‫ ف اﻥ اف ا‬/ ‫ اآ‬-‫ ت إ دة ا ﺕ‬o-‫ ﻥ‬5- ‫! وا = ! و‬-H5 ‫ی! ا‬Y< ‫ا‬ .W ‫ ر ا‬%= ‫ا ی آ‬Y‫ وه‬، .W‫ و ی‬.W ‫ وﺕ دا ی م‬،‫ه اف‬$‫وا‬ F !B W ‫ & م ا و ! ا‬G ‫ و‬I W‫ وی‬،! ‫! ا اه‬Q‫ ﺡ‬4 ‫ ا ﻥ ن ا و ﺕ ا‬G‫{ ی‬ !‫! اء ﺡ آ‬- { ‫ ف وﺕ ی! ا و ! ا‬F‫! إ‬¹‫! ا ﺵ‬-W= ‫=! ا‬7 ‫ ا‬5 ,‫ﺵ‬ (1) :!% ‫! وا‬4 ‫ا‬ !-B.W ‫! ا‬4L‫ﻥ‬$‫ ا‬vQ GB ³‫ اء ﺕ ی‬: ‫ ا ! ی‬,/ ‫ (دی‬ -‫ ی‬G ‫ و‬4 ‫ ﺕ‬Q5 ،!-‫ ا و ﺕ‬-m‫! و‬-‫ ا و ﺕ‬،! ‫ا ! وا‬ . . ‫ ا‬W !&Q ‫ ر‬H4Q !- .‫ ري وﺕ‬B‫ ﺕ‬GB ‫&! ذات‬Q ! ‫ و‬Q !-‫ﺱ ﺱ‬$‫! ا‬- ‫ إذا آ ﻥ[ ا‬:} ‫ ت ا وا‬M ‫ ﻥ‬,/ ‫ (د‬ ! ‫ و‬Q !-H- ‫ة ا‬o-4 ‫ن ا‬x ،! = Q !- æ‫ ا رج آ‬0Q -‫آ‬y ‫! ه ا‬B W ‫ا‬ ، .W ‫ = ! وا‬Q ‫ = ا أﺥ ى‬0 ‫; ا ل إ‬4 ‫! ﺕ‬-B.W ‫ ا‬ ‫ أن‬3-‫ ﺡ‬.(2)Governance !4‫ ت ا آ‬- ‫ أﺱ ﺱ أد‬IL‫ﺡ‬7‫ا ﻥ‬Y‫وه‬ ‫ وري‬W ‫ = ﻥ ن ا ع ا‬C G ‫ ا د = ا ا = ! ی ا‬3 . ‫ا‬ ‫ن‬x ! ! = ‫ م‬- ‫ أ ا‬I‫ﻥ‬y ‫ وا ل‬-B-‫ ﻥ‬.-H ‫ ّ ر ا‬B4 ‫ا‬

IH&‫= ا ع ﻥ‬$‫ ا‬0Q I ‫ ن‬5‫ أن ی‬T‫ ی‬W ‫ ا= أو ا‬4 ‫ا‬ .! = ‫ ت ا‬o-‫ ﻥ‬5- ! ‫ أر‬0 ‫ إ‬Collins Scott 4ّH ‫ أﻥ اع ی ة = ا ا = ! ی‬3‫ ا ی‬54‫وی‬ ‫ أن‬, Y‫ آ‬54‫ ا

ی‬،(3)" -4% ‫!" و"ا‬H 4 ‫ "ا‬،"! 4T ‫ "ا‬،"‫ "ا رج‬:!-‫أﻥ اع أﺱ ﺱ‬ ‫; ل‬4 ‫ ا‬-.‫ ﺱ‬0Q T‫ ﻥ‬3-‫ ﺡ‬،!-‫ﺱ ﺱ‬$‫ﻥ اع ا‬$‫ ا‬XY‫ ! أﺥ ى ﻥ ! ه‬-T‫ﺕ § أﻥ ا ه‬ ! -T‫ ذج ه‬4‫ ی ﻥ‬B‫ ﺕ‬0 ‫ ی ف إ‬responsive regulation " ‫ و‬T ‫ ا‬.W ‫ ذج "ا‬4‫ﻥ‬ ‫ ر‬/4 ‫ ذج ا‬4 ‫ ﺥ ! ا‬،! = Q !-‫ ! آ ا أﺱ ﺱ‬4T4 ‫ ا رج وا‬0Q oّ‫ﺕ آ‬ !H 4 ‫ ا رج وا‬- -T‫ ه‬5‫ ﺵ‬0Q o‫ ذج أﺥ ى ﺕ آ‬4‫& وض" وﻥ‬4 ‫اﺕ ا‬Y ‫ ا‬.W ‫"ا‬ .(4)" oT ‫ ا‬B ‫ ا‬.W ‫ ذج "ا‬4‫ إ{ ر ﻥ‬

(1)-

A.-J, Arnaud, op.cit, pp 11-35 : L‫! أﻥ‬4‫ ! ا آ‬L 0 ‫ ! إ‬5 ‫ ا‬.WQ 4 ‫ ذج ا‬4 ‫ ﺡ ل ﺕ ل ا‬-(2)

Scott Burris,Michael Kempa and Clifford Shearing, Changes in Governance: A Cross-Disciplinary Review of Current Scholarship, Akron Law Review, Vol.41, n°1, pp 1-66 (3)-

Colin Scott, Regulation in the Age of Governance: The Rise of the Post-regulatory State, in, Jacint Jordana and David Levi-Faur (eds), The Politics of Regulation, Institutions and Regulatory Reforms for the Age of Governance, Edward Elgar, UK, 2004, op.cit, p 164 (4)Ian Ayres and John Braithwaite, op.cit, pp 101-157 203

‫ ّ ع ‪ ,/‬ا ‪ :2 B‬إ{ ر ا و ! ا ‪ !B W‬آ ﻥ[ ا ‪ ¹-‬ت ا ‪!-B.W‬‬ ‫ا و ﺕ‪) !-‬ا

‪ ،‬ا آ *ت وا ! آ ( ذات ‪ 5‬ﻥ! ﺥ !‪ 5 ،‬إ{ ر‬ ‫ا و ! ا ‪ Q !-B.W‬ﺕ ه ك ﺵ ‪ !-‬ﺥ ! « ‪o‬ة ا و ﺕ‪!-‬‬ ‫ا ‪ 4‬آ إ ‪ -‬و‪ v l‬ا ‪ .W‬وا = !‪.‬‬ ‫ ّ ع ‪ ,/‬ا ! < ‪ :2‬إ{ ر ا و ! ا ‪ ،!B W‬آ ن یُ ‪ L‬إ ‪ 0‬ا ‪ B‬ع‬ ‫ا = ‪ %‬دي ‪ 0Q‬أﺱ س أﻥ‪ I‬ی‪ ;4‬ا ‪ T4‬ل ا‪$‬ول وا ‪ 4‬ذ ‪ 5 ، .WQ‬‬ ‫ا ن و إ{ ر ﻥ‪ 4‬ذج ا دی! ﺕ‪y‬آ ت ﺡ ‪" ! -‬أن ك ﻥ‪ B‬ق وا [‬ ‫ ‪ 2‬ا ‪ f‬ا‪ - + e4 ^ 04‬ا ‪ > +‬ا* ‪ ,4 !+‬وا ة ا* ‪ 6+‬دی ‪،‬‬ ‫و‪ ^ 4‬ی‪ AI‬درا ا ‪ _ 4‬ا

وو ‪ .f-‬ا ‪ B‬‬ ‫ا ! ‪ ،(1)" f +‬آ‪ , Y‬ی‪ 54‬ا ‪ L‬إ ‪ 0‬ا‪ $‬اد آ‪y‬ه اف ‪ ! = Q‬وا ‪ .W‬‬ ‫ﺥ‪7‬ل اﺱ ام ﺕ ع ‪ 5-‬ﻥ‪ o-‬ت ا ‪. .W‬‬ ‫إن ه‪Y‬ا ا د ی‪ ِ L‬ﺕ دا اﺡ ‪ 4‬ت ‪ .F‬ا ‪ 4‬ی‪ -‬و ‪ G‬ه‪Y‬ا ا ‪ L 4‬ر وو ‪G‬‬ ‫ﻥ‪ 4‬ذج ا ‪ .W‬ا دي ا ‪Y‬ي ﺕ ﺕ‪ I- .‬ﺱ ‪ ،‬وأن ا‪ z‬ار ‪ 0Q‬ا ‪ .‬ر أﺡ‪ H‬أﻥ اع‬ ‫ا ‪ .W‬ی ‪ QB‬ض ‪ .‬أ ﺕ ‪ I-‬ا ف آ ف أﺱ‪ 04‬ی‪ T‬ﺕ ‪ I -‬ﺥ‪7‬ل ‪ -Q4‬ت‬ ‫ا ‪ ، .W‬ی دي إ ‪ 0‬ﺕ =‪ C‬ا ی ا ﺡ ‪ 4‬ت ﺡ‪ H‬ا ‪ T‬ذب ا ‪Y‬ي ﺕ و‪ -Q4 I F‬ت‬ ‫ا ‪. .W‬‬ ‫ا*ﺡ‪ !+‬ل ا‪G‬ول وی ‪ I-‬ﺕ‪ 5‬ی ا ‪ 5‬وا = !‪ ،‬وﺕ ‪ 4‬ا ‪ 4‬ی‪ -‬ه ‪ 0Q‬ﺕ‪ 5‬ی ‬ ‫وﺡ ة ا ‪ GH‬و م ا اف ‪ BF‬ا ت ا ر ‪ { !-‬ی‪ G‬ﺥ‪ GQ‬ﺡ ا ‪ o‬و ‪ C‬ﺕ‪y‬ﺙ‪ -‬‬ ‫ه‪ XY‬ا ‪ BF‬ا ت ‪ 0Q‬ه ف ا ‪ ،GH‬و ‪ I‬ﺕ‪ 5‬ی ا ‪ .W‬ا و ﺕ و ی ‪ IQ4‬ی‪ -‬‬ ‫و ‪ G‬ﻥ‪ 4‬ذج ‪" .(2)Leviathan‬و‪ + ,/‬ى أآ& ‪ I‬ی(ا‪ ،‬و ! أن أي ﻥ ‪ w‬‬ ‫ی‪ (1) :2! +‬ﻥ ‪ 2 4‬ا‪G‬ه(اف وا ! ی و ‪ 2 4 !I‬ا‪G‬ه(اف ﺽ( ا ‪ 6+‬رات‬ ‫ﺡ ل ی (ث ‪ ,/‬ا ] وا ‪ + ,+‬رﻥ‪ < 24 (2) .+‬ی‪ h w‬ﻥ ‪ M‬ت ا ‬ ‫وا ‪a +‬ی ا ‪ ،‬وا ‪ 4 ,+‬إ _ ا (ی( ‪ 2‬ا‪ /G‬ل ا ‪ ,+‬ول ‪ A‬ا !‪ +‬ات‬ ‫ا ! ‪ ( . 4 B‬أن ی‪ +‬إدراآ‪ < 2 .‬ف ّ ﻥ ت ا [ ﻥ ت ا ‪(.‬ف ‪\/ ...‬ﻥ^‬ ‫ } ا ‪( +‬ي ﻥ‪ (I‬ﻥ ت ا ‪(.‬ف !& ‪ < 24 } /‬ی‪ h w‬ا ا‪(4‬‬ ‫ا ﻥ ﻥ وا ! ی ‪ ،‬و ﻥ ت ا ‪a +‬ی ا ‪ < 24‬ی‪ w‬ا ا !! ر ‪ < 2‬ف‬ ‫ ‪ 4 !.H‬ذج ا ‪ .W‬ا ‪Y‬اﺕ ا ‪ &4‬وض ص ص ‪ 4 !.H ،132-101‬ذج ا ‪ .W‬ا ‪ B‬ا ‪ oT‬ص ص ‪-133‬‬ ‫‪.157‬‬ ‫)‪(1‬‬‫‪Colin Scott, op.cit, pp 164-165‬‬ ‫)‪(2‬‬‫‪Roger King, The Regulatory State in an Age of Governance, Soft Words and Big‬‬ ‫‪Sticks, Palgrave Macmillan, New York, 2007, pp 67-69; Elinor Ostrom, Governing the‬‬ ‫‪commons, the evolution of institutions for collective action, Cambridge University‬‬ ‫‪Press, 1990 p 8‬‬ ‫‪204‬‬

> + ‫ دة ا‬4‫ و ﻥ ت إ‬،} ‫ وا آ! وا ! >! ت ذا ا‬B ‫ا آ *ت ا‬ .(1)" ‫ ( ُ ق ا ! ی‬4 ‫ ا ت‬w B w‫ < ی‬24 A + ‫وا‬ !-‫ ا ت ا ﺕ‬BF ‫ ا‬vQ 4 !- 7 ‫ ی ا ﺱ‬5‫ ﺕ‬I- ‫ وی‬,‫! ل ا & ﻥ‬+‫ا*ﺡ‬ XY‫ ه‬vQ 4 ‫اﺕ‬Y ‫ ا‬.W ‫م ا‬o-‫ ﻥ‬5-4 ! F ‫ ﺥ‬GH ‫ ا‬.F !-Q4 ‫ ن‬5‫ ﺕ‬I-Q ‫ و‬، - 4 ‫ا‬ ‫ ا & ا‬vQ 4 ! ‫ ا & ي وا ی! ا‬-.B ‫ ر ا‬- ‫ أ ا ﺥ‬. G ‫ ا ت و‬BF ‫ا‬ ‫ا‬Y‫ وه‬. -‫ ی‬4 ‫ ا‬XY‫! ه‬4‫ آ‬B.F ‫ ى ق‬H Ú .‫ ون ﺕ‬، Q4 ‫ ا

ﺕ‬-‫ ی‬4 ‫وا‬ ‫ م ه‬L‫ ﻥ‬H‫ ر أن أﺡ‬. ‫ ا‬3-‫ ﺡ‬- ‫ ا‬.- - ‫ ی ا‬5&4 ‫ وا‬Hayek ‫ ی ت‬L‫ ﻥ‬G ‫ و‬X T‫ﻥ‬ C Q 4 ‫ ى ا‬H4 ‫ ا‬0Q , ‫ وذ‬، ‫ دو ﺕ‬.F =‫ أ‬I ‫ ! و‬54 ‫ د‬-= =y ّ-H4 ‫ م ا‬L ‫ا‬ & ‫ ى ا‬H 0Q C B%4 ‫ ر ا‬- ‫ ا ﺥ‬- ‫ آ ! و‬Q !-‫ﺱ ﺱ‬$‫ ا ﺡ ة ا‬0Q o-‫ا آ‬ .(2) 4T ‫ا‬ : -‫ ه‬T‫ أﺡ ا ﺕ‬0 .‫ّ ﺕ‬. ‫ ﺕ‬C=‫ ا‬.W ‫ ی ت ا‬L‫ ﻥ‬vQ ‫ت‬o‫ ﺕ آ‬ C B%4 ‫ ر ا‬- ‫ أ ا ﺥ‬. G ‫ و‬4T ‫ ا‬4 ‫ ا‬-W&‫ ﻥ& ا دی! وﺕ‬G‫ { ی‬.W ‫ا‬ 0Q 4 ‫ ا‬Y-. ‫ ا دی! وﺕ‬-T4‫ ﺕ‬G‫ { ی‬.W ‫ أو ا‬،" / ‫ ي "ا‬Q ‫ ى ا‬H4 ‫ ا‬0Q !&HQ& !- ‫ا‬o ‫ ا ؤى ا ﺥ‬XY‫ ه‬F ‫ ا ی‬5/ ‫ وا‬،" Q 4 ‫ ى ا & دي "ا‬H4 ‫ا‬ .!-B.W ‫ ی ت ا‬L ‫ ا‬vQ ‫ ى‬.W ‫ا‬

(1)-

Colin Scott, op.cit, p 147

: T‫ ا و ! ﻥ‬0‫دﻥ‬$‫ ا ا‬0Q ‫ون‬oّ‫ی ی آ‬Y ‫ ا‬-- ‫ ا‬.- - ‫ ب ا‬5 ‫ أه ا‬-(2)

Robert Nozick, Anarchy, State, and Utopia, New York: Basic Books, 1974, pp 28-33; Robert Nozick, The nature of rationality, Princeton University Press, Princeton, New Jersey, 1993, pp 06-07

: L‫ ا ﻥ ن ا و أﻥ‬.F !- 7 ‫ ی & م ا ﺱ‬5‫ ورة ﺕ‬F‫ول و‬$‫ ل ا‬4 ‫ ا ﺡ‬v F ‫ ﺡ ل‬, Y‫آ‬

Robert E. Scott and Paul B. Stephan, The Limits of Leviathan, Contract Theory and the Enforcement of International Law, Cambridge University Press, New York, 2006, pp 03-05 205

‫ا*ﺡ‪ !+‬ل ا & ‪ C‬وی ‪ I-‬ﺕ‪ 5‬ی ا دی! ‪ 5‬ه ا وري‬ ‫ا ‪ /4‬ری ‪ ،dialogique et projectif‬وذ ‪ ,‬إ{ ر ‪ !-Q4‬ا ‪ - C4T‬ا ‪ - &4‬‬ ‫ا ‪) - H‬ا ‪ 5‬وا ﺱ ‪ .(!- 7‬إن ا ‪ 4‬ی‪ -‬و ‪ G‬ه‪Y‬ا ا ‪ L 4‬ر ﺕ‪ 0 H‬إ ‪ 0‬ﺕ‪ -;4‬ا ى‬ ‫وا ‪ BF‬ا ت ا ‪ !-Q 4‬و ‪ . G‬أ "ا ی "‪ ،‬و ‪ 5‬إ{ ر ا‪$‬ه اف ا ! ‪ GH Q‬و ‪G‬‬ ‫ ‪ .‬أ ا & ا ‪ 4T‬وا ‪ 0Q 4‬ﺕ ا ‪ G‬ا‪$‬ه اف ا & ‪ !-‬وا ‪ .!- 4T‬إن ه‪Y‬ا ا ‪ GB 4‬ﺕ ‪ .‬‬ ‫ ‪ I‬ا ‪ L‬ی! ا‪$‬ﺕ ی ‪ { !-5-‬ی‪ & G‬م "ا ‪ !- 4‬ا ‪Y‬اﺕ‪ ،"!-‬ﺡ‪ 3-‬أن ا ‪ = !4L 4‬‬ ‫ﺕ‪ 5‬ن ﺡ ! ﺕ ‪ %= !-4-L‬ى ‪ 4‬ی دي إ ‪ 0‬ه‪ ! 4-‬ا ‪ { .W‬ی‪ G‬ا ‪ ، 5‬و ‪ L‬‬ ‫ اآ‪ o‬اﺕ ذ ا ار ی ‪ 4‬ﺕ ‪ QH‬ك ذا ‪ !-‬ﺥ ر ‪ C ،!-‬ه‪ &4 ! 4-‬م‬ ‫‪206‬‬

!4L 4 тАл ┘Ж ╪зтАм5тАл = я║ХтАм4тАл ╪втАм╪М!4L 4 тАл┘З ╪з┘Б ┘Ия║б ┘И╪п ╪зтАм$ тАл ╪н я║Х ┘ЕтАмFтАл ┘И┘ИтАмr├йcursivit├й "!тАл ╪з╪▒█МтАм5 тАл"╪зтАм тАл ┘И┘И ╪птАм╪М!- 7 тАл ╪з я║▒тАмGтАл┬Ы { █МтАм.W тАл┬Ы ╪зтАм4тАл ! я╗етАм4-тАл ┘ЗтАмTтАл ┘И┘З я╗етАм╪М -L тАл! ╪зтАм-тАл я║б ╪к я╗етАм тАл; ┘ВтАм.тАл ! & ┘Е ╪з я╗етАм4-тАл ┘ЗтАмC 5- тАл ╪в ╪г┘Ия║Х █МтАмQтАл я║▒тАмI тАл ╪з ╪з╪▒ ╪░╪з╪к я║ХтАмoтАл ┬Л ╪з╪втАм * +тАл █МтАмGтАл ╪е┘Ж ╪з ! >! ╪зтАм..." (1)!4L 4 тАл ╪н ╪г┘З ╪з┘Б ┘Ия║б ┘И╪п ╪зтАмFтАл ┘И ┘Е ┘ИтАм├йmergence wтАл < █МтАм24 тАл ┘И╪з ┘Г █М (╪птАм╪МтАл╪к ┘И* ╪ктАмeтАл ( (я║етАмe/ ╪М} ! *тАля╗е (┘И╪п ┘ИтАм 0!4 wтАл < █МтАм24 /тАл ┘Ия║б(┘И╪п┘З ┘Ж ┘ИтАм╪М04тАл ╪зтАмf тАл ╪зтАмL + ! , тАл ╪з (╪зя║етАмwB ! тАл╪зтАм .(2)" . 3 тАл ╪зтАм, тАл╪зтАмa тАл ╪м ╪зтАм+тАл ╪к ╪з?я╗етАмM тАл я╗етАм !тАл ╪п╪▒╪зя║▒тАмGeert Van Vliet тАл { ┘БтАмI- тАл ┘В ╪етАмB тАля║е = я║Х ╪зтАмp тАл! ┘ДтАм+тАл╪зя║бтАм ╪М1990-1975 - !-. 5 тАл ╪▓┘И┘Ж ╪зтАм$тАл ! ╪зтАмB !4тАл! ╪втАм4 74 тАл! ╪зтАм-B.W тАл ╪╖ ╪зтАм4тАля╗етАм$тАл╪зтАм тАл ┘И╪втАм╪М!-5- тАля║Х █МтАм$тАл! ┘И╪зтАм- 7 тАл ╪з я║▒тАм╪М 5 тАл ╪зтАм:┬Ы.WQ !тАля║ЩтАм7; тАл ╪╖ ╪зтАм4тАля╗етАм$тАл ! ╪з

[ ╪зтАмB 4 тАл ╪зтАмXYтАл┘ЗтАм ╪М тАл █МтАмH B.F ┬Ы4тАл я╗етАмG тАл ! ┘ИтАмB 4 тАл ╪зтАмXYтАл ╪з╪▒█М! ┘ЗтАм4 тАл ┘Ж ╪зя║▒тАм4W 3тАл я║бтАм. тАл ┘С ┘Е { ┘Б ╪зтАм тАл ╪ктАмQ тАл! ┘И ╪п "╪зтАм-тАл я╗етАм5 тАл ╪етАм-(3) Douglas Hofstadter -. тАл я║ХтАмG тАл ┘ИтАм- тАл╪г╪втАм

hi├йrarchie enchev├кtr├йe "!5 / 4 тАл" ┘И"╪з ╪▒ ╪к ╪зтАмboucles ├йtranges !.тАл╪з < █МтАм !4тАл █МтАмH ! тАл ╪▒тАмG тАл! ┘ИтАм-. 5 тАл ╪▓┘И┘Ж ╪зтАм$тАл ! ╪зтАмB тАл ╪п╪йтАм-= !- 5тАл ┘И╪г┘Ж ╪ея║╡тАм╪М тАл я╗етАмHтАля╗етАмzтАл ╪зтАм-5& тАл╪зтАм тАл ┘ЗтАм0! тАл █МтАм04 / 0тАл ╪г┘Ж ╪втАмC тАл "я║бтАм╪М(тАл ╪п╪й "╪з ┘Е" )╪з ┘И╪птАм- тАл& ┘Е ╪зтАм4 I T 54тАл█МтАм , тАля║е ┘Й( ┘И╪зтАмGтАл ╪зтАм04тАл ╪зтАмf e + *тАл ┘Д ╪зтАмI! тАл (╪п╪йтАм.тАля╗етАмG тАл )я╗етАмe + *тАл ╪зтАм2

╪М тАл █МтАмB ,+ тАл ┘И╪зтАм╪М +тАл █МтАмGтАл╪п┘К ╪е _ ╪зтАмjтАл ╪г┘Ж █МтАм2 !тАл╪в& я╗е ╪з █М █МтАмk/ &тАл╪г╪втАм ╪М,B , тАл╪п┘К ╪е _ ┘Г ╪г┘ИтАмj тАл ╪г┘ЖтАм2 !тАл ┘П ┘И█МтАм+ тАл (█М( я║б █М ╪з? (╪з╪╣ ┘И╪зтАм2 6 тАл╪п┘КтАмjтАл █МтАм╪М f+ [ тАл ┘ЙтАм+ ( тАл █МтАмx + тАл ╪г┘К (╪▒╪мтАмg ^тАл\я╗етАм/ Hofstadter 8(тАл┘И╪в! ╪г╪втАм Ludwig Wittgenstein тАл ┘ДтАмw/тАл( ┘И ^ ┘И┘ИтАм4)5 тАл╪е _ < ╪н ╪ея║╡ ╪з ╪▒тАм .(5)"^ / fтАл ╪г┘Ж я╗етАм2 !тАл я║б(┘И╪п █МтАм.> тАл ╪╖тАм4тАл ╪гя╗етАмvQ тАл ╪з ╪з╪▒ ┘ИтАмoтАл ╪з╪втАмvQ 4 Q 5 тАл ┘Г ╪зтАмQH тАл! ┘Ия║б ╪й ╪зтАм- тАл┘Ж я║ХтАмx I-Q тАл┘ИтАм . тАл ╪з╪▒█МтАм4 тАл! ┘И╪зя║▒тАм4L 4 тАл ╪н ╪зтАмTтАл! я╗етАм-Q = 0 тАл┬А ┘Д ╪етАм4HтАл! ┘З ╪з

я║ХтАм4L 4 тАл┬Ы ╪п╪зя║е ╪зтАм.W тАл╪зтАм

: LтАл! ╪гя╗етАм-5- тАля║Х █МтАм$тАл! ╪зтАм4L 4 тАл я║б ┘Д & ┘Е ╪зтАм-(1) Divid serll and kao helge beckul (eds), Niklas Luhmann. (2)Geert Van Vliet, op.cit, p 136 (3)-

Douglas Hofstadter, G├╢del, Escher, Bach: An Eternal Golden Braid, Basic Books, New York, 1979, p 684 (4)(5)-

Douglas Hofstadter, op.cit, p 686 Geert Van Vliet, op.cit, p 256 207

‫ أ ا ل إ ‪ 0‬ا‪$‬ه اف ا

ﺕ ﺕ‪ -BH‬ه ‪ ،‬ی م ا ‪ .W‬ا ﻥ ﻥ ‬ ‫ا و ! ا ‪ 0Q‬ا دی! ‪ CF‬ﻥ‪ L‬م {‪ 0Q = -.‬ا ی ا ﺕ‪ T‬ه ت وا ‪ H4‬ی ت‬ ‫و ‪ & G‬م ا ﺱ ار ا ‪ 4‬د ‪:multi-stabilité‬‬ ‫ ‪ H 0Q‬ى ا & ‪7‬ت ا ‪ !-B.W‬ا ‪ ،!- oT‬أی ﻥ‪ T‬ا ‪ T‬ذ ت ا ا ‪ - !4‬‬ ‫أﻥ‪ 4‬ط ا ‪ .W‬ا ‪ !&Q 4‬ا ‪ ، 5‬ا ﺱ ‪ ،!- 7‬وا‪$‬ﺕ ﺕ‪Micro- !-5-‬‬ ‫‪.regulation‬‬ ‫ ‪ H 0Q‬ى ا & ‪7‬ت ا ‪ !-B.W‬ا ‪ GH Q !-Q5‬آ‪.Macro-regulation 5‬‬ ‫ ‪ H 0Q‬ى ا & ‪7‬ت وراء ا ‪ !-B.W‬و ‪ !=7‬ا ‪Mega- - 4 GH‬‬ ‫‪.regulation‬‬ ‫وه ﻥ‪ & T‬ه‪" -‬ا ‪ 5‬اری!" و"ا ﻥ‪ ;.‬ق" ذات أه‪ %= !-4‬ى ‪vQ‬‬ ‫ا ‪ H4‬ی ت ا ‪ ،!-B.W‬ﺡ‪ 3-‬ﻥ‪ T‬ا ‪ .‬ذات {‪ ! -.‬ﺕ‪ 5‬اری! ) ‪ 4 - ،(! /‬‬ ‫ا ‪ .‬ا ﺥ {‪ ! -.‬ﻥ ﺵِ‪) !¹‬ﺥ !(‪ .‬ه‪Y‬ا ا ﺥ ‪7‬ف ﻥ ﺵ‪ Þ‬ا اف د ا ی ‬ ‫ ‪ H‬ی ت ا ‪ .W‬ا

ﺕ‪ 4H‬ی ا ‪ -W 4‬ت ا ‪ T‬ی ة وا ‪ B4‬وﺡ! أ م ‪vQ‬‬ ‫ا & ا ا

ﺕ‪ B 4B‬ی = راﺕ ا & ا ‪ . 4‬دل ا ی‪ H - ، T‬اه ‬ ‫ا ‪ 4-L‬وإﻥ‪ H 4‬ى ا ‪ .W‬ا ‪ Q5‬و وراء ا ‪ .W‬آ‪.(1), Y‬‬ ‫إن ا ‪ -m -Q‬ا ‪ 44‬آ‪ .WQ o‬ی آ ‪ 0Q‬ﺕ دی! ا ﺕ‪ T‬ه ت ا

ﺕ‪!-Q4 5QH‬‬ ‫ا ‪ .W‬أ ا ل إ ‪ 0‬أه ا ‪ ،‬وه ﻥ‪ C-B H‬أن ﻥ ح ﺕ ‪7-Q‬ت ‪Julia Black‬‬ ‫ﺡ ل & م ا ‪ -m .W‬ا ‪ 44‬آ‪ o‬وﻥ § ا‪$‬ﺥ‪ 0Q ،I Y‬أﺱ س أﻥ‪ I‬ﺕ‪ -4W‬ا رات‬ ‫ا ‪ !-B.W‬ا & ‪ &Q !-QF‬ا ‪$‬داء ‪ vQ‬ا ‪ v l‬ا ‪ !-B.W‬اﺕ‪ X T‬ی ّ ‪ -‬ا ‬ ‫ا ﻥ ‪ H‬م ا ‪ - -H.‬ا ‪ .W‬ا ﻥ ﻥ ا ﺱ‪) 4‬ا ‪ ( 5‬وا ‪ .W‬ا ‪Y‬اﺕ )ا ﺱ ‪ ،(!- 7‬و ‪I-Q‬‬ ‫و ا ‪ L‬إ ‪:(2)0‬‬ ‫ ا } ‪ _ 4‬أ س و ‪ :,f‬و ‪ 0Q‬أﺱ س ا ‪ -H‬ا ‪ .-H‬ﻥ‪ -B-‬‬ ‫ ‪ v l Q‬ا ‪) !-B.W‬و‪ CF‬ا ‪ 4‬ی‪ C4 ، -‬ا ‪ Q 4‬ت ا ! ا اه !‬ ‫ ‪ QHQ‬آ ت ا

ﺕ ‪ m‬و ‪ XY‬ا ‪ 4‬ی‪ ، -‬ﺙ ﺕ ی ه‪XY‬‬ ‫ا ‪ QH‬آ ت(‪x ،‬ﻥ ه أ ا ل إ ‪ 0‬ه‪Y‬ا ا ‪ -H‬ﻥ ج إ ‪ 0‬ﺕ ی ‬ ‫ا ‪ /4‬آ وا‪$‬ه اف وا ا )ﺕ ﺱ‪ C-‬ا ‪ ،(v l‬وﺕ ﺱ‪ { C-‬ق ﺕ ی ‬ ‫ا ‪ QH‬ك ﻥ ‪ H‬ﺡ ت ‪ -‬ة أﻥ‪ 4‬ط ا &‪ ،Y-‬وآ‪ , Y‬إدراك ا ‪ =7‬ت‬ ‫)‪ -(1‬ﺡ ل ا ‪ H4‬ی ت ا ‪ &4 !&Q 4‬م ا ‪ .W‬أﻥ‪: L‬‬ ‫‪Roger king, op.cit, pp 66-76‬‬ ‫)‪(2‬‬‫‪Julia Black, , op.cit, p 101‬‬ ‫‪208‬‬

‫ا ﺵ‪ - !¹‬ا ا ;‪7‬ﺙ!‪y ،‬ﻥ‪ 4‬ط ‪ C-4‬ا ‪ Q 4‬ت ;‪ 7‬ﺱ ف ﺕ ﺙ ‬ ‫ ‪ 0Q‬ى ﺕ ی ا ‪ /4‬آ وا‪$‬ه اف و{ ق ﺕ ی ا ‪ QH‬آ ت‪.‬‬ ‫ (ی( ا ‪ f‬ا‪ :04‬وه ﻥ ج إ ‪ 0‬أن ﻥ‪ .‬ا‪ $‬ف ا ‪ -Q‬ی! ‪ Q‬و !‬ ‫وا ‪ H‬ق وا ﻥ ‪ H‬م ا ‪ -Q‬ي آ‪ Q , Y‬و ! ا ‪ .W‬ا ‪Y‬اﺕ ‪ ،‬و ا ة‬ ‫ ‪y‬آ; د=! وأآ; ﻥ‪ !-4L‬ا & ا ا ‪ 4‬ﺕ‪ - 4- !B.‬وآ‪ !-&-‬ه‪Y‬ا ا رﺕ‪ .‬ط‪.‬‬ ‫ ا ! ارد وا (رات ا ‪ : B‬وه ی ﺕ ‪ -Q‬ا رة ا ‪vQ 4 !-B.W‬‬ ‫ا & ا أ ﺕ‪y‬دی! ‪ vQ‬ا ‪ v l‬ا ‪ ،!-B.W‬و ! إ ‪ 5‬ﻥ‪ -‬ت‬ ‫ﺕ‪ -4W‬ا ‪ L‬م ا ‪. B.W‬‬ ‫ ‪ 0 4‬ا ‪ :g‬أي اﻥ ‪ /‬ر وﺕ زی‪ C‬ا ‪ 4‬ارد وﺕ<‪ ّ-‬ا رات إ{ ر ا ‪. o‬‬ ‫ ! ‪ 2‬ا ‪ f‬ا‪ ,/ 04‬ا ! ت ا ‪ 0Q : B‬أﺱ س أن آ رد ی‪ H‬‬ ‫ ‪ 0Q‬أداء و‪x ،! - !-B.F !&-l‬ﻥ ﻥ‪ T‬ا & ا و‪ - F‬ت‬ ‫أﺡ‪$ H‬داء ا ‪ v l‬ا ‪ !-B.W‬ا أﺥ ى‪ ،‬وه ﺕ‪ 5‬ن‬ ‫إ ‪ 5‬ﻥ‪ !-‬ا ا ‪ B‬ت ا ‪ vQ - !- -.‬ا & ا ذات أه‪ %= !-4‬ى أ ‬ ‫ﺕ ‪ -H‬ا رات ا ‪ !-B.W‬وا ‪ 45‬ﻥ‪.(1) !-‬‬ ‫ ﺕ ی‪ 4‬ع ا ‪ .W‬ا ‪ &4 74‬م ا دی! ﺱ اء ! ا ‪ W‬أو‬ ‫ ‪ F‬ع ا ‪ ، .W‬ی ‪ -.‬أﻥ‪¨ = -m I‬دراك ‪ 4-‬ی ‪ !=7‬ا ﻥ ن ا ص ‪ 4‬‬ ‫ ا و ! آ‪ - !- .‬ری! و= رة ا ُ ا & دی! ا ‪ H4‬ى ا ‪7 0Q Q 4‬ﺡ‪ W !L‬‬ ‫ا ‪ ، .‬ﺡ‪ 3-‬أﻥ ﺕ& إ ‪ & 0‬م ا‪z‬دراك ا ‪ 4T‬ا ‪Y‬ي ی ‪ B‬ﺕ‪ %‬را آ ‬ ‫ا ه ﻥ ت ا ‪ B4‬وﺡ!‪ ،‬و ‪ I-Q‬و ‪ 0Q‬ا ‪ .W‬ا ﻥ ﻥ ا و ! ا { ‪ !-‬أن ی‪ T‬‬ ‫ ا ‪ Q‬ا‪z‬دراآ ‪ &Q‬ا ا

ی م ‪ ! : B.W‬ی ‪ ,4(+‬ا ‪ I‬ء إ _ ﻥ> ی ‬ ‫ﺽ ‪ B‬ﻥ ﻥ ( دو* ‪ I+‬وب و ‪ m‬ا ‪k+‬ﺙ ات وا*ﺽ‪ B‬ا ت ا ‪j ( ,+‬ﺙ ‬ ‫‪ _ 4‬أه(اف ا ‪ w‬ا ‪.,‬‬ ‫ ‪ !<-%‬أﺥ ى آ ‪ L‬ی! ‪ 2‬ﻥ ن ا ص ! ( ا (و أن ی } اﺽ [‬ ‫ا } ا ‪ f‬ا ‪a‬آ ‪ 6‬رة ‪M‬دو ‪ A I+‬ا

ا و‪ + w/‬ی ت‬ ‫ا } ا &‪e‬ﺙ )ا ‪ ، -MI‬ا ‪ ،‬وراء ا ‪ ،( B‬و ‪ A I+‬آ‪ L + ! x a‬ا ! ی ‬ ‫ا ‪ . ! ,+‬ا ‪ f‬ا‪ 04‬ا ! ؟ ه‪Y‬ا ی دي إ ‪ 0‬ا ‪ 3 .‬ﻥ‪ L‬ی! ‪ XY !-B.F‬ا ﺡ ة‬ ‫ا ‪ 4‬دة‪.‬‬ ‫)‪ -(1‬ﺕ‪ L‬أه‪ !-4‬ا ا ‪ B‬ت ا ‪ !- -.‬ﺕ ‪ -H‬ا رات ا ‪ !-B.W‬وا ‪ 45‬ﻥ‪ vQ !-‬أد ‪ -‬ت ا آ‪ !4‬و ‪ Q‬ا ‪ 4‬ع‬ ‫ا ‪ B.W‬وأد ‪ -‬ت ا ‪ .W‬ﺥ ا‪ ،‬وﺕ ‪ m v‬ا‪$‬ﺡ‪ -‬ن ﺵ‪ 5‬ﺵ‪ 5.‬ت وﺕ‪ L‬أه‪ !-4‬ه‪ XY‬ا ا ‪ B‬ت ا ‪ !- -.‬‬ ‫= رﺕ ‪ 0Q‬ﺕ ‪ = -H‬رات أي ‪ G-‬أه ا ‪ I‬ا !‪ ،‬وه‪Y‬ا ﻥ‪7‬ﺡ‪ IL‬ﺥ‪7‬ل أ{ وﺡ! ‪Mark‬‬ ‫‪ Granovetter‬ا ‪ - /‬ة ﺡ ل " ة ا وا } ا ‪ " f‬ﺡ ل ه‪Y‬ا ا ‪ &4‬م أﻥ‪: L‬‬ ‫‪Mark Granovetter, op.cit, pp 201-233‬‬ ‫‪209‬‬

‫)‪ (2‬ﻥ> ی ‪( +‬دة } ا ت ا ‬ ‫إن ‪ !4‬ﺽ } ا ‪( +‬د آ ﺡ(ة [ اﺡ‪ +‬ام ‪ ^4‬ی !‪ 3 0‬آ ة‪G ،‬ن ‪ !4‬‬ ‫وﺽ[ ا ! ی !‪ 0‬أﺙ ا ! ! ‪ ،‬أي أﻥ‪(. .‬ف إ _ (ی‪ 0‬ا آ ت‪ .‬و ( رأی ‪ ! /‬‬ ‫ ‪ w‬أن ه‪a‬ا ا ‪( +‬ی‪ 0‬ی‪j‬دي إ _ إﻥ ر ‪ f3‬ا ‪( +‬دی ا‪ ,/ 3G‬اﺽ [ ا }‪ ،‬و‪^ 4‬‬ ‫‪ e/‬ی! ‪ 2‬أن ﻥ‪ 2 j‬ورة ![ ا ‪ +‬ع ‪ 2‬أ ‪ > 0‬و ‪ A‬ا ‪( +‬د‪ ،‬ه‪a‬ا ذه‪A‬‬ ‫إ ^ ‪ 2 Serge Diebolt‬ﺥ‪e‬ل ا‪ +4‬ر‪ ! 8‬و*ت أورو ا ‪ius ) +‬‬ ‫‪ (commune, juris canonic, code Napoleon‬أ ﺵ ة ‪ ( ,/‬ا‪G‬ﻥ>! ‬ ‫ا ﻥ ﻥ وا (ﺥ ل ‪ ,/‬ﺡ *ت )‪.(1‬‬ ‫إن ‪ .F‬ا ‪ 5./‬ت ا ‪ !Q /‬ا ‪ 4‬دة ا ُ ا ‪) !-Q 4‬ذاﺕ‪ !-‬ا ‪ ( .W‬ی‪ .‬و ‪!-Q4‬‬ ‫ ‪ !.‬ا ‪ 4‬ل‪ ،‬وی‪ T‬أن ی‪ 5‬ن {‪ ! -.‬ﺥ !‪ 0Q ،‬ا ‪ .‬ر ا ة ا ‪ .-H‬ﻥ‪ !- -B-‬ا

‬ ‫ﺕ ل أن ا ‪( +‬دی ا ‪ B‬ی‪ AI‬أن ی ‪( .‬د ‪ ,/‬ذوات ا } آ‪ ،x a‬و ‪ 0Q‬أﺱ س‬ ‫ا ا ‪ .F -‬ا ‪ 5./‬ت ا ‪ !Q /‬آ ‪ GH‬آ‪ Q‬و ی‪ I- H‬ی‪،!- -‬‬ ‫و‪ .F‬ا ُ ا & دی! ‪ 0Q‬ا ‪ H4‬ى ا ‪ Q 4‬و ی ‪ I 4W‬ﺕ‪oT‬يء وﻥ‪o‬ع ‪ 4 Q‬آ‪o‬‬ ‫ا ‪ - 4‬ري‪ 4 ،‬ی دي إ ‪ 0‬ا ل أن ا ‪ W‬ﺡ ا ‪ 4‬ی‪ 54 -m -‬ا ‪ I .‬و‪ -m‬‬ ‫= ‪ ،I- 5 Q‬ﺡ‪ 3-‬إن ه‪Y‬ا ا ﻥ ا‪ X‬ﺥ‪7‬ل ا ‪o‬اع ا ‪ -‬ا ﻥ ن ا و ﺕ ‬ ‫وا ﻥ ن ‪ -m‬ا و ﺕ ‪ 4-‬ی & م ا دی! ا ﻥ ﻥ‪ !-‬و ‪ 5 =7‬ی ا ‪ 4‬ی‪. -‬‬ ‫)أ( (دی ﻥ ﻥ ( ا (و ا < ‬ ‫ﻥ> ی _ ا (و ه‪ ,‬ا ! ‪ +‬ا ﺡ ( ! ت ی‪ 2‬ا ! ی ‪,/ 2 ،‬‬ ‫ا !! ر ﻥ ى ا !‪ 0 [!+I‬ﺥ‪ ^ B‬ی!&‪(6 0‬را أ ‪ 8a.‬ا ! ‪ ،‬ی ‪ +‬ﺡ‪_+‬‬ ‫إ‪ 4‬دة ا > ‪ .f ,/‬م ا ﻥ ن – ذي ا ‪ ( +‬ا (و* ‪ ,/ -,‬ﺡ( ذا ^‪.‬‬ ‫ إ{ ر ‪ -Q4‬ت إ اد ا ﻥ ن‪x ،‬ﻥ‪ I‬ی‪ T‬اﺡ ام ا ‪ 4‬ی‪ -‬ا ‪ -Q‬إ{ ر ‪ .‬أ‬ ‫ﺕ رج ا اﻥ‪ ، -‬و ‪Y‬ا ی‪ 5‬ن ا ‪ L‬م ا ‪ .‬ی ‪ /‬وط ‪ ! 4T4‬ا‪$‬ه اف دة ‪ F‬ح‬ ‫ ا ‪ T‬ت ا ‪ 0Q 5 ، -Q‬ا ‪ 5‬ذ ‪x ،,‬ن ا‪ $‬ل ا ‪ !- 4‬ی‪ 54‬أن ﺕ‪ ّ 5‬ن‬ ‫ ی‪ = -‬ﻥ ﻥ‪ !-‬ون ا ع إ ‪ 0‬ﻥ = ﻥ ﻥ د‪ ،‬و ‪x I-Q‬ن ا ﻥ ن ه ‪ -‬ه ا ‪Y‬ي‬ ‫ی ‪ y/‬ا‪$‬ه اف ا ; ! و ‪ 5‬ه‪ XY‬ا‪$‬ه اف ه ا

ﺕ‪ %‬وﺕ ل { ی‪ G‬ﺕ ‪!4‬‬ ‫واﺱ ! ‪ Q‬ﻥ ن ا و ﺕ )‪ .(2‬ه ی‪ & L‬م "ا (ا " & ‪ 4‬ا ‪ -Q4‬ت‬ ‫‪(1)-‬‬

‫‪Serge Diebolt, op.cit, p 286‬‬ ‫)‪ -(2‬ﺡ ل ﻥ‪o‬اع ‪ I /‬ی‪ - L‬ا ‪ F‬وا ‪ /4‬ع ‪ -Q4‬ت ﺕ‪ 5‬ی ا ‪ 4‬ی‪ & -‬ا & ت ا ‪o‬اع ا ‪Y4‬آ ر أ ‪X7‬‬ ‫ ‪ 5‬إ{ ر ا ‪ L 4‬ر ا و ﺕ أﻥ‪: L‬‬ ‫‪Serge Diebolt, op.cit, pp 287-292‬‬ ‫‪210‬‬

‫ﺕ‪ H‬ی! ا ﻥ ن ‪ C‬ا‪ $‬ل ا ‪ 0Q !- 4‬ﺡ‪ H‬ب ا ‪ -‬ا ‪ !&Q 4‬ا

= ی ‪ Q4‬ه‪Y‬ا‬ ‫ا ‪ &4‬م‪.‬‬ ‫ ذا ‪ .f 24‬م ا (ا ‪ ,/‬إ< ر ﻥ ن ا (و ا < ؟ ا ‪ &4‬م ا ‪Y‬ي أدى إ ‪0‬‬ ‫ا ‪ .‬ر ا ‪ L‬ه ة ا ‪ - 4‬ری! ﺥ رج ا رج ‪ [H-‬ﻥ ن ‪ T 5‬د ا ‪ 4‬؟‬ ‫ی‪ Q‬آ ا &‪ C --5-5‬ﺡ آ! ا راﺱ ت ا ی! ا ﻥ ﻥ‪ !-‬ا ‪ H‬ؤل ا ‪ :‬‬ ‫ه‪ ,‬ا !‪ O 6‬ا ‪ ,+‬ی ( ‪ .‬ا ﻥ ن؟ آ‪ v-‬ی‪ Q 54‬ى ق ا ﻥ ﻥ‪ -m !-‬ا ‪ 4‬ازﻥ!‪:‬‬ ‫ا ‪ ! .B‬ا ‪ ، T‬ا ع ا ‪ 4‬أن ﺕ‪ 5‬ن ‪ -Q4 !H5‬ت ﺱ‪ !H‬ﺕ ّ أﻥ ‬ ‫ ی ة و{‪ !- -.‬أآ; ا ‪ -H‬ﺱ! وا ‪ 4‬ا=‪ v‬ا ‪ - Q !&Q 4‬ة ا ‪!- -‬؟)‪.(1‬‬ ‫وه ی‪ 0Q J. Derrida -T‬ه‪Y‬ا ا ‪ H‬ؤل إ ! ‪o‬دو ! ﺥ‪7‬ل ا ‪ - !=7‬‬ ‫ا ﻥ ن وا ‪ ،! v‬وا ﻥ ن وا ا ! ! أﺥ ى )‪ ،(2‬ﺡ‪ 3-‬أن "ا ﻥ ن ﺡ! ! ‬ ‫ } ة‪ e/ ،‬ی ( ﻥ ن إذا ی ‪ 2‬ه ك ‪ f 0 /‬وض‪ ،‬إذا ‪ 2‬ه ك ﺵ < ‬ ‫و ‪ n‬و ‪ I‬ن ! وردع ا*ﻥ‪ .+‬آ ت ا ! ‪ !+‬ا ع‪a. .‬ا ا ! _ ‪\/‬ن ا ة‬ ‫وا ‪ w B+‬ه! ‪M‬ءان ‪ 2‬ه ا ! و‪ . 4‬إن ا ﻥ ن ا (ی‪ C‬ی‪ 2 , k‬ا (اءات ‪ J‬‬ ‫ا ! ‪ Ð .+‬اء وا ؤ ء ا ! ‪ 2‬ا !‪ 2 +!+‬ﺡ‪ +‬ر ا ‪ ,/ L‬إ ‪، . B‬‬ ‫وی ‪ ( +‬ﻥ^ ‪ 2‬أ ‪ 0‬ﺡ! ی‪ ^+‬أه(اف وو ‪ L-‬ﻥ ﻥ ‪ 2 ،‬أی ‪ 2‬أ ‪ 0‬ﺡ! ی ‬ ‫"إ ا< ری ا ﻥ ن" ‪ ,/‬ﺡ( ذا ^‪ .‬إن ه‪a‬ا ا ‪ L‬ا ‪a‬ي ی ‪ ,‬ا ﻥ ن ‪ 0‬دوري‬ ‫وی ‪ 0‬ا ‪ f‬ﺽ( أي ‪ f‬ی! ‪ 2‬أن ی ا ^ إ ‪M‬ا ا ﻥ ن")‪ ! .(3‬أﺥ ى ‬ ‫ی ‪ Q‬أن "ا &‪ ,-5‬ا !"‪ ،‬ﺡ‪ 3-‬أن ا ا ! ; ا &‪ ,-5‬ﺕ‪ ;4‬ﺕ‪ ! T‬ا ‪ ، - H4‬إﻥ ﻥ اء‬ ‫ ‪ !=7‬ﺱ‪ -‬ﺱ‪ !-‬وأﺥ‪å ! - !-=7‬ﺥ ی ‪ ،‬ا ‪ /‬ء ا ‪Y‬ي ی‪ 54‬أن ی رك وی ‪ G‬ﺥ‪7‬ل‬ ‫ا ﻥ ن وﺕ ‪ T‬وز ‪ I. B‬أي اﺥ ‪o‬ال ا اﻥ‪.(4) -‬‬ ‫و ‪Y‬ا ی ‪ W‬أﻥ‪ I‬و د ﻥ ن ی ون ﺕ‪ 5 G-.B‬ا ة ا ‪7‬ز ! ‪ !-Q4‬ا ﻥ ن‬ ‫ه ‪ 4‬رﺱ! ﺱ ا ا !‪ ،‬وه ی ‪ W‬ا ‪ B/‬ا ; ﻥ إ ! ‪،Jacques Derrida‬‬ ‫"ا >‪ .‬ر ذا ^ (ا وا ﻥ ن وا > ا !‪ j‬وا ! زة ا ‪ ,+‬أﻥ ‪k‬ت ا ﻥ ن ‬ ‫إ _ ‪ !4‬إﻥ‪ I‬ز ة‪ ،‬ا ‪ ,+‬ه‪ ,‬دا‪ !-‬ة ‪ f‬ی ‪ ،‬أی‪ 2‬ا ﻥ ن ی _ ‪ e4 _ 4‬داﺥ ‬ ‫ (ة ﻥ دی‪ .‬ة‪ ،‬ا ‪ B‬أو ا ‪ ،L‬آ‪\/ x a‬ن ا > ذا ‪ .‬ء و ‪ 0‬ا (ا ‪،‬‬ ‫‪(1)-‬‬

‫‪Costas Douzinas, Violence, Justice, Deconstruction, German Law Review, Vol.06,‬‬ ‫‪No.01, 2005, p 171‬‬ ‫)‪(2‬‬‫‪Jacques Derrida, The mystical foundation of law, op.cit, p 947‬‬ ‫)‪(3‬‬‫‪Costas Douzinas, op.cit, p 172‬‬ ‫)‪(4‬‬‫‪Pierre Schlag, A brief survey of deconstruction, Cardozo Law Review , Vol.27, N 2,‬‬ ‫‪2005, p 749‬‬ ‫‪211‬‬

( .‫ ﻥ‬،Ù‫ ری‬+ m‫ ﻥ‬I+! ‫ ا ا‬,/ + > ‫ﺡ ال‬G‫ ا‬0‫ آ‬,/ g ,‫ ه‬,+ ‫ا‬ ‫ ی‬،2 ‫ (ﺵ‬،m k ‫ _ غ‬,+ ‫ إن ا ! ا‬.(1)(‫اء ار واﺡ‬M ‫ إ _ أ‬g M

‫ زي‬I‫ إﻥ‬L 4 ،Coup de force ‫ ﺽ ة‬0! ‫ أن‬. ( * ،^ 3‫ا ﻥ ن و‬

> w ‫(ا و* ﻥ ن‬4 ( *‫ و‬،‫ دل‬4 J *‫ دل و‬4 m ‫ي ه‬a ‫ ي ا‬f ‫و‬ .(2)"0B ‫ أو ی‬h ‫ أو ی‬2! ‫ ی! ^ أن ی‬m k I‫ ﺕ‬L‫ إ{ ر ﻥ‬, ‫ أ ذ‬0 ‫( إ‬3)Robert Cover ‫ه‬Y‫ ی‬I‫ ق ذاﺕ‬-H ‫ ا‬ !‫ دی‬Q 4‫ أي ﻥ § أآ دی‬F‫ وا‬5/ ‫ ك‬/‫ ی‬I‫ أﻥ‬m‫ ر‬،‫ ع‬F 4Q !- 5‫ا ادی‬ ‫ ُ ف‬I‫ إ أﻥ‬،‫ دة‬T !-‫ ات = ﻥ ﻥ‬-H&‫ ت وﺕ‬- ‫د‬y‫! آ‬-‫ ی ت ا ﻥ ﻥ‬L ‫ ا‬I ‫ وآ ن ه‬،!-‫ا ﻥ ﻥ‬ !=7 -‫ﺱ‬y‫ ﺕ‬Cover ‫ ﺡ ول‬.! F‫ ا دی! ا ا‬I - ‫ل‬7‫! ﺥ‬-‫ دو ﺕ‬F ‫ ة‬L v ‫ ﺱ ام ا‬4 ‫ أن = ﻥ ن ا و ! ی‬, ‫ ذ‬I T‫ وﺡ‬،v ‫ = ﻥ ن ا و ! وا‬- !Q y 0Q ‫ وه ی آ‬،!‫ ری‬- 4 ‫! ا‬4L‫ﻥ‬$‫ ا‬-‫ ري ﺵ وﺡ‬- ‫ م‬L ‫ آ‬I‫¬ ذاﺕ‬-‫ ﺱ‬ ‫ا ی آ‬Y‫ وه‬،!H‫ﺱ‬y4 !-T‫ ی ! ﺕ ری‬B ‫ ا ص‬v ‫ ا‬-L ! ‫ م ا و‬-= !-&-‫آ‬ .(4)v Q 4 ‫ ا ﻥ ﻥ و د ا و ! واﺱ‬0 4 ‫ ا ﻥ ﻥ وإﺙ اء ا‬-H& ‫اﺱ ! ا‬ ‫ & م‬0 ‫ إ‬I ‫! و‬-‫ ﻥ‬5 ‫ ا ﻥ ن إ‬/ 0 ‫ إ‬Rudolf Wietholtner I.‫ ﻥ‬ !- 4 ‫ ا‬I o 4 ‫ ذ‬4‫ ی ﻥ‬T‫ ﺕ‬% ‫ م ی‬- ‫ ا‬I‫ أﻥ‬,‫ ه ك ﺵ‬-Q ،"‫"ا ﻥ ن ا دل‬ 04H‫ ی‬0Q 4 H4 ‫ ی وا‬B ‫ ﻥ ا ش ا‬X T‫ن ه ك اﺕ‬y‫ وآ‬L‫ وه ی‬،!- ‫وا ری‬ ‫ﺱ س ی‬$‫ ا‬I‫ﻥ‬y ‫= اب إﺕ& ق م‬7 , ‫ وذ‬،"!‫ ﺱ‬-H ‫ ا‬/ " ‫أو‬/‫ ق" و‬H ‫ ا‬/& " .(5) ‫ ی‬T ‫ا ا‬Y‫ي ی ّ ك ه‬Y ‫ ﻥ ن" وه ا‬Q / " § ‫!" و ﻥ‬4‫ ﻥ ﺕ§ أﺱ ﺱ ا ل ا ری ﻥ & م "ا آ‬/& ‫ا ا‬Y‫إن ه‬ ‫ول‬$ 4 ‫ & م ا‬،"!- ‫ ا‬z‫ ا ﻥ ﻥ ﻥ & م "ا‬4 ‫ ذج ا‬4 Q ‫ ﺕ ل‬I GQ‫ ﺥ‬G‫ { ی‬4 ‫ ء ا‬. ‫ ا‬0Q ! Q R.Wietholtner ‫ ـ ة {ـ ف‬ ‫ أن‬،‫ إن آ ﻥ[ دة‬،I ! ‫ ا‬I L ‫ و‬T‫ ی‬، ‫ و‬H ‫ ن = ارا د و‬5‫ أ أن ی‬I‫ "أﻥ‬Derrida ‫ ی ى‬-(1)

I ‫ن ی د اﺥ ا‬$ !‫ آ& ی‬I Q ‫ وی‬،, Y‫ آ‬- ‫ ا ﻥ ن وی‬w& ‫ أن ی‬I-Q T‫ ی‬، ‫ ن واﺡ‬.F ‫ { و ون‬.W ‫ ن‬5‫ی‬ ."I .4 ‫ وا‬-T ‫ ا‬-‫آ‬y ‫ ت وا‬.‫ﺙ‬z‫ إ دة ا‬I ‫= ی د اﺥ ا‬$‫ ا‬0Q ‫ أو‬،X ‫ ی‬.‫ وی د ﺕ‬،! ‫آ ﺡ‬ Jacques Derrida, The mystical foundation of law, op.cit, p 961 (2)Jacques Derrida, The mystical foundation of law, op.cit, p 932 (3)-

Robert Cover, Nomos and Narrative, Harvard Law Review, Vol.97, 1982, pp 04-68; Robert Cover, Violence and the Word, Yale Law Journal, Vol.95, 1986, pp 1601-1629 ; Howard Schweber, The language of liberal constitutionalism, Cambridge University Press, UK, 2007, pp 204-210 (4)-

Emmanuel Melissaris, op.cit, p 65 Rudolf Wiethölter, Proceduralization of the Category of Law, in C. Joerges and D. Trubek (eds), Critical Legal Thought: An American-German Debate, Baden-Baden, Nomos, 1989, p 505 (5)-

212

J. Hebermas I ‫ و= ﺕ ث‬،(1)‫ اءات ا

ی ه ا ﻥ ن‬z‫! وا‬- 5 ‫ ا‬-‫ ی‬4 ‫ا‬ ,- 5 ‫ ی‬Q I L‫ﺡ‬7 ‫ ا و‬z‫ ا‬0 ‫ ه ي إ‬T ‫ ذج ا‬4 ‫ ﺕ ل إرﺵ دي ا‬0 ‫ إ‬0 ‫ د‬

‫ن ا ﻥ ن‬x ‫ا‬Y ‫ و‬،‫ ار‬Q ‫ ا‬z‫ ا‬-H ‫ أي ا‬، -.B‫! وﺕ‬-‫ ا ة ا ﻥ ﻥ‬- ‫ا‬ v ‫ أن ﺕ‬54‫! ی‬4‫ وا آ‬،o‫ آ‬4 -m ‫! ﺕ ذ = ار‬T- ‫ ا ه ﻥ‬z‫ ذج ا‬4 ‫إ{ ر ا‬ ‫ ! دة‬-T ‫أة وا‬oT4 ‫ ! ا‬-.BQ !T- ‫ وآ‬،‫ ق؛ ا و ! وا ﻥ ن‬H ‫ ا‬/& ‫آ د‬ .(2)!Q H4 ‫! ا‬-4 ‫ ا‬-‫ ی‬4 ‫ ی ا‬5‫ ت ﺕ‬-Q4 ‫ ی ت‬H4 ‫ا‬ !‫ ا ُ ی‬0 ‫ أو ﺡ‬o‫ اآ‬4 ‫ة أو دة ا‬o‫ آ‬44 ‫ ا‬-m I‫ رﺕ‬.WQ ‫& م‬4 ‫ا ا‬Y‫ه‬ 0 ‫ ی ا ﻥ ل إ‬3- ،! ‫ ا و‬0Q 0 ‫و‬$‫ ر ! ا‬o‫! ﺕ آ‬4‫ ی! ﺡ آ‬L‫ﺕ ض أی! ﻥ‬ 5 - !- ‫ ا‬z‫&! ا‬-;‫ ل آ‬5‫ أﺵ‬0 ‫!" ا

ﺕ دي إ‬- ‫! ا ا‬-{‫ ا‬4‫ ذج "ا ی‬4‫ﻥ‬ ‫ ﺡ ل‬Habermas !‫ ی‬L ‫ ﺵ ة‬. !=7 I ‫ ن‬5‫ ﺕ‬4 ،-!- ‫ ا‬.-Q ‫! ا‬-{‫ ا‬4‫ا ی‬ ‫ ﺡ ل‬G. Teubner ‫ ر‬5 ‫ أ‬C ‫ ط ا ي‬.‫ ا وا رﺕ‬z‫! وا ﻥ ن ا‬- ‫! ا ا‬-{‫ ا‬4‫ا ی‬ .‫ ة‬4 ‫! ا‬4‫ د ا آ‬4 ‫ وا‬-< 4 ‫ا ور ا‬ !- ‫! آ‬- 4 ‫! وا‬- ‫ ذات أ د ﺕ ری‬5‫ ا ! ﺕ‬Q !-&HQ& ‫ ی ت ا‬L ‫ أن ا‬0 ‫ﺡ‬ C4 T ‫ ران أن ا ا ! ون ﺕ ری¬ و ون‬% ‫ ی‬J. Habermas ‫ و‬J. Rawls T‫ ﻥ‬3-‫ﺡ‬ !- ‫ وط ا ری‬/ ‫ ا ! ﺕ [ ا‬Q B‫ ﻥ‬5 ‫& م ا‬4 ‫! ا‬m - ‫ ن إ دة‬- ‫ أﻥ ی‬m ‫ ا‬0Q ‫ ع‬4 z‫!؛ ا‬-4 ‫ د !؛ ا‬.4 ‫ ا‬:! ‫ ا‬Q !-‫ﺱ ﺱ‬$‫ ﻥ ت ا‬54 ‫ ﺕ ی ا‬G‫ { ی‬،! ‫ا اه‬ .(3)‫وا ﺵ دة‬ XY‫ ال ه‬. ‫ اﺱ‬0 ‫ﻥ ﻥ ج إ‬x J. Derrida‫ و‬N. Luhmann ‫ت‬7-Q .‫ ﺕ‬5 ‫ م‬.f ‫ ا ! ﻥ ت و‬8a‫ ه‬2 ,3 6‫ * ﺥ‬: . ‫ﺥ ى ازی! ﺕ‬y ‫ ﻥ ت‬54 ‫ا‬ !-‫ ﻥ‬H‫ﻥ‬z‫ = ت ا‬Q 4 ‫ ا‬- ! ‫ د‬.4 ‫ أ ا‬.4 !HÚ‫ ﺱ‬4 ‫ دة ا‬T4 ‫ ا‬-‫ ی‬4 ‫ ا‬. ‫ ی‬، ‫ا (ا‬ ‫! و‬-= -H ‫ أ ا دی! ا‬. 0Q ‫ ی آ‬4‫ وإﻥ‬،‫ ا دل‬C4 T4 ‫ أﺱ ا‬5/‫ي ی‬Y ‫ وا‬، -4 ‫و‬ . ‫ ی ی‬C4 T4 ،!- ‫ات ﺙ‬o--4‫ ﺕ‬0Q !4 = ‫ؤ‬oT ‫! ا‬- !- 4 ‫ إ‬0 I y/ ‫ی‬ !-4 0Q ‫ ة‬H ‫ وا ا ! ﺕ‬،!‫ت ا & دی‬7 & Q ‫ ﺵ ة‬. !T- ‫; ﻥ‬4‫ ی‬I‫ ة أﻥ‬5 C4 T4Q ‫ة‬o-44 ‫! ا‬- B ‫ دی! ا‬Q ‫ آ ة‬4 ‫ ی ت ا‬L ‫ ا‬5 ،(4)‫ اد‬$ - ! ‫ د‬.4 ‫ أ ا‬. (1)-

Michael Blecher, Mind the Gap, European Journal of Legal Studies, Vol.1, n°3, 2008,, p 06 (2)Michael Blecher, op.cit, p 04 (3)-

Jürgen Habermas, Between Facts and Norms: Contributions to a Discourse Theory of Law and Democracy, MIT Press, Cambridge, 1992 ; John Rawls, A theory of justice, Harvard University Press, Cambridge, Massachusetts, 1971

: L‫! أﻥ‬-= -H ‫! & م "ا ! د " إ{ ر ا دی! ا‬m - ‫ أ إ دة‬-(4) Gunther Teubner, Dealing with Paradoxes of Law: Derrida, Luhmann, Wiethölter, in, Oren Perez and Gunther Teubner (eds), Paradoxes and Inconsistencies in the Law, Hart, 213

! ‫ د‬.4 ‫ ا‬0 ‫ إ‬: ‫ واﺡ‬0 ‫ ع إ‬G ‫ أن ﺕ‬54‫ ﻥ ل أن ا ا ! ی‬Q T‫ ﺕ‬،(1) ‫ا‬ ‫آ‬Y ‫ ! ا‬H ‫ ی ت ا ا ! ا‬L‫ ﻥ‬I- ‫ي ﻥ دت إ‬Y ‫ ع ا‬4 ‫ & م ا‬5 ‫ و‬, Y‫ آ‬،(2)!-4 ‫وا‬ - !‫ ه ی‬T ‫=! ا‬7 ‫ ا‬0Q o‫! ﺕ آ‬- 4 ‫ ا‬-‫& ه‬4 ‫ن ا‬x ،(!-B‫ آ ﻥ‬- ‫ ی ت ا‬L ‫)ا‬ 0 ‫ ی دي إ‬، ‫ ا ا ر‬X T‫ اﺕ‬I‫! آ& ءﺕ‬- 5‫ إﺵ‬0 ‫ إ‬I - ‫ ﺕ‬- ‫ وﺕ‬،I ¹- ‫ا ﻥ ن و‬ - H 5 ‫ وري‬F ‫ أﺱ س أﻥ ﺕ ذاﺕ‬0Q ! ‫ رﺱ ت ا ا‬44 !- - ‫ ! ا‬-.B ‫ا‬ !Q‫ ﺵ آ‬0Q ‫ ﻥ ن‬Q !-W= ‫ ة ﺕ‬L‫ وه ی ﻥ‬،‫ ﻥ ن‬Q ‫ ﺕ‬-Q4 ‫ق ا‬7<‫ أ ا ﻥ‬.4 ‫ي ﺕ آ‬Y ‫! ا‬-‫ﻥ‬7 ‫ أ ا‬. 5 0Q ‫ و‬I‫ﻥ‬x ،‫ ا‬-‫أﺥ‬.(3)Coincidentia oppositorum

‫ ا ری‬/&Q J. Derrida ‫ و‬N. Luhmann - ‫ن ﺕ‬x !-B‫ آ ﻥ‬- ‫ ی ت ا‬L ‫ ا‬I-Q .(4)!-‫( وﺕ = ا ارات ا ﻥ ﻥ‬Aporias) !‫ ه‬4 ‫ ا‬-‫ & ه‬0Q ‫ ﻥ ن ﺕ آ‬Q A‫ _ ی‬4 ‫ ا ﻥ ن‬0! ‫ ی‬. ‫ < ی‬24 ، ‫ی‬M ! !4 - ‫"إن ا (ا ا‬ ،, + ‫ ا‬, ‫ ا ﻥ ن ذا‬0 ( ‫ و‬، ‫ اری ا و ! ت ا ﻥ ﻥ‬+ ‫و < و [ ا‬ ‫ا‬a. ‫ و‬، - ‫ د ه‬g ^ !4 + ‫ و‬. ‫ _ ا دة إ _ ذا‬4 ‫ ا ﻥ ن‬I ‫\ن ا (ا‬/ ‫ رﺱ ت‬44‫ أن ﺕ& آ‬T‫ إن ا ا ! ی‬،(5)"‫(م‬. ‫(ا ذا ا‬4 ‫ أي‬،‫(ا (ی(ة‬4 * 2‫ ی‬+‫ی‬ ‫ أن‬T‫ وی‬، --4‫ ا ﺱ‬I & ‫ ی! وا‬L ‫ ا‬4‫ وا

ﺕ إه‬،‫ ﻥ ن‬Q ‫اﺕ‬Y ‫ ا‬Q ! ‫ه ا‬

I‫ﻥ‬$ ،! ‫ ا‬X‫ي ی ّ ض د‬Y ‫ ﻥ ن ا‬Q ‫اﺕ‬Y ‫ ا‬v ‫ أﺱ س أﻥ ا‬0Q - ‫ إ‬L ‫ﻥ‬ .‫ ا ! ی ة‬GQ ‫ د ی م ا ﻥ ن‬T ‫ ا‬XY‫ ه‬G- ‫إ{ ر ﺕ‬ !- 4 ‫ ﻥ ن وا‬Q (!-‫اﺕ‬Y ‫! ا‬- 4 ‫اﺕ )ا‬Y ‫ ا‬v ‫ ا‬- = ‫ا ا‬Y‫إن ه‬ ‫ اﺱ ع & م‬0Q 4 ‫ ورة ا‬F -Q ‫ ی‬،! ‫ & م ا ا‬X T‫ اﺕ‬I !- ‫ا ر‬ ،"‫ ت‬-‫ أﺱ س و د "ا & داﻥ‬I‫ﻥ‬y Antonio Negri X‫ي ی ا‬Y ‫& م ا‬4 ‫ا ا‬Y‫ ه‬،"‫ ك‬/4 ‫"ا‬

‫& دات ا‬4 ‫ ع ا‬4T ‫ أو‬،‫ ن‬% Q ‫ ا‬-m ‫ ا د‬I‫ أﻥ‬0Q ‫ أن ی ّ ف‬54‫ي ی‬Y ‫وا‬ I & ‫ ك" ا

ﻥ اه إ{ ر‬/4 ‫! اﺱ ع "ا‬-Q4 ‫ إن‬.(6)‫ ك‬/4 ‫ إ{ ر ا‬/ ‫ﺕ‬

Oxford, USA, 2006, pp 58-64; Rudolf Wietholter, Just-ifications of a Law of Society, in, Oren Perez and Gunther Teubner (eds), Paradoxes and Inconsistencies in the Law, Hart, Oxford, USA, 2006, pp 65-75 ،" ! ‫ﻥ ت ا‬e ‫ و" (د ا‬.- ‫ آ‬،"‫ ا ي‬2 + ‫ دورآ ی و & م "ا‬0 ‫; ل إ‬4 ‫ ا‬-.‫ ﺱ‬0Q -/‫ ه ﻥ‬-(1) ." B‫ ا ﻥ‬e‫ﺥ‬G‫ و"ﻥ ( ا‬Adorno ،" ‫ و" (دی أ ب ا‬Wittgenstein (2)-

Gunther Teubner, Self-subversive Justice: Contingency or Transcendence Formula of Law?, The Modern Law Review, Vol.72, n°1, January 2009, p 04 (3)(4)-

Gunther Teubner, Self-subversive Justice, op.cit, p 09

Andreas Philippopoulos-Mihalopoulos, Absent Environments, Theorising Environmental Law and the City, Routledge-Cavendish, UK, 2007, pp 109-114 (5)-

Gunther Teubner, Self-subversive Justice, op.cit, p 13 Michael Hardt and Antonio Negri, op.cit, p 105

(6)-

214

‫و ‪ X‬ا ‪ F & 4‬و‪ -&-l‬ﺕ‪ 5‬ن ﺵ‪7 " 5‬ح ﺱ‪ -‬ﺱ ‪ /‬ك"؛ "ر ‪ X‬ا= ‪ %‬دي‬ ‫ ‪ /‬ك" و" ا ! = ﻥ ﻥ‪ / !-‬آ!")‪ ،(1‬و ‪Y‬ا ﺕ‪ .%‬ا ا ! ه ا ‪ /4‬ك ا ‪Y‬ي ی ه ‬ ‫و د ا د‪ ،‬ه‪Y‬ا ا د ا ‪Y‬ي ی‪ 0 .‬ی &‪ & w‬داﻥ‪ -‬ﺕ‪ I‬ا ‪ !&Q 4‬ﺱ‪ -.‬أن ی‪ .%‬‬ ‫ ‪ /‬آ )‪.(2‬‬ ‫إن ا اف ‪ &4‬م ا ا ! وا ﻥ ن ‪ 0Q‬ه‪Y‬ا ا ‪ ،‬ی دي إ ‪ 0‬ﻥ ‪ - T-‬‬ ‫أﺱ ﺱ‪ . !=7 4 ، - -‬ﺵ ة ‪ &4‬م ا دی! ا ﻥ ﻥ‪ !-‬ا و ﺕ‪ ،!-‬ا

ﺕ ا ‪C G‬‬ ‫ا دی! ا ‪ XY !-B.W‬ا ‪ 4‬ﺡ‪ F :!Q‬ورة ﺕ‪ & .‬م ی ‪ Q‬ﻥ ن ‪ &4 v‬م ا ﻥ ن‬ ‫ا و ﺕ ‪ ،‬وﺕ‪ 0 .‬آ‪ & , Y‬ی ا ‪ Q‬دی! ا ﻥ ﻥ‪ !-‬ﺕ ى & ه‪ 4-‬إ{ ر‬ ‫ا ‪ L 4‬رات ا و ﺕ‪.!-‬‬ ‫ی ح ‪ (3)Jean-Guy Belley‬ﺕ‪ & --.‬م م و ‪ Q Q4‬ﻥ ن ی‪y‬ﺥ‪ - Y‬‬ ‫ا ‪ .‬ر أ د ا ‪ G‬ا ‪ Q !- 4‬ﻥ ن & م ﺕ‪ o5‬ﺡ‪ %‬ی ‪ 0Q‬ا ﻥ ن‬ ‫ا و ﺕ ‪ ،‬وی ‪ 5 CH‬ا ‪ 44‬رﺱ ت ا ‪ !-B.W‬ا ‪ ،!- 4‬ﺡ‪ 3-‬أﻥ‪ I‬ﺕ ری ‪ -‬ﻥ‪ T‬ا‪ $‬اف‬ ‫وا ‪ /‬ا ‪ C‬آ ﻥ[ =‪ .‬ﻥ‪ /‬ء ا و ! ا { ‪ !-‬ا ی;! ودو ! ا ﻥ ن)‪،(4‬و آ ا ‪ 4 T4‬ت ‬ ‫ ا ‪ 5‬ﻥ‪ !- -‬و دة ا ; ت‪x ،‬ن ا ی ا‪ $‬اف وا اﻥ‪ -‬ا ی ‪ [- !-‬دة‬ ‫ إ ‪ = C 0‬ﻥ ن ا و ! ‪ H‬ی ت & وﺕ! ا اف وا & ‪ C‬ا ﻥ ن‬ ‫ا ﺱ‪ ، 4‬آ‪ , Y‬ا ول ا & را ‪ - !-‬ه ك ﺕ‪ G-.B‬ازي اﻥ‪ -‬ا ‪ 5H‬ن‬ ‫ا‪ 5 ، --Q $‬ا ت ﻥ‪ T‬ا اﻥ‪ -‬ا ‪ !-Q 4‬وا‪ !-4-Q=z‬ﺕ & ‪ ،‬وأﺡ‪ -‬ﻥ ﺕ زع‬ ‫ ‪ C‬ا ﻥ ن ا { ‪ .‬آ‪ 4- , Y‬ی ا ‪ 4T4‬ت ق ا { ‪ ; !-‬ا‪z‬ﺕ د ا‪$‬ورو أی ‬ ‫ا دی! ا ﻥ ﻥ‪ !-‬وا‪ 5/ ! F‬أآ‪. .‬‬ ‫إن & ﺱ ‪ Q‬دی! ا ﻥ ﻥ‪ !-‬ی‪Y‬ه إ ‪ 0‬ی‪ 54‬أن ی‪ I-Q GQB‬اﺱ ‬ ‫"= ﻥ ن"‪ ،‬ی أﻥ‪ !4L‬ا ا ا ‪ C4 T4‬ا اه وا‪$‬ﻥ‪ !4L‬ا ‪ - 4‬ری! وا‪$‬ﻥ‪!4L‬‬ ‫ا ‪o‬ی! ی‪ 54‬أن ﺕ ‪ 0Q v‬أﻥ = ﻥ ن‪7 ،‬ت‪ ،‬ا ‪ 4‬ﺱ‪ H‬ت وا ‪ 4T4‬ت ا ی ‪!-‬‬ ‫ ‪ 0Q‬أﺱ س ه‪ XY‬ا ‪ - ! %‬ا & دی! وا ‪ /4‬ك‪ ،‬ی‪ 54‬ﺡ‪ Negri H‬و‪ Hardt‬ﺕ& دي ﺙ ‪ -‬ت ا ﺡ ة‪/‬ا ع‪ ،‬ﻥ ‪/‬ه ‪،‬‬ ‫و ‪x I-Q‬ن و د ا د ه ن د ا دی! رة ‪ /‬ك‪ ،‬ه‪ XY‬ا ! ی‪ T‬أن ی‪ %‬إ ‪ -‬ا د ‪ C‬ا‪ z‬ء‬ ‫ ‪ 0Q‬ا ‪o--4‬ات ا اﺥ‪« !-Q‬ﺵ‪ 5‬ل ا

ﺕ &‪.I‬‬ ‫)‪(1‬‬‫‪Michael Blecher, Law in movement: Paradoxontology, law and social movements, ,‬‬ ‫‪Janet Dine and Andrew Fagan (eds), Human Rights and Capitalism: A Multidisplinary‬‬ ‫‪Perspective on Globalisation, Cheltenham, Edward Elgar Publishing, 2006, p 83‬‬ ‫)‪(2‬‬‫‪Michael Blecher, Mind the gap, op.cit, p 12‬‬ ‫)‪(3‬‬‫‪Jean-Guy Belley, L'Etat et la régulation juridique des sociétés globales, op.cit, pp 26-27‬‬ ‫)‪ -(4‬ه ﻥ‪ -/‬إ ‪ 0‬ا ‪ 4 T4‬ت ا ‪ 5‬ﻥ‪ !- -‬آ أ{ وﺡ! و د ﺕ دی! = ﻥ ﻥ‪ !-‬ون ا و !‪ 5 ،‬ا ‪ &4‬م‬ ‫ا ‪ -Q‬ي ا ‪Y‬ي ی ‪ = %‬ﻥ ن ا ‪ /‬ب ا ‪ 4 H4‬ة إ{ ر ا ‪ ! 4‬ا‪$‬و ‪ Q 0‬دی! ا ﻥ ﻥ‪ ،!-‬وا

ﺕ ج إ{ ر‬ ‫ا ‪ 4‬ر ! ا و ﺕ‪ ،!-‬اﻥ‪: L‬‬ ‫‪Paul Schiff Berman, Global legal pluralism, op.cit, p 1185; Marc Hertogh op.cit, pp 12-14‬‬ ‫‪215‬‬

‫ی‪ 54‬أن ﺕ § = ا وأ اف ﺕ ﺙ ﺱ‪ Q‬ك ا س وو ‪ -‬آ‪ 4‬ی& ‪ IQ‬ا ﻥ ن‬ ‫ا ﺱ‪.(1) 4‬‬ ‫ إ{ ر ه‪Y‬ا ا ل إ ‪ & 0‬م ا دی! ا ﻥ ﻥ‪ !-‬ﺕ م ‪! 4T E. Merry‬‬ ‫ا= اﺡ ت ﺕ ‪ I‬ا ‪ L‬ی! ا ﻥ ﻥ‪ F 0Q !-‬ء ا اف ‪ [ /‬ا ‪ L‬ه ة ا ﻥ ﻥ‪:(2)!-‬‬ ‫ إن ا ‪ L‬ی! ا ﻥ ﻥ‪ !-‬ی‪ T‬أن ﺕ‪ .‬أی ی ‪ !-‬ا ‪ 4‬آ‪o‬ی! ا ﻥ ﻥ‪!-‬‬ ‫ا

ﺕ آ دا ‪ 0Q 4‬أن ا ‪ L‬م ا ﻥ ﻥ ا ‪ /‬ا ﺡ‪ -‬ه ا ‪ L‬م ا ‪§ 4‬‬ ‫وا ‪ { G.B4‬ف ا و !‪.‬‬ ‫ ‪ 5‬ﻥ ‪ 54‬إﻥ‪ T‬ز ه‪Y‬ا ا ‪ ،0< .4‬ی‪ T‬أن ی ا ﻥ ن و ‪ G‬أﺱ‪ Q‬ب‬ ‫ﺕ ری و ‪ -‬ﺕ‪ %‬ري ‪ ،conceptuel‬ﺡ‪ 3-‬أن ﺕ ی ه ا ﻥ ن أو‬ ‫ا ف ه أ= =‪ !4-‬ﺕ ی ا=‪ C‬ه‪ XY‬ا ‪ &4‬ه‪ =7 -‬ت ‪ -‬أﻥ‪!4L‬‬ ‫= ﻥ ﻥ‪ ! - !-‬و ﺱ‪ = -‬ت ﺕ ری ‪.! - !-‬‬ ‫ ی‪ T‬ا =‪ v‬ا ﻥ ن آ‪ T4‬د ‪ ! 4T‬ا ا وا ‪ .‬ء ‬ ‫إدراآ‪ I‬آ ‪ L‬م ‪. -5& Q‬‬ ‫ إن ا &‪ -5‬ا ﻥ ﻥ ا دي ﺕ [ ا ‪ /‬وط ا ‪Y4‬آ رة أ ‪ X7‬ی‪ ّ H‬دراﺱ!‬ ‫ا‪$‬ﻥ‪ !4L‬ا ‪ !- 4‬ﺡ ت "‪ -m‬ﻥ‪o‬ا ‪."!-‬‬ ‫ أﺥ‪ -‬ا‪ ،‬ا ا ‪ B‬ت ‪ vQ -‬ا‪$‬ﻥ‪ !4L‬ا ﻥ ﻥ‪ !-‬ی‪ { 4‬ی !‬ ‫ﺕ&‪ -5‬ی ة ‪ =7‬ت ا ‪ ! 4-‬ا ‪.!- 4‬‬ ‫إن ا رض ا ‪ v H‬ا ‪Y‬آ ‪ -‬ا ﻥ ن ا و ﺕ و‪ -m‬ا و ﺕ ی‪ 54‬ﺕ ی‪ I‬وﺱ ‬ ‫ا &‪ T‬ة ‪ -‬ا ‪ 4‬ی‪ -‬وا‪ $‬ل { ی‪ G‬ا‪ =z‬ار ‪ 4W4‬ن <‪ Q -‬ا ! أ ‬ ‫ﺕ‪ H‬ی! ا ‪ - !=7‬ا ‪x ، - &4‬ذا آ ن ا ‪ L 4‬ر ا و ﺕ ی‪ Q -4 & 4W‬ا !‬ ‫و ﻥ § ‪ . I‬دئ ﺕ ر ‪ !-‬ﺕ ‪o‬ل ا‪ $‬ل ا ‪ !- 4‬ا ‪ L‬ه ة ا ‪ - 4‬ری!‪ ،‬إ أﻥ‪I‬‬ ‫ إ{ ر ا ‪ G‬ا و ﺕ‪ !-‬ﺕ ا اف ‪ - 4‬ری! ا‪ $‬ل ا ‪0Q !- 4‬‬ ‫ﺥ‪ !-&Q‬ا &‪ ,-5‬ا ‪Y‬ي ﺕ ض ‪ & I‬م ا ا ! ا و ﺕ ‪.‬‬ ‫ ‪ 5‬ه‪Y‬ا ا ل ی‪ T‬ﻥ إ ‪ 0‬ﻥ‪ L‬ة اﺥ ‪o‬ا ‪ !-‬ﺕ‪ 5‬ر ﻥ& ﺥ‪ yB‬ا ‪ L‬ة ا‪$‬و ‪ 0‬‬ ‫ی‪ T‬ا‪$‬ﺥ‪ - Y‬ا ‪ .‬ر ا ‪ =7‬ت ا ‪ & - !4‬ه‪" -‬ا ‪ /4‬ك" و" ا & داﻥ‪ -‬ت"‪ ،‬ﺡ‪3-‬‬ ‫أن أه اف ا ‪ /4‬ك ا ‪ .H ! F 4‬ﺕ‪ 5‬ن آ‪ !- 4‬ﺥ ر ‪$ !-‬ه اف ا & داﻥ‪ -‬ت‬ ‫ا ‪ ،!Q H4‬ه‪ XY‬ا‪$‬ﺥ‪ -‬ة ا

ﺕ ‪ !&% C 4‬ا ‪ !- 4‬ا ‪Y‬اﺕ‪ !-‬وا ا ‪Y‬اﺕ ‪ ،‬و ﺕ ‪ .‬إ أن‬ ‫ﺕ ‪ G‬أه ا ا !‪.‬‬ ‫‪(1)-‬‬

‫‪Christine Parker, op.cit, p 352‬‬ ‫‪Sally Merry, Legal Pluralism, Law and Society Review, Vol.22, 1988, p 889‬‬

‫‪(2)-‬‬

‫‪216‬‬

! ‍ ŰŒâ€ŹB ‍ ا‏v "‍ دل‏+! ‍ ا‏2‍ ŰŒâ€Ź+ ‍ "ا‏-. ‍ ﺕ‏G. Teubner W&‍{ Řą ŰŒâ€Źz‍ا ا‏Y‍ ه‏ !‍ﺙ‏7‍ ﺙ‏CW‍ ‹ ŮˆŮ‡ ŰŒâ€Ź. ‍ ا‏W . !4-= !-‍! ا Ůˆ ﺕ‏-‍! ا  ‏4L‍‏$‍ ا‏B ‍ ﺕ‏7‍ا

ﺼ‏ :, Y ‍ﺾ Ůˆء‏ ‍ن‏x ŘŒC4 T4 ‍ا‏/‍ ا  ن‏- o--4 ‍ ا‏I‍ ŰŒâ€Ź/‍ ŘŠ ﺥ Ů„ ﺕ‏-‍ﺼ‏$‍ا ا‏o4 ‍ آ ا‏F‍ Ůˆâ€Ź/*â€ŤŘŁŮˆâ€Ź . ‍Â? أن ŰŒ ا ا٠‏T‍ ! ŰŒâ€ŹQ< ‍ ت‏B‍ ﺼ‏%&‍ ا

ﺕ‏0 4 ‍ﺥ ŮˆŘŻ ا‏ I 5 ŘŒ ‍ Ů„ Âœﺼ‏T 0 4Q ‍ ‏I‍ أ‏0Q &Ů?‍Â? أن ŰŒâ€ŹT‍ ŘŻŮ„ ŰŒâ€Ź. 4 ‍ ŰŒ ا‏5 ‍ ا‏/ ‍ﺙ ‏ .!-Q‍! ŘĄ داﺼ‏-Q4 ‍ آ‏w‍ﺥ‏7Ů?â€ŤŰŒ ŘŹ أن ŰŒâ€Ź ‍Â? أن‏T‍! ŰŒâ€Ź- ! ‍ ŘŻŮ„ ا ع‏. 4 ‍ ŰŒ ا‏5 ‍ ا‏T‍! ا

ﺕ‏-Q‍ ŘŻ ا اﺼ‏- ‍ ا‏/ & ‍ﺙ‏ .(1)‍ ع‏. ‍ ا‏- Y‍ﺕŮ?•ﺼ‏ ‍& Ů… ا ﺥ ŮˆŮŠ ŮˆŘŻâ€Ź4 ‍€ ا‏- %‍ ﺕ‏0Q 4 ‍! ا Ůˆ ! ﺕ‏-‍ؼن ا ŰŒ! ا  ‏ ‍ أﺼ ى‏-‍ Ůˆ= ا‏4‍ ! ŘŁŰŒ ا  ن ا ﺹ‏- ‍ ت‏T & ‍ي ŰŒâ€ŹY ‍ اâ€ŹŘŒ ‍ا  ن ا Ůˆ ﺕ‏ ›.W ‍! Ůˆا‏4‍ Ř­ دعاﺹ! ا آ‏T‍Â? = ŘŠ Ůˆ‏.‍ ﺹ‏C ‍ ŰŒâ€Ź4 ‍ ŮˆŘąâ€ŹŘŒ - 4- & ‍! ﺕ‏-B.F !4Lâ€ŤŮˆأ‏ .(2)!- ‍ ŰŒâ€Ź. ‍ ŰŒ ! أ‏B ‍ت‏7 & ‍ ا‏XY‍  ن Řą ďş• ŮˆŮ„ ه‏4 ‍ Ů… اه‏0 ‍ؼ‏

(1)-

Gunther Teubner, The two faces of Janus: rethinking legal pluralism, in, Jyrki Uusitalo, Zenon Bankowski and Kaarlo Tuori (eds.), Law and Power: Critical and Socio-Legal Essays, Deborah Charles, Liverpool, 1998, p 133 :‍ ل‏T4 ‍ا ا‏Y‍! ه‏- ‍ أه ا عاﺹ ŘŞ ا‏-(2)

Gråinne de Búrca and Joanne Scott (eds), Law and New Governance in the EU and the US, Hart, USA, 2006; Michael Z¨ urn and Christian Joerges (eds), Law and Governance in Postnational Europe, Compliance beyond the Nation-State, Cambridge University Press, New, 2005; H. van Schooten and J. Verschuuren (eds), International Governance and Law: State Regulation and Non-state Law, Edward Elgar, Massachussetts, USA, 2008; Ige F. Dekker and Wouter G. Werner (eds), Governance and international legal theory, Martinus Nijhoff Publishers, Leiden/Boston, 2004; New Rules for Global Markets, Public and Private Governance in the World Economy, Palgrave, New York, 2004; Rules and Networks, The Legal Culture of Global Business Transactions, Hart, Oxford, 2001 217

Hector : Mon cher Busiris, nous savons tous ici que le droit est la plus puissante des Êcoles de l'imagination. Jamais poète n'a interprÊtÊ la nature aussi librement qu'un juriste la rÊalitÊ.

‍ ت‏o-‍ ‏5-4Q ‍ ŰŒâ€Ź. z‍ا ا & ا‏Y‍ؼن ه‏ 0Q ‍› ŰŒÂ•ŘŻŮŠâ€Ź.W ‍ = ! Ůˆا‏Q ‍ د؊‏4 ‍! ا‏- 4 ‍ا‏ ›.W ‍ ا  ن Ůˆا‏I- ‍ ن‏5‍ي ŰŒâ€ŹY ‍ ى ا‏4 ‍ ؤŮ„ ﺥ Ů„ ا‏H ‍ا‏ !Qšâ€Ťďşąâ€Ź$‍ ا‏XY‍ ؼن Ů‡â€ŹŘŒ ‍ا ا د‏Y ‍ Ůˆâ€ŹT ‍ا Ůˆ ﺕ‏ !-4 !- 4‍ أﺹ‏o-4 !4 ‍ Ůˆâ€Ź.‍ ŘąŰŒ! ﺕ‏- 4 ‍ا‏ ‍ ت‏- ;4 ‍ = ع؊ ا‏,5/‍! ŰŒâ€Ź- ‍! ŮˆŘŻŰŒâ€Ź- ‍ا ŘŞ ﺙ‏oâ€ŤŮˆ‏ ›.F 0Q !-{‍ ا‏4‍! Ůˆ ! ا  ن ا ŰŒâ€Ź- ‍ ا‏-.Q ‍ا‏ .! ‍! د‏4‍! Ůˆďş• ŰŒ ŘĽ{ عا آ‏BQH ‍ Řąďşą! ا‏4 ! =â€ŤŮˆŘąâ€Ź

Busiris : Le SĂŠnat m'a demandĂŠ une consultation, je la donne.

‍ ŘŻŘŠ ŘĄ ا ! ŘąŰŒ[ ا ! ŘąŰŒâ€Ź4? ‍)ب( > ŰŒâ€Ź

f + ! ‍ا‏

Hector : Je te demande, moi, une interprĂŠtation. C'est plus juridique encore.

, ‍ Ůˆا*‏, ‍ Ůˆâ€ŹI+ ‍ؼن > ŰŒ ŘŞ ا  ن ا‏ ‍ ا  ن‏,/ f+ ‍ ŘŻŘŠ ا‏4? . *‍ Ůˆâ€Ź,/ ‍ ع‏+ (

‍ (ŘŻŰŒâ€Ź+ ‍ ا ! عي‏f+ ‍ Ůˆا?ﺥ < Ůˆاâ€ŹŘŒ ‍ ( ا (Ůˆâ€Ź ‍ > ŘĽ _ ا  ن‏O! ‍ > Řą ŰŒâ€Ź, ‍ Ůˆâ€ŹŘŒ 4 !+ *‍ا‏ L + . ‍ Ůˆâ€ŹŘŒ(1) 4 !+ ‍ ا‏, ^‍ _ ŘŁ Řł أ‏4 .‍ (دي‏+ ‍  ن ا‏+! â€ŤŘŻŮˆاع ا‏G‍ﺥ Ů„ ا‏

Jean Giraudoux: "La Guerre de Troie n'aura pas lieu", Grasset, 1943, page 121.

Philip ‍ Ůˆâ€ŹT ‍& Ů… ا  ن ا‏4 !.H ‍ ه‏H‍Â? أن ŰŒâ€ŹT‍ن ا  ن ŰŒâ€Źy ‍ ŰŒ ح‏I‍‏x ŘŒ(2)Selznick ‍ ت‏T4 ‍ Ů‚ ا‏B‍ ‏. ! ‍ ه ŰŒ! ا اﺹ‏T ‍ ا‏- ‍ ا‏/‍ ‏ !.H ‍ ŘŁâ€ŹŘŒ -‍ {! ذاﺕ‏.W4 ‍! Ůˆا‏Q H4 ‍! ا‏- 4 ‍ا‏ (3) ‍ن‏y ‍ ďş• ح‏. Gunther Teubner F‍ Ůˆâ€Ź4‍ آâ€ŹŘŒ ‍ ﺹ‏5 ‍{ Ůˆﺥ! ا  ن ا ‏$ ‍ ا س‏C-B H‍ ا

ŰŒâ€Ź4 ‍ ا‏G-H ‍ ŘŞ ا‏-Q4 o-& ‍ ه ﺕ‏H‍Â? أن ŰŒâ€ŹT‍ا  ن ŰŒâ€Ź ! z‍ ا‏0Q ‍ Ř­ = ع؊ ا  ن‏BŮ?‍ ŮˆŮ‡ ďş•â€ŹŘŒ ‍ ه‏-‍ Ůˆ ŰŒâ€Ź4-= Â?5 ‍ ع؊ ﺕ‏% 4 ‍{ ŰŒ ا‏

‍ ﺹ‏5 ‍ن ا  ن ا ‏x ‍ا‏Y ‍ Ůˆâ€ŹŘŒ(4)‍! ا  ن‏- ‍ ŮˆŘĽ ا‏B.W ‍ ا‏G-.B ‍ّ ďşľ Ůˆء ا‏-<‍ ﺕ‏0Q

!H 4 ‍ ! Ůˆا‏4 ‍! ا‏- 4 ‍ ŘŞ ا‏-‍‏7 ‍ ا‏vQ 4 ‍ ŘŠ ا& Ř­ ا  ن‏5 0 â€ŤŰŒ Ů‘ŮˆŘŹ ؼ‏ .!-&-l‍ ء Ůˆâ€ŹB‍ ﺼ‏G ‍ Ů„ Ůˆâ€Ź5/ F & C4 T ‍ؼ{ ع‏ (1)-

John Hasnas, The depoliticization of Law, Theoretical Inquiries in Law, Volume 9, n°2, 2008, p 529 (2)-

Philip Selznick, Law, Society and Industrial Justice, New York, Russell Sage, 1969

(3)-

Gunther Teubner, Substantive and Reflexive elements in Modern Law, Law and Society Review, Vol.17, n°2, 1983, p 249 (4)-

Peer Zumbansen, Law after the Welfare State, op.cit, p 790 218

‫إن ه‪ XY‬ا ‪ &4‬ه‪ -‬ﺕ آ ‪ 0Q‬ا ‪ ! -.B‬ا ‪ 4‬آ! وا ‪o 4‬ا ! ‪ & -‬ه‪" -‬ا ‪ 4‬ی‪" -‬‬ ‫و"ا ‪ .W‬ا ‪ - 4‬ري"‪ 5 ،‬ا ‪ L 4‬رات ا ‪ -Q‬ی! ا

آ ﻥ[ ﺕ ‪ L‬إ ‪ & 0‬م ا ‪ - 4‬ر‬ ‫ ‪ 0Q‬أﺱ س ‪ %‬ر‪x ،X‬ن ه‪ XY‬ا ‪ L 4‬رات ا ‪ T‬ی ة ﺕ آ ‪ 0Q‬ا ‪ C B‬ا ‪ B‬ري ‪ Q‬ﻥ ن‬ ‫وا ‪ ،C4 T4‬وه‪Y‬ا ی م ا ‪ 4‬ذج ا ‪ 4‬ح ه‪ XY‬ا راﺱ! ﺥ‪7‬ل & م ﺕ‪o‬ا ‪!-‬‬ ‫ا ‪ 4‬ی‪. -‬‬ ‫إن إ‪ &F‬ء ه‪Y‬ا ا ‪ & 0Q .‬م ا ‪ .W‬ا ﻥ ﻥ ی‪ & 4H‬ا ‪ ! -.B‬ا ‪ -< 4‬ة‬ ‫ ‪ -Q4‬ت ‪ .F‬ا ‪ 4‬ی‪ -‬داﺥ ا ‪ ،C4 T4‬ه‪ XY‬ا ‪ -Q4‬ت ا

آ ﻥ[ ﺕ و ‪7 G‬ﻥ‪ = !-‬ﻥ ﻥ‪!-‬‬ ‫ﺵ‪ !-Q5‬ا ن ‪ ،19‬ﺙ ‪7‬ﻥ‪ !-‬ه ی! إ{ ر ا و ! ا ‪ !B W‬ا ن ‪ 20‬ﺙ ‬ ‫ ‪7‬ﻥ‪ !-‬اﻥ ‪ 5‬ﺱ‪ !-‬ا و ! ‪ l‬وف وﺵ وط ا آ‪ !4‬ا ‪ 4‬ة‪.‬‬ ‫ی م ‪ Gunther Teubner‬رﻥ! ‪ -‬ا ‪7‬ﻥ‪ -‬ت ا ﻥ ﻥ‪ !-‬ا ;‪7‬ﺙ! ﺥ‪7‬ل‬ ‫ا ‪ T‬ول ا ‪:‬‬ ‫ا‪G‬ﻥ اع‬

‫‪e 4‬ﻥ ﺵ ‬

‫‪e 4‬ﻥ ه ی ‬

‫‪e 4‬ﻥ اﻥ ‬

‫ﺕ‪ .‬ی ا ﻥ ن‬

‫آ‪ 4‬ل ا & داﻥ‪!-‬‬ ‫وا ﺱ ‪ :!- 7‬ﺕ {‪، -‬‬ ‫ ‪ T‬ت ا ‪ /‬ط‬ ‫ ‪ &Q‬ا ا !‪.‬‬

‫ا ‪ .W‬ا ‪ 4T‬‬ ‫ ‪ / Q‬ط ا = ‪ %‬دي‬ ‫وا ‪ 4‬‬ ‫وﺕ ی م آ& ءة‪.‬‬

‫ر= ! ا ‪ .W‬ا ; ﻥ ‪:‬‬ ‫ﺕ ‪ G-H‬ا‪$‬ﺵ‪ 5‬ل ا ‪ 4‬دة‬ ‫ﺕ‪ 5‬ارات ا ‪. 4‬‬

‫ا ‪v l‬‬ ‫ا ر ‪!-‬‬ ‫ ‪ Q‬ﻥ ن‬

‫ ا‪ - C-F‬ی! ‬ ‫أ ﺕ ‪ !¹.‬وﺕ ‪ -%‬‬ ‫ا ‪ 4‬ارد ‪C4 T‬‬ ‫ا ‪ H‬ق‪ ،‬و أ ‬ ‫ﺵ ‪ !-‬ا ‪ L‬م‬ ‫ا ‪ -H‬ﺱ ‪.‬‬

‫ا ی ا ‪Y‬را ‬ ‫ ‪ 4‬ذج ا ‪ H‬ق و ‪0‬‬ ‫ا ‪ QH‬ك‪.‬‬

‫ ء وإ دة ء أﻥ‪ H‬ق‬ ‫ أ ا ‪ B‬ب‪،‬‬ ‫ا اﺥ‪ Q‬وا ‪G-H‬‬ ‫ا ر ‪.‬‬

‫ﺕ ‪ I-‬ا ا ‪ = :‬ا ﺕ ‪ I-‬ا ف‪ :‬ا §‬ ‫ه ‪! .B &Q !-‬‬ ‫ ‪ !- .‬ﺕ‪ %‬ری ‬ ‫ ﺥ‪7‬ل أﻥ اع‬ ‫و ‪ ! B‬ﺥ‪7‬ل‬ ‫ا ‪ .W‬وا ‪ .4‬دئ‬ ‫ ‪ GB‬اﺱ ‪. { .‬‬ ‫وا ‪ 4‬ی‪. -‬‬

‫ﺕ ‪ I-‬ا‪ z‬اء‪0 :‬‬ ‫ ﺱ‪ H‬ﺕ‪ !-‬و ‪ -Q4‬ت‬ ‫اﺕ ذ ا ار !‪.‬‬

‫ا‪ G‬د‬

‫ا ‪ 0 .‬ا اﺥ‪!-Q‬‬ ‫ ‪ Q‬ﻥ ن‪.‬‬

‫‪219‬‬

‫ا ‪(I‬ول ر )‪ :(7‬أﻥ اع وأ د ا ‪e‬ﻥ ا ﻥ ﻥ ا (ی& ‪.‬‬ ‫ا ‪ %4‬ر‪:‬‬ ‫‪Gunther Teubner, Substantive and Reflexive Elements in Modern Law, op.cit, p 257‬‬

‫إن ا ‪7‬ﻥ‪ !-‬ا ﻥ ‪ 5‬ﺱ‪ !-‬أو آ‪ 4‬ی‪7 " Wolf Heyderbraid -4H‬ﻥ‪ !-‬ا ‪!-Q4‬‬ ‫ا & و‪ , "!-F‬ﻥ! ذ ‪ J‬ر !‪,‬؛ ‪, 4 f‬؛ اﻥ ‪,‬؛ ‪ f‬وﺽ‪,‬؛ رآ‪ + ,‬ا‪w/‬‬ ‫ا ‪ ,4 !I‬ﺡ ل ‪ I‬ا ‪M‬ا‪ 4‬ت وا ذ ا ارات ا ﻥ ﻥ وا ت ا ‪ +‬ی ‬ ‫وا ‪.(1) +‬‬ ‫إﻥ‪ I‬ﺥ‪7‬ل ا ‪ v‬ا ‪ T‬و ‪ Q‬ﻥ ن‪ ،‬ﻥ‪ T‬ه‪Y‬ا ا‪$‬ﺥ‪ -‬رﺕ‪ I‬ا دی! ‬ ‫إ{ ر ﺱ‪ !QHQ‬ا وا ا ‪ 4‬آ‪o‬ی! ﺕ ك ذه وإی ‪ ،‬وا ﻥ ن ی‪ 0 H‬إ ‪ 0‬ﺕ‪ -HT‬ا ‪ -‬‬ ‫ا

ﺕ ‪ G‬ا وا ا ر ‪ !-‬ﺥ‪7‬ل ﺱ‪ -‬ﺱ ت ﺕ ا ‪ !-‬أ ‪ 4F‬ن ﺕ‪ -HT‬ه ‬ ‫ﺕ ﺕ‪ .-‬ت ﺱ‪ H‬ﺕ‪ .(2)! - !-‬ه‪Y‬ا ا ‪ v‬ﻥ‪ X T‬ﺥ ! دراﺱ ت ا ‪ .W‬ا = ‪ %‬دي‬ ‫ا

ﺕ‪ 0 H‬إ ‪ 0‬ﺕ‪ .‬ه‪ XY‬ا ‪ T‬و ‪ !-‬ا ‪ .W‬ا ﻥ ﻥ ‪ ،‬ﺡ‪ 3-‬ﻥ‪ T‬ه م ا ‪ .W‬ا ‪ T‬و ‬ ‫ ‪ Ian Ayres 5‬و ‪ John Braithwaite‬ا ‪ ;4‬ل ا‪$‬آ; ﺕ‪y‬ﺙ ا ‪ XY‬ا ‪ T‬و ‪ ،!-‬ه‪XY‬‬ ‫ا ‪ L‬ی! ا

ﺕ ى ا ﻥ ن ا ﺱ‪" 4‬ا ‪ H‬ي" آ‪ yTQ4‬أﺥ‪ ، -‬ی‪ 5‬ن ا ‪o‬ام ‪C‬‬ ‫ا ‪ .4‬دئ ا ﻥ ﻥ‪ G- Q = -m !-‬ﺥ‪7‬ل ا ار وا‪ =z‬ع‪ ،‬و ‪ I-Q‬ﺕ ا آ ت‬ ‫ا ‪ !-B.W‬ا &‪Y-‬ی! ‪y‬ن ﺕ‪ 5‬ن ‪ T‬و ! ‪ C‬ا ‪ QH‬ك ا وﻥ أو ‪ -m‬ا وﻥ وا ‪ 4‬ا=‪v‬‬ ‫ا ‪ 4‬دة ‪ ، -{ .W4Q‬ﺡ‪ 3-‬أن ا‪ C-F‬ا ‪ .W‬ا

ﺕ‪ L‬ا‪z‬رادة وا رة ‪ 0Q‬ا ‪ .W‬‬ ‫ا ‪Y‬اﺕ ی‪ T‬أن ﺕُ‪ .W y 5‬أ= "=‪ H‬وة" و"=‪ H‬ی!"‪ 4 - ،‬ﺕ‪ ,Q‬ا

ﺕ‪ L‬ﺱ‪ Q‬آ ‪ -m‬‬ ‫ﺕ وﻥ ی‪ T‬أن ﺕُ ‪y‬آ; ‪ !-B.F‬ور= ! )أﻥ‪ L‬ا ‪ 5/‬ر= )‪.(3)((26‬‬

‫‪(1)-‬‬

‫‪Wolf Heydebrand, op.cit, p 328‬‬ ‫‪Christine Parker, op.cit, p 357‬‬ ‫)‪ -(3‬ی‪ CW‬ا م ا ‪ L B.W‬ی! ا ‪ .W‬ا ‪ T‬و ‪ Ian Ayres 5‬و ‪ John Braithwaite‬ا ﻥ ن ا و ﺕ ‬ ‫ ‪ 5/‬وا‪ !4= F‬ا م‪ ،‬وی‪ -.‬آ‪ v-‬أن ا ‪y‬ﺙ‪ -‬ا ﻥ ﻥ ی‪ T‬إ ‪ .F 0‬ور= ! ‪ -m‬رﺱ‪ !-4‬وﺕ& و‪ ،!-F‬أﻥ‪: L‬‬ ‫‪Ian Ayres and John Braithwaite, op.cit, pp 19-35‬‬ ‫‪(2)-‬‬

‫‪220‬‬

‫و ‪x ،I‬ن ا ﻥ ن ا ﻥ ‪ 5‬ﺱ ی آ ‪ 0Q‬دور ا ‪ --‬ات ا ﻥ ﻥ‪ !-‬أ ‬ ‫إ‪ l‬ر ا ‪ -‬ا ‪ /4‬آ! ‪ o-4‬د ا ‪ -‬وا ی ت وا ا ‪ ،o‬و ‪ I-Q‬ی‪ T‬ا ‪y‬آ‪ -‬‬ ‫ه ‪ 0Q‬دور ا ﻥ ن ﺕ &‪ -Q4 o-‬ت ا ‪ .W‬ا ‪Y‬اﺕ ا

{ ی ی‪ C-B H‬ا‪ $‬اد‬ ‫وا ‪ 4L 4‬ت وا‪$‬ﻥ‪ H‬ق ا ‪ !- 4‬ﺕ ‪ G-H‬ﺱ‪ Q‬آ ﺕ ‪ !- C‬ا )‪.(1‬‬ ‫و ‪Y‬ا ی‪ L‬ا ‪ L 4‬ر ا ا ‪ Q5‬ا ‪ 4‬ر ‪ ، -‬وا ‪Y‬ي ی‪ 4 T‬و ن‬ ‫ ‪ !Q4‬واﺡ ة‪ ،‬آ ر ! ﺕ ج إ ‪ 0‬ﺕ‪o‬وی ﻥ ‪ %‬ا ‪ 4‬ر ! ا‪$‬ﺥ ى)‪ ،(2‬ﺡ‪ 3-‬أن‬ ‫)‪ -(2‬أ ا ‪ 4‬رﻥ! ‪ -‬ا ‪ 4‬ر ! ا ﻥ ‪ 5‬ﺱ‪ !-‬وا ‪ T‬و ‪ Q !-‬ﻥ ن أﻥ‪: L‬‬ ‫‪221‬‬

‫‪Christine Parker, op.cit, p 358‬‬

‫‪(1)-‬‬

‫ا ﻥ ن ا ‪ T‬و ی آ ‪ 0Q‬ﺕ ‪ G-‬أه اف ه ی! إ{ ر ا ‪ ! Q%4‬ا ! ﺥ‪7‬ل‬ ‫ا ا ‪ G‬ا ‪ -H‬ﺱ )‪ ،(1‬ﺡ‪ -‬ا ﻥ ن ا ﻥ ‪ 5‬ﺱ ی& أآ; ا ‪ ! -.B‬ا ‪ .‬ی ‪ Q !-‬د ‬ ‫{ ی‪ G‬ا ‪ L‬إ ‪ 0‬ا ‪ C4 T4‬إ{ ر {‪ I -.‬ا دی! وإ ‪ 0‬ا ﻥ ن =‪ X %‬ﺱ ‪ -‬ب ه‪XY‬‬ ‫ا دی!‪ ،‬و ‪ I-Q‬ی ا ‪ 0Q I‬أﺱ س ا ف ا ‪ T‬ه ي‪" .‬إن ا ﻥ ن ا ‪ I+‬و ‪,‬‬ ‫ی! ‪ 2‬أن یُ ‪ A ( +‬ﻥ‪ ^+4M‬ا? ی وﻥ> ^ إ _ ا ﻥ ن ا ‪a‬ي ی‪ ( I‬ا ا ‪ ,+‬ی! ‪2‬‬ ‫أن ن ه ‪ ,/‬إ< ر ‪ 4 !I‬ت ‪( +‬دة‪ ،‬آ‪\/ x a‬ن ا ﻥ ن ا*ﻥ ‪ ,‬ی ‪[B+‬‬ ‫إدراك ا ‪ B‬ا ] ‪( +‬دی ‪ ،‬و (ى ^ ‪ ,/‬إ ﻥ ‪ g‬ﻥ ء إ ! ع ﺡ ل ا ‪2‬‬ ‫ﺥ‪e‬ل ‪ !4‬ت ا ‪ +‬ا‪ ،w/‬و ‪a.‬ا ‪\/‬ن ا ﻥ ن ا*ﻥ ‪ ,‬اﻥ‪ A ( ُ+‬وی‪^ + ^I‬‬ ‫‪ , !4‬ء ‪ _ 4‬ﺡ ب ‪ x f‬ا ق ا? ا‪ -‬وا ‪ I‬ه ی وﺡ‪ ! 0‬و‪^+ 4‬‬ ‫ا ! ری ا !‪ ! +‬ری ‪ ,/‬ا (ا ا (و* ")‪.(2‬‬ ‫إن رة ا ﻥ ن آ‪ 4‬آ‪ -< o‬ا ‪ 4 Q‬ت آ! ء‪ ،‬أی ﻥ ى ا ی ‬ ‫ =‪ B‬ات ا ‪ B4‬ﺕ ‪ ، = H‬ه رة ﺕ ‪ - 5/ 5‬ﺡ ‪ ! -‬ا د ا ‪ .W‬‬ ‫وا آ‪ !4‬و ! ﻥ‪ L‬ﺥ ر ‪ Q !.H !-‬ﻥ ن )ا ﻥ ن ا ﻥ ‪ 5‬ﺱ (‪ 5 ،‬رة‬ ‫ا ﻥ ن وﺱ ﺱ‪ !QHQ‬ا وا ا ‪ 4‬آ‪o‬ی! ا

ﺕ ‪ 4‬ج ذه وإی ﺕ ‪ -B‬و ! ﻥ‪ L‬ة‬ ‫‪ F‬وری! داﺥ‪ Q !.H !-Q‬ﻥ ن ﺕ ‪ CQB‬إ ‪ ! 0‬ذا ی‪ 54‬أن ی م ‪ I‬ا ﻥ ن )ا ﻥ ن‬ ‫ا ‪ T‬و (‪ ،‬و ‪ 0Q‬أﺱ س ه ﺕ‪ -‬ا ‪ %‬رﺕ‪ -‬ا ‪ 4‬ر‪ Q - F‬ﻥ ن )ا ﻥ ن ‬ ‫ا اﺥ ‪/‬ا ﻥ ن ا رج( ی‪ 54‬أن ﻥ ج ‪ %‬رة ‪o‬دو ! ﺕ‪o4‬ج آ ا ‪o-44‬ات‬ ‫ا ‪ - 4‬ری! ‪ Q‬ﻥ ن ا ﻥ ‪ 5‬ﺱ وا ‪ T‬و ‪ ،‬و ‪ I‬ی‪ 54‬ا ل أن ا ﻥ ن ا ‪ 4‬د ی‪ T‬أن)‪:(3‬‬ ‫‪ .1‬ی ‪ 4W‬ا ‪ .4‬دئ ا‪ z‬ا ‪ !-‬وا ‪ T‬ه ی! ‪ Q‬ا !‪ ،‬ر‪ m‬أﻥ ی‪ 54‬أن ﺕ‪ 5‬ن‬ ‫واﺱ ! ا‪ ،‬وی‪ 54‬أن ﺕ ‪ y/‬أﻥ‪ !-B.F !4L‬دة ‪ %‬ر‬ ‫رﺱ‪ 4‬دو ﺕ واﺡ )وه‪Y‬ا ی ا ‪ C G‬ی إ ‪ I-‬ا ﻥ ن ا ‪ T‬و (‪.‬‬ ‫‪ .2‬ی ‪ -Q4 4W‬ت ﺕ‪ 5‬ن ‪ -‬ا ‪ .4‬دئ ا‪ z‬ا ‪ !-‬وا ‪ T‬ه ی! ‪ Q‬ا ! ‪! .B‬‬ ‫ أ ﺕ ‪ ، 5‬ﺕ =‪ ³‬وﺕ ‪ -‬ﺕ‪ 5‬ی ه‪ XY‬ا‪$‬ﻥ‪ !4L‬ا ‪ !-B.W‬ا دی! ‪ 4‬‬ ‫ی ﺱ ‪ % C‬ر ه‪ XY‬ا ‪ .4‬دئ وﺱ‪ Q‬ك ا & ا ا

اﺕ& [ ‪) -Q‬وه ‬ ‫ا ﻥ ن ا ﻥ ‪ 5‬ﺱ وا ﻥ ن ا ‪ T‬و ی & ن ﺡ ل ه‪ XY‬ا ‪ 5/ !B‬آ‪.( -.‬‬

‫‪Robert Eli Rosen, Endogeneity and Its Discontents: Teubner and Selznick on Legal Pluralism,‬‬ ‫‪Theoretical Inquiries in Law, Vol.9, Issue 2, 2008, pp 49-58‬‬ ‫‪(1)-‬‬

‫‪M Martin Krygier, Philip Selznick: incipient law, state law and the rule of law, in, in, H.‬‬ ‫‪van Schooten and J. Verschuuren (eds), International Governance and Law: State‬‬ ‫‪Regulation and Non-state Law, Edward Elgar, Massachussetts, USA, 2008,pp 31-55‬‬ ‫)‪(2‬‬‫‪Christine Parker, op.cit, p 360‬‬ ‫)‪(3‬‬‫‪Christine Parker, op.cit, p 361‬‬ ‫‪222‬‬

‫‪ .3‬ا ‪ -Q4‬ت وا ‪ .4‬دئ ا دی! ا‪ z‬ا ‪ !-‬وا ‪ T‬ه ی! ‪Y‬ا ا ﻥ ن ی‪ T‬أن ﺕ ‬ ‫ ا وإ دة ‪ 4 H 5/ m -‬ی ﺕ‪) -.B‬ه‪Y‬ا ی ‬ ‫إ ‪ I-‬ا ﻥ ن ا ﻥ ‪ 5‬ﺱ (‪.‬‬ ‫إن ا ‪ L‬إ ‪ 0‬ا ﻥ ن ‪ 0Q‬أﺱ س أﻥ‪ I‬اﻥ ‪ 5‬ﺱ وﺕ‪ T‬و ی‪ 54‬أن ی § ا ‪!.m‬‬ ‫ا ‪ ! Q4‬ا

ﺥ‪ 7‬ﺕ د ا دی! ا ﻥ ﻥ‪ 0Q !-‬ا دی! ا ‪ ،!-B.W‬وه‪Y‬ا ی آ أن‬ ‫ا ﻥ ن ا ﺱ‪ 4‬ا و ﺕ ‪ Q‬و ! ا { ‪ !-‬ا ی;! ی‪ 54‬أن ی ‪ -B‬آ ی ‪ & IQ4‬م‬ ‫ا ﻥ ن ‪ C4 T 0‬د و ‪ ،‬إن وﺕ‪ %‬ر ا ﻥ ن آ ‪ T‬و واﻥ ‪ 5‬ﺱ ‬ ‫ی ‪ -B‬إ ‪ 5‬ﻥ‪ !-‬إدراك ا اﻥ‪ -m -‬ا و ﺕ‪ !-‬ا ﺵ‪ !¹‬ا‪$‬ﻥ‪ !4L‬ا ‪ !-B.W‬ا دی!‪ ،‬ا

‬ ‫ه ‪ W [H-‬ورة ﺕ‪o5‬ة ‪ 0Q‬ا و !‪ ،‬وه ی‪ 0Q H‬ﺕ ‪ -F‬وﺕ‪y‬آ‪ -‬وﺵ وط‬ ‫إ ‪ 5‬ﻥ‪ -‬ت ﺡ آ‪ 0Q ! !4‬ا ‪ H4‬ى ا ‪. 4‬‬ ‫ا !‪ A B‬ا & ﻥ‪ :,‬ا ‪( .‬دی ا } ا !‪ ,‬ا ! ‪ +‬ك ( ا (و ‬ ‫إن ﻥ! ذج ا } ‪ < 24‬ی‪ w‬ا ‪( +‬دی ا ! ‪ +‬ح ‪ ,/‬ا !‪ A B‬ا ‪ ،w‬و ‪ 0 f‬ا ! ‪wB‬‬ ‫ا ! ‪ L‬ا ‪a‬ي م ‪ ^ 4‬ه ة ا ! ‪ _ 4‬أ س ا ( ا ‪ +‬ﺡ (ي ا ‪a‬ي (‪ 4‬إ ^‪،‬‬ ‫ ف ی [ ا ! ری[ ا ‪ B‬ا ! ‪ ,/‬ﺡ ‪ 2‬ا !>‪ .‬ا ‪( +‬دي ‪ f‬ا‪04‬‬ ‫ا ! وا !>‪ .‬ا ﺡ(وي ! وع ا !‪.,‬‬ ‫ ‪ / 5‬ع ‪ 4‬ی‪ T‬أن ی ‪ T‬وب ‪ C‬ه‪ XY‬ا ; ‪" :!-‬ا ﺡ ة" و"ا دی!" )‪،(1‬‬ ‫و ﺕ‪ .‬ا ‪ .‬ا ﺡ وي ‪$‬ي ‪ /‬وع إ{ ر‪ X‬ا ‪ 4‬وا ‪ I . H‬و ا‪$‬ﺥ‪ - Y‬‬ ‫ا ‪ .‬ر =‪ W‬ت ه‪Y‬ا ا ‪ /4‬وع)‪.(2‬‬ ‫)‪ ( (1‬وع ا } ا !‪" 2 ,‬ا ﺡ(ة" و"ا ‪ !+‬ی‪"M‬‬ ‫ ( ا ‪ . g.I‬د ء ا ! ری[ ا ! ‪ +‬آ ﻥ ‪ ،2 + + 2 +f /‬ا ‪ f f‬‬ ‫ا ‪ .‬ی ا ‪ 24 ,+‬اﻥ‪ .6‬ر ا‪M G‬اء ‪ ,/‬ا ‪ ،0‬و‪ f /‬ا ق ‪ ,/‬ا ! ‪ 0‬ا ‪j ,+‬آ(‬ ‫‪ w _ 4‬ا ‪ 2 0‬ﺥ‪e‬ل ا ‪ e +‬ا‪M G‬اء‪ .‬و‪ _ 4‬أ س ه‪a‬ا ا ‪,/ h +‬‬ ‫ا ‪ +‬ا ‪ I‬ت ا ! ری[ ا ! ‪ +‬آ ‪ .‬آ ‪ L‬ی! ‪ 2‬أن ی ن وع ا ! ؟‬ ‫ آ ن ﻥ‪ 4‬ذج "ا ‪ .‬ﺕ !" )‪ (Melting pot‬ا‪ $‬ی‪ 5‬ی دو ا ‪ 4‬ذج ا‪ ; $‬‬ ‫ ‪ /4Q‬وع ا ‪ /4‬ك‪ ،‬ا ‪Y‬ي ی م ‪ %‬آ ا ; ت وا‪ $‬اف إ{ ر واﺡ ‪ .‬ی م ه‪Y‬ا‬ ‫ا ‪ 4‬ذج ‪ 0Q‬ﺕ ی! ا ی! ا ‪ !- 4T‬أ ا ! ا د ا ر ‪ ،‬و ‪Y‬ا ی‪ 5‬ن ه‪Y‬ا‬ ‫ا ‪ 4‬ذج ; ‪ -‬ﺥ‪7‬ل اﺱ ام ا ‪ .‬ﺕ ! ‪ -Q‬م ا ازن ‪ 0Q‬ا ‪ 4‬ى ا ی ‪ ،‬و ‪C‬‬

‫‪223‬‬

!- & ‫ه اف ا‬$‫ ﻥ& آ ا‬C GH Q Q5 ‫ ا ف ا‬G- ‫ وﺕ‬،‫ﺡ وث ردود أ ل‬ .(1)‫اء‬o « C4 T4 ‫ ا‬0 ‫! وا ﻥ ل إ‬4 ‫ ه ة ا‬l ‫ ر‬. ‫{ ر ءت و ت ا‬z‫ا ا‬Y‫ ه‬ ‫ ﺕ ی‬54‫ أی ی‬،(‫ﺥّ ة‬y 4 ‫ اﺙ! )ا اﺙ! ا‬Q !-‫! ﺙ ﻥ‬Q‫ ﺡ‬4‫ آ‬- 4‫ ﺱ‬5 ‫ا‬

‫ رة ا‬% ‫ ا‬،(2)Ulrich Beck I-4H‫ ی‬4‫ " آ‬B ‫ ر "< ا‬% " ‫ ر "ا‬%‫ﺕ‬ . 4-Q=‫ إ‬-m C4 T 5 ‫ أن ﺕ‬54‫ی‬ ‫ إ‬،IH‫ ﻥ‬T‫ وﺕ‬I ‫ ه ی‬o‫ی‬o GH ‫ و= م ا‬،!-T-‫ﺱ اﺕ‬z‫ ا‬XY‫ و ّ[ ه‬0 ‫ ﺡ‬5

‫ ﺱ ف ﻥ ﺥ‬4 ‫ ور‬،" ‫ﺥ‬Ü " !- %=‫ ﺱ! إ‬-‫ ﺱ‬.‫ ﺕ‬0 ‫ إ‬7‫ ﺥ‬IT ‫أﻥ ﺱ ف ﻥ‬ ‫ أﺱ س م و د ﺡ ود‬0Q ، ‫ﻥ وا ﺥ‬$‫ ا‬- - ‫ ا ف‬54‫! ی‬- %&‫! اﻥ‬Q‫ ﺡ‬ .(3)I ‫ ﻥ وﺥ ر‬- 4‫ ﺱ‬5 ‫ ا‬C4 T4 ‫ ا‬- ! F‫وا‬ o‫ی‬o ‫ ﺕ‬0 ‫ آ! إ‬/4 ‫ ا‬C‫ ری‬/4 ‫ [ ا‬T‫ اﺕ‬،X ‫ ر دو ! ا‬- ‫ ! أﺥ ى و اﻥ‬ C [ ‫ا‬o‫! ا

ﺕ‬- ; ‫ ا دی! ا‬XY‫ ه‬،(4)X ‫ ا

آ ﻥ[ ﺕ ! دو ! ا‬،!- ; ‫ا دی! ا‬ G- ‫ ﺕ‬0 ‫ إ‬0 H‫ ﺕ‬4 !- < ‫ رة ا‬W ‫ ق ا‬H ‫ ﺕ ری! ا‬5‫! ی‬- ‫ ا‬.- -‫ ! ﻥ‬o‫ﻥ‬ .! ‫ ! ا‬Q%4 ‫ ا‬G- ‫ ﺕ‬0 ‫! أ ا ل إ‬- ; ‫! ا‬- % ‫! ا & دی! وا‬- 7 ‫ا ﺱ‬ ‫ & م‬0 ‫ أو ﺡ‬،X ‫! دو ! ا‬Q‫ رأی ه ﺡ‬4‫ ﺕ ! آ‬. ‫! ا‬-T-‫ذا آ ﻥ[ إﺱ اﺕ‬x ‫ ﻥ ﺕ ف أﺱ ﺱ‬- 4‫ ﺱ‬5 ‫ م ا‬L ‫! إ{ ر ا‬-‫ اﺙ! ا ; ﻥ‬Q "!BQH ‫ "{ ﺱ! ا‬U. Beck { !4 ‫ ء & م ا‬B ‫ وإ‬،‫ ت وا ﻥ ج‬7 ‫ ﻥ ﺥ رج ا ﺥ‬T C4 T ‫ ی‬5 24" ،[ ‫ ﺕ‬4‫ ق وإﻥ‬- 3‫ ا ی‬4 ‫ ا‬C4 T4 ‫ ا‬-5/‫ ﻥ ﺕ‬X T‫ وا ﺕ‬، -Q 3 4 L + 2 ! ‫ و‬،‫ﺥ ى‬G‫ ت ا‬/ & ‫ ا‬, &! [ ‫ ون‬+ ‫ وا‬،, ! ‫ ا‬04 f+ ‫ ا‬w‫< ی‬ x a‫ وإﻥ! آ‬،", ‫ } "ا (و‬/ , ‫" * ی‬,! ‫ م "ا‬.f!/ ^ 4‫ و‬... ، < ‫ ا‬/ & ‫ا‬ _ ‫![ إ‬+I! ‫ رات ا‬B+ ‫ ی ل ا‬, ! ‫\ن ا‬/ ‫ا‬a. ‫" و‬, ! ‫_ "ا‬+‫ وﺡ‬،, < ‫ ا‬g

(1)-

Richard Münch, Nation and Citizenship in the Global Age, From National to Transnational Ties and Identities, Palgrave, New York, 2001, pp 49-50 (2)-

Ulrich Beck, The cosmopolitan perspective: sociology of the second age of modernity, British Journal of Sociology, Vol.51, Issue1, January/March 2000, p 99 (3)Nick Vaughan-Williams, op.cit, p 112 (4)Keith Banting, Richard Johnston, Will Kymlicka, and Stuart Soroka, Do multiculturalism policies erode the welfare state? An empirical analysis, in, Keith Banting and Will Kymlicka (eds), Multiculturalism and The Welfare State: Recognition and redistribution in contemporary democracies, Oxford University Press, New York, 2006, p 128 224

‫ﻥ ع ‪ 2‬ا ‪ >+‬ه ات ا ! ")‪ ،(1‬إ إن ه‪ XY‬ا‪z‬ﺱ اﺕ‪ ،!-T-‬ا

ه أ ی‪ !-5‬ر !‬ ‫ا‪$‬و ‪ ،0‬و أن ف & م ا‪ 0Q ! $‬ا ‪ B‬ی ! ا‪ $‬ی‪ ، - 4 & !-5‬اﻥ إ ‪0‬‬ ‫ ﺡ‪ !Q‬ا دی! ا ; ‪ !-‬وا ﻥ ج { ی‪ G‬ا ‪ H‬ق‪ 5 ،‬ا ‪ 4‬ذج ا‪$‬ورو ‪ !-‬ا

ﺕ ‪ 4‬‬ ‫إ ‪ 0‬ﺡ آ‪ -.‬ا ‪ &4‬ه‪ -‬ا و ﺕ‪ 5& !-‬ة ا ﻥ ج ا ‪ ،(2) 4‬ه‪ XY‬ا‪z‬ﺱ اﺕ‪ !-T-‬ﺕ ‪ 4‬‬ ‫ ‪Y‬ور ‪ 0Q Q/‬ا ‪ H4‬ی‪ -‬ا اﺥ‪ Q‬وا ر ‪ ،‬داﺥ‪ { -Q‬ی‪ G‬ﺕ ی دی‪ 5‬ﺕ ری!‬ ‫ا ‪ H‬ق ا ﺕ اﺱ ‪ .‬ال ا ‪ .‬ﺕ ! ا‪ $‬ی‪ 4T4 !-5‬ت ‪ ،!- Q%‬وﺥ ر ‪x ، -‬ن ; ه‪Y‬ا‬ ‫ا ‪ -H‬ری ی د ا ‪ %4‬ا‪ $‬ی‪ 5 !-5‬ا‪$‬ﺱ ا‪$‬ی ی ‪ - Q !-‬دة ا ‪ !-4‬آ‪., Y‬‬ ‫و ‪Y‬ا ‪x‬ن اﻥ ‪ -‬ر ا ‪ W‬رة ا‪ $‬ی‪ = !-5‬ی‪ G.H‬اﻥ ‪ -‬ر ا ‪ W‬رة ا < ‪.(3)!-‬‬ ‫إن ‪ 5‬ة ‪ 0Q = 4 .F‬ه‪ XY‬ا‪ 5 $‬ر ا =‪ - !-W‬ا ﺡ ة وا ‪ 4‬ی‪،o‬‬ ‫ا ف ا ‪ 4T‬ا ‪Y‬ي ی‪ ;4‬ه ی! ‪ ،!- 4‬وا‪$‬ه اف ا & ‪ !-‬ا

ﺕ د ه ی ت دی!‪.‬‬ ‫ه‪Y‬ا ا ع ا ‪ .W‬ی‪ T‬أن ی‪ 5‬ن إ{ ر ‪ !-Q4‬ء ‪ /‬وع ه ی ﺕ ی‪ 54‬أن‬ ‫ی‪ 5‬ن د ‪ .H‬إ{ ر ﺡ اري ‪ -‬ا ‪ -4‬ت وا ‪ ، %4‬ﺡ‪ 3-‬أﻥ‪ I‬ی‪ T‬ردع‬ ‫ا ‪ -4‬ت‪ ،‬و ‪ 5‬ی‪ T‬ر ‪ %4 B‬إ{ ر ‪ .F‬ی‪ 4H‬دا ‪ T -L 4‬ل ا ‪ 544‬‬ ‫ ‪ C‬ا‪$‬ﺥ‪ - Y‬ا ‪ .‬ر ‪ Q‬ی ات ا ‪.(4)!-¹-.‬‬ ‫إن ه‪Y‬ا ا ع ا ‪ !4‬ا ‪ 0Q‬ه‪ XY‬ا ‪ .4‬دئ ‪ 4 -m‬ا = ع‪ ،‬دام أن‬ ‫ا ا ا اري = ‪ 7‬ا ‪ -‬م‪ 5 ،‬ا ‪ - !=7‬ا ‪ 4/‬ل ا < وا ‪ T‬ب ا & ‪ -‬‬ ‫ زا [ ﺕ ‪ .‬ﺕ<‪ -‬ا ﺱ و ‪ -‬إﺙ‪ .‬ﺕ ی ا ا ا ار‪ ،‬دا [‬ ‫ا و= ت ا

‪ [ّH‬آ ا ! ا ‪ /‬ب ا‪ = !-Q $‬اﺱ ‪ 5/ [ .‬أآ; ‪.! 4- Q !-‬‬ ‫ ‪ .‬أن ‪ 4‬و ‪ G‬ﺕ‪ Xoّ-4‬ا ‪ 5H‬ي‪ ،‬اﻥ ا < ب إ ‪ 0‬ا ‪ 4‬و ‪ G‬ﺕ‪ Xoّ-4‬ا ; وا ‪ B-H‬ة‬ ‫ { ی‪ G‬ا ة ﺕ آ[ ‪ 5‬ﻥ ‪y‬ﺙ‪ -‬ی وم ‪ 4‬ﺡ‪ -‬ة ‪ m‬ی‪ TQ [4‬ب ‪.!Q%‬‬ ‫إن ء ‪ = !4‬ﺕ ى ه‪Y‬ا ا ‪ GB 4‬ا =‪ - W‬ا ‪) -Q‬ا ی ا ‪( Q5‬‬ ‫وا ‪ . 7‬ة )ا دد ا ‪ ،( Q5‬ﺡ‪ 3-‬أن ﺕ م ا ‪ GB 4‬ا ‪ Q y‬ا آ ‪ 5‬ا ‪ -‬ی ت‪،‬‬ ‫أی‪ 2‬آ‪ 0‬ﻥ ‪ ,-M w‬ی! ‪ ^ 2‬أن ی ر ‪ ,/‬ن ا‪G‬ﻥ ق ا‪G‬ﺥ ى‪ ,/ ،‬إ< ر ‪ 4 Ô.f‬م‬ ‫ ! ا ‪ L‬وا ارات‪ ،‬و ‪ - 5‬و ‪ GB G‬ا ‪ -Q‬و ا ‪ . 7‬ة)‪.(5‬‬ ‫‪(1)-‬‬

‫‪Oleg Shvydanenko, A New Globalization Paradigm: World Unity or Alternatives for‬‬ ‫‪Development?, Journal of International Economic Policy, Issue 3, 2005, p 16‬‬ ‫)‪(2‬‬‫‪Jacques Attali, The Crash of Western Civilization: The Limits of the Market and‬‬ ‫‪Democracy, Foreign Policy, n°107, 1997, p 59‬‬ ‫)‪(3‬‬‫‪Richard Münch, op.cit, pp 136-185‬‬ ‫)‪(4‬‬‫‪Serge Diebolt, op.cit, p 302‬‬ ‫)‪ -(5‬ﺡ ل & م ا ﻥ ‪ 5‬س ‪ ،Spécularité‬ا دم أﺱ ﺱ ‪ Q‬ا & وﺕ‪ -.B‬ﺕ‪ T I‬ل ا‪$‬ﻥ‪ !4L‬ا ‪ -H‬ﺱ‪ !-‬أﻥ‪: L‬‬ ‫‪Jean-Louis Vullierme, Le concept de système politique, PUF, Paris, 1989, pp 221-293‬‬ ‫‪225‬‬

‫إن ه ا ‪ 5-4‬ﻥ‪o-‬م ی‪ ;4‬ا ‪ !-‬ا‪$‬ﺱ ﺱ‪ ،!4 Q !-‬ﺡ‪ 3-‬أﻥ‪ I‬و‪ I F‬ﺡ‪o-‬‬ ‫ا ‪ ،G-.B‬ی‪ I 54‬أن یُ‪$ ،0<Q‬ﻥ‪ I‬ی‪ ;4‬ا ! ا‪$‬ﺱ ﺱ‪ L Q !-‬م ا ‪ ، 4‬وأي و !‬ ‫ﺕ‪y‬ﺕ ه‪Y‬ا ا ‪ -H‬ق ﺕ دي إ ‪ 0‬ا ! آ‪Y !-Q‬ا ا ‪ L‬م)‪.(1‬‬ ‫إن ا ‪ !4‬ا د ! أن ﺕ ‪ T‬وب ‪ -W= - B 4‬ی‪7;4‬ن ا ‪ QH‬آ ت‬ ‫ا ‪ !F &4‬ا و !‪ wB ،‬وﺡ(وي ی ف إ ‪ 0‬ء ‪ /‬وع ‪ /‬ك ¨ﻥ‪ H‬ﻥ‪،!-‬‬ ‫وی‪ ;4‬ه ی! واﺡ ة و ‪ . G‬أ م ه "ا ‪ W‬رة ا‪z‬ﻥ‪ H‬ﻥ‪ ،"!-‬و ‪ GB‬ﺥ ‪GB ،‬‬ ‫ﺕ‪ 4‬ی‪o‬ي ﺕ& ‪ ، QF‬ی ‪ .‬ﺡ‪ -‬ی ت ا ا ‪ -‬ا ‪ ! oT 4‬وا ‪ 4‬ﺡ ة‪ ،‬وا

ﺕ‪ ّ;4‬‬ ‫ه ی ت وأه اف و ‪ .‬دئ ‪ !&Q‬و دة‪ 7 .‬ا ‪ GB 4‬ا ﺡ وي ا ی ﺕ ‪ 5‬رة‬ ‫ا و ﺕ‪ !-‬وا ‪ 5‬ﺱ‪ - 4‬ﻥ‪ ،!-‬و ا ‪ GB 4‬ا &‪ H&-H‬ا دي‪ = ،‬دران ‪ 0Q‬ﺕ ‪G-‬‬ ‫ ‪ /‬وع ﺵ ¨ﻥ‪ H‬ﻥ‪ ،!-‬وإﻥ‪ 4‬ه ‪ GB‬وﺱ‪ B‬ﺡ‪ - X L‬ا ﻥ‪ 4‬ذج ا ا ‪، -<%‬‬ ‫أی ی‪ 54‬إﺡ اث ﺕ<‪ --‬ات ‪ 0Q‬ا ‪oT‬ی‪ ¹‬ت )ا ُ ( ا ‪ 4‬ﺕ‪ !B.‬ﺕ [ ﺵ وط ‪ Q ! -‬ارة‬ ‫ا ‪ ،!- 4‬و ی‪ 54‬إﺡ اث ه‪ XY‬ا <‪ --‬ات إذا آ ﻥ[ ه‪ XY‬ا ‪oT‬ی‪ ¹‬ت وا ُ ﺕ‪ 5/ !B.‬‬ ‫ ‪$ ،v;5‬ن ا ‪ = !5./‬دﺥ‪ [Q‬ﺡ‪ !Q‬ا ‪ 4T‬آ‪ 4‬ی ل ‪.(2)Duncan Watts‬‬ ‫ رأی ‪ 4-‬ﺱ‪ G.‬آ‪ v-‬أﻥ‪ I‬ﺥ‪7‬ل ﻥ‪ 4‬ذج "ا ا ‪ " -<%‬ی‪ 54‬أن ﻥ ‪ %‬ر‬ ‫ﺡ ودا ازن ا ‪ !5./‬ﺥ‪7‬ل در ت ا ارة‪ ،‬ﺡ‪ 3-‬أﻥ‪ I‬ی‪ 54‬أن ﻥ‪ %‬إ ‪ 4 0‬د‬ ‫ا ‪ !5./‬إذا آ ﻥ[ ا ُ ا ‪ 4‬ﺕ‪ !B.‬و ‪ 5 0Q ،v W !Q‬ﺵ وط أﺥ ى أی ی‪ 54‬أن‬ ‫ﺕ‪ 5‬ن ﺡ ت ازن ا ‪ / !5./‬و{! د ﺕ ا ی ﺙ ا ‪ !B‬ا ! ‪ Q‬ارة‪.‬‬ ‫إن ﺕ‪ %‬ر "ا ا ‪ " -<%‬ی‪ 54‬أن ی‪ 5‬ن &‪ -‬ا ه‪ XY‬ا ت‪ ،‬وی‪ 54‬أن‬ ‫ی‪ ّ;4‬إ{ را ﻥ‪ L‬ی دی! ا ُ )ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق( ا ‪ % Q ،!Q H4‬ر ;‪ ! 4T 7‬ا ُ ‬ ‫=ّ رت ﺕ‪ --H‬ﺵ وﻥ )ﺕ زی‪ C‬ا ; وة( ﺡ‪7 H‬ﻥ‪ : - -‬أﻥ ﻥ‪) !-‬ا‪ $‬اد ی‪ W‬ن ‪ %‬‬ ‫ا ‪ !-% /‬أو ﺕ ‪7‬ﺕ (‪ ،‬وا ; ﻥ‪ !-‬إی; ری! )ا‪ $‬اد ی‪ W‬ن ‪ %‬ا <‪ -‬‬ ‫ﺕ ‪7‬ﺕ (‪ ،‬ا ‪ -H‬ری ا ‪ 4 4‬ه ‪ !4‬ﺕ ازن ‪) Nash‬ا ‪ %‬ل ‪ 0Q‬ا ‪ 54‬ﺱ ‬ ‫ا ‪ ،(!-% /‬و ‪ & I-Q‬د ی م & ی ‪ 4W‬ن و د‪ X‬ا ‪Y‬اﺕ =‪ .‬أن ی ‪ H‬ءل ‪،IB-‬‬ ‫ﺡ ‪ 0‬ی‪ %‬إ ‪ H 0‬ى ‪ -‬ا ا ‪ 4‬أی ی‪ I 54‬أن ی‪ % CW‬ا ‪! 4T4‬‬

‫و ‪ T‬ل ا ‪ L‬م ا ﻥ ﻥ أﻥ‪: L‬‬ ‫‪Serge Diebolt, op.cit, pp 141-149‬‬ ‫)‪(1‬‬‫‪Serge Diebolt, op.cit, p 303‬‬ ‫)‪(2‬‬‫‪Duncan J. Watts, Networks, Dynamics, and the Small-World Phenomenon, op.cit, p‬‬ ‫‪500‬‬ ‫‪226‬‬

‫‪ 4F‬أو ی ﺕ‪ ،I‬و ‪ I-Q‬ﺕ& ق إ{ ر ه‪ XY‬ا ‪ !4‬ی‪ 5‬ن ‪ 0Q‬أﺱ س أدﻥ‪ 5 0‬ة ی‪ 54‬‬ ‫ا ﺕ& ق ‪ -Q‬وه ا‪$‬ﻥ ﻥ‪.(1)!-‬‬ ‫ ‪ 5‬و ‪ G‬ه‪Y‬ا ا ‪ GB 4‬ا‪$‬ﻥ ﻥ ‪x ،‬ن ا ‪ L‬م ی د‪ X‬ا ﻥ ‪ -‬ر دا [ ‪ !-Q4‬ا ا ‬ ‫ إ{ ر ه‪ XY‬ا ‪ !5./‬ﺕ‪ 5‬ن إ ﺕ [ = ة "ا‪$‬ﻥ ﻥ‪ 4 ،"!-‬ی ‪ C‬ا ُ ا & دی! إ ‪ 0‬ﺕ‪ T‬ی ‬ ‫ا ‪ !5./‬ﺕ ازﻥ ‪ 0Q‬أﺱ س أﻥ ﺕ م رﺕ‪ .‬ط و ‪ G‬ﻥ‪ L‬م ‪ =7‬ت = ‪0Q‬‬ ‫ا ازن ا‪$‬دﻥ‪ .0‬إ{ ر ﻥ‪ 4‬ذج "ا ا ‪x ،" -<%‬ن ; ه‪ XY‬ا ‪7‬ت ا‪$‬ﻥ ﻥ‪ !-‬ﺱ ف‬ ‫ﺕ دي إ ‪ 0‬ﺕ &‪ -‬ا ارة اء ‪ v F‬ا رﺕ‪ { .‬ت ) ا ‪ ،(C4T‬و ‪ I-Q‬ﺕ& ‬ ‫ا ‪ !5./‬ﺡ ارﺕ ‪.‬‬ ‫إن ا ل إ ‪ 0‬ه‪ XY‬ا ‪ 4‬ﺡ‪ !Q‬ا ﺱ‪ - !-B‬ا‪$‬ﻥ ﻥ‪ !-‬وا‪z‬ی; ر ی ‪ QB‬و‪CF‬‬ ‫= ة ! ﺕ د ‪ GH Q‬ﺵ وط =‪ 75 I -‬ا ‪ QH‬آ‪ % -‬رة ﺕ &‪ w‬ﺕ ازﻥ‪ I‬وﺡ ارﺕ‪ ،I‬ﺡ‪3-‬‬ ‫أﻥ‪ I‬ی‪ 54‬أن ﻥ‪ .‬ﻥ‪ -4 L‬ﺡ ا ذو ه ی! ‪ !- 4‬ﺕ ‪ %‬إ{ ر ه‪ -‬آ ا & ‪ -‬ت‬ ‫وا ‪ -‬ی ت ا ‪ ،!-Q 4‬وی‪ 54‬ﺕ‪ G-.B‬ه‪Y‬ا ا ‪ L‬م ا ‪ 4‬ﺡ ‪ %‬ر واﺱ !‪ ، 5 .‬و ‪ 0Q‬أﺱ س‬ ‫ا دی! ا

ی ‪ o-4‬ه‪Y‬ا ا ‪ L‬م ا ‪ ، .4‬وا

ﺕ‪ T‬ا ‪ GB 4‬ا ‪ = -m 4T‬در‬ ‫ ‪ 0Q‬ﺕ‪ - T‬ا ﺙ ر ا ‪ T‬ﻥ‪ XY !-.‬ا دی! ‪ 0Q‬ا ‪ 4‬ى ا ‪ B‬ی ‪ ،‬وذ ‪$ ,‬ﻥ‪ I‬و‪ CِF‬أﺱ ﺱ ‬ ‫ ‪ T‬ه‪ XY‬ا ﺙ ر ‪ 0Q‬ا ‪ 4‬ى ا ی ‪x ،‬ن ه‪Y‬ا ا ‪ L‬م ا ‪ 4‬ی‪ I 54‬أن ی ‪ B‬ر‬ ‫ﻥ ﻥ‪ L‬م أآ; ﺕ دا‪ ،‬ﺡ ‪ 0‬آ ﻥ ‪ m‬ذ ‪ .,‬إن ا آ‪ !4‬ا ‪ !-4‬ی‪ T‬أن ﺕ‪ 5‬ن ‬ ‫ ‪ H‬ى "ا ا ‪ " -<%‬ا ‪Y‬ي ی ﺱ ﺡ

ا & ‪ 0F‬وا ‪ L‬م‪ ،‬ﺥ‪7‬ل إ ‪ B‬ء‬ ‫ا ﺱ ‪ ُ Q !- 7‬ا & دی! و ‪ G‬ﺥ ‪ -‬ا‪$‬ﻥ ﻥ‪ ،!-‬و ی § ‪ I‬اﻥ & ض ‪ B‬ل ا ‪ 44‬‬ ‫ا ‪ ،o-44‬و ‪ 5‬ذ ‪ ,‬و ا ‪y‬آ‪ 0Q -‬آ; ! ا & ‪7‬ت ‪ -‬ه‪ XY‬ا ُ ا & دی!‬ ‫)ا ‪ C4T‬ا (‪ ،‬أ ا ل إ ‪ 0‬در ت ازﻥ! ارة ا ‪.!5./‬‬ ‫)‪ (1‬ﺡ ا } ا !‪ ,‬ا !‪( +‬د‪ :‬ﺡ ﻥ‪M‬اع ا ‪ I+‬رة – ا ] ‬ ‫ ‪ 0Q‬أﺱ س ا ‪ ! -.B‬ا دی! ‪ .WQ‬ا ‪x ، 4‬ن أی! ‪ 4 !-Q4‬و ! إﻥ‪ T‬ز و ء‬ ‫ ‪ /‬وع ‪ 4‬و ‪ /‬ك ی‪ T‬أن ﺕ ‪ 0Q 4‬ر ! ﺕ دی!‪o ،‬اع ‪ -‬ا ‪ T‬رة وا ‪!¹-.‬‬ ‫ی‪ T‬أن ی ‪ L‬إ ‪ % I-‬رة ﺕ ﺙ ‪ 5 ،‬ی‪ T‬أن ی ‪y 5‬ز= و ‪ !QW‬دة )أ(‪،‬‬ ‫ ‪Y‬ا ی‪ !T T‬ه‪ XY‬ا‪z‬ﺵ‪ 5‬ل { ی‪ G‬ﺥ‪ B‬ت ‪ = 4 ،!W !Q H‬ی دي إ ‪0‬‬ ‫ا ی ا ‪ -H‬ری ه ت ا

ﺕ ول ﺕ‪ T‬ا ‪ 5‬رﺙ! ا‪z‬ی‪ ،!- 5‬ﺡ‪ 3-‬ی‪ 54‬أن ﻥ‪ T‬‬

‫)‪ -(1‬ی م ‪ % Serge Diebolt‬ر ه‪Y‬ا ا ‪ -H‬ری إ{ ر ﺕ‪ 4 I -.B‬ذج ‪ Ising‬آ‪ {x‬ر ﻥ‪ L‬ي ی { ﺕ ‪7‬ت أﻥ ﻥ‪!-‬‬ ‫وإی; ری!‪ ،‬أﻥ‪: L‬‬ ‫‪Serge Diebolt, op.cit, p 303‬‬ ‫‪227‬‬

.WQ ‫ ذج ا دي‬4 ‫ ت ا‬QB‫ ى ﺕ‬H 0 ‫ إ‬0= ‫ﺕ‬

،(‫&! )ب‬Q !-4 !-B.F ‫ ذج‬4‫ﻥ‬ .(‫ )ج‬4 ‫ ا‬¹-. ‫ا‬

‫ رة‬I+ ‫اع ا ] – ا‬M ‫ (دی‬+ ‫ ا‬B ‫)أ( ا‬ Seattle ( ‫ ! ات ا زاری‬j! ‫ ا‬2 (‫ و ( ا (ی‬،C ‫ا ا‬a‫ ه‬+‫ ی آ‬J _ ‫إ‬ 2 (‫ وا (ی‬،(2003) x ! Cancun ‫( و‬2001) B ‫ وا (وﺡ‬،(1999) x ‫ ذ‬,/ ! ) ] ‫ رة وا‬I+ ‫ ا‬2 ‫اع‬M ‫ و زال ا‬، !‫آ دی‬G‫ ! ات ا ! وا‬j! ‫ا‬ 0 ‫ ت وﺡ(وی‬B‫( إ _ ﺥ‬+!‫ ی‬،‫ آ! (أ أول ة‬،(...‫ رة و‬I+ ‫ ا‬2 ‫ﺥ ى‬G‫ ت ا‬4‫ا‬M ‫ا‬ 2 ( ‫ أ‬./ _ ‫ ل إ‬3 ‫ ا وا‬C4‫ ا ا‬L ‫( ا‬+ ‫ وه‬،‫اع‬M ‫أ< اف ا‬ .‫ا ا ! ﺽ ع‬a‫ ه‬,/ -‫ ت ا (ا‬B ‫ا‬ ،!QّQW ‫ و‬.‫ت آ ا ﺵ ت ﺕ‬oّ-

‫ رة ا‬T ‫ا‬/!¹-. ‫اع ا‬o !B-H. ‫ رة ا‬% ‫إن ا‬ L Q ! / ‫ رة ا‬% ‫ ا‬XY‫ إن ه‬، ‫ أو‬.‫اع‬o ‫ ! ا‬-.B ! B -m G ‫ ﺡ‬.‫ ﺕ‬0 ‫وﺕ دي إ‬ 5 ‫! ﺕ‬- ‫ رة ﺙ‬I‫ أﻥ‬0Q ‫اع‬o ‫ا ا‬Y 0 ‫إ‬ Q-Q ‫ ﺕ‬54‫ وی‬، -F‫ ر‬- B - ‫ د‬%‫ﺕ‬ 0Q !-4 ‫ رة ا‬T ‫! ا‬4L ) ‫! واﺡ ة‬H‫ إ{ ر ﺱ‬ Toute observation implique un cadre ‫ ت‬B H ‫ ﺕ‬-Q ‫ أﺱ س ﺕ‬0Q ،(‫; ل‬4 ‫ ا‬-.‫ﺱ‬ théorique, et hors de .(‫ رة‬T ‫ ب ا‬B‫ ﺥ‬F !¹-. ‫ ب ا‬B‫! )ﺥ‬Q H ce cadre théorique, elle ne peut être interprétée et n’a aucune signification,

‫ ﺕ‬H‫ ﺱ‬4 ‫[ ا ع ا‬Q‫ ه‬T‫ رة = ﺕ‬% ‫ ا‬XY‫إن ه‬ 0 ‫ ﺡ‬oّ-4‫ي ی‬Y ‫ا ا ع ا‬Y‫ ه‬،‫اع‬o ‫ا ا‬Y‫ ه‬4W ‫ي ی‬Y ‫ا‬ Francisco Varela, ‫ م‬L ‫ ا‬%‫ ﺡ‬0 ‫ إ‬-4 ‫ا ﻥ ﺕ§ ا‬Y‫ وه‬.‫اع‬o ‫{ ا‬ 1989, p 49

،‫ رة‬T ‫ ب ا‬B‫; ﺥ‬4‫ي ی‬Y ‫ ا‬، 4 ‫ دي ا‬% = ‫ا‬ ،FMI ) ‫ ة و دة ا & ا‬-< ! 4T ‫ ت‬-H T ‫ دة ا‬4 ‫ آ ت ا‬/ ‫ وا‬،WTO ،BIRD vQ 4/‫ م ی‬L ‫ا ا‬Y‫ن ه‬x ! - ‫ ا‬5 .(‫ ى‬.5 ‫ا‬ ‫ن‬x ،!Q 4 ‫ ! ا‬T ‫ ا‬., Y‫! آ‬Q H ‫&! و‬Q ‫ أ ات‬4 ‫ وا

ﺕ‬،!Q H4 ‫ ت ا‬H‫ ﺱ‬4 ‫ا‬ ! ‫! و‬4L ‫! آ آ ت ة و‬¹-. ‫ ب ا‬B‫; ﺥ‬4‫! ا

ﺕ‬-¹-. ‫ ت ا‬T ‫ ا ﺡ‬0 ‫ إ‬L ‫ا‬ [H-

‫ وا‬،!¹-. ‫< ت ا‬/‫ﻥ‬7 !-4‫ ! ا اآ‬-.B ‫ ا‬0 ‫ إ‬W= ‫ و‬.‫ ی‬،! - ‫ ت‬ w‫ﺡ‬7‫ ﻥ‬، -‫ ﺙ ﻥ‬،(1)‫ ل‬T4 ‫ا ا‬Y‫ ه‬-B‫ ة ا ﺵ‬-.‫ ! آ‬4T4 H 7 ;4‫ ورة ﺕ‬W (1)-

Christine Godt, Global Environmental Governance and the WTO: Emerging Rules through Evolving Practice: The CBD-Bonn Guidelines, in, Ch. Joerges and E. U. Petersmann (eds), Constitutionalism, Multilevel Trade Governance and Social 228

‫ ی‬Q !.Q 4 ‫ ة وا‬4 ‫ ! ا‬-.B ‫[ ا‬Q/ = ‫اع‬o ‫ا ا‬Y‫! ه‬T 4 ! 4 ‫ ت ا‬B ‫أن ا‬ ‫ ر‬B ‫ "ا‬،"! -.B ‫ "ا‬-‫ ; & ه‬،‫اع‬o ‫ا ا‬Y‫ ﺕ [ ه‬C. ‫! ا

ﺕ‬-‫ﺱ ﺱ‬$‫ ا‬-‫& ه‬4 ‫ ا‬ .(1)C4 T4 ! -.B ‫=! ا‬7 - ‫ا أ‬Y‫ وه‬،"!-{‫ ا‬4‫ دي" و"ا ی‬% = ‫ا‬ ‫ وﺕ‬، ‫ا‬o ‫ ا ﺥ‬GB 4 ‫ل ا‬7‫ رة ﺥ‬T ‫! وا‬¹-. ‫ ا‬- ‫اع‬o ‫ ﺕ ﺕ ی ا‬ ‫ إﺡ ى أه‬،GB 4 ‫ا ا‬Y‫ ه‬G ‫ أن ی اه و‬54‫! ی‬-& ‫ ة أ م ﻥ ط‬-;‫ ﺡ ت آ‬I F‫و‬ ‫ رة‬T ‫! ا‬4L ‫! وه أن‬-‫! أﺱ ﺱ‬-F 0Q ‫; ا ﺕ& ق ا م‬4 ‫! ﺕ‬-& 4 ‫ ا ط ا‬XY‫ه‬

‫ ﺕ‬H‫ ﺱ‬4 ‫ ا ع ا‬4‫ا ا اض = أه‬Y‫ إن ه‬.‫اع‬o ‫ا ا‬Y !-‫ﺱ ﺱ‬$‫! ا‬B ‫! ه ا‬-4 ‫ا‬ !5./ ‫ م‬5 4 ‫ ا‬، 4 ‫ دي ا‬% = ‫ م ا‬L Q ‫ ة‬4 ‫! ا‬- . ‫ ا‬5 ‫ي ی‬Y ‫ وا‬،‫اع‬o ‫ ا‬5 ‫ي ی‬Y ‫ا‬ !‫ ری‬T‫ واﺕ& = ت ﺕ‬،BIRD ،FMI ،WTO ‫! آـ‬-‫! دو ﺕ‬4L‫ أﻥ‬4W ‫ ﺕ‬،‫! ة‬-‫= ﻥ ﻥ‬ ‫ ت‬T4 ‫ ا‬XY‫ ل ه‬T 5 ‫ و‬.! ‫! ﺥ‬-‫! = ﻥ ﻥ‬4L‫ وأﻥ‬،OCDE ،NAFTA !‫ ی‬ ّ‫; ﺕ ی ﺡ‬4‫ إﻥ ﺕ‬.‫ وﺕ ری¬ ﺥ ص‬-Q ‫ ﺕ‬45 ‫! ا ! ا

ی‬-‫ ﺕ‬H‫ ﺱ‬4 ‫ ا‬I -F‫أر‬ 2 ‫ ل‬+ ‫ ا‬:!-Q ‫! أ‬- 4 ‫ ه ة ا‬l 5 ‫ وﺕ‬، ‫ ا و ﺕ‬-m ‫ ﻥ ن‬Q ‫ ی ة‬T ‫ ل ا‬5‫ﺵ‬$ .(2) [!+I _ ‫ئ إ‬MI+ ,‫![ (ﻥ‬+I

‫ ل‬4‫ إه‬0 ‫! = أدت إ‬-4 ‫! ا‬-‫! ا ﻥ ﻥ‬5./Q ‫ ﺕ‬H‫ ﺱ‬4 ‫ ع ا‬Q ‫ ة‬. 7 ‫ ا‬XY‫إن ه‬ %‫ ﺥ‬4 ‫ د ا‬% = ‫! ا‬4‫! ا ! ﺡ آ‬-‫! ا ﻥ ﻥ‬4L‫ﻥ‬$‫ ا‬I. Q‫ي ﺕ‬Y ‫ا ور ا‬ ‫ ب‬B‫! ﺥ‬-‫ ﺱ‬H‫ م ﺡ‬0 ‫ ة = أدت إ‬. 7 ‫ ا‬XY‫ن ه‬x , Y‫ آ‬،(3) 4 !-4 ‫! ا‬4‫وا آ‬ !- & ‫ ة ا ﺱ‬L ‫ أﺱ س ا‬0Q !-4 ‫! ا‬4L‫ ری! «ﻥ‬- 4 ‫! ا‬- 7 ‫ ا ﺱ‬XY !¹-. ‫ رة – ا‬T ‫ا‬ . ‫ ا و‬-L Q 0 . ‫ ن رآ دی! ا‬5‫ أن ی‬T‫ رة ی‬T ‫! – ا‬¹-. ‫اع ا‬o ‫ ا & ل‬-Q ‫إن ا‬ !- ; ‫ ت ا‬7 ‫ ا اف ﺥ‬G‫ { ی‬،‫اع‬o ‫ا ا‬Y - ‫! ا

ﺕ‬-‫ ﺕ‬H‫ ﺱ‬4 ‫ا‬ I ‫ و‬، - 4- ‫ ة‬4 ‫ ت ا‬B ‫! وا ا‬-‫ ت ا ﻥ ﻥ‬T4 ‫ ا‬XY‫ ه‬vQ - !- -B-‫وا ﻥ‬ ‫ ت‬B ‫ ا‬vQ ‫ رة و‬T ‫ ﻥ ش ا‬0Q ‫ ت‬B-‫ ا

ﺱ‬،!- ‫اع ا ا‬o ‫ ا‬C-F‫ ال ا‬. ‫اﺱ‬ ‫ ا ون وا‬G‫ { ی‬،(... !-5Q4 ‫ ﺡ ق ا‬،‫ ن‬H‫ﻥ‬z‫ ﺡ ق ا‬،!¹-. ‫! )ا‬-4 ‫ا‬ Regulation, Hart, Oxford, 2006, pp 413-436; Ulrike Ehling, Environmental Policies and the WTO Committee on Trade and Environment: A Record of Failure?, in, Ch. Joerges and E. U. Petersmann(eds), Constitutionalism, Multilevel Trade Governance and Social Regulation, Hart, Oxford, 2006, pp 437-458 (1)-

Oren Perez, Ecological Sensitivity and Global Legal Pluralism: Rethinking the Trade and Environment Conflict, Oxford and Portland, Oregon, Hart, 2004, pp 12-17 (2)-

Oren Perez, Ecological Sensitivity, op.cit, p 09 Doris A. Fuchs, The Role of Business in Global Governance, in, Stefan A. Schirm (ed), New Rules for Global Markets, Public and Private Governance in the World Economy, Palgrave, New York, 2004, p p 133-154 (3)-

229

5 ‫! ﺕ‬- B‫! ﺥ‬-= -‫! ﺱ‬-T-‫اع إ{ ر إﺱ اﺕ‬o ‫ ا‬0 ‫ إ‬L ‫ ا‬H‫ا ی‬Y‫ وه‬،(1)‫ دل‬. 4 ‫ا‬ .(2)!¹-. ‫ ی! ا‬4‫ ی ﺡ‬W= ‫! ﻥ‬H‫ آ ﺱ‬L‫و ! ﻥ‬

{ ‫ ى ق ا‬H4 ‫ ا‬0 ‫ ى ا و ﺕ إ‬H4 ‫! ا‬4‫إن ا ﻥ ل ى ا آ‬ ‫ ا و ! وا ﺡ ة‬،!- /Q !‫ ی‬-Q ‫ ا‬X‫ در‬% ‫ ی و‬T ‫ ا‬4 ‫ ا ﻥ ن ا‬- ‫ ﺵ ﺥ‬GQ -‫ﺱ‬ ‫ ! ت‬F‫ رة وا‬% L‫ﺡ‬7‫ ﻥ‬،‫ ! ا‬-4 !- ‫ ن أز ! ﺵ‬5 ‫! ﺱ‬T- ‫ وا‬،!- ; ‫ا‬ . 4 ‫ ى ا‬H4 ‫ ا‬0Q ‫ ء { ق اﺕ ذ ا ار‬- ‫ اﺱ‬. ‫ ا

ﺕ‬،!4 ‫! ا‬W‫ ه‬ 0Q ‫! ﺕ ذ ا ار‬-‫ رآ‬/ ‫ ا‬-m ! -.B ‫ ا‬0Q oّ‫ ت ی آ‬T ‫ ا ﺡ‬XY‫ ه‬.‫آ‬$‫ء ا‬oT ‫وا‬ .‫آ‬$‫ء ا‬oT ّ‫! ﺕ ﺡ‬-4 ! {‫ ا‬0 ‫ وی إ‬،Bretton Woods ‫ ت‬H‫ ى ﺱ‬H .(3)!-4 ‫! ا‬4L‫ﻥ‬$‫ ا‬ !BQH ‫ا ا ﻥ ل ا‬Y -‫ن ا واء ا ﺡ‬x ،!- / ‫ز ! ا‬$‫ ا‬XY‫ أﺱ س ه‬0Q ‫و‬ ،"!4 ‫! "ا‬-‫ﺙ‬7‫ ﺙ‬- !- T‫=! إی‬7 ‫ د‬T‫ وإی‬،!-{‫ ا‬4‫ ت ا ی‬H‫ ﺱ‬4 ‫ه اﻥ ل ازي‬ ‫ ﺕ دي‬،!‫ ن وﺡ وی‬5 ‫ و أﻥ ﺱ‬.‫=! ا

ﺕ‬7 ‫ ا‬XY‫ إن ه‬."!-{‫ ا‬4‫!" و"ا ی‬- / ‫"ا‬ !-=7‫ﺥ‬$‫! وا‬- 4 ‫ ا دی! ا‬5 ‫ ی‬5/ ‫ رﺱ ت‬44 ‫ ت وا‬- ‫ی ی‬$‫ ﺕ دی! ا‬0 ‫إ‬ 54‫ ی‬I ‫ و‬، &-l‫ أﺱ س و‬0Q !-‫ﺙ‬7; ‫ ا‬XY‫ ه‬0 ‫ إ‬L ‫ ی‬X T‫ ه ك اﺕ‬،! 4 .!-‫ ﺱ‬-H ‫وا‬ !- 5‫ { ح إﺵ‬54‫ و ی‬،!-{‫ ا‬4‫ دی‬-‫& ه‬4 !- { ‫ ق ا‬-‫ ی‬4 ‫! ا‬-= ‫! ﺕ‬-‫ ﻥ‬5 ‫ إ‬0 ‫ إ‬L ‫ا‬ ,‫ ه‬:‫ إ ! واﺡ ة‬3 . ‫ ا‬T‫ ی‬، {‫ ا‬4‫ أﺱ س دی‬0Q -‫ ی‬4 ‫ ا‬XY‫! ه‬- ‫ﺵ‬ ‫ إ ﺕ‬L‫ ﺕ‬I ‫ و‬،‫ ا

؟‬6! 0 /G‫ ا‬+ ‫ ا‬0&! ,+ ‫ ا ! ی ا‬4 !I

‫ ﺥ‬X T‫ اﺕ‬،‫ و ! أﺥ ى‬.(4) ...0 ‫ إ‬،‫ق‬7‫ﺥ‬$‫ ا‬0 ‫ إ‬، Q ‫ ا‬0 ‫ إ‬،‫ د‬% = ‫ دة ا‬ ‫ا‬Y‫ وه‬،!- / ‫! ا‬Q5/ ‫ "ا {!" وﺡ‬0 ‫ أﺱ س ا ة إ‬0Q !-‫ﺙ‬7; ‫ ا‬XY‫ ه‬0 ‫ إ‬L ‫ی‬ 0Q [‫ ﺱ اء آ ﻥ‬،!- / ‫ ا {! وا‬C4 !-Q4 !&Q ‫ ری ه ت‬-‫ ﺱ‬0 ‫ی دي إ‬ ‫ ی‬. ‫ ي‬L ‫ ى ا‬H4 ‫ ا‬0Q ‫ أو‬،!-4 !-{‫ ا‬4‫! ء دی‬-‫ ﻥ‬5 ‫ و ى إ‬Q4 ‫ ى ا‬H4 ‫ا‬

(1)-

Oren Perez, Using the private-public linkages to regulate environmental conflicts: the case of international construction contracts, Journal of Law and Society, Vol.29, n°1, 2002, pp 77-110 (2)Asher Alkoby, Global Networks and International Environmental Lawmaking: A Discourse Approach, Chicago Journal of International Law, Vol.8, n°2, 2008, pp 384388 (3)Oren Perez, The Many Faces of the Trade-Environment Conflict: Some Lessons for the Constitutionalisation Project, in, Christian Joerges, lnger-Johanne Sand and Gunther Teubner(eds), Transnational Governance and Constitutionalism , Hart, Oxford, 2004, p 241 (4)-

Oren Perez, The Many Faces, op.cit, p 242 230

‫ا ‪ - !=7‬ا ی‪ 4‬ا{‪ !-‬وا ‪ !- /‬و ى إ ‪ 5‬ﻥ‪ !-‬ا ‪ .‬ر ا ی‪ 4‬ا{‪ !-‬ﺱ‪ Q 7-.‬ل إ ‪0‬‬ ‫ا ا ‪.(1)G‬‬ ‫إن ه‪ 8a‬ا ! > رات ا ! ‪( f +‬ی! ا< وا ‪j 4‬دي إ _ ا ‪ x +‬ﺡ‪,/ _+‬‬ ‫ (رة ا !‪ [!+I‬ا !‪ 3 ,‬ل إ _ ﺡ‪ 0‬ﺵ ‪G ,4‬ز

ا ‪ I+‬رة – ا ] ‪.‬‬ ‫ا ‪ !B‬ا ‪ !-& 4‬ا ; ﻥ‪ !-‬ا

و [ ﻥ ش ا ‪ !¹-.‬وا ‪ T‬رة ﻥ & ه‪ -‬وﺡ وی! ‪ -‬ا‬ ‫ ا ‪ G4‬ا دي ‪o Q‬اع‪ ،‬ه ا ‪ - T‬ت ا ‪" - !4‬ا ‪ ! -.B‬وا ‪ ،"C4 T4‬وا ‬ ‫ا ‪ 4‬د ‪ & -‬ه‪ -‬ا ‪/! -.B‬ا ‪ !¹-.‬وا ‪ B‬ر ا = ‪ %‬دي‪/‬ا ‪ T‬رة‪ ،‬وا ‪Y‬ي ی ‪ 5‬ﺕ ‪7‬‬ ‫ﺙ ‪ -‬وا‪ ، F‬ر ی‪ ;4‬اﺱ ‪ 4‬اری! ﺥ‪ !- B‬ة‪ ،‬أی ی‪ 5‬ن ﻥ‪ -.‬ا ﺙ ‪ -‬‬ ‫ ‪ -m .%‬دی! ا &‪ 4 . -H‬ی‪ 0Q H‬إﻥ ج ﺕ & د ﺥ‪7‬ل ا ‪o4‬ج ‪ -‬‬ ‫ا ‪ 5 ، - &4‬ی م ‪ T‬واﺱ ا ‪o‬ا ت ا ‪o-4 4‬ة‪ 5 -m .‬م ‪ L‬م‬ ‫ﺥ‪ B‬واﺡ ‪ ،‬ی‪ 5/‬ﺱ ﺡ! ‪ B‬ت وأی ی ‪ -‬ت ‪ ،!&Q‬وا

ی‪ 54‬أن ﺕُ& إ‬ ‫ ﺥ‪7‬ل ا ‪ - !=7‬ا ‪ C4 T4‬وا ‪ .! -.B‬ه‪ XY‬ا ‪ !=7‬ا

ﺕ ؤه ﺕ ‪ -Q‬ی ﺡ ل ‪ 5‬ة‬ ‫أﺱ ﺱ‪ & !-‬ده أن ا ‪ ! -.B‬ی‪ 54‬أن ﺕ‪ 5‬ن =‪ 5 ،!4-‬ه‪ XY‬ا ‪ !4-‬ﺕ‪ 5‬ن ‪¨ !.H‬ﻥ‪ H‬ن‬ ‫ ‪ ،‬و ‪ -< -‬ا‪z‬ﻥ‪ H‬ن)‪ .(2‬وا‪z‬ﻥ‪ T‬ز ا ‪ Q H-‬آ ت ا ‪ !-¹-.‬ا ی;! ه ا ‪ B‬‬ ‫ ‪7‬ﺡ‪ !-‬ه‪Y‬ا ا ‪ %‬ر‪ ،‬و ‪ I‬ﺥ‪ L GQ‬رات ‪ !=7 !&Q‬ا ‪ ،! -.B C4 T4‬و = ‬ ‫ﺕ ‪ IT‬ر ‪ !&Q‬آ‪o Q , Y‬اع ‪ -‬ا ‪ !¹-.‬وا ‪ T‬رة‪ ،‬ﺕ‪ 4‬ﺵ‪ C -‬ا ﺥ ‪ 7‬ت ‪ -‬‬ ‫ا ‪ L 4‬رات ا‪$‬ﻥ; و ‪ !-‬و‪ -m‬ا‪$‬ﻥ; و ‪.!-‬‬ ‫إن ا ‪ L‬إ ‪ 0‬ﻥ‪o‬اع ا ‪ – !¹-.‬ا ‪ T‬رة زوای دة ‪ 0Q‬ا ‪ H4‬ى ا ‪ 4‬ﺱ‪ H‬ﺕ ‪،‬‬ ‫أو ‪ H 0Q‬ى ‪ !=7‬أز ! ا ‪ &4 !- /‬م ا ی‪ 4‬ا{‪ ،!-‬أو ‪ H 0Q‬ى ﺕ ‪ -Q‬ا ‪!=7‬‬ ‫ا ‪ - !4‬ا ‪ C4 T4‬وا ‪ ،! -.B‬إن ه‪ XY‬ا ‪ L‬ة ‪ XY‬ا ‪ H4‬ی ت ﺱ دي إ ‪ 0‬ﺱ‪ -‬ری ه ت‬ ‫ ‪ Q !&Q‬آ‪ !4‬ا ‪ !-¹-.‬ا ‪.!-4‬‬ ‫)ب( ری ه ت ا آ! ا ] ا ! ‬ ‫‪ _ 4‬أ س ا ط ا ! ‪ f‬ا ‪ f‬ا ‪a‬آ ‪ . ( / ،‬ت ا (ی( ‪ 2‬ا ری ه ت‬ ‫ا ‪ 0&! ,+‬رؤى ‪? f +‬ﺵ ت ا ‪M‬اع ‪ 2‬ا ] وا ‪ I+‬رة‪ ،‬آ‪ 0‬رؤی ‪ . B .‬‬ ‫ا ‪ 3‬ا ‪( ,+‬د ‪ .‬آ ‪ f‬ا ‪ 3‬ل إ _ ﺽ } ‪ ! ,! 4‬ا ] )‪.(3‬‬ ‫‪(1)-‬‬

‫‪Oren Perez, The Many Faces, op.cit, p 243‬‬ ‫‪Oren Perez, op.cit, p 235‬‬ ‫)‪ -(3‬ﻥ ‪ %‬ه ا ی‪ 3‬إ ا ﺕ‪ T‬ه ت ذات ا ‪ !=7‬ا ‪ .4‬ﺵ ة ‪ F 4‬ع‪ ،‬و ‪o4Q‬ی ﺡ ل ‪ vQ‬ا ﺕ‪ T‬ه ت‬ ‫ا ‪ L‬ی! ‪ T‬ل ا ‪ !¹-.‬وا ‪ 44‬رﺱ ت ا ; ‪ !-‬ه‪Y‬ا ا ‪ T4‬ل أﻥ‪: L‬‬ ‫‪Dale Jamieson, A companion to environmental philosophy, Blackwell, USA, 2001‬‬ ‫‪(2)-‬‬

‫‪231‬‬

‫ي‬Y ‫ ا‬،Deep Ecology G-4 ‫ ا‬5‫ ر ا ی‬L 4 ‫ ا‬3‫ ا ی‬54‫ ی‬، ‫أو‬ ‫ وی م‬،!- ‫ أﻥ; و‬-m ‫ أﺱ‬0Q &ُ‫ أن ﺕ‬T‫ ی‬C4 T4 ‫ ! وا‬-.B ‫! ا‬- ‫ أن ﺙ‬0Q ‫ی آ‬ .(1)!-‫ ت أﺱ ﺱ‬-F ! ‫ أر‬0Q 5‫ ا ادی‬5‫ ا ی‬X T‫ا ا ﺕ‬Y‫ه‬ ‫ ى ا ﻥ ﻥ أو‬H4 ‫ ا‬0Q ‫ ﺱ اء‬،!‫! ه ی‬4-= 0Q ‫ ! ﺕ ي‬-.B ‫ ا‬ ‫ﻥ‬$ 5‫ ﺵ‬، ‫ ! ﺡ ذاﺕ‬-.B ‫ ى ا‬H 0Q ‫ أو‬،‫ دي‬% = ‫ا‬ .‫ ن‬H‫ﻥ‬z‫! ا‬4-= ‫ﺕ ى‬ ‫ ن‬H‫ﻥ‬z‫ ا‬L‫ ی‬I ‫ و‬،‫ ن‬H‫ﻥ‬z‫ ا‬0Q G.B‫ ! ی‬-.B ‫ ا‬C ‫زم‬7 ‫ م‬L‫ ی ﻥ‬ .!..H ‫ روا‬G‫! { ی‬4-= !- -.B ‫ ا‬I ¹- .‫ ﺕ‬ !-F & ‫ ا‬XY‫ ه‬4 ‫ ﺕ‬I-Q ‫ و‬، ‫ ﻥ‬H‫ﻥ‬z‫ ا‬4 ‫! ا‬4-= ‫! ﺕ& ق‬4-= ‫ ! ﺕ ّ م‬-.B ‫ ا‬ 0Q ‫ ء‬W ‫ أن ا‬3-‫ ﺡ‬،!‫ دی‬% = ‫! ا‬4- ‫ ا‬C‫ ت ﺕ زی‬o-‫ ﻥ‬5- Q= 0Q ‫ ب ا ﺥ‬H‫ ﺙ وة ﺡ‬I‫ أﻥ‬0Q I- ‫ إ‬L ‫ أن ی‬54‫ اء ی‬W‫ ﺡ! ﺥ‬H .‫ا { ا م‬ ‫ آ‬0 ‫ إ‬L ‫ ا‬54‫ ی‬I-Q ‫ و‬،‫ وی! أ م ا ﻥ ن‬H ‫! ﺡ ة و‬- ‫ ت ا‬5 ‫ آ ا‬ .!-‫ﺵ ص = ﻥ ﻥ‬y‫ = ت آ‬Q 4 ‫ا‬ X T‫ﺕ‬7 --H- ‫ ا‬-H‫ ﺱ‬4 ‫ ا‬، Arne Ness ‫ و‬Aldo Leopold H‫ﺡ‬ vQ ‫ & م‬0 ‫ إ‬4‫! ﺕ‬- ‫! ا‬- 5‫ز ت ا ی‬$‫ ! ا‬z‫ن ا‬x ، 5‫ا ی‬ ‫ا‬Y‫ وه‬، ‫ ا‬.-Q ‫ وع ا‬/4 ‫ ا‬G ‫! ا اﺙ! و‬Q‫ ﺡ‬4 ‫ي ا‬Y ‫& م ا‬4 ‫ ا‬, ‫ ذ‬5 ،! -.BQ T‫ا ی‬Y ‫ و‬،‫ ن‬H‫! ¨ﻥ‬Q-‫ آ ﻥ وﺱ‬.‫ ی‬- 4 ‫ ! ا ا‬-.B ‫ ء ا‬B ‫ل إ‬7‫ ﺥ‬ .(2)!- 4‫ رأﺱ‬.= ‫ ة‬- Q ‫ { ق‬.‫ وﺕ‬% ‫ م ا‬L ‫ ا‬Q5 ‫ ب ا‬H‫ا ﻥ‬

4 ‫ وا‬5‫ی‬z‫ ا‬5&Q !‫ ی‬L ‫! وا‬-&HQ& ‫ات ا‬o5‫ ﺕ‬4 ‫ن ا‬x I-Q ‫و‬ :(3)!- ‫ ب ا‬.‫ «ﺱ‬C ‫ا را‬Y‫ وه‬،‫ ري‬T ‫ ا‬GB 4 ‫ ا‬C = ‫ ﺕ‬5‫ا ادی‬ !- .‫ ﺡ ! ﺕ‬I W‫ أﺱ س أﻥ ﺕ‬0Q ،‫ ن‬H‫ ارا ¨ﻥ‬F‫ رة ﺕ ث أ‬T ‫ ا‬ 0Q ‫ ن‬H‫ﻥ‬z‫ ا‬.T‫ وﺕ‬، -. ‫ ا‬IB- ‫ ق‬B‫ وا ت ﺥ رج ﻥ‬CQHQ

(1)-

Serge Diebolt, op.cit, p 306 Mathias Finger, Which governance for sustainable development? An organizational and institutional perspective, in, Jacob Park, Ken Conca and Matthias Finger (eds), The Crisis of Global Environmental Governance, Towards a new political economy of sustainability, Routledge, London, 2008, p 43 (3)Patricia E. Perkins, Sustainable trade: theoretical approaches, in, Roger Keil, David V.J.Bell, Peter Penz and Leesa Fawcett (eds), Political Ecology, Global and local, Routledge, London, 1998, p 46 (2)-

232

‫ا‪z‬ﻥ ج ‪ %‬أﺱ اق ﺥ ر ‪ 4 ،!-‬ی &ّ =‪ !4-‬ه ‪ Q‬وی‪IQ T‬‬ ‫‪ &- F‬أ م م ا ﺱ ار ا ر ‪.‬‬ ‫ ا ‪ T‬رة ﺕ ‪ 0Q 4‬إﺥ& ء ﺡ ود ا ‪ L‬م ا ‪ ¹-.‬ا ‪ ، Q 4‬و ‪ I‬ﺕ ‪ H‬‬ ‫ا‪ 4 z‬ع ‪ 4Q‬اﺡ ا ‪ W‬وری! اﺕ‪ X T‬ا ‪ !-4‬ا ‪ H4‬ی‪.!4‬‬ ‫ ا ‪ T‬رة ﺕ‪ ;4‬ﻥ‪ 4‬ذ ‪ 4‬زا أی ی‪ L‬ا‪z‬ﻥ‪ H‬ن ‪ 0Q 4-‬ا ‪ -m !¹-.‬‬ ‫ا‪z‬ﻥ‪ H‬ﻥ‪.!-‬‬ ‫ ا ‪ T‬رة ی‪ 54‬آ‪ , Y‬أن ﺕ;‪ -‬أﺵ‪ 5‬ل ‪ ! 4- Q‬وا ‪ 7‬ا !‪ ،‬وﺕ ‪ 4‬آ ة ‪ W‬دة‬ ‫ ‪ Q‬ل ا ‪ 4‬ا ‪7‬زم ‪ Q‬ل إ ‪ 0‬ا آ & ء ا ‪Y‬اﺕ ‪.‬‬ ‫و ‪ I-Q‬وو ‪ G‬ه‪Y‬ا ا ‪ L 4‬ر‪x ،‬ن ‪ !-Q4‬ا آ‪ !4‬ا ‪ !-¹-.‬ا ‪ !-4‬أن ﺕ‪ -T H‬‬ ‫ ‪ I Q‬ا ‪ - 4‬ري ا ‪ ، ¹-.‬وﺕ ‪ 0Q 4‬ﺕ ‪ -‬ا ع ا ‪ ¹-.‬ا ‪ Q 4‬و ﺕ ف ‪!4‬‬ ‫ا = ‪ %‬دی! آ‪ {x‬ر ‪ -‬ري ی‪ 54‬أن ی دي إ ‪ 0‬ﺡ آ‪.!-4 !4‬‬ ‫إن ه‪Y‬ا ا ﺕ‪ XY X T‬ا ‪ B‬ی !‪ ،‬ی& إﺡ ى أه ا & ‪ -F‬ت ا‪$‬ﺱ ﺱ‪ 4 Q !-‬ذج ا ‪ .‬‬ ‫ ‪ Q‬راﺱ!‪ ،‬وه ‪ .‬أ ا ازن ا ‪ ، /‬ﺥ‪7‬ل ﺕ آ‪ .F 0Q Xo-‬ا & ا ا & دی!‬ ‫ ‪ 0Q‬ا ‪ H4‬ى ا ‪ Q 4‬ﺕ‪ X T‬ﺡ آ‪ !-¹- !4‬ی‪ 54‬اﺥ ‪o‬ا ‪ B‬ی ! ‪ .‬ﺵ ة ‪ 0Q‬ا ‪ H4‬ى‬ ‫ا ‪. /‬‬ ‫اﺕ‪ X T‬ﺥ ی آ‪ !-F 0Q o‬ا ازن ا ‪ ، /‬وه أ ‪ .‬ی ف = ‪ %‬د‬ ‫ا ی‪ 7 ، 5‬ی ﺱ‪ C .‬ك ا‪$‬ﺥ‪ -=7‬ت ا ‪ 5‬ﻥ‪ !-B‬ا ‪ 0Q !4‬ا‪$‬ﻥ; و ‪، -‬‬ ‫ ‪ 0Q‬أﺱ س أن ا ‪ !¹-.‬ه إ ﺡ ! إﻥ‪ H‬ﻥ‪ ،(1)!-‬و ﻥ ج إ ‪ I-‬و ‪ G‬ه‪Y‬ا ا ‪ L 4‬ر ه ‬ ‫ا‪z‬ی‪ 4‬ن ‪y‬ن ه &‪¨ !.H -‬ﻥ‪ H‬ن ی ‪ 0Q 4‬ه &‪ ،! -.BQ -‬و ‪ I‬ی‪ T‬‬ ‫ا ‪ L‬إ ‪ 0‬ا ‪75/4‬ت ا ‪ 0Q - !-¹-.‬أﺱ س أﻥ {‪$ Q‬ﺥ‪ -=7‬ت ی ة )ا‪$‬ﺥ‪!-=7‬‬ ‫ا ‪ ،(!- -.‬وإﻥ‪ 0Q 4‬أﺱ س أﻥ ﺕ = ‪7W 4‬ت ا‪ 4m‬ﺕ‪ : !-‬آ ‪ L‬ی! ‪ 2‬ا ‪( +‬ام‬ ‫)ا ‪e +‬ل( ا ‪k B‬آ& ‪j‬و ؟)‪ .(2‬إن ه‪ XY‬ا ‪ .‬ا‪ 4m‬ﺕ‪ !-‬ﺱ ف ﺕ دي إ ‪ 0‬ﺕ&‪ -H‬ات‬ ‫ دة‪ ،‬ﺡ‪ 3-‬أن ا = ‪ %‬دی‪ -‬ی‪y‬ﺥ‪Y‬ون ‪ XY‬ا ‪ L‬ة أ ا ‪y‬آ‪ 0Q -‬أﻥ‪ I‬ﺡ !‬ ‫ <‪ --‬ا‪$‬ﺥ‪ -=7‬ت ا‪$‬ﺱ ﺱ‪ C4 T4Q !-‬ا ی‪ ،3‬وا ‪ 4‬د‪ X‬ا ‪ &4‬ط ‪ 0Q‬ا ‪ - 5‬و ‪0‬‬ ‫ا ‪ H‬ق ا ة‪ ،‬وﺵ ‪ I -‬ا ‪ 7‬ه‪ B Q !-‬ر‪ ،‬و ‪Y‬ا ‪x‬ن ا ‪o‬اع ‪ -‬ا ‪/!¹-.‬ا ‪ T‬رة ه ‬ ‫ ‪ ،!Q{ !QW‬ی‪ 54‬أن ﺕ & ﺥ‪7‬ل ﺕ ‪y Q-Q‬دوات ا = ‪ %‬د ا ‪ -‬آ‪7‬ﺱ‪ ، 5-‬وﺕ‪y‬آ‪ -‬‬ ‫أن ﺕ ی ا ‪ T‬رة وا ‪ 5‬ا = ‪ %‬دي ی‪ 54‬أن ی‪ 5‬ن ‪ F‬را ‪$ ،!¹-.Q‬ﻥ‪ I‬ﺱ ف ی دي‬ ‫‪(1)-‬‬

‫‪David Wilkinson, Environment and Law, Routledge, London, 2005, p 222‬‬ ‫‪Oren Perez, The Many Faces, op.cit, p 236, Thomas Heyd, Environmental Ethics:‬‬ ‫‪Responsibilities and Critical Perspectives, Human Ecology, Issue 12, 2004, pp 123-130‬‬ ‫‪233‬‬ ‫‪(2)-‬‬

‫ ارد ا‬4 ‫ إﻥ ج ا‬0Q !- ‫ ا ول ا‬H‫ وی‬،‫ ارد‬4Q ‫ واﺱ ام ل‬-% ‫ ﺕ‬0 ‫إ‬ .! ‫ ا‬H !-4 ‫ ﻥ ﺕ‬4 ‫! وا‬¹-. ‫ ی! ا‬4‫ﺕ أ ﺡ‬ ‫ ر‬B ‫! ا‬-= ‫ ﺕ‬0Q 4 ‫ﻥ ﺕ‬$ ،!- T‫ = ة إی‬. ‫! ﺕ‬4 ‫ ی ى أن ا‬X T‫ا ا ﺕ‬Y‫إن ه‬ 4 ‫ ا‬v F ‫ ه‬¹-. ‫ ه ر ا‬Q !- - ‫ ب ا‬.‫ﺱ‬$‫ وأن ا‬، 4 ‫ ا‬5 ‫ دي وا‬% = ‫ا‬ ! ‫ ا‬H4 ‫! ا‬-4 ‫ن ا‬x ‫ا‬Y ‫ و‬،!¹-H ‫ دی! ا‬% = ‫ ﺱ ت ا‬-H ‫ ق وا‬H ‫ ا‬/ ‫ ا & و‬،‫ دي‬% = ‫ا‬ 0Q ! ‫ ل ا د‬- $‫ م ون ﺕ ی = رة ا‬- ‫ ت ا‬- ‫! ا

ﺕ اﺡ‬-4 ‫ أﻥ ا‬0Q ‫ﺕ ّ ف‬ o ‫ه رآ‬y‫ آ‬- 5 ‫ وا‬3‫ ا ی‬Q ‫ ر ا‬. ‫ ا‬0 ‫ا ی دي إ‬Y‫ ه‬.(1)! ‫! ﺡ ﺕ ا‬-.Q‫ﺕ‬ .‫! ا

= ﺕ ث‬-¹-. ‫زق ا‬æ4 ‫ ا‬B ‫ ﺕ‬0Q ‫ ت‬4 T4 ‫ ة ا‬H 0Q 4 ‫ رﺕ‬،X T‫ا ا ﺕ‬Y‫ه‬ -‫ & ه‬0Q o5‫ ی ﺕ‬IQ T‫ ی‬X T‫ا ا ﺕ‬Y‫ ه‬0Q B-H‫ي ی‬Y ‫ دي ا‬% = ‫ ا‬X T‫إن ا ﺕ‬ ‫ ر‬%4‫ ق آ‬H ‫م ا‬o-‫ ﻥ‬5- 0Q o‫ي ی آ‬Y ‫ ا‬.W ‫ا ا‬Y‫ ه‬،!-4 ‫! ا‬¹-. ‫ ا‬.W !‫ دی‬% =‫ا‬ ! ‫ و‬H4 ‫ ون ا‬¹-. ‫ ا ه ر ا‬0Q Q< ‫ وری! أ ا‬W ‫ات ا‬o& 4 ‫& ءة وا‬5Q , ‫ ذ‬4 ‫ ق‬H ‫! ا‬4‫ ت آ‬-T-‫ ! اﺱ اﺕ‬4T G‫ا { ی‬Y‫ وه‬،‫ دي‬% = ‫ ر ا‬B ‫وی‬o ‫ ا‬0Q ‫ ق‬H ‫ ن رة ا‬4‫ی‬z‫ أﺱ س ا‬0Q ،!- -.B ‫ ارد ا‬4 ‫ ا‬C-QH‫! وﺕ‬% ‫ا‬ .(2)!¹-. ‫ ی! ا‬4 !=7 ‫ ا ! ذات ا‬CQH ‫ ﺡ ود‬L‫ ﺕ‬، ¹-. ‫ ا‬.WQ !Q-‫ ق آ ﺱ‬H ‫ ﻥ اﺱ ام ا‬X T‫ا ا ﺕ‬Y‫ ﻥ ه‬0 ‫إ‬ .‫ ا ص‬.WQ ‫ ل ی ة‬5‫ ﻥ أﺵ‬X T‫ ا ﺕ‬H‫ ی‬4 ،!¹-. ‫ ل ا‬T ‫ ا و ﺕ‬.W ‫ا‬ ‫ل‬7‫! ﺥ‬-4 ‫! ا‬¹-. ‫! ا‬4‫ ا ص آ‬.W ‫ ﺥ ! د ا‬X‫ا ﻥ ا‬Y‫وه‬ .(3)‫ ف‬% ‫ ا‬-‫ و= اﻥ‬-- ‫ ت ا‬o-‫ ﻥ‬5- !-‫ ﺱ‬-‫;ّ أز ! ﺱ‬4‫! ﺕ‬- ‫! ا‬- 5‫ز ت ا ی‬$‫ن ا‬x ‫! ﺥ ی‬.H ‫ و‬، ; ‫ﺙ‬ !-‫ ﺱ‬-H ‫! ا‬-‫ ﺕ‬H‫ ﺱ‬4 ‫ ا‬/& !-4 ‫! ﺡ‬T- ‫ آ‬L‫ دة ﺕ‬4 ‫! ا‬-¹-. ‫ آ ا‬/4 ‫ أن ا‬3-‫ ﺡ‬،! -4 ،!- -.B ‫ ن وا‬H‫ﻥ‬z‫ ا‬- ‫ دل‬G ‫ ت ا‬o-‫ ﻥ‬5- GQ‫! ا ی;! ﺥ‬-{‫ ا‬4‫ ول ا ی‬Q 0 ‫ ! إ‬F‫ إ‬،( /. ‫ ا‬-m ‫ ء‬W $‫ ا‬, ‫ ذ‬4 ) ‫ آ ا & ا‬H‫ أن ی‬I 54‫ی‬ ‫ و ا ا‬I ‫( و‬4)!-{‫داری! ا = ا‬z‫; ! ا‬Q ‫ ة‬B-HQ !Q ‫ ا‬-m ‫ ت‬B <4 ‫ا‬ (1)-

Jennifer Clapp and Peter Dauvergne, Paths to a Green World, The Political Economy of the Global Environment, The MIT Press, Cambridge, 2005, p 06 (2)-

Peter Newell, Towards a political economy of global environmental governance, in, Peter Dauvergne (eds), Handbook of Global Environmental Politics, Edward Elgar, UK, 2005, pp 187-191 (3)Tim Bartley, Institutional Emergence in an Era of Globalization: The Rise of Transnational Private Regulation of Labor and Environmental Conditions, American Journal of Sociology, Vol.113 n°2, September 2007, pp 297-351 (4)Andreas Philippopoulos-Mihalopoulos, op.cit, p 155 234

‫ا‬Y‫ وه‬،!-4 ‫ دی! ا‬% = ‫! وا‬-‫ ﺱ‬-H ‫ ت ا‬-Q4 ‫! وا‬-Q 4 ‫! ا‬-¹-. ‫ ی ا‬W ‫ ا‬- ‫ د‬4 ‫ا‬ :0Q o‫! ا

ﺕ آ‬-‫ ﺱ‬-H ‫ ا‬- 5‫ی‬z‫ ر & م ا‬B‫ ﺕ‬0 ‫أدى إ‬ .! -.B ‫ ﺡ ل ا‬-‫ ﺱ‬-‫ ! ﺱ‬4 ‫! ا‬¹. ‫ ﺕ‬ ‫! ا

ﺕ ا س‬- 4 ‫! ا آ ت ا‬¹. ‫ ﺕ‬0Q !-¹-. ‫ ی ا‬W ‫! ا‬-‫ ﻥ‬5 ‫ إ‬ (1) ...!-H T ‫ ا‬،‫ ا ف‬، 4 ‫ ا ع ا‬G‫ { ی‬ . ‫ي ی‬Y ‫ ا‬،B. Latour ‫ إﺱ ت‬،‫ ل‬T4 ‫ا ا‬Y‫ ی! ه‬L ‫ اﺥ ا‬4 ‫ أه ا‬- ‫و‬ ‫ و‬،!-‫ ﻥ‬H‫ﻥ‬z‫ ا‬-m‫! و‬-‫ ﻥ‬H‫ﻥ‬z‫ ت ا‬5 ‫ ّ ﻥ! ا‬5 ‫ ت‬5./‫ آ‬C4 T4 ‫ ! وا‬-.B ‫ ت ا‬-Q4 .(2)‫ ت‬5./ ‫ ا‬XY‫! ون ه‬-‫ ﺱ‬-‫ ی! ﺱ‬L‫ أ ا ء ﻥ‬54‫ی‬ ;‫! أآ‬- ‫ أﻥ; و‬L‫ ! ﻥ‬Y‫ﺥ‬y‫ ﺱ ی‬-H ‫ ا‬I ‫ ا‬XY‫ ﺥ إ{ ر ه‬X T‫اﺕ‬ ! ; ‫ " ا‬5‫ی‬z‫ ا ﺵ اآ ا‬X T‫ وه "ا ﺕ‬،‫ رة‬T ‫! وا‬¹-. ‫ ا‬- ‫اع‬o ‫! ا‬- 5‫ﺵ‬z ‫ آ‬. ‫ ﺱ ی‬-H ‫ ا‬X T‫ا ا ﺕ‬Y‫ان ی آ ان أن ه‬YQ ‫ ا‬،!‫! و"ا < ﻥ ی!" ا ; ! ا ی‬- < ‫ا‬ ‫ز ت‬$‫ّ أﺱ س ا‬5/‫ ا

ﺕ‬،!- 4 ‫ ا ! ا‬7 ‫ ﻥ‬I 5 ‫ و‬،! -.B ‫ ا‬0Q !-‫ ﻥ‬H‫ﻥ‬z‫ ! ا‬4- Q !. ‫! ﻥ‬T‫ن ا ! ﻥ ﺕ‬75/‫ ی‬¹-. ‫ ث وا ه ر ا‬Q ‫ أن ا‬3-‫ ﺡ‬.! ‫! ا اه‬- 5‫ی‬z‫ا‬ ّ54‫ ﺱ ی ی‬-‫ م ﺱ‬L‫ ﻥ‬GQ‫ ﺥ‬T‫ا ی‬Y ‫ و‬،!/4 4 ‫ ة وا‬- & ‫ ت ا‬B ‫ ا‬C4 T4 ‫ا‬ .!¹-. ‫ رة وا‬T ‫! ا‬- 5‫ﺡ إﺵ‬ Jennifer ‫ ﺡ ده‬4‫ آ‬،!&Q 4 ‫! ا‬-¹-. ‫ رات ا‬L 4 ‫ ا‬XY‫ ه‬- Q‫ ﺕ‬54‫ ی‬4 ‫ ن‬.‫ ﺕ‬5 ‫ ا‬I 7‫ّ ﺥ‬F ‫ي ی‬Y ‫ وا‬، ‫ ول ا‬T ‫ ا‬G ‫ و‬Peter Dauvergne‫ و‬Clapp X T‫ ﺙ ا ﺕ‬، ‫ ﺕ‬H‫ ﺱ‬4 ‫ ر ا‬L 4 ‫ ﺙ ا‬، ‫ ا‬.-Q ‫ ق ا‬H ‫ ر ا‬L 4 ‫ ءا‬،!-¹- ‫ رات‬L ! ‫أر‬ vQ ‫ي ی‬Y ‫ ا‬v- % ‫ا ا‬Y‫ ه‬، 4 ‫ ا‬¹-. ‫ ا‬X T‫ ا ا ﺕ‬-‫ وأﺥ‬، -. ‫ ا‬¹-. ‫ا‬ . ‫ ! ﺱ‬4 ‫ﺙ! ا‬7; ‫ رات ا‬L 4 ‫ا‬

: L‫! أﻥ‬-‫ ﺱ‬-H ‫ ا‬- 5‫ ﺡ ل & م ا ی‬-(1)

Andrew Dobson and Robyn Eckersley (eds), Political Theory and the Ecological Challenge, Cambridge University Press, UK, 2006 (2)Tim Forsyth, Critical Political Ecology, The politics of environmental science, Routledge, London, 2003, p 87 235

Ceci est démontré à la fois par l’examen de certains épisodes historiques et par une analyse abstraite du rapport entre l’idée et l’action. Le seul principe qui n’entrave pas le progrès est : tout est bon. Paul Feyerabend, 1979, p 20

‫ ه‬L ‫اع ذو‬o‫ رة ه ﻥ‬T ‫! وا‬¹-. ‫ ا‬- ‫اع‬o ‫إن ا‬ = ‫ ه‬L4 ‫ ا‬XY‫ ! أن ه‬- ‫ وا‬،‫ دة‬X ‫وو‬ !-Q4 ‫ ی! وا‬L ‫ ا ﺵ ت ا‬0Q ‫ ا ن‬0 ‫ ت ﺡ‬B-‫ﺱ‬

‫ ا‬.-Q ‫ د ا‬% = ‫ وﺥ ! رؤی! ا‬،‫اع‬o ‫ا ا‬Y‫ﺡ ل ه‬

B.W ‫ ا ش ا‬0Q [ 4-‫ ا

ه‬، 5-‫ﺱ‬7‫ آ‬- ‫ا‬ !4 ‫ ا‬I C ‫ا‬o‫! ﺕ‬4 ‫! ا‬Q‫ ﺡ‬4 ‫ ب‬.‫ ی ا أﺱ‬.‫ﺕ م ﺕ‬ 5 ،!‫ دی‬% = ‫ا‬ .‫اع‬o ‫ا ا‬Y ‫ﺥ ى‬$‫ ه ا‬L4 ‫ ا‬³-4 ‫ ل وﺕ‬4‫إه‬ ‫ أن‬T‫اع ی‬o ‫ا ا‬Y‫إن أی! و ! ه‬ ، ‫آ‬Y ‫ &! ا‬H ‫ ات ا‬-H& ‫ت وا‬7‫وی‬y ‫ ا‬5 Y‫ﺥ‬y‫ﺕ‬ ‫! أو‬-‫ ﺕ‬H‫ ﺱ‬4 ‫ ات ا‬-H& $‫ ا‬GQ ‫ﺱ اء ﺕ‬ !- ‫ ﺙ‬- !=7 ‫ ا‬-Q ‫ ی ﺕ‬4- ‫ أو‬،!- / ‫ا‬ ‫ رة‬T ‫! ا‬- 5‫ إﺵ‬C .! -.B ‫ وا‬C4 T4 ‫ا‬ .!- B ‫ ا دی! ا‬XY -T H‫ ی‬- ‫ إ{ را‬QB ‫! ی‬¹-. ‫وا‬

] ‫ رة وا‬I+ ‫ ا‬2 } ‫ ا‬+ ‫ ا‬.f ‫ (دی‬+ ‫)ج( ا ! ذج ا‬ _ ‫زم ا > إ‬e ‫ ا‬2 ^‫\ﻥ‬/ ، ‫آ‬a ‫ ا‬f ‫ ا‬B ‫ﻥ> ا ! (ودی ا ! ری[ ا‬ ‫ أﺵ ل (و ﺙ ری ! رﻥ [ أﺵ ل‬,/ 2 ، ‫آ& وا‬k ‫ رة‬I+ ‫ ا ] وا‬2 ‫اع‬M ‫ا‬ .‫اع‬M ‫ا ا‬a‫ (ی ! ر ه‬+ ‫ ا‬f+ ‫ا‬ 236

‫إن إ دة ا &‪ -5‬إی‪ T‬د ‪ !<-‬ه‪Y‬ا ا ‪o‬اع ﺕ ‪ QB‬و‪ CF‬إ{ ر ﺕ ‪ Q-Q‬‬ ‫ﺕ دي ‪ -m‬اﺥ ‪o‬ا ‪ ،‬ی ‪ , Y 4‬ا ‪ GB 4‬ا ; ا ‪ -Q‬ي ‪ 4‬ا ! ‪ 5‬ة ا ‪ T‬رة ‪C‬‬ ‫ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق ا ‪ !- 4‬ا‪$‬ﺥ ى‪ :‬ا ‪ ،!¹-.‬ﺡ ق ا‪z‬ﻥ‪ H‬ن‪ ...‬ا ¬‪ .‬و ﻥ& ا =[ ‪x‬ن ه‪Y‬ا‬ ‫ا‪ {z‬ر ی & ! ا ‪ /4‬ری‪ C‬ا ‪ !-B.W‬ا ‪ !-4‬ا ‪ 4‬ﺕ‪ 5/4 !B.‬ا ‪ ، ¹-.‬و ‪ 5‬ی آ ‬ ‫آ‪ -4 , Y‬ا ‪ ،! QB4‬و‪ ^ 4‬آ ‪ L‬ی! ‪ 2‬إی‪ I‬د ه‪a‬ا ا?< ر ‪ 2‬ا ‪ 0 +‬ا ‪a‬ي ی ‪ [ B+‬أن‬ ‫ی ‪ 2 wّ/‬آ‪ 0‬ه‪ 8a‬ا ؤى وا ! > رات؟‬ ‫ی م ‪ Oren Perez‬إ ! !)‪ .H ،(1‬أﻥ ﺕ& = ی ة ‪ -5& Q‬‬ ‫ ه‪Y‬ا ا‪z‬ﺵ‪ 5‬ل‪ ،‬ور ‪ 4‬ا ‪ -L‬ﺱ‪ -‬ری ه ت ﺕ ا ﺕ‪ I‬ا

ﺕ‪ CB H‬ا ل إ ‪0‬‬ ‫ﺡ ه ا‪$‬دﻥ‪ 0‬و ‪ G‬ا ‪ L 4‬رات ا ﺡ وی!‪ .‬ﺡ‪ 3-‬ی ى ‪ Oren Perez‬أﻥ‪ I‬ی‪ T‬إ دة ا ‪ L‬‬ ‫ ﺙ ‪ !-‬ا ‪ C4 T4‬ا ‪ ،!- -.B‬وا ﻥ ل ا ‪ v‬ا ‪o Q -H.‬اع ﻥ إ{ ر ﺕ دي‪ ،‬ی‪ 54‬‬ ‫أن ی&‪ ّH‬ا ش ا ا ‪ -‬ا ‪ T‬ﻥ‪) -.‬آ‪ 4‬ی‪ .‬و ا ‪ L‬ة ا ‪ -Q‬ی!(‪ ،‬وی‪ 54‬آ‪ , Y‬أن ی&‪,‬‬ ‫ر ز ا ‪ = -H‬ت ا ‪ !- B‬وا ‪ !-4-L‬ا

ی ‪ 4W‬ا ‪o‬اع‪.‬‬ ‫إن إ دة ا ‪y‬وی ا ‪ ! 4‬ﻥ ‪ H‬م ا ‪/! -.B‬ا ‪ ،C4 T4‬ی‪ 54‬أن ﺕ‪ 5‬ن = ‪0Q !4‬‬ ‫ﺙ‪7‬ث أﺱ )‪:(2‬‬ ‫ أو ‪ ،‬ﺕ أی! و ! ‪ CF‬اﻥ ‪ H‬م ا ‪ – ! -.B‬ا ‪ 4F C4 T4‬ﻥ‪ L‬م‬ ‫ﺕ ر ‪ -Q ، -‬ه ك أي ﺱ‪ !4 .‬ه‪Y‬ا ا ﻥ ‪ H‬م إ{ ر اﺥ ‪ -‬ر‬ ‫ﺙ ‪ -‬أﺥ‪ -=7‬ت ‪" ! -.BQ !H‬آ‪ 4‬رد" وا ‪" ! -.B‬آ اﺱ!"‪.‬‬ ‫ ﺙ ﻥ‪x ، -‬ن ا ; ‪ !-‬ا ‪ -Q‬ی! ‪ -‬ا ‪ ! -.B‬وا ‪ C4 T4‬ﺕ ل إ ‪ 0‬ﺕ‪ o--4‬د‬ ‫ا ‪ H4‬ی ت‪ ،‬وا ‪Y‬ي ی‪" - o-4‬ا ‪) "! -.B‬ا ‪ 5Q ! 4W 4‬ت ا ‪!-‬‬ ‫وا ‪ -5‬ﻥ ت ‪ -m‬ا ‪" ،(!- -.‬ا ‪ 4 T4‬ت" )ﺕ دی! ا ‪ 0 .‬ا ا ‪ !-Q‬ا

‬ ‫ﺕ‪ 5/‬ا ‪ C4 T4‬ا‪z‬ﻥ‪ H‬ﻥ (‪ ،‬و"ا " )ا ‪.( /.‬‬ ‫إن ه‪Y‬ا ا ‪ B 4‬ا ‪ 4‬د ا‪ {$‬اف ی ‪y %‬ي ﻥ‪ L‬م ﺕ ر ‪ ،‬أی ‬ ‫ه‪ XY‬ا ا

ﺕ‪ 5/‬ه‪Y‬ا ا ‪ & % o--4‬ق ا ‪ %‬ی ا ﺥ ی ‪.‬‬

‫ی‪ 5‬ن أي ‪ %‬‬

‫ أﺥ‪ -‬ا‪x ،‬ن ا & ‪ -‬ا ‪ ،! -.B‬ا ‪ 4 T4‬ت وا ی‪ L‬رة‬ ‫ﺥ‪ .!-B‬ه ی‪ 54‬اﺱ ام & م "ا ی ا ‪ /4‬ك" ‪co-‬‬ ‫‪ determination‬أو "ا = ان ا ‪ - .‬ي" ‪ v‬ا & ‪ -‬ا ‬ ‫ا ‪ !&Q 4‬ا

ﺕ‪ 5/‬ه‪Y‬ا ا &‪ W‬ء د ا‪ {$‬اف‪ ،‬و ‪ 5‬ة ا ی ا ‪ /4‬ك‬ ‫ﺕ‪ & ّ5/‬وﺱ‪ - Q -B‬ة‪ - ،‬ا ‪ L‬ة "ا ‪ -‬داروی ‪ "!-‬وا ‪ L‬ة‬ ‫‪Oren Perez, Ecological Sensitivity, op.cit, 29‬‬

‫‪Oren Perez, op.cit, p 19‬‬ ‫‪237‬‬

‫‪(1)-‬‬

‫‪(2)-‬‬

‫"ا ‪ ،"!- 4/‬و ‪ 0Q‬ﺥ‪7‬ف ا ‪x ،!- 4/‬ن ‪ 5‬ة ا ی ا ‪ /4‬ك ﺕ آ ‬ ‫ ‪ 0Q‬ا ﺡ ة ا ‪ .‬ی! )ا ﺱ ‪« (!- 7‬ﻥ‪ H‬ق ا ‪ !- -.‬وا ‪ ،!- 4‬وﺕ‪o Q‬م‬ ‫ ‪ o--4‬وا‪ - F‬آ ت ا ﺕ‪ %‬ل‪ ،‬ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق ا ‪ !- 4‬وا‪$‬ﻥ‪ -m !4L‬‬ ‫ا ‪ .!- -.‬و ‪ 4‬رﻥ! ‪ C‬ا ‪ 4‬ذج ا ; ا ‪ -‬داروی ‪x ،‬ن ه‪XY‬‬ ‫ا ) ‪ 4‬ذ ‪ ,‬ا ‪ -m !¹-.‬ا ‪ [H- (!- -.‬آ‪ -‬ﻥ ﺥ ر ا ‪y/ 4‬‬ ‫و ‪ ، .H 0B‬ا & ‪ vQ -‬ه‪ XY‬ا ی‪ 54‬ﺕ&‪ X -H‬‬ ‫ﺥ‪7‬ل ‪ 5‬ة ا = ان ا ‪ - .‬ي وا ی ا ‪ /4‬ك‪.‬‬ ‫إن ا ‪ /4‬آ ا ‪ !-¹-.‬ی ‪ QB‬ا ‪ -Q4‬ت دة ا‪ {$‬اف‪ ،‬أی ﺕ ‪ B‬ر ﺕ‪ /‬رآ‪ -‬آ ‬ ‫ا ‪ 4 T4‬ت‪ ،‬ا وا ‪ ،! -.B‬ودراﺱ! ا ‪ /4‬آ ا ‪ !-¹-.‬ه‪Y‬ا ا‪ {z‬ر ﺕ ‪ QB‬ءا ‬ ‫ ‪ vQ - T 4- 0 H‬ا ‪ H4‬ی ت ا

ﺕ‪ ّ5/‬ا ‪ ! 4‬ا ‪.!-¹-.‬‬ ‫إن ‪ /‬وع ‪ = Perez‬أﺱ ﺱ ‪ 0Q‬ﻥ‪ L‬ی! ‪« Luhmann‬ﻥ‪ H‬ق ا ‪!- 4‬‬ ‫ا‪$‬ﺕ ی ی ‪ ،!-5-‬ا

ﺕُ ‪ .‬آ‪ 5./‬ت ‪ Q‬ا ‪7‬ت ذاﺕ‪ !-‬ا ‪ !- 4‬ﺕ‪ & C4T‬ا ‬ ‫ ‪ ، - -‬آ‪x , Y‬ﻥ‪ I‬ی ﺕ‪ 0Q o5‬أ ‪ 4‬ل ‪ ،G. Teubner‬وﺥ ! ﻥ‪ 4‬ذج ا ﻥ ن‬ ‫"ا ﻥ ‪ 5‬ﺱ " ا ‪Y‬ي ی‪ I W‬آ‪ .‬ی ‪ Q‬ﻥ ن "ا ﺱ‪ " 4‬و"ا ‪ T‬ه ي"‪ ،‬ا ‪YQ‬ان أﺙ‪ 4 Q/ .‬‬ ‫ا ‪ { <F C‬ت ا ا ‪ . 4 T4‬و ‪Y‬ا ی‪ 54‬ﺕ &‪ v-‬ا ‪y‬ﺙ‪ -‬ات ا ‪ 44 !-.QH‬رﺱ ت‬ ‫ا ‪ .W‬ا ‪ T‬ري ا و ‪ 0Q !-‬ا ‪ !¹-.‬ﺥ‪7‬ل ا ‪ 5-4‬ﻥ‪ o-‬ت ا اﺥ‪ XY !-Q‬ا ‪ 44‬رﺱ ت‪،‬‬ ‫وو‪ CF‬ا ‪ H‬ﺱ‪ !-‬ا ‪ 0 4F !¹-.‬ﺱ‪ H‬ﺕ‪ !-‬دی!)‪.(1‬‬ ‫إن ه‪ XY‬ا ‪ L‬ة ا ادی‪ ،C4 T4Q !- 5‬ا

ﺕ ى ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق ا ‪ 0Q !- 4‬أﺱ س‬ ‫أﻥ‪ H‬ق أوﺕ ی ‪ ،!-5-‬وا

ﺕ § ه ا ‪Y‬اﺕ‪) !-‬ا ا ‪7‬ت( ‪ B‬ی ! ﺕ‪ 5‬اری! ﺥ‪7‬ل‬ ‫ﺵ‪ !5.‬ه ‪ ،‬ﺕ آ أن ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق ا ‪ !- 4‬ﺕ‪ 5‬ن ‪ !Q H‬و دة { ی‪ - G‬‬ ‫ا اﺥ‪ ،!-Q‬أی ﺕ‪ 5‬ن ا ‪ 4‬ی‪ ! -‬ﺱ‪ = -‬ت ‪ ، ! -‬وا ‪ . H4‬ی‪!.H L‬‬ ‫ ‪ F Q‬آ ‪x .(2) B‬ذا آ ن آ ‪ T‬ل د { ی‪ I - G‬ا اﺥ‪x ،!-Q‬ن =‪ B I -‬ر‬ ‫ﺕ‪ /‬رآ ‪ T C‬ت أﺥ ى‪ ،‬ی‪ T‬ه‪ XY‬ا ‪ -m !-Q4‬ﺡ ‪ !-4‬آ ا‪$‬ﺡ ال‪ ،‬وآ‪ 4‬‬ ‫ی ل ‪x Perez‬ﻥ‪ I‬و واﺡ ی‪ 54‬أن ی‪ 5‬ن ‪y‬آ ا ‪y‬ﻥ‪ I‬ﺱ‪.(3) T -‬‬ ‫إن ا‪ {z‬ر ا ‪Y‬ي و‪ Perez I F‬ی‪ 54‬أن ی ﺱ ﺥ ی‪ B Q !B‬ر ا ‪ /‬رآ ‬ ‫ا ‪ - !=7‬ا ‪ ! -.B‬وا ‪ C4 T4‬ا ‪ !& H‬ا ‪Y‬آ )ا ‪ ،! -.B‬ا ‪ 4 T4‬ت‪ ،‬وا (‪ ،‬ﺕ‪ 54‬‬

‫‪(1)-‬‬

‫‪Elena Cirkovic, Global Legal Pluralism and Multipolar Conflicts: A Review of Oren‬‬ ‫‪Perez's "Sensitivity and Global Legal Pluralism: Rethinking the Trade and Environment,‬‬ ‫‪German Law Review, Vol. 07, n°12, 2006, p 1167‬‬ ‫)‪(2‬‬‫‪Elena Cirkovic, op.cit, p 1175‬‬ ‫‪Oren Perez, Ecological Sensitivity, op.cit, p 23‬‬ ‫‪238‬‬

‫‪(3)-‬‬

‫ آ ا ‪ -Q4‬ت ا ‪ 4‬اﺥ‪ ، - 4- !Q‬وإ ‪ B‬ء ﺕ ‪ !QW 4Q F -Q‬ا ‪ .!-¹-.‬وی‪ 4‬‬ ‫ا ‪ -Q‬و ‪ G‬ه‪ XY‬ا ی‪ 4 !B‬ﺡ‪ - Q‬أﺱ ﺱ‪:(1) - -‬‬ ‫‪ -1‬ا ‪ 4‬ﺡ‪ !Q‬ا‪$‬و ‪ 0‬إ اء ه‪Y‬ا ا ع ا ‪ -Q‬ه ﺕ ‪!-¹- !QW --‬‬ ‫ ‪ ،! -‬وا

ﺕ ‪ !- -.{ % v%‬وﺡ ود ز ‪ !-‬و ‪ 5‬ﻥ‪ ! - !-‬آ‪ ،, Y‬وه ی‪ 5‬ن‬ ‫ا ور ا‪$‬ﺱ ﺱ ‪ 4Q‬ء ا ‪.!¹-.‬‬ ‫‪ -2‬ﺕ ی ا ‪ !Q5/4‬ا ‪ ،!-¹-.‬ی‪ 54‬أن ﻥ‪ 4‬إ ‪ 0‬ا ‪ 4‬ﺡ‪ !Q‬ا ; ﻥ‪ ،!-‬وا ‪ !Q;4 4‬‬ ‫ا ‪ G‬ا ‪ -‬ی ت ا

ﺕ‪ o-4‬ا ‪ = -H‬ت ا ‪ !- 4‬ا

ﺕ ‪ 4W‬ا‪z‬ﺵ‪ 5‬ل‪ ،‬ه‪Y‬ا ا ‪G‬‬ ‫ا ‪Y‬ي ی‪7; 4‬ث اﺡ ‪:‬‬ ‫ ا ‪ 4‬ﺡ‪ !Q‬ا‪$‬و ‪ 0‬ﺕ‪ 4/‬ﺕ ی ا ‪ T4‬ت ا ‪ !- 4‬ا ‪ ،!&Q 4‬ا ‪ 4‬ر{!‬ ‫ ‪ %‬رة ‪ 4Q‬ﺱ! ا ‪ !Q5/4‬ا ‪ ،!-¹-.‬وه ی‪ T‬ا ‪y‬آ‪ 0Q -‬ا ‪C B‬‬ ‫ا دي‪ ،‬ﺡ‪ 3-‬أن أی! و ! ی ا ‪7W 4‬ت ا ‪ 4F !-¹-.‬ﺱ‪ -‬ق‬ ‫ﺕ ‪ 4-L‬و ﺱ‪ H‬ﺕ واﺡ ‪. /& ! 5‬‬ ‫ ا ‪ 4‬ﺡ‪ !Q‬ا ; ﻥ‪ !-‬ﺕ ‪ 4W‬د=‪ -< 4Q G-‬ات ا ‪ !-4-L‬وا ‪ !- B‬ا

‬ ‫ﺕ‪ o-4‬ه‪ XY‬ا‪$‬ﻥ‪ !4L‬ا ‪ !&Q 4‬ا ‪ 4‬ر{! ا‪z‬ﺵ‪ !- 5‬ا ‪ ،!-¹-.‬وﺕ ‪ -Q‬‬ ‫ا اص وا ‪o4‬ای ا ‪ - .‬ی! ‪ XY‬ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق و ى ﺕ‪y‬ﺙ‪ -‬ه ‪ 0Q‬ا ‪ W‬ی ‬ ‫ا ‪.!-¹-.‬‬ ‫ ا ‪ 4‬ﺡ‪ !Q‬ا‪$‬ﺥ‪ -‬ة ﺕ ‪ 4W‬إ ء ا ‪ W‬ء ‪ 0Q‬ﺡ‪ -‬ی ت ا & ‪ -‬ا ‪C4 T4‬‬ ‫وا ‪ ! -.B‬ﺱ‪ -‬ق ‪ ،! - !-¹- !Q5/‬وه ی ﺥ ا ا ; ‪– 3‬‬ ‫ا ‪ !-Q4 -‬ا ‪ ، -Q‬وذ ‪ ,‬ﺱ ام ا‪$‬دوات ا &‪!-H‬‬ ‫وا‪$‬ﻥ; و ‪.!-‬‬ ‫إن ا ‪ L 4‬رات ا ‪ !B-H.‬وا ‪¨ ! -W‬ﺵ‪ - 5‬ت ا ‪ !-¹-.‬ه ا

ﺕ ‪ T‬ه‪Y‬ا‬ ‫ا‪ {z‬ر ا ‪ -Q 5 4‬ا ‪ L‬ه ة‪ .‬ﺡ‪ 3-‬اﺕ‪ L [ T‬ا ﺱ ‪ T‬ت ﺱ اء ا { ‪ !-‬أو‬ ‫ا ‪ !-4‬ﻥ ‪ 4‬رﺱ ت أ= ی‪ 54‬أن ﻥ ل أﻥ ‪ L‬رات اﺥ ‪o‬ا ‪ ،!-‬ﺡ‪ 3-‬ﻥ‪ T‬‬ ‫ ‪ L‬ا ول = أآ ت ‪ 0Q‬ﺕ ت ‪ .-‬ا ‪ !-‬أو ﺱ‪ H‬ﺕ‪ 4 ، !-‬ی‪ 0 .‬ا ‪o‬اع = ‪ 4‬إ{ ر‬ ‫ﺡ ود‪ X‬ا ‪ -Q‬ی!‪ ،‬وه‪Y‬ا ﺕ‪y‬آ =‪ ،2002 Johannesburg !4‬ﺡ‪ 3-‬ﺡ‪ w‬ﺕ ‪ - v‬‬ ‫ا ‪ ! W‬وا ‪ 4‬ﺱ‪ H‬ﺕ‪ -‬وا ‪ -.Q‬ا ‪ ! --‬أﺥ ى إ{ ر ا ﺵ ت ا ا ة ﺡ ل‬ ‫ﺕ‪y‬ﺙ‪ -‬ات ا ‪ !4‬وا ‪ B‬ر ا = ‪ %‬دي ‪ 0Q‬ا ‪ T4‬ل ا ‪.(2) ¹-.‬‬

‫‪Oren Perez, op.cit, pp 23-24‬‬ ‫‪Jennifer Clapp and Peter Dauvergne, op.cit, p 241‬‬

‫‪(1)-‬‬

‫‪(2)-‬‬

‫‪239‬‬

‫إن أﺡ‪ H‬ﺱ‪ -‬ری ‪ .W‬ا ‪ !¹-.‬ا ‪ { !-4‬ی‪ G‬ا ﻥ ن آ‪ W‬‬ ‫دو ﺕ ‪ ،‬ی‪ 54‬أن ی‪ 5‬ن ﻥ& ﺥ‪ yB‬ا ﻥ ن ا و ﺕ ا ‪Y‬ي ‪ 0Q 4‬ﺵ ! =‪ -‬و ی‪ -‬‬ ‫ﺱ‪ -‬ق ‪ 0Q -‬ﺡ‪ H‬ب ﺱ‪ = -‬ت أﺥ ى‪ ،‬و ی‪ 5‬ن ﻥ& ﺥ‪ yB‬ﺡ‪ !Q‬ا اﺙ! ا

‬ ‫و‪ [ F‬ا‪z‬ﻥ‪ H‬ن )ا & د( آ ﺡ ة ‪ -Q‬ا ‪ -L‬ا = ‪ %‬دي وا ‪ -H‬ﺱ ا ‪ ، 4‬ی‪ T‬‬ ‫أن ﻥ‪ /‬ك ا ‪ 5‬ت ا‪$‬ﺥ ى‪ ،‬و ‪ & G‬م آ‪o‬ي ‪ ، .WQ‬د ا ‪ H4‬ی ت‬ ‫وا ﺕ‪ T‬ه ت‪ .‬آ‪x , Y‬ن ه‪Y‬ا ا ‪ .W‬ی‪ 45‬ا ‪ yB‬ﻥ&‪ 4 IH‬ﺡ‪ !Q‬دو ! ا ‪ ،X‬ا

‬ ‫ﺕ‪ 0Q ! 4- [Q&5‬آ ‪ -‬ت ا ‪ .F - 4 ،C4 T4‬ا ‪ T4‬ل ا ‪ ¹-.‬ا ‪Y‬ي ﻥ § ‪ I‬آ ‬ ‫ه‪ XY‬ا ‪ 5‬ارث‪.‬‬ ‫ر‪ m‬أن ﻥ‪ /‬ء ا ﻥ ن ا و ! ی آ ‪ 0Q‬اﺱ ‪ I - 7‬ا ‪ 4‬دة إ{ ر ‪!-‬‬ ‫ا اﺥ‪ ، !-Q‬إ أن ه‪ XY‬ا ‪ 4‬ﺡ‪ !Q‬ﺕ ‪ -‬وﺕ ‪ ّL‬ﺱ‪ -‬ری ه ت ا = ان ا ‪ - .‬ي ‪ Q‬ﻥ ن‬ ‫ا ص ا و ! وآ ا & ا ا ‪ ! 4W 4‬إ{ ر ا‪z‬ﺵ‪ - 5‬ت ا ‪ ،!-¹-.‬وﺕ ‪ -‬‬ ‫ ! إ‪ &F‬ء ا ‪ .‬ا ‪ - 4‬ري ‪ QH‬آ ﺥ‪ 7‬ا ‪ W‬ا ﻥ ﻥ )‪.(1‬‬ ‫إن ا ‪ !4 4‬ا‪$‬ﺱ ﺱ‪ Q !-‬ﻥ ن ا ص ‪ 4‬ا و ! ه ‪ 4F‬ن ا‪ {z‬ر ا م‬ ‫ ‪ H Q‬ا ‪ ¹-.‬ا ‪Y‬ي ﺕ‪ vQ I5QH‬ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق ا ‪ ،!- 4‬وا ‪ 0Q 4‬إ‪ &F‬ء ا ‪ .‬‬ ‫ا ‪ - 4‬ري ‪ 0Q‬ه‪Y‬ا ا ‪. H‬‬

‫‪David Wilkinson, op.cit, p 266‬‬ ‫‪240‬‬

‫‪(1)-‬‬

Cette idée, selon laquelle il n'y a d'organisation que dans un entre-deux, entre L'ordre et le désordre, sera au cœur de la seconde cybernétique, avec le principe d'«ordre par le bruit» (order from noise) formulé par Heinz von Foerster en 1960, puis de la théorie de l'auto-organisation développée par Henri Atlan, Jean-Pierre Dupuy, 1994, p 128

,‫ رآ‬+ ‫ ر ا‬B+ ‫ ا‬:,‫ ا & ﻥ‬06f ‫ا‬

‫ ت ا ﻥ ن ا ص ( ا (و‬ ،w ‫ ا‬06f ‫ ا‬,/ ‫ ( رأی‬ ‫ ﻥ ن‬f + ! ‫ت ا‬e4 f+ ‫! *ت ا‬+‫ رات واﺡ‬B ،‫ ة‬3 ! ‫ُ ( ا آ! ا‬4‫ا ص ( ا (و و‬ ‫ا‬a. ‫ و‬،2 ‫ ا ! ری‬w B+ ‫ ج أو ا‬+‫ ا?ﻥ‬5 ‫ ! ی‬/

- ‫ إ< ر ﺙ‬,/ ‫ ( وﺽ[ ا ﻥ ن ا ص‬/ ‫ ت‬+ ‫ ا‬L + 0 ‫ و‬،} ! ‫ا‬/w ‫ا‬ ‫ إ< ر‬,/ ,-M w ‫ آ‬. e‫ ﺥ‬2 .>‫ ی‬,+ ‫ا‬

!‫ ﺵ ت ا آ‬,/ 0&!+! ‫ وا‬, ‫ ا‬w ‫ا‬ 2 ,‫ ا & ﻥ‬B ‫ ا‬0 _ ‫ إ‬0 + ‫ ﻥ‬.‫ ة‬3 ! ‫ا‬ ‫ وﻥ ول } ا ء‬،} ! ‫ا‬/w ‫ ا‬- ‫ﺙ‬ k ( ,+ ‫ ت‬+ ‫ رات وا‬6+ ‫ ا‬L + _ 4 w ‫ ر ا ﻥ ن ا ص ( ا (و آ‬+4‫ ا‬2

. 4 / ‫ أﻥ ق‬4 !I 2 L k+‫ ی‬0 ‫ ﺵ‬, ‫آ‬

75‫ ﺵ‬F ‫ رة ﺱ ف ﺕ‬% ‫ ا‬XY‫إن ه‬ 5 ، -&-l‫! و‬QF & 4 ‫! ا‬- 4 ‫ ق ا‬H‫ﻥ‬$‫! ا‬- 7 ‫ اﺱ‬5 ، H ‫ ﻥ ن ﺥ ص‬- ‫أو‬ ‫ = ﻥ ﻥ‬, Y ‫ ن‬5- ،! ‫! ا ﻥ ن ا ص ا و‬- . -‫ د ا ﺡ‬4 ‫ ﻥ& ا =[ ا‬0 .‫ﺕ‬ H4 ‫ ا‬I.‫ ﺵ‬C= 4 ‫ا ا‬Y‫ ه‬-m ،(‫ول‬G‫ ا‬C ! ‫! )ا‬- . ‫! وا‬- 7 ‫ ا ﺱ‬- C= 4 ‫ ی‬-‫ ﺱ‬5 ‫اﻥ‬ ،!- 4 ‫ ق ا‬H‫ ! «ﻥ‬QB4 ‫! ا‬- 7 ‫ّ ا ﺱ‬- ‫&! وﺕ‬% ‫ ا‬XY‫ ه‬4W‫! ﺕ‬Q !‫ ﺡ آ‬0 ‫ی ج إ‬ XY‫ ه‬- ‫ ي‬- . ‫ ا = ان ا‬y/ ‫! ا

ﺕ‬-4 ‫ ا‬-‫; دﺱ ة ا اﻥ‬4 ‫ ا آ! ﺕ‬XY‫ه‬ .(,‫ ا & ﻥ‬C ! ‫ ق وا ﻥ ن ا ص )ا‬H‫ﻥ‬$‫ا‬ . ‫ ( ا (و‬0 + ^ ‫ ﺵ‬w ‫ ﻥ‬، ‫ ( ا (و‬,! ‫ ا ﻥ ن ا‬:‫ول‬G‫ ا‬C ! ‫ا‬ !-W= ‫ ن ﺡ ! ﺕ‬5‫ ی‬7 ‫ ﺵ‬-Q‫ آ‬H‫ ﻥ‬X‫ ر‬. ! ‫إن ا ﻥ ن ا ص ا و‬ !- . ‫! وا‬- 7 ‫ ﺡ ود ا ﺱ‬0B ‫! ﺕ‬-‫ ﺱ‬5 ‫ ! اﻥ‬-.{ I-B ‫ ی‬4 ، - 4 ‫ ا‬GH ‫! ا‬- ‫ ﺙ‬X T‫اﺕ‬ ‫ ت ﺕ ا ا ﻥ ن‬4 ‫ اﺡ‬T‫! ﺕ‬-W= ‫! ا‬- ‫ ا‬XY‫ول( ه‬G‫ ا‬A B! ‫ )ا‬- 4 ‫ا ا‬Y 241

‫ ‪ ! -.BQ C= Q !Q = -m IB- C‬ا ‪ !Q H4‬ا

ی ‪ Q4‬آ ا ﻥ ن وا‪$‬ﻥ‪ H‬ق‬ ‫ا ‪ !- 4‬ا‪$‬ﺥ ى‪ 4 ،‬ی ﺕ‪ 0 .‬ا=‪ v‬ﺡ‪ & !4-5‬م ا ﺱ ‪) !- 7‬ا !‪ A B‬ا & ﻥ‪.(,‬‬ ‫ا !‪ A B‬ا‪G‬ول‪ :‬ﻥ ن اﻥ ‪ 2 ,‬ا* ‪ e +‬وا ‪ +‬‬ ‫إن ‪ .f‬م ا ﻥ ن ا*ﻥ ‪ ,‬آ! ﺡ أﺥ ة ‪ B+‬ر ا ‪ 6+‬رات ا ﻥ ﻥ ‪ ،‬وا ‪,+‬‬ ‫ !&‪ - !./ 0‬ﻥ ن ﺡ ( ا (اﺙ ‪ _ 4 ^+J 3 g! ( ،‬أ س ا ‪ J B‬‬ ‫ا ! ‪ +‬ة ﻥ ت ا ! ری وا ‪ ,+‬ی! ‪ ,/ .f 6 2‬إ< ر ا‪G‬ﻥ ق ﺵ ^ ا ! ‪. +‬‬ ‫إن ا ع إ ‪ 0‬أ ه‪Y‬ا & م )ا ﻥ ن ا ﻥ ‪ 5‬ﺱ ( ی آ أن و !‬ ‫‪ I F Gunther Teubner‬آ ﻥ[ ‪ 0 H‬اﻥ ‪ 5‬ﺱ ا ‪ 4‬ذج ا ‪ -‬ﺕ‪ B‬ری! ‪!=7‬‬ ‫ا ﻥ ن ‪ ،C4 T4‬ﺡ‪ 3-‬ﻥ‪ T‬أو ﻥ‪ 4‬ذج ﺕ ‪

&F 0Q C.‬ا‪ ، B Q{$‬ﻥ‪ 4‬ذج = ری!‬ ‫)أورو ‪ (!-‬ﺕ‪ [% Q‬إﺱ ت ‪ J. Habermas‬و ‪ N. Luhmann‬وا

ﺕ آ ‪0Q‬‬ ‫دور ا ا ا ر ‪ !-‬ا ﻥ ن ا ‪ B‬رات ا ‪ H‬ﺱ‪ = -‬ﻥ ﻥ‪ 5 ،!-‬ا ‪ 4‬ذج ا ‪ 4/‬ل‬ ‫أ ی‪ ،!-5‬وﺥ ! ﻥ‪ 4‬ذج ا ﻥ ن ا ‪ T‬و ـ ‪ ،P. Selznick‬ا ‪Y‬ي ی آ ‪ 0Q‬اﺱ ‪!- 7‬‬ ‫ا ‪ L‬م ا ﻥ ﻥ آ اﺡ ﺕ‪ B‬ر‪ ،X‬و ‪ I‬ا ‪y‬آ‪ 0Q -‬دور ا ا ا اﺥ‪ Q !-Q‬ﻥ ن ‬ ‫ا ‪ B‬رات ا ‪ - 4‬ری! ‪.C4 T4Q‬‬ ‫و ‪ I-Q‬ﺕ اﺱ ‪7‬ص & م ا ﻥ ن ا ﻥ ‪ 5‬ﺱ ‪ 0Q‬أﺱ س ‪o‬دوج‪" :‬اﺱ ‪"!- 7‬‬ ‫و"ﺕ‪ ،"!- .‬ﺱ ‪ !- 7‬ﺕ و د ا ‪ GH‬ﺡ ! اﻥ<‪7‬ق ﺕ م ا ا ر ‪ ،‬آ‪ 4‬‬ ‫ه ا ل ‪« !.H‬ﻥ‪ H‬ق ا‪$‬ﺕ ی ‪ (1) !-5-‬وﺕ‪ !- .‬ﺕ آ دو ‪ 0Q‬دور ا ‪ -< 4‬ات ا ‪!-¹-.‬‬ ‫)ا ‪ (C4 T4‬ﺕ‪ -5/‬ا‪$‬ﻥ‪ !4L‬ا ﻥ ﻥ‪ !-‬وﺕ‪ B‬ره )‪.(2‬‬ ‫)‪" (1‬ا ‪ e +‬ا ﻥ ن ا !‪ :",‬ﺵ أو ذا ا ‪ > +‬‬ ‫إن ا ﺵ ت ا > ی ﺡ ل ا ﻥ ن ا !‪ -( g/ 4 ( ,‬ا ‪ I‬ه ‪ 2‬ر‪2 -‬‬ ‫و ‪ +‬رﺽ ‪ ،2‬ه ك ‪ 2‬ی ى أن ا ﻥ ن ا !‪ ,‬ﻥ ن ‪ ،0 +‬ود ‪ _ 4 0‬أن ‪[ 3‬‬ ‫ا ﻥ ن ا ص ‪ 24 0 +‬ا دة ا (و* ‪ ،‬و‪\/ ^ 4‬ن ه‪a‬ا ا ﻥ ن ا ﺽ ‪ J ,‬‬ ‫ا (و* ‪ ,‬ی ‪ L + 2 k‬ا ‪ f+‬ﺽ‪e‬ت ا ‪ f‬ا ‪ ,+‬ی ‪ ./‬ا !‪ [!+I‬ا !‪ .,‬أ ا ‪ B‬ف‬ ‫ا‪Ò‬ﺥ ‪ ،‬ﺡ ‪ C‬ی‪ +‬زع ‪( +‬و ا ﻥ ن ا !‪\/ ،,‬ﻥ‪ .‬ی ون أن دة ا (و ا < ه‪,‬‬ ‫ا ! (د ا‪ 0&! , G‬ه‪a‬ا ا ﻥ ن)‪.(1‬‬ ‫)‪ -(1‬ﺡ ل ا ش ا ‪ L‬ي ا ‪ H‬ﺡ ل إ ‪ 5‬ﻥ‪ .= !-‬ل ‪" Lex Mercatoria‬ا ﻥ ن ا ‪ T‬ري ا ‪ ،" 4‬آ ﻥ ن ‪، 4‬‬ ‫و ‪ vQ‬ا راء ا ‪ 4‬ی ة وا ‪ 4‬ر‪ ،!F‬أﻥ‪: L‬‬ ‫‪Ralf Michaels, The True Lex Mercatoria: Law Beyond the State, Indiana Journal of Global‬‬ ‫‪Legal Studies,Vol.14, n°2, Summer 2007, pp 447-468‬‬ ‫‪242‬‬

Le concept technique et philosophique de liberté, le seul que nous considérions ici, signifie seulement : autonomie du choix. Jean Paul Sartre

‫ وﺡ! ﺡ ل‬B4 ‫ ت ا‬- 5‫ﺵ‬z‫ ا‬XY‫ أﺱ س ه‬0Q ‫ﻥ‬o-‫ ن ﺕ آ‬5‫ ﺱ ف ی‬، 4 ‫! ا ﻥ ن ا‬- 7 ‫ ى اﺱ‬ ‫ا‬Y‫ أن ه‬3-‫ ﺡ‬،"!- 7 ‫ & م "ا ﺱ‬0Q ;‫أآ‬ ‫ا‬Y‫ ت ه‬4 -Q‫ ﺱ ج ﺱ‬-&5 ‫ ه ا‬QB%4 ‫ا‬ 2! ‫ أن ی‬2 !‫ ی‬w ‫ وﻥ ل "أن أي ﻥ‬،‫ ع‬F 4 ‫ا‬ 2 4 !I 2 [!I ‫ ا‬w‫ < ی‬24 ^+ e + ‫ا‬ ،‫ق‬e ‫ ح وا*ﻥ‬+f‫ﻥ‬e + ‫ﻥ وا‬Ò‫ﺵ ل ا‬G‫ا‬ ‫ ازن‬+ I + ‫ آ‬.> w ‫وا ! >

ا‬ ."‫ﺵ ل‬G‫ ا‬8a‫ ه‬2

‫! ﺕ ا‬- 7 ‫ ا ﺱ‬3‫ ی‬Q ‫و‬ ‫ن & م‬x ! 4 :!-‫ث أﺱ ﺱ‬7‫ﺙ‬ ‫ و د‬I‫ﻥ‬x ‫ و ! أﺥ ى‬،IB- GH ‫ ا‬o--4‫! ﺕ‬-‫ ﻥ‬5 ‫ إ‬4W ‫! ی‬- 7 ‫ا ﺱ‬ .(1)GH ‫ا ا‬Y ‫اﺕ‬Y ‫ ا‬-L ‫ ه ة ا‬l ‫ واﺡ أ إدراك‬w‫ﺡ‬7 =$‫ ا‬0Q F 4 ‫& م ا‬4 ‫ا ا‬Y‫ ه‬Y‫ﺥ‬y‫ ﺱ ف ﻥ‬4 ‫! ا ﻥ ن ا‬- 7 ‫ ت اﺱ‬.‫ و أ إﺙ‬،‫إذن‬ J. Piaget ‫ و‬- -. ‫ ان ا‬- F. Varela ‫ ع أﺱ ﺱ { ف‬F 4 ‫! ا‬- 7 ‫ﺱ‬7

4 ‫! ا ! ﻥ ن ا‬- 7 ‫ ا ﺱ‬XY‫ص ه‬7 ‫ وﺱ ف ﻥ ول اﺱ‬، & ‫ ا‬Q ‫ ل‬T [!+I! ‫\ن ﺽ } ا‬/ ‫ا‬a. ‫ "و‬G. Teubner ‫ و‬N. Luhmann ‫ل إﺱ ت‬7‫ ﺥ‬ 2 w / + ‫ ن إ _ ا‬، ! 2 +f + 2 + p w‫ < ی‬24 ‫ ا ﻥ ن ن‬w‫ < ی‬24 ‫ وا‬+ ‫\ن ا ﻥ ن ی‬/ . 2!/ ، ] ‫ _ ا‬4 ^‫ ﺡ‬+f‫ ﻥ ن [ اﻥ‬, ! ‫ق ا‬e ‫ا*ﻥ‬ ‫ ﺙ ی م‬،w ‫ داﺥ‬f6 2 ‫ ا ! ت‬2‫ ی‬w‫ < ی‬24 ،e + ‫ ﻥ ﻥ‬ ‫ ^ أي‬m x a ‫ وه‬، ‫ ذا‬+ ! ‫ا ا ا [ ا‬a‫ ا ! ت إ _ ه‬8a‫ إ< ر ه‬,/ ‫ ع‬

4 !+ *‫^ ا‬+] ‫ وا‬06+ ‫\ن ا ﻥ ن‬/ ،‫ أﺥ ى‬. 2 ‫ و‬., f ‫ ل [ ا ا [ ا‬6 ‫ا‬ _ ‫ ا‬،‫ﺡ(اث‬G‫ج ا‬M ‫\ن‬/ ،‫ وأﺥ ا‬.‫ (دة‬+ ‫ﻥ ق‬G ‫ آ‬+ ! ‫ ت ا ! ا‬p w‫ < ی‬24

: L‫ أﻥ‬4 ‫! ا‬F ‫ ل = ﻥ ن ا ی‬.= !-‫ ﻥ‬5 ‫ﺡ ل إ‬ Ken Foster, Is There a Global Sports Law?, Entertainment Law, Vol.2, n°1, Spring 2003, pp 1-18 : L‫! أﻥ‬-‫ ا و ﺕ‬-m !-‫ اه ا ﻥ ﻥ‬L ‫ ا‬XY ‫=! ا ﻥ ن ا و ﺕ‬7 ‫ أآ; ﺡ ل‬G4 Q ‫و‬ Ralf Michaels, The Re-State-ment of Non-State Law. The State, Choice of Law, and the Challenge from Global Legal Pluralism, Wayne Law Review, Vol.51, 2005, pp 1209-1259 (1)Geert Van Vliet, op.cit, p 116 243

‫وا ! ت داﺥ‪ 0‬وﺥ رج ا ‪ w‬ا ﻥ ﻥ‪ ,‬ی ن ‪ < 24‬ی‪ !4 w‬ت ‪( +‬دة * ‪ +‬ان ا ‪w‬‬ ‫ا ﻥ ﻥ‪ ^B [ ,‬ا ‪.(1)",‬‬ ‫و ‪ 0Q‬ه‪Y‬ا ا‪$‬ﺱ س‪ ،‬و أ ا ی‪ 3‬اﺱ ‪ !- 7‬ا ﻥ ن ا ‪ 4 4‬‬ ‫ا و !‪ ،‬أن ی‪ 5‬ن ﺡ ! اﻥ<‪7‬ق ‪ -Q4‬ﺕ ‪ 4 ،‬ی ‪ I-B‬ه‪ I 0Q ! 4-‬ا !‬ ‫ا

ی‪ .‬ا ا=‪ C‬ا ر )أ(‪ ،‬ه‪Y‬ا ا‪$‬ﺥ‪ -‬ا ‪Y‬ي ی‪ I 54‬ا ﺕ‪ %‬ل ‪ GH‬ا ﻥ ﻥ ‬ ‫{ ی‪ G‬ا = ان ا ‪ - .‬ي‪ ،‬أ ء ﻥ‪ 4‬ذج = ﻥ ﻥ‪ !-‬ﺕ ‪ -‬ا ‪ GH‬ا ﻥ ﻥ ا ‪GQ<4‬‬ ‫و ‪ I ¹-‬ا ‪ !- 4‬ا ر ‪) !-‬ب(‪.‬‬ ‫إن أﻥ‪ %‬ر ا ‪ L‬ی! ا‪$‬ﺕ ی ‪ !-5-‬ی ‪ .‬ون ا ﻥ ن –آ ‪ 0Q - o GH‬أﻥ‪I‬‬ ‫ <‪ GQ‬آ‪$ 5 ،!-Q‬ﺡ ى ی ‪ 4‬إ{ ر ‪ - !-‬ا ﻥ<‪7‬ق ا ‪ - 4‬ري وا ﻥ& ح‬ ‫ا‪z‬دراآ ‪ ،‬وه‪Y‬ا ا ‪ - o--4‬وا‪ % F‬رة ‪ 5 ،!-Q‬ر ‪ 4‬ﻥ‪ 5 T‬ة ا ﻥ<‪7‬ق ا ‪ - 4‬ري‬ ‫= ﺕ ‪ . C‬رة أن "ا ﻥ ن ‪ } /‬ی! ^ ا ﻥ ن"‪ ،‬و ‪x I-Q‬ن ا ﻥ ن ی‪ 54‬أن‬ ‫ی ّ ل { ی‪ G‬ا ‪ -Q4‬ت ا ‪ { ! 4‬ف = اﻥ‪ -‬أﺥ ى‪ .‬وه‪Y‬ا ی دي إ ‪0‬‬ ‫ﺥ‪ GQ‬ﺡ آ! دوراﻥ‪ ،!-‬ﺡ‪ 3-‬أن ‪ vQ‬ا ا ‪ - 4‬ری! ا ‪ L‬م ا ﻥ ﻥ ﺕ‪ ِ /‬‬ ‫ ‪ W‬ا ‪ .‬وﺕ‪ = ّ5/‬ة ا‪z‬ﻥ ج ا ‪Y‬اﺕ ‪ ،GH Q !.H‬أي ا ‪ L 4‬ر ا‪$‬ﺕ ی ‪.(2) 5-‬‬ ‫و ‪x I-Q‬ن ا ‪ L 4‬ر ا‪$‬ورﺙ دوآ‪ H‬ا ‪ 4 4‬آ‪ 0Q o‬ا & ﺱ ف یُ‪ . H‬ل‬ ‫ ‪ 4‬ر ! ا ‪ !- H‬ا ‪ T4‬دة ‪ Q‬ﻥ ن ا‪$‬وﺕ ی ‪ ، 5-‬ا ‪Y‬ي ی ‪ .‬أن ﺡ ا ‪o‬ا ت ی‪ 5‬ن ‬ ‫{ ی‪ G‬ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق ا & ‪ !-‬و ‪ { -‬ی‪ G‬ا ‪ -B‬ا ‪ . 4‬آ‪ , Y‬وو ‪ G‬ه‪Y‬ا ا ‪ L 4‬ر‬ ‫ا ‪ -Q‬ي‪x ،‬ن ا ﺱ ‪ !- 7‬ا‪$‬ﺥ‪ -=7‬ت ا ‪ -H‬ﺱ‪ !-‬ﺕ ‪ .‬آ د ‪7‬ﻥ ‪!Q5/ 0Q‬‬ ‫ا ‪o‬ا ت ا ‪ ،!- 4‬و ‪Y‬ا ی‪ .%‬اه ‪ 4‬م ا ‪ - ّ /4‬وا ‪ -H‬ﺱ‪ --‬ﺕ‪ B‬ی ا ﺱ ‪!- 7‬‬ ‫ا‪ z‬ا ‪ !-‬وا ‪ T‬ه ی! ‪ Q‬ﻥ ن آ‪ !4H‬أﺱ ﺱ‪ ،I - / !-‬و ‪ 0Q‬ا ‪ 5‬ذ ‪x ،,‬ن‬ ‫ا ﺱ ‪ !- 7‬ﻥ‪ L‬ی! ا ﻥ ن ا‪$‬وﺕ ی ‪ 5-‬ﺕ ‪ .‬آ‪ !4H‬ر ‪ 4 T4Q !-H-‬ت ا ‪!QF & 4‬‬ ‫و‪o 5/ -&-l‬ای ‪ ،‬ه‪Y‬ا ا ‪ -H‬ق ی ل ‪" :Luhmann‬إن ا* ‪ g e +‬ه(‪ /‬‬ ‫ ‪ ^ / J‬و ‪ .‬ﺽ ورة ّ(رة‪ _ / ،‬ا‪ +4‬ر ا ‪ f+‬ﺽ‪ 0‬ا ‪ * ،[!+I! ,f‬ی! ‪2‬‬ ‫‪G‬ي ﻥ ‪ ,4 / w‬أن ی‪ f+‬دى ا* ‪.(3)" e +‬‬ ‫)أ( اﻥ ‪e‬ق ري و‪, !4‬‬

‫)‪(1‬‬

‫‪-Serge Diebolt, op.cit, p 327‬‬ ‫‪Patrick Capps and Henrick Palmer Olsen, op.cit, p 550‬‬ ‫)‪(3‬‬‫‪Niklas Luhmann, The Self-Reproduction of Law and its Limits, in, G Teubner (ed),‬‬ ‫‪Dilemmas of Law in the Welfare State, Berlin, de Gruyter, 1985, p 112‬‬ ‫‪(2)-‬‬

‫‪244‬‬

_ ‫ م ا (ود ا? ! إ‬.f 2 ‫ ل‬+ ‫ ا‬,‫ ! ت ا ! ه‬I +‫إن أه ﻥ‬ ،‫ د‬6+ * ‫ آ‬4 f ‫ﻥ ق ا‬G‫ ا‬2 (‫![ إ _ ا (ی‬+I! ‫ واﻥ م ا‬،,f ‫ ا‬0‫ ﺽ‬f+ ‫ا‬ ... + ‫ ا‬،AB ‫ ا‬، ‫ ا ی ﺽ‬، ‫ ا‬، - ‫ ا‬، + ‫ ا‬،2f ‫ ا‬،2‫ ا (ی‬،‫ ا ﻥ ن‬، ‫ا‬ N. Luhmann ‫ > ی‬/ ،(1)} / ‫ واﺡ(ة‬f ‫ و‬,/ 56 + ,4 / w ‫ ﻥ‬0‫ آ‬،Ù ‫ا‬

!>‫ﻥ‬G‫ ا‬2 ‫(د‬4 _ 4 0!+ ‫![ ی‬+I! ‫ ض أن ا‬+f ‫ ح و‬B ‫ا ا‬a‫آ( ه‬j 4 !+ *‫ﻥ ق ا‬Ð ‫ ﺵ وط‬w ‫ و‬،h ‫ ا‬. 24 + ‫ رة‬6 [!+I! ‫ ا‬0‫ داﺥ‬0! ,+ ‫ ا‬4 f ‫ا‬ + ‫ دي ی‬6+ *‫ ا ﻥ ن وا > م ا‬+ ‫ ی‬,‫\ن ا > م ا ﻥ ﻥ‬/ ‫ا‬a ‫ وه‬، !+ ! ‫و ده ا‬ .‫ا‬a ‫ وه‬,4 ‫ ا‬+ ‫ ی‬, f ‫ا & وة وا > م ا‬ ‫ای ة‬o ‫ ت‬-‫ ﻥ‬5 ‫! ه ك إ‬- & ‫ ق ا‬H‫ﻥ‬$‫ ا‬XY‫ ه‬- ‫ن‬x G. Teubner H‫وﺡ‬ (!‫ ه ی‬T ‫! وا‬-Q5/ ‫ ی! )ا‬-Q ‫! ا‬-‫ ت ا ﻥ ﻥ‬-‫ﻥ‬7 ‫ ا‬IQ‫[ ﺡ‬Q/ = ، 4 ‫ اع ا‬%Q ‫ ( أدى‬،Luhmann ‫![ وآ! ی ل‬+I! ,f ‫ ا‬0‫ ﺽ‬f+ ‫ ی ل "إن ا‬3-‫ﺡ‬ ^‫ إ _ در أﻥ‬3 ‫ ا‬. ‫ﻥ‬e 4 ‫ ی‬B _ ‫ إ‬66 +! ‫ ا ! ا‬4 f ‫ﻥ ق ا‬G 2! + ‫ ت‬4‫ ا‬6 ‫ ا‬8a‫ وه‬... ‫ری‬aI ‫ ت ا ا‬4‫ا‬M ‫ ا‬A I 2 ! J O 3‫أ‬

‫( وا _ ا ﻥ ﻥ‬... ‫ ا‬،‫ د‬6+ *‫ ا ! )ا‬4 !+ *‫ ا _ ا‬2 ‫ ت‬4‫ ا‬6 ‫ا‬ ."(2) ! ‫وا ا ! (دة إ‬ I-4H‫ إ{ ر ی‬. ‫ ا‬W !Q H !- & ‫ ق ا‬H‫ﻥ‬$‫ ا‬XY‫إن آ ه‬ GH‫ ه ﻥ‬GH‫ أي أن آ ﻥ‬،operational closure " ‫ ﺕ‬-Q4 ‫ق ا‬7<‫ " ﻥ‬Varela .(3) GH ‫ ن داﺥ ا‬5‫ رات ا

ﺕ‬H4 ‫ ت وا‬-Q4 ‫ ! ا‬4T G‫ { ی‬-‫ § ذاﺕ‬ ‫ ﺕ‬H‫!" ا

ﺕ‬- ‫ ر "ا ﺡ ات ا‬%‫! ﺕ‬- & ‫ ق ا‬H‫ﻥ‬$‫ ا‬XY‫ آ ه‬0Q G.B ‫وه ی‬ . --‫ ری أﺱ ﺱ‬-

‫ اری! { ف ا ا‬5‫ رة ﺕ‬% § ‫ ّ ﻥ ﺕ‬5‫ ا ا

ﺕ‬.1 .( ‫اﺕ‬Y ‫ ة ا ﻥ ج ا‬5 ) ‫ ّ ﻥ‬5‫ﺕ‬

‫ وه ا ود ا‬،!-5- ‫ﺕ ی‬$‫ﻥ ج ی داﺥ ﺡ ود ا ﺡ ة ا‬z‫ا ا‬Y‫ ه‬.2 -‫ﺥ‬$‫ا ا‬Y‫ ه‬o--4‫ ﺕ‬0Q 4 ‫ وﺕ‬GH Q ‫اﺕ‬Y ‫ﻥ ج ا‬z‫ [ { ف ا‬F‫ُو‬ .(4)IB- (1)-

Roar Hagen, Rational Solidarity and Functional Differentiation, Acta Sociologica, Vol.43, 2000, p 28 (2)Gunther Teubner, Substantive and Reflexive Elements, op.cit, pp 270-271 (3) -Nelly Saval, La théorie des systèmes sociaux de Niklas Luhmann, Mémoire de maître ès arts (MA.), Département de science politique, Faculté des sciences sociales, université Laval, 2001, p 262 (4) -Nelly Saval, op.cit, pp 233-364 245

‫و أ ‪ 0‬اﺱ ‪ !- 7‬ا ‪ L‬م ا ﻥ ﻥ ‪ 0‬ا ﺱ ‪ ،!- 7‬وه ‬ ‫ی‪ T‬ا ‪y‬آ‪ 0Q -‬أﻥ "ا ‪ > +‬ا ‪a‬ا ‪ ,‬ا ! وا‪G‬و ی‪ > , +‬م ا ﻥ ﻥ‪ ،",‬و ‬ ‫أ و‪ CF‬ﺕ ی‪ v‬ﺕ ﻥ ل أن ا ‪ !4L 4‬ا‪$‬وﺕ ی ‪ !-5-‬ﺕ‪ ّ5/‬وﺡ ة ‪ !5./‬ا ‪ T 4‬ت‬ ‫وا ‪ ّ 54‬ﻥ ت وا

‪:‬‬ ‫‪ .1‬ﺕ‪ /‬رك ‪ 5/‬ﺕ‪ 5‬اري ﻥ& ﺵ‪ !5.‬ا ‪ T 4‬ت وا ‪ ّ 54‬ﻥ ت ا

أﻥ ‪[T‬‬ ‫ه‪ XY‬ا ‪ ّ 54‬ﻥ ت‪.‬‬ ‫‪ .2‬ﺕ ‪ G‬ﺵ‪ !5.‬ا ‪ T 4‬ت آ ﺡ ة ا ‪ 54‬ن ا ‪Y‬ي ﺕ ‪ I-‬ا ‪ ّ 54‬ﻥ ت‪ ،‬و ‪I-Q‬‬ ‫ ‪ L‬م ا ﻥ ﻥ ‪ H‬أن ‪ – X‬ا‪ $‬ل ا ﻥ ﻥ‪ - !-‬ه ‪ ّ 5‬ﻥ ت‬ ‫ﺕ‪ 5‬ن ﺕ& ‪7‬ﺕ <‪ -Q4 ! Q‬ﺕ‪ L -‬إ ‪ 0‬ا‪ $‬ل ا ﻥ ﻥ‪ ،!-‬و ‪ 5/‬‬ ‫ﺕ‪ 5‬اري ﺕ ‪ -‬إﻥ ج ا‪ $‬ل ا ﻥ ﻥ‪.(1)!-‬‬ ‫و ‪ Q !.H‬ﻥ ن ‪ 4‬ا و ! ه‪ XY‬ا ! ﻥ‪ GH‬أوﺕ ی ‪ § 5-‬ذاﺕ‪ -‬‬ ‫و <‪ -Q4 GQ‬ﺕ‪ -‬ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق ا ‪ !- 4‬ا & ‪ !-‬ا‪$‬ﺥ ى‪ ،‬إ{ ر ‪ -Q4‬ﺕ‪ I‬ا اﺥ‪ !-Q‬و ‪G‬‬ ‫ﺵ‪ &-‬ة ﺙ ‪ !-‬ﺥ ! ‪ =) I‬ﻥ ﻥ ‪ = -m/‬ﻥ ﻥ (‪ ،‬وا

ﺕ ‪ .‬ا ‪ -.H‬ا ﺡ‪ -‬ا ‪C IQ‬‬ ‫ا ‪ - 4‬ا ر )‪" (2‬إن ا > م ا ﻥ ﻥ‪ ] 24 Mّ !+ ,‬ا ﻥ ن داﺥ‪ 0‬ا !‪,/ ! ) [!+I‬‬ ‫ذ ‪ x‬ا ] ا !‪ .( !+I‬إن ا ﻥ ن ‪ m‬و* ا ‪ 6+‬د أو ﺡ‪ ، _+‬و* ی‪ O +‬أي‬ ‫‪ ،, / 0!4‬و* ی أي ض‪ ،‬و* ی ّ ‪k‬ي ﺥ ‪ ،‬إﻥ^ &‪ 0‬أي ﻥ ‪ w‬أو ی‪... , +‬‬ ‫وآ ‪ 0 + w w‬آ ‪ + _ 4‬ى ‪ ^ !4‬ا ‪ ،^ 3‬ووﺡ(‪ 8‬ا ‪a‬ي ی ‪ [ B+‬أن‬ ‫ی ّ(د ه ﻥ ﻥ‪ ,‬و ه ‪ J‬ذ ‪ ،x‬و ‪ _ 4 s‬ه‪a‬ا ا ‪j‬ال ی‪ ^ 4 AI‬دا‪ !-‬‬ ‫ا ع إ _ ﻥ‪ ^ !4 - +‬ا ‪ 3‬وﻥ‪ - +‬ا ! ت ا ! ‪ ،w +‬ﺡ ‪ C‬ی (د ‪2‬‬ ‫ﺥ‪e‬ل ‪ ^ !4‬ا ‪ 3‬ذا ی! ‪ 2‬أن یُ د إﻥ‪ 2 ^ +‬أ ‪ 0‬ﺡ‪( Èf‬ر ^ ا ! ‪ ،‬وه ‬ ‫ ‪ x a‬ی‪ 06‬إ _ ا ‪ +‬ار‪ 8‬ا ي ‪ 2‬ﺥ‪e‬ل ا ‪ +‬ار‪ ،‬و ‪ m‬آ! آ ن ‪ +f‬ض ‪2‬‬ ‫ﺥ‪e‬ل ا !(ﺥ‪e‬ت وا ! ت")‪.(3‬‬ ‫إن ‪ 5‬ة اﺱ ‪ !- 7‬ا ‪ L‬م ا ﻥ ﻥ ﺕ‪ H‬أﺱ ﺱ إ ‪ 5 0‬ة ا ﻥ<‪7‬ق ا ‪ -Q4‬ﺕ ا

‬ ‫ﺕ & وره ﺕ‪ o--4‬ا ‪/GH‬ا ‪ ، - 4‬وﺕ‪ CW‬ا ‪ GH‬ﺡ ! ‪ !-‬ذاﺕ‪0Q 4 !-‬‬ ‫ ‪ -Q4‬ﺕ‪ I‬ا اﺥ‪ z !-Q‬دة ا‪z‬ﻥ ج‪ .‬وه ی‪ T‬ا ‪y‬آ‪" QB% 0Q -‬ا ﻥ<‪7‬ق" ‪Clôture‬‬ ‫ ل "ا‪7mz‬ق" ‪ ،Fermeture‬ﺡ‪ 3-‬أن & م ا ﻥ<‪7‬ق ی ‪ 5& GQ‬ة أن ﻥ ‪ !-Q4 !T-‬‬ ‫‪(1)-‬‬

‫‪Gunther Teubner, Autopoiesis in law and society: a rejoinder to Blankenburg, Law and‬‬ ‫‪Society Review, Vol.18, no.2, 1984, p 295‬‬

‫)‪ -(2‬أ ﺕ&‪ ّ%& -H‬ﺡ ل ه‪ XY‬ا ‪ Luhmann 5& !B‬أﻥ‪: L‬‬ ‫‪Niklas Luhmann, Operational closure, op.cit, pp 1418-1441; Niklas Luhmann, Law as a‬‬ ‫‪social system, op.cit, pp 136-150‬‬ ‫)‪(3‬‬‫‪Niklas Luhmann, Law as a social system, op.cit, p 139‬‬ ‫‪246‬‬

‫ﺕ ‪ C= 4‬داﺥ ﺡ ود ا ‪ GH‬ﻥ&‪ ،IH‬وه ‬ ‫ا ر ‪ ،‬وه ی ا‪7mz‬ق‪.‬‬

‫یُ& ض أن ا ‪ I - GH‬ﺕ& ‪ C‬ا ‬

‫إن & م ا ﻥ<‪7‬ق ی ‪ 4 GQ‬ا‪ ،! o C-F‬و إ{ ر ا ‪ L‬ی! ا‪$‬ﺕ ی ‪!-5-‬‬ ‫ ‪x‬ن آ ا ‪ QB%4‬ت ا ‪ !- H‬ﺕ‪ 5‬ن ﺡ ‪ F‬ة ‪ 5‬ﻥ‪ .(1) -‬إذن و ‪ 0Q‬ه‪Y‬ا ا‪$‬ﺱ س ‪x‬ن‬ ‫ی‪ 5‬ن ‪ I‬ا ‪ 0 4‬إ{ ر ‪ L‬ر ا ﻥ<‪7‬ق ا ‪ -Q4‬ﺕ ‬ ‫ & م ا ‪ ! Q 4‬ا ‪ 4‬د‬ ‫وا ﺱ ‪ ،!- 7‬دا [ ﺕ ﺥ‪7‬ت و ت‪ ،‬و ‪Y‬ا ی =‪ Q‬آ ا ‪ -%‬‬ ‫ ‪ L‬ی! ا ‪ Q 4‬ت ‪ ،Théorie de l’information‬ﺡ‪ 3-‬أﻥ‪ I‬ﺡ‪x Varela H‬ن & م‬ ‫ا ‪ ! Q 4‬آ‪ 4‬دة ی إرﺱ ی‪y‬ﺕ ‪ L‬ر ﺕ ‪ 4-L‬ی ﺕ‪ 0Q o5‬ا ‪ B-H‬ة وا ‪ 4 - ، 5‬‬ ‫ی‪ 5‬ن ‪ 0‬ﺕ إ ‪ L 0‬ر ا ﺱ ‪x ،(2)!- 7‬ذا آ ﻥ[ ‪ !-‬ا ‪ GH‬إ{ ر‬ ‫ ‪ L‬ر ا ‪ 5‬ﺕ‪ 5‬ن ﺕ ر ‪ ،!-‬وه‪Y‬ا ﻥ ا‪ X‬ﺥ ! إ{ ر ا رج ا ‪x ، HQ5‬ن ‪!-‬‬ ‫ا ‪ L‬م ا ﻥ ﻥ ‪ 4‬ا و ! ه ‪ !-‬ﺵ‪ !-5.‬دوراﻥ‪ !-‬ﺕ ‪ & 4‬م ا ‪ !- 4‬ا ‪Y‬اﺕ‪Y !-‬ا‬ ‫ا ‪ L‬م)‪.(3‬‬ ‫وه‪Y‬ا ا ﻥ<‪7‬ق ا ص ‪ !- 4‬ا ‪Y‬اﺕ‪ L Q !-‬م ا ﻥ ﻥ ﻥ‪ X T‬ا ‪!=7‬‬ ‫ا وراﻥ‪ - !-‬ا ارات ا ﻥ ﻥ‪ !-‬وا ا ا ‪ - 4‬ری!‪ ،‬ﺡ‪ 3-‬أن ا ارات ﺕ‪ -/‬إ ‪ 0‬ا ا ‬ ‫وا ا ﺕ‪ -/‬إ ‪ 0‬ا ارات‪ ،‬وآ‪ 4‬ی ل ‪\/" Luhmann‬ن ا ارات ن ﺵ ‪} / 4‬‬ ‫‪ _ 4‬أ س ا ا‪ (4‬ا ! ری ‪G ،‬ن ه‪ 8a‬ا‪G‬ﺥ ة ن ﺵ ‪w B ( 4 } / 4‬‬ ‫ ارات")‪ (4‬وه‪ XY‬ا آ! ا ا ی! ‪ Q‬ﻥ ن ه أﺱ س ا ﺱ ‪ !- 7‬ا ﻥ ﻥ‪.!-‬‬ ‫إن ا ‪ GH‬ا ﻥ ﻥ ‪Y‬ا ا ‪ 5/‬ی م ‪ .‬ء ‪ X‬اﻥ‪ =7B‬ه‪ XY‬ا ‪ ،‬وآ ‬ ‫ه‪ XY‬ا ‪ -Q4‬ت وا ‪ H4‬رات و إ ‪ 0‬ه ی ‪ I‬ﺕ ‪ 0Q 4‬ه‪ XY‬ا ‪ 4 ،‬ی ‪X I-B‬‬ ‫ا ‪ ،GQ<4‬وه‪Y‬ا ی آ ‪ Luhmann X‬ی ل أﻥ‪ I‬ی‪ 54‬إﻥ ج ی‪ = -‬ﻥ ﻥ‪ !-‬إ ‬ ‫ ی‪ = -‬ﻥ ﻥ‪ !-‬أﺥ ى‪ ،‬و ی = ﻥ ن ﺥ رج ا ﻥ ن‪$ ،‬ﻥ‪ I‬ی م ‪ QT‬ا ‪ 4‬ی‪ -‬ا ﻥ ﻥ‪!-‬‬ ‫ ‪ ،I ¹-‬وه‪ XY‬ا ‪ 4‬ی‪ = !4-= [H- -‬ﻥ ﻥ‪ !-‬ﺥ ر ‪ 4 ،I‬ی دي إ ‪ = 0‬اءة ‪ F‬وری!‬ ‫ ‪ &4‬ه‪ -‬ا ‪7%‬ﺡ‪ !-‬وا ‪ .!- F‬إن ا ﻥ ن ه ا ‪Y‬ي ی م ‪ CF‬ه‪ XY‬ا ‪ 4‬ی‪ -‬وا ‪!- F‬‬ ‫ﺕ أآ; ا ‪ 5/‬ا‪$‬وﺕ ی ‪ ،GH Q 5-‬و & م أن ا ﻥ ن ی‪ 54‬أن ی‪ 5‬ن إ = ﻥ ﻥ ‬ ‫و‪ - F‬ﺕ أن ی‪ 5‬ن ‪ { F‬ف ا ﻥ ن ﻥ&‪.(5)IH‬‬ ‫‪(1)-‬‬

‫‪Geert Van Vliet, op.cit, p 142‬‬ ‫‪Geert Van Vliet, op.cit, p 143‬‬ ‫)‪(3‬‬‫‪Mark Van Hoecke, Law as Communication, Hart, Portland, Oregon, 2002, p 38-39‬‬ ‫)‪(4‬‬‫‪Niklas Luhmann, The Self-Reproduction of Law, op.cit, p 06‬‬ ‫)‪(5‬‬‫‪Juan Antonio Garcia Amado, Introduction à l'œuvre de Niklas Luhmann, Droit et‬‬ ‫‪société, n 11-12, 1989, p 43‬‬ ‫‪(2)-‬‬

‫‪247‬‬

‫إذن و ‪ 0Q‬أﺱ س ا ‪ C B‬ا وراﻥ ‪ !- 4Q‬ا ‪Y‬اﺕ‪ !-‬ا

ﺕ‪ oّ-4‬ا ‪ L‬م ا ﻥ ﻥ ‪ 4‬‬ ‫ ا و !‪ ،‬وﺕ ‪ I B‬آ اﺱ ‪ I - 7‬واﻥ<‪x ،I=7‬ﻥ‪ I‬و أ ﺕ ی اﺱ ! ﺕ& ‪IQ‬‬ ‫ا ‪ .4‬ﺵ ‪ C‬ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق ا ‪ !- 4‬ا‪$‬ﺥ ى‪ ،‬وا

ه ﻥ& ا =[ ذاﺕ‪ !-‬ا ‪ !- 4‬وذاﺕ‪!-‬‬ ‫ا وراﻥ‪x ،!-‬ﻥ‪ I‬ه‪ XY‬ا ! ی ول ا ‪ L‬م ا ﻥ ﻥ ﺕ ی ه‪Y‬ا ا ‪ .‬ء ﻥ‪ 4‬ذج‬ ‫داﺥ‪ Q !-Q‬ا ر ﺕ‪ I ّ54‬ا & داﺥ‪ .(1) -Q‬و ‪Y‬ا ‪x‬ن ا ‪ L‬م ا ﻥ ﻥ ی م‬ ‫ ‪ .W‬ا ‪ QH‬ك ا ‪ . 4‬ﺵ ة‪ ،‬ی م ‪ = !m -%‬ا و= ارات ع إ ‪ 0‬ا ‪ -;4‬‬ ‫ا ﻥ ﻥ ا اﺥ‪ Q Q‬ا=‪ C‬ا ‪ 4‬ا ر ‪.‬‬ ‫إن اﺱ ‪ !- 7‬ا ‪ L‬م ا ﻥ ﻥ ‪ 4‬ا و ! أي ﻥ‪ GH‬ا ‪ 4‬ﺥ ‪ ،‬ﺱ‪ -‬ﺱ أو‬ ‫ا= ‪ %‬دي أو ‪...‬إ ¬‪ = ،‬ﺕُ& ﺥ‪7‬ل & م "ا ‪ !.Q‬ا ‪ H‬داء" ا ‪ ّ B4‬رة ﺱ‪ -‬ق‬ ‫ا ‪ .-H‬ﻥ‪ 5 ، - B-‬اﺕ‪ & X T‬م ! "ا ل ا ‪ . 4‬د !"‪ { 5 ،‬ف ی ف‬ ‫ا ‪ 4‬ﺥ‪7‬ت وا ‪ 4‬ت ا ! ‪ B‬ف ا ﺥ ‪ 5 ،‬ا ‪ -Q4‬ت ا اﺥ‪ !-Q‬ا

ﺕ ّ ل‬ ‫ا ‪ 4‬ﺥ‪7‬ت إ ‪ 0‬ت ﺕ‪ ،!W m 0 .‬دام آ ﻥ‪ !- 4 oّ-4 GH‬ذاﺕ‪ ،!-‬و ی‪ 54‬‬ ‫ا ا ‪ I‬إ ﺥ‪7‬ل ا ‪ &-/‬ة ا ; ‪ !-‬ا ! ‪.I‬‬ ‫إن ‪ 5‬ة ا ‪ !- 4‬ا ‪Y‬اﺕ‪ Q !-‬ﻥ ن ﺕ آ ا ‪ -m C B‬ا و ﺕ «ﻥ‪ !4L‬ا ﻥ ﻥ‪!-‬‬ ‫ا ‪74‬ﺡ‪ !L‬إ ‪ .‬ی ‪ -‬إ{ ر ت ا ‪ !4‬وا & ‪ F‬ا ‪ &-l‬ا ﺕ§ ‪ ،‬وﺕ آ ‬ ‫ﻥ& ا =[ أه‪ !-4‬م ﺕ‪ 5‬ار أﺥ‪ B‬ء ﺡ‪ !Q‬دو ! ا ‪ ،X‬ﺥ‪7‬ل ﺕ ‪ -H‬ا ‪ L‬ه ة‬ ‫ا ‪ - 4‬ری! ‪ Q -‬ﻥ ن ﺡ ذاﺕ‪ ،I‬وإﻥ‪ 4‬إ ‪ 0‬أﻥ‪ H‬ق ا ‪ !- 4‬ﺥ ر ‪ ،!-‬ﻥ ن وﺡ ‪X‬‬ ‫ی‪ C-B H‬أن یُ § ا ﻥ ن‪ - ،‬إ{ ر ا ‪ .‬ا ‪ ، HQ5‬وإﻥ‪ 4‬و ‪Teubner ! G‬‬ ‫ا ‪ - /‬ة ‪y‬ن ا ﻥ ن ی } ا !‪ < 24 [!+I‬ی‪ w‬ﺽ } ﻥ‪.(2)^ f‬‬ ‫إن ا & ‪ F‬ا ‪ 4‬ا ‪ = 4‬أدى إ ‪ 0‬اﺱ ‪ .‬ال ا‪$‬ﻥ‪ !4L‬ا ﻥ ﻥ‪ !-‬ا و ﺕ‪!-‬‬ ‫ ‪$‬ﻥ‪ !4L‬ا ‪ !- 4‬ا‪$‬وﺕ ی ‪ !-5-‬و= ﻥ ن ‪ 4‬ون ا و !‪ ،‬ا ‪Y‬ي ی‪ H‬م ا ‪ &-/‬ة‬ ‫ا ; ‪ =) !-‬ﻥ ﻥ ‪ = -m ،‬ﻥ ﻥ (‪ ،‬وی م ‪ x‬دة ا‪z‬ﻥ ج إ{ ر ا ‪7%‬ﺡ‪ !-‬ا ‪ !-4‬و ‪ -‬‬ ‫ا { ‪.(3)!-‬‬

‫‪Gunther Teubner, Autopoiesis in law and society, op.cit, p 297‬‬

‫)‪(1‬‬‫‪(2)-‬‬

‫‪Richard Nobles and David Schiff, A Sociology of Jurisprudence, Hart, Portland,‬‬ ‫‪Oregon, 2006, pp 127‬‬ ‫ه‪Y‬ا ا ‪ C 4‬ا ‪Y‬ي ی ‪ .‬آ‪ 4‬و ! ﻥ ی! أوﺕ ی ‪ L !-5-‬ی! ‪ ،Kelsen‬ا ‪Y‬ي و‪ & CF‬م < ی ‪7‬ﻥ<‪7‬ق ا ‪ -Q4‬ﺕ ‪،‬‬ ‫ ‪ 0Q‬أﺱ س أن ا ‪ v‬ا ‪Y‬اﺕ { ف ‪ -Q4‬ت ا ﻥ ن‪ ،‬ه ا ‪Y‬ي ی ‪ 0Q 4‬ﺕ ازن ه‪ XY‬ا ‪ -Q4‬ت‪Y ،‬ا ا ﻥ<‪7‬ق ه ‬ ‫ زاوی! ا ‪ GB 4‬ا ‪Y‬اﺕ ‪ ،‬و ‪ -‬اﻥ<‪7‬ق ا ‪ -Q4‬ت ا ﻥ ﻥ‪ !-‬وا ‪.!- 4‬‬ ‫)‪(3‬‬‫‪Robert Wai, The Interlegality of transnational private law, Law and Contemporary‬‬ ‫‪Problems, Vol. 71, 2008, p 113‬‬ ‫‪248‬‬

╪М, YтАл ╪▒┘К ╪втАм- тАл┘ВтАм7<тАл ╪зя╗етАмI T тАл я╗е ┘Ж ╪з ┘И ! █МтАмQ тАл я║ХтАм-Q4 тАл┘В ╪зтАм7<тАл╪е┘Ж ╪з я╗етАм тАл┘Ж ╪б ╪г┘КтАмx ╪М 4 тАл ╪зтАм4 тАл ┘Е ╪зтАмL тАл ╪е{ ╪▒ ╪зтАмIтАл ╪гя╗етАм3-тАл я║бтАм╪М!-тАл ╪▒ ╪з ╪п█М! ╪з я╗е я╗етАмL тАл╪е{ ╪▒тАм тАл ╪к ╪з ╪зя║етАм-тАл я╗етАм5 тАл ┘Д ╪етАм4 тАл ┘И╪зя║бтАм╪М!H 4 тАл ╪▒█М! ╪зтАм- 4 тАл! ╪зтАм4LтАля╗етАм$тАл┬П ╪е╪п╪▒╪з┘Г я║Х ╪п█М! ╪зтАмQB тАл ┘Е █МтАмLтАля╗етАм тАл╪▓тАмo┘С тАл╪з █МтАмYтАл ┘И┘ЗтАм. тАл ╪▒┘К ┘И╪зя║бтАм- тАл ┘ЕтАмLтАл┘К я╗етАм$ -Q тАл ╪▓╪╣тАм4 тАл ! ╪зтАм-.B тАл┘И╪з ╪▓╪╣ ╪з╪б ╪зтАм тАл я║бтАм4 тАл ╪зтАмGHтАл┘К я╗етАм$ тАл ╪▒┘КтАм- 4 тАл ┘Е ╪зтАмL тАл┘Ж ╪зтАмy !-тАл █М ╪к ╪з █М! ╪з я╗е я╗етАмL тАл╪г{ ┘Ия║б ╪к ╪зтАм - тАл ╪п┘ЕтАм% тАл ╪к ╪зтАм-тАл я╗етАм5 тАл ╪етАмoтАл█МтАмo тАл я║ХтАм0 тАл █М┬Х╪п┘К ╪етАм4 ╪М(1)тАл ╪╢тАм4< тАл ╪з╪к ┘Ия║б ╪к ╪зтАмT& тАл ╪зтАм╪МтАл ╪ктАмW= тАл ┘ГтАм/ тАл = я╗е я╗етАмo тАл ╪й ╪▒тАм5 !-=тАл ╪зтАм% TтАл ┘И█МтАм╪М!-тАл я║▒тАм-H тАл┘И █М ╪к ╪зтАм$тАл! ┘И╪зтАм-&-l тАл ╪к ╪зтАм-тАля╗етАм7 тАл╪зтАм тАл ┘ЕтАмLтАл ╪е{ ╪▒ ╪г┘К я╗етАмC4 T4Q тАл ╪п╪йтАм4 тАл ! ╪зтАм-.B тАл╪з ╪зтАмYтАл ┘И┘ЗтАм╪М(2)!тАл ╪▒█МтАм- 4 тАл! ┘И╪зтАм- тАл ┘ИтАм/4Q .тАл ╪▒┘КтАм- 4 тАл┘В ╪зтАм7<тАл я╗е ╪з я╗етАмI тАл я║ХтАмIQ тАл ╪▒┘К █МтАм- тАл ┘ЖтАм5тАл ╪г┘Ж █МтАм54тАл ┘Е ╪з я╗е я╗е █МтАмL тАл! ╪зтАм- 7 тАл┘Ж & ┘Е ╪зя║▒тАмx Luhmann тАл █М ┘ДтАм4тАл┘И╪втАм 0 тАл ┬Ы ╪етАмC тАл! █МтАм- 7 тАл & ┘Е ╪з я║▒тАм5 тАл ┘ИтАм╪М!- . тАл! ┘И╪зтАм- 7 тАля║▒тАм7 !-..H тАл= ╪к ╪зтАм7 тАл ┘Й ╪зтАмH 0Q

IL QтАл┘К я╗етАмY тАл ╪▒┘К ╪зтАм- 4 тАл┘Б ╪зтАм7 тАл┘Ж ╪зтАмx тАл╪зтАмY тАл ┘ИтАм╪М(3)IтАл ╪╖ я╗е& я║бтАм/тАл ╪втАмGH Q тАл я║ХтАм-Q4 тАл┘В ╪зтАм7<тАл╪з я╗етАм тАл ┘ДтАм5тАля║╡тАмxтАл┬Н ╪втАм- тАл ┘ИтАм╪М, YтАл ╪втАм4 тАл я╗е ┘Ж ╪зтАмQ -тАл я║╡ { ╪гя║▒ я║▒тАмX . тАл┬П ╪г┘Ж я╗етАмTтАл █МтАм╪М 4 тАл ╪зтАмC4 T4 тАл╪зтАм .IQтАл я║бтАм тАл ╪▒ ╪г┘ЖтАм$тАл ╪зтАм4 ╪М тАл я║ХтАм-Q4 тАл┘В ╪зтАм7<тАл я║б ┘Д ╪з я╗етАмTeubnerтАл ┘ИтАмLuhmann тАл ╪▒тАм5 тАл ╪гтАмC.┘С тАл я╗етАм тАл ┘ВтАмHтАля╗етАм$тАл! ╪зтАм- 7 тАл& ┘Е ╪зя║▒тАм4 тАл ╪з ; я╗етАмB/ тАл ┘С ┘Ж ╪зтАм5тАл┘К █МтАмY тАл╪п╪▒╪з╪в ╪зтАмzтАл& ┘Е ╪з я╗е& ╪н ╪зтАм4 Q┘С45тАля╗етАм .!- 4 тАл╪зтАм тАл ╪з┘Ж ┘КтАм+ тАл ┘И╪зтАм,тАл ╪н ╪е╪п╪▒╪з╪втАм+fтАл)╪и( ╪зя╗етАм тАл(╪▒ ╪г┘ЖтАмIтАл █МтАм╪М тАл ┘И╪з ! ╪▒┘К я╗е ┘Ж ( ╪з (┘ИтАм, ! тАл┘В ╪зтАмe┬ЭтАл ( ╪г┘Ж ╪▒╪г█М ╪з*я╗етАм тАл ╪г┘Ж я╗е ╪б ╪гя╗е ┘ВтАмC тАл я║бтАм╪М, тАл [ ╪з ╪з ╪▒тАм,тАл ╪з > ┘Е ╪з я╗е я╗етАм04 f f тАл ╪втАм24 тАл ╪б┘ДтАм+тАля╗етАм

тАл╪з ╪з?< ╪▒ ╪п я╗е> █МтАмaтАл ┘ЗтАм,/ ╪М^B тАл ┘ИтАмw тАл ╪зтАм2 тАл ╪ктАмe 3 тАл я║етАмe тАл я║╡тАмA B+тАл ┬Э █МтАм ╪МтАл╪к ┘И╪з ! ╪ктАмeтАл ╪к ╪з !(я║етАмM тАл я╗етАмwтАл < █МтАм24 тАл╪з ╪з*я╗е ┬Э ┘ДтАмaтАл _ ┘ЗтАм4 тАл я║бтАм+f! тАля╗е ┘В ╪зтАмGтАл╪зтАм тАл╪ктАмeтАл ╪з !(я║етАм2 0┘С3 тАл╪бтАмMIтАл ╪втАмw тАл ^ ╪зтАм/ .>тАл ╪╢ ┘И ╪п █МтАм+f тАл┘ИтАм .тАл┘И╪з ! ╪ктАм (1)-

Duncan Kennedy, From the Will Theory to the principle of private autonomy: Lon fuller's тАЬconsideration and formтАЭ, Columbia Law Review, Vol.100, 2000, p 94-95 (2)Teubner Gunther, Altera pars audiatur: Law in the Collision of Discourses. In: Richard Rawlings (ed.), Law, Society and Economy, Oxford University Press, Oxford 1997, p 105; Gunther Teubner, De Collisione Discursuum: communicative rationalities in law, morality, and politics, Cardozo Law Review, Vol.17, 1996, pp 901-918 .!тАл ╪п█МтАм% = тАл ╪зтАм╪М! 4Q тАл ╪зтАм╪М!-=7тАля║етАм$тАл ╪зтАм╪М┬Н--H тАл ╪к ╪зтАмBтАл █М ╪л я║етАмTeubner тАл┘И┘ЗтАм (3)Niklas Luhmann, Law as a social system, op.cit, p 139 249

‫إن ا ‪ L‬ی! ا‪$‬وﺕ ی ‪ !-5-‬ﺕ‪ . H‬ل ﻥ‪ 4‬ذج ا ‪ 4‬ﺥ‪7‬ت‪/‬ا ‪ 4‬ت ‪ &4‬م ا = ان‬ ‫ا ‪ - .‬ي‪ ،‬ﺡ ‪ 0‬ﺕ ‪ 54‬إدراك & ا ‪ !- 4‬ا ‪Y‬اﺕ‪ !-‬وا ‪ !-¹-.‬ﻥ& ا =[‪GH ،‬‬ ‫ا‪$‬وﺕ ی ‪ 5-‬ﺡ ! دا ‪ 5 ،IB- 4 !4‬ﺕ ‪ vQ‬ا ‪ 4 - !=7‬ﺥ ‪7‬ف ا ‪ L 4‬ر‪،‬‬ ‫ ‪ L 4‬ر "ا ‪ B-H‬ة وا ‪ " 5‬ی آ ‪ 0Q‬أن ا ‪ =7‬ت ﺕ‪ 5‬ن ﺵ‪ " 5‬ﺥ‪7‬ت"‬ ‫و" ت"‪ 4 - ،‬أﻥ‪ H‬ق ‪ Maturana‬و‪ Varela‬ﺕ آ ‪ & 0Q‬م "ا ‪ BF‬اب"‪.‬‬ ‫"ﺡ ‪ C‬أن ا !(ﺥ‪e‬ت (د ا ‪ B‬ی ا ﺡ (ة ا ‪ 2 ّ ! ,+‬ا ‪ +‬ب ا ‬ ‫ ‪ m 4 ،‬ا*ﺽ‪ B‬اب ا ‪ * ,+‬ی (د ا ‪ ،04 f‬وإﻥ! ی‪j‬آ( ‪k _ 4‬ﺙ ‪ _ 4 } / 8‬‬ ‫ا ‪ (1)"w‬أي أن ا ‪ 4‬ﺥ‪7‬ت ﺕ‪o ;4‬ءا أﺱ ﺱ‪ -‬ﺕ ی ا ‪ ،GH‬أ ا ‪ BF‬اب ی‪ 54‬أن‬ ‫ی ‪o‬اوج ‪ C‬ا ‪ ،GH‬و ی‪o ّ5/‬ءا ﺕ ی ‪ .X‬و ‪ 0Q‬أﺱ س ه‪Y‬ا ا ﺥ ‪7‬ف ‪ -‬‬ ‫ا ‪ ، - QB%4‬ی‪ 54‬ﺕ‪ { o--4‬ی ‪z -‬دراك ا ‪ - !=7‬ا ‪ GH‬وا ‪ : - 4‬ا ‪o‬اوج ‬ ‫{ ی‪ G‬ا ‪ 4‬ﺥ‪) !Q‬وه ا ‪ L 4‬ر ا م ‪ 5 Q‬وا ‪ B-H‬ة(‪ ،‬وا ‪o‬اوج { ی‪ G‬ا ﻥ<‪7‬ق‬ ‫)ﺡ ! ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق ا‪$‬وﺕ ی ‪ .(!-5-‬وﺱ‪ !QHQ‬ا & ‪7‬ت ه‪ XY‬ا ‪) ! -.B‬ﺕ‪o‬اوج { ی‪G‬‬ ‫ا ﻥ<‪7‬ق( ‪ -‬ا ‪ GH‬ا‪$‬وﺕ ی ‪ 5-‬و ‪ IB-‬ﺕ ّ ‪ !=7‬ا= ان ‪ -‬ي‪ ،‬ﺡ‪ 3-‬أﻥ‪,/" I‬‬ ‫إ< ر ه‪ 8a‬ا ‪e4 f+‬ت‪\/ ،‬ن ا ! } ‪ } /‬ه‪ ,‬ا ‪ & ,+‬ات ی ‪ ,/‬ا ﺡ(ات‬ ‫ا‪G‬و ی‪ ، +‬وا ‪ ،} ! m‬وا ‪ + I +‬ن ری ‪ +‬ات ی ‬ ‫ ‪ B+‬و ‪ +‬د ‪ ! < ،‬أن ا ﺡ(ة ا‪G‬و ی‪ +‬وا ! } ا ‪a‬ي ی ‪ +‬ی‪ * .‬ی! ‪ 2‬أن‬ ‫ی‪ : f+‬و ^ ن ه ك ا ‪ +‬ان ي‪ ،‬وﻥ ‪ 2‬ﻥ‪ 24 +‬ا* ‪ +‬ان ا ي ﺡ ! ی ن‬ ‫ه ك ری‪e4 f+ Ù‬ت ‪ +‬رة ‪j‬دي إ _ ‪ w B‬ي ‪ 2‬ﻥ ‪ 2‬أو أآ& ")‪.(2‬‬ ‫إذن‪ ،‬و أ أن ی‪ 5‬ن ا‪z‬دراك ‪ ، 54‬ی ‪ 4‬ا ‪ 0Q GH‬ﺕ‪ B‬ی اﻥ<‪7‬ق ‪ -Q4‬ﺕ ‬ ‫و ﻥ& ا =[ ی & ‪ 0Q‬ا ‪ !¹-.‬ا ر ‪ !<-% - 5 ،!-‬ا ‪ 4‬ﺥ‪7‬ت وا ‪ 4‬ت‬ ‫وإﻥ‪ !<-% 4‬ا ‪ BF‬ا ت وا = ان ا ‪ - .‬ي‪ ،‬ﻥ& ح ا‪z‬دراآ آ‪ 4‬ی ل ‪Luhmann‬‬ ‫ی أن ا ‪ L‬م ا ﻥ ﻥ & أ إدراك ا ‪ Q 4‬ت ﺡ ل ‪) I ¹-‬ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق ا & ‪!-‬‬ ‫ا‪$‬ﺥ ى(‪ ،‬وأن ه‪ XY‬ا ‪ Q 4‬ت ﺕُ‪ H‬م ‪ C v-5 Q‬ﺕ<‪ ّ-‬ا ‪ L‬وف‪ ،‬ه‪Y‬ا ی ا ‪C v-5‬‬ ‫ا‪$‬ﺵ‪ 5‬ل ا ‪ -< 4‬ة ‪ &%Q‬ت ا = ‪ %‬دی! أو ا ‪ B‬ق ‪ -m‬ا ﺱ‪ !-4‬ا ‪ T‬ی ة ‪ - Q‬ة ا ‪،!-Q‬‬ ‫وذ ‪ { ,‬ی‪ G‬ﺥ‪ = GQ‬ا ی ة = درة ‪ 0Q‬ﺡ ا ‪ /4‬آ ا

= ﺕ‪ L‬ه‪XY‬‬ ‫ا ‪ L‬وف ا ‪ T‬ی ة‪ ،‬أو { ی‪ G‬ﺕ‪ v--5‬ا ا ا ‪ 4‬دة ‪ C‬ا ت ا ‪ T‬ی ة)‪.(3‬‬ ‫ ‪ 5‬ا ‪ H‬ال ا ‪ B4‬وح ه ‪ ،‬آ ‪ L‬ی! ‪ 2‬أن ﻥ(رك ‪ + * I‬ا‪ 2 03‬ا ﻥ ن‬ ‫)آ ‪ w‬أو ی‪ (, +‬وا‪G‬ﻥ ق ا* ‪ 4 !+‬ا‪G‬و ی‪ +‬ا‪G‬ﺥ ى ‪ ,/‬ا !‪[!+I‬؟‬ ‫‪(1)-‬‬

‫‪Geert Van Vliet, op.cit, p 143‬‬ ‫‪Geert Van Vliet, op.cit, p 144‬‬ ‫)‪(3‬‬‫‪Patrick Capps and Henrick Palmer Olsen, op.cit, p 550‬‬ ‫‪(2)-‬‬

‫‪250‬‬

،!-5- ‫وﺕ ی‬$‫! ا‬- & ‫ ق ا‬H‫ﻥ‬$‫ ! ا‬4T ‫ ن‬5 ‫ ی‬C4 T4 ‫ أﺱ س أن ا‬0Q 0Q ، ‫ ه‬W‫ وط ا

ی‬/ ‫ ﺕ [ ا‬I ! ‫ ا‬I‫ ﺕ‬Q ‫ ء‬. ‫ ی م‬GH‫ن آ ﻥ‬x !Q H4 ‫ ق ا‬H‫ﻥ‬$‫ ا‬C 4 ‫ وا‬G-H ‫ وی م‬، - 4 ‫ت ا‬7‫ ﺥ‬4 ‫ و د‬I‫أﺱ س أﻥ‬ 0Q ، 4 ‫ ي دورا‬- . ‫ & م ا = ان ا‬Q‫ وه ی‬،!-Q4 ‫ﺥ ى ا

ﺕ م & ا‬$‫ا‬ . - 4 ‫ { ف ا‬GH‫ آ ﻥ‬- .‫! ا

ی‬- . ‫ ! ا‬- ‫ ا‬XY ‫أﺱ س ا ی ا ا‬ "‫ ا ت‬BF‫ "ا‬-Q GQB‫ ﻥ‬،‫ﺡ اث‬$‫ ! ا‬4T GH‫ آ ﻥ‬0 Q ‫ا ﺱ ف ی‬Y ‫و‬ !‫ ری‬B‫=! ﺕ‬7 § ‫ا ﺱ ف ﺕ‬Y ‫ و‬.!-Q‫ ﺕ ت داﺥ‬G‫ ﺙ ی م د { ی‬،(1)("‫)"إﺙ رات‬ vQ - G‫ وا ﺱ‬.(2)! ‫ د‬. ‫= ت إﺙ رة‬7 ‫ ن‬5‫ ق ا

ﺕ‬H‫ﻥ‬$‫ ا‬vQ - !-‫ رآ‬/‫ﺕ‬ ‫ وه‬، ‫ ه‬Q ‫ﺙ رة ا

ی‬z‫ ا‬C vّ-5 ‫ ا‬GH‫ أ آ ﻥ‬.‫ أن ی‬L‫ﺙ رات ی‬z‫ ا‬XY‫ه‬ . 54 ‫ ن‬5‫ ا أن ی‬Q 54‫ی‬ ‫ ق‬H‫ﻥ‬$‫ ا & ا ﻥ ﻥ وا‬GH ‫ ا‬- ‫ ي ا‬- . ‫ أﺱ س ا = ان ا‬0Q ‫و‬ C B ‫& ء ا‬F‫ّ إ‬54‫ ری!" ﺕ‬- ‫! إﻥ ج‬4L‫ ء "أﻥ‬/‫ ی إﻥ‬،‫ﺥ ى‬$‫! ا‬- & ‫! ا‬- 4 ‫ا‬ ‫ ي‬- . ‫ در ! ا = ان ا‬H I ‫ف در‬7 ‫ اﺥ‬m‫ ر‬،!- & ‫ ق ا‬H‫ﻥ‬$‫ ا‬XY‫ ه‬0Q ‫ ري‬- 4 ‫ا‬ ‫ ق‬H‫ﻥ‬$‫! ا‬- 7 ‫ وا

ﺕ د وره ر ! اﺱ‬،‫! وا ﻥ ن‬- & ‫ ق ا‬H‫ﻥ‬$‫ ا‬XY‫ ه‬- ‫ ت‬j! ‫ وا‬. 2 ‫ ت ا ﻥ ﻥ‬j! ‫\ن ا‬/ ‫ا‬a. ‫( "و‬3)!- & ‫! ا‬- 4 ‫ا‬

4 !+ *‫ _ أ س ا ! ی ا‬4 m ، ‫ ر رآ‬B+ ‫ أﺥ ى‬. 2 4 !+ *‫ا‬ 2 ‫ روا } ی‬0 ‫ ﺵ‬,/ ‫ (د‬+ k! ‫ ج‬+‫ أﻥ>! إﻥ‬w‫ < ی‬24 2 ‫ و‬، ‫ ی‬f ‫ا‬ ، ! ‫ ی‬+ ‫ ت ! ﻥ ت‬,‫ ج ه‬+‫ إن أﻥ>! ا?ﻥ‬... + ! ‫ ا‬4 !+ *‫ﻥ ق ا‬G‫ا‬

f ‫ أﻥ ق و‬g ,./ ،[!+I! ‫ ا ﻥ ن ا‬2 ‫ ة ا ! دة‬If ‫ ا‬,/ 2- I‫ ه‬0ّ ‫و‬ 0&! .‫ إﻥ‬، ‫ > ی ا‬, f ‫ت ! _ ا‬e4 f _+‫ و* ﺡ‬، ! ‫و* >! ت ر‬ .(4)" + ! ‫ﻥ ق ا‬G‫ ا‬2 } ‫ ت ر‬j

-e! ‫ ا‬,4 !+ *‫ ﺽ ورة > م ا‬:",! ‫( " ا ﻥ ن ا‬2)

Leibniz ‫ أو & م‬،"‫ "ا ﻥ ع‬،" -‫ "ا ﻥ‬،"‫ ء‬F W ‫ "ا‬:! /4 ‫ﺡ ت ا‬7B ‫ ا ی ا‬v-l ‫ ﺕ‬54‫ ی‬-(1) .‫ ق‬-H ‫ا ا‬Y‫ ا ه‬-& ‫ ن‬5‫ أن ی‬54‫ي ی‬Y ‫ ا‬،"‫ ا ﺱ ار‬.= ‫ م‬TH‫"ا ﻥ‬ (2)Bernd R Hornung, The Theoretical Context and Foundations of Luhmann’s Legal and Political Sociology, in, M. King and Ch. Thornhill (eds), Luhmann on Law and Politics: Critical Appraisals and Applications, Hart, Oxford , 2006, p 204 (3)Gunther Teubner, Idiosyncratic Production Regimes: Co-evolution of Economic and Legal Institutions in the Varieties of Capitalism, in, Michael Wheeler, J. Ziman, Nargaret Boden (ed.), The Evolution of Cultural Entities: Proceedings of the British Academy, Oxford University Press, Oxford, 2002, p 189 (4)Gunther Teubner, Les multiples aliénations du droit: sur la plus-value sociale du douzième chameau, Droit et Société, Vol.47, 2001, p 84 251

‫إن ا ﻥ ن ( ا (و ‪( +‬د أ ‪ ,/‬ا ‪ e‬ت ا [ ا !‪* I‬ت ا* ‪ 4 !+‬‬ ‫ا‪G‬ﺥ ى‪ ،‬وا ‪ B ,+‬ي ‪ ,/‬ﺵ ‪ 4 0‬ی ‪( +‬دة ‪ +‬ا‪e3‬ت ا ﻥ ﻥ ‪ ,/‬ا !‪* I‬ت‬ ‫ا ! ‪ +‬ا‪G‬ﺥ ى‪.‬‬ ‫إن ا & ق ا‪$‬ﺱ ﺱ ﻥ ن =‪ .‬ا و ! و= ﻥ ن ه ‪ ،‬ه أن ا‪$‬ول آ ن‬ ‫ی ا ‪ I‬وﺡ ة رو ‪ ،!-H‬ﺕ‪ I H‬أن ی‪ %‬ﻥ وی‪ { 4W‬ی‪ I -.{ G‬ا ‪!- 4‬‬ ‫وﺕ ه ‪ I‬ا ‪" ;4 4‬ا ا !"‪ ،‬و ‪Y‬ا ی‪ 54‬أن ﻥ ‪ %‬ر دورا ‪ Q‬ﻥ ن ه‪ XY‬ا ‪ 4‬ﺡ‪!Q‬‬ ‫ ; ﺡ! ‪ Anbrogio Lorenzetti‬ا ‪ 4H4‬ة "‪ = 5 ،(1)"iL Buon Governo‬ﻥ ن ‬ ‫ ا و ! ﻥ ا‪ X‬ی ا ‪ I‬ا ‪ B Q‬ت وا ‪7‬ﻥ‪ -‬ت‪ ،‬و ‪ I 4‬ا‪$‬ﺱ ﺱ‪ [H- !-‬ﺕ ‪G-‬‬ ‫ا ا !‪ 0Q ،‬أﺱ س أﻥ‪ I‬وﺱ‪ & !Q-‬ا ‪o‬ا ت‪ ،‬و إ دة ﺕ‪ 5‬ی ا ﺡ ة ا ‪ &4‬دة ‪،C4 T4Q‬‬ ‫و ‪ = !4 5‬ﻥ ن ا و !‪ ،‬وا

ﺕ‪ IQ T‬ﺡ ! ﺕ‪ !- .‬ﺕ !‪ ،‬ﺕ ‪ ;4‬أﺱ ﺱ ﺕ ‪ --‬‬ ‫ﺡ ود ا ی ت ا ‪ 4‬دة وﺡ‪ 4‬ی ه‪ ! 4-‬ا ‪ B‬ت ا‪$‬ﺥ ى‪ ،‬وﺕ &‪ v-‬ا‪ F$‬ار ‬ ‫ ام ا ‪7‬ﻥ‪ -‬ت )أ(‪ ،‬وه‪Y‬ا ﻥ ‪ = .F I‬ﻥ ﻥ ّ ل وﺕ‪ T‬و ی ‪ 5‬آ ‪ -‬ت‬ ‫ا ‪ ،C4 T4‬ه‪Y‬ا ا ف ا‪$‬ﺱ‪ 04‬ﻥ ن ا و !‪ ،‬ی ج إ ‪ !- 0‬داﺥ‪ ،!-Q‬ﺕ‪ = ;4‬ﻥ ﻥ ‬ ‫ ه ی ‪ ،‬ر ﺕ‪ !-Q4 ;4‬ﺕُ ‪ ÚL‬وﺕُ ‪ T‬ﻥ&‪ H‬أ ا ! ا‪z‬ﺙ رات ا ر ‪!-‬‬ ‫)ب(‪.‬‬ ‫)أ( ‪(4‬ا ‪ 6+ f‬دم ا ‪e‬ﻥ ت‬ ‫إن ا ﻥ ن ( ا (و ! ‪ ^B‬ا ر ‪ ,‬و ‪ ^+‬ا ^‪g ،‬‬ ‫ أن ا ﻥ ن یُ ‪ k‬إ* ُ‪ ,/ w B‬ه‪a‬ا ا ! }‪ ،‬و ^ ‪ w‬ا (ا ا* ‪، 4 !+‬‬ ‫و ‪ ُ 2‬ا ‪ B‬ا ! ‪ +‬ا ‪ Mّ ! ,+‬ه‪a‬ا ا ! } )ا‪G‬ﻥ ق ا* ‪ 4 !+‬ا ‪ .( 4 f‬ه‪8a‬‬ ‫ا* ‪ e +‬ه‪ ,‬ا ‪ ,+‬أ ّدت إ _ ّ ل ‪ .f‬م و ‪ f‬ا ﻥ ن ‪ ,/‬ا !‪ ( [!+I‬ا (و* ‪.,‬‬ ‫ ﺕ ا ‪ B‬ق إ ‪ & 0‬م ا ا ! واﺱ ﺕ إ{ ر ا ‪ L 4‬ر ا و ﺕ ‬ ‫ ا ‪ .4‬ﺡ‪ 3‬ا ‪ 5 ،! H‬ی‪ 0 .‬ه‪Y‬ا ا ‪ &4‬م ‪ 4‬ﻥ ﺡ‪ !-‬أﻥ‪ I‬ی ‪ Iّ.‬إ ‪ 0‬إﺵ‪ !- 5‬آ& ءة‬ ‫ا ﻥ ن ‪ Q‬ا ر ﺥ‪7‬ل ا ‪y‬آ‪ 0Q -‬ﺕ‪ o--4‬ا ‪/GH‬ا ‪ ، - 4‬و ی § ‪ I‬‬ ‫ ‪ =7‬ت ‪ -‬ا ‪ . -4‬ﺡ‪ 3-‬أن ا ‪ QB‬وا ﺱ ‪ T‬د ‪ XY‬ا ا ! ا ‪ <- – !Q- H4‬‬ ‫ا ‪ !-&= 4‬آ‪ 4‬ی‪ -Luhmann -4H‬ی‪74 4H‬ﺡ‪ !L‬ﺕ‪ !- .‬ا ﻥ ن ‪ IB- 4‬ا‪z‬ﻥ‪ H‬ﻥ ‪،‬‬ ‫ا ‪ 4‬وا ‪. -.B‬‬ ‫)‪ -(1‬ه ‪ ! 4T‬ﺡ ت رﺱ‪ [4‬ا & ة ‪ { 1340-1337 -‬ف ‪ Ambrogio Lorenzetti‬ﺕ‪ W‬‬ ‫ ‪ - 4T‬ا ‪ Q‬ﺡ ت‪ ،‬ا ‪ ! 4T4‬ا‪$‬و ‪ 0‬ﺕ ‪ 5/‬ﺙ‪7‬ﺙ! ﺡ ت ﺡ ل " ﺙ ر ‪ ! 5 Q‬ا ‪ Q ! Q ،"! %‬ﺡ! ‬ ‫" ﺙ ر ‪ ! 5 Q‬ا ‪ ! %‬ا ‪ 4‬ی !" و ﺡ! أﺥ ى " ﺙ ر ‪ ! 5 Q‬ا ‪ ! %‬ا ی‪ ،"v‬أ ا ‪ ! 4T4‬ا ; ﻥ‪!-‬‬ ‫ﺕ ‪ 5/‬ﺡ ‪ " -‬ﺙ ر ‪ ! 5 Q‬ا ‪ !¹-H‬ا ‪ 4‬ی !" و "ا ی‪."v‬‬ ‫‪252‬‬

‫ ا ‪ L‬ی ت ا ‪ -‬آ ﻥ‪ Q !-B‬ا !‪ ،‬ا

ﺕ آ ‪ 0Q‬ا ‪ .QB 4‬ت ا‪ z‬ا ‪!-‬‬ ‫وا ‪ 4 ¨ !-Q5/‬ع وا ‪x ،!-4‬ن ا ‪ L 4‬ر ا ‪ – 4‬ا و ﺕ ‪ -‬ی آّ‪0Q o‬‬ ‫ا ‪ =7‬ت ا ‪ T‬ه ی! ا ‪ 4‬دة ‪ -‬ا ﻥ ن و ‪ I ¹-‬ا ر ‪ ،!-‬ه‪ 0‬ی! ‪ 2‬ﻥ ن‪,/ ،‬‬ ‫ ا ‪* ^+.‬ت ا ! ‪ ، f +‬إﻥ‪ 6‬ف ا !‪ [!+I‬ا ‪( +‬دي ا ! ‪ 3‬؟ ه‪ 0‬ی! ‪ ^ 2‬أن ی ‪L6‬‬ ‫ ‪ ^B‬ا ‪, B‬؟ إن ; ه‪ XY‬ا ت ا ‪ Q !-¹-.‬ﻥ ن‪ ،‬ﺕ‪ ّ5/‬ا ‪ !4H‬ا‪$‬آ; أه‪ L !-4‬ی!‬ ‫ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق‪ ،‬وﺕ‪y‬آ‪ -‬ه ‪ 0Q‬ﺕ‪ o--4‬ا ‪/GH‬ا ‪ ، - 4‬و ‪ I‬ﺕ ‪ I-‬ا ﻥ ن إ ‪ 0‬إﺵ‪ !- 5‬ى‬ ‫ﻥ‪ Q I T‬ا ر ‪.‬‬ ‫ أآ ‪ Francisco Varela‬إ{ ر ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق ا ‪ !Q H4‬أن ا ‪ L 4‬ر ا ‪75‬ﺱ‪ 5-‬‬ ‫ ¨دراك ا ‪ 4‬ﺕ‪ & 0Q o5‬م "ا ی ا ‪ = " Q-;4‬ﺕ إ < ؤ‪ X‬أ م " ری ﻥ ﻥ ء‬ ‫ا (* ‪ ،‬ا ﺵ] رآ ‪ ,/‬و [ ا ‪ 0 /) 0 f‬ا ء(‪ ،‬و ‪ B g‬ة أو دة‬ ‫‪ ,/‬ه‪a‬ا ا ")‪ ،(1‬و ‪Y‬ا یُ‪ .%‬ا ‪ T - 4‬و ‪ - -.{ -‬و وا= ‪ ، -‬و & ا ‪ H4‬ی ت‬ ‫ا ‪ !-‬ا ا

ﺕ ‪ C 4‬ا ‪ -Q4‬ت ا اﺥ‪ z !-Q‬دة ء ا ا=‪ 4 ،C‬رﻥ! ‪ C‬ا ‪ !=7‬ا ‪!-Q5‬‬ ‫ ‪ Q‬اﺥ وا رج‪x ،‬ن ﺡ‪ L‬ظ ﺕ ی ا ﻥ<‪7‬ق ا ‪ -Q4‬ﺕ وا ‪ - 4‬ري ﺕ ‪ l‬إ ‪ 0‬در !‬ ‫ی‪ - .%‬ا ‪ !- GH‬ﺥ ر ‪ !-‬آ‪.(2)!-Q‬‬ ‫إذن‪ ،‬و & إ ار ﻥ‪ L‬ی! ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق ‪ 0Q‬اﻥ<‪7‬ق ا ‪ !- 4‬ا ‪Y‬اﺕ‪ Q !-‬ﻥ ن‪x ،‬ﻥ ‬ ‫ﺕُ‪ L‬ﺕ =‪ W‬آ‪ -.‬ا ‪ C‬ه‪Y‬ا ا ‪ I‬ا ‪ &4 ¹-.‬م ا ا !‪ ،‬ه‪ XY‬ا ا ! ا ‪ !Q- H4‬وا ‪.!-&= 4‬‬ ‫إن ا ‪ !- 4‬ا ر ‪ !-‬ا ‪ Q ! B 4‬ﻥ ن ا

ی ‪ & .QB‬م ا ا ! آ ‪ 0Q -‬آ& ءة‬ ‫ی‪ 54‬أن ﺕ ث { ی‪ G‬اﺕ‪ %‬ل ا ﻥ ن ‬ ‫ا ﻥ ن ‪،C4 T4 I =7‬‬ ‫ا ر ‪ ،‬ا ‪ !- 4‬ا ر ‪ !-‬ﻥ&‪ H‬ﺕ‪ 5‬ن داﺥ ا ﻥ ن‪ ،‬وﺕ‪ L‬دا ‪ 4‬ﺱ‪!QHQ‬‬ ‫ ‪ -Q4‬ت ا ‪ !- 4‬ا اﺥ‪ ، !-Q‬إ{ ر ه‪Y‬ا ا = ﺕ ‪ 5/‬ا ‪ !4H‬ا ‪ 44 !-H-‬رﺱ! ا ا !‬ ‫ا ‪ -‬م‪ .‬آ ‪ L‬أن ا (ا ! آ‪( , +‬ود ا ﻥ ن ر‪ J‬ا ‪ +‬ا? ك ‪ ,/ .‬اﻥ ‪e‬ق‬ ‫ا ! ا ‪a‬ا > م ا ﻥ ﻥ‪,‬؟ إن ا ا ! ‪ .H !Q- H 5 ،! 54‬ا ا ‪Y‬اﺕ ‬ ‫ﻥ<‪7‬ق ا ﻥ ن)‪.(3‬‬ ‫و ‪Y‬ا ‪x‬ن & م ا ا ! ر‪ m‬اﺱ ‪ I‬و =&‪ ،I -‬واﺱ دا إ ‪ 0‬ا ‪ o--4‬ا اﺥ‪ Q‬‬ ‫ ‪ !- 4Q‬ا ‪Y‬اﺕ‪ !-‬وا ‪ !- 4‬ا ر ‪x ،!-‬ﻥ ﺕ‪ Q‬دورا ‪ 4‬ر ا ﻥ ن ‪IB- 4‬‬ ‫ا ‪ { 4‬ی‪ G‬ا ‪ H‬ؤل دو ى آ& ءﺕ‪ I‬ا ی‪ .!- 5‬إن ه‪ XY‬ا &‪ 5‬ة ﺕ دﻥ ‬ ‫إ ‪ 0‬ا ‪ !B‬ا‪$‬ﺱ ﺱ‪ !-‬ا

ﺕ;‪ ! yH -‬ﺕ‪ !- .‬ا ﻥ ن ا ص ‪ 4‬ا و !‪ ،‬وه ا ‪ %‬اع‬ ‫‪(1)-‬‬

‫‪Serge Diebolt, op.cit, p 338‬‬ ‫‪Gunther Teubner, Les multiples aliénations du droit, op.cit, p 80‬‬ ‫)‪(3‬‬‫‪Gunther Teubner, Self-subversive Justice, op.cit, p 03‬‬ ‫‪(2)-‬‬

‫‪253‬‬

‫ا ‪ vQ -‬ا ‪ /4‬ری‪ C‬ا ‪ - 4‬ری!‪ ،‬وا

ﺕ ‪ 5/‬رة ﺥ‪ B‬ت‪ .‬إن ه‪Y‬ا‬ ‫ا ‪ %‬اع ی‪ ;4‬ا ‪ .H‬ا ‪ H-‬د ا ﻥ ن‪.‬‬ ‫ ‪ ،! 4‬و ‪ 0Q‬أﺱ س ا ‪ -Q4‬ت ا اﺥ‪ !- 4Q !-Q‬ا ‪Y‬اﺕ‪ !-‬ا ‪ ! H‬ا ‪Y‬آ إ{ ر‬ ‫ا ‪ .‬ا ﻥ<‪ Q =7‬ﻥ ن‪ ،‬و & ا = ان ا ‪ - .‬ي ا أﺱ ﺱ ‪ 0Q‬ﺙ ‪ !-‬ا ‪ GH‬وا ‪، - 4‬‬ ‫ ‪x‬ﻥ ﺕ‪ !=7 ;4‬ﺕ‪ !- .‬آ ‪$ !Q‬ی! ‪ !-Q4‬إﻥ ج ‪ -‬ري ‪ Q !.H‬ا ر ‪ . ،‬ون‬ ‫ ‪ !-‬ﺥ ر ‪ ،!-‬ی‪ C-B H‬ا ﻥ ن – & اﻥ<‪ I=7‬ا ‪ - 4‬ري وا ‪ -Q4‬ﺕ ‪ -‬أن ی م ‪y‬ی!‬ ‫ ‪ H‬ﺕ ا ‪ C !-Q‬أي ﻥ‪ GH‬ا ‪ 4‬ﺥ ‪ .‬و ‪ ،I‬اﺱ ! و د أی! أﻥ‪ !4L‬إﻥ ج‬ ‫ ‪ -‬ری!)‪ .(1‬إذن ‪ ! /‬ا ر ه‪ ,‬ا ‪ A‬ا ‪ + e , -‬ان ا ي ﻥ ن [‬ ‫ا‪G‬ﻥ ق ا ‪ 4 f‬ا‪G‬ﺥ ى‪.‬‬ ‫و ! أﺥ ى‪x ،‬ن ا ﻥ<‪7‬ق ا ‪ -Q4‬ﺕ وا ‪ - 4‬ري ا ‪Y‬ي ﺕ ‪ I o-4‬آ ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق‬ ‫ا ‪ ،!- 4‬ی ّ ﺡ ! ﺕ ا أو اع ‪ vQ -‬ه‪ XY‬ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق‪ .H ،‬ا ‪ %‬دم ‬ ‫ا ‪ -H‬ورة ا ری ‪ 5 !-‬ﻥ‪ ،GH‬و ‪ I B‬ا ‪ B‬ري ا ‪Y‬اﺕ وﺕ‪ H4 I - .‬ر‪ X‬ا ص ‪ .I‬وه‪Y‬ا‬ ‫ ذه إ ‪ I-‬آ ‪ Habermas‬و‪ Luhmann‬ﺕ ‪ B Q 4 Q-Q‬ر ا ‪ H‬ﺱ‪ = -‬ﻥ ﻥ ‬ ‫ ‪ C4 T4Q‬ا ‪ /.‬ي‪ ،‬ﺡ‪ 3-‬أآ ا ‪ 0Q‬دور ا ا ا ر ‪) !-‬ا ‪ ( - 4‬ه‪Y‬ا ا ‪ B‬ر‪ ،‬و= ‬ ‫ﻥ‪ 4‬ذج ﺕ‪ B‬ری! = ‪ = 0Q !4‬ة ا ‪ !- .‬ا ‪ Q !-Q5‬ﻥ ن ‪ IB- 4‬ا ‪ ، 4‬ﺱ اء ﺥ‪7‬ل‬ ‫ ‪ .‬أ "اﻥ ‪ I‬م ا ! دئ ا ‪ " ! > +‬ا ‪Y‬ي أﺕ‪ ،J. Habermas I 0‬أو ‪ .‬أ "ا ‪ ( +‬ا !‪ -e‬‬ ‫ا ‪ ،" 4 !+‬ا ‪Y‬ي أﺕ‪ ،N. Luhmann I 0‬وا ‪YQ‬ان أ ‪ -W‬إ ‪ 0‬ﺡ‪ !Q‬ا ﻥ ن ا ‪.(2) H4‬‬ ‫إذن و ‪ 0Q‬أﺱ س ا ‪ - B‬ا ‪

H‬ا ‪Y‬آ ‪ ،‬ی‪ 54‬ا ی‪ =" 3‬ﻥ ن ا ‪ B‬ت‬ ‫ا ‪ % 4‬د !" أو ﻥ ع ی "ﺕ زع ا اﻥ‪ - - ،" -‬ﺱ‪ BQ‬ت ‪ H‬وی! اﻥ‪ -‬‬ ‫دو ﺕ‪ ،!-‬و ‪ / - 5‬ری‪ - C‬ری! دة‪ ،‬ه‪Y‬ا ا ﻥ ن ا ‪Y‬ي ی‪ 54‬أن یُ& آ‪!QHQH‬‬ ‫ ارات ‪ ! QB‬ی‪ 4‬ﺥ‪ 7‬ا ار ا ﻥ ﻥ ﺥ‪7‬ل ا ‪7‬ﻥ‪ -‬ت ا ‪ !&Q 4‬ا ‪y44‬ﺱ‪!H‬‬ ‫ ا ﻥ ن‪ ،‬و ‪Y‬ا ی ‪ 4‬ا ﻥ ن ‪ 0Q‬زی دة ﺕ ّ ع ا ‪ !Q-5/‬ا ‪ - 4‬ری! ‪ { ،C4 T4Q‬ی‪G‬‬ ‫و‪ CF‬ا ‪ ! 4‬ا ﻥ ﻥ‪ !-‬ﺱ‪ = -‬ا ا= و ‪ T‬ت ا‪z‬ﻥ ج ا ‪ - 4‬ري ‪vQ -‬‬ ‫ا ‪7‬ﻥ‪ -‬ت ا ‪ % 4‬د !‪ { ،‬ی‪ G‬إ دة ء ا ‪ %‬رات ا ‪ - 4‬ری! ‪ XY‬ا ‪ B‬ت)‪.(3‬‬ ‫وآ‪ 4‬ی ‪x ،Luhmann I F‬ن & م ا ﻥ<‪7‬ق ا ‪ - 4‬ري وا ‪ -Q4‬ﺕ وا ﻥ& ح‬ ‫ا‪z‬دراآ ‪ 5‬ﻥ‪ GH‬ا ‪ ، 4‬ی أن ا ﻥ ن ی‪ I 54‬أن ی ‪ &4 4‬د‪ ،X‬ا ‪، 5‬‬

‫‪(1)-‬‬

‫‪Gunther Teubner, De Collisione Discursuum, op.cit, p 901‬‬ ‫‪Gunther Teubner, Substantive and Reflexive Elements, op.cit, p 266‬‬ ‫)‪(3‬‬‫‪Gunther Teubner, Altera pars audiatur, op.cit, p 153‬‬ ‫‪(2)-‬‬

‫‪254‬‬

‫ ‪ L‬م ا ﻥ ﻥ ی‪ L‬أآ; ﺕ‪ !- .‬أي ﻥ‪ GH‬ﺥ اﺱ ‪ .‬ل ا‪z‬ﺙ رات أﻥ‪ H‬ق‬ ‫ا & ‪ C‬ا ت ا ‪ !-&-l‬ا‪$‬ﺥ ى‪.‬‬ ‫)ب( _ و‪ !4‬ت داﺥ ‪ 2‬أ ‪ > 0‬ت ری ﺥ ر ‬ ‫ ( < ح ا (ی( ‪ 2‬أﻥ اع ا _ ‪ 2‬أ ‪ 0‬ه ﻥ> ی ‪ ! +‬ی ‪ ،‬ﺡ ‪C‬‬ ‫< ح ‪ .f H. Kelsen‬م ا ‪(+‬ر ت ا & ‪ +‬وا ی ‪ ،‬آ! أن ‪( H. Hart‬ث ‪24‬‬ ‫ا ! ی ا‪G‬و وا & ﻥ ی ‪ 2 ،‬ا?ﺵ ل ا !‪ B‬وح‪ ،‬ه أﻥ^ ( ا ‪M‬اع ا ! ري ا ‪a‬ي‬ ‫ی ‪ ^/‬ا > م ا ﻥ ﻥ‪ ,‬ا !‪ 3 ( ،,‬آ ة ‪( ,/‬ی( (ى رب ‪2 ,- J‬‬ ‫ ‪ L +‬ا ! ی ‪ ،‬وذ ‪ 2 x‬أ ‪ / 0‬إذا آ ﻥ‪ g‬ه‪ 8a‬ا ! ی ‪ +‬رك ‪ ,/‬ﻥ‪mf‬‬ ‫ا‪G‬ه(اف‪.‬‬ ‫إن ا ‪ L‬م ا ﻥ ﻥ ‪ 4‬ا و !‪ 0Q ،‬أﺱ س أﻥ‪ I‬ج ﺕ‪ B‬ري ‪ =7‬ت ا ﻥ ن‬ ‫ ‪ 4‬ی‪ -‬ا ‪ !- 4‬ا ‪ ،!&Q 4‬ی‪ 0 .‬ﺡ ! ﺕ‪ !- .‬آ ‪ Q !Q‬زع ا ‪ - 4‬ري ا ‪Y‬ي ﺕ ‪I‬‬ ‫ا ‪ L‬ه ة ا ﻥ ﻥ‪ !-‬ا و ﺕ‪ ،!-‬و ‪Y‬ا یُ‪ H4 .%‬ا رب ‪vQ -‬‬ ‫ا ‪ 4‬ی‪ -‬إ{ ر ‪ I -‬ا اﺥ‪ !-Q‬ا ‪ 4‬دة ‪ vQ 4‬ا ‪ 4‬ی‪ -‬ا ‪ 4‬ف وا ‪y44‬ﺱ‪ !H‬‬ ‫إ{ ر ا ﻥ ن‪.‬‬ ‫إن ه‪ XY‬ا ! ‪ = Q‬ت ا ‪ - 4‬ری! ا

ی ا ‪ -‬م ﺕ‪ =7 L‬ت‬ ‫ا ‪y‬ﺙ‪ -‬ا ‪ 4‬ة ا ﺕ‪ !T‬ا دی! ا ; ‪ !-‬وا ‪ ،!4‬ﺡ‪ 3-‬أ ‪ [ .‬ا ‪ 4‬ی‪ -‬ﺕ ﺕ‪ .‬‬ ‫ اﺥ ا ‪ vQ 4 -.5‬ا ‪ 5./‬ت ا ‪ ،!- 4‬وأ ‪ [ .‬ا اﺥ‪7‬ت أﺵ‪ 5‬ل دة)‪:(1‬‬ ‫ ﺡ‪ 3-‬أﻥ‪ I‬ه ك ﺕ اﺥ ا ‪ 4‬و ‪ -‬ري ه م ‪ -‬ا‪$‬ﻥ‪ !4L‬ا و ﺕ‪!-‬‬ ‫و‪ -m‬ا و ﺕ‪.!-‬‬ ‫ ه ك أی‪ W‬ﺕ اﺥ ا ‪ W‬ی! وا‪$‬ﺵ ص داﺥ ‪ vQ‬ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق‬ ‫ا ‪.!-&-l‬‬ ‫ ه ك أی‪ W‬ﺕ {‪« C‬ﻥ‪ H‬ق ا ‪ { !-&-l‬ف ا‪z‬ﺙ ‪ -‬ت ‪ -m‬ا و ﺕ‪،!-‬‬ ‫ ; ﺵ‪ 5.‬ت ا‪ 4 $‬ل ا ‪ !- -%‬أو ا ‪ -‬دی!‪.‬‬ ‫و ‪ I-Q‬و إ{ ر ا ‪ L‬م ا ‪x ، 4‬ن ا ‪ /4‬آ‪ -‬أي ﻥ‪ L‬م ‪ -‬ی‪ T‬أن‬ ‫یُ رآ ا ا دی! ا ‪ - 4‬ری! ا ‪ ،!-H‬وا ‪ 4‬ذج ا‪$‬ﺡ‪ XY H‬ا ! ا = ت ا ‪ - 4‬ری!‬ ‫ی‪ 54‬ا ‪ -. I -.‬ﻥ ﻥ‪ ،!-‬ا

أﺕ‪ ،(2)Santos 0‬أو = ﻥ ن ا دی! ا ‪ !-= -H‬آ‪ 4‬‬ ‫‪(1)-‬‬

‫‪Robert Wai, The Interlegality, op.cit, pp 115-116‬‬ ‫‪Boaventura de Sousa Santos, Toward a New Common Sense, Law, Science and‬‬ ‫‪Politics in the Paradigmatic Transition, Routledge, London & New York, 1995‬‬ ‫‪(2)-‬‬

‫‪255‬‬

‫أﺱ‪ ،(1)Teubner X 4‬ا ‪Y‬ي ی ف ‪ 0Q‬أﻥ‪( " I‬دی ا ‪ 4 B‬ت ا* ‪ 4 !+‬ا ‪A B+ ,+‬‬ ‫ (دا ! ﺙ‪ > ! e‬رات ا ! ‪ ,/‬ا ﻥ ن‪ ،‬وا ‪j ,+‬آ( ‪( _ 4‬دی ‪ ,/‬ا ‪ .I‬ت‪،‬‬ ‫ (اﺥ‪ ،e‬ﻥ ﻥ ‪ ،‬و ‪( + e4 f‬دا ‪ 2‬أﻥ ق ا ! ی )ا ﻥ ﻥ و‪ J‬ا ﻥ ﻥ ("‪.‬‬ ‫و ‪ 0Q‬أﺱ س ه‪Y‬ا ا اف ‪$‬ﻥ‪ !4L‬ا ‪ - 4‬ری! ا ‪ 4‬دة‪ ،‬ك إ ‪ 5‬ﻥ‪ -‬ت ‬ ‫ ‪ Q !Q4‬اﺥ وا ‪o‬اع ‪ vQ -‬ا ‪7‬ﻥ‪ -‬ت ا ‪ ،!-&-l‬وا

ﺕ‪ .‬أی! اﺡ ‪ 4‬ل ‪z‬دراك‬ ‫ﻥ‪ L‬م ‪ -‬ري ‪ /‬ك ‪ - 4Q‬ری! وا ‪.!- /‬‬ ‫ی م ‪ Robert Wai‬دراﺱ! ه !)‪ ،(2‬ﺡ ل ﺕ& ‪7‬ت ‪ vQ‬ا ‪ H4‬ی ت‬ ‫ا و ﺕ‪ !-‬و‪ -m‬ا و ﺕ‪ !-‬أ ﺕ‪ -5/‬ا ‪ !&%‬ا ‪ - 4‬ری! ‪ Q‬آ‪ !4‬ا ‪ .!-4‬وذ ‪ ,‬‬ ‫ﺥ‪7‬ل ﺕ ‪ H -Q‬ى ا ﻥ ن ا ص ا { ‪ ،‬و ‪ H‬ى ا ﻥ ن ا ص ا و ‪ ،‬ﺙ ‬ ‫ ‪ H‬ى ا ﻥ ن ا ص ق ا { ‪ ،‬ﺡ‪ 3-‬أن ا‪$‬ﺥ‪ - Y‬ا ‪ .‬ر ‪ H4Q‬ى ا‪$‬ول‬ ‫وا ; ﻥ ‪ ،‬ی‪ ّ54‬ا ور ا ‪Y‬ي ﺕ‪ I. Q‬ه‪ XY‬ا ‪ H4‬ی ت ) ‪ H‬ی ت ا ﻥ ن ا ص‬ ‫ا { ‪/‬ا و ( وا ‪ /4‬رآ! ا & ! ﺕ‪ -5/‬ا ‪ -H‬ق ‪ .‬ا { ﺥ‪7‬ل‬ ‫ﺕ ا ‪7‬ﺕ ‪ C‬ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق ا و ﺕ‪ !-‬و‪ -m‬ا و ﺕ‪« !-‬ﻥ‪ !4L‬ا ‪ - 4‬ری!‪ .‬ﺡ‪ 3-‬أﻥ‪ I‬ا ‪ %‬‬ ‫ ! ‪ CF‬ا ‪ !&-l‬ا ‪ Q !-B.W‬ﻥ ن ا و ا ص ون ور ا ‪v l‬‬ ‫ا ‪ Q !-B.W‬اﻥ‪ -‬ا ! ا { ‪ ،!-‬وإدراك ه‪ XY‬ا اﻥ‪ -‬ا ‪ F !-‬وري ا اف‬ ‫ ‪ !&-l‬ا ‪ T‬ه ! ‪ Q‬ﻥ ن ا ص ا ‪ !=7 ! Q 4‬ا‪$‬ﻥ‪ !4L‬ا ‪ - 4‬ری! ا و ﺕ‪ !-‬و‪ -m‬‬ ‫ا و ﺕ‪ !-‬ا

ی ی ا ‪ -H‬ق ‪ .‬ا { )‪.(3‬‬ ‫ ! أﺥ ى‪x ،‬ﻥ‪ I‬و ‪ C‬ا ه ‪ 4‬م رة ا ﻥ ن ا ص ‪ 0Q‬ﺕ ﺱ ‪ = !=7‬ﻥ ن‬ ‫ا و ! ‪$‬ﻥ‪ !4L‬ا ‪ - 4‬ری! ‪ -m‬ا و ﺕ‪ ،!-‬وا ‪ L‬إ ‪o I-‬ل ا ﻥ ن ا و ‬ ‫ا ص‪ ،‬ﺱ ف ی ‪ =7 T‬ت ا ﻥ ن ا ص ا و ﺕ ‪$‬ﻥ‪ !4L‬ا ﻥ ﻥ‪ !-‬ا‪ .!-. $‬و ‪Y‬ا‬ ‫ی‪ T‬و‪ CF‬ا ﻥ ن ا ص ا و ﺕ وا ﻥ ن ا و ا ص أ إدراك ا ‪ %‬رة‬ ‫ا

ی‪ = - L‬ﻥ ن ا و ! ا ص ت ‪ !-4‬ﺥ‪7‬ل ﺕ& ‪7‬ﺕ‪ C I‬أﻥ‪!4L‬‬ ‫= ﻥ ﻥ‪ !-‬دة‪ 4 ،‬ذ ‪ ,‬ا‪$‬ﻥ‪ !4L‬ا‪.!-. $‬‬ ‫و ‪ 0Q‬ه‪Y‬ا ا‪$‬ﺱ س‪x ،‬ن ‪ !-Q4‬ا رب وا ی ‪ vQ -‬ا‪$‬ﻥ‪ !4L‬ا ‪ - 4‬ری!‬ ‫ ‪ !-Q4‬ه ! ﺕ‪ B‬ر ه‪ XY‬ا‪$‬ﻥ‪ L ،!4L‬م ا ‪ - 4‬ري ا و ﺕ ‪ ،‬ﺡ ‪ 0‬وإن = م‬ ‫ ﺱ ‪ -‬ب ا ی ا ‪ 4‬ی‪ -‬ا ‪ T‬ری!‪ I 7 ،‬أن ی‪ & 0 .‬ﺡ ‪ Q‬ت ا ‪!-&-l‬‬ ‫ا ‪ -< 4‬ة وا = ت ا ‪ - 4‬ری! ‪ vQ 4‬ا & ا ا ‪ .!- 4‬ﺡ‪ 3-‬أن ا ‪ !-‬ا‪$‬ﺱ ﺱ‪!-‬‬ ‫‪(1)-‬‬

‫‪GuntherTeubner, the king's many bodies, op.cit, p 777‬‬ ‫‪Robert Wai, The Interlegality, op.cit, pp 107-127‬‬ ‫)‪(3‬‬‫‪Robert Wai, op.cit, p 120‬‬ ‫‪(2)-‬‬

‫‪256‬‬

!-B.W ‫! ا‬- . ‫! أﺱ ﺱ ا‬T‫ ا ﻥ ن ا ص ا و ﺕ ﻥ ﺕ‬G‫ ! { ی‬5 Q ! - 4 ‫ا‬ - ‫! إ{ ر‬-‫ ا و ﺕ‬-m !‫ ری‬- 4 ‫ أن ﺕ ﺡّ ت ا‬C-B H‫ ا

ﺕ‬،‫ة‬o-4 4 ‫ا‬ ! L X‫ واﺡ ا ﺕ د‬- m ‫ إ{ ر‬4 ‫ ! ﺕ‬Q< ‫! ة‬- ‫ إ{ ر‬4 ‫ دا‬0 .‫ وﺕ‬،!-Q‫ا اﺥ‬ .(1)‫! و ﺡ ة‬¹ 5 !‫ ری‬- - ‫ه‬Y‫ أﺥ‬T‫! ی‬-‫ﺱ ﺱ‬$‫ ! ا ا‬4T Serge diebolt ‫ = م‬ ‫ ا‬XY‫ ه‬،!‫ ری‬- 4 ‫ ا < ی ت ا‬G ‫ ﺕ ا‬0Q !4 ‫ ! ا‬B4Q -Q ‫! ﺕ‬-Q4 !‫ ر أی‬. ‫ا‬ (2) : 4 ‫ إ‬54‫ی‬ 54‫ ن ی‬-‫ﺡ‬$‫ ا‬I‫ أﻥ‬3-‫ ﺡ‬،!- 4W ‫ ! وا‬Q 4 ‫ ا < ی ت ا‬G ‫ ﺕ ا‬ .!-& ‫ ی ت‬m 4 ‫ أن ی‬- ‫ ر‬- 4 ‫ أو‬Q 4 ‫ ى ا‬H4 ‫ ا‬0Q ، ‫ ی‬B ‫ أو ا‬-% ‫ ى ا‬4 ‫ ا‬0Q ‫ ا < ی ت‬G ‫ ﺕ ا‬ . 4 ‫ا‬ .! Q 4 ‫ ب ا < ی ت ا‬-m ‫ ا ﺱ‬G ‫ ﺕ ا‬ ‫ ری! ه ا ي‬- 4 ‫ ا < ی ت ا‬vQ 4 4 H4 ‫ ا ازن وا ی ا‬0 .‫ ی‬،‫ ا‬-‫أﺥ‬ ‫ ى آ‬H 0Q 4 ‫ دا‬X‫ ر‬W‫ ن ﺡ‬5‫ أن ی‬T‫ إذ ی‬، ‫ م ا ﻥ ﻥ ا و ﺕ‬L Q .‫آ‬$‫ا‬ [‫ ﺱ اء آ ﻥ‬،!- { ‫ و ق ا‬،!- ‫ ا و‬،!- { ‫ ا‬،!-Q 4 ‫ ی ت ا‬H4 ‫ ا‬0Q ،!‫ ری‬- 4 ‫! ا‬4L‫ﻥ‬$‫ا‬ ‫ وﺕ ی! و ت آ‬o‫ی‬o ‫ ن إ‬5‫ا ی‬Y‫ وه‬،!-‫ دو ﺕ‬-m ‫! أو‬-‫ ری! دو ﺕ‬- !4L‫أﻥ‬ .!- 4 ‫ ق ا‬H‫ﻥ‬$‫ ا‬vQ -‫ آ‬/4 ‫ا‬ ‫ ا ﻥ ن ( ا (و وﺵ ت‬2 "‫ ان ا ي‬+ *‫ ت "ا‬. :,‫ ا & ﻥ‬A B! ‫ا‬ ‫ ة‬3 ! ‫ا آ! ا‬ ,/ . w ,+ ‫ وا‬،, *‫ ا ﻥ ن ( ا (و‬. M ! ,+ ‫ ا‬5- 6 ‫إن ا‬ ‫ أن‬0 ‫ أ‬2 ‫ _ ﺵ وط‬4 ‫ م‬، + ‫ وا‬e + *‫ ا‬2 , ‫إ< ر > ر‬ ‫ ان‬+ *‫ ا‬f ‫ وآ‬I‫ ى وﺡ‬+ ! w + ‫ ﺵ وط‬.[!+I! * / B ‫ی ن ا ﻥ ن ﺽ‬ . + ! ‫ ا‬4 !+ *‫ﻥ ق ا‬G‫ ا‬L + ‫ ا ﻥ ن و‬2 ‫ا ي‬ (1)-

Robert Wai, Conflicts and Comity in Transnational Governance: Private International Law as Mechanism and Metaphor for Transnational Social Regulation Through Plural Legal Regimes, in, Ch. Joerges and E. U. Petersmann (eds), Constitutionalism, Multilevel Trade Governance and Social Regulation, Hart, Oxford, 2006, pp 231-246; Robert Wai, Transnational private law and private ordering in contested global society, Harvard International Law Journal, Vol.46, n°2, Summer 2005, pp 481-486 (2)Serge Diebolt, op.cit, pp 343-344 257

‫ ‪ 5‬و ‪ C‬ا ‪y Q‬ن آ ﻥ‪ GH‬ی م ‪ .‬ء ‪ Q‬ﺕ‪ I‬ا ! ‪ 0Q‬أﺱ س‬ ‫ﺕ‪o--4‬اﺕ‪ I‬ا !‪ ،‬إ أﻥ‪ I‬ﺡ ! أن ﻥ& ا ث ی اﺥ ‪ -‬ر‪ { X‬ف ‪ vQ‬ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق‪،‬‬ ‫ی‪ 54‬أن ﺕ § ‪ =7‬ت <‪ - ! Q‬ا ‪ GH‬و ‪ .IB-‬وه‪Y‬ا ذه إ ‪Luhmann I-‬‬ ‫ ل أن ا = ان ا ‪ - .‬ي ‪ vQ‬ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق ا & ‪ !-‬ی‪ 54‬أن ی ‪ I 5 ،‬‬ ‫ﺡ ت ‪ -m‬ﺙ ! و ﺡ‪ -‬ﺥ وﺕ‪ %‬د ‪ !-‬إ ‪ 0‬ﺡ ‪ . -‬آ‪x , Y‬ﻥ‪ I‬ی‪ 54‬أن ﻥ =‪C‬‬ ‫ا ‪ -;5‬ﻥ ا ﻥ ن ‪z‬ﺡ اث ا <‪ --‬ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق ا‪$‬ﺥ ى‪ ،‬دا [ ا ‪ Q 4‬ت ﺵ ء‬ ‫ﺱ ى اﺥ ‪ -‬ر داﺥ‪ 7 ،GH Q !.H Q‬ی ‪ 4F‬ن ‪y‬ن ﻥ& ا ث ی‪ 54‬أن ی §‬ ‫آ‪ { ! Q 4‬ف ‪ vQ‬ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق‪ ،‬آ‪x , Y‬ن =‪ !4-‬أي ﺡ ث ﺕ ‪ vQ‬ﻥ‪ GH‬إ ‪ 0‬ﺥ ‪.‬‬ ‫إن ا ‪ 4‬د ‪ 0Q‬ه‪Y‬ا ا ‪ ، -Q‬ی دﻥ إ ‪ 0‬ا &‪ -5‬ا ‪ =7‬ت ا ‪ . 4‬د ! ‪vQ -‬‬ ‫ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق ا ‪ ،!Q H4‬وه ‪Y‬ا ﺕ م ‪ -Q4‬ت ‪ -Q Q !&Q‬ا ﺥ ‪ 7‬ت ا ‪ 4‬دة ‪، -‬‬ ‫ ‪ 4‬ی § ‪ ! 4T‬ا ‪y‬ﺙ‪ -‬ات وا دود ﺕ‪ oّ-4‬أﻥ ا آ;‪ -‬ة ‪ =7‬ان ا ‪ - .‬ي‪ ،‬و ﺡ !‬ ‫ا ‪ ! L 4‬ا ‪x ،!-B.W‬ن ﻥ‪ T‬ح أو ‪ !-Q4 /‬ا ‪ ، .W‬ﺕ =‪ 0Q v‬ا ‪ -‬ت ا ‪!&Q 4‬‬ ‫ ‪ -Q4 Q‬ت ا ‪ 5‬اری!‪ ،‬و ى و د ا= ان ‪ -‬ي ‪ -Q4 vQ -‬ت ا ‪ -Q‬ا ﺥ ‪ 7‬ت‬ ‫)‪ ،(1‬آ‪x , Y‬ﻥ‪ I‬ه‪ XY‬ا !‪ ،‬وﺥ ! ‪ 4-‬ی ‪ !-Q4 GQ‬ا ‪ { .W‬ی‪ G‬ا ﻥ ن ‬ ‫ ﺡ‪ !Q‬ا و !‪ ،‬ﺕ‪ L‬و ت آ;‪ -‬ة ي ا ‪ B‬وﺡ ت ا ‪ L‬ی! ه‪Y‬ا ا ‪ T4‬ل‪،‬‬ ‫وأﺥ‪ Y‬ا=‪ C‬وﺱ‪ !-B‬إن ﻥ ی! ‪ -‬ا ﺕ‪ T‬ه ت ا ‪ ! B 4‬اﺕ‪ & X T‬م "اﺱ ‪!- 7‬‬ ‫ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق ا ‪ ،"!- 4‬ﺱ اء آ ﻥ[ ی‪ !- -4‬أو ی‪ H‬ری!‪ ،‬وﺕ‪ & .‬م ی ‪7‬ﺱ ‪ ،!- 7‬وذ ‪,‬‬ ‫ ﺥ‪7‬ل ﺕ ی & م ا = ان ا ‪ - .‬ي ‪ 4‬ی ‪ 4‬ﺵ‪ 0‬و{‪ ! -.‬ا ‪ .W‬ا ﻥ ﻥ ‬ ‫ا و ﺕ )‪.(2‬‬ ‫)‪ (1‬ا‪Ò‬ﺙ ر ا ! ‪ /‬وا ‪ I‬ﻥ * ‪ +‬ان ا ﻥ ن ا ص ( ا (و ‬ ‫إن ا > ی ا‪ G‬ی‪j +‬آ( ‪ _ 4‬ا ‪( +‬ال ا‪G‬ﺡ(اث ا ‪( +‬د‬ ‫ا !‪* I‬ت ا ! ‪ +‬وا !‪(+‬اﺥ ‪ ,/ ،‬آ‪ !4 ( . 0‬ت ‪ J‬و اری ‪* +‬ت‬ ‫ ‪ . f +‬إن ‪ ./‬ه‪ 8a‬ا ‪ 0 e‬ا ! دی ‪ +‬ارات ‪ ,/‬ﺵ ‪ .‬ا ! ‪ !4 w‬و ری ‬ ‫ی ‪ ,‬أن آ‪ 0‬م ء ا ! ت داﺥ ‪( ( e/ ،‬ﺥ‪e‬ت و* ت‪.‬‬ ‫و ﺡ ! ا ‪ 4‬ذج ا ‪Y‬ي ﻥ و ‪ & I‬ا ‪ .W‬ا ‪ 4‬اﺱ‪ !B‬ا ﻥ ن‪x ،‬ن‬ ‫ و ت ه‪Y‬ا ا‪$‬ﺥ‪ - -‬دة ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق ا ‪ !- 4‬ﺱ ف ﺕ‪ 5‬ن رة ﺕ د ‪ -Q4‬ت‬ ‫ا ‪ -‬دة ا ‪Y‬اﺕ‪ .!-‬و ‪ 5/‬أآ; ﺕ ی ا ‪x‬ن ه‪ XY‬ا ‪ -‬دة ا ‪Y‬اﺕ‪ !-‬ی‪ T‬أن ﺕُ& آ ‪7 -Q‬ﺥ ‪7‬ف‪،‬‬ ‫ ‪ C‬ا ‪ Q‬أﻥ‪ I‬ﺡ ‪ 0‬ه‪Y‬ا ا ﺥ ‪7‬ف ه ‪ .‬داﺥ‪ ،(1) -Q‬و ‪ I-Q‬ی‪ .‬أ ا ﻥ ن ء ا !‬ ‫ا اه ! {‪ &-/ .‬ﺕ‪ I‬ا !‪ ،‬و & ا ‪ B‬ی ! ی م ‪ .‬ء ا ! ا ‪ ! QB4‬وی‪ G.B‬ﻥ §‬ ‫‪(1)-‬‬

‫‪John Paterson and Gunther Teubner, op.cit, p 223‬‬ ‫‪258‬‬

!-Q4 тАл ╪з ┘Д ╪г┘ЖтАм54тАл █МтАмI-Q тАл ┘ИтАм.! тАл ╪зтАм,QтАл я║ХтАм0 тАл ┘Д ╪етАмQ ! тАл┘Б ┘ИтАм7 тАл┬Л ╪з я║етАм-& тАля║ХтАм ┬А4HтАл ┘И┘З █МтАм╪М!тАл ╪з╪▒█МтАм5 тАл ╪к ╪зтАм-Q4 тАл ╪зтАмXYтАл ╪в ┘ЗтАм4F тАл┬Ы ╪░╪зя║ХтАм.F 5тАл ! ┬Ы я║╡тАм54 ┬Ы.W тАл╪зтАм .(1)тАл ┘КтАм- . тАл! = ╪з┘Ж ╪зтАм-..H тАля║▒ ╪зтАм7H тАл █М┬Л ╪зтАм

4 !I _ тАл╪п┘К ╪етАмj тАл ┘БтАм, тАл╪зтАмa тАл ╪зтАмwB ! тАл╪з ╪зтАмaтАл ┘ЗтАмw/тАл ┘ИтАмB тАл ╪з ! ╪к ╪зтАм8aтАл╪е┘Ж ┘ЗтАм 8aтАл ┘ЗтАм0 + ^ *тАл ┘И ┘ИтАм╪МтАл < ┘Б ╪з я╗е ┘ЖтАм2 тАл ╪ктАм/e+тАл! ╪к ╪б ╪з*я║етАм4 2 k тАля║Щ ╪з╪ктАмk тАля╗е ┘ВтАмGтАл < ┘Б ╪зтАм2 тАл ╪ктАм/e+тАля║етАмe , тАл _ ╪з ╪б ╪з (╪зя║етАм4 тАл (┘И╪▒┘ЗтАмL + ,+ тАл ╪к ╪зтАм/e+тАл╪з*я║етАм .тАл ╪ктАм/e+тАл ╪з*я║етАм8aтАл ┘ЗтАмh f + . *тАл ┘И ┘ИтАм4 !+ *тАл╪зтАм тАл! ╪ктАм4 L + 2 тАл ╪з*╪▒ < ╪ктАм0тАл я║бтАм2 !тАл █МтАмL тАл ╪втАм: тАл ┘И╪н ┘З ┘ЗтАмB4 тАл┬Х╪з┘Д ╪зтАмH тАл┘И╪зтАм [ тАл ╪п╪зтАм╪М! тАл╪зтАмo тАл ╪ктАм-Q4 !тАл! ╪з╪▓█МтАм-..тАл я║▒тАм-m тАл= ╪ктАм7 тАл ╪е{ ╪▒тАм╪МтАл┘Б╪ЯтАмe+тАл ╪з*я║етАмh f .тАл ╪ктАм-Q4 тАл╪з ╪зтАмo тАл ┘К ┘И╪г┘Ж ┘З ┘Г ╪гя╗е ╪з╪╣ ╪п╪йтАм- . тАл= ╪з┘Ж ╪зтАм7 !- тАл! ┘Ия╗етАм- ; !<- тАля║ХтАм тАл ╪з┘ЖтАм+ тАл я║б ╪зтАм,/ тАл┘Б ╪г┘Ж ┘ЖтАмe+тАл ╪з*я║етАмh f + f + ! тАл ╪з ! ╪к ╪зтАм8a. 2 !тАл █МтАмL тАл ╪втАм, YтАл╪втАм !тАл ╪з╪▒█МтАм5 тАл ╪к ╪зтАм-Q4 тАл ┘В ╪зтАм-тАл я║▒тАмCF тАл █МтАмB.W тАл ┘Ж ┬Ы я║б ! ╪г┘Ж ╪з & ╪зтАм5тАл╪з █МтАмYтАл ┘К╪Я ┘И┘ЗтАм GHтАл = ╪▒╪й я╗етАм0Q 4 тАл █МтАмB.W тАл ╪н ╪зтАмT тАл ┘И╪г┘Ж ╪зтАм╪М!-W-& тАл ╪зтАмT тАл ╪зтАм0QT тАл&! ┘И█МтАмQ 4 тАл╪зтАм GH тАл ┘В ╪зтАм-H тАл ╪зтАмCF тАл! ╪е ╪п╪й ╪зтАм-Q4 тАл ┘ВтАм-H тАл ╪зтАмCFтАл ╪е ╪п╪й ┘ИтАм0Q ┬Ы.W тАл╪зтАм .(2)тАл ╪╖тАм.W4 тАл╪зтАм тАл ┘КтАм- . тАл= ╪з┘Ж ╪зтАм7 !Q4 тАл ╪▒█М ┘З ╪ктАм-тАл ╪й я║▒тАм3тАл ╪з █МтАм54тАл{ ╪▒ █МтАмzтАл╪з ╪зтАмYтАл ┘ЗтАм

GHтАл я╗етАм5 ! тАл ╪б ╪зтАм. тАл ╪п╪й ╪зтАмz тАл ╪йтАм4 H4 тАл ╪п ! ┘И╪зтАм. 4 тАл ┘В ╪зтАм-H тАл ╪к ╪е ╪п╪й ╪зтАм-Q4 тАл┘ИтАм :(3) тАл╪зя║ХтАмY тАл ╪зтАмIB.F тАл╪е{ ╪▒тАм : !+ тАл я╗е ┘И╪зтАмI тАл ╪з ╪п┘И╪п ╪зтАм-тАл╪гтАм ! тАл я║ЩтАм0 3 . тАл ┘Ж я║е ! ╪зтАм5тАл ┘Е ╪з я╗е я╗е я║ХтАмL тАл┘Ж ╪▒╪п┘И╪п ╪зтАмx ! тАл ╪зтАмXYтАл ┘ЗтАм 0Q ! -= тАл╪к ╪зтАм7тАл я╗е ╪╣ ╪з я║етАм0 тАл ╪етАмIT тАл я║ХтАм╪М(!- 4 тАл ┘В ╪зтАмHтАля╗етАм$тАл┬Ы )╪зтАм.W тАл ┘Д ╪зтАмT (1)-

Niklas Luhmann, Limits of Steering ,Theory, Culture and Society, Vol.14, n┬░1,1997, p 48 (2)John Paterson and Gunther Teubner, op.cit, p 241 тАл ╪ктАм4 тАл ╪п ╪з я║бтАм3-тАл я║бтАмvQ тАл! я║ХтАмB тАл ╪зтАмXYтАля║▒ ╪к ┘ЗтАмzтАл ╪г┘Ж ╪зтАмmтАл ╪▒тАм╪МтАл ╪ктАм4 тАл ╪з я║бтАм54 тАл ╪птАм.тАл ╪г╪втАмYтАля║етАмyтАл я║▒ ┘Б я╗етАм-(3) : LтАл█М ╪гя╗етАмo4Q ╪М!-5- тАля║Х █МтАм$тАл ┘В ╪зтАмHтАля╗етАм$тАл ╪зтАм- тАл ┘КтАм- . тАл= ╪з┘Ж ╪зтАм7 !&Q 4 тАл ╪з╪к ╪зтАм-тАля║ЩтАмy Q ! 544 тАл╪зтАм John Paterson and Gunther Teubner, op.cit, p 242-246 John Paterson, ReямВecting On ReямВexive Law, in, M. King and Ch. Thornhill(eds), Luhmann on Law and Politics: Critical Appraisals and Applications, Hart, Oxford , 2006, pp 25-30 Teubner Gunther, Social Order from Legislative Noise? Autopoietic Closure as a Problem for Legal Regulation, In, Alberto Febbrajo and Gunther Teubner (eds.), State, Law and Economy as Autopoietic Systems, Giuffr├и, Milano, 1992, p 622 259

‫أﺱ س = ة ا ‪ ! T‬وا ‪ yB‬أ ﺕ ی‪ ,‬ا ‪ T4‬ت ا ‪ .W !- 4‬ﻥ ا ﺕ‪X T‬‬ ‫ا ‪ QB4‬ب‪x .‬ن ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق ا ‪ !- 4‬ه‪ XY‬ا ! ﺱ ف ﺕ ‪ IT‬ﻥ ردود ‪ -m‬‬ ‫ = !‪ ،‬وﺕ‪ 5‬ن ردود أ أﺵ‪ 5‬ل ﺵ اﺵ‪ !&- F !-‬ا ‪ B-H‬ة‪ .‬و د ﻥ ث ‬ ‫ﺕ& ‪7‬ت ‪ ! 4T -‬أﻥ‪ H‬ق أوﺕ ی ‪x ،!-5-‬ن ا ‪ L‬م ا ﻥ ﻥ ه‪ XY‬ا ! ﺱ ف‬ ‫ی ا ‪ I‬ه‪ XY‬ا ‪ ! -.B‬ﺥ‪7‬ل ه‪ XY‬ا ﺙ ر وا دود ا ‪ T‬ﻥ‪ !-.‬وا ‪ 4‬ﺱ‪ ،!-‬وا

ﺕ ّ م ا ‪ 5/‬‬ ‫ا ‪ %‬وا ا ‪ ;4 4 4‬ه‪ XY‬ا ت‪.‬‬ ‫إ أﻥ‪ I‬ر‪ m‬أن ه‪ XY‬ا ‪ 4‬ر ! ﺕ م ﺡ ود ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق ا‪$‬ﺕ ی ‪ 5/ !-5-‬وا‪، F‬‬ ‫ ‪ 5‬ﺕ م ردودا ‪ !&- F‬ی ة ﺡ ت ا ‪ !- B‬ا ر !‪Y ،‬ا ا ع ا = ان‬ ‫ا ‪ - .‬ي ی‪ 5‬ن ﺱ‪ .‬ا ‪ L‬وف ‪ .‬دود ا ‪ 4‬ﺱ‪ !-‬ﺕ‪ o-ّ4‬آ;‪ -‬ا ﺕ ﺥ‪7‬ت‬ ‫ا ‪ .‬ك ا ‪ 4‬آ‪o‬ی! أﺱ اق ا ‪74‬ت وا = ‪ %‬دی ت ا { ‪ 5 ،!-‬ه‪Y‬ا ا ‪ L 4‬ر ‪! T Q‬‬ ‫وا ‪ yB‬ی‪ Q%‬آ أﻥ اع ا ‪ /4‬آ ا ‪ L !- 4‬إ ‪ W= 0‬ی ا ‪ B‬ا ‪ 5‬‬ ‫ ;‪ ،7‬وه‪Y‬ا ی‪ H‬ﺵ‪ 5‬أ= ى ا = ان ا ‪ - .‬ي)‪.(1‬‬ ‫ب‪ -‬ا !‪e‬ﺡ> ا !‪ +‬د ‪:‬‬ ‫و ‪ 5 0Q‬ﻥ‪ 4‬ذج ا دود ا ‪ 4‬ﺱ‪ ،!-‬و ‪ !-Q4‬إ دة و‪ CF‬ردود ‪ T‬ت‬ ‫ا ‪ .W‬ا ‪ -H‬ق‪ ،‬ی ‪ IT‬ا ‪ L‬م ا ﻥ ﻥ ﻥ ﺕ‪ .‬و‪7 !- F‬ﺡ‪ !L‬ا ر ! ا ; ﻥ‪ !-‬أی ‬ ‫ی م ‪ x‬دة ء ا ‪ !- 4‬ا ‪Y‬اﺕ‪ GH Q !-‬ا ‪74‬ﺡ‪ .w‬وه‪Y‬ا ی ﺵ‪ . -m 75‬ﺵ ا‬ ‫ ‪ 0Q ، .WQ‬أﺱ س أﻥ‪ I‬ی ول ا ل إ ‪ 0‬زی دة ا ا ‪ G‬ﺡ ‪ 4‬ت ا ع ‪ 4F‬‬ ‫ا ﻥ ن‪ ،‬أ ا ‪y‬ﺙ‪ -‬ا ‪ B‬ر ا ‪ /‬رآ ‪ Q‬ﻥ ن وا‪$‬ﻥ‪ H‬ق ا ‪ !- 4‬ا & ‪!-‬‬ ‫ا‪$‬ﺥ ى)‪.(2‬‬ ‫ج‪ -‬ا* ‪ +‬ان ‪ 2‬ﺥ‪e‬ل ا ‪(+‬ﺥ‪" :0‬ا ‪ f+‬ی[ وا ‪aI‬ب"‪:‬‬ ‫ه‪Y‬ا ا ‪ 4‬ذج ی م ‪ & 0Q‬م "ا ﺥ " ا ‪Y‬ي { ّ ر‪،Gunther Teubner X‬‬ ‫وا ﺥ ه ‪ ! =z !-‬ا ‪ =7‬ت ‪ vQ -‬ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق ا ‪ 4 ،!- 4‬ی‪ 54‬ا ل‬ ‫إ ‪ 0‬ﺡ ت أ ا ‪74‬ﺡ‪ !L‬ا ‪Y‬اﺕ‪ !-‬وا رﺕ‪ .‬ط ‪ { - 4-‬ی‪ !=7 G‬ﺕ ا ‪!-Q‬‬ ‫واﺡ ة‪ ،‬و ﺱ ام ه‪Y‬ا ا ‪ &4‬م ی‪ 54‬ا ‪ %‬ل ‪ 0Q‬ﻥ ط ﺕ ﺥ ﺡ‪ H‬ﺱ!‪ ،‬ا

ﺕ ‪0Q 4‬‬ ‫إﺙ رة م ا ﺱ ار ا ‪ QB4‬ب وﺕُ ك ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق ا ‪ !{ .W4‬ﺡ ا ‪YT‬ا ! ا ‪ !-‬إ ‪0‬‬ ‫ﺡ ت ا ! ‪ m C‬ی ت ا ‪ L‬م ا ﻥ ﻥ )‪ ،(3‬و آ ﺡ ! ﺡ ت ا ‪YT‬ب ا

= ‬

‫‪(1)-‬‬

‫‪John Paterson, op.cit, p 25‬‬ ‫‪John Paterson, op.cit, p 26‬‬ ‫)‪(3‬‬‫‪John Paterson and Gunther Teubner, op.cit, p 244‬‬ ‫‪(2)-‬‬

‫‪260‬‬

‫ی;‪ -‬ه ا ﻥ ن ی‪ 5‬ن ه ك ﺕ ی‪« ,‬ﻥ‪ H‬ق ا ‪ !- 4‬ﻥ ﺡ ت ‪Y‬ب ذات ﻥ‪ !.H‬ﺥ‪ B‬‬ ‫ &‪ !W‬ون ا ‪ H4‬س رة ه‪ XY‬ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق زی دة ا ﺱ ‪ 4‬ل ا & ل ‪ 4‬ارده ‪.‬‬ ‫و دا [ ا ت ا ‪z ! 544‬ﺱ اﺕ‪ !-T-‬ا ‪YT‬اب ا ‪ !4‬ه‪Y‬ا ا ‪ 4‬ذج ﺕ‪ 5‬ن إ‬ ‫و ‪ !-Q4‬ا ‪ ! T‬وا ‪x ،yB‬ن إ ‪ 5‬ﻥ‪ -‬ت ﻥ‪ T‬ﺡ‪ I‬ا ت ‪ !-‬ا ‪ B‬رة ﺕ‪!Q-¹F 0 .‬‬ ‫ ا‪.‬‬ ‫د‪ -‬ا ‪ +‬ا‪ 2 03‬ﺥ‪e‬ل ا ! >! أو "ا !‪ j‬ت ا ! ِ‪:"

M‬‬ ‫ ه‪ XY‬ا ! ﺕ‪ 5‬ن ‪ vQ‬ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق ا & ‪ !-‬ا ‪ 4‬ا ‪ B ! !Q‬ی ! ازی!‬ ‫ﻥ ‪ W‬ا ‪ .‬إ{ ر ‪ !4L‬رﺱ‪ !-4‬ﺕ ‪ 4‬آ‪ 4‬ﺱ‪ ! oِ Q !H‬أ إﻥ ج ﺕ‪y‬ﺙ‪ -‬ات‬ ‫ﻥ‪ !- H‬ﺥ‪7‬ل ﺡ ت ‪ vQ‬ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق ا & ‪$ !-‬ن ﺕ‪ 5‬ن ا ! ‪ W C‬ا ‪،(1) .‬‬ ‫وه ﻥ ‪ 0Q %‬ﺕ ‪ -‬داﺥ ا ‪ -L‬أی ی د ء ا ‪ -Q4‬ت ا ‪ = !-4-L‬ﻥ ﻥ‪ -‬و ‪Y‬ا‬ ‫ﺕ‪ % .%‬را ‪ Q‬ﻥ ن)‪ ،(2‬و ‪Y‬ا ﻥ ‪ 0Q %‬ا= ان ‪ -‬ي ‪ Q Gّ-F‬ﻥ ن وا‪$‬ﻥ‪ H‬ق‬ ‫ا & ‪ !-‬ا‪$‬ﺥ ى‪ 5 .‬ا ‪ B‬ا ‪ 4‬د ه‪Y‬ا ا ‪ 4‬ذج ی‪ 4‬و‪ !&-l‬ا ﻥ ن ‪!-Q4‬‬ ‫اﺱ ار ا = ت ا ‪ - 4‬ری! ا ﺕ‪ !-‬ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق ا ‪ 4 { ،!- 4‬أن ا ‪ -Q4‬ت ا ‪!-4-L‬‬ ‫ﺕ‪ % .%‬را ‪Y‬ا ا ﻥ ن‪ .‬آ‪x , Y‬ﻥ‪ I‬ی ‪ 4F‬ن واﺡ ‪y‬ن ‪y‬ﺱ‪ !H‬ا ‪ !4L 4‬ا ﺱ‪!-4‬‬ ‫ﺱ ف ی دي إ ‪ 0‬ا = ع ا ‪y4‬زق ا ‪ B.W‬ا ;‪7‬ﺙ ا‪ $‬د ا ‪Y‬ي ﻥ § ه‪Y‬ا ا ‪GB 4‬‬ ‫ا ‪ 4-L‬ا ‪Y‬ي ‪ I‬دو ! ا ‪ " :X‬م ﺕ‪ G B‬ا ﻥ ن" وا ‪ -H‬ﺱ! وا ‪" ،C4 T4‬ﺕ‪ /‬ی‪C‬‬ ‫ رخ ا ‪ C {" ،"C4 T4‬ا ‪ 4‬أآ; ‪ T‬ل ا ﻥ ن")‪.(3‬‬ ‫‪M -8‬ا ‪ h f‬ا*ﺥ‪e+‬ف‪:‬‬ ‫ ه‪ XY‬ا ! ﺕ‪ 5‬ن ‪ -Q4 ! 4T‬ت ا ‪ .W‬ا ‪Y‬اﺕ ا ‪o 4‬ا ! ﺱ إ ‪0‬‬ ‫ﺕ &‪ -‬ا ﺥ ‪ 7‬ت ا ‪ 4‬دة ‪ 0Q ، -‬أﺱ س أن آ ا ‪ Q 4‬ت ﺕ‪ 5‬ن ‪ !- .‬داﺥ‪ -Q‬‬ ‫ { ف ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق ا ‪ !- oT‬ا‪$‬وﺕ ی ‪ ،!-5-‬وأن ا ‪ -‬دة ا ‪ !- 4 T4‬ا

ی‪ 0 H‬إ ‪ -‬ا ﻥ ن‬ ‫ﺕ‪ 5‬ن إ ﺵ‪ -= 5‬دة ذاﺕ‪ .!-‬و ‪ I-Q‬ﻥ ن آ ‪ B.F GH‬ی م ه‪ XY‬ا !‬ ‫ ‪ CF‬ا § إ‪ -& !- F‬ا ﺥ ‪7‬ف ‪ ،‬و ‪ I 5‬ی ‪ 0Q 4‬ﺕ &‪ -‬اﺥ ‪I 7‬‬ ‫ا ص‪ ،‬وا ﺱ ا ‪ !-B.W‬یُ د ؤه وﺕ ‪ CF‬ﺱ‪ -‬ق ‪ T‬ل ا ‪ ، .W‬وا ‪ 4‬ی‪ -‬‬ ‫ا ﻥ ﻥ‪ !-‬ه‪ XY‬ا ! = ﺕ‪y‬ﺥ‪ . Y‬ا § ا اﺥ‪ !- !-Q‬ا ‪ ،v- 5‬أو = ﺕ § ﺡ ا ‪ . o‬ا §‬ ‫‪(1)-‬‬

‫‪John Paterson and Gunther Teubner, op.cit, p 245‬‬ ‫‪John Paterson, op.cit, p 28‬‬ ‫)‪(3‬‬‫‪Gunther Teubner, After Legal Instrumentalism: Strategic Models of Post-Regulatory‬‬ ‫‪Law, in, Gunther Teubner (ed), Dilemmas of Law in the Welfare State, De Gruyter:‬‬ ‫‪Berlin/New York 1986, pp 386-387‬‬ ‫‪(2)-‬‬

‫‪261‬‬

‫أﺥ ى‪ .‬و ‪Y‬ا ‪x‬ن ﺕ ﺥ ا ﻥ ن ﺱ ف ی<‪ -‬ا ! ا ‪ vQ - !-H‬ا § ا &‪ -‬‬ ‫ { ی‪ G‬زی دة ذ ‪ !-‬ا ‪ .‬وإﻥ ص ذ ‪ !-‬ا ‪ .‬ا ﺥ )‪.(1‬‬ ‫إذن‪ ،‬و ‪ 0Q‬أﺱ س آ ه‪ XY‬ا & ‪7‬ت ا ‪ /‬اﺵ‪ ،!-‬وأ ف ا = ان ا ‪ - .‬ي ا ‪!Q‬‬ ‫ ‪ - G- Q‬ا ﻥ ن وا‪$‬ﻥ‪ H‬ق ا ‪ !- 4‬ا ‪ ،!Q H4‬ی ‪ -.‬أﻥ‪ I‬ﺕ ی ﺡ ‪ & 0‬م‬ ‫ا = ان ا ‪ - .‬ي‪ ،‬ﺡ ‪ 0‬ﻥ ‪ 54‬ا ‪ B-H‬ة ‪ vQ 0Q‬ه‪ XY‬ا & ‪7‬ت ا ‪ 4‬دة ‪ -‬‬ ‫ ‪ ! 4T‬ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق ا‪$‬ﺕ ﺕ‪ !-5-‬ا ‪ ! Q< 4‬وذاﺕ‪ !-‬ا ‪ ،!- 4‬وا

ﺕ‪ ّ5/‬و ‪ %‬رة‬ ‫ﺕ‪ %‬ری! ﻥ ا ‪ =7‬ت ا ‪ ،!- B -.‬وﺕ‪ Q T‬ﻥ ‪ C I /‬آ;‪ -‬ا ‪ 5&4‬ی ‬ ‫ا ‪ - .‬ی‪ ، -‬ﺥ ! ‪ Jean Français Lyotard‬و‪ Michel Foucault‬و ‪Jacques‬‬ ‫‪. Derrida‬‬ ‫إن ﺕ ی & م ا = ان ا ‪ - .‬ي ه‪ XY‬ا ! ا ‪ !- B -.‬ﺱ ف ی‪ 5‬ن ﺙ‪7‬ث‬ ‫ ‪ H‬ی ت أﺱ ﺱ‪ ،!-‬ﺕ‪ T‬ا ﺱ ‪ !- 7‬ا ﻥ ﻥ‪ !-‬ذات {‪ ! -.‬ﺥ ! ﺕ ‪ vQ‬‬ ‫ا ﺱ ‪ - 7‬ت ا ‪ !- 4‬وا ‪ ،!- -.B‬ه‪ XY‬ا ‪ H4‬ی ت ه )‪:(2‬‬ ‫‪ .1‬إ‪ 4‬دة ا اءة ا ! ‪: I+‬‬ ‫إن ا = ان ا ‪ - .‬ي ‪ GH‬أوﺕ ی ‪ 5-‬داﺥ ﻥ‪ GH‬أوﺕ ی ‪ 5-‬ﺥ ‪ ،‬ی أن‬ ‫ & م "ا ‪ BF‬اب ا ‪ ّ T4‬د" ی‪ & &5‬اﻥ<‪7‬ق‪/‬اﻥ& ح ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق ا ‪ !- 4‬ا & ‪،!-‬‬ ‫و ‪ I-Q‬ی‪ 54‬ﺕ ی أو اﺱ ‪ .‬ال & م "ا ‪ BF‬اب" ‪ &4‬م "إ دة ا اءة ا ‪."!T 4‬‬ ‫ & إ{ ر ا دی! ا ﻥ ﻥ‪ !-‬ا و ﺕ‪x ،!-‬ن ا ‪ B‬ب ا ﻥ ﻥ ‪ -‬ﺡ !‬ ‫ا‪ BF‬اب ‪ -Q4‬ت ا‪z‬ﻥ ج ا ‪Y‬اﺕ ا ‪ ،!- 4‬و ‪ I 5‬ه‪ XY‬ا ! ی ‪ -‬إﻥ ج ‪-‬‬ ‫و ‪ B‬ی ! ‪ -!T‬ا ‪ B‬ت ا ‪ !- 4‬ا‪$‬ﺥ ى آ‪ %4‬در ‪z‬ﻥ ج ا ‪ 4‬ی‪. -‬‬ ‫‪ j .2‬ت ا }‪:‬‬ ‫إن ا = ان ا ‪ - .‬ي ی ‪ 0Q 4‬ﺱ‪ H‬ت ذات {‪ ! -.‬ﺥ ! ‪ ،‬وا

ﺕ ‪ 4‬‬ ‫ ‪ 0Q‬ﺕ‪ v--5‬ة‪ ،‬ﻥ ‪ !-‬وآ; ! ا = ان ا ‪ - .‬ي‪ ،‬وه ا ن ‪ H‬و ! ر ا ﻥ ن‬ ‫ د ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق ا ‪ !- 4‬ا & ‪ !-‬وا ‪.!-&-l‬‬ ‫‪ .3‬ا ‪ I+‬و ‪:‬‬ ‫إن "ا ‪ B‬ر ا ‪ /‬رآ " ی دي إ ‪ T 0‬د ﺡ ! ‪ !B-H‬و ‪ !4 .‬ﺕ ‪ ;4‬ى‬ ‫= ‪ !-Q‬ﻥ‪ T‬ح ا ‪ .‬ءات ا اﺥ‪ Q !-Q‬ﻥ ن‪" 4 - ،‬ا ‪ T‬و ‪ !-‬ا ‪ "!- 4‬ﺕ ث ﺕ م‬ ‫‪(1)-‬‬

‫‪John Paterson and Gunther Teubner, op.cit, pp 245-246‬‬ ‫‪Gunther Teubner, The two faces of Janus, op.cit, p 124‬‬

‫‪(2)-‬‬

‫‪262‬‬

‫ ﺱ‪ H‬ت ا ‪ -‬ا ﻥ ن ‪ %‬رة ‪ C !45‬ا ‪ B‬ب ا ‪ !- 4‬ا ‪ .!Q H4‬و ‪I-Q‬‬ ‫ ﻥ ن ‪ 4‬ا و ! ی‪ 5‬ن ﺕ‪ T‬و ‪ { - C4 T4Q -‬ی‪ ! G‬ا= ‪ %‬دی! أو‬ ‫ا ‪ !- 4‬ی ! و‪ l‬ه ی! ‪ Q‬ﻥ ن‪ ،‬و ‪ { 5‬ی‪ G‬اﺱ ام "ﺕ‪o‬ا ‪ !-‬ا ‪ -Q4‬ت‬ ‫ا ﻥ ﻥ‪ !-‬وا ‪ "!- 4‬آ‪ ! 4‬ا ﻥ ن ا ‪.!- 4W‬‬ ‫)‪ (2‬ﻥ ا ‪ ,/ ! + e +‬ﺵ ت ا آ! ا ! ‪ 3‬ة‬ ‫‪ _ 4‬أ س ا ‪ f‬ﺽ ت ا ‪ ,+‬وﺽ ‪ ، .‬وا ‪j ,+‬آ( أن ا > م ا* ‪,4 !+‬‬ ‫ ( ا (و ‪ ،‬ه ‪ m‬ﻥ‪ I +‬ﺵ ة ﻥ ن‪ ،‬وإﻥ! ه ﻥ‪ +‬ج اﺽ‪ B‬ا ت ‪, k f +‬‬ ‫ ‪ 2‬ا ] ا ر ‪ ،‬و م ‪ [ 6‬ﻥ ﻥ‪ .‬ا ص ‪ 2‬ﺥ‪e‬ل ا‪ [ . e3‬ا ‪w‬‬ ‫ا ‪ ,-MI‬ا ﻥ ﻥ‪ ،,‬ه‪a‬ا ی ‪ ,‬أﻥ ‪ ,/‬ا ‪( 3 .‬ی(ة ﻥ ن ا ‪ ,‬آ! ﺡ(د‪8‬‬ ‫‪ ،Max weber‬وأن ا ﻥ ن * ی‪ AI‬ا > إ ^ ‪ x +‬ا > ة ا ! دی ا ‪ I‬ه ی ا ‪,+‬‬ ‫‪ ./ 4‬ا } ا ﻥ ﻥ‪( ,/ ,‬ای ا ن ا ی‪ .2‬ه‪ 0‬ه‪a‬ا ا ‪ B‬ح ه د‪ 4‬ة ?‪ 4‬دة ی ‬ ‫ا ( ا ‪ f‬آ‪ Ê‬ﺽ } ﺵ ‪ ،‬و ^ ی‪( m‬أ ا* ‪ e +‬ا !‪ B‬؟ أم ی‪ AI‬ا > إ _‬ ‫ه‪ 8a‬ا‪ G‬اء ! > ر ‪ J‬دو* ‪ ,‬آ! ه ا ل (ای ا ن ‪21‬؟‬ ‫إن ا‪ 0Q ! z‬ه‪ XY‬ا ‪ H‬ؤ ت ﺕ‪ H‬ﺕ ‪ & v= -Q‬م "ا ﺱ ‪"!- 7‬‬ ‫ & م "ا ﻥ ن"‪ ،‬ﺡ‪ 3-‬ﻥ‪ T‬اﺕ‪" X T‬ﺵ‪75‬ﻥ " ی آ ‪ 0Q‬ﺕ‪o‬ا ‪ . C I‬أ ا ‪ -‬ا &‪!-‬‬ ‫وا ﺱ ‪ !- 7‬ا ‪) ! QB4‬أ(‪ ،‬ﺡ‪ -‬ا ‪" I‬ا ‪ 4‬دي" و"ا ‪ T‬ه ي" ی آ ‪ 0Q‬دور ا ‪ -H‬ﺱ!‬ ‫ اﺱ ام ا ﻥ ن و ‪ G‬ر ت ﺱ‪ BQ‬ی! ﺕ & =‪ !4-‬ا ﺱ ‪ & % !- 7‬ه‪ -‬ا ‪ B-H‬ة‬ ‫وا ‪ { 5‬ی‪ G‬ا ﻥ ن )ب(‪ ،‬ﺡ‪ -‬أن رﻥ! ه‪Y‬ی ا ‪ 4‬ذ ‪$ -‬و‪ F‬ع ا اه !‬ ‫ﺕ;‪ [.‬و د "{ ی‪ G‬ﺙ ‪ !=7 "3‬ا ﺱ ‪ !- 7‬آ ‪ !4-‬إﻥ‪ H‬ﻥ‪ !-‬وا ﻥ ن آ‪ W‬ا ‪ 4‬‬ ‫ دو ﺕ ‪ ،‬ی ى ا‪ $‬د ا ‪75/‬ﻥ‪ !-‬وا ‪ T‬ه ی! إ ‪ & 0‬ه‪ -‬أآ; "إ ا ‪ "!-‬و"اﻥ ‪ 5‬ﺱ‪"!-‬‬ ‫)ج(‪.‬‬ ‫)أ( "ا ( ا ‪ " f‬وا ‪e‬ﻥ "ا "‬ ‫‪ ,/‬إ< ر ا (و ا ا ا ‪ ، e‬آ ن ا ﻥ ن ی‪ ^ . + L6+‬ا ‪،‬‬ ‫ﺡ ‪ C‬أن ا (و ‪ A‬آ! ی‪ Adam Smith .f6‬دور "ﺡ رس ا ‪ ،"0‬وا ‪(+‬اد‬ ‫ا ﻥ ن ی ن ‪ 2‬أ ‪ O 0‬إ< ر أدﻥ_ ! ن ﺡ ی وا ‪ e +‬ا‪ /G‬اد وا ‪ f‬ا‪04‬‬ ‫ا !‪ j‬و } ا ‪ e‬ت ا* ‪) 4 !+‬وﺥ ‪ 3‬ا* ‪ 6+‬دی (‪ ،‬وا ‪ 0‬ا‪, G‬‬ ‫ ﻥ ن آ ن ه "ا ("‪ ،‬وا (و م ‪ / + } /‬ا ‪ a f + 0-‬ا د‪ ،‬و* ‪ +.‬‬ ‫أ ! ‪ +‬اه ‪ .‬وه‪a‬ا ا !‪ .f‬م ا ر ازي ﻥ ن آ ن ‪M+ [ B‬ا [ ا ‪e‬ﻥ ‬

‫‪263‬‬

2! ‫ ا ! (ة ق‬J ‫ ض أ أن ا ! ا ة‬+f ,+ ‫ ا‬، ‫ دی ا ا‬6+ *‫ا‬ .(1)‫ [ وا ( ت‬,‫ﻥ‬e 4 [‫ زی‬ !&HQ&Q ‫ ﺵ ة‬. !T- ‫ ر ه إ ﻥ‬L 4 ‫ا ا‬Y‫ إ{ ر ه‬4 ‫ م ا‬L I-Q ‫و‬ ‫ت‬7 & ‫ وأن ا‬،"‫ م ا & ي‬L ‫!" و"ا‬-& ‫ ا‬- ‫ رة ﺡ ل & م "ا‬4 4 ‫! ا‬- ‫ ا‬.- - ‫ا‬ 0 ‫ ون ا ! إ‬GH‫ ﻥ‬5 !-‫اﺕ‬Y ‫ ! ا‬Q%4Q ‫ﺱ ﺱ‬$‫ أ ا‬.4 ‫ا ا‬Y‫ ه‬G ‫! ﺕ و‬- 4 ‫ا‬ Homo "‫ دي‬% = ‫ "ا ا‬GB G ‫ و‬, ‫ وذ‬،‫ﺕ ﺥ { ف ا ﻥ ن‬ -‫ ی‬4 ‫ ا‬C ‫ ﻥ‬H‫ﻥ‬z‫ ك ا‬QH ‫ م ا‬TH‫ أﺱ س أن اﻥ‬0Q ،" ‫ﻥ‬7 ‫ ر ا‬- ‫ و"ا‬Economicus .(2) -- Q% ‫ و‬--‫ﻥ‬7 ‫! & ا‬-T-‫ت إﺱ اﺕ‬7 & !T- ‫! ه إ ﻥ‬- 4 ‫ا‬ !-‫ ا & داﻥ‬I‫ﺕ إﺱ ﺕ‬y‫ ی‬Q5/ ‫ ﻥ ن ا‬Q !<-% ‫ ا‬XY‫ ی ه‬.‫ن ﺕ‬x ‫ا‬Y ‫و‬ !- ‫! ﺥ ر‬- 4 ‫ ا‬v l ‫ا ی م‬Y ‫ وه‬،(3) - ‫ ا‬XY .‫! وآ ی ﺕ‬- 7 ‫وا ﺱ‬ ‫ وﺕ ی‬،‫ﺥ ى‬$‫! ا‬- 7 ‫ ت ا ﺱ‬T CF‫ وو‬،‫ﻥ ا ص‬7 ‫ ا‬I L‫ ی ﻥ‬B‫ ﺕ‬G‫{ ی‬ ‫ ارد‬4 ‫ ا‬-% ‫! وﺕ‬¹. ‫ ه ﺕ‬H‫ ی‬Q5/ ‫ ﻥ ن ا‬I-Q ‫ و‬.! ‫ﺡ ود أ ل ا & ا ا‬ 4W ‫! ﺕ‬-Q‫! داﺥ‬- G‫ ن { ی‬5‫ا ی‬Y‫ وه‬،(4)‫ ر‬B 4 ‫ ق ا‬H ‫ د ا‬% =‫ م ا‬L ! ‫ز‬7 ‫ا‬ ‫! آ‬Q H ‫ ن‬5‫ وﺕ‬، - 4 ‫ ل ا‬T4 ! ‫ ری! ﺥ‬- ‫ وإ اءات‬- ‫ أﺱ‬، ‫= ا‬ .(5)!- ‫ دات ا ر‬4 ‫! وا‬- 4 ‫ ق ا‬H‫ ه ی! «ﻥ‬T ‫ ا‬- ‫ا‬ ! Q%4 ‫ ا‬-= G ‫ ! و‬QB4 ‫! ا‬- 7 ‫ ة ا ﺱ‬5 0Q ‫ ي ا‬- . ‫ا ا = ان ا‬Y‫إن ه‬ ‫ ذج‬4 X ‫ ﺕ ی‬Adam Smith ‫ل إﺱ ت‬7‫ ﺥ ! ﺥ‬X T‫ ﻥ‬،!-& ‫ ا‬- ‫! وا‬-‫اﺕ‬Y ‫ا‬ !-‫ﺱ ﺱ‬$‫ ت ا‬F‫ وا ا‬،(1759) "!-=7‫ﺥ‬$‫ ا‬v{‫ ی! ا ا‬L‫ "ﻥ‬I ‫ م آ‬4 ‫ ن ا‬H‫ﻥ‬z‫ا‬ !4 ‫ وا‬،(1776)" $‫ ﺡ ل "ﺙ وة ا‬I ‫ ی‬L‫ ﻥ‬-Q ‫ ﻥ ا

أﺱ‬H‫ﻥ‬z‫ ك ا‬QH ‫ﺡ ل ا‬ !‫ ا ﺥ ی ؤی‬C= H&‫ أﻥ‬CW‫! أن ﻥ‬-‫ ﻥ‬5 ‫ ا

ﺕ إ‬،"v{ ‫ ة "ا‬5 0Q ‫أﺱ ﺱ‬ ‫ ا ﺥ ی ه ا

ﺕ ّ ك‬v{‫[ ا‬H- I‫ أﻥ‬3-‫ ﺡ‬. ‫ ه‬L‫= و ت ﻥ‬7B‫ ء اﻥ‬-‫ﺵ‬$‫ا‬ L‫ أن ﻥ‬54‫ا ی‬Y ‫ و‬، ‫ ن ا ﺥ ی‬5 ‫ ا‬Q !-F‫ ا ا‬T‫ ﺕ‬5 ‫ و‬، &{ ‫ﺕ‬

(1)-

John Paterson, op.cit, p 21 Elizabeth Anderson, Beyond Homo Economicus: New Developments in Theories of Social Norms, Philosophy and Public Affairs, Vol.29, n°2, 2000, p 171 (3)Duncan Kennedy, Form and substance in private law adjudication, Harvard Law Review, Vol. 89, 1976, pp 1685-1778 (4)Gunther Teubner, Substantive and Reflexive Elements, op.cit, p 253 (5)Wolf Heydebrand, op.cit, p 331 (2)-

264

-- ‍! Ůˆ ŘŻ ﺕ‏-‍ ‏5 ‍ ؼ‏5‍ ﺾ‏IT ‍ ن ‏5‍ Ůˆا

ďş•â€ŹŘŒ ‍ اÂœﺼ ŰŒâ€Źv{‍ ا‏v{ ‍ ا‏ .(1)‍ دل‏. 4 ‍ ا‏v{ Q ! ‍ذاﺕ ى آ ŘŻ ŮˆŮˆ د‏ ŘŒâ€Ť ق‏H ‍ ŘąŰŒ! ا‏T ‍= ŘŞ ا‏7 ‍ ا‏0Q Â? H ‍ ŰŒâ€Źv{ Q " ;-4H ‍& Ů… "ا‏4 ‍ا ا‏Y‍ؼن ه‏ ŘŒvB ‍ ا Â? ŘŁŮˆ ا‏0Q !4 = [H- ‍= ت‏7 ‍ ا‏XY‍ أن ه‏3-‍ ﺥâ€ŹŘŒ ‍ ا‏.-Q ‍ ا‏GB 4 ‍ Ů‘ ن Â? ا‏5â€ŤŮˆŰŒâ€Ź ‍ ‹ ‏. ‍ ا‏W ‍ ŘŻ ن‏.‍ ŰŒâ€Ź/. ‍ أن ا‏4 ŘŒ ‍اﺕ‏Y ‍ ŘŠ ا Â? ا‏5 0Q !4 = 4â€ŤŮˆؼ‏ .(2)‍ دل‏. ‍ل ا‏7‍ ďş• ﺼ‏- ‍! ﺥ‏-.Q‍اﺕ ŘŁ ﺕ‏Y ‍ا ﺥ اŮ… ا‏ m‍ Řąâ€ŹŘŒ! ‍! ا Ůˆâ€ŹQ‍ ﺥ‏4 ! 4 ‍ ات ا‏-H& ‍ ا‏-;‍ Ř­ آ‏B ‍ا ا‏Y‍آ ه‏y‍ ﺕ‏ ‍; ŘĽ{ عا‏4‍€ ŰŒâ€Ź. ‍ أ‏I‍ ŘĽ أن أâ€ŹŘŒ ‍  ŘŁďşą ﺹ‏H‍ Ř°ŘŹ ؼ‏4‍ّ ‏. ‍ ŮˆŰŒâ€ŹŘŒ18 ‍ ا ن‏CF‍ Ůˆâ€ŹI‍أ‏ !<- ‍ Řą ؚ‏0Q ‍ ŰŒ ا & ŘĄ أآ Ůˆاâ€ŹŘŒ ‍ ا Ůˆ ﺕ‏4 ‍ Ů… ا‏L Q -Q-Q ‍ﺕ‏ ‍! ه ŘĽ د؊‏- ‍ ا‏.- - ‍ ŘŞ ا‏4 ‍ Ůˆ ŘŻ اâ€ŹŘŒ20 ‍  ŰŒ! ا ن‏Q5/ ‍  ن ا‏Q ‍ ŰŒ ؊‏ G‍ ن ŘĽ { ŰŒâ€Ź5‍ ŰŒâ€Ź5 ‍› ا‏.F ‍ ŮˆŘŁŮ†â€ŹŘŒ 4 ‍ ا‏-L Q Adam Smith 5 0 ‍ؼ‏ .‍اإ‏o ÂŤ ‍اﺕ‏Y ‍› ا‏.W ‍ا‏ ‍( Ůˆâ€Ź3) Erhard Blankenburg ‍ آ‏75/ ‍ ا‏X T‍ا ا ﺕ‏Y‍ ه‏0Q ‍ أآ‏ !4 7 !<-%‍ آ‏. ‍! ﺕ‏-‍! ا  ‏-Q5/ ‍ ŘŁďşą Řł أن ا‏0Q ŘŒ(4) Hubert Rottleuthner ‍ ذ‏4‍ ŘĄ ‏. -= !<-% ‍ ا‏XY‍ ه‏5 ŘŒâ€Ť اÂœŮ†â€Ź/- ‍  ن ا

‏Q !-‍اﺕ‏Y ‍! ا‏- 4Q ‍ {! { ٠‏.W4 ‍! ا‏- 4 ‍ Ů‚ ا‏H‍‏$‍ن ا‏y ! ‍ دعاŰŒ! ﺕ‏0Q ‍ ن‏5‍ ďş•â€ŹŘŒC4 T4Q !-Q‍ا اﺼ‏ CB H‍ ﺕ‏, Y ‍ ŮˆŮ‡â€ŹŘŒ!- 4 ‍ ذاďş• ا‏5- â€ŤŮˆďş• ŰŒâ€Ź$‍ ا‏4-L o-4 ‍ ﺕ‏, Y‍ا  ن ه آ‏ .(5) !- 4 ‍! ا‏- 7 ‍! Ůˆا ﺹ‏-‍! ا  ‏- 7 ‍ ا ﺹ‏- !=7 ‍ا‏

Q5/ ‍اﺕ Ůˆ & Ů… ا  ن ا‏Y ‍› ا‏.W ‍! Ůˆا‏- 7 ‍ ŘŠ ا ﺹ‏5 - ‍زم ا‏7 ‍ؼذن ؼن ا‏ ;4‍ ŘŻŮŠ ŰŒ ŰŒâ€Ź% = ‍ ا‏Q !-‍اﺕ‏Y ‍ ! ا‏Q%4 ‍ أن & Ů… ا‏0 ‍ ﺥâ€ŹŘŒâ€Ť م‏- ‍ ا‏4 = ‍ ŰŒâ€Ź (1)-

Craig Smith, Adam Smith’s Political Philosophy: The invisible hand and spontaneous order, Routledge, New York, 2006, p 76 (2)James R. Otteson, Unintended Order Explanations in Adam Smith and the Scottish Enlightenment, in, Louis Hunt and Peter McNamara (eds), Liberalism, conservatism, and hayek’s idea of spontaneous order, Palgrave Macmillan, New York, 2007, p 26 (3)Erhard Blankenburg, The Poverty of Evolutionism: a Critique of Teubner’s Case for ‘Reflexive Law, Law and Society Review, Vol.18, n°2,1984, pp 273-289 (4)Hubert Rottleuthner, The Limits of Law: The Myth of a Regulatory Crisis, International Journal of the Sociology of Law, Vol.17, Issue 3, 1989, pp 273-285 ‍ ŰŒ ؊‏T ‍! ا‏-‍‏75/ ‍ ا ŘŠ ا‏XY‍ ﺥ Ů„ ه‏Rottleuthner ‍ Ůˆâ€ŹBlankenburg ‍ ŘŠ ا دات ŘŻŮˆŘŻâ€ŹG. Teubner ‍ = م‏-(5) : L‍ أâ€ŹŘŒ! ‍! ا Ůˆâ€ŹQ‍ ﺥ‏4 Gunther Teubner, Autopoiesis in law and society, op.cit, pp 292-301; Gunther Teubner, Regulatory Law : Chronicle of a Death Foretold, Social Legal Studies, Vol.1, 1992, pp 451-475 265

‫إ{ را ﺕ ‪ !=7 4 7 -Q-Q‬ا ‪ QH‬ك ا‪z‬ﻥ‪ H‬ﻥ ‪ 4‬ی‪ -‬وا ‪ -‬ا ‪ ،!- 4‬‬ ‫إ ‪ B‬ء ه‪Y‬ا ا ‪ .‬ا ‪ = Q%4‬ا ا ‪ !- 4‬ی‪ 54‬أن ﺕ ‪z ،I W‬ﺵ‪ 5‬ل ا ‪ -.5‬ا ‪Y‬ي‬ ‫ی ا ‪ I‬ا ‪ 4‬ی‪ -‬ا ‪ - !- 4‬دا ! أﺱ‪ .‬ب { ! ا س ‪ ،‬ﺡ ‪ 0‬إن ﺕ‪ 5‬‬ ‫ ﺱ‪ -‬ق ‪ Q%‬ا ‪Y‬اﺕ‪ ،!-‬و ‪ 5‬ی د ! آ‪ v-‬أن ی‪ -‬ا ‪ %‬ف ا ‪ /4‬آ!‬ ‫ی‪ 54‬أن ﺕ‪ H 5‬ا ‪ -‬ری ‪ ،‬و ه‪Y‬ا ا‪z‬ﺵ‪ 5‬ل‪ ،‬أ ‪ 5‬دوا ‪ ! { C‬ا س ‪XY‬‬ ‫ا ‪ 4‬ی‪ . -‬ﻥ‪ C-B‬ه‪ XY‬ا ‪ 4‬ی‪$ -‬ﻥ ﻥ أﻥ وا ‪ ،!.‬وﻥ ‪ Q.‬آ‪ .4‬دئ ﺱ‪ BQ‬ی! ‪. &Q‬‬ ‫وه‪Y‬ا ه ا ‪ .4‬أ ا‪$‬ﺱ ﺱ ‪ -Q Q‬ا ‪ .‬ی ا ‪ 4‬ﺕ‪ 0Q o5‬ﺕ‪ %‬ر "ا ا ‪Homo " 4‬‬ ‫‪ ،Sociologicus‬ذ ‪ ,‬أن ا س ی‪ -B‬ن ا ‪ 4‬ی‪$ -‬ﻥ اﺱ ‪ [ B‬أن ﺕ‪ -Q &W‬‬ ‫ & ا ‪Y‬اﺕ‪ { !-‬ی‪.(1) .= G‬‬ ‫)ب( "دو ا ‪ "8 /‬وا ‪e‬ﻥ "ا ‪ I‬ه ی "‬ ‫‪ m 4 _ 4‬ا } ا ﻥ ﻥ‪ ,‬ا ‪a‬ي *زم ا (و ا ا ا ‪g/ 4 ( / ، e‬‬ ‫دو ا ‪ 8 /‬دی و ه ی ﻥ ن‪ ،‬و ( اآ‪ +‬ف ا‪Ò‬ﺙ ر ا ق‪ ،‬وا ‪k+‬آ( ‪2‬‬ ‫أﻥ^ * ی! ‪ 2‬أن ی ن ﻥ> ﺽ ‪ B‬ﺵ ‪ ( / ،e‬أدت ه‪ 8a‬ا?ﺵ ت إ _ ‪2 4 !I‬‬ ‫ا ‪(+‬ﺥ‪e‬ت ا (و* ‪ ،‬واﻥ‪ 2 g +‬ﺥ‪ 2 . e‬ا (ور ا‪G‬دﻥ_ وا ‪ , .‬ﻥ ‪ I‬ل وا [ ‪2‬‬ ‫ا ‪(+‬ﺥ‪ 2 0‬أ ‪ 0 f " ,! O 6 0‬ا ق"‪ .‬وه‪a‬ا أدى إ _ ﻥ ع ‪" 2‬ذرا‪ -‬‬ ‫ا ﻥ ن" ‪ < 2‬ف ا و‪ ,/ 03‬در ^ ا !‪ 3 ,/ / B+‬رة "دو ا ‪."8 /‬‬ ‫وه‪a‬ا ا ‪ ^ +‬ا ! دي وا ‪ I‬ه ي ﻥ ن ی ‪ ,/ (!+‬ﻥ‪ I‬ﺡ^ ‪( _ 4‬رة ا م )ا ‪ B‬‬ ‫وا* ‪M+ ( 4 !+‬وی( ا ‪ f+‬ات آ ‪e ! /‬ت ا !‪ ، !+I‬وو ‪ 0-‬و ت‬ ‫ ‪ !-e‬آ‪ 0 x a‬ه‪ 8a‬ا?ﺵ ت‪.‬‬ ‫و ‪Y‬ا اﻥ اه ‪ 4‬م ا ﻥ ن ا ‪ T‬ه ي ا ﺱ ‪ !- 7‬إ ‪ 0‬ا ‪ ، .W‬وﺕ‪ .‬ی ; ه‪Y‬ا‬ ‫ا ﻥ ن ﻥ‪ X T‬ا ت ا ‪ .WQ !ّ Q4‬ا ‪ { / Q 4T‬ت ا = ‪ %‬دی! وا ‪ !- 4‬‬ ‫أ ﺕ ی م آ& ءة ا ‪ H‬ق‪ .‬و ﺕ ی ‪ T‬ت ا‪ $‬ل ا ! ا ‪x ،!Q H4‬ن‬ ‫ا ﻥ ن ی‪ . .W‬ﺵ ة ا ‪ QH‬ك ا ‪ { 4‬ی‪ G‬ﺕ ی ا ‪ 4‬ا & ت ا ‪ T‬ه ی! ‪ 5‬‬ ‫ﻥ‪ GH‬ا ‪ ، 4‬و ‪Y‬ا أ ‪ .‬ا ﻥ ن أآ; ﻥ ا‪$‬دوار وا ت ا ‪.(2)!- 4‬‬ ‫و ‪ 4-‬ی و‪ !&-l‬ا ﻥ ن ا ‪ T‬ه ي‪ ،‬ﺕ دت أﺱ ﺱ إﺱ ﺕ‪ I‬ا ‪! 4‬‬ ‫ ‪ Q‬ﺥ ا ‪ -H‬ﺱ { ف دو ! ا ‪ X‬ا ‪ .!B W‬أ ‪ .‬ا ﺱ‪ !Q-‬ا‪$‬ﺱ ﺱ‪ Q !-‬ﺥ ‬ ‫ا و ﺕ ﺱ اء ‪ 4-‬ی ﺕ ی ا‪$‬ه اف‪ ،‬أو اﺥ ‪ -‬ر ا ﺱ ا ‪ - 4‬ری! أو ﺕ‪G-.B‬‬ ‫ا ‪ -H‬ﺱ ت وا ‪ .‬ا §‪ ،‬أو ﺡ ‪ 0‬ا ﺥ ‪ T‬ل ا ‪ H‬ق وﺕ ی ا ‪ QH‬ك‪ .‬وه‪Y‬ا ا ‪!&-l‬‬ ‫‪(1)-‬‬

‫‪Elizabeth Anderson, op.cit, p 191‬‬ ‫‪Gunther Teubner, Substantive and Reflexive Elements, op.cit, pp 253-254‬‬

‫‪(2)-‬‬

‫‪266‬‬

‫ﺕ ‪ QB‬ا ﻥ ن ﺕ<‪ I - --‬ا اﺥ‪ !-Q‬ا ‪ I‬ا ‪ 0Q 4 4‬ا ا ‪،‬آ‪ 4‬ه ا ل‬ ‫ ‪ Q !.H‬ﻥ ن ا ‪ ، Q5/‬ﻥ ﺕ ت ه ‪ !-‬أآ; ‪.‬‬ ‫إن ه‪Y‬ا ا ع ا = ان ا ‪ - .‬ي ا ‪ 5 0Q‬ة ا ‪ .W‬ا و ﺕ { ی‪G‬‬ ‫= ﻥ ن ه ي‪ ،‬ی ‪ -L Q & B‬ا ‪ 0Q 4‬أﺱ س أﻥ‪ % I‬ع ی وي‬ ‫)‪ (Leviathan‬ی‪ IB.F 54‬واﺥ ا ‪ I‬وا ‪ .H ،I- 5‬ه‪ ! 4-‬ا ‪ GB 4‬ا ‪ -H‬ﺱ ‪0Q‬‬ ‫ ‪ =7‬ت ا = ان ا ‪ - .‬ي ‪ Q‬ﻥ ن‪ 7 ،‬ی‪Y 54‬ا ا‪$‬ﺥ‪ -‬أن ی ا ‪ %‬رة ‪C !Q H‬‬ ‫ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق ا ‪ !- 4‬إ ﺥ‪7‬ل ا ! ا ‪ -H‬ﺱ!‪ .‬وا ‪7‬زم ‪ -‬ه‪Y‬ا ا ع ا ‪ -L‬‬ ‫ا ‪ 4‬ا و ﺕ و & م ا ﻥ ن ا ‪ T‬ه ي ه ﺕ‪7‬زم ‪ B‬وﺕ‪ B‬ري‪ ،‬ﺕ‪I- L‬‬ ‫ا و ! وﺱ ا‪ ،! $‬و ‪ G‬ا= ‪ %‬د ﺱ‪ -‬ﺱ ﺕ ﺥ‪ Q‬إ{ ر ﺕ ﺡ‪ -‬ﺵ ‪ ! 5‬ا ه ﻥ ت‬ ‫و ‪y‬ﺱ‪ !H‬دو ﺕ‪ 5 !-‬ا ‪ BQH‬ت‪.‬‬ ‫ آ ﻥ[ ﺕ‪ ! T‬ا ول ا ‪ !- -/‬ﺡ ‪ C = !Q‬وا‪$‬د ! ﺡ ل ه‪Y‬ا ا ‪7‬زم‪،‬‬ ‫ ﺥ‪7‬ل ‪ H‬و د ه‪ XY‬ا ول ‪ T‬ل ا ‪ !-4‬ا ﻥ ﻥ‪ % !-‬ص ا ﺙ ر ا ‪ T‬ﻥ‪!-.‬‬ ‫ﻥ ‪ -‬ر ا ‪ 5H 4‬ا ‪ -/‬وا ﺥ ل ا= ‪ %‬د ا ‪ H‬ق‪ .‬أآ ت ه‪ XY‬ا ‪ T‬رب ‪0Q‬‬ ‫ا وا = ‪ -‬ا‪7 z‬ﺡ ت ا ﻥ ﻥ‪ !-‬وا ‪ !¹-.‬ا = ‪ %‬دی!‪ .‬ﺡ‪ 3-‬ﺕ [ ‪ L‬ه‪XY‬‬ ‫ا ول إ ‪ 0‬ﺕ‪ ! 4T .‬ا‪7 z‬ﺡ ت ا = ‪ %‬دی! ا ادی‪ 5 ،!- 5‬ا ‪ 4‬‬ ‫اﺱ [ ‪ $‬ذ ‪ - ,‬ت = ﻥ ﻥ‪ !-‬وﺱ‪ -‬ﺱ‪ !-‬أ ا ّ ل‪ ،‬وا

ه ‪ - 4L‬ت‬ ‫دو ﺕ‪ !-‬ﺕ ‪ .‬إرث ا ‪ 5H 4‬ا ‪ -/‬ا و ﺕ وا ‪ -H‬ﺱ ‪.‬‬ ‫ ﺕ‪y‬آ ت ا ‪ !QW 4‬ا ﻥ ﻥ‪ XY !-‬ا ول ﺥ‪7‬ل م ا ‪ T‬ﻥ ا ‪ 4‬د ‪ -‬‬ ‫ﺕ ی‪ v‬ا ﻥ ن ا ‪ G.B4‬وآ‪ !-&-‬ا ‪ -L‬ا ‪ 4‬وا ‪7‬ﻥ‪ !-‬ا ‪ -Q !4 74‬ا ‪ 4‬ی‪ -‬‬ ‫ا ‪ ،!- 4‬و ‪Y‬ا دﺥ‪ [Q‬ه‪ XY‬ا ول إﺵ‪ - 5‬ت دة ا ‪ T‬اﻥ ﺡ‪:3-‬‬ ‫ آ‪ 4‬ذآ ﻥ ‪ ،‬ﺕ ﺕ‪ .‬ا= ‪ %‬د ا ‪ H‬ق‪ ،‬ا ‪ 0Q‬ﺕ‪7‬زم ‪ C‬ا ﻥ ن ا ‪، Q5/‬‬‫ر‪ m‬أن ه‪Y‬ا ا ‪7‬زم ی = ‪ 4‬آ‪ 4‬ﺕ ذِآ ‪ X‬آ‪ ،, Y‬ﺱ اء ‪ .H‬ه‪ /‬ﺵ! & م ا= ‪ %‬د‬ ‫ا ‪ H‬ق ‪ 5-‬ن ﻥ‪ -B.F L‬ﺵ ‪ ،(1)7‬أو ﺱ‪ .‬ا ﻥ دات ا ‪ &4Q ! 4‬ه‪ -‬ا ‪ !-Q5/‬أو‬ ‫ا ‪ !-Q5/‬ا ‪ T‬ی ة ‪ .WQ‬ا ﻥ ﻥ ‪.‬‬ ‫ آ‪x , Y‬ن ا ‪ L 4‬ر ا ‪ -H‬ﺱ ا ‪ C. 4‬ه‪ XY‬ا ول‪ ،‬وا ‪Y‬ي ی ‪ vQ‬ه ‪X‬‬‫ ا ‪ C B‬ا ‪ BQH‬ا ‪« 4/‬ﻥ‪ !4L‬ا ‪ = ،!- -/‬أﺙّ آ;‪ -‬ا ت ا ‪!&-l‬‬ ‫ا ‪ /‬ی ‪ ،!-‬ا

ﺕ‪ 0 .‬دا ‪ 4‬ﺥ ! ا ﺥ ا ‪ -H‬ﺱ و ‪ G‬ا ‪ &4‬م ا ‪ T‬ه ي ‪ Q‬ﻥ ن‪.‬‬ ‫‪(1)-‬‬

‫‪Ayse Bugra, Introduction, in, Ayse Bugra and Kaan Agartan(eds), Reading Karl‬‬ ‫‪Polanyi for the Twenty-First Century: Market Economy as a Political Project,‬‬ ‫‪Palgrave MacMillan, New York, 2007, p 02‬‬ ‫‪267‬‬

‫ ‪ L 4‬ه‪ XY‬ا ول ﺕُ;‪ [.‬ﺕ ت ﺱ‪ -‬ﺱ‪ !-‬ﺕُ‪Y‬آ ‪ ،‬وﺕ‪ 0 .‬دا ‪ 4‬اﺡ ‪y‬ﺥ ة ‬ ‫ا {! وﺡ ق ا‪z‬ﻥ‪ H‬ن‪.‬‬ ‫ إن ه‪ XY‬ا‪z‬ﺵ‪ !- 5‬ا ‪o4‬دو ! ی‪ 54‬أن ﺕ أآ; إذا ﺡ و [ ه‪ XY‬ا ول ﺡ ‬‫ﺕ &‪ Y-‬ﺱ‪ -‬ﺱ ﺕ ا‪7 z‬ﺡ‪ !-‬و ‪ G‬ا ‪ - -‬ا ‪

H‬ا ‪Y‬آ ‪ ،‬ﺡ‪ 3-‬ی‪ 54‬أن ی § ا= ‪ %‬د‬ ‫ﺱ ق ر ﻥ‪ = ! L 5 ، -.H‬ﻥ ﻥ‪ !-‬ه ی! ﺕ ﺥ‪.!-Q‬‬ ‫ = م ‪ Denis J. Galligan‬دراﺱ! ‪ !4‬ه‪Y‬ا ا ‪ T4‬ل)‪ ،(1‬وأآ ‪ 0Q‬ه‪Y‬ا‬ ‫ا &‪ /‬ا ﻥ ﻥ ا ‪Y‬ي أ ب ا ‪ ! L 4‬ا ‪ !- -/‬اء م ا ا ‪ - G‬‬ ‫ا‪7 z‬ﺡ ت ا = ‪ %‬دی! وا‪7 z‬ﺡ ت ا ‪ -H‬ﺱ‪ !-‬ا

= ﺕ‪y‬ﺕ ‪ 0Q‬ﺕ<‪ --‬ات = ﻥ ﻥ‪!-‬‬ ‫ ‪ .‬ﺵ ة‪ .‬وه ‪Y‬ا دﺥ‪ [Q‬ﺡ ! ﺕ =‪7 - !-W‬ﻥ‪ !-‬ا ‪ 4‬ی‪ -‬ا ‪ ،!- 4‬ا

ﺕ‪0 .‬‬ ‫دا ‪ 4‬ﺥ ! ا & داﻥ‪ !-‬وا ﺱ ‪ ،!- 7‬وا ‪ !- .‬ا اﺥ‪ !-Q‬ا ‪ !44%4‬أﺱ ﺱ ‪ Q L Q‬ﻥ ن ‪0Q‬‬ ‫أﻥ‪ I‬وﺱ‪ !Q-‬دو ﺕ‪ G- !-‬ا‪$‬ه اف ا ‪ ،!- 4‬وا ‪ !&-l‬ا ر ‪ Q !-‬ﻥ ن ‪ .‬ر‪ X‬إ{ را‬ ‫ ‪ = ! 4T4‬ا و ی‪ -‬ی‪ 54‬ﺥ‪ 7‬ﺕ ‪ G-‬ﺡ ت ا ‪ ! - !- 4‬أو أداء و‪v l‬‬ ‫ ‪ ! -‬آ‪ ،(2), Y‬ﺡ‪ 3-‬أن ه‪ XY‬ا ‪ %‬رة ا =‪ !-W‬ه ا

ﺕ ‪ .‬ه‪Y‬ا ا &‪ /‬ا ﻥ ﻥ ‬ ‫" ! ( ی‪j‬دي إ _ ﻥ ع ‪ 2‬ا ‪ ,/ x‬ه‪a‬ا ا ﻥ ن‪ ،‬وی! ‪ 2‬أن ‪ ^ ! +‬أ < ‬ ‫ﺡ ل (ى ‪ ،^+ /‬وا ‪M ( ,+‬ز ه‪a‬ا ا ‪ < 24 x‬ی‪ w‬إ د ا ‪ f‬ا ‪ ! B‬ی ‬ ‫ا* ‪ 4 !+‬آ (ا‪ 0-‬ﻥ ن")‪.(3‬‬ ‫ه‪ XY‬ا ‪ %‬رة ا ﺕ‪ !4‬ا ﻥ ن ﺕ‪ ! T‬ه‪ XY‬ا ول‪ = ،‬أدت إ ‪ 0‬ﺡ وث ﺵ خ‬ ‫ ‪ -‬ا ‪ ! L 4‬ا = ‪ %‬دی! ا ‪ .-Q‬ا ‪ !-‬وا ‪ L‬م ا ﻥ ﻥ وا ‪ -H‬ﺱ ا ‪ 4 ، H‬أﻥ § = ﻥ ﻥ ‪ -m‬‬ ‫ﺵ ‪ -‬ه‪ XY‬ا ول‪ ،‬و م ا‪z‬ی‪ 4‬ن ﺡ ‪ 0‬و ! ا ﻥ ن‪.‬‬ ‫إن ه‪Y‬ا ا ‪ yB‬ا ‪Y‬ي ارﺕُ‪ 5‬ﺥ‪7‬ل ﺕ‪ ! T‬دو ! ا ﺕ د ا ‪ - H‬ﺕ ‪ ،‬ﺥ‪7‬ل اﻥ ‪ H‬م‬ ‫ا ‪ C4 T4‬إ ‪ - W= -4H= 0‬و ر‪ ، - F‬ﺡ‪ -‬ة رﺱ‪ !-4‬ووﺡ ة أی ی ‪،! !-‬‬ ‫وﺡ‪ -‬ة ‪ -m‬رﺱ‪ . !-4‬ة ﺕ ع ا ‪ C4 T4‬ا ‪ - H‬ﺕ ﺱ ‪ ،‬و ‪ 5‬زال ﻥ& ا ‪yB‬‬

‫‪(1)-‬‬

‫‪Denis J. Galligan, Legal failure: law and social norms in post-communist Europe, in,‬‬ ‫‪Denis Galligan (ed.), Law and Informal Practices: The Post-Communist Experience,‬‬ ‫‪Oxford University Press, USA, 2003, pp 01-23‬‬ ‫)‪(2‬‬‫‪Denis J. Galligan, op.cit, p 02‬‬ ‫)‪(3‬‬‫‪Denis J. Galligan, op.cit, p 04‬‬ ‫‪268‬‬

، ‫آ‬Y ‫ ! ا‬H ‫ﺡ ت ا‬7 z‫ ا‬H

‫ ﺡ ت ا‬H4 ‫ رات وا‬H4 ‫ ه ت وا‬T‫ & ا ﺕ‬HT ‫ی‬ .(1)!F‫! ر‬-4‫ رﺱ‬-m ‫ ة‬-‫! ﺡ‬-‫! = ﻥ ﻥ‬-4‫! ورﺱ‬-‫ﻥ‬75‫ أﻥ § ﺵ‬4 " ‫ﻥ "ا*ﻥ‬e ‫ ! " وا‬+! ‫ ا‬e + *‫)ج( "ا‬ ,/ < ‫ أن ی ن‬2 !‫ * ی‬+ ‫ أﻥ ق‬4 !I! ‫ ان ا ي‬+ *‫إن ا‬ 8a. , +‫و ی‬G‫ [ ا‬B ‫ اف‬+4*‫ أن ا‬C ‫ ﺡ‬، ‫آ‬a ‫ ا‬, ‫ ا‬2 ‫ ا ری ه‬0 ‫ﺵ‬ ، B ‫ ا‬8a‫! ﺵ_ [ ه‬+‫ ان ا ي ! ی‬+ *‫م ا‬M ‫ ! ﻥ‬./ ‫ دة‬4‫ إ‬4 ّ+ ‫ﻥ ق ی‬G‫ا‬

4 !+ *‫ ت ا‬e + * ‫ اف‬+4*‫ا ﻥ ن (ون ا‬a ‫ ف ! ا‬+ * ‫ رة‬6

> !‫م ا ق آ‬M ‫ي ی [ ﻥ‬a ‫ ا‬،, ‫ (دة آ! ه ا ل ﻥ ن ا ا‬+! ‫ا‬ ,f ,+ ‫ ه ی ا‬I ‫ ا ! ر ا‬w/‫ ان ا ي و‬+ *‫ ا‬./ AI‫ * ی‬x a‫ آ‬. ‫ ﺵ‬B ‫ﺽ‬ ., ! ‫ وا } ا‬, *‫ ا (و‬0‫(ﺥ‬+ ‫ ا‬O 6 4 !+ *‫ﻥ ق ا‬G‫ ا‬e + ‫ا‬ -Q ! QB4 ‫! ا‬- 7 ‫ ﺡ ! ا ﺱ‬- !-B‫ ا ! ا ﺱ‬XY‫ ي ه‬- . ‫إن ا = ان ا‬ ‫ ق‬H‫ﻥ‬$‫ = رة ا‬C , Y‫ آ‬0‫ ﺵ‬4 ‫ أن ی‬T‫ ی‬،X ‫ ي و ! ا‬BQH ‫ ا‬5 ‫! وﺡ ! ا‬-& ‫ا‬ ‫ أن‬T‫ و ﻥ& ا =[ ی‬،! ‫! ا و‬Q‫ ري ﺡ‬- 4 ‫ﻥ ج ا‬z‫ ا‬0Q !- 4 ‫ا‬ .‫ ق‬H‫ﻥ‬$‫ ا‬XY‫! ه‬- 7 ‫! ﺱ‬-.‫ ﻥ‬T ‫! ﺕ ى ا ﺙ ر ا‬-B.F !-‫ ! = ﻥ ﻥ‬L ّ. ‫ی‬ ‫ أواﺥ ا ن‬X ‫ز ت ا

ﻥ[ دو ! ا‬$‫ وا‬/& ‫إذن و ﺡ ت ا‬

;4 4 ‫ ا ﻥ ﻥ ا‬. ‫ ا‬0Q ‫ت‬oّ‫ ل رآ‬T4 ‫ا ا‬Y‫ ت ه‬- ‫د‬$‫ ا‬L ‫ن‬x ،(2)20 !-B.W ‫ ر ! ا‬4 GQ ‫ ی‬4- ! ‫ وﺥ‬،‫ ه ي‬T ‫ ﺡ ا ﻥ ن ا‬B‫ ت ا

ی‬- 5‫ﺵ‬z‫ا‬ .‫ ة‬B-H ‫! ا = ! وا‬Q;4 4 ‫ا‬ ‫ دول‬L [ ‫ ﺕ‬،! 4 ،! ‫دو‬o ‫ ت‬- 5‫ﺵ‬z‫ ا‬XY‫ ! ه‬z‫و= آ ﻥ[ ا‬ ‫ ر اﺱ دة‬% ‫ و ﺥ‬،! ‫ ا و‬B.W ‫ع ا ء ا‬o !‫ ﺱ! ﺕ ی ی‬-‫ ﺱ‬. ‫ا‬ CB H‫ﺡ ت ﺕ‬7 z‫ ا‬XY‫ن ه‬x ،‫ و ! أﺥ ى‬،(3) ‫ ﻥ ن‬Q Q5/ ‫ ا‬I ‫ات ا‬o-4 Y-& ‫ وﺕ‬، W ‫ ت أ‬Q ‫ و‬، ;‫ أ ﺕ ی ارد أآ‬B.W ‫ ا‬I ‫ا ﺱ < ء د ا‬ (1)-

Marina Kurkchiyan, The Illegitimacy of Law in Post-Soviet Societies, in, Denis Galligan (ed.), Law and Informal Practices: The Post-Communist Experience, Oxford University Press, USA, 2003, p 34 (2)S. Svallfors and P. Taylor-Gooby (eds), The end of welfare state? Responses to state retrenchment? Responses to state retrenchment, Routledge, London, 1999; Bo Södersten, Globalization and the Welfare State, Palgrave MacMillan, New York, 2004; Neil Gilbert, Transformation of the Welfare State: The Silent Surrender of Public Responsibility, Oxford University Press, New York, 2002 .!- <‫ ی! وا ی‬/‫ ا ﺕ‬C ‫ ت‬-‫ ﻥ‬4; ‫ل ا‬7‫ ﺥ‬Iّ ‫ ف أو‬X T‫ا ا ﺕ‬Y‫ ه‬-(3) 269

‫أ= ى‪ ،‬و ﺥ ‪ %‬ر ا‪ z‬ء ‪ 0Q‬ا ت ا ‪ T‬ه ی! ‪ Q‬ﻥ ن‬ ‫"ا ‪ ! Q‬ا ‪.(2)"!m &4‬‬

‫)‪(1‬‬

‫و ‪Y‬ا أ ی‪ L‬ﺥ‪ B‬‬

‫إن ه‪ XY‬ا ‪ ! Q‬ا ‪ !m &4‬ا ش ﺕ‪ L‬ﻥ ‪ !T-‬ﺱ آ‪ 7‬ا ‪ L 4‬ری إ ‪ 0‬ﺡ ‬ ‫إﺵ‪ - 5‬ت ی ة وراه ! ‪ &4‬ﺕ‪ = -‬ی‪ 4 ،!4‬أﺕ ح ا & ! ‪ .‬ی ﺙ ‪ ،3‬ی ول ا ا=‪C‬‬ ‫ا ﻥ ﻥ ا ا و ﺕ ‪ L - ،‬ة اﺥ ‪o‬ا ‪ ،!-‬ﺱ ‪ -‬ب آ ا & ‪ -‬ت‬ ‫ا ‪ !- 4‬و ‪ G‬ر ت ﺕ ‪ -4H vQ‬ﺕ ‪ 5‬ی ‪ ! -.B 4 I /‬ا ‪ .W‬ا ﻥ ﻥ ‬ ‫ ا و ﺕ ‪" T ،‬ا ‪ 4‬ذج ا‪ z‬ا "‪ ،‬و"ﻥ‪ 4‬ذج ا‪ z‬ا ‪ !-‬ا ‪ ،"!-= -H‬ا ‪Y‬ي ی آ أن‬ ‫ م آ& ی! ا ا‪ F‬ت ا ‪$ !- 4 H‬ﻥ‪ 4‬ط ا آ‪ !4‬ا ‪ -Q‬ی!‪ ،‬و‪ F‬ورة ﺕ‪ .‬ر ت‬ ‫أآ; اﻥ ‪ 5‬ﺱ‪$ !-‬ﻥ‪ 4‬ط ﺡ آ‪ !4‬ا & ا ‪ H 0Q 4T‬ى ا ﺕ‪ .-‬ت ا ‪ 4‬ﺱ‪ H‬ﺕ‪ !-‬و ‪ H‬ى‬ ‫ا & ا آ‪ ., Y‬أ "ﻥ‪ 4‬ذج ا ﻥ ن ا ﻥ ‪ 5‬ﺱ " آ‪ G. Teubner I ّ = 4‬ی ‪ .‬‬ ‫ا ‪ C4 T4‬ا ‪ 4‬ا ‪ F & 4‬و‪ ، -&-l‬ا ‪Y‬ي ی دي إ ‪ 0‬ﺕ ت = ﻥ ﻥ‪ !-‬ﺕ ‪ 4‬ه‪Y‬ا ا ‪v= 4‬‬ ‫ا ‪o4‬دوج ‪ .WQ‬ا ﻥ ﻥ ‪.‬‬ ‫إن ﺕ‪ .‬ی ا ﻥ ن ا ﻥ ‪ 5‬ﺱ ی ‪y‬ﺱ ‪ 0Q‬ﺕ‪ -T4‬ا ﺱ ‪ !- 7‬و ‪ 0Q‬ا ‪ .W‬‬ ‫ا ‪ QHQ 4T‬ك‪ ،‬ه ی ا ‪ !.m‬ﺕ ‪ G-H‬أﺵ‪ 5‬ل ا ون ا ‪ 4‬ا ‪ 4‬دة ‪ 5/‬‬ ‫ﺕ‪ 5‬اري‪ .‬وه ‪Y‬ا ی‪ C4T‬آ ا ‪ &4‬ه‪ -‬ا ‪ .-Q‬ا ‪ !-‬وا ‪ .- -‬ا ‪ !-‬ور ا ﻥ ن ﺥ‪7‬ل‬ ‫ﺕ‪ C-T/‬وﺕ ‪o‬ی‪ o‬ا ﺱ ‪ !- 7‬ا ‪ ،!- 4‬و ی ﺕ‪ & .‬ه‪ -‬ا ‪ -‬ا &‪ I 5 ،!-‬‬ ‫ﻥ& ا =[ ی‪ 0 H‬إ ‪ 0‬ﺕ‪y‬ﺱ أﻥ‪ !4L‬ا ‪ ، - -.{ !4L !- 4‬ی آ ‪ 5 0Q‬ة‬ ‫"ا ﺱ ‪ !- 7‬ا ‪."!{ .W4‬‬ ‫أ ا ‪ v l‬ا ‪ !- 4‬ا ر ‪ Q !-‬ﻥ ن ا ﻥ ‪ 5‬ﺱ ‪ !&Q‬‬ ‫و‪ v l‬ا ﻥ ن ا ‪ T‬ه ي‪ .‬ﺕ ‪ . GQ‬ء وإ دة ء ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق ا ‪ !- 4‬ﺵ‪ I.‬ا ‪!Q H4‬‬ ‫ { ی‪ G‬ﺕ‪ v--5‬إ اءات و ‪ -Q4‬ت ا ‪ B‬ب ا اﺥ‪ C !-Q‬أﺱ ‪ -‬ا ‪ C G-H‬ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق‬ ‫ا ‪ !- 4‬ا‪$‬ﺥ ى‪ .‬و أ ﺕ ‪ G-‬ه‪ XY‬ا ‪ ،!&-l‬ی ‪ IT‬ا ﻥ ن ا ﻥ ‪ 5‬ﺱ إ ‪ 0‬ﺕ‪!- .‬‬ ‫داﺥ‪ [H- !-Q‬دة ‪ L‬م رم ‪ Q‬ا ‪ ،‬و ‪ I‬ه ﺥ‪7‬ل ی‪ -‬ه ی!‪،‬‬ ‫وإﻥ‪ 4‬ی ‪ 4‬ا ﻥ ن ا ﻥ ‪ 5‬ﺱ ‪ 0Q‬ی‪ -‬إ ا ‪ !-‬ﺕ م ‪ .W‬ا ‪ -Q4‬ت وﺕ زی‪ C‬ا ق‬ ‫وا رات)‪.(3‬‬ ‫‪(1)-‬‬

‫‪Peter Taylor-Gooby, Hollowing out versus the new interventionism: Public attitudes and‬‬ ‫?‪welfare futures, in, S. Svallfors and P. Taylor-Gooby (eds), The end of welfare state‬‬ ‫‪Responses to state retrenchment, Routledge, London, 1999, pp 01-11‬‬ ‫وه‪Y‬ا ی‪ -Q L‬ﺥ‪7‬ل ا ‪ 4‬ر‪ !F‬ا ﺵ اآ‪ !-‬وا ی‪ 4‬ا{‪ « !-‬ة ا ‪ .- -‬ا ‪ !-‬ﺱ ات ا ;‪ 4‬ﻥ‪ -‬ت‪.‬‬ ‫)‪(2‬‬‫‪John Paterson, op.cit, p 22‬‬ ‫)‪(3‬‬‫‪Gunther Teubner, Substantive and Reflexive Elements, op.cit, pp 254-255‬‬ ‫‪270‬‬

‫وی & م ا ﻥ ن ا ﻥ ‪ 5‬ﺱ ‪ T‬ل ا ‪ L‬ی! ا ﻥ ﻥ‪" & !-‬أ ‪ 4‬ﻥ‪، " -‬‬ ‫وا ‪Y‬ي ‪ 0Q‬أﺱ س إﺱ ت ﺙ‪7‬ﺙ‪ N. Luhmann 5 !-‬ﺡ ل "ﻥ‪ L‬ی! ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق"‪،‬‬ ‫"ا ‪ L‬ی! ا ‪ - 4‬ری! ‪ B Q‬ب" ا

أﺕ‪ ،J. Habermas 0‬وإﺱ ت ‪G. Teubner‬‬ ‫ ا ;‪ 4‬ﻥ‪ -‬ت ا ن ا ‪ ، F 4‬ا ‪Y‬ي ّ ف ا ﻥ ن ا ﻥ ‪ 5‬ﺱ رة "‪ .F‬ذاﺕ ‬ ‫ ‪ .W‬ط"‪ ،‬وه ی‪ & ;4‬م "ا ‪ .W‬ا ‪Y‬اﺕ " ‪ Q Kant‬ی! وا ﺱ ‪ !- 7‬آ ‪ /‬ی‪C‬‬ ‫ذاﺕ ‪" 4 - ،‬ا ‪ .W4‬ط" ی‪ ;4‬أ ‪ Hegel‬ا ‪ W‬وا ﻥ ج ا ‪7‬ﻥ ‪ C4 T4Q‬‬ ‫إ{ ر ا و !‪.‬‬ ‫و أ و ‪ CF I‬ا ‪ &4‬م ا ‪ Q 5 4‬ﻥ ن ا ﻥ ‪ 5‬ﺱ ‪ = ،‬م ‪G.‬‬ ‫‪ Teubner‬آ‪ 0Q o-‬ا ‪ /‬ت أآ; ا ﺥ ‪ 7‬ت ا ‪ 4‬دة ‪Luhmann -‬‬ ‫و‪ ،Habermas‬ﺡ‪ 3-‬أﻥ ‪ – 4‬و ‪ %‬رة ‪ ! /‬إ ‪ 0‬ﺡ ‪ - -‬ی ‪ -‬ان ء ا ‪C4 T4‬‬ ‫ا ‪ 4‬آ ‪ Q GH‬ا ‪ .‬ه ‪ 4‬م ‪ 0Q .% -‬ا‪ $‬اد‪ ،‬و ‪ 0Q‬ا ‪ 0 .‬ا ‪،!- 4‬‬ ‫وإﻥ‪ 0Q 4‬ا ‪ !-Q4‬ا ا ‪ ،!-Q‬ﺡ‪ 3-‬أن ا ‪ 0 .‬ا ‪ ; !- 4‬ا ‪ 4‬ی‪ ، -‬ا ‪ 4L 4‬ت‬ ‫وا ‪ 4‬ﺱ‪ H‬ت‪ ،‬ﺕ‪ 5‬ن َ‪ !T‬وی د إﻥ ه‪ XY‬ا ‪ -Q4‬ت ا ا ‪ .!-Q‬و دام أن ا ‪ L‬ی!‬ ‫ا ‪ = [H- !- 4‬درة ‪ 0Q‬ﺕ =‪ C‬ﻥ § ه‪ XY‬ا ‪ -Q4‬ت ا ‪ ! 4‬وا ‪ 4‬ة‪x ،‬ن ا ه ‪ 4‬م‬ ‫ﺱ ف ی ‪ 0Q %‬ا ‪ 0 .‬وا ا ا

ﺕ ‪ 5‬ا ا ‪7‬ت‪ .‬و ‪ I-Q‬اه ‪ [4‬آ‪ 7‬ا ‪ L‬ی ‪ -‬‬ ‫ ‪x‬ی‪ T‬د وراء ا ا و وراء ا ‪ 0 .‬ا

ﺕ‪ ّ5/‬ا ‪ C4 T4‬ا ا ‪ ، Q‬وه‪Y‬ا ی‪ 5‬ن ‬ ‫ﺥ‪7‬ل = ا ا ‪ B‬ب ا‪ z‬ا ‪ ،(Habermas) !-‬أو ‪ 0‬ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق ا ‪ !- 4‬وا‪$‬ﻥ‪ H‬ق‬ ‫ا & ‪.(Luhmann) !-‬‬ ‫ی ّ م ‪ & D. Kennedy‬م ا ﻥ ن ا ﻥ ‪ 5‬ﺱ ﺵ‪ 5‬ﺡ‪ !Q‬ی ة ‬ ‫ا &‪ 5‬ا ﻥ ﻥ ا ‪ ، 4‬ﺡ‪ !Q‬ا &‪ 5‬ا ﻥ ﻥ ا ‪75‬ﺱ‪ 5-‬ﺙ ﺡ‪ !Q‬ا &‪ 5‬ة ا ﻥ ﻥ ‬ ‫ا ‪ . 4‬ور‪ m‬أن ه‪Y‬ا ا ‪ v- %‬ی‪ - 0 .‬ا ا‪ - 4 H z‬ا ‪ !- .‬ا ‪ 4 4‬ة ‬ ‫ا ‪ & ،3 .‬ا ت ا ی! ا

ی ‪ .‬ه ه‪Y‬ا ا ‪ 5‬ﺕ ‪ ،‬إ أﻥ ﺕ‪ -& L‬ة & ا ت‬ ‫ا ‪ 4‬ة ‪ .WQ‬ا ﻥ ﻥ ‪ ،‬ا

ﺕ ى ا ‪ ! Q‬ا ‪ !m &4‬ا ﺕ‪ !T‬ﻥ ش ا ‪ 4‬ﺡ‪ !Q‬ا‪$‬و ‪0‬‬ ‫وا ; ﻥ‪ ،!-‬ه‪ XY‬ا ‪ 4‬اﺡ ی‪ 54‬ﺕ ی‪ 4‬ا ‪ T‬ول ا ‪:‬‬

‫ا ق‬

‫ا ‪ 4‬ﺡ‪ !Q‬ا‪$‬و ‪:0‬‬ ‫ا &‪ 5‬ا ﻥ ﻥ ‬ ‫ا ‪75‬ﺱ‪ 5-‬‬

‫ا ‪ 4‬ﺡ‪ !Q‬ا ; ﻥ‪:!-‬‬ ‫ا ﻥ ن ا ‪ 4‬‬

‫ا ‪ 4‬ﺡ‪ !Q‬ا ; ;!‪:‬‬ ‫ا ‪ -Q‬ا ‪ -H‬ﺱ ‪،‬‬ ‫ا ‪ -‬ﺵ‪75‬ﻥ‪!-‬‬

‫ا ق ا & دی!‪،‬‬ ‫ﺡ ق ا ‪!-5Q4‬‬

‫ﺡ ق ا ‪ 4T‬ت‪،‬‬ ‫ا ق ا ‪!- 4‬‬

‫ﺡ ق ا‪z‬ﻥ‪ H‬ن‬

‫‪271‬‬

‫ا ‪ H4‬واة‬

‫ا ‪ H4‬واة ا ‪!-Q5/‬‬ ‫وا ﺱ‪!-4‬‬

‫ا ا ! ا ‪!- 4‬‬

‫ا ‪7‬ﺕ‪o--4‬‬

‫ا ‪ - ;4‬ت ا ﻥ ﻥ‪!-‬‬

‫ا ی!‪ ،‬ا ‪ L‬م‬ ‫و ‪ Q‬ا ﻥ ن‬

‫ا ‪ ، W‬ا ‪ B‬ر‪،‬‬ ‫ا ‪ Q‬م ا ‪!- 4‬‬

‫ا ی‪ 4‬ا{‪،!-‬‬ ‫ا ق‪ ،‬دو !‬ ‫ا ﻥ ن وا ‪ .‬ا‪ 4m‬ﺕ‪!-‬‬

‫ ه ا ﻥ ن‬

‫ا ﻥ ن ا ص‬

‫ا ﻥ ن ا ‪ 4‬‬

‫ا ﻥ ن ا ﺱ ري‬

‫ا آ‪!4‬‬

‫ا و ! ا & ‪!-‬‬

‫ا ‪ 5‬ر راﺕ‪!-‬‬

‫ا & را ‪!-‬‬

‫ا &‪ !&HQ‬ا ﻥ ﻥ‪!-‬‬

‫ا ‪ !- F‬ا ﻥ ﻥ‪!-‬‬

‫ا دی! ا ﻥ ﻥ‪!-‬‬

‫إ دة ء ا ‪ /4‬ری‪C‬‬ ‫ا ‪ - 4‬ری! ا ‪ 4‬دة‬

‫ا ﺡ ة ا ‪ H‬ﺱ‪ -‬‬ ‫= ﻥ ﻥ‪!-‬‬

‫ا و ! ا { ‪!-‬‬

‫ا ‪ 4‬ﺱ‪!H‬‬

‫ا ‪ C4 T4‬ا ‪ 4‬ﻥ ‬

‫ا ود‬

‫ا ﻥ ن‪/‬ا‪$‬ﺥ‪7‬ق‬

‫ا ﻥ ن‪/‬ا ‪C4 T4‬‬

‫ا ﻥ ن‪/‬ا ‪ -H‬ﺱ!‬

‫ا ﺱ ا ﻥ ﻥ‪!-‬‬

‫ا ﻥ ن‬

‫ا ‪ /‬ی‪ C‬ا ص‬

‫ا ﺱ ر‪ ،‬ا ﺕ& =‪ -‬ت‪،‬‬ ‫ا ‪ 4‬اﺙ‪G-‬‬

‫ا ‪ -‬ت ا ﻥ ﻥ‪!-‬‬

‫اﺱ ل ‪ 4F‬‬ ‫ﻥ‪ L‬م = ﻥ ﻥ ‬ ‫ ‪ H‬و ‪ 4‬ﺱ‪,‬‬

‫ﺕ ‪7 !-4‬ﻥ‪!-‬‬ ‫ ‪ Q‬ﻥ ن آ ﺱ‪!Q-‬‬ ‫ ‪ G-‬ا‪$‬ه اف‬ ‫ا ‪!- 4‬‬

‫ﻥ‪ -‬ﺵ‪75‬ﻥ‪ !-‬وﺕ ازن‬ ‫ا ‪ .‬رات‬ ‫ا ‪!H 4‬‬

‫ا ‪ %‬رة ا = ‪ %‬دی!‬

‫ا ‪ H‬ق ا ‬

‫ ا ا ‪ H‬ق‬

‫ﺱ ق ‪ .W‬ط‬ ‫ ‪ B‬ی ! ا‪ 4m‬ﺕ‪!-‬‬

‫ا ﻥ ن ا و ا م‬

‫ا ول ا { ‪+ !-‬‬ ‫ا ‪ 4 H4‬ات ‪+‬‬

‫ا ‪ 4‬ﺱ‪ H‬ت ا و ‪!-‬‬

‫ا ‪ C4 T4‬ا ‪ 4‬ﻥ ‬ ‫ا و ‪ ،‬ﺡ ق‬

‫‪272‬‬

‫ ن‬H‫ﻥ‬z‫ا‬

‫ ت‬-= &‫ا ﺕ‬

، ‫ورو‬$‫ا ﺕ د ا‬ ‫ ا ی‬،WTO NAFTA ، Q5- ‫ا‬

‫ وق‬،"‫"ا < ت‬ , . ‫ ا‬، ‫ا ا و‬ ‫= ت‬7 ‫ ا‬، 4 ‫ا‬ ‫ت‬7 5 ‫ ا‬،!- ; ‫ا‬

،‫ رة ا ة‬T ‫ا‬

‫ا ﻥ ن ا و‬ ‫ ر‬- ،‫ا ص‬ ‫ه‬Y ‫ا‬

‫ دي‬% = ‫ا ﻥ ن ا‬

‫ا و‬

،‫ا ﻥ ن ا ﺱ ري‬ ،‫ ل‬4 $‫= ﻥ ن ا‬

‫ا ﻥ ن ا و‬

، 4 ‫= ﻥ ن ا‬ ،‫داري‬z‫ا ﻥ ن ا‬ ،‫ﺱ ة‬$‫= ﻥ ن ا‬

‫ا ﻥ ن ا و‬

،‫= ﻥ ن ا د‬ ‫ ري‬T ‫ا ﻥ ن ا‬

!-‫ ت ا ﻥ ﻥ‬T4 ‫ا‬ ‫ة‬oّ-44 ‫ا‬

,‫ ا ﻥ ﻥ‬f ‫ث‬e& ‫ ا ! ت ا ! ا‬:(9) ‫ ر‬0 ‫ا‬ :‫ ر‬%4 ‫ا‬ Duncan Kennedy, Three Globalizations of Law and Legal Thought 1850-2000, in, David Trubek and Alvaro Santos (eds.), The New Law and Economic Development, Cambridge University Press, 2006, p21

! ‫! ا‬- 7 ‫ ا ﺱ‬0Q ‫! ی م‬-‫ ﺱ‬5 ‫! ا ﻥ‬-‫ﻥ‬7 ‫ ي إ{ ر ا‬- . ‫إن ا = ان ا‬ ‫ & م‬Peter Evans ‫ ﺕ ث‬. - GQB4 ‫ ا‬5 ‫! و ا‬-5- ‫وﺕ ی‬$‫ ق ا‬H‫ «ﻥ‬ ‫ ﻥ‬-B ‫ي ی‬Y ‫ ا‬Q‫! ا اﺥ‬H‫ ﺱ‬4 ‫ م ا‬TH‫ اﻥ‬- !-B‫<! وﺱ‬-%‫ ! آ‬4W 4 ‫! ا‬- 7 ‫ا ﺱ‬ ،!- 4 ‫! ا

ﺕ آ ا & ا ا‬- 4 ‫= ت ا‬7 ‫ ا ُ وا‬-4W‫ وﺕ‬،!- 7 ‫ا ﺱ‬ ‫ "إن‬.‫ ﺱ ت‬-H ‫ه اف وا‬$‫ & وض وإ دة ا & وض ا ا ﺡ ل ا‬Q !-‫ ﺕ‬H‫وﺕ = ات ﺱ‬ a f _ 4 ‫! د‬+4*‫ _ ا‬4 ‫آ ء وا (رة‬a ‫ در ا‬6! +f } / + ‫ ن‬,+ ‫ا (و ا‬ 0 I + ‫ (ون داﺥ‬/ & ّ3 ‫\ن ﺵ ت‬/ x a‫ آ‬،‫ي‬M‫ آ‬J "‫"ﺥ ص‬ 2 ! + ‫ ( ی ا‬4 } /...,4 !I ‫ ا‬0 f ‫ إﺵ ت ا‬0‫ _ ﺡ‬4 ‫ درة‬J ‫ ا (و‬2

! 4W 4 ‫! ا‬- 7 ‫ ا ﺱ‬-4H‫ا ی‬Y ‫ وه‬،(1)" ‫ (و أن ُ !_ ! ی‬2 !‫ ی‬e + e ‫ ة‬- !‫ ی‬4 ‫& م ا و ! ا‬4 ‫ ر ! ی ة‬-. Q Embedded autonomy ,‫ ﺱ‬4‫ ﺕ‬- W= ‫ی§ ا‬o4 ‫ ا‬L‫ ی‬I-Q ‫ و‬،!- ‫ ا‬.-Q ‫ا‬/!-Q‫ ا ﺥ‬،!‫ ی‬-Q ‫! ا‬- ; ‫ ر ت ا‬4 ‫ا‬

! ‫! ﺥ ا و‬- ‫ ی! ا‬- . ‫ ا ة ا‬4‫ رة ﺕ‬B !<-%‫! آ‬-Q ‫! وا ا‬H‫ ﺱ‬4 ‫ا‬ .‫ ی ة‬T ‫! ا‬- % ‫! ا ی ا ول ا‬- % ‫ا ت ا‬ (1)-

Peter Evans, Embedded autonomy, states and industrial transformation, Princeton University Press, New Jersey, USA, 1995, p12 273

‫إن & م ا ﺱ ‪ !- 7‬ا ‪ ! 4W 4‬ی آ ‪ 0Q‬ﻥ‪ !-.H‬ا ﺱ ‪ !- 7‬ا

ﺵ‪ [Qّ5‬‬ ‫ا &‪ !&HQ‬ا ‪ .Q‬ا ‪ !-‬و ‪ G‬ﻥ‪ 4‬ذج ا ‪ -‬ا &‪ .!-‬وه ﺕ ‪y‬آ ا ‪ -‬ﺕ ‪ -‬ا ‪ L !Q 5‬م ا ‪ H‬ق‪ ،‬ﺡ‪ 3-‬أن‬ ‫ه‪Y‬ا ا ‪ L‬م ی‪ CB H‬أن ی ا‪z‬ﺵ‪ - 5‬ت ا ;‪7‬ﺙ! ا ‪ .5‬ى ا

ی‪ T‬أن ی ّ أي ﺕ‪ -4%‬‬ ‫ا ‪ : 4‬ا‪z‬ﺵ‪ 5‬ل ا = ‪ %‬دي )ا ‪ ،(G-H‬ا‪z‬ﺵ‪ 5‬ل ا‪$‬ﺥ‪) =7‬ا ﺱ ‪ !- 7‬ا & دی!(‪،‬‬ ‫وا‪z‬ﺵ‪ 5‬ل ا ‪) 4‬ا ‪ L‬م(‪ ،‬ون ا ی‪ 3‬ا =‪ W‬ت ا

ی‪ 54‬أن ﺕ ث ‪ z‬دة‬ ‫إﻥ ج ه‪Y‬ا ا ‪ L‬م‪.‬‬ ‫ أآ ‪ 5& L‬ي ا ری¬ وا‪$‬ﻥ; و ‪ -‬ا = ‪ %‬دی! ‪ ! 4T 0Q‬‬ ‫ا =‪ W‬ت ا ‪ 4‬ﺱ‪ H‬ﺕ‪ !-‬ﺕ‪ -5/‬ﻥ‪ L‬م ا ‪ H‬ق‪ ،‬وا

ﺕُ ‪ %‬ر م اﺱ ار‪ ،X‬ذ ‪ ,‬‬ ‫أآ ‪ ،Weber ،Polanyi ،Schumpeter ،Marx X‬و= اﺥ ‪ vQ‬ه ء ا ‪ 5&4‬ی ‬ ‫ﺕ ‪ L Q-Q‬م ا ‪ H‬ق وﺕ =‪ W‬ﺕ‪ 5 ،I‬ﺕ‪ /‬ا ﺕ ‪ .‬ه ‪ H‬ط ه‪Y‬ا ا ‪ L‬م‪ ،‬وی‪ 54‬‬ ‫إی‪ T‬ز أه { وﺡ ت ه ء ا ‪ 5&4‬ی ا ‪ T‬ول ا ‪:‬‬ ‫ﻥ> م ا ق‬

‫‪Marx‬‬

‫‪Weber‬‬

‫‪Polanyi‬‬

‫‪Schumpeter‬‬

‫ا ‪o-4‬ة ا‪$‬ﺱ ﺱ‪!-‬‬ ‫ ‪ L Q‬م‬

‫= ة ا ‪ 4‬‬ ‫آ‪! QH‬‬

‫ﺡ‪ H‬ب رأس‬ ‫ا ‪ 4‬ل ا ‪7‬ﻥ ‬

‫ا ‪ CQH‬ا ‪:!- -‬‬ ‫ا ‪، 4‬‬ ‫ا‪$‬رض‪ ،‬ا ‪ 4‬ل‬

‫ا ‪ 4‬و ن‬ ‫و"ا ر‬ ‫ا ‪ .4‬ع"‬

‫ا ‪ -4‬ل‬ ‫ا ‪ 4‬ﺱ‪ H‬ﺕ‪!-‬‬

‫ا ﺡ ة ا ‪!-& 54‬‬ ‫ذاﺕ‪ -‬‬ ‫ ا{ ‪o‬‬

‫ ان ا ; !‬ ‫و ‪7‬ﻥ‪!-‬‬ ‫ﺵ‪:!-Q5‬‬ ‫"ا = ‪ %‬د‬ ‫ ا ‪ -H‬ﺱ!"‬

‫‪274‬‬

‫ﺕ ‪7 !-4‬ﻥ‪!-‬‬ ‫ا= ‪ %‬د ‪ -m‬‬ ‫ ‪ % ) 4W‬ﺵ‪" :!-Q5‬ا ‪! B.‬‬ ‫ ا & ‬ ‫ا = ‪ %‬د‬ ‫ا ی ي"‬ ‫وا ‪ -H‬ﺱ!(‬

‍ ا &– ا ŰŒ ي‏:! â€ŤŘŻŮˆâ€Źo !‍! ﺥ آ‏-Q5‍! ﺾ‏-‍‏7 ‍ اب‏m‍ا‏ â€ŤŮˆ"ŘŻ Řą ا ع‏ §-H ‍ ا‏,5&‍ﺕ‏ –&= :â€ŤŘ§ŰŒ ؊‏o ‍اﺹ داد‏ "‍ ؚ‏.4 ‍ا‏

4 ‍ا‏ -‍ ﺥ ŰŒ ŮŠ )ďş• ﺾ‏- " :!-‍ ‏H‍‏z‍ا‏ ( ‍عﺾ‏7 ‍ ا‏ ‍ ع‏- ‍ ا ‏0 ‍ؼ‏ " 4 ‍ا‏

‍ إ؊‏. ‍ا‏

‍ات ﺥ ل‏j ‍ أع‏:(10) ‍(ŮˆŮ„ ع‏I ‍ا‏ .(1) ‍> Ů… ا ق‏ Political theory that accompanied the creation of the modem state is quickly absorbed by politics itself ... It descends, so to say, from the heights of pure theory into the murky atmosphere of reality. Niklas Luhmann, The political theory in the welfare state, Walter de Gruyter, Berlin, 1990, p 25

‍ أ‏. 0Q ‍ ďşą ا‏5 ‍ؼن ا  ن ا ‏ ‍ Ůˆâ€ŹŘŒ!- 4 ‍ Ů‚ ا‏H‍ ! ‏4W 4 ‍! ا‏- 7 ‍ا ﺹ‏ -H ‍ ﺕ‏0Q 4 ‍ ا ďşą Ů ŰŒâ€Źz‍ ا‏I B ‍ل‏7‍ﺼ‏ - ‍ ي‏- . ‍ ŘąŰŒ ه ŘŞ ا = ان ا‏-‍آ Řą Ůˆďşąâ€Ź & ‍ Ůˆâ€ŹŘŒâ€ŤŘ§ ا = ان‏Y‍ ه‏.‍ ق‏H‍‏$‍ ا‏XY‍ا  ن ŮˆŮ‡â€Ź ŘŒ!-5-‍ﺕ ﺕ‏$‍ Ů‚ ا‏H‍‏$‍ ا‏C 4 ‍! ا

ﺕ‏- 7 ‍ا ﺹ‏ = 4 .!- ‍ ا‏/ ‍ ا‏I 5‍ ن › أﺾ‏5‍ﺹ Ů ŰŒâ€Ź 0 ‍ ŮŠ ďşą Ů ŰŒÂ•ŘŻŮŠ ؼ‏- . â€ŤŰŒÂ•آ أن ا = ان ا‏ ‍ ل‏%&‍ & ا ‏, ‍ ŮˆŘ°â€ŹŘŒÂ› !- ‍ ŰŒ! ا‏- ‍ ات‏-<‍ﺕ‏ T‍ ŮˆŮ‡ ŰŒâ€ŹŘŒ GH‍ ‏5 < ‍ عي ا‏- 4 ‍ا‏ ‍ ŰŒ ŘŞ ا  ن‏m - ‍ ي‏- . ‍! ا = ان ا‏-Q4 .!Q- H (C4 T4 ‍! )ا‏- 4 ‍ Ů‚ ا‏H‍‏$‍ ŰŒ ŘŞ ا‏mâ€ŤŮˆâ€Ź

!‍ Ř°ŘŹ ا عاﺹ‏4‍ ‏H‍ ŰŒâ€ŹŘŒâ€Ť{ ع‏z‍ا ا‏Y‍ ه‏ G‍! ا = ان { ŰŒâ€Ź-Q4 €4H‍ي ŰŒâ€ŹY ‍ اâ€ŹŘŒ"! ‍ & Ů… "ŘŻďşą ŘŠ ا  ن ا Řľ " ا Ůˆâ€Ź -&/‍! ﺕ‏-Q4 ‍ ا   ‏0 ‍ ؼ‏4 ‍ ا‏0 4 ‍ا ا‏o ‍& Ů… ا ﺼ‏4 ‍ا  Ů„ ا‏ : L‍ أâ€ŹŘŒâ€Ť ق‏H ‍ Ů… ا‏L ! ‍ع‏$‍ ŰŒ ا‏5&4 ‍ت ا‏7-Q ‍ أآ; ﺕ‏G4 Q -(1) K..Marx, A Contribution to a Critique of Political Economy; Max Weber (1922), Economy and Society: An Outline of Interpretive Sociology, 2 vols, Berkeley,University of California Press, 1978; Karl Polanyi (1944), The Great transformation the political and the economic origins of our time, Beacon Press, USA, 2001; Lars Magnusson (ed), Evolutionary and neo-Schumpeterian approaches to economics, Kluwer Academic Publishers, Massachusetts, USA, 1994; Horst Hanusch and Andreas Pyka (eds), Elgar Companion to Neo-Schumpeterian Economics, Edward Elgar, Massachusetts, USA, 2007; Ayse Bugra and Kaan Agartan(eds), Reading Karl Polanyi for the Twenty-First Century: Market Economy as a Political Project, Palgrave MacMillan, New York, 2007 275

‫ا ا ‪7‬ت ا ‪ &/4‬ة ‪ B‬ی ! أﺥ ى إ ‪ 0‬ﺵ&‪ -‬ة ا ﻥ ن)‪ ،(1‬ه‪ XY‬ا ‪ !-Q4‬ا

ﺕ و ‪ H G‬ر‬ ‫ ‪o‬دوج ی‪ - C4T‬ا ﺱ ة ا ‪Y‬اﺕ‪« !-‬ﻥ‪ H‬ق ا ‪) !- 4‬ا ﺱ ‪ ،(!- 7‬وا ﺱ ة‬ ‫ا ‪) !- 4 T4‬ا ‪7‬ﺕ ‪ -L‬ا ‪ ،( 4‬أي إﺙ‪ .‬ت ا ‪ C B‬ﺵ‪ I.‬ا ﺱ ‪ Q 7‬ﻥ ن ا ص ‬ ‫ﻥ ‪ & - !-‬‬ ‫ا و !‪ ،‬وی‪ !m - 54‬ه‪Y‬ا ا ‪ C B‬إ{ ر ‪ !=7‬ﺡ‪ Q‬ﺕ‪!-‬‬ ‫ا ﺱ ‪ !- 7‬وا ﺱ ة‪ ،‬ﻥ ن ا ص ا و ! ‪ l‬ه ة ‪ !Q H‬أی! ‪7‬ﻥ‪!-‬‬ ‫ا ‪ ،!- 4‬ﺕ ج إ ‪ -Q4 0‬ت دﺱ ة ‪ 5‬ﺕ‪ .%‬ا ﺱ ‪ !- 7‬ا ﻥ ﻥ‪ !&Q !-‬ا ‪ -5‬ﻥ ت‬ ‫ا ‪ !Q H4‬ا‪$‬ﺥ ى )‪.(2‬‬ ‫إن ‪ -‬أه ﻥ § ا ‪ ! -.B‬ا‪$‬ﺕ ﺕ‪ Q !-5-‬ﻥ ن و «ﻥ‪ H‬ق ا ‪ !- 4‬ا‪$‬ﺥ ى‬ ‫ه ا ‪o-4‬ة ا ‪ /‬ا ‪ -Q4 !-‬ت ا = ان ا ‪ - .‬ي ‪ ، -‬وا

ی‪ 54‬ﺕ‪ . T‬وﺕ ﺥ دا ‪ 4‬‬ ‫ ﺕ ی {‪ ! -.‬ا ‪ .W‬واﺕ‪ T‬ه‪ .I‬ﺡ‪ 3-‬ی =‪ v‬ه‪Y‬ا ا‪$‬ﺥ‪ 0Q -‬ا ‪ -‬ت ا ‪!&Q 4‬‬ ‫ ‪ -Q4 Q‬ت ا ‪ 5‬اری! وا ‪ 4 4‬ة ‪ 0Q‬ا ﻥ<‪7‬ق ا ‪ . 4‬دل ‪ XY‬ا ‪ -Q4‬ت‪ .‬و‪ !.! / ^ 4‬‬ ‫ا‪ G‬ﻥ ن ا*ﻥ ‪ ,‬ه‪ 2 ,‬ا* ‪ +‬ان ا ي ‪ 2‬ا ﻥ ن وا‪G‬ﻥ ق‬ ‫ا* ‪ ! ، 4 !+‬ی‪ +‬ا‪ [ w/‬ا‪Ò‬ﺙ ر وا? ت ا ! ‪ /‬وا ‪ I‬ﻥ ‪a.‬ا ا* ‪ +‬ان‪.‬‬ ‫ا ! ‪ C‬ا & ﻥ‪ :,‬د ‪ +‬ة ا ﻥ ن ا !‪ ( ,‬ا (و ‬ ‫إن ا?ﺵ ت ا !‪ B‬وﺡ ‪ ,/‬ا ! ‪ C‬ا ‪ ،w‬وا ‪ [ ,+‬ا ﻥ ن ! (‬ ‫ا (و ‪ ,/‬ﺡ ﺡ ‪ 2‬اء ا ‪ e +‬ا‪G‬ﻥ ق ا* ‪ ! ، 4 !+‬ی‪(.‬د اﻥ ‪ I‬م‬ ‫ووﺡ(ة ا > م ا ﻥ ﻥ‪ ( ,‬ا (و* ‪ 0 f ,‬ا‪G‬ﻥ>! ا ﻥ ﻥ ا ! ا ‪k ( ,+‬‬ ‫ ‪ B‬ی ‪ . +‬ه‪a‬ا ا ‪ ^ +‬ی ‪ ,/ ,4(+‬ﻥ‪ mf‬ا ‪ . g‬آ ?ﺙ ت ا ‪ [ B‬ﺵ ^‬ ‫ا* ‪ , e +‬ﻥ ن ا !‪ ( ,‬ا (و ‪ ،‬وذ ‪ < 24 x‬ی‪ w‬د ‪ +‬ة أﻥ>! ا آ! ‬ ‫ا ‪ 3‬ا ‪ !4 24 I‬ت ا* ‪ +‬ان ا ي ‪ 2‬ا ﻥ ن وا‪G‬ﻥ ق ا* ‪ 4 !+‬‬ ‫ا ! ‪. +‬‬ ‫إذن ﺱ ة أﻥ‪ !4L‬ا آ‪ !4‬ا ! أو آ‪ 4‬ﻥ‪" -4H‬ا ﺱ ة ا ‪ "!- 4 T4‬ﺕ ‪ .‬‬ ‫ ‪ ! 4T‬ﺕ& ‪7‬ت ﺵ‪ - !-5.‬ا ﻥ ن و ُ ا آ‪ !4‬ا ‪ !-5./‬ا ی;!‪ ،‬وذ ‪ ,‬أ ‬ ‫ﺕ ‪ =7 -L‬ت ا ى ا ‪ .C4 T4‬ه‪Y‬ا ا ‪ = 0 H4‬ﺕ ﺥ‪7‬ل & ه‪" -‬ا ا ‪" 4‬‬ ‫‪(1)-‬‬

‫‪Gunther Teubner, The two faces of Janus, op.cit, p 135‬‬ ‫)‪ -(2‬ی‪ André-Jean Arnaud CW‬ﺕ‪ %‬را ﺥ ا ‪Y‬ا ا ‪ C B‬ﺵ‪ I.‬ا ‪ H4‬إ{ ر ‪ - !- !=7‬ا ﺱ ‪!- 7‬‬ ‫ا ﻥ ﻥ‪ !-‬وا &‪ -5‬ا ﻥ ﻥ ‪ ،‬ه‪Y‬ا ا‪$‬ﺥ‪ -‬ی م ‪ !-Q4‬ا= ان ‪ m‬ی ت ا ﻥ ن و‪ m‬ی ت ا ‪ C4 T4‬ا

ی‪ 54‬ا ‪ %‬ل ‪ -Q‬‬ ‫ & م ا ﺱ ‪ !- 7‬ا ﻥ ﻥ‪ ،!-‬أﻥ‪: L‬‬ ‫‪Serge Diebolt, op.cit, pp 362-383 ; André-Jean Arnaud, Critique de la raison juridique.‬‬ ‫‪Vol. 1- ou va la sociologie du droit?, paris, L.G.D.J, 1981, pp 08-48 ; André-Jean Arnaud,‬‬ ‫‪Critique de la raison juridique. Vol. 2- Gouvernants sans frontières, Entre‬‬ ‫‪mondialisation et post-mondialisation, paris, L.G.D.J, 2003, p 96‬‬ ‫‪276‬‬

‫ا

ﺡ‪ !Q‬ا اﺙ! وه‪ ! 4-‬ا و ! ‪ !-Q4 0Q‬ا ‪ .W‬ا ﻥ ﻥ وا ‪ ، 4‬وه ‬ ‫ ﺕ‪ & 0QT‬م ا ﺱ ﺕ‪ -‬ا ‪ -H‬ﺱ‪ ،!-‬أ ت ا م ا

رﺱ ا ‪ 4‬ارس ا ی!‬ ‫وا &‪ F !-5-5‬أﺱ ا ‪ /4‬وع ا اﺙ ا و ﺕ ‪ ،‬ﺕ‪ B‬ر & م ﺕ ‪ =7 -L‬ت ا ى‬ ‫ﻥ ﺕ‪ .‬ﺕ دی! دﺱ ری! ون دو !‪.‬‬ ‫إن ﺕ ه‪Y‬ا ا ‪ B‬ر ی ‪ QB‬أو ! أه ا ﻥ دات ا ‪ L Q ! 4‬ی!‬ ‫ا ﺱ ری! ا و ﺕ‪ ،!-‬وا

ﺕ‪ CW‬ﺕ ی ت ی ة أ دﺱ ة ا ق ا ﺱ ر‬ ‫ا و ﺕ )ا !‪ A B‬ا‪G‬ول(‪ ،‬وه أدى ی ا ‪ 4‬و ت وا ‪ .‬ا ا &‪ !-&HQ‬وا ا= ‪!-‬‬ ‫ أ إ= ار دﺱ ﺕ‪ -m -‬دو ﺕ‪ !-‬ﺕ‪ C-B H‬أن ﺕ‪ 4W‬ا ﺱ ‪ - 7‬ت ا ‪ 4‬دة ‪C4 T4Q‬‬ ‫ا ‪) 4‬ا !‪ A B‬ا & ﻥ‪.(,‬‬ ‫ا !‪ A B‬ا‪G‬ول‪ :‬ﻥ ( ا > ی ا ( ‪ +‬ری ا (و* و (ی ت د ‪ +‬ة ا ق‬ ‫ی! ‪ 2‬ی‪ L‬ا ! وع ا (اﺙ‪ + _ 4 ,‬ى > ‪ e4‬ت ا ى ‪ ,/‬ا !‪[!+I‬‬ ‫‪ < 24‬ی‪ ( 4 k w‬ا ‪ + ,4 !+‬ك ‪ 2 4 !I 2‬ا‪ /G‬اد‪ ،‬ی ن ‪ ,/‬ﺵ ‪0‬‬ ‫د ‪ +‬ر ‪ ,‬ی (د ‪ p‬ت ! ر ا ‪ B‬ا وی !‪ ,‬ا ! ا< ‪ 2 2‬ه‪8a‬‬ ‫ا ‪ B‬آ‪.x a‬‬ ‫ ﺕ‪ B‬رت و ‪ G‬ه‪Y‬ا ا ‪ 4 -Q‬رﺱ ت دﺱ ری! آ دول ا ﺕ ‪ .‬‬ ‫ا ‪ C B‬ا و ﺕ ‪ !BQHQ‬ا ‪ -H‬ﺱ‪ !-‬وﻥ ‪ 5 ، T‬و ‪ C‬ﺕ‪ B‬ر ‪ H‬ﺡ ت ی ة ‪ &Q‬ا ‪ -H‬ﺱ ‬ ‫و ا &‪ -5‬آ‪ , Y‬اﻥ ‪ 5‬ﺱ ت ه‪Y‬ا ا ‪ B‬ر ‪ 0Q‬ﺡ‪ 4‬ی! ا ی ت وا ق ا‪$‬ﺱ ﺱ‪ .!-‬إن‬ ‫ا ی ت ا ‪ T‬ی ة ا

ﺕ ا ‪ I‬م دﺱ ة ا ق )ب( = ﻥ ‪ [T‬أﺱ ﺱ ا{ ‬ ‫ا ‪ v W‬ا

ﺕ ‪ o-4‬ا ‪ L‬ی! ا ﺱ ری! ا و ﺕ‪ !-‬و م = رﺕ ‪ 0Q‬ا ‪C v-5‬‬ ‫ا ‪ -< 4‬ات ا ‪ T‬ی ة )أ(‪.‬‬ ‫)‪ (1‬اﻥ‪ +‬دات ‪" 2‬ا‪"m G‬‬ ‫إن ا ‪ ( +‬ا ( ‪ +‬ري ‪ a‬ا ﻥ ‪ 18 2‬و‪ ،19‬وا ‪a‬ي ‪ ( 4 m k‬ا‪G‬ز ت‬ ‫ا ا ‪ g ,+‬أورو ا ! ‪ x ( ،‬ﻥ ‪ 2 4‬ا ! ر &‪e‬ث ‪ +‬ی ت‬ ‫أ ‪ + ،‬ى ﻥ‪ ,‬وز ﻥ‪ ,‬و‪p‬ﺥ ري‪ ،‬ه‪ 8a‬ا ! ‪ +‬ی ت ه‪ ,‬ا ‪ ,+‬ﺡ! ‪a g‬ور‬ ‫‪ /‬ء ه‪a‬ا ا ‪ 2 ( +‬اء ا ‪( +‬ی ت ا ‪(I‬ی(ة ا ‪ ,+‬ا ^ ا > ه ة ا !‪k !+I‬آ! ‪. .‬‬ ‫ی‪ 54‬ا ی‪ 3‬أر ! دات أﺱ ﺱ‪Y !-‬ا ا ‪ %‬ر و ‪ G‬ا ‪ H4‬ی ت ا ;‪7‬ث‬ ‫ا ‪ ! H‬ا ‪Y‬آ ‪ ،‬ا ‪ 4‬د ا‪$‬ول ی ‪ ;4‬ا آ‪ 0Q o-‬ا و ! ‪ !-Q4‬ا ﺱ ة‪ ،‬و !‬ ‫ ‪ ! F‬وﺱ ا‪ ! $‬و ‪ . G‬دئ ا = ‪ %‬د ا ‪ -H‬ﺱ ا ‪ -Q‬ی! ﺕ ‪ 0Q 4‬ﺕ ‪ =7 -L‬ت‬ ‫‪277‬‬

‫ا ى داﺥ ا ‪ C4 T4‬ﺥ‪7‬ل ا ﺱ ر ا ‪ -H‬ﺱ ا ‪Y‬ي ی ‪ .‬ا ‪ 4‬ی ‪ L‬‬ ‫ا ‪ !BQH‬ا ‪ -H‬ﺱ‪ ! !-‬وی‪ 4W‬ا ق وا ی ت ! أﺥ ى‪ ،‬وه‪Y‬ا ی ‪ .‬‬ ‫ ‪ -‬ر ‪ 5‬ﻥ &‪ 5‬ة ا ﺱ ة‪ .‬ا ‪ 4‬د ا ; ﻥ ه ‪ 5‬ة ا ‪Y/‬وذ ا ﺱ ري ‪ X 4‬ا و ﺕ ‪،‬‬ ‫ا ‪Y‬ي ی ‪ %‬ا ‪ .‬ا ‪o 4‬ا ‪ !-Q4‬ا ﺱ ة‪ .‬وی ‪ B‬أه‪ !-4‬آ‪ -.‬ة ‪ B Q‬ب وا ‪0 .‬‬ ‫ا ﺱ ری! ه ﺡ‪ H‬ب ا ‪ ! 4‬ا ‪ 44Q !-= -H‬رﺱ ت ا ﺱ ری!‪ ،‬وه‪Y‬ا ی ‪ - .‬ر‬ ‫ز ﻥ ‪ !-Q4‬ا ﺱ ة‪ ،‬ا ‪ 4‬د ا ; ‪ 3‬ی ‪ 5 .‬ة ا ‪ o--4‬أو ا ‪ o-‬ا ‪ - 4‬ري إ ‪ 0‬ﻥ ‬ ‫ا ‪ 4‬د ا ا ‪ C‬ا ‪Y‬ي ی آ ‪ 0Q‬إ ‪ 5‬ﻥ‪ !-‬ا ﺱ <‪7‬ل ا‪$‬ی ی { ف ا ‪ B‬ت‬ ‫ا ﺱ ری! ا ‪ ،!&Q 4‬وه‪ 4‬ی ‪ .‬ان ا ‪ .‬ا ‪ - 4‬ري ا ‪Y‬ي ﺱ‪ !-Q4 I 5Q‬ا ﺱ ة‬ ‫ا ‪ -Q‬ی! أ ه‪ ! 4-‬ی‪ 0Q ! - -‬ﺱ ب أﺥ ى‪.‬‬

‫إن أه ی‪ o-4‬ا & ‪ I‬ا ﺱ ري ا ‪ -Q‬ي ه =‪ 5 0Q I -‬ة ا و ! واﺱ ‪ 4‬ار‪X‬‬ ‫ < ‪Y‬ا ا‪z‬رث ا و ﺕ ‪ ،‬ﺡ ‪ 0‬أن ا ‪y‬ﺙ‪ -‬وا ‪ ³-4‬وا ی‪ v‬ا ‪Y‬ي ﺕ‪ 4‬رﺱ‪ I‬ا ﺱ ة‬ ‫ا و ﺕ‪ !-‬أ ‪ .‬إﺡ‪ y T‬ا &‪ 5‬ا ﻥ ﻥ وا ﺱ ري‪ .‬و ! ‪!4= ! F‬‬ ‫ه م ا ﺱ! ا ﺱ ری!‪.‬‬ ‫ ﺡ‪ 3-‬ا ‪Y‬ات وا ‪ F 4‬ع !‪ ،‬وا د وا < ی! !‪ ،‬ا ‪!B W‬‬ ‫وا ‪ !4L 4‬ا‪$‬ﺱ ﺱ‪ !BQHQ !-‬ا ‪ -H‬ﺱ‪ !-‬و ﺡ‪ !.‬ا ‪ -H‬دة ا ‪ 4F ! QB4‬ن اﺱ ‪ !- 7‬ه‪XY‬‬ ‫ا ‪ ،!BQH‬وا ‪ ! 4-‬آ‪ 0Q , Y‬ﺕ ‪ -L‬ا ‪ C4 T4‬و ‪ - C-4‬ﺕ‪ I‬وﺡ‪ 4‬ی! ا ق ا‪$‬ﺱ ﺱ‪!-‬‬ ‫وﺡ ق ا‪z‬ﻥ‪ H‬ن‪ -m .‬أﻥ‪ I‬ا =[ ا ‪x ،‬ﻥ ﻥ‪ /‬ﺵ‪ 75‬ا ‪ -L‬ا ‪ 4‬‬ ‫وا ‪ BQH‬ي ا ‪Y‬ي ی‪ .‬ا ‪ ! .B‬ا و ﺕ‪ !-‬إ ‪ T 0‬ت أآ; ‪ !-Q‬أو ﺥ ! أو ق‬ ‫‪278‬‬

5/ ‍! ا Ůˆ ! ؼن ‏BQH ‍! ا ! & ازŰŒâ€ŹBQH ‍€ & Ů… ا‏. ‍ ŮˆŘŁâ€ŹŘŒ(1)!- {â€ŤŮˆâ€Ź -{ ‍ﺹ‏$‍! ا اďş™! ا‏Q‍ Ůˆ ﺥ‏X ‍ Řą ŘŻŮˆ ! ا‏- ‍ ا‏v/‍ ﺼ ! أن آâ€ŹŘŒ(2)!-4 !4‍ﺥ آ‏ !-‍ ا ا  ‏Q ‍ ŰŒ ؊‏5‍ أﺾ‏T‍ا ‏Y ‍ Ůˆâ€ŹŘŒ(3)C4 T4 ‍ ا‏0Q !- { ‍! ا Ůˆ ! ا‏BQH !H‍•ﺹ‏4 ‍ا‏ ‍ Ůˆﺥ ات‏- ‍ ا ŮˆŮ„ Ůˆ Ů‚ ا ŮˆŮ„ Ůˆâ€Ź- ‍! Ůˆâ€Ź-‍ ŘŞ ŘŻŮˆ ﺕ‏B= - / ‍ ﺹ‏-H ‍ ا‏-L â€ŤŮˆا‏ !-5.‍ عات ﺾ‏%‍ ﺕ‏0 ‍ Řą ا ؼ‏% ‍! ا‏BQH ‍ Ůˆا & Ů… اâ€ŹŘŒ!-‍ ŘŻŮˆ ﺕ‏-m ‍ ت‏-Q4 â€ŤŮˆâ€Ź .‍ ق‏H ‍! ا ع؏ Ůˆا‏-5.‍ ŘŞ ﺾ‏o-‍ ‏5- G ‍ ا & ا Ůˆâ€ŹvQ - ‍ ŘąŮƒâ€Ź/ ‍ﺕ‏ ŘŒ!;‍ & Ů… ا Ůˆ ! ا ŰŒâ€ŹC ‍ Řą ŰŒ ع؜‏B ‍ا ا‏Y‍ أن ه‏T‍ ى ا ďşą عي ‏H4 ‍ ا‏0Q - L Q !-‍اﺕ‏Y ‍! ا‏- / ‍ Ůˆا‏-;4 ‍ اâ€ŹŘŒG-H ‍ اâ€ŹŘŒâ€Ť ŘŞ ا ا٠‏-Q4 ‍م ŘŁďşą ďşą ŰŒ ل‏o-‍ ‏5-4‍آ‏ W ‍ Ůˆا‏4-L ‍م ا‏o-‍ ‏5-4 ‍ا ا‏Y‍ن ه‏x ‍ م‏- ‍ ا‏IL Q‍Â? ‏5 ‍ Ůˆâ€ŹŘŒ ‍ ďşą Ůˆا  ‏-H ‍ا‏ 0Q ‍ = دع‏-m I‍ أ‏3-‍ ﺥ‏.!BQH ‍ ا‏C=‍ ا‏4 C‍ Ů„ ا اﺹ‏T4 ‍ ا‏. . ‍ [ Ůˆâ€Ź/ !- ‍ Ůˆâ€Ź/4Q ‍! Ůˆďş• ŘŞ ا ى‏BQHQ ‍ ؊‏4 ‍ ŘŞ ا ! Ůˆا ا‏- Âœâ€Ť ! ا‏4T ‍ د؊‏-=‍ا & ŮˆŘĽ اد Ůˆâ€Ź .(4)‍ ا Ůˆ ! ŰŒ ŰŒ م‏H‍ ŘŻŰŒ! ا

ﺕ‏% = ‍! Ůˆا‏-‍ ﺹ‏-H ‍ا‏ ‍ د؊‏C=‍ ŘĄ ا‏/‍ ŘŻŘŠ ا ŮˆŮ„  ‏-‍ ﺹ‏0B ‍ي ŰŒâ€ŹY ‍ اâ€ŹŘŒ & ‍ Ů… ا ﺹ‏L ‍ؼن ا‏

B ‍ ŰŒâ€Ź4 ŘŒ!4 ‍ ه ŘŞ Ůˆاﺹ ! Ůˆâ€ŹT‍ Ůˆďş• Ůƒ اďş•â€ŹŘŒ(5)‍ﺾ ؾ‏$‍ ŘŻŘŠ ا‏-‍ ﺹ‏0 ‍ ؼ‏0 ‍ ﺥ‏4‍ﺕ‏ ‍ Ů„â€ŹŘŒ(6)‍ دات‏-H ‍ ع؊ ŘŻŘŠ ďş• ŘŻ ا‏IQ T‍& ا ďşą عي ŮˆŰŒâ€ŹQ ‍ ŘŞ ŰŒ ؊‏T !- & ‍! ا‏- 4 ‍ Ů‚ ا‏H‍‏$ ‍  ن‏Q ‍ ي‏- . ‍ Ůˆا ا › اâ€ŹŘŒâ€Ť! ا  ن‏Q ‍ي ﺥ ŘŤ آ ن Ůˆâ€ŹY ‍ا‏ C !‍ ﺹ‏-HQ ‍ ي‏- ‍ ŘŞ ا= ان‏.‍ ؼﺙ‏0Q 4 ‍ ďşą ا Ůˆ ﺕ‏-H ‍ أن ا ďşą Řą ا‏3-‍ ﺥâ€ŹŘŒâ€ŤďşĽ ى‏$‍ا‏ ‍ا‏Y‍ ه‏C 5 ŘŒâ€ŤďşĽ ى‏$‍! ا‏- 4 ‍ ŘŞ ا‏B ‍ ا‏C ‍= ŘŞ ا  ن‏7 5 ‍ Ůˆ= م‏.‍ا  ن‏ ‹ [ .‍ ŘŁďş™â€ŹŘŒ! ‍! ا اďş™! Ůˆ ا Ůˆâ€ŹQ‍ ﺥ‏I ‍ي‏Y ‍ Řą ازŰŒ ا ى ا‏B ‍ا‏ (1)-

Kendall W. Stiles, Grassroots empowerment: states, non-state actors and global policy formulation, in, Richard A. Higgott, Geoffrey R.D. Underhill and Andreas Bieler (eds), Non-state Actors and Authority in the Global System, Routledge, London, 2000, pp 3247 (2)Thomas J. Biersteker and Rodney Bruce Hall, Private authority as global governance, in, Rodney Bruce Hall and Thomas J. Biersteker (eds), The emergence of private authority in global governance, Cambridge University Press, UK, 2004, pp 03-22 (3)Brian T. Trainor, The state as the mystical foundation of authority, Philosophy and Social Criticism, Vol.32, n°6, 2006, pp 767-779 (4)Jim Rossi, the puzzle of state constitutions, in, Garduer.James.A (eds), Interpreting state constitutions: a jurisprudence of function in a federal system, university of Chicago Press, Chicago, 2005, pp 101-121 (5)Ernst-Ulrich Petersmann, From State Sovereignty to the Sovereignty of Citizens in the International Relations of the EU?, in, Neil Walker (ed), Sovereignty in Transition, Hart, USA, 2003, pp 145-166 (6)Neil Walker, Late Sovereignty in the European Union, in, Neil Walker (ed), Sovereignty in Transition, Hart, USA, 2003, pp 03-32 279

‍ ďş• د‏L‍ا = ŰŒâ€ŹY ‍ Ůˆâ€ŹŘŒ &-l ‍ ا‏4 ‍ ا‏F & Q !T- ‍ ‏- 7 ‍! اﺹ‏- 4 ‍ ŘŞ ا‏B ‍ا‏ !- & ‍ Ů‚ ا‏H‍‏$‍ ا‏C 4 ‍ ŘŞ ا  ن ا‏B ‍ ďş• ا‏. ‍ ﺕ‏- ‍! ؼ‏- & ‍ ا‏-‍ ا ďşą ﺕ‏ 0Q ‍! Ůˆâ€Ź4 ‍! ا‏Q‍ ďşą ﺥ‏-H ‍ ا‏C ‍  ن‏Q -‍ ŮŠ ا ﺥ‏- . ‍ ء ا‏.‍ داŮ… أن ا Řąďş•â€ŹŘŒ!-4 ‍ا‏ XY .‍  ن ا Ůˆ ا م‏Q ! & ‍ ا‏-m ‍ ت‏H‍•ﺹ‏4 ‍ ! ا‏4T 0 .‍ ŰŒâ€ŹŘŒ 4 ‍ ى ا‏H4 ‍ا‏

‍& Â?ﺼ‏-l‍ Ůˆâ€ŹGH‍ Ůˆ‏4 ‍ Ů… ا   ا‏L ‍ ا‏- ‍ ا= ان = ي‏. ‍ ŰŒ ŘŠ ﺕ‏T ‍ ا‏-‍ا ďşą ﺕ‏

‍ ďşą Ůˆا  ‏-H ‍ ا‏- L ‍ ا‏- ‍ ي‏- . ‍ ا = ان ا‏0 ‍ ع؊ ؼ‏% [H- ‍ Ůˆâ€ŹŘŒ 4 ‍ ا‏C4 T4 ‍ا‏ ‍ ٠‏/ ‍ ن & ﺥ! آ‏5‍Â? أن ﺕ‏T‍ ا ! ŰŒâ€Ź4 ‍ا ďşą ŘŠ ا‏Y ‍ Ůˆâ€ŹŘŒ(1)!-‍ ا Ůˆ ﺕ‏-‍ ŘĽ{ Řą ا ďşą ﺕ‏

‍ ‏54 ‍ Řą ا‏- 4 ‍ا ه ا‏Y‍ ŮˆŮ‡â€ŹŘŒ!-‍ ŘŻŮˆ ﺕ‏-m C=‍ ŘŞ ا‏-Q4 ‍ى Ůˆâ€Źo< ‍ ŘŞ ŘŻďşą ŘąŰŒ! ذات‏B‍ﺼ‏ !‍ ŰŒ! ا ďşą ŘąŰŒâ€ŹL ‍ي ŘŁ ب ا‏Y ‍ ا Ůˆ ! ا‏0Q o-‍ ŘŠ ا آ‏5& GQ 4 ‍ Řą ا‏% ‍! ا‏T 4 ‍ ŰŒâ€Ź. ‍ا‏ .!‍ ŰŒâ€Ź-Q ‍ا‏ ! T ‍ى ا‏Ym ‍ي‏Y ‍ ٠ا ا؍ ا Ůˆ ďş• ا‏Fx â€ŤŮˆŮ„ ŰŒ ŘŁďşą ﺹ‏$‍ ا ا‏4 - ‍ ن‏5 !‍ ŘŞ ا ďşą ŘąŰŒâ€ŹB ‍ ا‏F‍ ات ا

Ůˆâ€Ź-- GQ ‍ن ا ا ;  ŰŒâ€Źx ŘŒ!‍ا ďşą ŘąŰŒâ€Ź ‍ عات‏- ‍ ŘŞ ا‏BB CF‍ ŮˆŮˆâ€ŹŘŒ! !‍ ŘŻŰŒâ€Ź% = ‍= ŘŞ Ůˆا‏7 ‍ ! ا‏-.{ ›.W â€ŤŮˆďşąâ€Ź

-‍ Řą ﺾ‏L I. Ward ./‍ ŘŠ ŰŒâ€ŹL ‍ ا‏XY‍ ؼن Ů‡â€ŹŘŒ(2)‍! ! أﺼ ى‏-‍ ﺹ‏-H ‍ا‏ 2‍ ŘŁŰŒâ€ŹŘŒ,‍ ! ‏4 2‍ ŘŠ ا ďşą ŘŠ "آ(Ůˆاإ Ů… ب ŘŁŮˆ آ(ŰŒâ€Ź5 ‍ ع‏. ‍ ا‏0 ‍ ؼ‏K. Marx ‍ ؊‏L ‍ ت‏B 6 ŘŒ, j! ‍ح ا‏e3?‍ Ů„ ا‏I ,/ 3 ‍ Ůˆﺼâ€ŹŘŒ2 <‍ ا‏+ â€ŤŰŒ (Ů… ا‏ 0 ‍ أ‏2 g!!3 ,+ ‍ Ůˆاâ€ŹŘŒ ‍ Ůˆ ŰŒ ŘŞ ŰŒ ŰŒ (ŰŒ! ا< ا‏- ‍ ﺽ‏+ ‍ا‏ ‍ ع‏. ‍ ا‏0 ‍ ؼ‏X T‍ ŰŒ اﺕ‏I‍‏x ŘŒ 4 ‍ا ا‏Y‍ ه‏0Q ‍ Ůˆâ€Ź.(3)" ‍ا ŘŞ ا ا‏M+ *‍ؼﺽ ٠ا‏ /& 745 . ‍ي ŰŒâ€ŹY ‍ Ůˆاâ€ŹŘŒ -‍Â? ا ďşą ŘąŰŒâ€Ź-%‍ ŰŒâ€ŹoT ! ;4 !‍ Ů„ ا ďşą ŘąŰŒâ€ŹQ ‍أن ا‏ 5 ‍ﺹÂ? ا‏$ Q G-.B‍ Ůˆع؊ ﺕ‏W . ‍ Ůˆ ŰŒâ€ŹŘŒ --‍ ﺹ‏-HQ !.H !-‍ ﺹ‏-H ‍ Ů„ ا‏Q ‍ا‏ .(4)€ % ‍ا‏

(1)-

Mathias Albert, Beyond legalization: reading the increase, variation and differentiation of legal and law-like arrangements in international relations through world society theory, in, Christian BrĂźtsch and Dirk Lehmkuhl (eds), Law and Legalization in Transnational Relations, Routledge, UK, 2007, p 197 (2)J. H. H. Weiler, In defence of the status quo: Europe’s constitutional Sonderweg , in, J. H. H. Weiler and Marlene Wind (eds), European Constitutionalism Beyond the State, Cambridge University Press, UK, 2003, p 21 (3)Ian Ward, Beyond Constitutionalism, The Search for a European Political Imagination, European Law Journal, Vol.7, n°4, 2001, 24-40 (4)William P. Marshall, Constitutional law as political spoil, Jurocracy and Distrust, Mar 2005, p 209; Robert Barros, Constitutionalism and Dictatorship, Pinochet, the Junta, and the 1980 Constitution, Cambridge University Press, United Kingdom, 2002, pp 10-29 280

‫إن ا ‪ C‬ا ﺱ ري آ‪ 4‬ی‪ ،(1)Neil Walker I-4H‬ی آ ‪ 0Q‬أن ﻥ ‬ ‫ا آ‪ 0Q o-‬ا ﺱ ة ) ‪ 0 4‬ا و ﺕ ( و ‪ -‬آ ا ﺱ ری! دا ‪ ،I‬وا ‪Y‬ي ی‪ .‬‬ ‫ ‪ 5/‬آ‪ -.‬ا‪ 5 z‬ﻥ ت ا &‪ -H‬ی! وا ی‪ B Q !-Q‬ب ا ﺱ ري و ! ﻥ‪ L‬ﺙ !‬ ‫‪ Diachronique‬وی ‪ .‬وی ل ا ﻥ ‪ 5- X .‬ﻥ‪ o-‬ت أﺥ ى ‪ -Q4‬ت ﺕ‪y‬ﺙ‪ -‬ات‬ ‫واﺱ ! ‪ 0Q‬ا ‪ - L‬ا ‪ 4‬وا ‪ -H‬ﺱ ‪.‬‬ ‫إن ا ا ‪ 5& I 4‬ة ا ‪ C‬ا ﺱ ري ی إ ‪ 0‬ﻥ‪o‬ع ه‪ XY‬ا ‪ -‬ة وإﺥ‪7‬ء ا ‪ 4‬آ‪o‬‬ ‫ا ‪ 4‬س ا ‪Y‬ي و‪$ I- CF‬ي ﻥ‪ L‬م ﺱ‪ -‬ﺱ وا ‪ ، 4‬وﺕ‪ I- .‬ور ‪ -H‬إن ﻥ ‬ ‫ه ‪ 7 ،(2) /‬ی‪ 54‬ﺕ‪ %‬ر ذ ‪ ,‬ا ‪ %‬ر ا ‪ -Q‬ي & د‪ X‬أن ا ﺱ ة ا و ﺕ‪ !-‬ﺕ ‪ .‬آ ‪!4‬‬ ‫ م ﻥ‪ L‬م = ﻥ ﻥ داﺥ‪ B L Q‬ی ! ﺕ ر ‪ !-‬أ ‪ C4 T .F‬ﺥ ر {‪!=7 .‬‬ ‫ﺕ ‪ 5‬ه ‪ ،!B‬ر‪ m‬ا= ‪ & !W= ! 7‬ده أن ا ﻥ ن ا ﺱ ري ا ‪Y‬ي ی د‬ ‫ ‪ G‬ا ‪ -‬ل ا ‪ -H‬ﺱ ی‪ .‬و ‪ 4‬ا و ی‪ 54‬ا ﺱ < ء ‪ - H4 I‬و دﻥ ‬ ‫وإﺙ رة ه‪Y‬ا ا ‪ -‬ل‪.‬‬ ‫إن ا ‪ - 4‬ر ا ‪ o‬ا ‪ .‬ی ‪ !T 4‬ا ‪ %‬ر ا ‪ C GQ 4‬ا ﺱ ري ی‪ QB 0 .‬‬ ‫ ‪7‬ﺱ ‪ 4‬اری! ا ری ‪ ،!-‬و ‪Y‬ا ‪x‬ن & م ا ﺱ ة = ﺕ<‪Y 5/ -‬ري‪ ،‬وی‪ T‬أن ی‪0 .‬‬ ‫ذو ارﺕ‪ .‬ط ﺱ‪ ..‬ی ‪7% C 4‬ﺡ‪ % C !-‬در‪ X‬ا ری ‪ ،!-‬إ إذا ﺕ‪ 54‬ا= & ء ‪ H‬ر‬ ‫ﺥ‪ B‬ذو ة ﺕ ری ‪.!-‬‬ ‫ ‪– v--5 Q !.H‬أي ﺕ‪ v--5‬ا ‪ B‬ب ا ﺱ ري آ ‪ GH‬ﺕ ‪x ،-IB- 4 C‬ﻥ ﻥ& ‬ ‫ ‪ ! 4Q‬ا ‪ &Fz !-= -H‬ء ‪ 0‬ﺱ ﺱ‪7 -‬ﺱ ا ت ا ‪ Q !&Q 4‬ﺱ ة أز !‬ ‫وأ ‪ ! 5‬و‪ l‬وف ‪ !&Q‬و‪ ،!&Q $‬و ‪ I-Q‬ﺱ & إ ‪ 0‬ا & ا ‪ G-4‬ﺡ ل‬ ‫‪ -m‬ب ا ‪ ! 4‬ا ‪ ،!-= -H‬ه‪Y‬ا ا & ا ‪Y‬ي ی‪ H‬ﻥ ‪ 0Q‬ا ‪ - G-‬ا ﺱ ا ت ا ‪!&Q 4‬‬ ‫ إ{ ر ‪ GH‬ا‪ 5 $‬ر)‪ ،(3‬و ‪Y‬ا و ا ‪ L‬إ ‪ !-Q4 0‬ا ﺱ ة إ{ ر ‪7‬ﻥ‪!-‬‬ ‫إ ا ‪ -Q4 !-‬ﺕ‪ L ،!-‬ر ‪ .-‬ي ی ى ا‪$‬ﻥ اع ا ‪75‬ﺱ‪7 Q !-5-‬ﻥ‪ !-‬ا ﻥ ﻥ‪،!-‬‬ ‫ﺱ اء آ ﻥ[ ﺵ‪ !-Q5‬أو ه ی!‪ ،‬إ ‪ 0‬ﻥ ع ا ‪7‬ﻥ‪ !-‬ا & و‪ !-F‬ا ‪ ! 4W 4‬إ{ ر‬ ‫ا ‪ 5./‬ت ا ‪ !- 4‬آ ‪ -Q4‬ت ‪ -‬ی! ‪ vQ -‬ا & ا ا و ﺕ‪ !-‬و‪ -m‬ا و ﺕ‪.!-‬‬ ‫ا ‪ !B‬ا ; ;! ﺕ ‪ &4 GQ‬م ا ‪ o-‬ا ‪ - 4‬ري‪ ،‬ﺡ‪ 3-‬أن ‪ vQ‬ا ﺱ ﺕ‪ -‬ا

‬ ‫ آ ا‪$‬ﻥ‪ !4L‬ا ‪ -H‬ﺱ‪ = !-‬ﺕ<‪ -‬ت وﺕ [ & ا ی أﻥ اع ا ‪o-4‬ات ا ‪ - 4‬ری!‬ ‫ ‪ 4‬آ ن ﻥ ‪ -;5 ،‬ا ﺕ‪ 5‬ن اﺕ ت ا ‪ C‬ا ﺱ ري ا ‪ ! H‬ا ‪Y‬آ ‪! %‬‬ ‫‪Neil Walker, The idea of constitutional pluralism, The Modern Law Review, Vol.65,‬‬

‫‪(1)-‬‬

‫‪n°3, 2002, p 328‬‬

‫‪Neil walker, op.cit, p 331‬‬ ‫‪Neil walker, op.cit, p 340‬‬ ‫‪281‬‬

‫)‪(2‬‬‫‪(3)-‬‬

‫ ﺕ ت أﺥ ى ﺕ ا ‪ B‬ت ا & ر‪ !m‬أو ا ‪ Q ! & 4‬ﺱ ﺕ‪ -‬ا ‪ -m 5/ ! F 4‬‬ ‫ ‪ ، -‬وا

ﺕ م ‪ %‬ا ‪ 4T‬ت ا ‪ ! 4- 4‬ا ‪ ،1989 . ،C4 T4‬آ ﻥ[ ا ﺱ ﺕ‪ -‬‬ ‫ا ﺵ اآ‪ !-‬دا ‪ 4‬ﺕ ا ‪ I‬اﺕ م ا ‪ o-‬ا ‪ 4‬ه وا ‪ - 4‬ري ‪ Q‬أﺱ‪ { ،!- 4‬ی‪ G‬و‪ F‬‬ ‫ ‪ %‬ر = ‪ !4‬ا ‪ .4‬دئ ا‪$‬ﺥ‪ !-=7‬ا

ی م ‪ -Q‬ا &‪ 5‬ا ‪ .-Q‬ا ‪ ،‬و ا §‬ ‫ا ‪ 4‬ﺕ‪ !.‬ه‪ XY‬ا ‪ .4‬دئ‪ -Q ،I .‬ا ﺱ ري ا < ‪ C ،‬ز ‪ I4‬أو ‪y I‬آ‪ -‬‬ ‫ﺡ ق ا ‪ !-5Q4‬ا ! ‪ %‬رة ی !‪ ،‬ی‪ m 0 .‬ا‪$‬ﺡ‪ -‬ن ‪ C G& -m‬ا‪$‬ﻥ‪!4L‬‬ ‫ا ﺵ اآ‪ T !-‬ل ا ‪ -B‬وا = ! ا !)‪.(1‬‬ ‫إﻥ‪ I‬ی‪ -Q L‬ى ا ی‪ v‬ا ‪Y‬ي أ ب ‪ vQ‬ا ﺱ ری! اء ﺕ‪ -T.‬‬ ‫ ا ‪ -‬وا ‪ .4‬دئ ا ‪ - 4‬ری! وإ=‪ %‬ء أﺥ ى‪ ،‬وه‪Y‬ا ه إ ﻥ ‪ .4 !- B !T-‬أ ا ﺡ ة‬ ‫ا ﻥ ﻥ‪ !-‬ا ‪ 4‬ﺕ‪ 0Q o5‬أﺱ س ﺕ ر ‪ !-‬ا ‪ -‬وا ‪ 4‬ی‪ 7 ، -‬و ‪ G‬ه‪ XY‬ا ‪ L‬ة ﺕ<‪ -Q‬‬ ‫ ا ‪ 0Q -‬أﺥ ى)‪ (2‬ورﺱ إ{ ر ه ‪ ! 4T 5‬ا ‪ -‬ا ‪ 4‬دة ا ‪.C4 T4‬‬ ‫وه‪ XY‬ا ‪ !-Q4‬ﺕ إ و ‪ -< G‬وﺡ‪ -‬وه ا و !‪ ،‬و ﺕ ‪ IQ4‬إ{ ر ی<‪Y‬ي‬ ‫ ‪ -Q4‬ت ا ﺱ ة‪ ،‬وه‪Y‬ا ی دي ﺡ ‪ 4‬إ ‪ 0‬ﺕ ‪ ! 4T ³-4‬ا ‪ -‬ا اﺱ ! =‪ B‬ت‬ ‫أﺥ ى ا ‪ C4 T4‬ا اﺱ‪ C‬وآ ی وا ; !‪ ،‬ا ‪ ، Q‬وا & ‪ ...‬ا ¬‪.‬‬ ‫إن ا ‪ C4 T4‬ا ‪ 4‬ی ‪ o-4‬ة ا & ‪ F‬ا ‪ - 4‬ا ی ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق‬ ‫ا ‪ !- oT‬ا ‪ !-‬ا ‪ ، %‬إ ‪ 0‬در ! ا ﺱ ‪ !- 7‬ا ‪ -Q4‬ﺕ‪ !-‬وا ‪ - 4‬ری! ‪ XY‬ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق‪،‬‬ ‫وا ‪ 4‬د ا ﺡ‪ !-Q4 -‬ا ﻥ ج ا ‪ 4‬ه ‪ !-Q4‬ا ا ‪ -‬ه‪ XY‬ا ﺱ ‪ - 7‬ت‬ ‫ا ی ة ا ‪ ،C4 T4‬و و ! إی‪ T‬د ﻥ ع ا = ان ا ‪ - .‬ي ‪ XY‬ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق ‪ 5‬ن أﻥ‪!4L‬‬ ‫= ‪Y !4‬اﺕ ‪ ،‬ﺕ ‪ .‬ﺡ ! ا ا ‪ G‬ا ‪ - 4‬ري ‪$‬ز ! ا ا

أ [ ا ‪ C4 T4‬ا ﺕ§‬ ‫ ‪ -Q4‬ت ا ا ا ‪ 7‬ه‪ vQ - !-‬ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق ا ‪.!- 4‬‬ ‫ا ‪ !B‬ا ا ! ﺕ ‪ 5& GQ‬ة ا ﺱ <‪7‬ل ا‪$‬ی ی ‪ ،‬ﺡ‪ 3-‬أن ا د ءات‬ ‫ا‪$‬ی ی ‪ !-‬ا

رﺱ[ ﺥ‪7‬ل ا ‪ ! T‬ا ﺱ ری! ا ‪ 5 ! H‬ن أﺡ‪ H‬وأ ‬ ‫‪$‬ي ﺕ ‪ -Q‬أو <! دﺱ ری! ه أ= م ا ‪ -H‬ﺱ ت ا ﺱ ری! ﻥ&‪ ، H‬إﻥ‪ I‬ﺱ‪ -‬ق ا ﺱ ة‬ ‫ا و ﺕ‪x !-‬ن ه‪ XY‬ا ‪7 4‬ز ! ا ‪YT 4‬رة –ا‪$‬ی ی ‪ -!-‬ﺕ‪ B‬ح أي ﺕ ی ‪!BQHQ !.H‬‬ ‫ا ‪ -H‬ﺱ‪ !-‬أو ﺵ ‪ !-‬ا ‪ B‬ب ا ﺱ ري‪.‬‬ ‫ر‪ m‬أن ﺕ‪y‬ﺙ‪ -‬ا &‪ 5‬ا‪$‬ی ی ‪ 0Q‬ا ‪ -H‬ﺱ ت ا ﻥ ﻥ‪Y I !-‬ور = ی! ﺕ‪ 4‬ﺡ ‪0‬‬ ‫إ ‪ 0‬ﺕ ری¬ ا &‪ 5‬ا ﻥ ﻥ ‪y‬آ‪ ،IQ4‬إ أن ا ‪ 44‬رﺱ ت ا ‪ !- 4‬ا اه ! ی‪ 54‬ﺕ ‪ Q-Q‬‬ ‫ ه ا ‪ B‬ت‬ ‫ ‪y‬ي ﺕ‪ o--4‬أی ی ‪ ،‬ﺡ‪ 3-‬أن ﺕ‪oT‬ؤ ا ‪ C4 T4‬إ ‪ 0‬ﺕ د‬ ‫‪Neil walker, op.cit, p 332‬‬ ‫‪Howard Schweber,op.cit, pp 203-229‬‬ ‫‪282‬‬

‫)‪(1‬‬‫‪(2)-‬‬

‫ و ا ﺱ ر إ‬،(1)‫ ت‬B ‫ ا‬XY ‫اﺕ‬Y ‫ ا‬v ‫ رات ا‬L ‫ ﺕ دا‬QB ‫! ی‬- 4 ‫ا‬ ‫ ءات‬. ‫ ا‬- ‫ ه‬7 ‫ ة اء ا ا ا‬4 ‫ت ا‬7 & Q 4 H ‫ ج إ‬ ‫& م‬4 !4 ‫ ﺱ ر ه إ ﺕ‬، ‫ ا ﻥ ﻥ‬C=‫! ء ا ا‬-Q4 !&Q 4 ‫! ا‬- 4 ‫ا‬ Niklas H‫; ق ﺡ‬.‫ أو اﻥ‬،Jacques Derrida ‫& م‬4 ! ‫ إﺡ‬،Bruno Latour .Luhmann Gaston -. ‫ ﺡ ﺕ‬0Q !- 4 H ‫ ت ا‬- ; ‫ ا‬XY‫; ه‬4 -H. ‫ ا‬o-4 ‫إن ا‬ !- ‫ أی ی‬- -H o--4 ،‫ ا ت‬XY‫ ا ; ه‬-& ‫ ن‬5‫ أن ی‬54‫ ی‬Bachelard ‫ أن‬0 ‫ ﺕ ج إ‬،! - !‫ ت دﺱ ری‬B‫ ﺥ‬0 ‫ وا

ﺕ إ‬،!-H‫! وأﺥ ى رآ‬- ‫ ا‬.-

Q‫ي ﺕ‬Y ‫& م ا‬4 ‫ا ا‬Y‫ ه‬.‫ ا ﻥ ن‬-‫! ﻥ‬H5 4 ‫! ا‬- 4 ‫ رات ا‬L 4 ‫ﺕ ّ ض دی! ا‬ ‫ؤ‬oT‫ ﺕ‬. ،‫ﺥ ى‬y ‫ رة أو‬% !-‫ ی! و ا اﺙ‬- . ‫ رات ا‬L 4 ‫ آ ا‬X ‫ [ ذات ا ﺱ ر‬. ‫ أ‬I-Q ‫ و‬، . ‫ ا‬-Q ‫ ا‬G ‫ ع و‬F 4 ‫ ا‬C ‫= ت‬7 ‫ ﺕ د ا‬0 ‫ات إ‬Y ‫ا‬ J. -. ‫ ﺡ ﺕ‬0Q "‫ ! = ة‬F" ‫ أو‬،" ‫ أﺱ‬7 v " . ‫ ی‬5-5&‫ ﺕ‬F .(2)‫ ت‬B ‫ ا‬- !- ‫=! ﺕ‬7 . ‫ ! آ !" ﺕ‬F" W‫ي ه أی‬Y ‫ ا‬،Derrida ، - ‫ ب‬B ! 4- !-BQH‫ رﺱ! ﺕ‬4 ‫! ه إ‬- ‫ أﺱ س أن أي أی ی‬0Q ‫و‬ GB 4 ‫ ا‬- ‫ ي‬- . ‫ ا = ان ا‬, ‫ ی ذ‬.‫ ﺕ‬54‫ ی‬v-5 ،‫ ت أﺥ ى‬-‫ﻥ‬7 0Q ! - !-‫ﻥ‬7 ‫! أو‬- ‫ ا‬.-Q ‫ ﺱ اء ا‬، - - ‫ی ی‬$‫ ا‬-Q‫ إن آ‬،‫؟‬I §‫ ا ﺕ‬4- 4 ‫ ا‬GB 4 ‫ وا‬4- 4 ‫ا‬

‫ وا‬،!-‫ ا ﻥ ﻥ‬-‫& ه‬4 ‫ وا‬0 . ‫ ت وا‬H‫ ﺱ‬4 ‫ ! ا‬4T C-‫ وﺕ ﺱ‬GQ = ،!-‫ا ﺵ اآ‬ ‫ﺡ ى‬$ ‫[ أو‬Q4‫ا أه‬Y ‫ وه‬،‫ دي‬% = ‫ ﺱ وا‬-H ‫ ا‬- B ‫ ﺕ& ا‬0Q ‫ د‬/‫ﺕ‬ -‫! دﺱ ﺕ‬- ‫ ا‬.-Q ‫ ا‬-‫ [ ا ﺱ ﺕ‬. y ، ‫ ﻥ‬4 ‫ ا‬C4 T4 ‫ﺥ ى ا‬$‫ ت ا‬B ‫اﺱ [ ا‬ G ‫ ! وﺙ‬4T ‫ رة‬. [‫! آ ﻥ‬-‫ ا ﺵ اآ‬-‫ أ ا ﺱ ﺕ‬،‫ﺥ ى‬$‫ دی! ر ! ا‬% =‫ا‬ .!‫! ﺙ ری‬-‫ ﺱ‬-‫ﺱ‬ ‫ دﺱ ة‬،!-‫ ﺱ ة ا و ﺕ‬Q 7‫ ن ی‬5‫ ﺱ ة ا اه ! ه أن ﺕ‬Q .‫آ‬$‫إن ا ي ا‬ C4 T4 ‫ ا‬o-4 ‫ رات ا

ی‬L 4 ‫ ت وا‬-‫ﻥ‬7 ‫ ا‬5 !- ‫ و‬T‫ ن ﺕ‬5‫ وﺕ‬،(3)!- ‫! إ ا‬-= -‫ﺱ‬ ‫ ري‬- 4 ‫ م ا‬TH‫ ﺡ ! ا ﻥ‬0Q ‫ ﺕ آ‬3 ; ‫ ى ا‬H4Q !‫ ری‬- 4 ‫! ا‬- ‫ن ا‬x ‫ا‬Y ‫ و‬، ‫ا اه‬ T‫ ! ی‬4 ، ‫ی ی‬$‫ل ا‬7< ‫ ري وا ﺱ‬- 4 ‫ ا‬o- ! Q 4 ‫ ا ﻥ دات ا‬0Q ‫ د‬Q ‫ ي‬B ‫ ی‬3- ، %=‫ إ‬-m‫ آ ف و & و‬5/ ‫ ر إد‬L ‫ ا ﺱ ة‬v‫ﺕ ی‬ (1)-

Gunther Teubner, Et Dieu rit, op.cit, pp 269-271

(2)-

Benoît Frydman, Le droit, de la modernité à la post-modernité, Réseaux, n°.88-90, 2000, p 69; Jacques Derrida, the mystical foundation of law, op.cit, pp 919-1046 (3)Inger-Johanne Sand, Polycontextuality as an Alternative to Constitutionalism, in, Christian Joerges, lnger-Johanne Sand and Gunther Teubner (eds), Transnational Governance and Constitutionalism , Hart, Oxford, 2004, pp 41-66 283

‫ ا‬H‫ ت ﺕ‬QB ‫ ا‬XY‫ أن ه‬4 { !F‫ ت دﺱ ری! ر‬QB‫ ﺕ‬- ‫ اع‬% ‫ ا‬0Q T‫ و ! ﺡ ذاﺕ ی‬/4 ‫ ا ﺱ ة ا‬XY‫ن ﺡ ود ه‬x ‫ و ! أﺥ ى‬، -‫ ی‬4 ‫ ا‬0‫دﻥ‬$‫ا‬ ، ‫ م ا ر‬TH‫ ﻥ‬GQ ‫ ﺵ وط ﺕ‬CF‫ و‬T‫ ی‬, Y‫ آ‬،‫د ج‬z‫ ت ا‬-=7‫ أﺥ‬C TH ‫أن ﺕ‬ 0Q ‫ ن = درة‬5‫ أن ﺕ‬T‫ ی‬، ‫ وﺡ ه‬-Q -4 ‫= ع ا‬z ‫ & ا ﺱ ة‬5‫ إ ﺕ‬T‫ ی‬0 4 ‫ ت‬B ‫ ا‬C !.‫ ن ﺱ‬5‫ وا

ﺕ‬،‫ ري‬- 4 ‫رﺵ د ا‬z‫ ی! وا‬-H& ‫ ! ا‬4 ‫ ل ا‬5‫ أﺵ‬- ‫ﺕ‬ .(1) ‫ ﺱ‬-H ‫ ل ا‬- Q ‫ﺥ ى‬$‫ا‬ ",/ ! ‫ " ا ! ذج ا‬0 ‫ أ‬2 ‫( (ی ت‬2) ، *‫ ری ا (و‬+ ( ‫ ا > ی ا‬m G . ! ‫ وا‬، ‫آ‬a ‫ دات ا ا‬+‫إن ا*ﻥ‬ ‫ون‬j !> ! ‫ ری ا‬+ ( ‫ * ( > ی ا‬,+ ‫ وا‬،‫ (ی ت (ی(ة‬4 !I _ 4 j

. 4 A I ‫ أن‬،‫ أﺥ ي‬. 2 ‫ اد‬/G‫ وا ق ا‬. 2 ‫ ا‬B ! ‫ا‬ 8a‫ ه‬,‫! ه‬/ ، !+I! ‫ رات ا ] ا‬B+ I! ‫ ا‬B ‫ > إ _ ا‬، / ‫ رة‬6 ‫ أز

؟‬,/ ‫ ری‬+ ( ‫ ا > ی ا‬g ‫ أدﺥ‬,+ ‫ رات ا‬B+ ‫ا‬ :!-‫ﺙ! ﻥ ط أﺱ ﺱ‬7‫ل ﺙ‬7‫ رات ﺥ‬B ‫ ا‬XY‫ { ح ه‬54‫ی‬ C ! ‫ ﺥ‬، ‫! ا

ا‬- 5 ‫; ت ا ; رة ا‬4 ‫إن أول ﺕ ي ی‬

‫ﺱ ا‬$‫ ورة ا ! ا‬F 0Q ‫ ی ة ﺕ آ‬v=‫ ا‬I ‫ و { ﺡ‬،20 ‫ﻥ ی! ا ن‬ 0Q G. Teubner I = ; ‫ ق‬H‫ ق ﻥ‬-H ‫ا ا‬Y‫ ه‬،‫ ي‬-Q ‫ ا ﺱ ري ا‬I & ‫ ا‬-Q ‫ی م‬ ‫ ! أﺡ‬4 ‫ = ا‬،!4 ‫ ا‬F‫ و ر‬-B‫ ! ا ﺵ‬4T ‫ أن‬3-‫ ﺡ‬،!- F ‫ ا‬XY‫ ; ه‬ 4‫ ی م ی ﺥ ت ﺕ‬I‫ أﺱ س أﻥ‬0Q ،[-‫ ری! ا ﻥ ﻥ‬T ‫وري ا ت ا‬o ، Cubby C. Compuseve ‫ ة‬4H4 ‫ا وا= ! ا ار ا‬Y‫ وآ ن ه‬،! 4 ‫ ا‬XY‫ ت ه‬-=7‫ﺥ‬y ‫ ی ﺡ ی! ا ﺥ ل‬4- [-‫ ا ﻥ ﻥ‬H ‫ود و‬o4 ‫ا ا‬Y‫ ه‬- ‫ﺡ ل ﺱ ء ا & ه‬ XY‫ ه‬. -‫ وا اﻥ‬C ‫ ا‬/ ‫ق وا‬7‫! «ﺥ‬- 4 ‫ ا‬C=‫ ا‬4 ‫ و د ا‬.H ! - C=‫ ا‬0 ‫إ‬ --H‫ ا & ﻥ‬-Q4 H4 ‫ ا‬C 4 Yahoo ‫ود‬o4 ‫ ا‬y ‫! ری‬45 ‫ا ا= ! اﻥ [ ار‬ !- C=‫ ا‬. ‫ ﺕ‬C=‫ ا‬0 ‫ أو ا ﺥ ل إ‬،!‫ ت ﻥ زی‬- C-. ‫ م‬- Q [-‫ ا ﻥ ﻥ‬0 ‫ ﺥ ل إ‬Q .(2) !- ‫ ب أ ل إ ا‬5‫ رة رﺕ‬B ‫ا‬

(1)-

Neil walker, the Idea of constitutional pluralism, op.cit, p 341 :C= 4 ‫ ا ع ا ار ا‬54‫ ی‬-(2) TGI Paris, Ordonnance de réferé du 20 Nov. 2000 at: http://www.juriscom.net/txt/jurisfr/cti/tgi-paris 20001120.htm. This decision confirmed the earlier ruling of 22 May 2000 ordering Yahoo! to block access to material that was judged illegal to display in France under Article R 645–1 du Code Pénal. See TGI Paris, 284

! 4=‫ ﺡ ر‬B‫ ت ا

ﺕ‬- 5‫ﺵ‬z‫ واﺡ ا ا‬.‫; ل ی ض ﻥ‬4 ‫ا ا‬Y‫إن ه‬ C ‫ ت ﺕ‬- 5‫ﺵ‬z‫ ا‬XY‫ إن ه‬،‫ ان‬Q.Q ‫ ت ا ة‬- 5 ‫ ت وا ; رة ا‬%‫ا ﺕ‬ !- { ‫ ا‬- ‫ ا‬-4W‫ أو ﺕ‬،7; [-‫ﻥ ﻥ‬7 ‫ ! ﺥ ل‬Q 4 ‫! ا‬-‫! وا ﻥ ﻥ‬- ‫ ا‬H4 ‫ا‬ ‫ا‬Y‫! ه‬-‫ﺱ ﺱ‬$‫ ق ا‬Q !; ; ‫{ اف ا‬$‫ أو أﺙ ا‬، { ‫ ق ا‬C‫ ل ا اﺱ‬T4 ‫ا ا‬Y‫ ه‬

4 ‫ ﻥ ﻥ أﺱ ﺱ آ ﻥ و‬GQ ‫ا وﺕ‬Y‫ ه‬G4 ‫! أ‬- 5‫ﺵ‬z‫ ا‬5 ‫ و‬، F‫ ء ا ا‬W& ‫ا‬ .!-4= ‫ ت ا‬%‫ﺕ‬7 ‫ ﺥ ل‬Q

‫! ا‬% ‫! وا‬4 ‫! ﺕ ي ت ا‬-‫ ی! ا ﺱ ری! ا و ﺕ‬L ‫ ا‬I ‫ ی ا‬ ،! ‫ ا ﻥ ﻥ وا ﻥ ن ا ﺱ ري ﺥ‬5& ‫[ آ أﺱ ا‬F =‫ ت و‬T4 ‫ ا‬vQ XY !T- ‫ وآ‬،‫ ل‬T4 ‫ا ا‬Y‫ ه‬Q‫ آ‬%‫ ﺕ‬G H ‫ ا‬3 .4 ‫ ا‬-Q- ‫ رات ا

ﺕ ﺕ‬B ‫إن ا‬ !Q H ‫! و‬%% ‫! ﺥ ! و‬4‫! ﺡ آ‬4L‫ ! أﻥ‬4T 4 ‫ ت ف ا ﻥ ن ا‬4 ‫ا‬ ‫ا‬Y‫ ه‬،(1)!Q H4 ‫ ری! ا‬- 4 ‫ ت ا‬B ‫ ا‬XY G ‫ إ ﺕ ا‬4 ‫ و ا ﻥ ن ا‬،! ‫ ﻥ ا و‬0 ‫إ‬ /‫ ب أن ی‬B‫ وﺡ ی! آ ﺥ‬G‫ أي ﺡ‬،‫ ب‬B ‫! ﺡ ق ا‬- 5‫ ح إﺵ‬B‫ي ی‬Y ‫ ا‬G ‫ا ا‬ = ‫ ا ق‬XY‫ أن ه‬T‫ ﻥ‬3-‫ ﺡ‬،! ‫ ا‬I ‫ ری‬- ‫ ا ص و‬I B ‫ و‬،! ‫ ا‬I -‫ﻥ‬7

‫ ا و ﺕ‬GB 4 ‫! ا اﺙ! وا‬Q‫! ا

ﺡ‬- 4/ ‫ ا آ ﺕ ری ت ا‬vQ [5 ‫اﻥ‬ ،(2)‫ام‬o x‫ﺥ ى آ‬$‫ ت ا‬B ‫ ا‬0Q , ‫ ذ‬F &‫ ا ق وﺕ‬XY‫ ه‬5 ‫ وا

ﺕ‬،‫ا ﺡ وي‬ ! ‫ ا ا ا‬-5& ‫ ورة إ دة ا‬F -‫آ‬y‫ ﺕ‬،‫ ت‬B ‫ ا‬G ‫& م ا‬4 ‫ا ا‬Y‫إن ه‬ ‫ ﻥ‬0 ‫ إ‬- ‫ أﻥ = ﻥ ن أ‬0Q ‫ ا ص وا اف‬.W ‫ ت ا ! وا‬5 .‫ ت‬B Q !-‫ﺱ ﺱ‬$‫ أي ا ق ا‬،!‫! ا ق ا ﺱ ری‬-W= ‫ ح‬B‫ ی‬،! ‫= ﻥ ن ا و‬ 0Q !‫ ق ا ﺱ ری‬Q ‫ ا‬.-Q ‫& م ا‬4 ‫ ا‬Gavin. W Anderson ‫ = م‬ !- ‫ ا‬.-Q ‫ ی! ا‬L ‫ أن ا‬3-‫ ﺡ‬،!‫ دی‬% = ‫! ا‬4 ‫[ وﺥ ! ا‬Q%‫ رات ا

ﺡ‬B ‫أﺱ س ا‬ ‫ ا اض أن‬0Q ، - {‫ ا و ! و ا‬- !=7 ‫ ا‬G.B‫ أن ﺕ‬54‫ ق ا ﺱ ری! ی‬Q !- ‫ ت ا دو‬l !4 ‫ إ{ ر ا‬I‫ أﻥ‬4 - ،!Q ‫ دی! آ‬-H ‫! ا‬BQH ‫ ا‬,Q 4‫! ﺕ‬4‫ا آ‬ ،!- { ‫ ی ت ا ول ا‬/‫ ﺱ ت ا ! وﺕ‬-H ‫ ا‬0Q ‫ای‬o ‫ و‬-.‫ آ‬-‫ﺙ‬y‫ ! وﺥ ! ذات ﺕ‬ ‫ا أدﺥ‬Y‫ وه‬،!‫ و ! ا ق ا ﺱ ری‬H [H- ‫ ی ة‬T ‫ ﻥ ت ا‬-5 ‫ ا‬XY‫ أن ه‬m‫ر‬ Ordonnance de réferé du txt/jurisfr/cti/tgiparis20000522.htm

22

mai

2000

at:

http://222.juriscom.net/

:, Y‫ آ‬L‫أﻥ‬ Gunther Teubner, Societal Constitutionalism: Alternatives to State-Centred Constitutional Theory?, in, Christian Joerges, lnger-Johanne Sand and Gunther Teubner(eds), Transnational Governance and Constitutionalism , Hart, Oxford, 2004, pp 03-04 (1)Andreas Fischer-Lescano, Gunther Teubner, op.cit, p 1045 (2)Gunther Teubner, Contracting worlds, op.cit, p 412; Gunther Teubner, After Privatisation, op.cit, p 421 285

!=7 ! !-F [ ‫ ﺕ‬David S. Law I W‫ ر ی‬B ‫ا ا‬Y‫ ه‬.(1)! ‫& م أز‬4 ‫ا‬ ‫ ال ا ة‬$‫ رؤوس ا‬0Q ‫& م ا ق ا ﺱ ری! وه أن "ا‬4 !4 ‫ا‬ ‫ ة ق‬-.‫! ر ! آ‬- =‫ ﺱ ت و‬-‫ وﺱ‬- ‫ اﺕ ذ ﺕ ا‬0Q ‫ ا ول‬CT/‫ ! ﺕ‬4 ‫ ت وا‬- Q .(2)"!‫ دی‬% = ‫! وا‬-‫ ﻥ‬H‫ﻥ‬z‫! ا‬-‫ﺱ ﺱ‬$‫ا‬ !BQ‫ اد ﺱ‬$‫ ی! ا‬4 ‫ ت‬- æ‫ أن ﺕ& ا ق ا ﺱ ری! آ‬T‫ن ی‬x ،‫ا‬Y ‫و‬ ‫ ه‬/‫ ت ا

ﺕ‬B ‫ إ دة ء ق دﺱ ری! ﺕ ی ا‬0 ‫ ﺕ ج إ‬5 ‫ و‬،! ‫ا و‬ !4‫! ا آ‬4L‫ ق أﻥ‬-‫ ﺱ‬0 ‫ & م ا ق ا ﺱ ری! إ‬C-‫ ﺕ ﺱ‬0 ‫ا ی دي إ‬Y‫ ه‬،‫ م‬- ‫ا‬ Robert I- ‫ا ی إ‬Y‫ وه‬.‫ ا ق‬XY 5-‫ﺱ‬75 ‫ ذج ا‬4 Q ‫ ﺕ ل أﺱ ﺱ‬I ‫ا ! و‬ !- ‫ ا‬.-Q ‫ ی! ا‬L ‫ ﺡ ل ا ق ا ﺱ ری! و ى = رة ا‬I ‫ ی‬L‫ إ{ ر ﻥ‬Alexy .(3)‫ ا ق‬XY‫ ت ه‬.QB G- ‫ ﺕ‬0Q !-=7‫ﺥ‬$‫ ا‬H‫! وأﺱ‬-5-‫ﺱ‬75 ‫ا‬ ‫ا‬Y‫ ه‬H‫ أن ﺕ‬T‫ ی! ﺡ ل ا ﺱ ة ی‬L ‫! وا ﺵ ت ا‬4 ‫إن ﺕ ی ت ا‬

‫ أﺱ ﺱ‬-Q ‫ ى ﺕ‬H4‫ ا و ! آ‬o-‫ع ﺕ آ‬o‫ي ﻥ § ﻥ‬Y ‫ ا‬، 4 ‫ ذج ا‬4 ‫ا ل ا‬ § ‫ أن ی‬T‫ ی ی‬T ‫ ي ا‬5& ‫{ ر ا‬z‫ إن ا‬،!- - ‫وﺕ ی ا & ﺡ ل ا & ا ا ﺱ ری! ا‬ v/5‫ت ﺕ‬7 & ‫ ا‬XY‫ ه‬،!-‫! وا دی! ا ﻥ ﻥ‬4 ‫ ا‬،‫ دﺱ ة ا ق‬- !‫ ی‬- ‫ت ا‬7 & ‫ا‬

H‫! ﺕ‬-‫ دی! ا ﻥ ﻥ‬Q !- 4 H ‫! وا ی ت ا‬4 Q !- ‫ ی‬. ‫ أن ا ی ت ا‬ .(4)‫ ا ﻥ ن ا ﺱ ري‬-5& ‫إ دة ا‬ ‫ ا‬4‫ ی‬،!‫& م ا ق ا ﺱ ری‬4 ‫رﺵ دي‬z‫ ذج ا‬4 ‫ا ا ل ا‬Y‫إن ه‬ .(5)G ‫! وا‬BQH ‫ ا‬،! ‫ ا و‬،‫ ا & د‬:‫& م‬4 ‫ا ا‬Y ! ‫ر‬$‫! ا‬-‫ﺱ ﺱ‬$‫ا‬ ‫ ل‬T !‫ ی‬4‫ن ا ق ا ﺱ ری! ﺕ ودة ﺡ‬x ،‫ ا & د‬% !.H ‫ ي‬- . ‫ ا‬. ‫ ا‬G ‫ و‬،‫ ت‬B ‫ ن ﺡ ی! ا‬4F 0 ‫ إ‬4‫ أن ﺕ‬، &Q !‫ دی‬ ‫ دي‬f ‫ ل ا‬I! ‫ ا‬m ،(‫(ی‬.+ ‫ ا‬g " I‫ﻥ‬x G. Teubner ‫ ی ل‬4‫ وآ‬، ‫ ﻥ‬H‫ﻥ‬z‫& ا‬Q

‫ أي ﺡ ی‬، . ‫ ﺡ( ذا‬,/ ‫ ت‬B ‫

ا‬e x a‫ آ‬2 ‫ و‬،,f 6 ‫ وا‬C‫ ا ﺡ‬،‫ ن‬f ‫ ی ا‬ .(6)"... ‫م‬e4?‫ ا‬،C ‫ ا‬، + ‫ ا‬،2f ‫ا‬

(1)-

Gavin. W Anderson, Constitutional rights after globalization, Hart, Oxford, 2005, pp 03-16 (2)David S. Law, Globalization and the future of constitutional rights, Northwestern University Law Review, Vol.102, n°3, 2008, p 38 (3)R. Alexy, A Theory of Constitutional Rights, Oxford University Press, Oxford, 2002 (4)Gavin. W Anderson, op.cit, p 12 (5)Gunther Teubner, Contracting worlds, op.cit, p 412 (6)Gunther Teubner, op.cit, pp 412-413 286

‫ وأﻥ‬، 4 ‫ ا‬F & Q !- ‫! ﺕ ری‬Q45 ‫ أن ﺕ& آ‬T‫ ق ا ﺱ ری! ی‬ ! ‫! ا و‬- 4/ ‫ ت ا‬B ‫ أو ا‬،!;‫ و ! ا ی‬Q !- ‫ ل ا ﺱ‬-4 ‫ ا‬I ‫ أن ﺕ ا‬T‫ی‬ .!- 4 ‫! ا‬- B ‫ ا

ﺕ د ا دی! ا‬،(‫ د‬% = ‫)ا‬ !‫ ی! ا دی‬4‫! ﺡ‬4 ‫ن‬x ،!‫ و ! ﺕ ی & م ا ق ا ﺱ ری‬Q !.H !- 4/ ‫! وا‬- ‫ ل ا ﺱ‬-4 ‫ ا‬0 ‫ إ‬L ‫ ا‬T‫ ی‬7 ، ‫ أ ﺡ‬0 ‫ إ‬C‫ أن ﺕ ﺱ‬T‫! ی‬- B ‫ا‬ ‫ أي‬Q4 ‫ ل ا

= ی‬-4 ‫ إدراك ا‬T‫ ی‬،!‫! ا اﺙ‬Q‫! ا

ه ﺡ‬- { ‫ و ! ا‬Q § ‫ و ی‬،!‫ دی‬% = ‫! ا‬4 ‫ ت ا‬.-‫ ی ﺕ ﺕ‬IL‫ﺡ‬7‫ا ﻥ‬Y‫ وه‬، 4 ‫ ا‬GH‫ﻥ‬ G ‫ ا‬T‫ ی‬I‫ﻥ‬x I-Q ‫ و‬،‫ ت‬-H T ‫ آ ت دة ا‬/ ‫ ن { ف ا‬H‫ﻥ‬z‫ﺕ ی ق ا‬ ‫ ﺡ ﺱ اء‬0Q ‫ أو ا ر‬Q‫ ل ا اﺥ‬T4 ‫ ا‬،‫ ل ا م وا ص‬T4 ‫ا ﺱ ري ا ! ا‬ ‫ ن‬5‫ أن ﺕ‬T‫ي ی‬Y ‫ ا‬، 4 ‫ دة ء ا ﻥ ن ا ص ا‬z !-‫ﺱ ﺱ‬$‫! ا‬B ‫آ ا‬y ‫ وه ﺕ‬،(1) ‫ ل‬- ‫ أي‬G H ‫ ا‬3 .4 ‫ ت ا ! ا

رأی ه ا‬- 7 ‫ ﺕ د ا ﺱ‬I& l‫إﺡ ى أه و‬ .!- ‫ﺕ ﺱ‬ ،!‫ ﺱ‬-H ‫ ا‬0 ‫ ﺡ‬.C4 T4 ‫ دة ا‬4 ‫! ا‬- & ‫ ق ا‬H‫ﻥ‬$‫ آ ا‬I ‫ا ا ی ی ا‬Y‫وأن ه‬ 0 ‫ﻥ ﺕ ج ا =[ ا اه إ‬x ، ‫ ﻥ‬H‫ﻥ‬z‫! ا & ا‬4 ‫ أﻥ اع ﺕ‬5 ‫ را‬5 ‫ا

رﺱ[ اﺡ‬ !- 5 ‫ ت ا‬B ‫! أو ا‬- ‫ دی ت ا ﺱ‬% = ‫! { ف ا‬4 ‫ ر ا‬5 ‫ ی! اﺡ‬4 ‫ا‬ .!-4Q ‫وا‬ ‫ دی! أ‬% = ‫! ا‬BQH ‫ ا‬o‫ اآ‬0Q o-‫ ا آ‬T‫ ی‬،‫ا ا < ض‬Y ‫و‬ ‫ م‬4 ‫ ا ه‬T‫ ی‬،! ‫ ة ا و‬- . ‫ ت ا ! ا‬T4 ‫ ن ا‬H‫ﻥ‬z‫ ل ﺡ ق ا‬T ‫ﺕ ی‬ . ‫ ﺕ ﺱ‬4 ‫ ا‬GH‫ أي ﻥ‬Q4 ‫ ﺱ ا ا ا

ی‬ !- 4/ ‫! ا‬- 4 ‫ ق ا‬H‫ﻥ‬$‫ ا‬- Q ‫ ا ا‬-‫ & م ا ﺱ‬0Q o-‫ا ا آ‬Y‫إن ه‬ I‫ أﺱ س أﻥ‬0Q G ‫& م ا‬4‫ د آ‬4 ‫ ا‬I / ‫ ا‬% ‫ ﺕ ﺱ ف ی‬B-‫وا ا= ! ﺕ [ ﺱ‬ !BQH ‫ ﺕ ﺥ ا‬F ! ‫ي آ ن أداة‬Y ‫& م ا‬4 ‫ا ا‬Y‫ ه‬،(2)"!-‫ ﻥ‬5 I.‫ ﺵ‬L‫ ! "ﺡ‬B .‫ ل ا ص‬T4 ‫ ا‬G Q !- ‫ إ ا‬-‫ & ه‬0 ‫ﻥ ﻥ ج إ‬x ‫ ا ن‬5 ،!-‫ ﺱ‬-H ‫ا‬

: L‫ ق ا ﺱ ری! أﻥ‬Q ‫ ی ة‬T ‫ ! ا‬L 4 ‫ ا‬CF‫ و‬4‫ ه‬H ‫ و‬،‫ ن‬H‫ﻥ‬z‫! ق ا‬-‫ ا و ﺕ‬-m ‫ ﺡ ل ﺕ ی ا & ا‬-(1) George Andreopoulos, Zehra F. Kabasakal Arat, and Peter Juviler (eds), Non-State Actors in the Human Rights Universe, Kumarian Press, USA, 2006; Olivier De Schutter (eds), Transnational Corporations and Human Rights, Hart, USA, 2006; Gunther Teubner, The Anonymous Matrix: Human Rights Violations by 'Private' Transnational Actors, Modern Law Review,Vol.69, n°3, 2006, pp 327–346 (2)Gunther Teubner, Contracting worlds, op.cit, p 414 287

‫ أدى ه‪Y‬ا ا ﺱ‪ &4 C‬م ا ق ا ﺱ ری! ا ‪ T4‬ل ا ص ‪ H4‬ﻥ ‬ ‫دﺱ ة ا ﻥ ن ا ص وﺕ ی‪ IQ‬إ ‪ = 0‬ﻥ ن دﺱ ري ‪7‬ﺱ ‪ - 7‬ت ا ‪ !- 4‬ا ‪ 4‬دة‪.‬‬ ‫ دا [ أﻥ‪ !4L‬ا آ‪ !4‬ا ! ﺕ م ‪x‬ﻥ ج وﺕ ‪ -L‬وﺡ آ‪ H !4‬ﺡ ت واﺱ ! ‪ Q‬ﻥ ن‬ ‫ا ‪Y‬ي ی‪ .W‬أﻥ‪ H‬ق ا ‪ { <W .!&Q !- 4‬ت ا

رﺱ[ ا ﻥ‪ 18 -‬و‪19‬‬ ‫ ‪ 0Q‬ا‪$‬ﻥ‪ !4L‬ا ‪ -H‬ﺱ‪ !-‬أ دﺱ ة ﺡ ق ا ‪ 4‬ا{ ‪ -‬اﺕ‪ X T‬ه‪ XY‬ا‪$‬ﻥ‪ ،!4L‬ه‪XY‬‬ ‫ا ‪ { <W‬ت ه ﻥ&‪ H‬ا ن‪ 4 5 ،‬رﺱ! ‪ F‬أﻥ‪ !4L‬ا آ‪ !4‬ا ! & ض ﺕ ‪ -.‬ا‬ ‫أﺱ ﺱ‪ - 0Q !-‬ل ا‪$‬ﻥ‪ !4L‬ا ‪ !- 4‬ا ﺱ ‪.!-‬‬ ‫ا !‪ A B‬ا & ﻥ‪ 2 :,‬ا ( ‪ +‬ة ا (و* إ _ ا ( ‪ +‬ة ا !‪ !+I‬‬ ‫ ‪ 0Q‬أﺱ س ا ﻥ دات ا ‪$ ! 4‬ﺱ ا ‪ L‬ی! ا ﺱ ری! ا و ﺕ‪ ،!-‬وا

أآ ت‬ ‫‪ F‬ورة إﺡ اث =‪ ! -B‬إ ‪ !- 4 H‬وﺕ<‪ --‬ا ‪ 4‬ذج ا ‪ -Q4 4‬ت ا ﺱ ة‪ ،‬‬ ‫اﺕ‪ L [ T‬ا ‪ Q‬ل إ ‪ 0‬ﺕ‪ / .‬ری‪ C‬دﺱ ری! ‪ -m‬ﺕ ‪ -Q‬ی!‪ ،‬ﺕ ول ﺕ ‪ B‬ا ‪!B‬‬ ‫ا ‪ Q !-& 4‬ﺱ ة ا ‪ -Q‬ی!‪ ،‬أ وه ا و !‪ ،‬وه‪Y‬ا ﺡ‪ ،X L‬ا ‪y‬وی‪7‬ت‬ ‫ا ‪ .‬ی ‪ !-‬وا ا= ‪ XY !-‬ا ‪ B‬وﺡ ت‪ ،‬ﺥ ! ‪ /‬ری‪ C‬ا ﺱ ة ا‪$‬ورو ‪ !-‬وا و ‪،(1) !-‬‬ ‫‪ -m‬أن‪ ،‬و ‪ C‬ا اف ‪y‬ه‪ !-4‬ه‪ XY‬ا ‪ B‬ت ا ﺱ ری! ﺕ‪ -5/‬رة ی ة ﺱ ة‬ ‫‪ -m‬دو ﺕ‪ ،!-‬ﺕ ‪ F. Hayek ! -Q G.B‬ﺡ‪ 4 -‬ی آ "أن (ر ‪e _ 4‬ﺡ> ‬ ‫ا (د !‪ I‬ل ﻥ> ی‪ +‬ﺡ ل ه‪ 8a‬ا ‪ ! ،‬ی ‪ 2‬ﻥ! ذج د ‪ +‬ري ﺥ ص‬ ‫ وی (ﻥ ! ذج د ‪ +‬ري ‪ ،"2‬إ أن ه‪ XY‬ا ‪ 4‬و ت ﺕ ق إ ‪ 0‬إ ‪ B‬ء ﻥ‪ L‬ی!‬ ‫ ! ﺱ ة ا ق ا ‪ C4 T4‬ا و ﺕ ‪ ،‬ه‪Y‬ا ی ‪ QB‬دﺱ ة = ﻥ ﻥ‪ !-‬ﺕ دی!‬ ‫ﺕ‪ -T H‬دی! ا ﺱ ‪ - 7‬ت ا ‪o-44‬ة ‪ C4 T4Q‬ا ‪.(2) 4‬‬ ‫)‪( (1‬ا‪ B 0-‬وﺡ ود ‪ ,/‬ﺡ آ ‬ ‫إن ‪ 4 !I‬ا*ﻥ‪ +‬دات ا ! ‪ m G .‬ا > ی ا ( ‪ +‬ری ا (و* ‪، . 2‬‬ ‫وا ‪( +‬ی ت ا ‪ ,+‬ا ^ ‪ !4‬ت ا ( ‪ +‬ة ‪ ,/‬إ< ر ا ! >

ا ‪(I‬ی(ة ‪ e‬ت ا ى ‪,/‬‬ ‫ا !‪ ( [!+I‬ا (اﺙ‪ ( ,‬ا (و* ‪ . 2 ,‬أﺥ ى‪ ،‬ف ‪j‬دي إ _ ع ‪,/‬‬ ‫ا دود وا*ﻥ‪* f‬ت وا ! ‪ I‬ت ا ‪ ,+‬ی! ‪ 2‬أن ‪ B‬ح ‪ 8a.‬ا?ﺵ ‪ ،‬وه ی! ‪ 2‬ا (ی‪C‬‬ ‫‪( 4 !I 24‬ا‪ B 0-‬وﺡ ول إ‪ 4‬دة ء ا > ی ا ( ‪ +‬ری ( ﺡ ا ‪x f+‬‬ ‫ ﺽ ( ا رﺙ ‪ ،‬ه‪ 8a‬ا (ا‪ 0-‬أ ‪( g‬ة ‪ ,4‬ﺽ[ د ‪( J‬ی (‬ ‫ا آ ‪ _B +‬ﺡ(ود ا (ول ‪ 2‬أ ‪ 0‬إ ار أﻥ>! د ‪ +‬ری ‪. ! 4‬‬ ‫إن ﺡ ! ا ‪ ,/‬ا ‪ GQB4‬ا ‪Y‬ي اآ &[ ا ﺱ ﺕ‪ -‬ا ‪ -H‬ﺱ‪ !-‬ى = رﺕ ‪0Q‬‬ ‫اﺱ ‪ -‬ب ا ‪ B‬رات ا ‪ 0Q !Q%&4‬ا ‪ H4‬ى ا ‪ = ، 4 T4‬أﺕ[ ‪ { ! 4T4‬وﺡ ت‪،‬‬ ‫ﺕ ‪x vQ‬ﺥ ‪7‬ف ﻥ‪ L‬ﺕ إ ‪ & 0‬م ا ﺱ ‪ !- 7‬ا ‪ ،!- 4‬وﺕ ‪ I /‬إدراآ ‬ ‫‪288‬‬

‫ ! و ت ا‬4T ‫ ح‬B‫ أن ﻥ‬54‫ ق ی‬-H ‫ا ا‬Y‫ ه‬.‫ ﺡ ود ا ول‬0B ‫ ی‬54 :!-‫أﺱ ﺱ‬ ‫ أن‬I 54‫ ی‬، B‫ ﻥ‬5 ‫ ا‬-Q ‫ ا‬G ‫ و‬4 ‫; إ= ار دﺱ ر‬4 ‫ ﺕ‬0 ‫و‬$‫ و ! ا‬4 ‫ا‬ !‫ وﺡ‬B -m !- 4 ‫ ت ا‬B ‫! ا‬- 7 ‫ ! اﺱ‬yH ‫ وه‬،C4 T4 ‫ ت ا‬B= ‫ی ي آ‬

‫! ا‬-&HQ& ‫ﺱ ت ا‬z‫ و ت آ ﻥ[ ا‬4 ‫ ا‬XY‫ ه‬0 ‫ وأو‬، -‫ وﺡ‬4 ‫ دﺱ ر‬45 ‫ دام ی‬

‫ ﻥ‬- 4‫ ﺱ آ ﺱ‬-‫ م ﺱ‬L‫ ﻥ‬.‫ أ ﺕ‬،(1)Rawls ‫ و‬Habermas ‫ آ‬0‫أﺕ‬ ‫ ﻥ ت‬-5 ‫ م ا‬4W‫ ت وإ اءات اﻥ‬-Q4 L ‫ أن ی‬54‫ ی‬4 ‫ ر دﺱ ر‬%‫ وﺕ‬، W‫ﺕ‬ ‫ا‬Y ‫ أن‬m‫ ور‬. 4 ‫ ﺱ ا‬-H ‫ ى ا‬4 ‫ ا‬- 5 ‫ ی ة ا

ی‬T ‫! ا‬-‫ ﺱ‬-H ‫ ت ا‬H‫ ﺱ‬4 ‫وا‬ !- < ‫ ! ا‬4- ‫ = ى ا‬0 ‫و‬$‫ ی م ر ! ا‬I‫ أﺱ س أﻥ‬0Q ،‫ ق‬B ‫ ا‬C‫ ی ى واﺱ‬. ‫ا‬ ‫ ی د‬I‫! أﻥ‬-‫ أن ی ﻥ ﺡ‬54‫ ی‬I‫ إ أﻥ‬،‫ا ا ﺱ ر‬Y‫ ه‬0Q ‫ و= ﺕ‬4-= ‫ أ ض‬ ;4‫ ی! ﺕ‬-Q ‫ ﺕ‬-‫ & ه‬I T ‫ و = ی‬،‫ ي‬-Q ‫ & م ا ﺱ ر ا و ﺕ ا‬I&= ‫ ى‬H4 ‫ ا‬0Q ‫ ر ی ة‬% F ! ‫ و و‬،!-‫ ا و ﺕ‬-‫ ا ﺱ ﺕ‬/ ‫ ب‬.‫أﺱ‬ 4‫ ﺱ‬5 ‫ ى ا‬H4 ‫ا ا‬Y‫ ه‬0Q %4 ‫ ا‬-L ‫ دة وﺕ‬-H ‫ ا‬-‫& ه‬4 GQ ‫ ی‬4- ! ‫ ﺥ‬، 4 ‫ا‬ .‫ ت وإ اءات إﺕ ذ ا ار‬-Q4 ‫ ﻥ و‬- !-‫ ! ا ﺱ ری! ا و ﺕ‬T ‫! ا‬4 ‫! ﺕ‬-‫ ﻥ‬5 ‫ ة إ‬-.‫ ت آ‬- 5‫ ح إﺵ‬B‫ا ی‬Y‫وه‬ ‫& ا= اﻥ‬5‫ أن ی‬54‫ي ی‬Y ‫ ن ا‬-5 ‫ا ا‬Y‫ اﺱ ! و د ; ه‬5 .(2) 4 ‫ ى ا‬H4 ‫ ا‬0Q !- { ‫ ا و ! ا‬-‫ دﺱ ﺕ‬C [Q%‫ رة ا

ﺡ‬% ‫ & ا‬4 ‫ م ا ﻥ ﻥ ا‬L ‫ ا‬C ‫ ی‬- ‫ أن ی م‬54‫! ی‬- { ‫ و ! ا‬Q ‫ ري‬- 4 ‫ ی ا‬. ‫! ا‬-Q4 ‫ي أﺡ ط‬Y ‫ ا‬GB 4 ‫ أن ا‬5 .(3)!-4 ‫ ی ا و ! ا‬. ‫ ة‬4 ‫ ا‬$‫; ق ا‬- ‫! أ إ= ار‬-‫ د ا ﻥ ﻥ‬T ‫; ا‬4‫! ﺕ‬-‫ و ! ا ; ﻥ‬4 ‫ا‬ ،!- ‫! دو‬-‫ ﺱ‬-‫! ﺱ‬BQH C 4 Q !- / ‫ آ ا‬I ‫! و‬-4 ‫ دة‬-‫ ع ﺕ [ ﺱ‬F 4 ‫آ ﺱ ر‬ 5 ،(4)‫! ا ﺱ ر‬- ‫! ا‬- . ‫ ا‬-5/‫ ﺕ‬-‫ ا ﻥ ن ا و ا م دورا أﺱ ﺱ‬Q‫وه ی‬ (1)-

Habermas, Jürgen, The Postnational Constellation : Political Essays Studies in Contemporary German Social Thought, translated by Max Pensky, the MIT Press, Cambridge, Massachusetts, 2001; John Rawls, The Law of Peoples, Harvard University Press, 2001 (2)Neil Walker, Postnational constitutionalism and the problem of translation, in, J. H. H. Weiler and Marlene Wind (eds), European Constitutionalism Beyond the State, Cambridge University Press, UK, 2003, pp 27-53 (3)P. Capps, The rejection of the universal state, in, Nicholas Tsagourias (ed), Transnational Constitutionalism, International and European Models, Cambridge University Press, New York, 2007, p 17 :7; L‫ أﻥ‬-(4) 289

‍ي‏Y-& ‍ ز ا‏T ‍= ا‏7B‍ ďşľ ŘŠ ؼ‏. ‍ ع؊‏% !‍ ؼ ŘŹ ا Ůˆ ! ا ďşą ŘąŰŒâ€Ź- ‍; Ů‚ ŰŒâ€Ź-4 ‍ا ا‏Y‍أن ه‏ 0 ‍ Ůˆﺥ‏.(!- ‍! ا Ů„ ا Ůˆâ€Ź45 ) W ‍! ا !( Ůˆا‏- 4T ‍ ŰŒ )ا‏/ ‍ Ůˆاâ€ŹŘŒ( $‍Â? ا‏QT ) $‍ [ ا‏. ‍ ا أ‏H‍ Ů… ďşą ŰŒâ€Ź4W‍ Ůˆﺼ ! ؼâ€ŹŘŒâ€Ť; ق‏-4 ‍ا ا‏Y ‍ ن‏.{ ‍ ŘĄ ŰŒâ€ŹW $‍ ا‏-m ‍ ع‏- ‍ أي‏0Q !- .‍ﺹ‏y ‍; ق‏-4 ‍ Â? ا‏B‍ ŰŒâ€Ź103 ‍ د؊‏4 ‍ Ůˆ اâ€ŹŘŒ!‍ ŰŒâ€ŹW ‍! ا‏-4 ‍ ؊‏4 ‍ا‏ ‍; ق‏-4 ‍إ ŘŁďşą ďşą ا‏o 5/‍ ا

ďş•â€ŹŘŒ!- ‍! ا Ů„ ا Ůˆâ€Ź45 ‍ن‏x , Y‍ آâ€ŹŘŒâ€Ť ه ات‏4 ‍=  ن ا‏ ‍ا‏Y‍ ه‏0Q ‍ Ůˆâ€ŹŘŒ(38 ‍ د؊‏4 ‍ ا  ن )ا‏C % !‍ ŮˆŘąŰŒâ€ŹW ‍ ا ا ا‏0Q ‍ ďş• ŮŠâ€ŹŘŒ(92 ‍ د؊‏4 ‍)ا‏ .(1)!- ‍ ! ا Ůˆâ€Ź4T4Q ‍! آ ďşą ؊‏- . ‍ ا‏XY‍ ه‏0 ‍ ‹ ؼ‏. ‍ ا‏L‍ﺹ Řł ‏$‍ا‏ 0 ‍ ؼ‏4‍ ďş•â€ŹŘŒ"!- ‍ا ďşą ٠ ٠ ا ďşą ŘŠ ŰŒ Ů " ďşą ŘŠ ا Ůˆâ€ŹY â€ŤŮˆâ€Ź X T‍ا ا ﺕ‏Y‍ ŮˆŮ‡â€ŹŘŒ Q 4 ‍ ى ا‏H4 ‍ ا‏0Q v W ‍ Ůˆا‏/& ‍ ى ا Ůˆ ŘŁ ا‏H4 ‍ا‏ I ‍ آ‏J.Habermas 7; T‍ ‏3-‍ ﺥâ€ŹŘŒâ€ŤŮˆŮ„â€Ź$‍& ا‏HQ& ‍ ŰŒ ا‏. ‍ ا‏C - ‍ ﺥ‏0 ‍ ؼ‏G â€ŤŰŒ ا‏ ‍ ؊‏4 ‍ ا‏$‍; Ů‚ ا‏- 54‍ ŘąŰŒ! ﺕ‏- ‍ﺙ! ŘĽ ا ت‏7‍ ﺙ‏0Q ‍" أآ‏The divided West" XY‍ Ů‡â€ŹŘŒ 4 ‍ ŘŻďşą ع‏5‍; Ů‚ ﺾ‏-4 ‍! ا‏4 ‍ ﺕ‏544 ‍ ا‏I‍ Ůˆأâ€ŹŘŒâ€Ť ŘŻďşą عي‏.‍ ﺕ‏ : ‍ ŘąŰŒ! ه‏- 4 ‍ ا ŘŞ ا‏z‍ا‏ .‍ ن‏H‍‏z‍ ďşą! ﺥ Ů‚ ا‏-‍ Ůˆďşąâ€Ź4 ‍ ا‏QH ‍ ŰŒ! ا‏4‍ ه ٠ﺥ‏- €F‍؏ ا ا‏o4 ‍ ا‏-1 .‍ ďş• ŰŒ Ůˆا= ت‏C ‍ Ů„ ا ؊‏4 ‍ اﺹ‏C ‍ Ů„ د‏%‍ اﺕ‏-2 .‍ ؊‏4 ‍! =  ن ÂŤ ا‏-4 ‍ ŘŠ Ůˆâ€Ź4 ‍ ا‏$‍! ا‏- -4W‍ ﺕ‏-3 !Q = -m ‍اإ‏o ‍; أ‏4‍ ŘĄ ďş• ŘąŮƒ أ ﺕ‏W $‍{ Řą ŘŁŰŒ ا ŮˆŮ„ ا‏x‍ آ‏. ‍; Ů‚ ŰŒâ€Ź-4 I-Q â€ŤŮˆâ€Ź ^‍ = Ů„ "أ‏W. Friedmann I ‍ا ح‏Y‍ ŮˆŮ‡â€Ź.(2) ‍ ﺹ‏-‍ ﺹ‏4 C4 T4 %&Q ‍ أن ŰŒ ن‏AI‍ Řą ŰŒâ€ŹB+ ‍\ن ا‏/ ...... / &‍ >! ŘŞ ŘŻŮˆ أآ‏24 C ‍ ا ŰŒâ€Źg‍ؼذا آ ‏ ‍ن‏x ŘŒFriedmann !L‍ﺥ‏7 ; 4‍ Ůˆďş•â€Ź.(3)"‍ عي‏+ ( ‍ ŘĽ _ ا  ن ا‏, ‍ ا  ن ا (Ůˆâ€Ź2

‍ ع‏H4‍ آ‏$‍! ا‏.% Â?-‍ﺹ‏y‍ ﺕ‏Y ŘŒ $‍ Řą =  ن ا‏B‍ ŰŒ! ا  ن ا Ůˆ ďş•& ﺕ‏5 !‍ عﺹ‏ [ Y ‍ ؊‏-.‍ن دا آ‏x ‍ ؊‏4 ‍ ا‏$‍; Ů‚ ا‏- ‍ ďş™ ﺥâ€ŹŘŒ!.% ‍; Ů‚ ا‏- .‍ ﺕ‏Y ‍ Ůˆâ€ŹŘŒâ€Ť ďşą ؊‏Q

P, Dupuy, The Constitutional Dimension of the Charter of the United Nations Revisited, Max Planck Yearbook of United Nations Law, vol. 1, 1997, pp 01-33; B Fassbender, The United Nations Charter as Constitution of the International Community, Columbia Journal of Transnational Law, Vol.37, 1998, pp 529-613 (1)Andreas L. Paulus, op.cit, pp 63-64 (2)B. Fassbender, The meaning of international constitutional law, in, Nicholas Tsagourias (ed),Transnational Constitutionalism, International and European Models, Cambridge University Press, New York, 2007, p 323, W. Werner, The never-ending closure: constitutionalism and international law, in, Nicholas Tsagourias (ed),Transnational Constitutionalism, International and European Models, Cambridge University Press, New York, 2007, pp 329-367 (3)Bardo Fassbender, Sovereignty and Constitutionalism in International Law, in, Neil Walker (ed), Sovereignty in Transition, Hart, USA, 2003, p 130 290

!-‍ﺹ ﺹ‏$‍ ا‏- ‍ ! Ůˆآ ! ا‏F‍ Ů„ Ůˆا‏5‍ﺾ‏y L‍! ا ŘŻďşą ŘąŰŒ ŰŒâ€Ź- ‍ ! ا Ůˆâ€Ź4T4 ‍ ŘĄ ا‏B z . ‍ ŰŒâ€Ź4‍ه ŘŁ ﺥ‏Y-& ‍ اإات ا ا Â? ﺕ‏z‍! Ůˆا ا Ůˆا‏- ‍ ! ا Ůˆâ€Ź4T4Q v CF‍Â? ŮˆŮˆâ€Ź-‍ﺹ‏y‍  ن ا Ůˆ ďş• ŰŒ ŘĽ ŘŻŘŠ ﺕ‏Q !‍ Řą ! ا ďşą ŘąŰŒâ€Ź4 ‍ ا‏XY‍ؼن ه‏ ‍ Řą ! ďş• ٠‏4 ‍ ا‏XY‍ ŮˆŮ‡â€ŹŘŒ 5‍! آ‏- ‍ ! ا Ůˆâ€Ź4T4Q !- 4T ‍عاد؊ ا‏z‍ ا‏0Q !4 ‍ ا‏-Q ‍ ا‏-‍ ŰŒâ€Ź4 ‍ا‏ ! 4T4Q ‍ ن &! ا  ن ا ďşą عي‏5‍ ا ا ﺕ‏XY‍ ŘŁŰŒ Ů‡â€ŹŘŒ ‍ ع؏ = ا ا  ن ا Ůˆâ€Ź !-‍ ﺕ‏H‍•ﺹ‏4 ‍! Ůˆا‏-4-L ‍ – ا‏% ‍ ا‏C G ‍ ŘŠ ا ďşą Řą ďş• ا‏5 ‍ن‏x [= ‍ Ůˆ &Â? ا‏.!- ‍ا Ůˆâ€Ź .(1)!;‍ ا Ůˆ ! ا ŰŒâ€Ź-‍ ďşą ﺕ‏ ‍ي‏Y ‍ اâ€ŹŘŒ!- â€ŤŮˆŘąŮˆâ€Ź$‍ ! ا ďşą ŘŠ ا‏T‍! ŮˆŮ‡ ﺕ‏- =‍ Ůˆ أآ; Ůˆا‏.‍ Ůˆا

ďş•â€ŹŘŒ!; ; ‍ Ůˆ ! ا‏4 ‍ا‏ ‍ Řąďşą ت‏44 ‍ ا‏. ‍ ŘŻďşą Řą ŘŻŮŠ ه ŮŠ ŰŒâ€ŹI‍ أ‏0Q ‍ ن‏- â€ŤŮˆŘąŮˆâ€Ź$‍ ďşą! ا‏H ‍ ا‏I C ‍دا‏ ‍ ا

ﺕ•آ ‏-‍ ŰŒâ€Ź4 ‍ا ا‏Y‍ ه‏. â€ŤŮˆŘąŮˆâ€Ź$‍ ا‏C4 T4 ‍! ا‏-‍ ŘŁďşą ﺹ‏-‍ ŰŒâ€Ź4‍ ŘŻŘŠ آ‏4 ‍ا‏ %‍! Ůˆďş•â€Ź4 ‍ Ůˆ٠ا‏l 5 ‍ Ůˆâ€ŹŘŒX ‍ ŘŁŮˆŘąŮˆ ŘŻŮˆ ! ا‏I ‍ي ŮˆŘąďş™â€ŹY ‍ ا‏o-4 4 ‍ ا‏W ‍ا‏ ‍ ؊‏.T â€ŤŮˆŘąŮˆâ€Ź$‍ﺕ ŘŻ ا‏z‍! ; ا‏-4-Q=z‍ ďşą ŘŞ ا‏-H ‍ن ا‏x ŘŒâ€Ť Řą Ůˆا ŰŒ ات Ůˆا ه  ت‏B‍ﺼ‏$‍ا‏ .(2) o-44 ‍ ا‏W ‍ ŰŒ! ا‏4 ‍ Ůˆďşąâ€Ź4‍ ﺕ‏-‍ ŘŻďşą ﺕ‏.‍ ﺕ‏0Q ‍{ ا٠‏$‍ ŘŻŘŠ ا‏4 ‍ ŘŻ ا‏T ‍ ! ا‏4T ‍! ‏- â€ŤŮˆŘąŮˆâ€Ź$‍ ďşą ŘŞ ا‏-H ‍ [ ا‏T‍ا اﺕ‏Y â€ŤŮˆâ€Ź !-‍ ‏5 ‍ل ؼ‏7‍ ! ﺼ‏T ‍ ا‏XY‍ ŮˆŮ‡ ﺥ ŘŤ Ů‡â€ŹŘŒâ€Ť ŘŠ ا Ůˆ ! ا ďşą ع‏5 ‍ل‏o ‍ أ‏ 0 ‍ا أدى ؼ‏Y‍ ŮˆŮ‡â€ŹŘŒ!- â€ŤŮˆŘąŮˆâ€Ź$‍ ďşą! ا‏-HQ ‍ ى ďş™ ‏H4‍ ! ا ŮˆŮ„ آ‏4T - ³‍ا ŰŒâ€Ź G-H ‍! ا‏-‍ ‏5 ‍ ŮˆŘĽâ€ŹŘŒâ€ŤŘŻŮˆŘŹâ€Źo4 ‍ ن ا‏-5 ‍ا ا‏Y‍ ! ه‏-.{ ‍ ŘĄŮ„ ﺥ ل‏H ‍ ! ا ďşľ ŘŞ ا

ﺕ‏4T 54‍ ه ŰŒâ€ŹŘŒâ€ŤŘ§ ا ďşą ع‏Y‍ ه‏.‍ ďşą ﺕ‏-H ‍ Ů… ا‏L ‍ Řš ا‏GQ ‍ ŰŒâ€Ź4- ! ‍ Ůˆﺼ‏.(3)I W ‍ أ‏- ‍ ى‏4 ‍ ا‏0 ‍ ŘŁŮˆ ﺥâ€ŹŘŒ(4)‍!Ř&#x;‏- ‍ ŘŻŮˆ ! عا‏5/ ‍ ! ا ŮˆŮ„ أم‏4T4 ‍ Ů… عا‏L‍ ن ‏5‍أن ŰŒâ€Ź = ‍ Ůˆâ€ŹŘŒ(5) â€ŤŮˆŘąŮˆâ€Ź$‍ ا ďş• ŘŻ ا‏C-‍! ﺹ‏4 .4 ‍ ďşą! ا‏-H ‍ ا‏C I ‍ا ا ďşą Řą Ůˆďş• ا‏Y ‍ ‏o ‍ا‏ ‍ Ůƒâ€Ź/ ‍ ŘŻďşą ع‏CF‍! Ůˆâ€Ź-Q4 T‍ Ůˆ ŰŒâ€ŹŘŒâ€Ť إ‏W $‍ ا ŮˆŮ„ ا‏- Â?‍ ‏T‍ Ů… ﺕ‏I § â€ŤŰŒâ€Ź .(6)!Q- H ‍! ؼن ‏. (1)-

Bardo Fassbender, op.cit, pp 130-131 Jurgen Habermas, Why Europe needs a constitution, in, Erik Oddvar Eriksen, John Erik Fossum and Agustin Jose Menendez (eds), Developing a Constitution for Europe, Routledge, London, 2004, p 20 (3)Ch. Joerges, Yves MĂŠny and J.H.H. Weiler (eds), What kind of constitution for what kind of polity? Responses to Joschka Fischer, European University Institute, Italy, 2000 (4)Charles Leben, A federation of nation-states or a federal state?, in, Ch. Joerges, Yves MĂŠny and J.H.H. Weiler (eds), What kind of constitution for what kind of polity? Responses to Joschka Fischer, European University Institute, Italy, 2000, pp 99-111 (5)Jan Zielonka, Enlargement and the finality of European integration, in, Ch. Joerges, Yves MĂŠny and J.H.H. Weiler (eds), What kind of constitution for what kind of polity? Responses to Joschka Fischer, European University Institute, Italy, 2000, pp 151-162 (6)Iulia Motoc, Europe and its teleology: id there a central-eastern vision?, in, Ch. Joerges, Yves MĂŠny and J.H.H. Weiler (eds), What kind of constitution for what kind of polity? Responses to Joschka Fischer, European University Institute, Italy, 2000, pp 181-194 (2)-

291

‹ ‍Â? ا‏.H ‍ Ůˆ آ Ůˆ ŘŞ ا ŰŒâ€ŹŘŒ â€ŤŮˆŘąŮˆâ€Ź$‍ ďşą Řą ا‏Q ! H ‍ ا‏XY‍ؼن ه‏

‍ اâ€ŹŘŒ!‍ ŰŒâ€Ź-Q ‍! ا‏- { ‍ ا Ůˆ ! ا‏-‍! ďşą ﺕ‏-H- ‍ ŘŻ ا‏$‍ ا‏0Q ‍ ďş• ŮŠ ŘŁďşą ďşąâ€ŹŘŒ . / ‍ا‏ ŘŒ ‍ Ůˆďş•& ŰŒÂ‹ ذاﺕ‏4 ‍ ا ŘŹ اâ€ŹŘŒ -‍ ﺹ‏-‍ ﺹ‏L‍ Ůˆâ€ŹŘŒ -‍ =  ‏L‍ ‏- . 4W ‍Â? أن ﺕ‏Tâ€ŤŰŒâ€Ź ‍ ŰŒâ€Ź. ‍&[ ا‏/‍! آ‏- ‍ Ůˆ ŘŞ ا ďşą ŘąŰŒ! ا‏4 ‍ أن ا‏-m ŘŒ!-‍ ﺹ‏-H ‍! ا‏-‍ ﺹ‏5 ‍ Â? ا ‏0 ‍ؼ‏

‍ Ůˆاâ€ŹŘŒ!-‍! Ůˆ=  ‏-‍ ﺹ‏-‍ ﺹ‏- ‍ آ Ůˆâ€Ź-‍ ! ه‏4T 0Q ‍ ŰŒ =& ن‏4 ‍ أ‏5 ŘŒÂ› â€ŤŮˆŮ„ Ůˆا ; ‏$‍ا‏ ‍ ﺼ ! ŘŁâ€ŹŘŒâ€Ť ؊‏-‍ﺼ‏$‍ﺙ! ا‏7; ‍ ŘŻ ا‏$‍ Ů„ ا‏45 ‍[ ŘąŮˆŘ­ ا ďşą Řą ŘĽ ﺹ‏.;‍ أن ﺕ‏54â€ŤŰŒâ€Ź .(1) -‍ ا ďşą ﺕ‏XY 4 ‍ ŘĄ ا‏. ‍ ŘŞ ا‏.‍ؼﺙ‏ ‍ ŘŁŮ… ďş™ ع؊‏- -.{ ‍ عا‏B‍ ﺕ‏5/‍ أ ﺕ‏0Q ‍ ا

ďş•& اÂœŮ†â€ŹŘŒ! H ‍ ا‏XY‍ؼن ه‏ ‍ ﺥ ŮˆŘŻ ا = ان‏0 ‍ دا [ ﺥâ€ŹŘŒ â€ŤŮˆŘąŮˆâ€Ź$‍ ďşą Ůˆا   ا‏-H ‍ ا‏- L ‍! ďş• ŘąŰŒÂŹ ا‏- 5â€ŤŘąŘ§ŘŻŰŒâ€Ź XY ‍ Ůˆا ؊‏-m ‍ اﺹ ŘŹ Â? ق‏0 ‍ أدى ؼ‏4 .(2)! F‍ Ůˆا‏-m !‍ ﺹ‏-H ‍ ا  ن Ůˆا‏- ‍ ي‏- . ‍ا‏ ›. ‍! ا

ŰŒâ€Ź- / ‍ Ůˆأز ! ا‏IQ4‍آ‏y â€ŤŮˆŘąŮˆâ€Ź$‍ ا   ا‏HT ‍ ا‏0 ‍ ﺥ‏,-5/ ‍ Ůˆاâ€ŹŘŒ! ‍ Ůˆâ€Ź4 ‍ا‏ !- ‍ ŘŻŘą ﺙ‏% I [H- â€ŤŮˆŘąŮˆâ€Ź$‍ أن ا  ن ا‏5 ‍ا‏Y‍ ŮˆŮ‡â€Ź.I 4 ‍ Ů„ ا‏. ‍ Ůˆأز ! ا‏- 0 ‍ا ا  ن ؼ‏Y‍ ه‏l Â?5 ‍ ا‏0Q ŘŒI ‍ " ا‏$‍ ďşľ Řą "ا‏GQ ‍ أن ﺕ‏54â€ŤŰŒâ€Ź ‍ ؚ‏4 ‍ آ! Ůˆا‏/ -‍ Ůˆ ŰŒâ€Ź- ‍ ا د‏0Q I4m‍ ŮˆŘŁŘąâ€ŹŘŒ,Q H4â€ŤŮˆŘąŮˆ آ‏$‍ ا{ ا‏4 ‍ا‏ .(3)‍زع‏Ì ‍ Ůˆا‏W Q T ‍ ن‏5‍ أن ŰŒâ€Ź54‍ﺕ ŘąŰŒ ŰŒâ€Ź ‍ ؊‏5& ‍ؚ ا‏o o‍! أن ﺕ‏- â€ŤŮˆŘąŮˆâ€Ź$‍ ! ا‏T ‍ [ ا‏B ‍ اﺹâ€ŹŘŒÂ– ‍ ا‏XY‍ ه‏m‍ ع‏I‍ؼ أ‏ m‍ ŮˆŘąâ€ŹŘŒÂ› ‍ Řľ ا ŮˆŮ„â€Ź% ‍ ه اﺼ‏5 Q !‍ ء ا ďşą ŘąŰŒâ€Ź4‍‏$‍! ﺥ Ů„ أن ا‏-‍ا اﺙ‏ ŘŒ!- { ‍ ŰŒ ŘŠ Ů‚ ا‏T ‍! ا‏-B.W ‍! ا‏4L‍‏$ GQ ‍ ŰŒâ€Ź4- ! ‍ ﺼâ€ŹŘŒ

‍ﺼ& = ŘŞ ا‏z‍ا‏ 0 ‍ ŘĽâ€ŹŘŒ â€ŤŮˆŘąŮˆâ€Ź$‍ ا ďş• ŘŻ ا‏X ‍ عأŰŒâ€Ź4‍! آ‏-4-Q=z‍ ŘŞ ا‏4L 4 ‍ ŘŞ Ůˆا‏H‍•ﺹ‏4 ‍ ا‏XY‍ ه‏L [ T‍اﺕ‏

‍ ع؊ ا ؊‏T ‍ ! ŘĽďş• ŘŻ ا‏T‍ ﺕ‏w‍ﺥ‏7‍ا ŰŒâ€ŹY‍ ŮˆŮ‡â€ŹŘŒâ€Ť ŰŒ ؊‏T ‍& ŘŞ ا ďşą ŘąŰŒ! ا‏HQ& ‍ ا‏XY‍ ه‏.‍ﺕ‏ WTO ; !-4 ‍! ا‏-&-l ‍ ŘŞ ا‏4L 4 ‍ ! ا‏T‍ ŘŁŮˆ ďş•â€ŹŘŒNAFTA HQ{$‍ Ů„ ا‏4‍ﺾ‏ 0Q ‍ ŘŠ Ůˆا  ن ا Ůˆâ€Ź4 ‍ ا‏$‍; Ů‚ ا‏- !QL [ ‍ عأŰŒ ďşą ﺕ‏4‍ ŘŁŮˆ آâ€ŹŘŒICCANâ€ŤŮˆâ€Ź .(4) 4 ‍ ى ا‏H4 ‍ا‏

(1)-

Neil Walker, EU Constitutionalism and New Governance, in, GrĂĄinne de BĂşrca and Joanne Scott (eds), Law and New Governance in the EU and the US, Hart, USA, 2006, pp 16-36 (2)Hauke Brunkhorst, A polity without a state? European constitutionalism between evolution and revolution, in, Erik Oddvar Eriksen, John Erik Fossum and Agustin Jose Menendez (eds), Developing a Constitution for Europe, Routledge, London, 2004, p 90 (3)Haltern, Ulrich, Pathos and Patina: The Failure and Promise of Constitutionalism in the European Imagination, European Law Journal, Vol. 9, n°1, 2003, pp 14-44 : L‍ أâ€ŹŘŒ!-‍ ا Ůˆ ﺕ‏-m ‍ Ů„ ا ďşą ؊‏T ! ‍! ‏- ‍ ! ŘŁŮˆŘąŮˆâ€ŹT‍ ŘŻ ﺕ‏7; ‍ ŘŞ ا

ďş• ٠‏5 ‍ ﺥ Ů„ ا‏-(4) Ingolf Pernice, Multilevel constitutionalism and the treaty of Amsterdam: European constitution-making revisited?, Common Market Law Review, Vol.63, 1999, pp 703750 ; JĂźrgen Bast, The Constitutional Treaty as a Reflexive Constitution, German Law Review, Vol. 06, n°11, 2005, pp 1433-1452 292

!4L ‫ و‬، 4 ‫ رة ا‬T ‫ م ا‬L‫ ل ﻥ‬T W‫آ ت أی‬y‫ ا دة ا ﺱ ری! ﺕ‬XY‫إن ه‬ ‫ دی! وإﻥ ل‬% = ‫! ا‬4 ‫ وﺥ ! ت ا‬،‫ ص‬% ‫ ا‬I ‫ و‬0Q !-4 ‫ رة ا‬T ‫ا‬ ! ‫ ت دﺱ ری! ﺥ‬- 5‫ إﺵ‬.‫ ﺱ‬4 ،!‫ دی‬% = ‫ ا & ا ا‬0 ‫! ﺡ ! إ‬Q‫! ﺡ‬BQH ‫ا‬ ‫ ی! ا ق وا ی ت‬4‫ وﺡ‬، 4 ‫ ى ا‬H4 ‫ ا‬0Q ‫ ازی ا ى‬-‫ ﺕ‬GQ ‫ ی‬4- .(1)! ‫ا‬ ‫ ذج‬4‫! ی ﻥ‬- ‫ورو‬$‫ ! ا‬T ‫ و ! ﻥ ا‬0 ‫ إ‬E. U. Petersmann ‫ ذه‬ ‫ دة‬4 ‫ ی ت ا‬H4 ‫ ! ذات ا‬-.B ‫ أﺱ س ا‬0Q ‫ و‬،!-4 ‫ رة ا‬T ‫! ا‬4L ‫ أ دﺱ ة‬ ‫ ی ت دة‬H ‫ ن ذات‬5‫ أن ﺕ‬T‫! ی‬4L 4 ‫! دﺱ ة ا‬-Q4 ‫ن‬x ،!-4 ‫ رة ا‬T ‫! ا‬4‫ آ‬ ‫ ت‬BQ‫ ﺱ‬-- ‫ وﺕ‬. 4 ‫ د ا‬% = ‫! ا‬4‫ م ﺡ آ‬L‫ ت ﻥ‬BQ‫ ﺱ‬-5/‫ أ ﺕ‬, ‫ وذ‬،, Y‫آ‬

{ ‫ ى ق ا‬H4 ‫ ا‬0Q ‫ ی! ا ق ا ﺱ ری! « اد‬4‫ وﺡ‬،‫ ول‬Q !- ‫ ﺱ! ا ر‬-H ‫ا‬ -‫! آ ﺱ ﺕ‬- { ‫ ا‬-‫ ا ﺱ ﺕ‬L‫ ل ﺕ‬T4 ‫ا ا‬Y‫ ه‬.‫ ا ﻥ ن‬C !-Q4 ‫ ت‬5 ‫ ا‬- ‫و‬ ‫ ول ون‬Q ‫ ت ا ة‬T4 ‫ه اف ا ﺱ ری! ا‬$‫ ا ی ا‬G- ‫ ﺕ‬54‫! ی‬- o ‫ رة‬T ‫ ا‬-‫ ا ﺱ ری! = اﻥ‬- ‫ﺱ‬$‫ دئ وا‬.4 ‫ [ ا‬5 ‫ا‬Y ‫ و‬.!Q 5 !- {‫دﺱ ة ق و‬ ‫ ﺱ! ا ة‬-‫! ﺕ ی & م ﺱ‬-4 ‫ رة ا‬T ‫! ا‬4L ‫ورو ( و= ﻥ ن‬$‫ ی! )ا ﺕ د ا‬T ‫ا‬ .!- ‫ا‬o ‫! إ‬- ‫ م دو‬5‫ أﺡ‬G‫! { ی‬-4Q‫ ق ﺱ‬B ‫ا ت‬o ‫ دو ! ا ﻥ ن ر ا‬X T‫ﻥ إﺕ‬ ‫ ت‬0 ‫! ﺕ ج إ‬-4 ‫ رة ا‬T Q ‫ ی ت‬H4 ‫! دة ا‬4‫ن ا آ‬x ،‫ا‬Y‫ أ ه‬ -‫< ا ﺱ ﺕ‬Q.‫ أن ﺕ‬54‫ ﺡ ت ی‬H ‫ ك‬/4 ‫ ی! ا ون ا‬4‫د {! ودﺱ ة أ ﺡ‬ ‫ ا

ﺕ م‬،!‫ ی‬-Q ‫ ر ! ا ﺱ ری! ا‬4 ‫ أن ﻥ ا‬54‫ا ی‬Y ‫ و‬.(2)!‫ ی‬T ‫! أو ا‬- { ‫ا‬ 0 ‫ إ‬،‫ ی! ا ق وا ی ت‬4‫ ﻥ ت ﺡ‬4W GQ ‫ ی‬4- ! ‫ ﺥ‬،!-4 ‫ رة ا‬T ‫! ا‬4L -Q ‫ دي‬% = ‫! وا ﻥ ن ا‬4L 4 ‫ = ﻥ ن ا‬0Q ‫ ن‬H‫ﻥ‬z‫ ﺡ ق ا‬-‫ﺙ‬y‫ ﺕ& ﺕ‬0Q !4 = ! ‫ ر‬ .(3)‫ م‬5/ ‫ا و‬ !-4 ‫ رة ا‬T ‫! ا‬4‫! ﺡ آ‬- / -‫ ﺱ‬-‫ ﺱ‬7-Q ‫ ﺕ‬Patrizia Nanz ‫ ﺕ م‬

،!-{‫ ا‬4‫ ت دو ! ا ﻥ ن وا ی‬.‫ وإﺙ‬، ‫ آ‬/4 ‫ ﺡ ا‬0Q ! L 4 ‫ ا‬XY‫ ر = رة ه‬L ‫ وﺡ! ﺱ اء‬B4 ‫ ا ا‬. ‫ ا‬0Q Q< Q !-{‫ ا‬4‫ ذج ا ﺱ ة ا ی‬4‫ ﻥ‬Nanz ‫ن ﺕ ح‬y/ ‫ا ا‬Y‫ه‬ ‫& ا‬Q ! ‫ ء‬B ‫ا أ إ‬Y‫ وه‬،!-4 ‫ﺱ اق ا‬$‫! أو ا‬-Q 4 ‫! ا‬-{‫ ا‬4‫ { ف ا ی‬ ‫ أ إﺡ اث ﺕ ازن‬, ‫ وذ‬، 4 ‫ ا‬4 ‫ ل ا‬T4 ‫ ا‬4‫ ه‬H ‫داد‬o‫ا ! ا

ﺕ‬ (1)-

David Schneiderman, Constitutionalizing Economic Globalization: Investment Rules and Democracy’s Promise, Cambridge University Press, UK, 2008, pp 03-04 (2)E. U. Petersmann, Multilevel Trade Governance in the WTO Requires Multilevel Constitutionalism, in, Ch. Joerges and E. U. Petersmann (eds), Constitutionalism, Multilevel Trade Governance and Social Regulation, Hart, Oxford, 2006, pp 05-54 (3)E. U. Petersmann, Constitutionalism and WTO law: From a state-centered approach towards a human rights approach in international economic law, in, Daniel. L. M. Kennedy and James. D. Southwick (eds), The Political Economy of International Trade Law, Essays inHonor of Robert E.Hudec, Cambridge University Press, New York, 2002, pp 64-67 293

Rainer I5Q‍ي ﺹ‏Y ‍ ا‏X T‍ ŮˆŮ‡ &Â? ا ﺕ‏.(1)!- 4 ‍ ďşą ŘŞ ا‏-H ‍ ŘŻŰŒ! Ůˆا‏% = ‍ ا ŰŒ ŘŞ ا‏-

‍ ‏4 ‍ ا‏C4 T4 ‍ ŘĽďşľ اŮƒ ا ا‏4W‍! ﺕ‏-‍ عآ‏/‍ ŘŞ ﺕ‏.-‍ ďş• ﺕ‏0Q ‍ي ŰŒâ€ŹY ‍ ا‏Nickel .(2)!-4 ‍ ع؊ ا‏T Q !-B.W ‍ ! ا‏L 4 ‍ ! ا‏Q%4 â€ŤŮˆŘŁ ب ا‏ 54‍ ŘŞ ا

ŰŒâ€Ź-‍ ‏5 z‍ دعاﺹ! ا‏0 ‍ ŮŠ ا  ن ا Ůˆ ؼ‏5& ‍ ا ŰŒâ€ŹIT‍ اﺕ‏ ‍ ŘŁďşľ ع‏3-‍ ﺥâ€ŹŘŒ ‍ ŘŻ ا Ůˆâ€Ź% = ‍ Ů„ ا‏T !‍ ŘŻďşą ŘąŰŒâ€Źv l‍ أن ŰŒÂ•ŘŻŮŠ ا  ن ا Ůˆ Ůˆâ€Ź7‍ﺼ‏ ‍ Ůˆ ت‏T‍ ‏3-‍ ﺥâ€ŹŘŒâ€Ť ل‏T4 ‍ا ا‏Y‍! ه‏-4 ‍ ع؊ ا‏T ‍! ا‏4L ‍ ت‏-‍ ‏5 ‍ ؼ‏0 ‍ ŮˆŮ† ؼ‏-;5 ‍ا‏ :(3)!- ‍ ا‏L ‍ا‏ ŘŒâ€Ť ا  ن‏C % !-‍! ŮˆŘŁďşą ﺹ‏Q ‍! ه = ŘŠ ﺾ‏-4 ‍ ع؊ ا‏T ‍! ا‏4L ‍ ŘŻďşą ع‏-‍أ‏ .!4L 4 ‍ ŘŞ ا‏H‍•ﺹ‏4 !- W ‍ ا‏I.â€ŤŰŒ! Ůˆďşľâ€ŹY-& ‍ ŘŞ ا‏BQH ‍ Řąďşą! ا‏44 â€ŤŮˆâ€Ź ‹ ‍؊‏o ‍ ŰŒ ŘŞ أ‏/ !T- ‍! ه ‏-4 ‍ ع؊ ا‏T ‍! ا‏4L ‍! ŘŻďşą ŘŠ =  ن‏-Q4 -‍ب‏ .!4L 4 ! ‍ا ŘŞ ا‏o ‍ا‏ ‍! ا

ďş• م‏-Q 4 ‍ ا‏v l ‍ ا‏,Q‍! ه ﺕ‏-4 ‍ ع؊ ا‏T ‍! ا‏4L ‍ ŘŻďşą ع‏-‍؏‏ ŘŒâ€Ť ŮˆŘŻŮˆ ! ا  ن‏o--4‍ﺕ‏7 ‍ اâ€ŹŘŒ!‍ ŘŻŘŚ ا ďşą ŘąŰŒ! آ ŰŒâ€Ź.4 ‍ ŰŒ! ا‏4 GQ ‍ ŰŒâ€Ź4- ! ‍ ﺼâ€ŹŘŒ!4L 4 ‍ا‏ .‍ ! أﺼ ى‏- {‍ ا‏4 ‍! ا ŮˆŮ† ا Ůˆ ! Ůˆﺥ ŰŒ! ا‏-= ‍ ŘŁ ﺕ‏, â€ŤŮˆŘ°â€Ź ‍! ا‏- ‍ ا ďşą ŘąŰŒ! ا Ůˆâ€Źv l ‍ ا‏,Q‍! ه ﺕ‏-4 ‍ ع؊ ا‏T ‍! ا‏4L ‍ ŘŻďşą ع‏-‍د‏ -H ‍ ى ا Ůˆ Ůˆďş•â€ŹH4 ‍ ا‏0Q !-‍ عآ‏/ ‍! ا‏-{‍ ا‏4‍! ا ŰŒâ€Ź-= GQ ‍ ŰŒâ€Ź4- ! ‍ ﺼâ€ŹŘŒ!4L 4 ‍ا‏ .‍ ا ŮˆŮ„â€Ź- !‍ ŘŻŰŒâ€Ź% = ‍ ا‏-‍ا ا‏ › ‍ ŮˆŘąâ€ŹG-H ‍ ! ŘŁ ﺕ‏Q4 ‍ ا ! ا‏,Q‍! ه ﺕ‏-4 ‍ ع؊ ا‏T ‍! ا‏4L ‍ ŘŻďşą ع‏-‍هـ‏ . ‍ ى ا { Ůˆا Ůˆâ€ŹH4 ‍ ا‏0Q 5 Q !&Q 4 ‍ ŰŒ ŘŞ ا‏H4 ‍ا‏ !‍ ŘŻďşą ŘąŰŒâ€Źv l‍ Řą Ůˆâ€Ź%‍ ﺥ Ů„ ﺕ‏G& ‍ ďş•â€ŹŘŒ 7 ‍ اﺼ‏m‍ Řąâ€ŹŘŒâ€Ť عات‏L 4 ‍ ا‏XY‍ؼن آ ه‏ ŘŒâ€ŤŘ§ ا ďşą ع‏Y‍ ŘĽ{ Řą ه‏4 ‍ ŘŻ ا‏% = ‍ ا‏-4W‍ Ůˆع؊ ﺕ‏F‍ Ůˆâ€ŹŘŒ!-4 ‍ ع؊ ا‏T ‍! ا‏4L 4 ŘŒ 4 ‍ ŘŻ ا‏% = ‍› ا‏.W ‍ ﺕ‏BQ‍ Řąďşą! ﺹ‏44 !4L 4 ‍ ا‏XY !- / ‍ ŘĄ  Řš ا‏B â€ŤŮˆŘĽâ€Ź .(4)3 ; ‍ ŘŻŮˆŮ„ ا ا‏C ‍= ﺕ‏7 GQ ‍ ŰŒâ€Ź4- ! ‍ﺼ‏ (1)-

Patrizia Nanz, Democratic Legitimacy of Transnational Trade Governance: A View from Political Theory, in, Ch. Joerges and E. U. Petersmann (eds), Constitutionalism, Multilevel Trade Governance and Social Regulation, Hart, Oxford, 2006, pp 59-82 (2)Rainer Nickel, Participatory Transnational Governance, in, Ch. Joerges and E. U. Petersmann (eds), Constitutionalism, Multilevel Trade Governance and Social Regulation, Hart, Oxford, 2006, pp 157-195 (3)E. U. Petersmann, Why rational choice theory requires a multilevel constitutional approach to international economic law, a response to the case against reforming the WTO enforcement mechanism, University of Illinois Law Review, Vol. 2008, n°1, pp 373-374 (4)Robert Howse and Kalypso Nicolaidis, Enhancing WTO Legitimacy: Constitutionalization or Global Subsidiarity?, Governance, Vol. 16, n°.1, 2003, pp 80-81 294

‫ ‪ 5‬ه ا ‪ L‬وف ا

ی‪ !4L 4 54‬ا ‪ T‬رة ا ‪ !-4‬أن ﺕ‪ 5‬ن آ ‬ ‫ﺵ ‪ -‬؟ ه ‪ 5‬ة ا ﺱ ة ﺕ‪ XY &5‬ا < ی!؟ وه ا ‪ 4‬ر ! ا ﺱ ری! ا = ‪ %‬دی! ا

‬ ‫ﺕ‪ .‬ه ا ‪ !4L 4‬ی‪ 54‬أن ﺕ& < ض وو‪ !&-l‬ا ﺱ ر؟‪.‬‬ ‫ ‪ B/Q !.H‬ا‪$‬ول ا ‪ H‬ال‪ m ،‬ا ی ا ل ا

ه أﻥ‪ %‬ر دﺱ ة‬ ‫ ‪ !4L‬ا ‪ T‬رة ا ‪ !-4‬آ ي ی‪ T‬ا ‪ 4‬أ ‪ 4W IQ‬ن ﺡ آ‪ !4‬د ! ‪ % =7‬د‬ ‫ا ‪ ، 4‬وا ‪ %‬رة ا

ﺕ و‪ F‬ا ‪ . !4L 4‬ره ﺕ‪ 5/‬ﻥ ا ﺱ ﺕ‪ -‬‬ ‫ا & را ‪ ،!-‬وأن ﺵ ‪ -‬ﺱ ف ﺕ ‪ H‬ﺕ ی ﻥ‪ L‬م ا ‪ 4‬ه ة ا ص ‪ !4L 4‬إ ‪ 0‬ء‬ ‫دﺱ ري را ‪ .‬إ أن ه‪Y‬ا ا ‪ B‬ب ا ﺱ ري ا ‪ I 4‬ﺡ‪ %‬ی إ ‪ 0‬ا & ا ا = ‪ %‬دی!‪،‬‬ ‫ی‪ I 54‬أن ی م ﻥ‪ 4‬ذ ﺱ‪ -‬ﺱ‪ ، -4 -‬ه‪Y‬ا ا ‪y/‬ن ی م ‪ Robert Howse‬و‬ ‫‪ Kalypso Nicolaidis‬ﻥ‪ 4‬ذج ا & ی ‪ !-‬ا ‪ ،Global Subsidiarity !-4‬ا ‪Y‬ي ی‪ 54‬‬ ‫أن ی §‪ ،‬إ ‪ 0‬ﻥ ا ‪ v l‬ا = ‪ %‬دی! ا

ی م ا ‪ 4‬ذج ا ﺱ ري‪ ،‬ا ی ‬ ‫ا ‪ v l‬ا ‪ -H‬ﺱ‪ ; !-‬ا ‪ H‬ﺱ‪ !-‬ا ‪ 4‬ﺱ‪ H‬ﺕ‪ !-‬وا ‪ -4W‬ا ‪ -H‬ﺱ ‪ ،‬وا ‪ -54‬ا ‪ -H‬ﺱ )‪.(1‬‬ ‫ ‪ 4-‬ی ا ‪ B/‬ا ; ﻥ ا ‪ H‬ال‪x ،‬ن ‪ !4L‬ا ‪ T‬رة ا ‪ !-4‬ﺕ م ﻥ‪ 4‬ذ ‬ ‫آ ‪ &4 7‬م ا ﺱ ر‪ ،‬وذ ‪$ ,‬ﻥ ﺕ ي ‪ 0Q‬ا‪ $‬د ا‪$‬ﺱ ﺱ‪ Q !-‬ﺱ ﺕ‪ -‬ا ‪ 4‬ة‪،‬‬ ‫ه‪ XY‬ا‪ $‬د ی‪ 54‬إ ‪:(2) 4‬‬ ‫أ‪ -‬ا ﺱ ر ا = ‪ %‬دي ‪ = ! 4T 0 4‬ا ا ‪7 4‬ت ا = ‪ %‬دی! إ{ ر ﺱ‪!BQ‬‬ ‫ ‪y‬ﺱ‪.!H‬‬ ‫ب‪ -‬دﺱ ر و‪ &-l‬ا ‪Y‬ي ی‪ 5 4H‬واﻥ ج ‪ vQ‬ا ‪ -‬ا ‪.!- 4‬‬ ‫ج‪ -‬دﺱ ر ﺱ‪ -‬ﺱ ا ‪Y‬ي ی ‪ 5‬ا ﺡ ة ا ‪ -H‬ﺱ‪ !-‬وا ; ‪ ! 4T4 !-‬ا س‪.‬‬ ‫د‪ -‬دﺱ ر = ﻥ ﻥ و=‪ W‬ا ‪Y‬ي ی‪ 4‬ا ا ‪ CF‬ا ا ا‪$‬ﺥ ى وﺕ ی ﺱ‪ -‬دة‬ ‫و ‪ T‬ل ا ‪ G-.B‬ا ‪ XY W‬ا ا ‪.‬‬ ‫‪ -X‬دﺱ ر ﺡ ق ا‪z‬ﻥ‪ H‬ن ا ‪Y‬ي ی ‪ T -‬ل ا ‪ !BQH‬ا ‪.!- 5‬‬ ‫و‪ -‬دﺱ ر إ دة ا زی‪ C‬ا ‪ 4‬ﺱ ‪ & 0Q‬م ا ‪ W‬ا ‪. 4‬‬ ‫ = م ‪ & Joel P. Trachtman‬وﺕ ‪ -Q‬ه‪ XY‬ا‪ $‬د &‪ !Q%‬و ‪ =7‬‬ ‫ ‪ /‬ط ‪ !4L‬ا ‪ T‬رة ا ‪ ،!-4‬و ى ارﺕ‪ .‬ط ه‪ XY‬ا‪ $‬د ‪ W .‬ا ‪ ، .‬و ‪ =7‬‬ ‫ ﺱ ﺕ‪ -‬ا و ‪ !-‬ا‪$‬ﺥ ى ودﺱ ﺕ‪ -‬ا ‪ 4L 4‬ت ا و ‪ ،!-‬وآ‪ , Y‬دﺱ ﺕ‪ -‬ا ول ا { ‪!-‬‬ ‫وا ‪ =7‬ت ا ‪ 4‬دة ‪ . -‬واﻥ ‪ 0‬إ ‪ 0‬أن ا ‪ !4L 4‬ﺕ‪ CB H‬ﺕ ‪ G-‬و ء دﺱ ري ی‪ 54‬‬ ‫أن ی‪ H‬آ ه‪ XY‬ا ‪ =7‬ت ا ‪ ،!- -.‬ر‪ m‬ﻥ‪ L‬ﺕ‪ I‬ا ‪ ! T Q !Q & 4‬ا ﺱ ری! ‪!4L 4‬‬ ‫‪(1)-‬‬

‫‪Robert Howse and Kalypso Nicolaidis, op.cit, pp 86-90‬‬ ‫‪Joel P. Trachtman, The Constitutions of the WTO, The European Journal of‬‬ ‫‪International Law, Vol.17, n°.3, 2006, p 624‬‬ ‫‪(2)-‬‬

‫‪295‬‬

، ‫ ا ﻥ ن ا و‬-4 ‫ ة‬- !‫ د أوه م دﺱ ری‬T 0 .‫( وا

ﺕ‬1)!-4 ‫ رة ا‬T ‫ا‬ .(2) ‫ ة ا

ﺕ ﻥ‬-;5 ‫ & ا ا‬, ‫وذ‬ 54‫ي ی‬Y ‫ وا‬،!-‫ ت ا ﺱ ة ا و ﺕ‬-Q4 &-l ‫ ا‬. ‫ ا‬-Q ‫ ﺕ‬0 ‫ﺱ إ‬ ‫ ا‬0Q ‫ ء‬W ‫ ا‬QH‫ ع وی‬F 4 ‫ ی م ا‬4 !4 4 ‫ رب ا‬T ‫ ا‬-B ‫أن ی‬ .!-4 ‫ ی! وا‬T ‫ د ا‬$‫ت ا‬o-

‫ا‬ ‫< ط‬F !T- ‫!( ه ﻥ‬-‫! ) ا و ﺕ‬- ‫ ا ﺱ ة ا و‬-Q !-&-l ‫ ر ! ا‬4 ‫إن ا‬ ‫ وا ی‬،‫! ا ﺱ ة‬- ‫ و‬-Q ‫ی ا‬Y‫ ه‬- !-‫ﺙ‬7; ‫= ت ا‬7 ‫& وا‬-l ‫ؤ ا‬oT ‫! وا‬4 ‫ا‬ ‫ ى‬H4 ‫ ا‬0Q !‫ ا ﺱ ری‬-‫ ی‬4 ‫ ا‬v l‫ أدوار وو‬0Q ‫ ء‬W ‫[ ا‬BQ‫ا راﺱ ت = ﺱ‬ :!-‫ أﺱ ﺱ‬v l‫ﺙ! و‬7‫ ﺙ‬4 ‫ ﺕ‬-‫ ی‬4 ‫ ا‬XY‫ن ه‬x ‫ م‬4 ‫ ا‬0Q ‫ و‬/ ‫ا و‬ .(‫ دﺱ ري‬-54‫ ا ﻥ ن ا و )ﺕ‬-5/‫ ﺕ‬54‫ ﺕ‬-1 .(‫ دﺱ ري‬-- ‫ ا ﻥ ن ا و )ﺕ‬-5/‫ ﺕ‬- ‫ ﺕ‬-2 § ‫ ﺥ ! ﻥ‬Q 4 ‫ دة ا ﻥ ن ا ﺱ ري ا‬4 ‫ ت ا‬m‫« ا & ا‬4‫ ﺕ‬-3 .(3) (!- F‫! )دﺱ ة إ‬4 ‫ ا‬.H 4 ‫ ﺱ ف ﺕ‬،‫ث‬7; ‫ ا‬v l ‫ ا‬XY -= ‫! أ‬- ‫ ا ﺱ ری! ا و‬-‫ ی‬4 ‫إن ا‬ :(4) ‫ ا ﺕ‬4 ‫ إ‬54‫ وا

ی‬،!‫ ت ا ﺱ ری‬- ‫ ! ا‬4T 0Q . $‫ ى ا‬H4 ‫ ا‬0Q ‫ ﺕ‬BQ‫ ﺱ‬C‫ وﺕ زی‬5 ‫ ت ا‬H‫ ء ﺱ‬/‫ إﻥ‬-1 .‫ دي‬4 ‫ ى ا‬H4 ‫ ا‬0Q 5 ‫ ت ا‬BQ‫ ﺱ‬C‫ ﺕ زی‬-2 ‫ أ‬. G ‫ ا ﻥ ن ا دي و‬C ‫ ا ﺱ ری! أر‬-‫ ی‬4 ‫ ن ا‬5‫ وه ﺕ‬:‫ دة‬-H ‫ ا‬-3 . -‫ وا اﻥ‬-‫ ی‬4 ‫ﺕ رج ا‬ !- ‫ ا ﺱ ری! ا و‬-‫ ی‬4 ‫ ا‬--<‫! ﺕ‬-‫ ﻥ‬5 ‫ م إ‬0Q -‫آ‬y ‫ وه ا‬:‫ ا ﺱ ار‬-4 .!-‫ ﺱ‬-H ‫ز ت ا‬$‫ ﺡ ت ا‬0 ‫ ﻥ ﺡ‬%‫وﺡ‬

(1)-

Joel P. Trachtman, op.cit, p 623 Jeffrey L. Dunoff, Constitutional Conceits: The WTO’s ‘Constitution’ and the Discipline of International Law, The European Journal of International Law, Vol. 17, n°.3, 2006, pp 647-675 (3)Jeffrey L. Dunoff and Joel P. Trachtman, A Functional Approach to Global Constitutionalism, in, Jeffrey L. Dunoff & Joel P. Trachtman, (eds), Ruling the World: Constitutionalism, International Law and Global Governance, Cambridge University Press, Cambridge ; New York, Forthcoming 2009, 38 p, available at: http://ssrn.com/abstract=1311983, consulted: 24/04/2009, pp 07-15 (4)Jeffrey L. Dunoff and Joel P. Trachtman, op.cit, pp 16-22 (2)-

296

‫‪ -5‬ا ق ا‪$‬ﺱ ﺱ‪ :!-‬وه ا ‪ 4‬ی‪ -‬ا ﺱ ری! ا و ‪ !-‬ی‪ T‬أن ﺕ‪ 4W‬وﺕ ‪ 4‬‬ ‫ا ق ا‪$‬ﺱ ﺱ‪¨ !-‬ﻥ‪ H‬ن ﺱ اء آ ﻥ[ ﺱ‪ -‬ﺱ‪ !-‬و ﻥ‪ ،!-‬أو ‪ 4-‬ی ا ق ا ‪،!- 4‬‬ ‫ا ; ‪ !-‬وا = ‪ %‬دی!‪.‬‬ ‫‪ -6‬ا ‪ 4‬ا !‪ :‬وه ی‪ L‬دور ا ‪ 4‬ی‪ -‬ا ﺱ ری! ﺥ‪7‬ل و‪ !&-l‬ا ﺱ ة‬ ‫ا‪.!- Fz‬‬ ‫‪ -7‬ا ‪ H4‬ء ! ا ی‪ 4‬ا{‪.!-‬‬ ‫و ‪ 0Q‬أﺱ س ه‪ XY‬ا ‪ -‬ت ا ﺱ ری! ی‪ 54‬أن ﻥ‪ ! &% 5/‬دﺱ ری! ﺕ ول‬ ‫ﺕ ی ا ‪ T4‬ت ا و ‪ !-‬ا ‪ !&Q 4‬و ى ا ‪o‬ا ‪ XY‬ا ‪ ،! v l‬و ى =‪ -‬م آ ‬ ‫ ‪ T‬ل ‪ v l‬ا ﺱ ری! ا ‪ ! H‬ا ‪Y‬آ ‪ .‬و ‪ I‬ی‪ -Q H‬إ اء ‪ -Q4‬ت ا ‪ 4‬رﻥ! ‪ -‬‬ ‫ ‪ vQ‬ا‪$‬ﻥ‪ !4L‬ا و ‪.!-‬‬ ‫ﺱ ف ﻥ م ا ‪ T‬ول ا ‪ ! & %‬دﺱ ری! ﺕ رن ‪ -‬‬ ‫ﺥ‪ "5"! H4‬أﻥ‪ ! 4L‬دو ‪ ! -‬ﺥ ‪7‬ل ا ‪ 5-4‬ﻥ‪ o-‬ت ا ﺱ ری! ا ‪! H‬‬ ‫ا ‪Y‬آ ‪:‬‬

‫‪297‬‬

‫)‪ (2‬ﻥ د ‪ +‬ة ﻥ ﻥ (دی ‬ ‫إن ا ! و*ت وا (ا‪ 0-‬ا !‪ B‬وﺡ ‪ I ,/‬ل إ‪ 4‬دة ‪ e4

> A‬ت ا ى‬ ‫‪ ( [!+I ,/‬ا (اﺙ و ( ا (و ‪ ،‬وا ‪ ,+‬ا ‪ B+‬ق إ ‪ ,/ .‬ا ‪ B‬ا ‪ ،‬اء‬ ‫آ ﻥ‪ g‬و*ت ‪ f /‬ﻥ> ی أو أﺥ ى وا إ ی ‪G _ * ،‬ن ن (ی‪ + ( e‬ة‬ ‫ا ق وﺡ! ی‪ 2 .+‬ا ! ‪ ,4‬ا ‪G +‬ي ﻥ ‪ w‬ا ‪ .,4 !+‬إن و*ت د ‪ +‬ة ا ﻥ ن‬ ‫ا (و ‪ ،,‬أو >! ا ‪ I+‬رة ا ! ‪ ،‬أو ﺡ‪ _+‬ا ! وع ا ( ‪ +‬ري ا‪G‬ورو ‪ ،,‬ه‪ ,‬إ*‬ ‫ ‪ f‬ت (ی! ‪k‬ﺙ اب (ی(ة‪ 24 + ،‬ه ! ‪e 4‬ﻥ ‪e 4 _ 4‬ﻥ ت أﺥ ى‬ ‫ا ‪e‬ﻥ‪ ,‬ا ‪ ,/‬ﺡ ا ﻥ ن ا (و ‪ ,‬ا م وا ا‪G‬ورو ‪ ،‬وا ‪e‬ﻥ ا* ‪ 6+‬دی ‬ ‫‪ ,/‬ﺡ >! ا ‪ I+‬رة ا ! (‪.‬‬ ‫أن أی! ‪ !-Q4‬دﺱ ة ﻥ ن ا و ! أن ﺕ‪ 5‬ن ﺕ& ﺕ‪ & C 4‬م‬ ‫ا ﺱ ‪ !- 7‬ا ﻥ ﻥ‪ !-‬ا

ﺕ ا ‪ B‬ق إ ‪ -‬ا ‪ 3 .4‬ا ‪ - 7 ،G H‬دﺱ ة ‪ T‬ت ‪! -‬‬ ‫ آ‪ 4‬ﺡ‪ %‬ا ‪ T‬رب ا ‪ ،! H‬وإﻥ‪ 4‬ی‪ T‬دﺱ ة آ ا ‪ =7‬ت ا & ی! وا ‪!-B- 4‬‬ ‫ ‪ Q‬ﻥ ن ا ص ا و ! وا ا ‪ !- 4‬ا

ﺕ‪ ! L 5/‬ا آ‪ !4‬ا ‪ 4‬ة‪.‬‬ ‫ رأی ‪ 4-‬ﺱ‪ ،G.‬أن ﻥ‪ 4‬ذج ‪ C‬ا ﻥ ن ا و ! ی‪ L‬ﺕ ‪ QH‬آ ت ُ ‬ ‫ا آ‪ !4‬ا ی;! وا ﻥ ن ا ص‪ ،‬وذ ‪ ,‬إ{ ر ﺡ آ! ﺕ ‪ =7 5/‬ت ا ﻥ ن ا ص‬ ‫ ‪ 4‬ی‪ -‬ا & ا ا ‪ !Q H4‬ا ‪ T‬ی ة‪ ،‬ی دي ل أن ‪ %‬ر ا ‪ .W‬ا ﻥ ﻥ ا و ﺕ ‬ ‫ه ا ‪ 4‬ی‪ -‬ا ‪ !- 4‬و ه ا ‪ !&Q 4‬ا ‪ 4‬ﺙ ة ا ﻥ ن ا ص‪ .‬وه‪Y‬ا ا ‪ I‬ی‪ 54‬‬ ‫ﺕ ﺱ‪ I-‬أو ﺕ‪ T‬ه‪ -Q4 IQ‬ت ا ﺱ ة‪ ،‬دا [ آ ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق ا ‪ !- 4‬ا ‪ = !Q H4‬درة ‪0Q‬‬ ‫ا‪z‬ﻥ ج ا ‪ - 4‬ري ‪ B‬ی ! ‪.!Q H‬‬ ‫إن ه‪ XY‬ا ‪ !=7‬ا ‪ ،!- T‬وآ‪ 4‬رأی ‪ 4-‬ﺱ‪ ،G.‬ﺕ ‪ QB‬ﻥ ﺥ ي ا ‪ 4‬‬ ‫ا ‪ B- 4‬وا & ي ‪ B‬ق إﻥ ج ا ‪ 4‬ی‪ -‬ا

ه‪ 0Q [ 4-‬ا ‪ ! L 4‬ا ﻥ ﻥ‪ !-‬‬ ‫ا و ﺕ‪ ،!-‬وا ‪ 4‬ا ‪ 4‬آ‪o‬ي ا ‪ 4-L‬ا ‪Y‬ي ی‪ 0 H‬إ ‪ 0‬ﺡ آ‪ !4‬ا‪$‬ﻥ‪ 4‬ط ا & ی!‪ 4 ،‬ی دي إ ‪0‬‬ ‫إی‪ T‬د ﺡ ! ا ازن ‪ -‬ا ﺱ اﺕ‪ -T-‬ت ا & دی! ا & ی! ا ‪ !5./‬وا‪z‬ﺱ اﺕ‪!-T-‬‬ ‫ا ‪ !5./Q !- 4T‬آ‪ ، 5‬وه‪Y‬ا ی‪ 5‬ن إ ﺥ‪7‬ل ‪ 5-‬ﻥ‪o-‬م ‪y‬ﺱ‪ !H‬دﺱ ر ﺙ ‪ B Q‬ت‬ ‫ا ‪ !- 4‬ا ‪ !Q H4‬و ‪ GB G‬ﺵ‪ !5.‬ی‪ { C4T‬ا ‪ !- T‬وی‪ 4W‬ا ﺱ ‪ !- 7‬ا & دی! ‬ ‫ !‪ ،‬وا <‪ B‬ء ا ‪ -H‬ﺱ ‪ Q‬آ‪ ! !4‬أﺥ ى‪.‬‬ ‫ = [ ا ‪ 4‬و ت ا ﺱ ری! ا و ﺕ‪ . !-‬ا ‪ -Q‬ا ﺱ ري ا و ﺕ ‪،‬‬ ‫ ‪ ! 5‬واﺡ ة ‪ ،‬وه و ! ﺕ =‪ C-‬ا &‪ T‬ة ا ﺱ ری! ا اه ! ‪y‬دوات و ‪ 4‬ی ‪ -‬‬ ‫دﺱ ری! دة وﺕ ‪ -Q‬ی! زادت ﺕ ‪ !-Q4 -‬ا ‪ .‬ء‪ ،‬و ‪ .‬ت ‪ oT‬ا ‪ GB 4‬ا و ﺕ ‬ ‫ا ‪ .-Q‬ا وا اﺙ ﺱ ة ا ق‪ -m !<Q 5 ،‬دو ﺕ‪ . !-‬وا ‪ .H‬را ‪ C‬إ ‪ 0‬ﺕ آ‪o-‬‬ ‫ ‪ vQ‬ا ‪ 4‬و ت ‪ 5 0Q‬ة ا و ! وا ﺕ‪ X T‬ﻥ إ دة ‪ !m -‬ا ﺱ ﺕ‪ -‬ا ‪ T‬ی ة ‪ B‬ی !‬ ‫ﺕ ‪ !4 .‬ﺱ‪ -‬ﺱ‪ !-‬ءت آ ‪ ! 4T4 !T-‬ا ‪ H4‬ا ‪z !- 5‬دراج ‪! 4T‬‬ ‫ ا & ا ا ‪ T‬ی ة‪ ،‬ا

‪ l‬ت ‪ H 0Q‬ى ا ‪ ،C4 T4‬و ‪ = 5‬ﺕ أو ‪ ، & F‬ﺕ‪ ;4‬‬ ‫وﺕ ‪ ! 4T .‬ا ق ا ﺱ ری!‪ .‬أو ‪ ! 4T‬ا ‪ 4W‬ﻥ ت ا

ﺕ أ ‬ ‫‪326‬‬

‫ ﺱ‬-H ‫ & ا‬-‫ ا ﺱ ﺕ‬XY‫ ل ه‬%‫ا ی آ اﺕ‬Y‫ وه‬.! ‫ ﺕ ا و‬BQ‫ ﺵ ة ﺱ‬. . ‫ا و ﺕ‬ – !-‫ ا و ﺕ‬- ‫! ﺕ ى ا‬-4 !‫<! دﺱ ری‬- ‫ د‬T‫ی‬z ‫ و ت‬4 ‫ ا‬XY‫ ه‬/ ‫إن‬ : 4‫ ا ی ا ا أه‬0 ‫ إ‬C ‫ﺱ س را‬$ ‫ ه‬، -‫ ا ن‬0 ‫ﺡ‬ ‫رث‬z‫ ا‬C ‫ و ت ا‬4 ‫ ا‬L ‫ﺕ‬Y ‫! ا

اﺕ‬-‫ ﺕ‬4m‫ ا‬. ‫ ی ! ا‬B ‫ ا‬-1 ‫ أن‬54‫ وا

ی‬،!‫ ا ﺱ ری‬- ‫¬ ا‬-‫ ! ﺕ ﺱ‬T ‫ ا‬XY‫ ر ه‬5‫ وإﻥ‬، ‫ا ﺱ ري ا و ﺕ‬ !BQH ‫[ ﺕ ی ا‬4‫ ا

ﺱ ه‬.‫ ی ة‬T ‫ و ت ا ﺱ ة ا‬5 !-‫! أﺱ ﺱ‬- ‫ ن‬5‫ﺕ‬ ‫! ﺕ‬-Q4 ‫ ا‬XY‫ ه‬5 ‫ و‬.!BQH ‫ ا‬XY ‫ ا ﻥ ﻥ‬-{y ‫! و ﻥ& ا =[ ا‬-{‫ ا‬4‫! ا ی‬-‫ ﺱ‬-H ‫ا‬ ‫ ت أﺥ ى‬B= ‫ ه ك‬4‫ وإﻥ‬، -‫ ة أن ا و ! ه ا & ا ﺡ‬5& % ‫<! ا‬-% - ‫ و‬-% . -‫ﺙ‬y ‫ ﻥ& ت ا ة وا‬4 ‫ ﺕ‬.‫ ﻥ‬0 ‫إ‬ ‫ ﻥ ن‬Q ‫ آ ﻥ أﺵ‬، - -Q ‫ ا‬-m ‫ ! ا & ا‬4T !- F‫ ﺕ ل و‬-2 ! 4T ! ‫ ن‬Q;4‫ ه ء ا & ا ی‬. -‫ آ ﻥ أﺵ دﺱ ری‬0 ‫ا و إ‬ ‫ ﻥ‬0 ‫ إ‬% ‫ ت‬4T ‫! و‬- ‫ ا ت ا و‬،!- ‫ ا و‬. ‫ ت‬H‫ ﺱ‬4 ‫ ا‬،!- ‫ ت ا و‬4L 4 ‫ا‬ ‫ ى‬H4 ‫ ا‬0Q ‫ ت اﺕ ذ ا ار‬-Q4 ‫ رات و‬H ‫ رك‬/‫ وا

ﺕ‬،!- 5 ‫ ا‬-m ‫ ت‬4L 4 ‫ا‬ 0Q ! 4 ‫ ا‬-m ‫ ﻥ ت‬-5 ‫ ! ا‬4T ;4‫ ا & ا ﺕ‬XY‫ن ه‬x .‫ و ! أﺥ ى‬. 4 ‫ا‬ !-‫ﺱ ﺱ‬$‫ ! ا ق ا‬4T4 - 4 4‫ آ‬5 ‫ و‬، --‫ﺵ ص = ﻥ ﻥ‬y‫ ى ا ﻥ ن ا و آ‬H .‫ ن‬H‫ﻥ‬z‫وﺡ ق ا‬ !‫ ی‬L ‫ ا‬0Q -.‫ آ‬-‫ﺙ‬y‫! ﺕ‬-‫ﺱ ﺱ‬$‫ ق ا‬Q $‫ﺙ ا‬$‫ ی ت ا‬L ‫ن‬x , Y‫ آ‬-3 4‫ وإﻥ‬، !-‫ ﺱ‬-H ‫ ت ا‬BQH ‫ ا ق ! ا‬XY‫ ه‬C-‫ل ﺕ ﺱ‬7‫ ﺥ‬،! ‫ا ﺱ ری! ا اه‬ ‫ د ﻥ ع‬T‫ إی‬T‫ أی ی‬،(590) !‫ دی‬% = ‫&! وﺥ ! ا‬Q 4 ‫! ا‬- 4 ‫ ت ا‬H‫ ﺱ‬4 ‫ ا ! ا‬4 ‫ ت‬B ‫ ن ا‬H‫ﻥ‬z‫! وﺡ ق ا‬-‫ﺱ ﺱ‬$‫ ﺕ ی ات ا ق ا‬F !- 4 ‫ا ت ا‬o ‫ ا‬ .(591)! ‫ ة ا و‬- . ‫! ا‬- 4 ‫ا‬ -L Q ‫ري‬Y 5/ ‫ ة‬-< 4 ‫ رة ا‬% ‫ ا ود ا

ﺕ ف‬XY‫= ه‬7B‫ واﻥ‬،‫إذن‬ ‫! أو‬- 4 T4 ‫آ أﻥ ا =[ ا ﻥ ف ﻥ ا ﺱ ة ا‬y ‫ ی‬، ‫ ی‬T ‫ ا‬4 T4 ‫ا‬ § ‫ ی‬4 ‫ ا‬C4 T4 ‫ أن دﺱ ر ا‬3-‫ ﺡ‬،Niklas Luhmann -4H‫ ی‬4‫!" آ‬-‫ ﻥ‬-‫"دﺱ ﺕ‬ ‫ دﺱ ر‬5‫ ن ﺵ‬5‫ أن ی‬, Y‫ آ‬54‫ و ی‬،!- ‫ ﺱ! ا و‬-HQ !Q;44 ‫ ت ا‬H‫ ﺱ‬4 ‫ { ف ا‬ ‫ دﺱ ة‬G‫ ر { ی‬B ‫ ی‬4 ‫ ا‬C4 T4 ‫ إن دﺱ ر ا‬،C4 T4 ‫ ت ا‬B= ‫ آ‬W‫ ی‬4 .(592)! 4 ‫! وا‬Q H4 ‫! ا‬- oT ‫ ق ا‬H‫ﻥ‬$‫ا‬ (590)-

Olivier De Schutter, op.cit; Aurelia Colombi Ciacchi, Horizontal Effect of Fundamental Rights, Privacy and Social Justice, in, Katja S Ziegler (ed), Human Rights and Private Law: Privacy as Autonomy, Hart, USA, 2007, pp 53-64 (591)George Andreopoulos, Zehra F. Kabasakal Arat, and Peter Juviler, op.cit (592)Andreas Fischer-Lescano, Die Emergenz der Globalverfassung Summary: The Emergence of Global constitution, Zeitschrift für ausländisches öffentliches Recht und 327

! 5 тАл █М! ╪зтАм- тАл ┘Д █М ╪п я║Х █М ╪зтАм5тАля║╡тАмzтАл┘Ж ╪зтАмx !- 4 T4 тАл ╪е{ ╪▒ ╪з я║▒ ╪й ╪зтАмIтАл╪ея╗етАм тАл ┘ЖтАм5тАл! я║ХтАмHтАля║▒тАмy4 тАл ╪зтАмXYтАл ┘ЗтАм╪М[= тАл я╗е&┬Н ╪зтАмHтАля║▒тАмy тАл┬Ц ┘ИтАм% тАл! ╪зтАм- тАл! ╪зтАм- 4 тАл ╪к ╪зтАмB тАл╪зтАм . 4- 4 тАл ╪╣ ╪зтАмB= CтАл я║Х я║▒тАмF !- 7 тАл ╪к ╪з я║▒тАмo-тАл я╗етАм5- GтАл{ █МтАм

H !тАл█МтАм$ тАл ╪п╪йтАмW !тАл ╪к ╪в ╪втАмT4 тАл ╪зтАмXYтАл! ┘ЗтАм- 7 тАл╪з ┘И ┬П я║Х █М! ╪зя║▒тАмYтАл┘И ╪г ┘ЗтАм ! xтАл ╪втАмLтАл ╪з █М! я║ХтАмXYтАл ┘ЗтАм. тАл ╪зтАм4 тАл ╪зтАмF & тАл╪й ╪зтАмo- тАл ╪з╪бтАм4 тАл ┘И╪з

я║Х ┬з я║бтАм╪М! 4-тАл┘ЗтАм !4 4 тАл╪░╪з ╪в я╗е[ ╪зтАмx ╪М!┬╣тАл! ╪з я║╡тАм-тАл я╗етАм4 тАл ╪зтАм-тАл █М! ┘И╪з я║▒ я║ХтАм-Q тАл! ╪зтАм-тАл я║▒тАм-H тАл ╪зтАм-тАл[ ╪з я║▒ я║ХтАмQ4 ! тАл ┘ДтАмT IтАля╗етАмx ╪М!тАл я║▒тАм-H тАл ╪зтАмCтАл я║Х я║▒тАмF тАл ╪к ╪гя║е ┘ЙтАмT !- 7 тАл! ┘З ╪зя║▒тАм-тАл я║▒тАм-H тАл ╪зтАм-тАл я║▒ я║ХтАмQ !-тАля║▒ я║▒тАм$тАл╪зтАм !-тАля╗етАм7 -m тАл ╪г ┘ДтАмGB 4тАл! ╪втАм- -. тАл= ╪к ╪зтАм7 тАл ╪╡ ╪зтАм4WтАл! ╪г┘Ж я╗етАм- тАл! ╪зтАм-тАл я╗етАм4 тАл ╪зтАм-тАл╪з я║▒ я║ХтАм .(593)! 4- 4 тАл! ╪зтАм- 4 тАл ! ╪зтАмQ тАл ┘Д ╪зтАм- F - . тАл ╪ктАм-тАля╗етАм7 тАл я║Х ╪п█М! ╪пя║▒ ╪▒█М! я╗е { ! я║▒ ╪в ╪зтАм/тАля╗е я╗етАмx ╪МтАля║▒ ╪│тАм$тАл╪з ╪зтАмYтАл ┘ЗтАм0Q тАл┘ИтАм тАл! я║е ╪▒╪мтАм- 4 тАл ╪ктАм-Q4 тАл ┘ИтАм0 тАл ╪в ┘ИтАм- тАл ╪пя║▒ ╪▒тАм3тАл ╪з █МтАмC тАл╪б┘ЕтАм7 тАл╪з █МтАмYтАл ┘И┘ЗтАм╪М!- 4 тАл╪зтАм . тАл ┘И╪з

я║ХтАм╪М! .H4 тАл ┘И╪╖ ╪зтАм/ тАл ! ╪зтАм4T ┬ПQB тАл╪з █МтАмYтАл ┘ЗтАм5 .!- { тАл ┘В ┘Ия║б ┘И╪п ╪з ┘И ! ╪зтАмBтАля╗етАм ╪М -54тАл ┬П я║ХтАмB тАл┘КтАм$ тАл ╪птАм4тАл ┘Ж ╪втАм5 тАл ┘ИтАм╪М!-тАля╗етАм7 тАл ╪втАмo-4 тАл! ╪з

я║ХтАм-тАл╪зя║ХтАмY тАл! ╪зтАм- /Q тАл╪в ┘И╪птАм тАл ┘И╪╖тАм/ тАл ╪зтАмXYтАл ┘ЗтАм.тАл ╪▒┘КтАм- 4 тАля╗е ╪м ╪зтАмzтАл! ╪зтАм-Q4 IB- 4 GH тАл=! ╪зтАм7 тАл ╪з╪▓┘ЖтАмQ тАл ╪п я╗е ╪╣тАмTтАл ╪е█МтАмI тАл┘ИтАм :(594) тАл ┬Ц ╪з┬Ья║ХтАмQ тАля║ХтАм !-тАля╗етАм7 5 тАл ┘И┘И ╪пя║▒ ╪▒┘К ╪░╪зя║Х я║е ╪╡тАм╪М┬АFтАл ╪и ╪пя║▒ ╪▒┘К ┘И╪зтАмBтАл █М я║етАмBтАл я║ХтАм-1 .!Q H !- 4 тАл╪зтАм . 4 тАл ╪зтАмGH Q !-тАл ! ╪з я╗е я╗етАмL 4 тАл ╪п╪зя║е ╪зтАм-тАл ╪п╪йтАм-тАл! тАУя║▒тАм-тАл! = я╗е я╗етАмBQтАл я║▒тАмG- тАл я║ХтАм-2 . oT тАл ╪зтАм4 тАл ╪зтАмGH тАл ╪зтАмC 4 тАл ╪з

█МтАм- тАл ┘ДтАмT тАл ╪▒я║▒тАм-3 ╪М 4 тАл ╪зтАмGH ! тАл ! ╪зтАм5 тАл я║▒ ╪зтАмG{ тАл ┘Ж я║б ┘Д я╗етАмH тАл! ╪г┘ИтАм-QтАл ┘И ╪п ╪г╪п╪з╪й ╪п╪зя║етАм-4 .тАл ╪з ╪▒╪з╪ктАмXYтАл я╗е ┘И╪п ╪к ┘ЗтАм4 !.H !тАл █МтАм-H&тАл! я║ХтАм- 7 тАл ╪зя║▒тАмC .! тАл ! ╪зтАм5 тАл ╪п╪й ╪зтАм- тАл я║ХтАмHтАл ┬Хя║▒тАм5-тАл ┘И ╪п ┘ЗтАм-5 .CтАл ┘З ╪з ╪зя║▒тАм4 ! & тАл ┘ЖтАм5тАл ! я║ХтАм5 тАл ╪з{ ! ╪е{ ╪▒ ╪зтАм4 тАл╪з ╪к ╪зтАмo тАл я║б ┘В ┘И╪зтАм-6 ! 5 тАл┬А ╪зтАмQB% тАл ! )┘ИтАм5 тАл ╪зтАмXYтАл ┘ЗтАм- {тАл ╪зтАм4 тАл ╪зтАм-;4тАл █М я║╡ ┘И╪╖ я║ХтАмTтАл ┘Ия║ХтАмv- тАл я║ХтАм-7 0 тАл ╪етАмWтАл ╪г█МтАм- тАл █МтАм5 тАл ┘ИтАм╪М!HтАля║▒тАмy44 тАл я║▒! ╪зтАм-HQ G-W тАл ╪зтАм0 4 тАл┬П ╪г┘Ж █М& ╪зтАмTтАл ┘В █МтАм-H тАл╪з ╪зтАмYтАл ┘ЗтАм . тАл я╗етАм4 тАл ╪зтАмC4 T4Q !-тАл я║▒тАм-тАл я║▒тАм-m тАл ╪▒╪з╪ктАм%тАля║ХтАм V├╢lkerrecht, Heidelberg Journal of International Law, Za├╢RV, Vol.63, n┬░3, 2003, pp 758760 (593)Gunther Teubner, Societal Constitutionalism: Alternatives to State-Centred Constitutional Theory?, in, Christian Joerges, lnger-Johanne Sand and Gunther Teubner(eds), Transnational Governance and Constitutionalism , Hart, Oxford, 2004, pp 10-13 (594)Andreas Fischer-Lescano, Gunther Teubner,, op.cit, p 1015 328

‫إن ﺕ ه‪ XY‬ا ‪ /‬وط ا‪$‬ﺱ ﺱ‪ !-‬ﺱ‪ 4H-‬دﺱ ة ﺡ ق ه‪Y‬ا ا ‪ T4‬ل ا ‪ -‬ي ‬ ‫ا ‪ ،C4 T4‬وا ‪Y‬ي اﺱ ‪ B‬ع أن ی ‪ B .‬ﺕ‪ ،I -54‬ا

أن ﺕ ج ﻥ‪ B‬ق‬ ‫ا ‪ !- /‬ا ‪Y‬اﺕ‪ !-‬إ ‪ 0‬ﺵ ‪ !-‬ا ‪ - -54‬ه‪Y‬ا ا ‪ T4‬ل‪ ،‬وﺡ ‪ 0‬ﺕ‪ 5‬ن ا ‪ !- /‬ا ‪Y‬اﺕ‪!-‬‬ ‫ه ا ‪ 4‬د ا ﺡ‪ !-Q4 -‬ا ﺱ ة ‪-‬ر‪ m‬أﻥ ا ی ا ت ﺕ ج ﻥ‪ B‬ق ﺵ ‪!-‬‬ ‫ا ‪ !-Q4 ،- - 4‬ا‪z‬ﻥ ج ا ‪ - 4‬ري أ ﺕ ج ﻥ‪ B‬ق ا آ! ا ‪7‬ﻥ ‪GH Q !-‬‬ ‫ا ﻥ ﻥ آ‪ H § 4‬وآ‪ 4‬ج ﺕ ‪.C‬‬ ‫ ﺥ‪7‬ل ﺱ‪ G.‬ا‪z‬ﺵ رة إ ‪ ،I-‬ی ‪ F W‬ورة إ دة ا ‪ L‬ا ‪ L 4‬ت‬ ‫ا ﺱ ری! ا ‪ 4 ،!4‬ی ‪ 7‬وا ‪ -B 4‬ت ا ‪ !- 4 T4‬ا اه !‪ ،‬ا

ﺕ& ض ‪ =7 Q 4 -Q‬ت‬ ‫وا & ‪7‬ت ا ‪ T‬ی ة ‪ -‬ا ‪ -H‬ﺱ! وا ﻥ ن !‪ ،‬وا ﻥ ن وا ‪ ! C4 T4‬أﺥ ى‪ ،‬إن‬ ‫ا‪$‬ﺱ ا

ﺕ م ‪ -Q‬ا ‪ L‬ی! ا ﺱ ری! ا و ﺕ‪ !-‬ا ‪ -Q‬ی! ﺕ ﺕ‪ ;4‬د ا ‪ B‬ت‬ ‫ا ﺱ ری! ا ‪ 4‬ة‪ ،‬إن ﺕ ‪ =7 -L‬ت ا ى ‪ 0Q‬أﺱ ﺱ ﺱ‪ -‬دي ﺡ ‪ 4‬إ ‪ 0‬أﻥ اع ﺵ ‪0‬‬ ‫ ﺡ ت ا ‪7‬ﺕ ازن و م ا‪z‬ﻥ‪ TH‬م ا ‪Y‬ي ی‪ -%‬ا ‪ ! L 4‬ا ‪ BQH‬ی! ا ‪ ،C4 T4‬إن‬ ‫ ‪ H‬ء ﻥ‪ L‬ی! دﺱ ری! ی ة‪ ،‬ﺕ‪ =7 -T H‬ت ا ى ا

ی ‪ o-4‬ا ‪ C4 T4‬‬ ‫ا اﺙ و ا و ﺕ ‪ ،‬ی‪ 54‬إ أن ﺕ‪ 5‬ن إ{ ر ا ‪ .‬ء ا ‪ Q 4‬ا=‪ C‬ا ﻥ ﻥ ‪،‬‬ ‫وا ‪Y‬ي ی ‪ QB‬ﺕ ‪ -‬ا ‪ %4‬در ا ‪ T‬ی ة ‪ !BQHQ‬ا ‪ - .‬ة ا و !‪ ،‬ﺥ‪7‬ل ﺕ ی! ا ق‬ ‫ا ﺱ ری! ‪ XY‬ا ‪ %4‬در و ‪ .4‬أ ﺡ ی! ا رة ا &‪ -H‬ی! ا

ﺕ ‪ C 4‬ا ﺱ ‪ - 7‬ت‬ ‫ا ‪ 4‬دة ‪ C4 T4Q‬ا ‪. 4‬‬

‫ﺥ ــ! ‬

‫‪329‬‬

‫ ﺥ م ه‪Y‬ا ا ‪ 3 .‬وآ‪ 5‬و ! ‪ !-4Q‬أآ دی‪ ،!-4‬ور‪ m‬أن اآ ‪ 4‬ل ‪ !-Q4‬ا ‪ = ! Y4‬‬ ‫ﺕ ج إ ‪ ! 0‬أآ; اﺡ ‪ -‬إ ‪ 0‬ﺥ ﺕ‪ ،!4‬إ أن و‪ vQ CF‬ا ‪ 4‬ذج ا & ‪ !-‬‬ ‫إ{ ر ا ‪ 4‬ذج ا م ‪ ،3 .Q‬ی ‪ L QB‬را ﺵ ‪ 7‬ی‪ 54‬أن ی‪ 5‬ن ا ‪ v l‬ا‪$‬ﺱ ﺱ‪!-‬‬ ‫ ‪ Q‬ﺕ‪ ; !4‬ه‪ XY‬ا ت‪.‬‬ ‫ أﻥ ه‪ XY‬ا راﺱ! ‪ vQ -Q‬ا & ‪7‬ت ا ‪ - !-5./‬ا ﻥ ن ا ص وا‪$‬ﻥ‪ H‬ق‬ ‫ا ‪ !- 4‬ا ‪y H ،!Q H4‬آ‪ -‬ا ‪GB 4‬‬ ‫ا ‪ 5./‬ا ‪Y‬ي ی‪ o-4‬ا ‪ L‬ه ة ا ‪ 4 !- 4‬‬ ‫وا ﻥ ن ﺥ‪ %‬ﺡ‪ !Q‬ا اﺙ! و ‬ ‫‪Il n’y a pas d’idée, si‬‬ ‫ا و !‪ ،‬و ‪ 0Q‬أﺱ س ه‪ XY‬ا & ‪7‬ت ﺕ ا ل‬ ‫‪ancienne et absurde‬‬ ‫‪soit-elle, qui ne soit‬‬ ‫إ ‪ 0‬ﺥ ‪ !-‬أﺱ ﺱ‪ LQ !-‬اه ا ‪ !- 4‬و ‪ B G‬‬ ‫‪capable de faire‬‬ ‫ا ‪ ، 5./‬وه ﺥ ‪ !-‬ا ‪7‬ﺥ‪ !-B‬ا

ﺕ‪ -Q4 o-4‬ت‬ ‫‪progresser notre‬‬ ‫ا ‪ /‬ء وا ﻥ‪ ;.‬ق ‪ vQ 4‬ا ‪ 0 .‬ا ‪ !- 4‬ا ‪.!Q /‬‬ ‫‪connaissance. Toute‬‬ ‫و ‪ 0Q‬ه‪Y‬ا ا‪$‬ﺱ س‪ ،‬ﺕ‪7 [4‬ﺡ‪ !L‬ﺕ‪ %‬دف‬ ‫‪l’histoire de la‬‬ ‫ اص ‪ C !W= !-Q‬ﺥ اص ﺵ ‪ !Q‬أﺥ ى‪.‬‬ ‫‪pensée s’intègre‬‬ ‫ﺡ‪ 3-‬أن ا ‪ B‬رات ا ﻥ ﻥ‪ !-‬ا ‪ 4‬ة ﻥ ‪ [T‬أﺱ ﺱ ‬ ‫‪dans la science et‬‬ ‫‪sert à améliorer‬‬ ‫ ﺕ& ‪7‬ت ‪ 0Q‬ا ‪ H4‬ى ا ‪ Q&H‬وا ‪ Q 4‬ﺕ‪o-4‬ت‬ ‫‪chaque théorie‬‬ ‫ ‪ H4‬ى ‪ v- F‬ا ‪ C4T‬و ‪ 4‬ات =‪ -%‬ة ‪ -‬‬ ‫‪particulière. Paul‬‬ ‫ ‪ vQ‬ا ُ ا ‪ ّ 54‬ﻥ! ‪ !- .Q‬ا ‪ Q !Q /‬ﻥ ن ا ص ‪ 4‬‬ ‫‪Feyerabend, 1979,‬‬ ‫ ا و !‪ .‬و ذ ‪ ،,‬ﺕ‪7 [4‬ﺡ‪ !L‬ا ‬ ‫‪p.48‬‬ ‫أﺥ ى ﻥ ‪ [T‬ا & ‪7‬ت ا ‪ - !-5./‬ا ﻥ ن‬ ‫ا ص و ُ ا آ‪ !4‬ا ‪ 4‬ة‪ ،‬ﺕ‪o-4‬ت أﺱ ﺱ ‬ ‫ ‪ H4‬ی ت ‪ !-‬ا ‪ C4T‬و ‪ 4‬ات { ی‪ [ ّ5 !Q‬‬ ‫إﻥ ج ﺕ ﺕ‪ .-‬ت = ﻥ ﻥ‪ !-‬دو ﺕ‪ ،!-‬ﺕ ‪ ّ.‬ا= ان‬ ‫ ‪ -‬ي ‪ -‬ا ﻥ ن وا‪$‬ﻥ‪ H‬ق ا ‪ ،!- 4‬وا

ﺕ‪ 5‬‬ ‫ﺡ‪ L‬ظ ا= اﻥ ﻥ ن ‪ B‬وﺡ! إ{ ر ا ‪ .W‬ا ﻥ ﻥ ا و ﺕ ‪.‬‬ ‫إن ه‪ XY‬ا ‪74‬ﺡ‪ L‬ت ا ‪ .‬ی ‪ Q !-‬ت ا ﻥ ﻥ‪ !-‬ا و ! و = ﺕ ‪ IT‬‬ ‫ﺕ ﺕ‪ .-‬ت وﺕ‪ %‬رات = ﻥ ﻥ‪ B-HQ !Q = -m !-‬ة وا آ‪ ،!4‬ﺕ‪ H‬ﺕ ﺥ‪ { 7‬ف ا ‪Y4 4‬ج‬ ‫‪z‬ی‪ T‬د ﺡ ت ; ‪ .WQ !-‬ا ﻥ ﻥ ا و ﺕ ‪ ،‬ﺕ‪Y -T H‬ات ا ﻥ ن ا ‪o44‬و !‬ ‫ ‪ F 4‬أ ‪ / !m -‬وع = ﻥ ﻥ ی ‪ vQ .‬ا ﺡ ات ا ‪ 54‬ﻥ! ‪ XY‬ا ‪Y‬ات‪.‬‬ ‫وه‪Y‬ا ﺕ ا ‪ B‬ق إ ‪ I-‬ﺥ‪7‬ل ا ﺱ & دة ا ‪ B‬رات وا ‪ %‬رات ا ‪ !Q‬ا م‬ ‫ا ‪ !- -.B‬وا ‪ !-‬وﺕ‪ 4‬ﺵ‪ C -‬ا ‪ . ! -.B‬ا ‪ !-T 4‬ا

ﺕ‪ o-4‬ا ‪ ! 4‬ا ‪ .!- .‬و ‪ I-Q‬ﺕ ‬ ‫ا ‪ 4‬د ‪ 0Q‬ﻥ‪ 4‬ذج "ا ا ‪z " -<%‬ی‪ T‬د ﺡ ت ¨ دة ‪ .F‬ا ‪7‬ﺕ ازﻥ ت و م‬ ‫ا ﻥ‪ TH‬م ‪ B Q‬رات ا ﻥ ﻥ‪ 4 !-‬ا و !‪ ّ5 .‬ه‪Y‬ا ا ‪ 4‬ذج‪ ،‬و & ا ‪ %‬ا

‬ ‫ی ‪ ، o-4‬ﺕ ي ﺕ‪ ,Q‬ا ‪ %4‬د ت ا =‪ - !-W‬ی ت ا ‪ H4‬ى ا ‪ Q&H‬و ‪ 0‬ا ‪ H4‬ى‬ ‫ا ‪ Q‬ي‪ ،‬و ‪ I‬ا ‪ %‬ل ‪ 0Q‬ا ت ا ‪ !- .Q !- ;4‬ا ‪ Q !-5./‬ﻥ ن ا ص ‪ 4‬ا و !‪.‬‬ ‫‪330‬‬

‫و ! ا اص ا‪$‬ﺱ ﺱ‪ !- .Q !-‬ا ! ‪ Q‬ﻥ ن ا ص‪ ،‬اﻥ ‪ Q‬إ ‪ H 0‬ى ﺥ ‬ ‫ ‪ ،! 4Q‬ﺥ‪7‬ل ﺕ ‪ -Q‬ا ‪ B‬رات ا ‪o‬ا ‪ - !-‬ی ت ا ‪ H4‬ى ا ‪ Q‬ي وا ‪ H4‬ى ا ‪، Q&H‬‬ ‫ أ إ دة ا‪z‬ﻥ ج ا ‪ B‬ری! ‪ H4Q‬ی‪ . -‬وه‪Y‬ا ی‪ F 0Q &W‬ع ا راﺱ! ا ﻥ‪ - H‬‬ ‫ی‪ 54‬اﺱ <‪ B I 7‬ی ! ‪o‬دو ! ﺕ‪ 54‬ا ‪ L‬إ ‪ 0‬ا ﻥ ن ا ص ا و ! و ‪G‬‬ ‫ﺙ ‪ !-‬ا ‪/GH‬ا ‪ . - 4‬و ‪ I-Q‬ﺕ ﺡ‪ !Q‬أو ‪ 0‬ﺕ‪y‬آ‪ -‬ه‪ XY‬ا ; ‪ !-‬ﺥ‪7‬ل ﺕ ‪vQ -Q‬‬ ‫ا & ‪7‬ت ا ‪ - !-5./‬ا ﻥ ن ا ص وا آ‪ !4‬ا ‪ !-5./‬ا ‪ 4‬ة‪ L ،‬إ ‪ 0‬ا !‬ ‫ا ‪ !- .Q !- ;4‬ا ‪ !Q /‬ا

ﺕ ا ‪ B‬ق إ ‪ -‬ا ‪ H‬ا‪$‬ول‪ .‬وه ﺕ ﺕ‪ .‬ی‪ T I.‬ل‬ ‫ا‪z‬ﻥ ج وا ‪ G-.B‬ا ‪ - 4‬ری‪ . -‬ﺙ ﺡ‪ !Q‬ﺙ ﻥ‪ !-‬ﺕ ﻥ& =[ ; ‪ !-‬ا ‪/GH‬ا ‪ 4 ، - 4‬‬ ‫أ ‪ 0B‬أ دا ی ة ‪ Q‬ﻥ ن ا ص ‪ 0Q‬أﺱ س أﻥ‪ I‬ی‪ ّ5/‬ﻥ‪ H‬ﺵ ‪ 7‬ی‪ 54‬ﺕ ‪vQ -Q‬‬ ‫ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق ا & ‪ !-‬ا ‪ 54‬ﻥ! ‪ ،I‬وإﺙ‪ .‬ت اﺱ ‪ I - 7‬ا ‪ - 4‬ا

ﺕ‪ 0 .‬دا ‪ 4‬ﺡ ت ‪ -m‬‬ ‫ ‪ ،!Q4 5‬و ‪ I‬ی‪ 54‬ا ‪ .‬ر ا ﻥ ن ا ص آ ‪ GH‬ﺵ‪ ، H I.‬ی‪ H‬دا ‪ 4‬ﺡ آ ت‬ ‫دﺱ ری! ‪ 4W‬ن و‪ CF‬ﺡ ود وا‪ ! F‬ﺱ ‪ !- 7‬ا‪$‬ﻥ‪ H‬ق ا ‪ ،!- 4‬و ‪ I-Q‬ﻥ ن‬ ‫ا ص ی ا و ‪ G‬ه‪Y‬ا ا ‪ L 4‬ر إ{ ر ﺙ ‪ C !Q !-‬ا ﻥ ن ا ﺱ ري‪ ،‬ﺡ‪ 3-‬ﺱ ف‬ ‫ﻥ‪ /‬ﺕ‪ 4‬ی " ‪ Q‬ﻥ ن ا ص وﺥ ‪ Q !%‬ﻥ ن ا ﺱ ري"‪.‬‬ ‫إن ا ‪ 4‬ذج ا ‪ ّF 4‬ه‪ XY‬ا راﺱ! ی‪ 54‬أن ی‪ 5‬ن ﺵ‪ 5‬ﺡ آ! ﺙ ‪ !-‬دوراﻥ‪!-‬‬ ‫ ‪ -Q -.B= -‬و =‪ ، -W‬ی‪7;4‬ن و ا ﻥ ن ا ص ‪ 4‬ا و ! ‪ -m‬ا ‪ -Q‬‬ ‫ ‪ ، %&Q‬ی ‪ .‬ان ‪ !=7‬اﻥ‪ ;.‬ق ‪o‬دو ! ﺕ ‪ - 5‬ا ا ‪ H4‬ى ا ‪ Q&H‬و ‪0‬‬ ‫ا ‪ H4‬ى ا ‪ Q‬ي‪ ،‬وإﻥ‪ 4‬ی ‪ - 5‬ا ‪ B‬ر ا ‪ /‬رآ ‪ H4Q‬ی‪ B -‬ی ! ﺕ‪ / 4H‬ء ﺕ دي‬ ‫ ‪ !- .Q‬ا ‪ !Q /‬و‪ .F‬وﺡ وي ‪ Q‬ﺡ ات ا & دی!‪.‬‬ ‫إن ه‪ XY‬ا راﺱ! وا ‪ 4‬ذج ا ‪ 4‬ح ‪ Q‬ﻥ ن ا ص ‪ 4‬ا و ! ﺕ آ إ ‪ 5‬ﻥ‪ !-‬ﻥ‪ /‬ء‬ ‫ﻥ‪ L‬ی! = ﻥ ﻥ‪ !-‬ی ة ﺕ‪ H‬ا ‪ -‬وا ‪ 4‬ی‪ -‬ا و ﺕ‪ ،!-‬و ﺕ& ض ا ‪ .‬ی ‪ -‬ت ا ﻥ ﻥ‪!-‬‬ ‫ا

دأب ‪ 0Q‬ﺵ و ﺕ ‪ -‬ا ‪ /4‬وع ا و ﺕ ا اﺙ ‪ .‬ه‪ XY‬ا ‪ L‬ی! ا

ﺕ‪ 5‬ن أداة‬ ‫{‪ T ! ّ-‬ل ‪ !&HQ‬ا ﻥ ن‪ ! 4 ،‬ا ‪ !- .4‬ﺕ‪ 3 .‬دا ‪ 4‬ا ‪ ، 544‬ﺕ‪ ,Q‬ا ‪ ! -‬ا

‬ ‫ = ﻥ ﻥ‪ I‬ا ص‪ ،‬وا ‪Y‬ي ی‪ 54‬أن‬ ‫ ‪ I4‬ا ص‪ ،‬و ‪ٍ 5‬‬ ‫ی‪ 54‬أن ی &‪ -Q G‬اﺙ ن‪ٍ 5 ،‬‬ ‫ی‪ 5‬ن ﺥ إ إذا آ ن ‪.‬‬ ‫ أآّ "ا ‪ GB 4‬ا ‪ .‬ی " ا ‪Y‬ي ﺕ‪ I .‬ه‪ XY‬ا راﺱ! ا &‪ !&HQ‬ا ﺱ‪ !-B‬ا

ﺕ‪ oّ-4‬ا &‪ -5‬‬ ‫ا‪z‬ﻥ‪ H‬ﻥ ا اﺙ ‪ ،‬ه‪Y‬ا ا &‪ -5‬ا ‪Y‬ي ی ‪ .‬ا آ‪ -‬ا ‪ - B‬أ{ ا ‪ ،I‬‬ ‫أ د و ‪ H‬ﺡ ت ﺕ ‪ .‬ا =‪ W‬ت ا

ﺡ‪ !Q‬ا اﺙ!‪ .‬وأه ﻥ ‪ !B‬ه‪Y‬ا ا ‪ T4‬ل ذات‬ ‫ا ‪ !=7‬ا ‪ .4‬ﺵ ة ‪ F 4‬ع ا ‪ ،3 .‬ﺙ ‪ !-‬ا ‪ Q‬م ا ‪ !- -.B‬وا ‪ Q‬م ا ‪ ،!- 4‬وآ‪ 4‬ﺕ ﺕ‪y‬آ‪X -‬‬ ‫ ا‪ {$‬وﺡ! { ی‪ G‬ا ‪ I‬ا ‪ Q Q -.B‬م ا ‪ !- 4‬ﺥ‪7‬ل & م "ا ‪ %‬ر"‪ ،‬‬ ‫ﺕ‪ ّ-.‬ا = ا ‪" 0Q‬ﻥ ا ‪ ! "! -.B‬و"ﺕ‪ .‬ﺕ‪ %‬رات {‪ &4 !- -.‬ه‪ -‬‬ ‫ا ‪ ! "!- 4‬أﺥ ى‪ 4 ،‬ی ‪ ,‬ا ‪ !=7‬ا ‪ - !- T‬ا‪z‬ﻥ‪ H‬ن وا ‪ ! -.B‬و = ی‪ .-%‬‬ ‫ ﺕ ت ﺕ&‪ % W‬ا ‪ 0Q‬ﺥ ‪ .‬ه‪ XY‬ا ; ‪ !-‬ا

= ﺕ‪ .‬و آ‪ %4‬ر ﺕ ی ‪ . H4‬ا ‪ Q‬م‬ ‫ا ‪ !- 4‬اء ﺕ‪ 4 - .‬ذج {‪ - !- -.‬ة ﺥ‪ - %‬ﺕ وأ ده و ‪ G‬ا &‪ -5‬‬ ‫‪331‬‬

‫ا ; ا اﺙ ‪ 5 ،‬و ﺱ‪ -‬ق ا ‪ Q‬م ا اﺙ‪x !-‬ن ا ‪ L 4‬رات ا ‪ . !- 4- H‬‬ ‫ا ‪ 4‬ه‪ ،!-T‬ا

ﺕ آ ‪ C { 0Q‬ا د ا‪$‬ﻥ‪ B‬ا ‪Y‬ي ی‪ oّ-4‬ا ‪ ! 4‬ا‪z‬ﻥ‪ H‬ﻥ‪ ،!-‬ی‪ 54‬أن‬ ‫ﺕ ‪ T‬وز ه‪ XY‬ا =‪ W‬ت وا ﺕ ات ‪ -‬ا ‪ GB 4‬ا ‪ -.B‬وا ‪ GB 4‬ا ‪ 4‬إ{ ر !‬ ‫ دة ا ‪ H4‬ی ت‪ .‬وه ﻥ& ا ‪ GB 4‬ا ‪Y‬ي ی ‪ & . H 5‬م "ا ‪ ،"!5./‬و ‪ 5‬ﻥ ‪ -‬‬ ‫ ! اﻥ‪ -H‬آ ی ﺡ ل "ﻥ ی! ا ری¬ و ﺥ ا ‪x ،" /.‬ن ا ‪ ! -.B‬ا ‪ّ75‬ﻥ‪ !-‬ا

ﺕ‪oّ-4‬‬ ‫ إ{ ر‪vQ X‬‬ ‫ه‪Y‬ا ا ‪ &4‬م و ‪ G‬أ د‪ X‬ا ‪ ،!- H‬ﺱ ف ﺕ‪ IQ T‬و ءا ی‪ 54‬أن ﺕ‪ّ %‬‬ ‫ا ‪ %‬رات ا ‪ !- -.B‬وا ‪.!- 4‬‬ ‫إن ا ﻥ‪ </‬ل ا ‪ .4‬ﺵ ا ﺕ§ ; ه‪ XY‬ا ‪ B‬وﺡ ت‪ ،‬ه إﺵ‪ . H !- 5‬ا و !‬ ‫ ‪ 4‬ﺡ‪ !Q‬ا و !‪ ،‬وا ﺕ‪ .-‬ت ا

ی‪ 54‬أن ﺕ م ‪ . -Q‬إن ا ‪ GB 4‬ا ‪ 4‬ي ا ‪ 0 . 4‬‬ ‫ه‪ XY‬ا‪ {$‬وﺡ!‪ ،‬وا ‪Y‬ي ی ‪ GB .‬ا ﺥ ‪o‬ال‪ ،‬ی‪ 54‬أن ی‪ -/‬إ ‪ 0‬ی! ا ‪Post !Q‬‬ ‫‪ = ،continuum‬ﺕ ‪ -‬إ ‪ 0‬أ ‪ 5‬ر ﺙ !‪ ،‬ی‪ 54‬أن ﺕ ‪" F‬ا ا ‪ T‬ی "‪ ،‬وإﻥ‪ 4‬‬ ‫ﺕ‪ I W‬ﺱ‪ = -‬ت اﻥ‪ !- -H‬ﺕ‪ 3 .‬دا ‪ 4‬ا ‪.! -‬‬ ‫إن ا ‪ B‬رات ا

ی‪ 54‬أن ﺕ ‪ ّT‬ﺕ‪ .‬ﻥ‪ L‬ی! = ﻥ ﻥ‪ -m !-‬دو ﺕ‪ !-‬ی ة‪ ،‬و ‪G‬‬ ‫ه‪Y‬ا ا ‪ GB 4‬ا =‪ W‬ا ‪ G H‬ا ‪Y‬آ ‪ ،‬ی‪ 54‬أن ﺕ‪ %‬إ ‪ 0‬ﺡ ا ل ا ‪ .‬ردای‪ ، 4‬و ی‪I- H‬‬ ‫ =‪ -‬ی ة وﺕ‪ %‬رات ی ة آ‪ ،, Y‬وا

ی‪ 54‬أن ﺕ‪ 5‬ن إ ﺕ‪ %‬رات ‪ Q‬ا ا= ‬ ‫ا ‪Y‬ي ﻥ ‪ ،I- ³-‬وا ‪Y‬ي أآ ت آ ا ‪ B‬وﺡ ت أﻥ‪ I‬ﺵ‪. 5.‬‬

‫ﺙ ‪ / , 4 g‬ﻥ ‪/,‬أو إﻥ‪M I‬ي ‪k‬ه ا !‪ f‬ه ا !‪ ! +‬‬ ‫ا !‪ O B6‬ا ‪:,‬‬

‫ا ! ‪ 0‬ا ‪ f‬ﻥ ‪/,‬أو ا?ﻥ‪M I‬ي)‪:(595‬‬ ‫‪Epistémologie‬‬

‫ا ‪ - 4- H‬‬

‫)‪ -(595‬ﺕ ﺕ ﺕ‪ -‬ه‪ XY‬ا ‪ QB%4‬ت أ ‪ T‬ی ‪ !4‬إ ‪ 0‬ا ‪ - <Q‬ا & ﻥ‪ !-H‬أو ا ﻥ‪o-QT‬ی! ﺡ‪ H‬وروده ا ‪ 4‬ا ‪ C‬ا‪!-Q $‬‬ ‫‪332‬‬

Economisation

‍ دي‏% =‍ ا‏X T‍اﺕ‏

DiffĂŠrance

‍٠‏7 ‍اﺼ‏

Multi-stabilitĂŠ

‍اﺹ اع د‏

Embedded autonomy

! 4W !- 7 ‍اﺹ‏

Continuumization

!‍ اعŰŒâ€Ź4 ‍اﺹ‏

AliĂŠnation

‍ اب‏m‍ا‏

Structural coupling

‍ ي‏- ‍ا= ان‏

Hydra

‍ ع؊‏- ‍ا‏

Emergence

‍; ق‏.‍ا‏

Ontology

- B‍ا‏

Operational closure

‍ ﺕ‏-Q4 ‍ق‏7<‍ا‏

Cognitive openness

‍ا& Ř­ ؼدعاآ‏

Proceduralization

!- ‍ؼ ا‏

Collective cognition

4 â€ŤŘĽŘŻŘąŘ§Ůƒâ€Ź

Grim Trigger Strategy

T 4 ‍ ŘŻ ا‏o ‍! ا‏-T-‍ؼﺹ اﺕ‏

Naturalization

-.B ‍ ا‏. ‍& ŘĄ ا‏F‍ؼ‏

Reconstruction

‍ إ‏. ‍ؼ ŘŻŘŠ ا‏

Renormalization

!‍ ŰŒâ€ŹH ‍ؼ ŘŻŘŠ ا‏

Re-entry

‍ؼ ŘŻŘŠ ا ﺼ ل‏

Misunderstanding

‍ؼ ŘŻŘŠ ا اإ؊‏

De-Territorialization

4-Q=‍ ŰŒ ؼ‏4‍ؼ ŘŻŘŠ ﺕ‏

Deregulation

›.F ‍ؼ د؊‏

Double bind

â€ŤŘŻŮˆŘŹâ€Źo ‍ام‏o ‍ؼ‏

Auto-production

‍ؼ ŘŹ ذاﺕ‏

Private governance regimes Civil regimes

! ‍! ا‏4‍! ا آ‏4L‍أ‏ !-‍! ‏4L‍أ‏

Self contained regimes

-‍! ذاﺕ‏-& 5 !4L‍أ‏ 333

Autopoeitique

!-5- â€ŤŘŁŮˆďş• ŰŒâ€Ź

Pragmatism

!-‍ ﺕ‏4m‍ ا‏

Construits sociaux

!- 4 ‍ إات ا‏

Constructivisme

!-

Structuralism

!‍ ŰŒâ€Ź-

Melting pot

! ‍ ﺕ‏

Interparadoxal

W= -

Interdiscursive

B -

Intersubjectivity

!-‍اﺕ ‏Y-

Interlegality

!-‍  ‏-

InternormativitĂŠ

!‍ ŘąŰŒâ€Ź- 4-

Interdisciplinaire

T 4-

IntertextualitĂŠ

!-% -

In the between

!- -

Responsiveness

!- ‍ Ůˆâ€ŹT‍ﺕ‏

Fragmentation

‍ؤ‏oT‍ﺕ‏

Dialogique

‍ﺕ ŮˆŘąŮŠâ€Ź

HiĂŠrarchie enchevĂŞtrĂŠe

!5 / ‍ﺕ ع ت‏

La tragĂŠdie des communs

‍ Ůƒâ€Ź/4 ‍ ŰŒ ا‏- ‍ﺕ ا‏

Translation

!4 ‍ﺕ‏

New public management

‍ ŰŒâ€Ź4 --H‍ﺕ‏

Politization

( ‍ ﺹ‏-H ‍ ا‏X T‍Â? )ا ﺕ‏--H‍ﺕ‏

RĂŠseautage

,-./‍ﺕ‏

Coincidence

‍ د٠‏%‍ﺕ‏

Coincidentia oppositorum

‍ اد‏F$‍ د٠ا‏%‍ﺕ‏

MĂŠtaphore

‍ ع‏%‍ﺕ‏

Embeddedness

-4W‍ﺕ‏ 334

CoĂŠvolution

‍ عآ‏/‍ Řą ﺕ‏B‍ﺕ‏

Multitude

‍ﺕ د‏

Plurality

!‍ﺕ ŘŻŰŒâ€Ź

Polycontexturality

!-= -‍ﺕ ŘŻŰŒ! ﺹ‏

Legal pluralism

!-‍ﺕ ŘŻŰŒ! =  ‏

Changement paradigmatique

4‍ اداŰŒâ€Ź-<‍ﺕ‏

IntĂŠractionisme

!-Q &‍ﺕ‏

DĂŠconstruction

,-5&‍ﺕ‏

Dichotomie

-H ‍ﺕ‏

ItĂŠration

‍ اع‏5‍ﺕ‏

RĂŠcursivitĂŠ

!‍ اعŰŒâ€Ź5‍ﺕ‏

Dual constitution

â€ŤŘŻŮˆŘŹâ€Źo ‍ ŰŒâ€Ź5‍ﺕ‏

Distinction

o--4‍ﺕ‏

La distinction directive

I o--4‍ﺕ‏

Coopetition

‍ﺕ ŮˆŮ†â€Ź/Â? ‍ﺕ‏

Double attribution

â€ŤŘŻŮˆŘŹâ€Źo Â?-H ‍ﺕ‏

Auto-organisation

‍ ذاﺕ‏-L ‍ﺕ‏

Purification

!- ‍ﺕ‏

Varieties of capitalism

!- 4‍ﺕ ŰŒ ŘŞ ا أﺹ‏

Hybridization

-T ‍ﺕ‏

HomĂŠostasie

‍ﺕ ازن م‏

Communication

‍ﺕ ا‏

Couples epistĂŠmologiques

!- 4 H ‍ ت ؼ‏- ‍ﺙ‏

Attracteur

‍ ذب‏

Modernity

!‍ﺥ اﺙ‏

TempĂŠrature sociale

!- 4 ‍ﺥ اع؊ ا‏

SensibilitĂŠ

!-‍ ﺹ‏H‍ﺥ‏ 335

PrĂŠsence / Absence

‍ ب‏-m/‍ ع‏W‍ﺥ‏

Constitutional rights

!‍ﺥ Ů‚ ŘŻďşą ŘąŰŒâ€Ź

Boucles ĂŠtranges

!.‍ ŰŒâ€Źm ‍ ت‏Q‍ﺥ‏

Loopification

!-‍ ﺕ‏Q‍ﺥ‏

Governance

!4‍ﺥ آ‏

Corporate governance

‍ آ ت‏/ ‍! ا‏4‍ﺥ آ‏

Network governance

!-5.‍! ﺾ‏4‍ﺥ آ‏

Global governance

!-4 !4‍ﺥ آ‏

Transnational governance

!- {‍! Ů‚ Ůˆâ€Ź4‍ﺥ آ‏

Discours

‍ ب‏B‍ﺼ‏

Privatization

!% ‍ﺼ‏

Privatization of law

‍! ا  ن‏% ‍ﺼ‏

Constitutionalization

‍دﺹ ؊‏

Cyclic

â€ŤŘŻŮˆعا‏

Welfare state

X â€ŤŘŻŮˆ ! ا‏

Post-regulatory state

!-B.F ! â€ŤŘŻŮˆâ€Ź

World statism

!-4 ! â€ŤŘŻŮˆâ€Ź

Global democracy

!-4 !-{‍ ا‏4â€ŤŘŻŰŒâ€Ź

Subject

‍ذات‏

Decentred subject

‍؊‏o‍ آ‏-m ‍ذات‏

Homo Sociologicus

4 ‍ع ا‏

Homo Economicus

‍ دي‏% =‍ع ا‏

Effets pervers

!-‍ ﺹ‏4‍! ﺕ‏-.â€ŤŘąŘŻŮˆŘŻ ‏

Formal

4‍عﺹ‏

Resonance

-‍ع‏

SupplĂŠment

â€ŤŘ˛ŰŒ د؊‏

Six degrees of separation

%& ‍ﺹ ! ŘŻŘą ŘŞ ا‏ 336

Contexturalization

!-= -‍ﺹ‏

Policy networks

!‍ ﺹ‏-H ‍ ŘŞ ا‏5.‍ﺾ‏

Hybrid networks

! -T‍ ت ه‏5.‍ﺾ‏

Network

!5.‍ﺾ‏

Mobius strip

‍ س‏- ›‍ﺾ ŰŒâ€Ź

Universality

!- 4‍ﺾ‏

Chaos

‍ﺾ اش‏

Code

‍& ؊‏-‍ﺾ‏

Validity

!-‍ﺥ‏7

Regulation

›.F

Responsive regulation

‍ Ůˆâ€ŹT‍› ﺕ‏.F

Self-regulation

‍› ذاﺕ‏.F

PhĂŠnomĂŠnologie

!-‍ ه اﺕ‏l

Small world phenomenon

-<% ‍ ه ŘŠ ا ا‏l

Transparadoxal

W= ‍ ﺕ‏.

Transdisciplinaire

T .

Indeterminacy

‍ Ů… ا ŰŒâ€Ź

Raison juridique

‍ =  ‏

Reflexive rationality

!-‍ ﺹ‏5 ‍! ا‏-‍‏7

Substantive rationality

!‍! ه ŰŒâ€Ź-‍‏7

Formal rationality

!-Q5‍! ﺾ‏-‍‏7

Rationalisation

! Q

Intimate relations

!-4-4‍= ŘŞ ﺥ‏7

Violence de la fondation

Â?-‍ﺹ‏y ‍ ا‏v

Globalization

!4

TĂŠlĂŠologie

!- m

Informal

4‍ عﺹ‏-m 337

Individualism

!-‍ دا‏

Singularity

!-‍ دا‏

Stereotypification

! ‍ ؊ ﺾ‏5

Disorder

0F

Reflexive law

‍ ﺹ‏5 ‍=  ن ا‏

Incipient Law

‍=  ن ŘŁŮˆâ€Ź

Responsive law

‍ Ůˆâ€ŹT‍=  ن ﺕ‏

Living Law

‍=  ن ﺥ‏

Hard Law

Â?Q ‍=  ن‏

Implicit Law

4F ‍=  ن‏

Neo-spontaneous law

‍=  ن & ŮŠ ŰŒâ€Ź

Non state Law

‍ ŘŻŮˆ ﺕ‏-m ‍=  ن‏

Transnational law

{‍=  ن Ů‚ Ůˆâ€Ź

Emergent Law

Þ‍=  ن  ﺾ‏

Soft Law

‍=  ن ‏

Rules of conduct

‍ ٠‏% ‍= ا ا‏

Scaling

‍ س‏-=

HĂŠtĂŠrarchie

-L ‍ﺕ‏

Post-structuralism

!‍ ŰŒâ€Ź- . ‍ ا‏

Post-modernism

!‍ ا اﺙ‏

Institutionnalisation

!H‍ﺹ‏y

Aporias

!‍ ه‏

Public sphere

‍ ل م‏T

World society

4 C4 T

Civil

‍ ‏

HĂŠtĂŠro-rĂŠfĂŠrence

!- ‍! ﺼ ع‏-

Auto-rĂŠfĂŠrence

!-‍! ذاﺕ‏- 338

Low level

Q&‍ ى ﺹ‏H

High level

‍ ي‏Q ‍ ى‏H

projectif

‍ ŘąŰŒâ€Ź/

Norms

-‍ ŰŒâ€Ź

Norms for decision

‍ ا اع‏-‍ ŰŒâ€Ź

Normativity

!‍ ŘąŰŒâ€Ź-

Network approachs

!-5.‍ ع ت ﺾ‏

Hierarchical approachs

!- ‍ ع ت ه‏

Tiers inclus

‍ ل‏4/4 ‍ ا‏3 ; ‍ ا‏GB

Thermostat

‍ ا اع؊‏ÚL

Deep Ecology

G-4 5‍ Řą اŰŒâ€ŹL

Object

‍ ؚ‏F

Binding institutions

! Ů?oQ ‍ ت‏H‍ •ﺹ‏

De-differentiation

o‍ ŰŒâ€Ź4 ‍ؚ ا‏o‍‏

De-totalization

!- 4/ ‍ؚ ا‏o‍‏

Extra-legal activism

‍ ء ﺼ ع؏ ا  ن‏/‍‏

Order

‍ م‏L‍‏

Ordre social

4 ‍ Ů… ا‏L‍‏

Private ordering

‍ Ů… ﺼ ؾ‏L‍‏

Order from noise

‍ إ‏F W ‍ Ů… ا‏L‍‏

Ordre par le droit

‍ل ا  ن‏7‍ Ů… ﺼ‏L‍‏

Strong theories

!‍ ŰŒ ŘŞ = ŰŒâ€ŹL‍‏

Big theories

‍ ى‏.‍ ŰŒ ŘŞ آ‏L‍‏

Blind spot

!-& !B ‍‏

ModĂŠlisation

! Y4‍‏

Neoformalism

!-‍‏75‍ ﺾ‏-‍‏

Neofunctionalism

!-&-l‍ Ůˆâ€Ź-‍‏ 339

Unitas Multiplex

‫وﺡ ة دة‬

Mediation

!{ ‫وﺱ‬

Positivization

! F‫و‬

Coordinative functions

!- -H ‫ ﺕ‬v l‫و‬

Regulatory functions

!-B.F v l‫و‬

‫ﺵ ل‬G‫ س ا‬./

f6 ‫ا‬ 8 13

0 ‫ ان ا‬4 .....................................................................‫ ء‬. ‫ا‬

0 ‫ر ا‬ ‫! إ دة‬- 5‫إﺵ‬

‫ ء‬. ‫! إ دة ا‬- 5‫إﺵ‬

2

...........................................................0 ‫و‬$‫ا‬

39

........................................................................!‫ وﻥ‬4 ‫ا‬

40

...................................................................‫ﺱ ار‬

51 53

1

3 . ‫ا‬

3

‫ ا‬3 . ‫ا‬

4

‫ ا م‬o--4 ‫! ا‬- Q‫ﺡ‬

5

..........................................................‫وا ص‬ ..........................................Bruno

Latour ‫! ى‬- ‫ا‬

6

54

!- ‫ ا‬: ‫ول وا ; ﻥ‬$‫ ن ا‬4-H ‫ا‬ .......................................!4 ‫وا‬

7

54

/C4 T4 ‫ا ی ا ; )ا‬

8

340

‫ا ‪.................................................(! -.B‬‬

‫‪9‬‬

‫ا ‪ 4-H‬ن ا‪$‬ول وا ; ﻥ ‪!- .Q‬‬ ‫وا آ !‪.........................................‬‬

‫‪55‬‬

‫‪10‬‬

‫ا ی ا ; ا آ !‬

‫‪56‬‬

‫‪/‬ا ‪.......................................................!- .‬‬

‫‪11‬‬ ‫‪12‬‬

‫ا ‪ 4‬ر ت ا ‪ .‬ی‪ !Q‬وا ت دراﺱ!‬ ‫ا ‪ 5./‬ت‪..........................‬‬ ‫ﺕ&‪ ,-5‬ا ‪!5./‬‬

‫و ‪ 5‬ﻥ ﺕ ‪............................................................‬‬

‫‪105‬‬ ‫‪106‬‬

‫‪13‬‬

‫ﺕ‪ B‬ر ‪ l‬ه ة ا ا ‪ -<%‬وا ‪ -.B‬ت ا ‪! Q 4‬‬ ‫ ‪...........................‬‬

‫‪113‬‬

‫‪14‬‬

‫ﺵ‪ 5.‬ت ا ا ‪ -<%‬وا راﺱ ت ا ‪! Q 4‬‬ ‫ ‪................................‬‬

‫‪114‬‬

‫‪15‬‬

‫ﻥ‪ 4‬ذج ‪ Watts‬و ‪ Q Strogatz‬‬ ‫ا ‪.............................. -<%‬‬

‫‪118‬‬

‫‪16‬‬

‫ ‪ !-Q4‬ﺕ‪ T‬ی ا‪$‬ﺱ‪7‬ك ﺱ ‪ -‬ﻥ ك ذا ﺙ‪7‬ﺙ! أ د‬ ‫ اﺡ ‬ ‫ز ‪...........................................................................................!-‬‬

‫‪17‬‬

‫ﻥ‪ 4‬ذج م ‪ B‬ر ا ‪ 5./‬ت ا ‪!4L 4‬‬ ‫ آ‪o‬ی ‪................................‬‬

‫‪127‬‬

‫‪18‬‬

‫ا ‪ H4‬ى ا ‪ Q ;4‬ارة وا ‪ -4W‬‬ ‫ا ‪.............................. 4‬‬

‫‪146‬‬

‫‪19‬‬

‫دور وﺱ‪ -‬ا ‪ Q 4‬ت ا &‪ 0Q w‬ﺕ ازن‬ ‫ا ‪......................!5./‬‬

‫‪153‬‬

‫‪20‬‬

‫إﺵ‪ !- 5‬إ دة ا ‪ .‬ء‬

‫‪156‬‬

‫ا ; ﻥ‪............................................................!-‬‬

‫‪119‬‬

‫‪21‬‬

‫ ‪ =7‬ت ا ون‬

‫وا ‪...........................................................‬‬

‫‪193‬‬

‫‪22‬‬

‫ا ‪ -‬ت ا‪$‬ﺱ ﺱ‪!-‬‬

‫ ‪............................................................. .WQ‬‬

‫‪198‬‬

‫‪341‬‬

‫‪23‬‬

‫ا ‪ 54‬ﻥ ت ا‪$‬ﺱ ﺱ‪ .W !-‬‬ ‫ا ‪..................................................GH‬‬

‫‪200‬‬

‫‪24‬‬

‫ﻥ‪ L‬م ‪ B.F‬ﺕ ر ذا‬ ‫ ‪ H‬ی‪.................................................. -‬‬

‫‪201‬‬

‫‪25‬‬

‫ﺕ زی‪ C‬ا ‪ L‬ی ت‬

‫‪207‬‬

‫ا ‪..............................................................!-B.W‬‬

‫ ; ل ا م‬

‫‪26‬‬

‫ا ‪................................................................ B.W‬‬

‫ ی‪ -‬ﻥ و ‪ !T‬ا ‪ L‬ی!‬ ‫ا ﺱ ری!‪...........................................‬‬

‫‪27‬‬

‫‪222‬‬ ‫‪281‬‬

‫‪ ./‬س ا ‪(I‬اول‬ ‫‪ 4‬ان ا ‪(I‬ول‬

‫ر ‬ ‫ا ‪(I‬ول‬

‫ا م‪/‬ا ص‪.........................................................................‬‬

‫‪1‬‬

‫ا ‪ -H‬‬

‫‪2‬‬

‫ ا ‪ .W‬إ ‪0‬‬

‫ا آ‪....................................................................!4‬‬

‫‪342‬‬

‫ا ‪ f6‬‬

‫‪60‬‬ ‫‪62 -61‬‬

‫‪3‬‬

‫ا‪$‬ﻥ‪!4L‬‬

‫ا ‪ 4‬ﻥ‪..................................................................................!-‬‬

‫ ‪ T‬ت ﺕ‪oT‬ؤ ا ﻥ ن‬

‫‪4‬‬

‫ا ص‪..............................................................‬‬

‫‪63‬‬ ‫‪69‬‬

‫‪5‬‬

‫ا ﺕ ات وا & ‪7‬ت ‪ -‬ا ‪ -‬ا ‪ -H‬ﺱ وا = ‪ %‬دي‬ ‫ ‪ H4‬ﺕ ‪ -‬ا ﻥ ن ا ص‬ ‫ا‪$‬ور ‪.............................................................‬‬

‫‪6‬‬

‫ا ‪ o--4‬وإ دة ا ﺥ ل ‪ HQ‬ق و‬ ‫ ‪ Q‬رج‪...........................................‬‬

‫‪183‬‬

‫‪7‬‬

‫أﻥ اع وأ د ا ‪7‬ﻥ‪ !-‬ا ﻥ ﻥ‪!-‬‬ ‫ا ی;!‪...............................................‬‬

‫‪221-220‬‬

‫‪8‬‬

‫ا ‪ L 4‬رات‬

‫ا ‪...............................................................................!-¹-.‬‬

‫‪180 -179‬‬

‫‪238‬‬

‫‪9‬‬

‫ا ‪ 4‬ت ا ‪ !-4‬ا ;‪7‬ث ‪ 5&Q‬‬ ‫ا ﻥ ﻥ ‪...............................................‬‬

‫‪276 -275‬‬

‫‪10‬‬

‫أر ! ﺕ ‪ .‬ات ﺡ ل ﻥ‪ L‬م‬ ‫ا ‪ H‬ق‪........................................................‬‬

‫‪278 -277‬‬

‫‪11‬‬

‫ا ‪! &%4‬‬

‫‪304 -302‬‬

‫ا ﺱ ری!‪...........................................................................‬‬

‫ ‪ 5‬ا‪ <G‬وﺡ ‬ ‫ا ﻥ ن ا ص وا آ! ا ا (ی& ‬ ‫‪ 2 3 4‬أ ‪* + ,- ./ 0‬ت ا ﻥ ن ا ص ( ا (و ‬

‫ اد ﺱ ‪ H= ، -‬ا ‪ Q‬م ا ‪ -H‬ﺱ‪ ،!-‬آ‪ !-Q‬ا ق‪ ! ،‬ﺕ !‪.2009 ،‬‬ ‫إﺵ اف‪ :‬د‪ - Q .‬ی‪. H‬‬ ‫‪343‬‬

!- 5‫ ! إﺵ‬Y4 ! ‫ ) و‬0 ‫و‬$‫ ر ! ا‬-T ‫ ی و‬L‫ ﻥ‬T ‫{ وﺡ! ﺕ ض‬$‫ ا‬XY‫إن ه‬ ‫ ت‬.-‫ وﺕ ﺕ‬- G- ‫ ت ﺕ‬-‫ ﻥ‬5 ‫ إ‬-Q 0 H‫ دو ﺕ ( وﺕ‬C4 T !‫ ری‬- 4 ‫ ه ة ا‬L ‫ا‬ .W ‫! ا

ا= ا‬- ‫ ء ا ری‬B‫ﺥ‬$‫! ا و ! وﺕ ارك ا‬Q‫ ﺡ‬C ‫! ﺕ ﺱ‬- ; !-‫= ﻥ ﻥ‬ .!‫! ا اﺙ‬Q‫ ﺡ‬4 ‫ا ﻥ ﻥ ا و ﺕ‬ ‫! وﺵ وط‬% ‫! وا‬4 Q !- ‫ ی‬. ‫ رﺱ ت ا‬44Q !-‫ رﺙ‬5 ‫! ا‬- F ‫ أﺱ س ا‬0Q ‫و‬ ‫ راﺱ! = [ و‬،!-5-5& ‫ ارس ا ی! وا‬4Q !-&HQ& ‫ ی! وا‬5& ‫ت ا‬7 y ‫ وا‬،!‫ ا اﺙ‬ ،‫ وع‬/ ‫! و د‬-‫ ﻥ‬5 ‫ ﺡ ل إ‬3 . ، ‫ وع ا ﻥ ﻥ ا و ﺕ‬/4 ‫ ا‬I ‫ي‬Y ‫ ا‬,-5& ‫ ر وا‬- ‫ا ﻥ‬ [ = I-Q ‫ و‬.! ‫ ﻥ ن ا و‬Q ‫دراك‬z‫ ! ا‬54 !‫ ی‬L‫ دة ء ﻥ‬z ، . ‫ ا‬-Q ‫ ا‬G ‫و‬ !-Q 4 ‫ ی ت ا‬- ‫! ا‬¹‫! ا ﺵ‬-Q5 ‫ ا‬0 . ‫ ط ا‬. ‫ ء ا

ﺕ أﺱ ﺱ ﺱ‬. ‫&! إ دة ا‬HQ 0Q !‫ا راﺱ‬ ‫! )ا‬-Q 4 ‫ ی ت ا‬- ‫! وا‬-Q5 ‫ ا‬0 .Q ‫ رآ‬/ ‫ ر ا‬B ‫ وإ دة ء ا‬،( ‫ول‬G‫ﺕ ) ا ا‬7 &‫وﺕ‬ .( ,‫ا & ﻥ‬ 4 ‫ رة أ ت ا ﻥ ن ا ص‬Q 0 ‫ إ‬3 . ‫ ا‬Q‫و= ﺥ‬ !- ‫ ن‬5‫ ﺕ‬3- ، -‫ ری‬- 4 ‫ ا‬G-.B ‫ﻥ ج وا‬z‫! ا‬- 4 ‫! ا‬- 7 ‫ا و ! ﺕ [ ﺵ وط ا ﺱ‬ !-Q 4 ‫ ی ﺕ ا‬-‫ ﺡ‬C -‫ رآ‬/‫ ر ﺕ‬B ‫ وﺕ‬y/ ‫! ﺕ‬-5.‫! ﺵ‬- !-‫! ا و ﺕ‬Q‫ ﺡ‬4Q ‫ا ﻥ ن ا ص‬ ‫ ی ت‬H4 ‫ د وا‬$‫دو ! دة ا‬o !‫! ﺡ آ‬-‫ ا ﻥ ﻥ ا و ﺕ‬.W ‫ ! ا‬L ‫ ن‬5 .!Q / ‫! ا‬- . ‫ ری! ا‬- ‫! و‬-Q 4 ‫ ا & ا ا‬-‫ ی‬- ‫ ذج ا‬4‫ ﻥ‬،‫ ء‬. ‫! إ دة ا‬- 5‫ إﺵ‬،!‫ ری‬- 4 ‫ ه ة ا‬L ‫ ا‬،‫ ا ﻥ ن ا ص‬،! ‫ ا و‬: ‫ ﺡ‬+f! ‫ا ! ت ا‬ ! ‫ ا و‬C4 T ،!5./ ‫ ا‬، ‫ ی‬T ‫ ا‬-‫ ا ﺱ‬% ‫ ا‬،!‫ ا اﺙ‬، -<% ‫ا‬

Résumé Le droit privé et la gouvernance en réseaux contemporaine

Eléments pour une compréhension constructiviste des transformations du droit privé après l'Etat

Bensaid Mourad, Département de sciences politiques, Faculté de Droit, Université de Batna, 2009 Sous la direction du Dr. Mouici Belaid Cette thèse se situe sur un terrain essentiellement théorique et méthodologique (essai de modélisation de la problématique du phénomène 344

normatif dans une société post-Etatique) et analyse les possibilités des configurations juridiques idéales pour la société post étatique pour prévenir les fautes historiques de la régulation juridique durant la modernité. Par rapport à la situation des pratiques empiriques de la globalisation et la privatisation et les conditions de la post modernité, les investigations philosophiques des écoles critiques et déconstructiviste, cette étude se consacre à la recherche sur la possibilité de l’existence d’un projet de reconstruction d’une théorie de droit après l’Etat. Pour cette raison la recherche est basée sur la philosophie de la reconstruction en sciences sociales qui s’intéresse de la déduction des structures globales émergentes à partir des dynamiques locales et leur interactions (Première partie), et la reconstruction de la coévolution des structures globales et les dynamiques locales (Deuxième partie). En conclusion, cette étude se consacre pour une présentation de certains éléments pour une compréhension constructiviste des transformations du droit privé après l’Etat sous les conditions de l’autonomie sociale dans la production normative et la pratique du droit, pour que la structure du droit privé à l’ère de la globalisation et la période post étatique co-émerge et co-évolue avec les dynamiques locales pour que le système de la régulation juridique post étatique se trouve dans un double mouvement multidimensionnel entre les normes des acteurs locaux et la normativité de la structure globale. Les mots clés : l’Etat, le droit privé, le phénomène normatif, la problématique de la reconstruction, le modèle de petit monde, le post-modernisme, le nouveau moyen âge, le réseau, la société post-étatique

345

Abstract Private law and contemporary network governance

Elements for a constructivist understanding of private law transformations beyond state Bensaid Mourad, Department of political sciences, Faculty of Law, University of Batna, 2009 Supervised by: Dr. Mouici Belaid This thesis advances on a theoretical and methodological ground (a systematic intent is made to improve the understanding the problematic of normative phenomenon in post-state society) and focus in analyzing the possibilities to realize an ideal legal configurations in the post-state area and which is aiming to prevent committing the same historical mistakes committed by legal regulation during the modernity step. Depending the posy-catastrophic situation of empirical practices of globalization and privatization, conditions of post-modernity and philosophical investigations of critical and deconstructivist schools, this study raise after the collapse of the state legal project investigating about the possibility of a project in accordance with the constructivist tradition, in order to reconstruct a theory of law beyond state. This research focus on the reconstruction philosophy in social sciences, which is interested on deducing global structures emerging from local dynamics ( Part one), and reconstructing the co-evolution of global structures and local dynamics (Part two). 346

To conclude, this research amplified elements for a constructivist understanding of private law transformations beyond state in social autonomy conditions in the normative production and enforcement, so that private law represents in the post-state era a network structure co-emerging and co-developing with its local dynamics. To be the legal regulation system is in dual cyclical multi-dimensional movement between the local actor’s norms and the normativity of the global structure. Key words: state, private law, normative phenomenon, reconstruction problematic, Small world model, post-modernity, neo-medieval age, network, post-state society.

[ ‫! ا ! ا‬-

347

‫ ‪ !-‬ا ! ا [ ا ‬ ‫ا ‪MI‬ی ي‪(! ،‬‬ ‫ ‪(I‬ي ‪:1999‬‬ ‫ا (واي‪ ( 4 ،‬ا زاق‬ ‫‪:1992‬‬ ‫ا ‪e‬ﻥ‪ ،,‬ﺡ ‪2‬‬ ‫‪:2004‬‬ ‫ﺡ! دة‪ ( 4 ،‬ا ‪M‬ی‪M‬‬ ‫‪:1998‬‬ ‫دو ز‪1987 0 ،‬‬

‫ا ‪oT‬ی ي‪ T 4 ،‬ي‪ ،‬ا ی وا ! ‪ / ,/‬آ د ‪,f‬‬ ‫ﺵ‪ +‬اوس‪ ،‬ا ‪ ! .B‬ا ; ;!‪ ،‬دار ا ‪ W‬رة ‪ ! .BQ‬وا ‪ /‬و ا زی‪،C‬‬ ‫ ‪1999، %‬‬ ‫ا واي‪ . ،‬ا زاق‪ ،‬ت ا?ﻥ ن ‪ ,/‬ا ‪ B‬ب ا ‪ ,f f‬ا ! ‪، 3‬‬ ‫ه (‪ ,f ، J‬ﺵ‪ +‬وس‪ / 0 ،‬آ ‪ ،‬دار ا ‪ ! .BQ ! -QB‬وا ‪، /‬‬ ‫ ‪ -‬وت‪1992،‬‬ ‫ا ‪7 5‬ﻥ ‪ ،‬ﺡ‪ ، H‬ا ‪ f‬داﻥ ‪ ,/‬ا ‪ f‬ا ‪ ,f f‬ا ! ‪!. 5 ، 3‬‬ ‫ ‪ ،‬ا ه ة‪2004 ،‬‬ ‫ﺡ‪ 4‬دة‪ . ،‬ا ‪o‬ی‪ ،o‬ا ! ای ا ! ( ‪ 2 ،‬ا ی إ _ ا ‪،x f+‬‬ ‫ﺱ‪ !QHQ‬ا ‪ ،! 4‬ا ‪ 5‬ی[‪1998 ،‬‬ ‫دو ز‪ ، - ،‬ا ! ‪ /‬وا ‪( ، B‬ﺥ‪ 0‬اءة ‪ /‬آ ‪ ،‬ﺕ ‪ !4‬ﺱ ‬ ‫ی& ت‪ ،‬ا ‪ ! .B‬ا‪$‬و ‪ ، 0‬ا ‪ 4‬آ‪ o‬ا ; ا ‪1987 ،‬‬

‫ ‪ +‬وك‪ ،‬ن‬ ‫‪:1996‬‬

‫ﺱ وك‪ ،‬ن‪ ،‬ا ی و (ه ‪ ,f 2 ،‬ﺵ‪ +‬اوس إ _ دری(ا‪،‬‬ ‫ﺕ ‪ &% 4 !4‬ر‪ ،‬ﺱ‪ !QHQ‬ا ‪ ،! 4‬ا ‪ 5‬ی[‪1996 ،‬‬

‫‪ /‬آ ‪1987 0 ،‬‬

‫ آ ‪ ، -/- ،‬ﺡ‪ f‬ی ت ا ! ‪ ، /‬ﺕ ‪ !4‬ﺱ ی& ت‪ ،‬ا ‪ 4‬آ‪ o‬ا ; ‬ ‫ا ‪ - ،‬وت‪1987 ،‬‬

‫آ ی‪ ،A‬إی ن ‪:1999‬‬

‫آ ی ‪ ،‬إی ن‪ ،‬ا > ی ا* ‪ 2 4 !+‬ر ﻥ‪ M‬إ _ ه س‪ ،‬ﺕ ‪!4‬‬ ‫ ‪ 4‬ﺡ‪ Qm -H‬م‪ ،‬ﺱ‪ !QHQ‬ا ‪ ،! 4‬ا ‪ 5‬ی[‪1999 ،‬‬

‫ ‪ !-‬ا ! ا [ ا‪ G‬‬ ‫‪348‬‬

I. Ouvrages Albert, M 2007 :

Albert Mathias, Beyond legalization: reading the increase, variation and differentiation of legal and law-like arrangements in international relations through world society theory, in, Brütsch Christian and Lehmkuhl Dirk (eds), Law and Legalization in Transnational Relations, Routledge, UK, 2007, pp 185-201 Albrow, M 1996 : Albrow Martin, The Global Age, State and Society Beyond Modernity, Blackwell, Oxford, UK, 1996 Anderson Gavin. W, Constitutional rights after globalization, Anderson, G Hart, Oxford, 2005 2005: Andreopoulos George 2006: Arestis, P and Sawyer, M 2004: Arnaud, A-J 1981:

Andreopoulos George, Kabasakal Arat Zehra F., and Juviler Peter (eds), Non-State Actors in the Human Rights Universe, Kumarian Press, USA, 2006 Arestis Philip and Sawyer Malcolm (eds), The rise of the market : critical essays on the political economy of neo-liberalism, Edward Elgar, USA, 2004 Arnaud André-Jean, Critique de la raison juridique. Vol. 1- ou va la sociologie du droit?, paris, L.G.D.J, 1981

Arnaud, A-J 2003:

Arnaud André-Jean, Critique de la raison juridique. Vol. 2Gouvernants sans frontières, Entre mondialisation et postmondialisation, paris, L.G.D.J, 2003

Arrigo, B et al 2005:

Arrigo Bruce, Dragan Milovanovic, Robert Carl Schehr, The French Connection in Criminology - Rediscovering Crime, Law, and Social Change, State University of New York Press, 2005

Arthurs, H 2006 : Arthurs Harry, Who’s afraid of globalization? Reflections on the future of labour law, in, Craig John. D. R. and Lynk S. Michael (eds), Globalization and the futur of labour law, Cambridge University Press, UK, 2006, pp 51-74 Auby, J-B 2006:

Auby Jean-Bernard, Le rôle de la dinstinction du droit public et du droit privé dans le droit français, in, Freedland Mark and Auby Jean-Bernard (eds),The Public Law/Private Law Divide, Hart, Oxford, 2006, pp 11-19

Ayres Ian and Braithwaite John 1992 : Banting Keith et al 2006

Ayres Ian and Braithwaite John, Responsive regulation, Transcending the Deregulation Debate, Oxford University Press, New York Oxford, 1992 Banting Keith et al, Do multiculturalism policies erode the welfare state? An empirical analysis, in, Banting Keith and Kymlicka Will 349

(eds), Multiculturalism and The Welfare State: Recognition and redistribution in contemporary democracies, Oxford University Press, New York, 2006, pp 49-90 Barabasi, A. L 2002 :

Barabasi Albert Laszlo, Linked, the New Science of Networks, Perseus Publishing, Cambridge, Massachusetts, 2002

Barnett, H 1997

Barnett Hilaire, Sourcebook on Cavendish Publishing, London, 1997

Barros, R 2002:

Barros Robert, Constitutionalism and Dictatorship, Pinochet, the Junta, and the 1980 Constitution, Cambridge University Press, United Kingdom, 2002

Bartelson, J 2003:

Bartelson Jens, The Critique of the State, Cambridge University Press, Cambridge, New York, 2003

Bastiat, F 1998:

Bastiat Frederic, The Law, Translated by Dean Russell, the Foundation for Economic Education, Irvington-on-Hudson, New York, 1998

Beaud, O 2006:

Beaud Olivier, La distinction entre droit public et droit privĂŠ : un dualisme qui rĂŠsiste aux critiques, in, Freedland Mark and Auby Jean-Bernard (eds),The Public Law/Private Law Divide, Hart, Oxford,2006, pp 21- 38

Biersteker, T J. and Hall R. B 2004:

Biersteker Thomas J. and Hall Rodney Bruce, Private authority as global governance, in, Rodney Bruce Hall and Thomas J. Biersteker (eds), The emergence of private authority in global governance, Cambridge University Press, UK, 2004, pp 203-222

Blecher, M 2006:

Blecher Michael, Law in movement: Paradoxontology, law and social movements, Dine Janet and Fagan Andrew (eds), Human Rights and Capitalism: A Multidisplinary Perspective on Globalisation, Cheltenham, Edward Elgar Publishing, 2006, pp 80- 114

Boldeman, L 2007:

Boldeman Lee, The Cult of the Market, Economic Fundamentalism and its discontents, ANU.E Press, The Australian National University, Australia, 2007

Braithwaite, J 2002

Braithwaite John, Restorative Justice and Responsive Regulation, Oxford University Press, New York, 2002

Brunkhorst, H 2004:

Brunkhorst Hauke, A polity without a state? European constitutionalism between evolution and revolution, in, Eriksen Erik Oddvar, Fossum John Erik and Menendez Agustin Jose (eds), Developing a Constitution for Europe, Routledge, London, 350

feminist

jurisprudence,

2004, pp 90-107 Bugra, A and Agartan, K 2007:

Bugra Ayse and Agartan Kaan (eds), Reading Karl Polanyi for the Twenty-First Century: Market Economy as a Political Project, Palgrave MacMillan, New York, 2007

Bugra Ayse 2007: Bugra Ayse, Introduction, in, Bugra Ayse and Agartan Kaan (eds), Reading Karl Polanyi for the Twenty-First Century: Market Economy as a Political Project, Palgrave MacMillan, New York, 2007, pp 1-10 Cafaggi, F 2008:

Cafaggi Fabrizio, The making of European private law: governance design, in, Cafaggi Fabrizio and Muir-Watt Horatia (eds), Making European Private Law, Governance Design, Edward Elgar, UK, 2008, pp 289-351

Calliess, G-P and Zumbansen, P 2007:

Calliess Gralf-Peter and Zumbansen Peer, Rough Consensus and Running Code: A Theory of Transnational Private Law, TranState Working Papers, Sfb597 „Staatlichkeit im Wandel“ − „Transformations of the State“, Bremen, 2007, available at: http://www.staatlichkeit.uni-bremen.de, consulted 23/03/2009

Capps, P 2007:

Capps P, The rejection of the universal state, in, Nicholas Tsagourias (ed), Transnational Constitutionalism, International and European Models, Cambridge University Press, New York, 2007, pp 17-43

Casals, N.T 2006: Casals Neus Torbisco , Group Rights as Human Rights: A Liberal Approach to Multiculturalism, A Liberal Approach to Multiculturalism, Springer,1 edition, 2006 Chevallier, J 2004:

Chevallier Jacques, L’Etat post-moderne, Droit et société, 2 édition, L.G.D.J, 2004

Ciacchi, A C 2007:

Ciacchi Aurelia Colombi, Horizontal Effect of Fundamental Rights, Privacy and Social Justice, in, Katja S Ziegler (ed), Human Rights and Private Law: Privacy as Autonomy, Hart, USA, 2007, pp 53-64

Clapp, J and Dauvergne, P 2005

Clapp Jennifer and Dauvergne Peter, Paths to a Green World, The Political Economy of the Global Environment, The MIT Press, Cambridge, 2005

Clarke, B 2002:

Clarke B, Strong constructivism: Modernity and complexity in science studies and systems theory, in, Bilello Joseph (ed), Democracy, Society, and Environment, College of Architecture and Planning Monograph, Muncie, Ball State University, 2002, pp 41-49 351

Cliteur, P 2003:

Cliteur P, Incipient Law. Aspects of Legal Philosophy, in, Feldbrugge F.J.M. (ed), The law’s beginnings, Brill Academic Publishers, The Netherlands, 2003, pp 1-9

Cohen, J. L 2002

Cohen Jean L, Regulating intimacy : a new legal paradigm, Princeton University Press,2002

Collins, H 2008:

Collins Hugh, Governance implications for the European Union of the changing character of private law, in, Cafaggi Fabrizio and Muir-Watt Horatia (eds), Making European Private Law, Governance Design, Edward Elgar, UK, 2008, pp 269-286

Conway S, Jones Conway S, Jones O. and Steward F, Realizing the Potential of the O. and Steward F Social Network Perspective in Innovation Studies, in, Jones, O., Conway, S. & Steward, F. (eds.), Social Interaction and 2001: Organizational Change: Aston Perspectives on Innovation Networks , Imperial Press: London, 2001 Curzon L.B 2001: Dallmeyer D. G 1993:

Curzon L.B, Q & A on Jurisprudence, Third edition, Cavendish Publishing, London, 2001 Dallmeyer D. G (ed), Reconceiving Reality: Women and International Law, American Society of International Law, Washington, D.C, 1993

De Burca, G and Scott, J 2006: De Schutter,O 2006:

De Burca Grainne and Scott Joanne (eds), Law and New Governance in the EU and the US, Hart, USA, 2006 De Schutter Olivier (eds), Transnational Corporations and Human Rights, Hart, USA, 2006

Dekker I F.and W G. Wouter 2004:

Dekker Ige F. and Werner G. Wouter (eds), Governance and international legal theory, Martinus Nijhoff Publishers, Leiden/Boston, 2004

Dennis, N and Erdos,G 2000:

Dennis Norman and Erdos George, Families Without Fatherhood, Third Edition, The Cromwell Press, Trowbridge, Wiltshire, London, 2000

Derrida, J 1967(a):

Derrida Jacques, De la Grammatologie, Paris: Ed. de Minuit, 1967

Derrida, J 1967(b):

Derrida Jacques, L'écriture et la difference, Paris, Seuil, 1967

Derrida, J 1986:

Derrida Jacques, Glas, English translation by John P. Leavey, jr., and Richard Rand, University of Nebraska Press, London, 1986

Derrida, J 1987:

Derrida Jacques, Des tours de Babel, in, Derrida J., Psyché: 352

Inventions de l’autre. Paris: Galilée, 1987 Derrida, J 1994:

Derrida Jacques, Politiques de l'amitié, Galilée, Paris, 1994

Derrida, J 2003:

Derrida Jacques, Autoimmunity: Real and Symbolic Suicides. A Dialogue with Jacques Derrida, in, Borradori G. (ed.), Philosophy in a Time of Terror: Dialogues with Jurgen Habermas and Jacques Derrida, Chicago and London: University of Chicago Press, 2003

Dobson,A and Eckersley, R 2006: Dopfer, K 2005:

Dobson Andrew and Eckersley Robyn (eds), Political Theory and the Ecological Challenge, Cambridge University Press, UK, 2006 Dopfer Kurt (ed), Economics, Evolution and the State, The Governance of Complexity, Edward Elgar, UK, 2005

Dunoff J.L. and Trachtman J.P 2009:

Dunoff Jeffrey L. and Trachtman Joel P, A Functional Approach to Global Constitutionalism, in, Dunoff Jeffrey L. and Trachtman Joel P., (eds), Ruling the World: Constitutionalism, International Law and Global Governance, Cambridge University Press, Cambridge ; New York, Forthcoming 2009, 38 p, available at: http://ssrn.com/abstract=1311983, consulted:24/04/2009

Ehling, U 2006:

Ehling Ulrike, Environmental Policies and the WTO Committee on Trade and Environment: A Record of Failure?, in, Joerges Ch. and Petersmann E. U. (eds), Constitutionalism, Multilevel Trade Governance and Social Regulation, Hart, Oxford, 2006, pp 437458

Ehrlich, E 1936:

Ehrlich Eugen, Fundamental Principles of the Sociology of Law, Harvard University Press, Cambridge, 1936

Ellickson, R C 1991:

Ellickson Robert C, Order without law: how neighbors settle disputes, Cambridge, Harvard University Press, 1991

Eriksen, E O et al Eriksen Erik Oddvar, Fossum John Erik and Menendez Agustin Jose (eds), Developing a Constitution for Europe, Routledge, 2004: London, 2004 Evans, P 1995:

Evans Peter, Embedded autonomy, states and industrial transformation, Princeton University Press, New Jersey, USA, 1995

Fassbender,B 2007:

Fassbender B, The meaning of international constitutional law, in, Tsagourias Nicholas (ed),Transnational Constitutionalism, International and European Models, Cambridge University 353

Press, New York, 2007, pp 307-328 Fassbender, B 2003:

Fassbender B, Sovereignty and Constitutionalism in International Law, in, Walker Neil (ed), Sovereignty in Transition, Hart, USA, 2003, pp 115-144

Feldbrugge,F 2003:

Feldbrugge F, Law’s Beginnings. Some Concluding Observations, in, F.J.M. Feldbrugge (ed), The law’s beginnings, Brill Academic Publishers, The Netherlands, 2003, pp 255-280

Ferry,L and Renaut,A 1990:

Ferry Luc and Renaut Alain, French Philosophy of the Sixties, An Essay on Antihumanism, Translated by Cattani Mary H. S., The University of Massachusetts Press, Amherst,1990

Finger, M 2008:

Finger Mathias, Which governance for sustainable development? An organizational and institutional perspective, in, Park Jacob, Conca Ken and Finger Matthias (eds), The Crisis of Global Environmental Governance, Towards a new political economy of sustainability, Routledge, London, 2008, pp 34-57

Forsyth,T 2003:

Forsyth Tim, Critical Political Ecology, The politics of environmental science, Routledge, London, 2003

Foucault, M 1969: Friedman, D.D 2000:

Foucault Michel, L'archéologie du savoir, Gallimard, 1969

Friedrichs, J 2004:

Friedrichs Jorg, The Neomedieval Renaissance: Global Governance and International Law in the New Middle Ages, in, Dekker Ige F. and Werner Wouter G. (eds), Governance and international legal theory, Martinus Nijhoff Publishers, Leiden/Boston, 2004, pp 3-36

Fuchs, D.A 2004:

Fuchs Doris A, The Role of Business in Global Governance, in, Schirm Stefan A. (ed), New Rules for Global Markets, Public and Private Governance in the World Economy, Palgrave, New York, 2004, pp 133-154

Furger, F 2001:

Furger Franco, Global Markets, New Games, New Rules: The Challenge of International Private Governance, in, Appelbaum Richard. P, Felstiner William. L.F., Volkmar Gessner (eds), Rules and Networks, The Legal Culture of Global Business Transactions, Hart, Oxford, 2001, pp 201- 245

Galligan, D.J 2003:

Galligan Denis J, Legal failure: law and social norms in postcommunist Europe, in, Galligan Denis (ed.), Law and Informal

Friedman David D, Law’s order, what economics has to do with law and why it matters, Princeton University Press, New Jersey, 2000

354

Practices: The Post-Communist Experience, Oxford University Press, USA, 2003, pp 01-23 Geradin, D and McCahery, J.A 2004

Geradin Damien and McCahery Joseph A, Regulatory coopetition: transcending the regulatory competition debate, in, Jordana Jacint and Levi-Faur David (eds), The Politics of Regulation, Institutions and Regulatory Reforms for the Age of Governance, Edward Elgar, UK, 2004, pp 90-123

Gilbert, N 2002:

Gilbert Neil, Transformation of the Welfare State: The Silent Surrender of Public Responsibility, Oxford University Press, New York, 2002

Godt, Ch 2006:

Godt Christine, Global Environmental Governance and the WTO: Emerging Rules through Evolving Practice: The CBD-Bonn Guidelines, in, Joerges Ch. and Petersmann E. U. (eds), Constitutionalism, Multilevel Trade Governance and Social Regulation, Hart, Oxford, 2006, pp 413- 436

Gotthard, G 1976:

Gotthard Günther, Life as Poly-Contexturality , in G. Günther, Beitroge zur Grundlegung einer operationsfohigen Dialektik I, Hamburg, Meiner, 1976, pp. 283–306

Guehenno, J.-M 1995:

Guehenno J.-M, The End of the Nation-State, University of Minnesota Press, 1995

Habermas, J 1986:

Habermas Jürgen, Law as Medium and Law as Institution , in, Teubner Gunther (ed.), Dilemmas of Law in the Welfare State, De Gruyter: Berlin/New York, 1986, pp. 203-20

Habermas, J 1989:

Habermas Jürgen, The Structural Transformation of the Public Sphere: An Inquiry into a Category of Bourgeois Society, MIT Press, Cambridge,1989

Habermas, J 1992:

Habermas Jürgen, Between Facts and Norms: Contributions to a Discourse Theory of Law and Democracy, MIT Press, Cambridge, 1992

Habermas, J 2001:

Habermas Jürgen, The Postnational Constellation : Political Essays Studies in Contemporary German Social Thought, translated by Max Pensky, the MIT Press, Cambridge, Massachusetts, 2001

Habermas, J 2004:

Habermas Jürgen, Why Europe needs a constitution, in, Eriksen Erik Oddvar, Fossum John Erik and Menendez Agustin Jose (eds), Developing a Constitution for Europe, Routledge, London, 2004, pp 17-33 355

Hall, P.A and Soskice, D 2001:

Hall P.A and Soskice D, An Introduction to Varieties of Capitalism, in, P.A, Hall, and D, Soskice(eds), Varieties of Capitalism: The Institutional Foundations of Comparative Advantage. Oxford: Oxford University Press, 2001, pp 1-68

Hall R.B and Biersteker T.J 2002:

Hall R.B and Biersteker T.J(eds), The emergence of Private Authority in Global Governance, Cambridge, Cambridge University Press, 2002

Hunt, L 2007:

Hunt Louis, The Origin and Scope of Hayek’s Idea of Spontaneous Order, in, Hunt Louis and McNamara Peter (eds), Liberalism, conservatism, and hayek’s idea of spontaneous order, Palgrave Macmillan, New York, 2007,pp 43- 64 Hardt M, Negri A, Empire, Cambridge, Cambridge University Press, 2000

Hardt M, Negri, A 2000: Hardt M, , Negri A 2004:

Hardt Michael and Negri Antonio, Multitude, war and democracy in the age of empire, The Penguin Press, New York, 2004

Hatzis, A.N 2006: Hatzis Aristides N, Civil Contract Law and Economic Reasoning: An Unlikely Pair?, in, Grundmann Stefan and Schauer Martin (ed),The Architecture of European Codes and Contract Law, Kluwer Law International, 2006, pp 159-161 Hayek, F. A 1973:

Hayek F. A, Law, Legislation and Liberty, Vol 1, Rules and Order, University of Chicago Press, 1973

Heidegger, M 1964:

Heidegger Martin, Lettre sur l'humanisme, Traduction de Roger Munier, Paris, Aubier, 1964

Hertogh, M 2008: Hertogh Marc, What is non-state law? Mapping the other hemisphere of the legal world, in, van Schooten H. and Verschuuren J. (eds), International Governance and Law: State Regulation and Non-state Law, Edward Elgar, Massachussetts, USA, 2008, pp 11-30 Heylighen, F and Joslyn, C 2001:

Heylighen F and Joslyn C, Cybernetics and Second Order Cybernetics, in, Meyers R.A. (ed), Encyclopedia of Physical Science & Technology , Vol. 4 (3rd ed.), Academic Press, New York, 2001, pp 155-180

Higgott, R.A 2000:

Higgott Richard A, Underhill Geoffrey R.D. and Bieler Andreas (eds), Non-state Actors and Authority in the Global System, Routledge, London, 2000 356

Hofstadter, D 1979:

Hofstadter Douglas, Godel, Escher, Bach: An Eternal Golden Braid, Basic Books, New York, 1979

Holovatch, Y 2004:

Holovatch Yurij (ed), Order, Disorder and Criticality Advanced Problems of Phase Transition Theory, World Scientific, Singapore, 2004

Hornung, B.R 2006:

Hornung Bernd R, The Theoretical Context and Foundations of Luhmann’s Legal and Political Sociology, in, King M. and Thornhill Ch. (eds), Luhmann on Law and Politics: Critical Appraisals and Applications, Hart, Oxford , 2006, pp 187-216

James, B.M 2007: James Bernard Murphy, Habit and convention at the foundation of custom, in, Amanda Perreau-Saussine and James Bernard Murphy (eds), The nature of customary law, Cambridge University Press, UK, 2007, pp 53-78 Jamieson, D 2001:

Jamieson Dale, A companion to environmental philosophy, Blackwell, USA, 2001

Jessop, B and Sum, N-L 2006:

Jessop Bob and Sum Ngai-Ling, Beyond the Regulation Approach, Putting Capitalist Economies in their Place, Edward Elgar, UK, 2006

Joerges, Ch et al 2000:

Joerges Ch, Mény Yves and Weiler J.H.H. (eds), What kind of constitution for what kind of polity? Responses to Joschka Fischer, European University Institute, Italy, 2000

Joerges, Ch and Ghaleigh, N.S 2003:

Joerges Ch and Ghaleigh Navraj Singh, Darker Legacies of Law in Europe, The Shadow of National Socialism and Fascism over Europe and its Legal Traditions, Hart, Portland, Oregon, USA, 2003

Joost, P 2006:

Joost Pauwelyn, Non-Traditional Patterns of Global Regulation: Is the WTO ‘Missing the Boat’?, in, Joerges Ch. and Petersmann E. U. (eds), Constitutionalism, Multilevel Trade Governance and Social Regulation, Hart, Oxford, 2006,pp 199-228

Jordana, J and Levi-Faur, D 2004:

Jordana Jacint and Levi-Faur David, The politics of regulation in the age of governance, in, Jordana Jacint and Levi-Faur David (eds), The Politics of Regulation, Institutions and Regulatory Reforms for the Age of Governance, Edward Elgar, UK, 2004, pp 01- 28

Kennedy, D 2002: Kennedy Duncan, The Critique of Rights in Critical Legal Studies, in, Brown Wendy and Halley Janet (eds), Left Legalism/Left Critique, Durham, N.C.: Duke University Press, 2002, pp 178357

227 Kennedy, D 2006: Kennedy Duncan, Three Globalizations of Law and Legal Thought 1850-2000, in, Trubek David and Santos Alvaro (eds.), The New Law and Economic Development, Cambridge University Press, 2006, pp 19-73 King, M and Thornhill, Ch 2006:

King Michael and Thornhill Chris(eds), Luhmann on Law and Politics: Critical Appraisals and Applications, Hart, Oxford , 2006

King, R 2007:

King Roger, The Regulatory State in an Age of Governance, Soft Words and Big Sticks, Palgrave Macmillan, New York, 2007

Kletzer, Ch 2007: Kletzer Christoph, Custom and positivity: an examination of the philosophic ground of the Hegel–Savigny controversy, in, PerreauSaussine Amanda and Murphy James Bernard (eds), The nature of customary law, Cambridge University Press, UK, 2007, pp 125-148 Kozitsky, Y 2004: Kozitsky Yuri, Mathematical theory of the Ising model and its generalizations: an introduction, in, Holovatch Yurij (ed), Order, Disorder and Criticality Advanced Problems of Phase Transition Theory, World Scientific, Singapore, 2004, pp 01-66 Krygier, M 2008:

Krygier Martin, Philip Selznick: incipient law, state law and the rule of law, in, in, van Schooten H. and Verschuuren J. (eds), International Governance and Law: State Regulation and Non-state Law, Edward Elgar, Massachussetts, USA, 2008, pp 31- 55

Kurkchiyan, M 2003:

Kurkchiyan Marina, The Illegitimacy of Law in Post-Soviet Societies, in, Galligan Denis (ed.), Law and Informal Practices: The Post-Communist Experience, Oxford University Press, USA, 2003, pp 25-46

Latour, B 1993:

Latour Bruno, We Have Never Been Modern. Cambridge, MA: Harvard University Press, 1993

Latour, B 2002:

Latour Bruno, La fabrique du droit. Une ethnographie du Conseil d’Etat, Paris, La Découverte, 2002

Leben, Ch 2000:

Leben Charles, A federation of nation-states or a federal state?, in, Joerges Ch., Mény Yves and Weiler J.H.H. (eds), What kind of constitution for what kind of polity? Responses to Joschka Fischer, European University Institute, Italy, 2000, pp 99-112 358

Lobban, M 2007:

Lobban Michael, Custom, common law reasoning and the law of nations in the nineteenth century, in, Perreau-Saussine Amanda and Murphy James Bernard (eds), The nature of customary law, Cambridge University Press, UK, 2007, pp 256-278

Loth, M.A 2007

Loth Marc A, Limits of Private Law, Boom Juridische Uitgevers, Den Haag, 2007

Luhmann, N 1982:

Luhmann Niklas, The Differentiation of Society, New York, Columbia University Press, 1982

Luhmann, N 1985:

Luhmann Niklas, The Self-Reproduction of Law and its Limits, in, G Teubner (ed), Dilemmas of Law in the Welfare State, Berlin, de Gruyter, 1985, pp 111-127

Luhmann, N 1995:

Luhmann Niklas, Social Systems, Stanford University Press, Stanford, California, 1995

Lyotard, J- F 1984:

Lyotard Jean-François, The Postmodern Condition: A Report on Knowledge, Manchester University Press, Manchester, 1984

Lyotard, J- F 1987:

Lyotard, Jean-François, The Differend: Phrases in Dispute, Manchester, Manchester University Press, 1987

McCluskey, M 2005:

McCluskey Martha, Deconstructing the State-Market Divide, the Rhetoric of Regulation from Workers' Compensation to the World Trade Organization, in, Fineman M. A. and Dougherty T. (eds), Feminism confronts Homo Economicus, Gender, law, and Society, Cornell University Press, London, 2005, pp 147-174

McNamara, P 2007:

McNamara Peter, Introduction: Governing the Great Society, in, Hunt Louis and McNamara Peter (eds), Liberalism, conservatism, and hayek’s idea of spontaneous order, Palgrave Macmillan, New York, 2007, pp 1-17

Menz, G 2005:

Menz Georg, Varieties of Capitalism and Europeanization: National Response Strategies to the Single European Market, Oxford University Press, Oxford, 2005

Meidinger, E.E 2002:

Meidinger Errol E, Forest certification as environlental law making by global civil society, in, Errol Meidinger, Elliott Chris and Oesten Gerhard (eds), Social and Political Dimensions of Forest Certification, Remagen-Oberwinter, Forstbuch, Germany, 2002, pp 293-329

Motoc, I 2000:

Motoc Iulia, Europe and its teleology: id there a central-eastern vision? In, Joerges Ch., Mény Yves and Weiler J.H.H. (eds), What 359

kind of constitution for what kind of polity? Responses to Joschka Fischer, European University Institute, Italy, 2000, pp 181-194 Münch, R 2001:

Münch Richard, Nation and Citizenship in the Global Age, From National to Transnational Ties and Identities, Palgrave, New York, 2001

Nanz, P 2006:

Nanz Patrizia, Democratic Legitimacy of Transnational Trade Governance: A View from Political Theory, in, Joerges Ch. and Petersmann E. U. (eds), Constitutionalism, Multilevel Trade Governance and Social Regulation, Hart, Oxford, 2006, pp 5982

Newell, P 2005:

Newell Peter, Towards a political economy of global environmental governance, in, Peter Dauvergne (eds), Handbook of Global Environmental Politics, Edward Elgar, UK, 2005, pp 187-201

Newey, G 2001:

Newey Glen, After Politics, The Rejection of Politics in Contemporary Liberal Philosophy, Palgrave, New York, 2001

Newman, S 2005:

Newman Saul, Power and Politics in Poststructuralist Thought, New theories of the political, Routledge, New York, 2005

Nickel, R 2006:

Nickel Rainer, Participatory Transnational Governance, in, Joerges Ch. and Petersmann E. U. (eds), Constitutionalism, Multilevel Trade Governance and Social Regulation, Hart, Oxford, 2006, pp 157-196

Nobles, R and Schiff, D 2006:

Nobles Richard and Schiff David, A Sociology of Jurisprudence, Hart, Portland, Oregon, 2006

Nozick, R 1974:

Nozick Robert, Anarchy, State, and Utopia, New York: Basic Books, 1974

Nozick, R 1993:

Nozick Robert, The nature of rationality, Princeton University Press, Princeton, New Jersey, 1993

Ogus, A 2000:

Ogus Anthony, Self-Regulation, in, Bouckaer B. and De Geest G. (eds), Encyclopedia of Law and Economics, Vol. V: The Economics of crime and Litigation, Edward Elgar, 2000, pp 587602

Ost, F et Van de Kerchove, M 2002:

Ost F et Van de Kerchove M, De la pyramide au réseau ? Pour une théorie dialectique du droit, Publications des FUSL, Bruxelles, 2002 Ostrom Elinor, Governing the commons, the evolution of 360

Ostrom, E 1990:

institutions for collective action, Cambridge University Press, 1990

Otteson, J.R 2007:

Otteson James R, Unintended Order Explanations in Adam Smith and the Scottish Enlightenment, in, Hunt Louis and McNamara Peter (eds), Liberalism, conservatism, and hayek’s idea of spontaneous order, Palgrave Macmillan, New York, 2007, pp 2142

Parisi, F 2000:

Parisi Francesco, Spontaneous emerging of law: customary law, in, Bouckaer B. and De Geest g. (eds), Encyclopedia of Law and Economics, Vol. V: The Economics of crime and Litigation, Edward Elgar, 2000, pp 603- 630

Paterson, J 2006

Paterson John, Reflecting On Reflexive Law, in, King M. and Thornhill Ch. (eds), Luhmann on Law and Politics: Critical Appraisals and Applications, Hart, Oxford, 2006, pp 13-36 Paterson, J and Paterson John and Teubner Gunther, Changing Maps: Empirical Teubner, G 2005: Legal Autopoiesis, in, Reza Banakar and Max Travers (eds) Theory and Method in Socio-legal Research, Hart, Oxford 2005, pp 215-237 Paulus, A.L 2004: Paulus Andreas L, From Territoriality to Functionality? Towards a Legal Methodology of Globalization, in, Dekker Ige F. and Werner Wouter G. (eds), Governance and international legal theory, Martinus Nijhoff Publishers, Leiden/Boston, 2004, pp 59-96 Perez, O (a) 2004:

Perez Oren, Ecological Sensitivity and Global Legal Pluralism: Rethinking the Trade and Environment Conflict, Oxford and Portland, Oregon, Hart, 2004

Perez, O (b) 2004:

Perez Oren, The Many Faces of the Trade-Environment Conflict: Some Lessons for the Constitutionalisation Project, in, Joerges Christian, Sand lnger-Johanne and Teubner Gunther (eds), Transnational Governance and Constitutionalism , Hart, Oxford, 2004, pp 233-256

Perkins, P.E 1998:

Perkins Patricia E, Sustainable trade: theoretical approaches, in, Keil Roger, Bell David V.J., Penz Peter and Fawcett Leesa (eds), Political Ecology, Global and local, Routledge, London, 1998, pp 45-65

Petersmann, E.U 2002:

Petersmann E. U, Constitutionalism and WTO law: From a statecentered approach towards a human rights approach in international economic law, in, Daniel. Kennedy L. M. and Southwick James. D. (eds), The Political Economy of International Trade Law, Essays in Honor of Robert E.Hudec, 361

Cambridge University Press, New York, 2002, pp 33-67 Petersmann, E.U 2003:

Petersmann E-U, From State Sovereignty to the Sovereignty of Citizens in the International Relations of the EU?, in, Walker Neil (ed), Sovereignty in Transition, Hart, USA, 2003, pp 145-166

Petersmann, E.U 2006:

Petersmann E. U., Multilevel Trade Governance in the WTO Requires Multilevel Constitutionalism, in, Ch. Joerges and E. U. Petersmann (eds), Constitutionalism, Multilevel Trade Governance and Social Regulation, Hart, Oxford, 2006, pp5-58

PhilippopoulosMihalopoulos, A 2007:

Philippopoulos-Mihalopoulos Andreas, Absent Environments, Theorising Environmental Law and the City, RoutledgeCavendish, UK, 2007

Polanyi, K 1992:

Polanyi Karl, The economy as instituted process, in, Mark Granovetter and Richard Swedberg (eds), The sociology of economic life, Westview Press, Oxford, 1992, pp 29-52

Polanyi, K 2001:

Polanyi Karl., The Great Transformation: The Economic and Political Origins on our Time, Boston, Beacon Press (second edition), 2001

Rawls, J 1971:

Rawls John, A theory of justice, Harvard University Press, Cambridge, Massachusetts, 1971

Rawls, J 2001:

Rawls John, The Law of Peoples, Harvard University Press, 2001

Renton, D 2001:

Renton David, Marx on globalization, Lawrence & Wishart, London, 2001

Rosneau, J and Czempiel, E-O 1992

Rosneau J and Czempiel, E-O (eds), Governance without government: order and change in world politics, Cambridge University Press, Cambridge, 1992

Rossi, J 2005:

Rossi Jim, the puzzle of state constitutions, in, Garduer.James.A (eds), Interpreting state constitutions: a jurisprudence of function in a federal system, university of Chicago Press, Chicago, 2005, pp 101-121

Salvaggio, S.A 1996:

Salvaggio Salvino A, Paolo Barbesino (eds), Autopoietic systems theory and the system of science, Sage publications, London, 1996

Sand, I-J 2004:

Sand Inger-Johanne, Polycontextuality as an Alternative to Constitutionalism, in, Joerges Christian, Sand lnger-Johanne and Teubner Gunther (eds), Transnational Governance and Constitutionalism , Hart, Oxford, 2004, pp 41-66 Santos Boaventura de Sousa, Toward a New Common Sense.

Santos, B.de

362

Sousa 1995:

Law, Science and Politics in the Paradigmatic Transition, Routledge, London & New York, 1995

Santos, B.de Sousa and RodreguezGaravito, A.C 2005: Schepel, H 2005:

Santos Boaventura De Sousa and Rodreguez-Garavito A. Césra (eds), Law and globalization from below, Toward a cosmopolitan legality, Cambridge University Press, New York, 2005

Schneiderman, D 2008:

Schneiderman David, Constitutionalizing Economic Globalization: Investment Rules and Democracy’s Promise, Cambridge University Press, UK, 2008

Schweber, H 2007:

Schweber Howard, The language of liberal constitutionalism, Cambridge University Press, UK, 2007

Scott, R.E. and Stephan P.B 2006:

Scott Robert E. and Stephan Paul B., The Limits of Leviathan, Contract Theory and the Enforcement of International Law, Cambridge University Press, New York, 2006

Scott, C 2004:

Scott Colin, Regulation in the Age of Governance: The Rise of the Post-regulatory State, in, Jordana Jacint and Levi-Faur David (eds), The Politics of Regulation, Institutions and Regulatory Reforms for the Age of Governance, Edward Elgar, UK, 2004, pp 145- 174

Selznick, P 1969:

Selznick Philip, Law, Society and Industrial Justice, New York, Russell Sage, 1969

Shapiro,D 2007:

Shapiro Daniel, Is the Welfare State Justified?, Cambridge University Press, New York, 2007

Shapiro, K 2004:

Shapiro Kam, The Myth of the Multitude, in, Passavant Paul A. and Dean Jodi (eds), Empire’s New Clothes, Reading Hardt and Negri, Routledge, London, 2004, pp 291- 317

Slaughter,A-M 2004:

Slaughter Anne-Marie, A New World Order, Princeton University Press, NJ and Oxford, 2004

Smith,C 2006:

Smith Craig, Adam Smith’s Political Philosophy: The invisible hand and spontaneous order, Routledge, New York, 2006

Sodersten,B

Sodersten Bo, Globalization and the Welfare State, Palgrave

Schepel H, The Constitution of Private Governance. Product Standards in the Regulation of Integrating Markets, Oxford, Hart Publishing, 2005

363

2004:

MacMillan, New York, 2004

Spencer-Brown, G 1972:

Spencer-Brown George, Laws of Form, The Julian Press, New York, 1972

Stiles, K.W 2000:

Stiles Kendall W, Grassroots empowerment: states, non-state actors and global policy formulation, in, Richard A. Higgott, Underhill Geoffrey R.D. and Bieler Andreas (eds), Non-state Actors and Authority in the Global System, Routledge, London, 2000, pp 32-47

Summers, R.S 2006:

Summers Roberts S, Form and function in a legal system – a general study, Cambridge University Press, New York, 2006

Svallfors S. and Taylor-Gooby P 1999:

Svallfors S. and Taylor-Gooby P, (eds), The end of welfare state? Responses to state retrenchment? Responses to state retrenchment, Routledge, London, 1999

Taylor-Gooby, P 1999:

Taylor-Gooby Peter, Hollowing out versus the new interventionism: Public attitudes and welfare futures, in, Svallfors S. and Taylor-Gooby P. (eds), The end of welfare state? Responses to state retrenchment, Routledge, London, 1999, pp 01-12

Teichova, A and Matis,H 2003:

Teichova Alice and Matis Herbert (eds), Nation, State and the economy in history, Cambridge University Press, UK, 2003

Teubner, G 1986 (a):

Teubner Gunther, The Transformation of Law in the Welfare State. In: Gunther Teubner (ed.), Dilemmas of Law in the Welfare State, De Gruyter, Berlin/New York,1985, pp 3-10

Teubner, G 1986 (b):

Teubner, G 1987:

Teubner Gunther, After Legal Instrumentalism: Strategic Models of Post-Regulatory Law, in, Teubner Gunther (ed), Dilemmas of Law in the Welfare State, De Gruyter: Berlin/New York 1986, pp 299-325

Teubner Gunther, Juridification: Concepts, Aspects, Limits, Solutions, in, Teubner Gunther (ed.), Juridification of Social Spheres, De Gruyter, Berlin/New York,1987, pp 3-48 Teubner, G 1990: Teubner Gunther, Unitas Multiplex: Corporate Governance in Group Enterprises, In, Teubner Gunther and Sugarman David (eds), Regulating Corporate Groups in Europe, Nomos, BadenBaden, 1990, pp 67-104 Teubner Gunther, Beyond Contract and Organization? The Teubner, G 1991: External Liability of Franchising Systems in German Law, in, Joerges C. (ed) Franchising and the Law: Theoretical and Comparative Approaches in Europe and the United States, Baden-Baden: Nomos, 1991, pp105-132 364

Teubner Gunther, Social Order from Legislative Noise? Autopoietic Closure as a Problem for Legal Regulation, in, Teubner, G 1992: Febbrajo Alberto and Teubner Gunther (eds.), State, Law and Economy as Autopoietic Systems, Giuffrè, Milano, 1992, pp 609649 Teubner Gunther, Piercing the Contractual Veil: The Social Responsibility of Contractual Networks, in, T. Wilhelmson (ed) Perspectives of Critical Contract Law. Dartmouth: Aldershot, Teubner, G 1993, pp 211-240 1993(a): Teubner Gunther, The Many-Headed Hydra: Networks as HigherOrder Collective Actors, in, McCahery J, Picciotto S. and Scott, C(eds) Corporate Control and Accountability, Oxford: Clarendon Press, 1993, pp 41-60 Teubner,G 1993(b): Teubner Gunther, Droit et réflexivité. L'auto-référence en droit et dans l'auto-organisation, Bruxelles, LGDJ, Paris, 1994 Teubner, G 1994 :

Gunther Teubner, Altera pars audiatur: Law in the Collision of Discourses, in, Rawlings Richard (ed), Law, Society and Economy, Oxford University Press, Oxford 1997, pp 149-176

Teubner, G 1997 (a):

Teubner Gunther (ed), Global Law without a State, Aldershot, Dartmouth Gower, 1997

Teubner, G 1997 (b):

Teubner Gunther, The two faces of Janus: rethinking legal pluralism, in, Jyrki Uusitalo, Zenon Bankowski and Kaarlo Tuori (eds.), Law and Power: Critical and Socio-Legal Essays, Deborah Charles, Liverpool, 1998, pp 119- 140

Teubner, G 1998: Teubner, G 2001: Teubner Gunther, Alienating Justice: On the surplus value of the twelfth camel, in, Nelken David and Priban Jiri (eds) Consequences of Legal Autopoiesis, Dartmouth, Aldershot, 2001, pp 21-44 Teubner, G 2002 (a):

Teubner Gunther, Hybrid Laws: Constitutionalizing Private Governance Networks, in, Kagan Robert, Winston Kenneth and Krygier Martin (eds.) Legality and Community, on the intellectual legacy of Philip Selznick, Berkeley Public Policy Press, Berkeley, 2002, pp 311-331

Teubner, G 2002 (b):

Teubner Gunther, Idiosyncratic Production Regimes: Co-evolution of Economic and Legal Institutions in the Varieties of Capitalism, in, Wheeler Michael, Ziman J., Boden Nargaret (ed.), The Evolution of Cultural Entities: Proceedings of the British Academy, Oxford University Press, Oxford, 2002, pp 161-182 365

Teubner, G 2004 (a):

Teubner Gunther, Netzwerk als Vertragsverbund: Virtuelle Unternehmen, Franchising, just-in-time in sozialwissenschaftlicher und juristischer Sicht, Nomos, BadenBaden, 2004

Teubner, G 2004 (b):

Teubner Gunther, Societal Constitutionalism: Alternatives to State-Centred Constitutional Theory?, in, Joerges Christian, Sand lnger-Johanne and Teubner Gunther (eds), Transnational Governance and Constitutionalism , Hart, Oxford, 2004, pp 0328

Thompson, G.F 2003:

Thompson Grahame F, Between markets and hierarchy, The Logic and Limits of Network Forms of Organization, Oxford University Press, 2003

Thornton, M 1996:

Thornton Margaret, Public and Private: Feminist Legal Debates, Oxford University Press, 1996

Timsit, G 1997:

Timsit G, L'archipel de la norme, PUF, Paris, 1997

Trubek, D.M et al 2006:

Trubek David M, Cottrell Patrick and Nance Mark, ‘Soft Law’, ‘Hard Law’, and EU Integration, in, de Burca Grainne and Scott Joanne (eds), Law and New Governance in the EU and the US, Hart, USA, 2006, pp 65- 94

Tsagourias, N 2007:

Tsagourias Nicholas (ed),Transnational Constitutionalism, International and European Models, Cambridge University Press, New York, 2007

Van de Kerchove M. et Ost F 1992:

Van de Kerchove M. et Ost F, Le droit ou les paradoxes du jeu, Presses Universitaires de France, Paris, 1992

Van Hoecke, M 2002

Van Hoecke Mark, Law as Communication, Hart, Portland, Oregon, 2002

Van Klink, B 2008:

Van Klink Bart, Can there be law without the state? The Ehrlich– Kelsen debate revisited in a globalizing setting, in, in, van Schooten H. and Verschuuren J. (eds), International Governance and Law: State Regulation and Non-state Law, Edward Elgar, Massachussetts, USA, 2008, pp 74- 92

Van Schooten, H and Verschuuren, J 2008: Vesting T, 2004:

Van Schooten H. and Verschuuren J (eds), International Governance and Law: State Regulation and Non-state Law, Edward Elgar, Massachussetts, USA, 2008 Vesting Thomas, The network economy as a challenge to create new public law (Beyond the state), in, Ladeur Karl-Heinz (ed.), 366

Public Governance in the Age of Globalization, London, Ashgate, Aldershot, 2004, pp 247-288 Villeval, M-C 2002:

Villeval Marie-Claire, Régulation theory among theories of institutions, in, Boyer Robert and Saillard Yves (eds), Régulation theory: the state of the art, translated by Carolyn Shread, Routledge, London,2002, pp 291- 298

Von Mises, L 1977:

Von Mises Ludwig , A critique of interventionism, translated by Hans F. Sennholz, Arlington House, New Rochelle, New York, 1977

Von Savigny, F.C Von Savigny Friedrich Carl, System of the Modern Roman Law (1867), translated by William Holloway, Hyperion Press, 1979: Westport, 1979 Vullierme, J-L 1989:

Vullierme Jean-Louis, Le concept de système politique, PUF, Paris, 1989

Wai, R 2006:

Wai Robert, Conflicts and Comity in Transnational Governance: Private International Law as Mechanism and Metaphor for Transnational Social Regulation Through Plural Legal Regimes, in, Joerges Ch. and Petersmann E. U. (eds), Constitutionalism, Multilevel Trade Governance and Social Regulation, Hart, Oxford, 2006, pp 229-262

Walker, N 2003 (a):

Walker Neil, Late Sovereignty in the European Union, in, Neil Walker (ed), Sovereignty in Transition, Hart, USA, 2003, pp 332

Walker, N 2003 (b):

Walker Neil, Postnational constitutionalism and the problem of translation, in, Weiler J. H. H. and Wind Marlene (eds), European Constitutionalism Beyond the State, Cambridge University Press, UK, 2003, pp 27-54

Walker, N 2006:

Walker Neil, EU Constitutionalism and New Governance, in, Groinne de Borca and Joanne Scott (eds), Law and New Governance in the EU and the US, Hart, USA, 2006, pp 15-36 Walters Margaret, Feminism: A Very Short Introduction, Oxford University Press, Oxford, New York, 2005 Watts Duncan, Six Degrees: The Science of a Connected Age, New York: W.W. Norton, 2003

Walters, M 2005: Watts, D 2003: Weiler, J. H. H 2003:

Weiler J. H. H, In defence of the status quo: Europe’s constitutional Sonderweg , in, Weiler J. H. H. and Wind Marlene (eds), European Constitutionalism Beyond the State, Cambridge University Press, UK, 2003, pp 7-23 367

Weintraub, J 1997:

Weintraub Jeff, the theory and politics of the public/private distinction, in, Weintraub Jeff and Kumar Krishan (eds), public and private in thought and practice, perspectives on a Grand dichotomy, University of Chicago Press, Chicago, 1997 pp 01-42

Werner, W 2007:

Werner W, The never-ending closure: constitutionalism and international law, in, Tsagourias Nicholas (ed),Transnational Constitutionalism, International and European Models, Cambridge University Press, New York, 2007, pp 329-367

Wietholter, R 1989:

Wietholter, R 2006:

Wietholter Rudolf, Proceduralization of the Category of Law, in C. Joerges and D. Trubek (eds), Critical Legal Thought: An American-German Debate, Baden-Baden, Nomos, 1989, pp 501510 Wietholter Rudolf, Just-ifications of a Law of Society, in, Perez Oren and Teubner Gunther (eds), Paradoxes and Inconsistencies in the Law, Hart, Oxford, USA, 2006, pp 65-75

Wilkinson, D 2005:

Wilkinson David, Environment and Law, Routledge, London, 2005

Witteveen, W 2003:

Witteveen W, Law’s Beginning, in, Feldbrugge F.J.M. (ed), The law’s beginnings, Brill Academic Publishers, The Netherlands, 2003, pp 221-253

Wolff, J 2002:

Wolff Jonathan, Why Read Marx Today?, Oxford University Press,New York, 2002

Wood, D 2004:

Wood Diana, Medieval economic thought, Cambridge University Press, Cambridge, UK, 2004

Zamboni, M 2008:

Zamboni Mauro, Law and Politics, A Dilemma for Contemporary Legal Theory, Springer-Verlag, Berlin, 2008

Zielonka, J 2000:

Zielonka Jan, Enlargement and the finality of European integration, in, Joerges Ch., Mény Yves and Weiler J.H.H. (eds), What kind of constitution for what kind of polity? Responses to Joschka Fischer, European University Institute, Italy, 2000, pp 151-162

Zumbansen, P 2003:

Zumbansen Peer, Quod Omnes Tangit: Globalization, Welfare Regimes and Entitlements, in, Nolte G. and Benvenisti E. (eds), The Welfare State in an Era of Globalization, Springer, Berlin/New York, 2003, pp 135-173

Zumbansen, P 2006:

Zumbansen Peer, Transnational law, in, Smits Jan M.(ed), Elgar encyclopedia of comparative law, Edward Elgar, UK, 2006, pp 368

738-754 Zumbansen, P 2007:

Zurn, M 2005:

Zumbansen Peer, Globalizing Savigny? The State in Savigny’s Private International Law and the Challenge from Europeanization and Globalization, in, Stolleis Michael and Streeck Wolfgang (eds), Aktuelle fragen politischer und rechtlicher steueung im context fer globalisierung, Baden-Baden: Nomos, 2007, pp 119144 Zurn Michael, Introduction: Law and compliance at different levels, in, Zurn Michael and Joerges Christian (eds), Law and Governance in Postnational Europe, Compliance beyond the Nation-State, Cambridge University Press, New, 2005, pp 01- 39

II. Etudes et articles spécialisés Abegg, A and Thatcher, A 2004:

Abegg Andreas and Thatcher Annemarie, Review Essay – Freedom of Contract in the 19th Century: Mythology and the Silence of the Sources – Sibylle Hofer’s Freiheit ohne Grenzen? Privatrechtstheoretische Diskussionen im 19. Jahrhundert, German Law Review, Vol. 05, n°01, 2004, pp 101-114

Adams, R.D and McCormick, K 1993:

Adams Roy D and McCormick Ken, The Traditional Distinction between Public and Private Goods Needs to Be Expanded, Not Abandoned, Journal of Theoretical Politics, Vol.5, n°1, 1993, pp 109-116

Albert, R and Barabasi, A-L 2002: Alkoby, A 2008:

Albert Reka and Barabasi Albert-Laszlo, Statistical mechanics of complex networks, Reviews of Modern physics, Vol.74, January 2002, pp 47-97 Alkoby Asher, Global Networks and International Environmental Lawmaking: A Discourse Approach, Chicago Journal of International Law, Vol.8, n°2, 2008, pp 377-407 Amado Juan Antonio Garcia, Introduction à l'œuvre de Niklas Luhmann, Droit et société, n 11-12, 1989, pp 15-52

Amado, J.A.G 1989: Aman, A.C 2002:

Aman Alfred C, Globalization, democracy, and the need for a new administrative law, UCLA Law Review, Vol.49, 2002, pp 16871716

Amaral L.A.N.

Amaral L.A.N. and Ottino J.M, Complex networks, Augmenting the 369

and Ottino J.M 2004(a):

framework for the study of complex systems, Eur. Phys. J. B, Vol.38, 2004, pp 147–162

Amaral L.A.N. and Ottino J.M 2004(b):

Amaral, L.A.N, Ottino J.M., Complex systems and networks: challenges and opportunities for chemical and biological engineers, Chemical Engineering Science, Vol.59, 2004, pp 1653-1666

Amaya-Castro, J.M. and El Menyawi, H 2005: Anderson, E 2000:

Amaya-Castro Juan M and El Menyawi Hassan, Moving Away From Moving Away: A Conversation About Jacques Derrida and Legal Scholarship, German Law Review, Vol. 06, n°01, 2005, pp 101-124

Anderson, K 2005:

Anderson Kenneth, Squaring the circle? Reconciling sovereignty and global governance through global government networks, Harvard Law Review, Vol.118, 2005, pp 1255-1312

Arnaud, A-J 1997:

Arnaud A-J, De la régulation par le droit à l'heure de la globalisation. Quelques observations critiques, Droit et Société, n°35, 1997, pp 1135.

Arthurs, H.W and Kreklewich, R 1996: Assens, Ch 2000:

Arthurs Harry W. and Kreklewich Robert, Law, Legal Institutions, and the Legal Profession in the New Economy, Osgoode Hall Law Journal, Vol.34, n°1, 1996, pp 01-60

Attali, J 1997:

Attali Jacques, The Crash of Western Civilization: The Limits of the Market and Democracy, Foreign Policy, n°107, 1997, pp 54-64

Axtmann, R 2004:

Axtmann Roland, The State of the State: The Model of the Modern State and its Contemporary Transformation, International Political Science Review, Vol.25, n°3, 2004, pp 259–279

Babu, B.R 2006:

Babu B. Ramesh,The Liberal Capitalist West as the New ‘Global State, International Studies, Vol.43, n°3, 2006, pp 291-304

Balkin, J.M

Balkin Jack M., Deconstruction’s legal career, Cardozo Law

Anderson Elizabeth, Beyond Homo Economicus: New Developments in Theories of Social Norms, Philosophy and Public Affairs, Vol.29, n°2, 2000, pp 170- 200

Assens Christophe, Stability and plasticity in self-organized networks, European Journal of Economic and Social Systems, Vol.14, n° 4, 2000, pp 311-332

370

2005:

Review, Vol. 27, n°2, 2005, pp 719-740

Barrat, A and Weigt, M 2000:

Barrat A., and Weigt M., On the properties of small-world network models, Eur. Phys. J. B, Vol.13, 2000, pp 547–560

Bartley, T 2007: Bartley Tim, Institutional Emergence in an Era of Globalization: The Rise of Transnational Private Regulation of Labor and Environmental Conditions, American Journal of Sociology, Vol.113 n°2, September 2007, pp 297–351 Bast, J 2005:

Bast Jürgen, The Constitutional Treaty as a Reflexive Constitution, German Law Review, Vol. 06, n°11, 2005, pp 1433- 1452

Battini, S 2006:

Battini Stefano, The Globalization of Public Law, European Review of Public Law, Vol.18, n°1, 2006, pp 27-49

Bechmann, G and Stehr, N 2002: Beck, U 2000:

Bechmann Gotthard and Stehr Nico, The legacy of Niklas Luhmann, Society , January / February 2002, pp 67-75

Belley, J-G 1986:

Belley Jean-Guy, L'Etat et la régulation juridique des sociétés globales, Pour une problématique du pluralisme juridique, Sociologies et Sociétés, Vol.18, n°1, 1986, pp 11-32

Belley, J-G 2001:

Belley Jean-Guy, Une justice de la seconde modernité : proposition de principes généraux pour le prochain Code de procédure civile, Revue de droit de McGill, Vol.46, 2001, pp 317-372

Belliotti, R.A 1987:

Belliotti Raymond A., critical legal studies: the paradoxes of indeterminacy and nihilism, Philosophy Social Criticism, Vol.13, 1987, pp 145- 154

Benhabib, S 2005:

Benhabib Seyla, Beyond interventionism and indifference: Culture, deliberation and pluralism, Philosophy Social Criticism, Vol.31, n°7, 2005, pp. 753–771

Benson, B.L 1989 (a):

Benson Bruce L. , Enforcement of Private Property Rights in Primitive Societies: Law without Government, The Journal of Libertarian Studies, Vol.11, n°1, 1989, pp 1-26

Benson, B.L

Benson Bruce L., Customary Law with Private Means of Resolving Disputes and Dispensing Justice: A Description of a Modern System

Beck Ulrich, The cosmopolitan perspective: sociology of the second age of modernity, British Journal of Sociology, Vol.51, Issue1, January/March 2000, pp 79–105

371

1989 (b):

of Law and Order without State Coercion, The Journal of Libertarian Studies, Vol.11, n°2, 1990, pp 25-42

Berman, P.S 2000:

Berman Paul Schiff, Cyberspace and the state action debate: the cultural value of applying constitutional norms to “private” regulation, University of Colorado Law Review, Vol.71, 2000, pp 1263-1310

Berman, P.S 2005:

Berman Paul Schiff, From International Law to Law and Globalization, Columbia Journal of Transnational Law, Vol.43, 2005, pp 485-556

Berman, P.S 2007:

Berman Paul Schiff, Global legal pluralism, Southern California Law Review, Vol. 80, 2007, pp 1155-1238

Bitbol, M 1997:

Bitbol Michel, En quoi consiste la révolution quantique, internationale de systémique, Vol.11, 1997, pp 215-239

Bix, B 1998:

Bix Brian, Bargaining in the shadow of the love: the enforcement of premarital agreements and how we think about marriage, William and Mary Law Review, Vol.40, 1998, pp 145-207

Black, J 2005:

Black Julia, Proceduralization and polycentric regulation, Revista, Vol.1, 2005, pp 099-130

Blankenburg, E 1984:

Blankenburg Erhard, The Poverty of Evolutionism: a Critique of Teubner’s Case for ‘Reflexive Law, Law and Society Review, Vol.18, n°2,1984, pp 273-289

Blecher, M 2008:

Blecher Michael, Mind the Gap, European Journal of Legal Studies, Vol.1, n°3, 2008, pp 1-13

Boccaletti, S et al 2006:

Boccaletti S et al, Complex networks: Structure and dynamics, Physics Reports, Vol.424, 2006, pp 175 – 308

Borgatti, S.P and Foster, P 2003:

Borgatti S.P and Foster P., The network paradigm in organizational research: A review and typology, Journal of Management,Vol.29, n°6, 2003, pp 991-1013

Brunkhorst, H 2002:

Brunkhorst Hauke, Globalising Democracy Without a State: Weak Public, Strong Public, Global Constitutionalism, Millennium Journal of International Studies, Vol.31, n°3, 2002, pp. 675-690

Burawoy, M

Burawoy Michael, For a Sociological Marxism: The Complementary Convergence of Antonio Gramsci and Karl Polanyi, Politics and 372

Revue

2003:

Society, Vol.31, n°2, June 2003, pp 193-261

Buxbaum, R,M 1993:

Buxbaum Richard M, Is ‘Network' a Legal Concept?, Journal of Institutional and Theoretical Economics, Vol.149, n°4, December 1993, pp. 698–704 Caha Omer, The ideological transformation of the public sphere: the case of Turkey, Alternatives, Vol.4, n°1-2, 2005, pp 01-30

Caha, O 2005: Caillosse, J 1994:

Caillosse Jacques, Droit et politique: vieilles lunes, nouveaux champs, Droit et société, n°26, 1994, pp 127-155

Caillosse, J 1994 (a):

Caillosse Jacques, Droit public – droit privé. Sens et portée d’un partage académique, AJDA, n°12, 1996, pp 955-964

Caillosse, J 1994 (b):

Caillosse Jacques, Le droit administratif contre la performance publique, AJDA, n°3, 1999, pp 195-211

Calliess, G-P 2002:

Calliess Gralf-Peter, Reflexive Transnational Law. The Privatisation of Civil Law and the Civilisation of Private Law, Zeitschrift Fur Rechtssoziologie, Vol.23, 2002, pp185–216

Campbell, D 2000:

Campbell David, Reflexivity and welfarism in the modern contract law, Oxford Journal of Legal Studies, Vol.20, n°3, 2000, pp 477498

Capps, P and Olsen, H.P 2002:

Capps Patrick and Olsen Henrick Palmer, Legal Autonomy and Reflexive Rationality in Complex Societies, Social Legal Studies, Vol. 11, n°4, 2002, pp 547–567

Caruso, D 2006:

Caruso Daniela, Private law and state-making in the age of globalization, International Law And Politics, Vol. 39, n°1, 2006, pp 01- 74

Cassese, S 2005 (a):

Cassese Sabino, Administrative law without the state? The challenge of global regulation, International Law and Politics, Vol.37, 2005, pp 663-694

Cassese, S 2005 (b):

Cassese Sabino, The globalization of law, International Law and Politics, Vol.37, 2005, pp 973-993

Cata, B.L 2006:

Cata Backer Larry, Economic globalization ascendant : four perspectives on the emerging ideology of the state in the new global order, Berkeley La Raza law Review, Vol.17, n°1, 2006, pp 141168 373

Chen, M-J 2008:

Chen Ming-Jer, Reconceptualizing the Competition–Cooperation Relationship: A Transparadox Perspective, Journal of Management Inquiry, Vol.17, n°4, 2008, pp 288-304

Chevallier, J 1998 (a):

Chevallier Jacques, l'évolution du droit administratif, Revue du droit Public, n°5-6, 1998, pp 1794-1809

Chevallier, J 1998 (b):

Chevallier Jacques, vers un droit post-moderne? Les transformations de la régulation juridique, Revue du Droit Public, n°03, 1998, pp 599-690 Chevallier Jacques, La régulation juridique en question, Droit et Société, n° 49, 2001, pp 827-846

Chevallier, J 2001: Chimni, B.S 2005:

Chimni B.S., Co-option and resistance: two faces of global administrative law, International Law and Politics, Vol. 37, 2005, pp 827-799

Chinkin, Ch 1999:

Chinkin Christine, A critique of Public/Private dimension, European Journal of International Law, Vol.10, n°2, 1999, pp 387-395

Cirkovic, E 2006:

Cirkovic Elena, Global Legal Pluralism and Multipolar Conflicts: A Review of Oren Perez's "Sensitivity and Global Legal Pluralism: Rethinking the Trade and Environment, German Law Review, Vol. 07, n°12, 2006, pp 1165-1175

Cohen, M.R 1927:

Cohen Morris R., Property and Sovereignty, Cornell Law Quarterly, Vol.13, 1927, pp 8-30

Cohen, M.R 1933:

Cohen Morris R., The Basis of Contract, Harvard Law Review, Vol.46, n°4, 1933, pp 553–592

Cover, R 1982:

Cover Robert, Nomos and Narrative, Harvard Law Review, Vol.97, 1982, pp. 4-68

Cover, R 1986:

Cover Robert, Violence and the Word, Yale Law Journal, Vol.95, 1986, pp. 1601–1629

De Salle, C 2003:

De Salle Corentin, Fin de l’histoire et légitimité du droit dans l’œuvre de F. A. Von Hayek, Revue française de science politique, Vol.53, n°1, février 2003, p. 127-166

De Sutter, L et Gutwirth, S 2004:

De Sutter Laurent et Gutwirth Serge, Droit et cosmopolitique. Notes sur la contribution de Bruno Latour à la pensée du droit, Droit et Société, n°56-57, 2004, pp 259-289

374

Derrida, J 1990:

Derrida Jacques, Force of Law: The Mystical Foundation of Authority, Cardozo Law Review, Vol.11, 1990, pp 919-1046

Douzinas, C 2005:

Douzinas Costas, Violence, Justice, Deconstruction, German Law Review, Vol.06, n°01, 2005, pp 171-178

Drahos, S 2005:

Drahos Scott, Peter Burris and Shearing Clifford, Nodal Governance, Australian Journal of Legal Philosophy, Vol.30, 2005, pp 03-58

Dunoff, J.L 2006:

Dunoff Jeffrey L., Constitutional Conceits: The WTO’s ‘Constitution’ and the Discipline of International Law, The European Journal of International Law, Vol. 17, n°.3, 2006, pp 647–675

Dupuy, P 1997:

Dupuy P, The Constitutional Dimension of the Charter of the United Nations Revisited, Max Planck Yearbook of United Nations Law, vol. 1, 1997, pp 01-33

Eckardt, M 2008:

Eckardt Martina, Explaining Legal Change from an Evolutionary Economics Perspective, German Law Review, Vol.09, n°04, 2008, pp 437-463

Elam, M 1999:

Elam Mark, Living Dangerously with Bruno Latour in a Hybrid World, Theory Culture Society, Vol.16, n°4, 1999, pp 01-24

Emirbayer, M 1997:

Emirbayer Mustafa, Manifesto for a Relational Sociology, American Journal of Sociology, Vol.103, n°2, September 1997, pp 281-317

Fassbender, B 1998:

Fassbender B, The United Nations Charter as Constitution of the International Community, Columbia Journal of Transnational Law, Vol.37, 1998, pp 529-613

FischerLescano, A 2003

Fischer-Lescano Andreas, Die Emergenz der Globalverfassung Summary: The Emergence of Global constitution, Zeitschrift für auslandisches öffentliches Recht und Völkerrecht, Heidelberg Journal of International Law, ZaöRV, Vol.63, n°3, 2003, pp 717760 Fischer-Lescano Andreas,Teubner Gunther, Regime-Collision: the vain search for legal unity in the fragmentation of global law, Michigan Journal of International Law, Vol.29, Summer 2004, pp 999-1046

FischerLescano, A and Teubner, G 2004: Fisher, M.E 1998:

Fisher Michael E., Renormalization group theory: Its basis and formulation in statistical physics, Reviews of Modern Physics, Vol. 70, n°2, April 1998, pp 653-681 375

Foster, K 2003:

Foster Ken, Is There a Global Sports Law?, Entertainment Law, Vol.2, n°1, Spring 2003, pp1-18

Freeman, J 1997

Freeman Jody, Collaborative Governance in the Administrative State, UCLA Law Review, Vol.45, n°1, 1997, pp 1-99

Freeman, J 2000 (a):

Freeman Jody, The contracting State, Florida State University Law Review, Vol. 28, 2000, pp 155- 214

Freeman, J 2000 (b):

Freeman Jody, The Private Role in Public Governance, New York University Law Review, Vol.75, n°101, 2000, pp 543-675

Fridrichs, J 2001:

Fridrichs Jorg, The Meaning of New Medievalism, European Journal of International Relations, Vol.7, n°4, 2001, pp 475-502

Frydman, B 2000 :

Frydman Benoît, Le droit, de la modernité à la post-modernité, Réseaux, n°.88-90, 2000, pp 67-76

Gandhi, D

Gandhi Devadatta, The Limits and Promise of Environmental Ethics: Eco-Socialist Thought and Anthropocentrism’s Virtue, University of California, Davis, Vol.31, n°1, 2007, pp 35-58

Granovetter, M 1983:

Granovetter Mark, The strength of weak ties: a network theory revisited, Sociological Theory, Vol.1, 1983, pp 201-233

Grear, A 2003:

Grear Anna, Theorising the Rainbow? The Puzzle of the PublicPrivate Divide, Res Publica, Vol.9, Issue 2, 2003, pp 169-194

Green, M.S 2005:

Green Michael Steven, Legal revolutions: six mistakes about discontinuity in the legal order, North Carolina Law Review, Vol. 83, 2005, pp 103-172

Grison, B 2004 :

Grison Benoit, Des Sciences Sociales à l’Anthropologie Cognitive. Les généalogies de la Cognition Située, @ctivités, Vol.1, n°2, 2004, pp 26-34, disponible à: http://www.activites.org/v1n2/grison.pdf , consulté le: 20/03/2009

Groudine, C.J 1980:

Groudine Candace J., Authority: H. L. A. Hart and the Problem with Legal Positivism, The Journal of Libertarian Studies, Vol.7, n°3, 1980, pp 273-288

Hadfield, G.K 2001:

Hadfield Gillian. K., Privatizing Commercial Law, Regulation, Vol.24, No.1, 2001, pp. 40-45

Hadfield, G.K and Talley, E 2006:

Hadfield Gillian. K. and Talley Eric, On Public versus Private Provision of Corporate Law, Journal of Law, Economics and Organization, Vol.22, 2006, pp. 414-441 376

Hagen, R 2000:

Hagen Roar, Rational Solidarity and Functional Differentiation, Acta Sociologica, Vol.43, 2000, pp 27-42

Haltern, U 2003:

Haltern Ulrich, , Pathos and Patina: The Failure and Promise of Constitutionalism in the European Imagination, European Law Journal, Vol. 9, n°1, 2003, pp 14-44 Hasday Jill Elaine, Intimacy and economic exchange, Harvard Law Review, Vol.119, 2005, pp 491-530

Hasday, J.E 2005: Hasnas, J 1995: Hasnas, J 2008:

Hasnas John, The Myth of the Rule of Law, Wisconsin Law Review, Vol.1995, pp 199-233 Hasnas John, The Depoliticization of Law, Theoretical Inquiries in Law, Volume 9, n°2, 2008, pp 529-552

Hechter, M 1981:

Hechter Michael, Karl Polanyi's Social Theory: A Critique, Politics and Society, 1981, Vol.10, n°4, pp 399-429

Heiskala, R 2007:

Heiskala Risto, Economy and society: from Parsons through Habermas to semiotic institutionalism, Social Science Information, Vol.46, N 2, 2007, pp. 243–272

Heyd, Th 2004:

Heyd Thomas, Environmental Ethics: Responsibilities and Critical Perspectives, Human Ecology, Issue 12, 2004, pp 123-130

Heydebrand, W Heydebrand Wolf, The Network Metaphor as Key to the Analysis of Complex Production and Service Relation in a Global Economy. 1999: Stuttgart: Akademie für Technikfolgenabschutzung in BadenWürttemberg, 1999 Heydebrand, W Heydebrand Wolf, Process Rationality as Legal Governance: A Comparative Perspective, International Sociology, Vol.18, n°2 , 2003: 2003, pp 325–349 Hila, K 2006:

Hila Keren, Can separate be equal? intimate economic exchange and the cost of being special, Harvard Law Review Forum, Vol.119, 2006, pp 19-27

Horwitz, M.J 1982:

Horwitz Morton J., The History of the Public/Private Distinction, University of Pennsylvania Law Review, Vol.130, 1982, pp 14231428

Howse, R and Kalypso, N 2003: Jones, C et al

Howse Robert and Kalypso Nicolaidis, Enhancing WTO Legitimacy: Constitutionalization or Global Subsidiarity?, Governance, Vol. 16, n°.1, 2003, pp 73–94 Jones C, Hesterly W.S., S.P. Borgatti, A general theory of network 377

1997:

governance: Exchange conditions and social mechanisms, Academy of Management Review, Vol.22, n°4, 1997, pp 911-945

Kempa, S.B

Kempa Scott Burris, Michael and Shearing Clifford, Changes in Governance: A Cross-Disciplinary Review of Current Scholarship, Akron Law Review, Vol.41, n°1, 2008, pp 1-66

Kennedy David 1985:

Kennedy David, Critical Theory, Structuralism and Contemporary Legal Scholarship, New England Law Review, Vol.21, 1985, pp 209- 289

Kennedy Duncan 1976:

Kennedy Duncan, Form and substance in private law adjudication, Harvard Law Review, Vol. 89, 1976, pp 1685- 1778

Kennedy Duncan 1982:

Kennedy Duncan, The stage of the decline of the public/private distinction, University of Pennsylvania Law Review, Vol.130, 1982, pp 1349-1357

Kennedy Duncan 2000:

Kennedy Duncan, From the Will Theory to the principle of private autonomy: Lon fuller's “consideration and form”, Columbia Law Review, Vol.100, 2000, pp 94-175

Kerber, W 2008:

Kerber Wolfgang, Institutional Change in Globalization: Transnational Commercial Law from an Evolutionary Economics Perspective, German Law Review, Vol.09, n°04, 2008, pp 411-436

Kingsbury, B 2005:

Kingsbury Benedict, Nico Krisch, Richard B. Stewart, The emergence of global administrative law, Law and Contemporary Problems, Vol.68, Summer/Autumn 2005, pp 15- 61

Klos, J 2003: Ladeur, K-H 1999:

Klos Jan, Spontaneous Order Versus Organized Order, Journal of Markets and Morality, Vol.6, n°1, Spring 2003, pp 161–176 Ladeur Karl-Heinz, The Theory of Autopoiesis as an Approach to a Better Understanding of Postmodern Law, From the Hierarchy of Norms to the Heterarchy of Changing Patterns of Legal Interrelationships, 1999, EUI Law Working Papers, 1999/03, 1999

Ladeur, K-H 2002:

Ladeur Karl-Heinz, The Changing Role of the Private in Public Governance - The Erosion of Hierarchy and the Rise of a New Administrative Law of Cooperation. A Comparative Approach, EUI Law Working Papers, 2002/09, 2002

Law, D.S 2008:

Law David S, Globalization and the future of constitutional rights, Northwestern University Law Review, Vol.102, n°3, 2008, pp 1277-1349

Leibfried, S et

Leibfried Stephan, Möllers Christoph, Schmid Christoph, and 378

al 2006:

Zumbansen Peer, Redefining the Traditional Pillars of German Legal Studies and Setting the Stage for Contemporary Interdisciplinary Research, German Law Review, Vol.07, n°08, 2006, pp 661-679

Lixinski, L 2008:

Lixinski Lucas, Editorial: In Normative Space, European Journal of Legal Studies, Vol.2, n°1, 2008, pp 1-11

Lobel, O 2004:

Lobel Orly, The Renew Deal: The Fall of Regulation and the Rise of Governance in Contemporary Legal Thought, Minnesota Law Review, Vol.89, 2004, pp 262-390

Lobel, O 2007:

Lobel Orly, The paradox of extralegal activism: critical legal consciousness and transformative politics, Harvard Law Review, Vol.120, 2007, pp 937-988

Luhmann, N 1989:

Luhmann Niklas, Law as a social system, North Western University Law Review, Vol.83, n°1 & 2, 1989, pp 136- 150

Luhmann, N 1992:

Luhmann Niklas, Operational closure and structural coupling: the differentiation of legal system, Cardozo Law Review, Vol.13, 1992, pp 1419-1441

Luhmann, N 1993: Luhmann, N 1994:

Luhmann Niklas, Deconstruction as Second-Order Observing, New Literary History, Vol.24, n°4, 1993, pp. 763-782 Luhmann Niklas, Le droit comme système social, Droit et Société, n°11-12, 1994, pp 53-67

Luhmann, N 1997:

Luhmann Niklas, Limits of Steering, Theory, Culture and Society, Vol.14, n°1,1997, pp 41-57

Luke,H 2000:

Luke Harris, The State, the Family and the Private Space: Reconstructing the Liberal Vision, UCL Jurisprudence Review, 2000, pp 278-299

Marshall, WP 2005:

Marshall William P., Constitutional law as political spoil, Jurocracy and Distrust, Mar 2005, pp 193- 209

Mathews, K.M et al 1999:

Mathews K. Michael et al, Why Study the Complexity Sciences in the Social Sciences?, Human Relations, Vol.52, n°4, 1999, pp 439462

Mcleod-

Mcleod-Cullinane Barry, Lon L. Fuller and the enterprise of law, 379

Cullinane, B 1995:

Legal Notes, n° 22, Libertarian Alliance, 1995, pp 1-11

Melissaris, E 2004:

Melissaris Emmanuel, The More the Merrier? A New Take on Legal Pluralism, Social Legal Studies, Vol. 13, n°1, 2004, pp 57–79

Merry, S 1988:

Merry Sally, Legal Pluralism, Law and Society Review, Vol.22, 1988, pp 869-896

Michaels, R 2005:

Michaels Ralf, The Re-State-ment of Non-State Law. The State, Choice of Law, and the Challenge from Global Legal Pluralism, Wayne Law Review, Vol.51, 2005, pp 1209-1259

Michaels, R 2007:

Michaels Ralf, The True Lex Mercatoria: Law Beyond the State, Indiana Journal of Global Legal Studies, Vol.14, n°2, Summer 2007, pp 447-468

Michaels, R and Jansen, N 2006:

Michaels Ralf and Jansen Nils, Private Law Beyond the State? Europeanization, Globalization, Privatization, The American Journal of Comparative Law, Vol.54, n°4, 2006, pp 845-892

Micklitz, H-W 2008:

Micklitz H-W., The Visible Hand of European Regulatory Private Law: The Transformation of European Private Law from Autonomy to Functionalism in Competition and Regulation, EUI Working Paper, 2008/14

Mockle, D 2006:

Mockle Daniel, La gouvernance publique et le droit, Les Cahiers de droit, Vol. 47, n°1, 2006, pp 89-165

Munck, R 2006: Munck Ronaldo, Globalization and Contestation: A Polanyian Problematic, Globalizations, Vol.3, n°2, June 2006, pp. 175–186 Nelken, D 2008: Nelken David, Eugen Ehrlich, Living Law, and Plural Legalities, Theoretical Inquiries in Law, Vol.9, n°2, 2008, pp 443-471 Newman Janet, Rethinking ‘The Public’ in Troubled Times: Newman, J Unsettling State, Nation and the Liberal Public Sphere, Public Policy 2007: and Administration, Vol.22, n°1, 2007, pp 27–47 Newman, M.E.J 2003:

Newman M. E. J, The Structure and Function of Complex Networks, SIAM Review, Vol. 45, n°2, 2003, pp 167–256

Noreau, P 1998: Noreau Pierre, la superposition des conflits : limites de l’institution judiciaire comme espace de résolution, Droit et Société, n°40, 1998, Noreau, P 2000: pp 585-612 Noreau Pierre, La norme, le commandement et la loi: le droit comme objet d'analyse interdisciplinaire, Politique et Sociétés, Vol.19, n°2Noreau, P 2001: 3, 2000, pp 153-177 380

Oleg, S 2005:

Noreau Pierre, Comment la législation est-elle possible? Objectivation et subjectivation du lien social, Revue de droit de McGill, Vol. 47, 2001, pp 195-236 Oleg Shvydanenko, A New Globalization Paradigm: World Unity or Alternatives for Development?, Journal of International Economic Policy, Issue 3, 2005, pp 05-29

Oman, N 2005:

Oman Nathan, Unity and Pluralism in Contract Law, Mich. L. Rev, Vol.103, 2005, pp 1483-1506

Ost, F et Van de Kerchove, M 1991:

Ost François et Van de Kerchove Michel, Le jeu: un paradigme fécond pour la théorie du droit?, Droit et Société, n°17-18, 1991, pp 173-205

Palumbo, M.C et al 2006:

Palumbo Maria Concetta et al, Networks Everywhere? Some General Implications of an Emergent Metaphor, Current Bioinformatics, 2006, Vol. 1, n°2, pp 219-234 Parker Christine, The Pluralization of Regulation, Theoretical Inquiries in Law, Vol.9, n°2, 2008, pp 349-369

Parker, C 2008: Patomaki, H 2007:

Patomaki Heikki, Rethinking global parliament: beyond the indeterminacy of international law, Widener Law Review, Vol.13, 2007, pp 375-393

Pels, D 1995:

Pels Dick, Review Articles: Have we never been modern? Towards a demontage of Latour's modern constitution: B. Latour, We Have Never Been Modern. Cambridge, MA: Harvard University Press, 1993, History of the Human Sciences, Vol. 8, n°3, 1995, pp 129141 Perez Oren, Using the private-public linkages to regulate environmental conflicts: the case of international construction contracts, Journal of Law and Society, Vol.29, n°1, 2002, pp 77110 Perez Oren, Purity lost: the paradoxical face of the new transnational legal body, Brook. J. Int’L L, Vol.33, 2007, pp 01- 58

Perez, O 2002:

Perez, O 2007: Pernice, I 1999: Petersmann E.U 2008:

Pernice Ingolf, Multilevel constitutionalism and the treaty of Amsterdam: European constitution-making revisited?, Common Market Law Review, Vol.63, 1999, pp 703-750 Petersmann E. U., Why rational choice theory requires a multilevel constitutional approach to international economic law, a response to the case against reforming the WTO enforcement mechanism, University of Illinois Law Review, Vol.2008, n°1, pp 359- 382 381

Posner, E 2003:

Posner E, Economic analysis of contract law after three decades: success or failure?, Yale Law Journal, Vol.112, n°4, 2003, pp 829880

Powell, W.W 1990

Powell Walter W, Neither Market nor Hierarchy: Network Forms of Organization, Research in Organizational Behavior, Vol.12, 1990, pp 295-336

Radin, M.J and Wagner, P 1998:

Radin Margaret Jane and Wagner Polk, The Myth of Private Ordering: Rediscovering Legal Realism in Cyberspace, ChicagoKent Law Review, n°73, 1998, pp 1295-1312

Rhodes, R.A.W 1996:

Rhodes R. A. W., The New Governance: Governing Without Government, Political Studies, Vol.44, n°4, 1996, pp 652-667

Ribbens, J.M and Rosalind, E 2001:

Ribbens Jane McCarthy and Rosalind Edwards, Illuminating Meanings of the Private in Sociological Thought: A Response to Joe Bailey, Sociology, Vol.35, n°3, 2001, pp 765-777

Rolland, L 1999 :

Rolland Louise, Les figures contemporaines du contrat et le Code civil du Québec, Revue de Droit de McGill, Vol.44, 1999, pp 903952

Rolland, L 2006:

Rolland Louise, Les frontières de l'ordre contractuel : les stratégies économiques et juridiques, Les Cahiers de Droit, Vol.47, n°1, mars 2006, pp13-32

Rosen, R.E 2008:

Rosen Robert Eli, Endogeneity and Its Discontents: Teubner and Selznick on Legal Pluralism, Theoretical Inquiries in Law, Vol.9, Issue 2, 2008, pp 49-58

Roseneil, S and Budgeon, S 2004:

Roseneil Sasha and Budgeon Shelley, Cultures of Intimacy and Care beyond the Family: Personal Life and Social Change in the Early 21st Century, Current Sociology, Vol.52, n°2, 2004, pp 135–159

Rottleuthner, H 1989:

Rottleuthner Hubert, The Limits of Law: The Myth of a Regulatory Crisis, International Journal of the Sociology of Law, Vol.17, Issue 3, 1989, pp 273-285

Roy, A 2002:

Roy Alain, Le contrat en contexte d'intimité, Revue de droit de McGill, Vol. 47, 2002, pp 855-889 Sales Arnaud, The Private, the Public and Civil Society: Social 382

Sales, A 1991:

Realms and Power Structures, International Political science Review, Vol.12, n°4, 1991, pp 295-312

Santos, B.S 1988:

Santos Boaventura de Sousa, Droit : une carte de la lecture déformée Pour une conception postmoderne du droit, Droit et société, Vol.10, 1988, pp 379-405

Schiltz, M 2007:

Schiltz Michael, Space is the Place: The Laws of Form and Social Systems, Thesis Eleven, Vol.88, n°1, 2007, pp 8-30

Schlag, P 2005:

Schlag Pierre, A brief survey of deconstruction, Cardozo Law Review, Vol.27, N 2, 2005, pp 741- 752

Seidenfeld, M 2000:

Seidenfeld M, An apology for administrative law in the contracting state, Florida State University Law Review, Vol.28, 2000, pp 215239

Silver, B.J. and Arrighi, G 2003:

Silver Beverly J. and Arrighi Giovanni, Polanyi's "Double Movement": The Belle Époques of British and U.S. Hegemony Compared, Politics and Society, Vol.3, n°2, June 2003, pp 325-355

Simma, B and Pulkowski, D 2006:

Simma Bruno and Pulkowski Dirk, Of Planets and the Universe: Self-contained Regimes in International Law, The European Journal of International Law, Vol.17, n°3, 2006, pp 483–529

Smits, J.M 2008:

Smits Jan M., Applied Evolutionary Theory: Explaining Legal Change in Transnational and European Private Law, German Law Review, Vol.09, n°04, 2008, pp 477-491

Sneed, J.D 1977:

Sneed John D., Order without law: where will anarchists keep the madmen?, Journal of Libertarian Studies, Vol.1, n°2, 1977, pp. 117-124

Snyder, D.V 2003:

Snyder David V., Private Lawmaking, Ohio State Law Journal, Vol.64, 2003, pp 371- 448

Sokoloff, W.W 2005:

Sokoloff William W., Between Justice and Legality: Derrida on Decision, Political Research Quarterly, Vol. 58, n°2, June 2005, pp 341-352

Stoker, G 2006:

Stoker Gerry, Public Value Management, A New Narrative for Networked Governance?, American Review of Public Administration, Vol.36, n°1, March 2006, pp 41-57

Strogatz, S.H

Strogatz Steven H., Exploring complex networks, Nature, Vol.410, 383

2001:

2001, pp 268- 276

Strogatz, S.H 2005:

Strogatz Steven H., Complex Systems: Romanesque networks, Nature, Vol.433, 2005, pp 365-366

Stuckey, R.T 2002:

Stuckey Roy T., Preparing students to practice law: a global problem in need of global solutions, South Texas Law Review, Vol. 43, 2002, pp 649-681

Terlaak, A 2007:

Terlaak Ann, Order without law? The role of certified management standards in shaping socially desired firm behaviors, Academy of Management Review, 2007, Vol.32, n°3, pp 968-985

Terry, L.D 2005:

Terry Larry D., The tinning of administrative institutions in the hollow State, Administration and Society, Vol.37, n°4, September 2005, pp 426-444

Teubner, G 1983:

Teubner Gunther, Substantive and Reflexive elements in Modern Law, Law and Society Review, Vol.17, n°2, 1983, pp 240-285

Teubner, G 1984:

Teubner Gunther, Autopoiesis in law and society: a rejoinder to Blankenburg, Law and Society Review, Vol.18, n°2, 1984, pp 291301

Teubner, G 1989:

Teubner Gunther, Et Dieu rit...Indétermination, autoréférence et paradoxe en droit, Archives de la philosophie du droit, Vol.34, 1989, pp 269-294

Teubner, G 1992: Teubner, G 1993: Teubner, G 1996:

Teubner Gunther, Regulatory Law : Chronicle of a Death Foretold, Social and Legal Studies, Vol.1, 1992, pp 451-475 Teubner Gunther, The "State" of Private Networks: The Emerging Legal Regime of Polycorporatism in Germany, Brigham Young University Law Review, 1993, pp 553-575 Teubner Gunther, De Collisione Discursuum: communicative rationalities in law, morality, and politics, Cardozo Law Review, Vol.17, 1996, pp 901-918

Teubner, G 1997(a):

Teubner Gunther, Altera pars audiatur: le droit dans la collision des discours, Droit et Société, Vol.35, 1997, pp 99-123

Teubner, G 1997(b):

Teubner Gunther, The king’s many bodies: self-deconstruction of law’s hierarchy, Law and Society Review, Vol.31, n°4, 1997, pp 763-787 384

Teubner, G 1998 (a):

Teubner Gunther, After Privatisation? The Many Autonomies of Private Law, Current Legal Problems, Vol.51, 1998, pp 393-424

Teubner, G 1998 (b):

Teubner Gunther, Legal Irritants: Good Faith in British Law or How Unifying Law Produces New Divergences , Modern Law Review, Vol.61, 1998, pp 11-32

Teubner, G 2000:

Teubner Gunther, Contracting worlds: the many autonomies of private law, Social and Legal Studies, Vol.9, n°3, 2000, pp 399-417

Teubner, G 2001:

Teubner Gunther, Les multiples aliénations du droit: sur la plus-value sociale du douzième chameau, Droit et Société, Vol.47, 2001, pp 7599

Teubner, G 2002:

Teubner Gunther, Breaking Frames, Economic Globalization and the Emergence of Lex Mercatoria, European Journal of Social Theory, Vol.5, n°2, 2002, pp 199-217

Teubner, G 2006:

Teubner Gunther, The Anonymous Matrix: Human Rights Violations by 'Private' Transnational Actors, Modern Law Review, Vol.69, n°3, 2006, pp 327–346

Teubner, G 2007:

Teubner Gunther, In the Blind Spot: The Hybridization of Contracting, Theoretical Inquiries in Law, Vol.8, n°1, 2007, pp 5171

Teubner, G 2008:

Teubner Gunther, State Policies in Private Law? A Comment on Hanoch Dagan, The American Journal of Comparative Law, Vol.56, 2008, pp 835-843

Teubner, G 2009:

Teubner Gunther, Self-subversive Justice: Contingency or Transcendence Formula of Law?, The Modern Law Review, Vol.72, n°1 January 2009, pp 1-23

Toroczkai, Z 2005:

Toroczkai Zoltan, Complex Networks The Challenge of Interaction Topology, Los Alamos Science, n°29, 2005, pp 94- 109

Trachtman, J.P 2006:

Trachtman Joel P., The Constitutions of the WTO, The European Journal of International Law, Vol.17, n°.3, 2006, pp 623–646

Trainor, B.T 2006:

Trainor Brian T., The state as the mystical foundation of authority, Philosophy and Social Criticism, Vol.32, n°6, 2006, pp 767-779

Van Krieken, R Van Krieken Robert, The paradox of the ‘two sociologies’: Hobbes, Latour and the Constitution of modern social theory, Journal of 2002: Sociology, Vol.38, n°3, 2002, pp 255–273 385

Vandenbergh, M.P 2005:

Vandenbergh Michael P., The private life of public law, Columbia Law Review, Vol.105, 2005, pp 2029- 2096

Vanneuville, R 2003:

Walby, S 2003:

Vanneuville Rachel, Le droit administratif comme savoir du gouvernement? René Worms et le Conseil d’Etat devant l’Académie des sciences morales et politiques au début du 20e siècle, Revue française de science politique, vol. 53, n°2, avril 2003, pp 219-235 Vincent-Jones Peter, Contractual governance: institutional and organizational analysis, Oxford Journal of Legal Studies, Vol.20, n°3, 2000, pp 317-351 Wai Robert, Transnational private law and private ordering in contested global society, Harvard International Law Journal, Vol.46, n°2, Summer 2005, pp 471-486 Wai Robert, The Interlegality of transnational private law, Law and Contemporary Problems, Vol. 71, 2008, pp 107-127 Walby Sylvia, The Myth of the Nation-State: Theorizing Society and Polities in a Global Era, Sociology, Vol.37, n°3, 2003, pp 529–546

Walker, N 2002:

Walker Neil, The idea of constitutional pluralism, The Modern Law Review, Vol.65, n°3, 2002, pp 317–359

Walther, Bo.K 2008:

Walther Bo Kampmann, Big Theory—Strong Theory: The Ontological Ghost of Post-Ontological Epistemology, Cybernetics and Human Knowing, Vol. 11, n°3, 2008, pp 30-55

Walton, R.B 1999: Ward, I 2001:

Walton R. Brent, Ellickson’s paradox: it’s suicide to maximize welfare, N.Y.U. Environmental Law Journal, Vol.7, 1999, pp 153200 Ward Ian, Beyond Constitutionalism, The Search for a European Political Imagination, European Law Journal, Vol.7, n°4, 2001, pp 24-40 Watts Duncan J. and Strogatz Steven H., Collective dynamics of ‘small-world’ networks, Nature, Vol.393, 1998, pp 440-442

Vincent-Jones, P 2000: Wai, R 2005: Wai, R 2008:

Watts, D.J and Strogatz, S.H 1998: Watts, D.J 1999:

Watts Duncan J, Networks, Dynamics, and the Small-World Phenomenon, American Journal of Sociology, Vol.105, n°2, September 1999, pp 493-527

Weintraub, J 1997:

Weintraub Jeff, Public/Private: The Limitations of a Grand Dichotomy, The Responsive Community, Vol.7, Issue 2, Spring 1997, pp 13-24

Whitehead, J.E 1999:

Whitehead Jason. E., From criticism to critique: preserving the radical potential if critical legal studies through a reexamination of Frankfurt school critical theory, Florida State University Law 386

Review, Vol.26, 1999, pp 701-742 Williams, N.V 2007:

Williams Nick Vaughan, Beyond a Cosmopolitan Ideal: the Politics of Singularity, International Politics, Vol.44, 2007, pp 107–124

Zamboni, M 2008:

Zamboni Mauro, From Evolutionary Theory and Law to a Legal Evolutionary Theory, German Law Review, Vol.09, n°04, 2008, pp 515-546

Zhang, X and Novotny, M.A 2006:

Zhang X. and Novotny M. A., Critical Behavior of Ising Models with Random Long-Range (Small-World) Interactions, Brazilian Journal of Physics, Vol.36, n°3A, September, 2006, pp 664- 671

Zumbansen, P 2002 (a):

Zumbansen Peer, The Privatization of Corporate Law? Corporate Governance Codes and Commercial Self-Regulation, Juridikum, Vol.3, n°02, 2002, pp 136–145 Zumbansen Peer, Piercing the Legal Veil: Commercial Arbitration and Transnational Law, European Law Journal, Vol.8, 2002, pp 400–432

Zumbansen, P 2002 (b): Zumbansen, P 2006 (a):

Zumbansen Peer, The Parallel Worlds of Corporate Governance and Labor Law, Indiana Journal of Global Legal Studies, Vol.13, Issue 1, Winter 2006, pp 261-312

Zumbansen, P 2006 (b):

Zumbansen Peer, Spaces and Places: A Systems Theory Approach to Regulatory Competition in European Company Law, European Law Journal, Vol.12, Issue 4, 2006, pp 534 – 556

Zumbansen, P 2007(a):

Zumbansen Peer, Introduction, Private Ordering in a Globalizing World: Still Searching for the Basis of Contract, Indiana Journal of Global Legal Studies, Vol.14, n°2, Summer 2007, pp 181-190

Zumbansen, P 2007(b):

Zumbansen Peer, The Law of Society: Governance Through Contract, Indiana Journal Global Legal Studies, Vol.14, Issue 2, Summer 2007, pp191-233

Zumbansen, P 2008:

Zumbansen Peer, Law after the Welfare State: Formalism, Functionalism, and the Ironic Turn of Reflexive Law, The American Journal of Comparative Law, Vol. 56, 2008, pp 769-808

III. Thèses et mémoires : Alberts, J 1997:

Alberts Jens, Contrat et réseau: le franchisage comme exemple d'une régulation juridique hybride, mémoire de maitre en droit (LL.M.), Faculté de droit, Université Laval, 1997 387

Andjelkovic, M 2006:

Andjelkovic Maja, Internet Governance: In the Footsteps of Global Administrative Law, LLM Thesis the in International Law and International Relations, University of Kent, 2006

Diebolt, S 2000:

Diebolt Serge, Le droit en mouvement, Eléments pour une compréhension constructiviste des transformations complexes des systèmes juridiques, thèse en droit, université de Paris 10-Nanterre, U.F.R. de sciences juridiques, 2000

Gendron, S 2001:

Gendron Sylvie, La pratique participative en santé publique: l’émergence d’un paradigme, Ph.D en Santé publique, option Promotion de la santé, Département de médecine sociale et preventive, Faculté de médecine, Université de Montréal, 2001

Migone, A.R 2006:

Migone Andrea Riccardo, Globalization between Hayekian and polanyian perspectives: spontaneous order or embeddedness?, Ph.D dessertation, Department of political sciences, Simon Fraser University, Canada, 2006

Onnela, J-P 2006:

Onnela Jukka-Pekka, Complex networks in the study of financial and social systems, Ph.D dessertation in Technology, Department of Electrical and Communications Engineering, Helsinki University of Technology, Finland, 2006

Park, J 2006:

Park Juyong, Formulation and Applications of Complex Network Theory, Doctorate dissertation in Physics, University of Michigan, 2006

Petersmann, T 2005:

Petersmann Thomas, A statistical physics perspective of complex networks: from the architecture of the internet and the brain to the spreading of and epidemic, These de Doctorat , Faculté des sciences de bases, Institut de théorie des phénomènes physiques, Ecole polytechnique federal de Lausannne, , Lausanne, 2005

Saval, N 2001: Saval Nelly, La théorie des systèmes sociaux de Niklas Luhmann, Mémoire de maître ès arts (MA.), Département de science politique, Faculté des sciences sociales, université Laval, 2001 Van Vliet, G 1997:

Van Vliet Geert, Le pilotage aux confins mouvants de la gouvernance (Economie, écologie, politique et régulation en Amazonie Colombienne, 1975 - 1990), Thèse pour le Doctorat en Sciences Economiques, Université de Paris I - Panthéon – Sorbonne, 1997

Zweig, K.A

Zweig Katharina A, On Local Behavior and Global Structures in 388

2007:

the Evolution of Complex Networks, PhD Dissertation in Information and Cognitive Sciences, Karl Eberhard University, Tubingen, 2007

‍< Ůˆﺥ‏Ă? 6f! ‍ ا‏B ‍ا‏

&‍ا  ن ا Řľ Ůˆا آ! ا Ů‘ ا (ŰŒâ€Ź ‍" ŘŁ ŘŞ ا  ن ا ؾ‏ "! ‍ا Ůˆâ€Ź ‍ Ůˆ ن‏5‍ﺾ‏ ‍ؼه اإ‏ 389

‫ س ا ‪ 4‬ی ت‬ ‫ (

‪.........................................................................‬‬

‫ا ا‪G‬ول‪ :‬ا ا ّ ﻥ ن ا ص ! (‬ ‫ا (و ‪...........‬‬

‫ص ص ‪10 -1‬‬ ‫ص ص‪154 -11‬‬

‫ا ‪ 06f‬ا‪G‬ول‪ 6 :‬دف أدّى إ _ ‪ x‬ا ﻥ ن ا ص (‬ ‫ا (و ‪.........................................................................‬‬

‫ص ‪14‬‬

‫ا ‪ 3 .4‬ا‪$‬ول‪ :‬ﺕ& ‪7‬ت ﺵ‪ 6 "" "!-5.‬ة" و" ‪" !>+‬‬ ‫ ‪ 5./‬ت ا آ‪!4‬‬ ‫ا ‪ 4‬ة‪.........................................................................‬‬ ‫ا ‪ QB4‬ا‪$‬ول‪ :‬ذات ا ﻥ ن ا ص ا و ﺕ إ ‪ 0‬ا ‪ !5.ّ/‬ا ‪!- 4 T4‬‬ ‫ذاﺕ‪ !-‬ا ‪.......................................................................... -L‬‬ ‫)‪ % (1‬ا ﻥ ن ا ص ا ﻥ‪ H‬ﻥ ی! وا & داﻥ‪!-‬‬ ‫ا ‪....................!-T 4‬‬ ‫)‪ % (2‬ا ﻥ ن ا ص ‬ ‫ا = ‪ %‬د‪.......................................‬‬ ‫)‪ % (3‬ا ﻥ ن ا ص ‬ ‫ا ‪ -H‬ﺱ!‪.......................................‬‬ ‫)‪ (4‬ا ‪ّY‬ات إ ‪ 0‬ا ‪ !5.ّ/‬ذاﺕ‪!-‬‬ ‫ا ‪...................................... -L‬‬ ‫ا ‪ QB4‬ا ; ﻥ ‪ :‬ﺕ‪ T‬وز ا ّ‪ - o--4‬ا ﻥ ن ا م وا ﻥ ن ا ص و ‪G‬‬ ‫ ‪ L‬رات‬ ‫ﺙ !‪............................................................................‬‬ ‫)‪ (1‬ا ‪ 44‬رﺱ ت ا ﻥ ﻥ‪ !-‬ا آ‪ !4‬ا ‪ !-5.ّ/‬ا ‪ 4‬ة‬ ‫و ‪ L‬رات ﺕ ری ‬ ‫ا ﻥ ن‪.........................................................................‬‬ ‫)‪ (2‬ﺕ&‪ ,-5‬ا ّ‪ - o--4‬ا ﻥ ن ا م وا ﻥ ن ا ص وا ‪ 3 .‬‬ ‫ أﻥ‪ B‬ی ‪................................................................‬‬ ‫)أ( ﺕ&‪ ,-5‬ا ّ‪ :o--4‬ا ص‪/‬ا م‪.................................................‬‬ ‫)ب( ﺕ‪ T‬وز ا ّ‪ - o--4‬ا‪ $‬د ا ‪ T‬ه ی! وا‪ z‬ا ‪ !-‬ﻥ ن ‬

‫ص‪15‬‬

‫‪390‬‬

‫ص‪16‬‬ ‫ص‪17‬‬ ‫ص‪21‬‬ ‫ص‪27‬‬ ‫ص‪34‬‬ ‫ص‪40‬‬

‫ص‪41‬‬

‫ص‪44‬‬ ‫ص‪44‬‬ ‫ص‪58‬‬

‫ا و !‪..............‬‬ ‫ا ‪ 3 .4‬ا ; ﻥ ‪ :‬ﺕ& ‪7‬ت ﺵ‪" !-5.‬ﺵ "" < ی " و"‪ 4‬ا‪ - " -‬‬ ‫ا ﻥ ن ا ص وﺵ‪ 5.‬ت ا آ‪!4‬‬ ‫ا ‪ 4‬ة‪......................................................‬‬ ‫ا ‪ QB4‬ا‪$‬ول‪ :‬ﺕ‪y‬ﺙ‪ -‬ات ا ‪ !5.ّ/‬ذاﺕ‪ !-‬ا ‪ -L‬‬ ‫ا ‪.............................!- 4 T4‬‬ ‫)‪MI " (1‬ؤ" ا ﻥ ن‬ ‫ا ص‪..................................................‬‬ ‫)‪ "2 I. " (2‬ا ﻥ ن‬ ‫ا ص‪.................................................‬‬ ‫ا ‪ QB4‬ا ; ﻥ ‪ :‬ﺕ‪y‬ﺙ‪ -‬ات ا ‪ 5.ّ/‬ت ا ‪!- 4‬‬ ‫ا ‪..............................! 4- 4‬‬ ‫)‪ (1‬ا ‪ B‬ت "ا ّ! " إ ‪0‬‬ ‫"ا ﺵ! "‪..............................‬‬ ‫)‪ (2‬ا ‪ /‬ط "ﺥ رج" ا ﻥ ن‪...............................................‬‬

‫ص‪64‬‬

‫ص‪65‬‬ ‫ص‪65‬‬ ‫ص‪73‬‬ ‫ص‪78‬‬ ‫ص‪79‬‬ ‫ص‪90‬‬

‫ا ‪ 06f‬ا & ﻥ‪" :,‬ا ا ‪ ،" 6‬ﻥ! ذج اﺡ‪[ + , !+‬‬ ‫ ‪ B‬رات ا ﻥ ن ا ص (‬ ‫ا (و ‪..........................................................‬‬

‫ص ‪96‬‬

‫ا ‪ 3 .4‬ا‪$‬ول‪ :‬ا ‪ 4‬ذج ا ‪ B‬ري ‪ 5./‬ت ا ﻥ ن ا ص ‬ ‫ا و !‪............‬‬ ‫ا ‪ QB4‬ا‪$‬ول‪ :‬ا ‪ QB%4‬ت ا ! وا ‪ ! -.B‬ا ‪ %‬ری! ‪ 4‬ذج‬ ‫ا ‪ 5./‬ت‬ ‫ا ‪ 4‬ة‪..........................................................................‬‬ ‫)‪ QB% (1‬ت ﺥ ! ‪ 5.ّ/‬ت‬ ‫ا ‪ ّ 4‬ة‪.....................................‬‬ ‫)‪ (2‬ا ‪ ! -.B‬ا ‪ %‬ری! ‪ 5.ّ/Q‬ت‬ ‫ا ‪ 4‬ة‪........................................‬‬ ‫)أ( ا ‪ 5.ّ/‬ت ا ‪ 4‬ة آ‪ {x‬ر ی ﺵ‪ 5.‬ت ا ‬ ‫ا ‪........................... -‬‬ ‫)ب( ا ‪o4‬ای ا ‪ %‬ری! ‪ 5./Q‬ت‬ ‫ا ‪ 4‬ة‪.............................................‬‬ ‫ا ‪ QB4‬ا ; ﻥ ‪ :‬ا ﻥ ن ا ص ا و ! "آ ‬

‫ص‪97‬‬

‫‪391‬‬

‫ص‪97‬‬

‫ص‪98‬‬ ‫ص‪102‬‬ ‫ص‪102‬‬ ‫ص‪108‬‬ ‫ص‪110‬‬

‫‪........................" 3‬‬ ‫)‪ (1‬ﺕ ی ﻥ‪ 4‬ذج ﺵ‪ 5.‬ت ا ‬ ‫ا ‪........................................ -<%‬‬ ‫)‪ (2‬ا ‪ 4‬ذج ا ‪ B‬ري ‪ Q‬ﻥ ن ا ص ‬ ‫ا و !‪...........................‬‬ ‫ا ‪ 3 .4‬ا ; ﻥ ‪ :‬اﺡ ‪ 4‬ت ﺕ‪ B‬رات ﺵ‪ 5.‬ت ا ﻥ ن ا ص ‬ ‫ا و !‪............‬‬ ‫ا ‪ QB4‬ا‪$‬ول‪ :‬اﺱ ‪ /‬اف ﺕ = ت ا ‪ B‬ر إدراك ﻥ‪ 4‬ذج ا ﻥ ن‬ ‫ا ص ‬ ‫ا و !‪...........................................................................‬‬ ‫)‪ (1‬ا ارة وا ‪ -4W‬‬ ‫ا ‪............................................ 4‬‬ ‫)‪ (2‬ﻥ‪ L‬ی! ‪7‬ﺡ‪ !L‬ا ‪74‬ﺡ‪ !L‬ـ ‪…………………………Von‬‬ ‫‪Foerster‬‬ ‫ا ‪ QB4‬ا ; ﻥ ‪ :‬ا ‪ 3 .‬ﺡ ت ا ازن ‪ -‬ﺵ‪ 5.‬ت ا آ‪!4‬‬ ‫ا ‪ 4‬ة‪........‬‬ ‫)‪ (1‬ﺕ ازن ا ُ ا & دی!‪..................................................‬‬ ‫)‪ (2‬اﺱ ار ا ‪0 ُ.‬‬ ‫ا ‪..................................................!-Q5‬‬

‫ص‪111‬‬ ‫ص‪121‬‬ ‫ص‪129‬‬ ‫ص‪130‬‬

‫ص‪130‬‬ ‫ص‪135‬‬ ‫ص‪142‬‬ ‫ص‪142‬‬ ‫ص‪149‬‬

‫ا ا & ﻥ‪ :,‬ا ‪ B+‬ر ا ‪ ّ+‬رآ‪ ,‬ﻥ ن ا ص (‬ ‫ا (و ‪........................................................................‬‬

‫ص ص‪312-155‬‬

‫ا ‪ 06f‬ا‪G‬ول‪ :‬ا ‪ B+‬ر ا ‪ ّ+‬رآ‪ " ,‬ﻥ ن ا ص" ﺽ!‪2‬‬ ‫ﺵ ت ا آ! ‬ ‫ا ! ‪ 3‬ة‪.......................................................................‬‬

‫ص ص‪157‬‬

‫ا ‪ 3 .4‬ا‪$‬ول‪ :‬إﻥ ج ا ﻥ ن ا ص ا و !‪ :‬اﻥ ‪ 2‬ه‪2 I‬‬ ‫أ ‪_ ُ 0‬‬ ‫ﺵ ‪..........................................................................‬‬ ‫ا ‪ QB4‬ا‪$‬ول‪" :‬ا ! آ‪ M‬وا ! }" إ ‪" 0‬ﻥ ء‬ ‫ا ت"‪.......................‬‬

‫ص‪157‬‬

‫‪392‬‬

‫ص‪158‬‬

‫)‪ ،! o (1‬آ‪ o‬و ‪...................................................... -‬‬ ‫)‪ (2‬ﻥ‪ /‬ء ا ‪ 5./‬ت‪.........................................................‬‬ ‫)أ( ا ﻥ ن ا ص ا و !‪ = ،‬ﻥ ن "‪ f4‬ي"‪",B " ،‬‬ ‫و"ا ‪...........",4 !+‬‬ ‫)ب( ا ﻥ ن ا ص ا و ! = ﻥ ن " آ‪M‬ي""‬ ‫ > "‪........................‬‬ ‫ا ‪ QB4‬ا ; ﻥ ‪ :‬ا ‪ /‬وط وا § ا ﻥ ﻥ‪ 5./Q !-‬ت‬ ‫ا ‪........................! -T‬‬ ‫)‪y (1‬ﺱ‪ " !H‬ی‪ 2‬ﺙ ‪ B Q ",-‬ت ا ‪!- 4‬‬ ‫ا ‪.......................!Q H4‬‬ ‫)‪" (2‬ا ‪ A +‬ا !‪M‬دوج" ‪ !5./Q‬ا ‪ !Q /‬و ‪ Q‬‬ ‫ا & دی!‪.........................‬‬ ‫ا ‪ 3 .4‬ا ; ﻥ ‪ :‬ﺕ‪ G-.B‬ا ﻥ ن ا ص ا و !‪2 :‬‬ ‫أ ‪ 0‬ﺽ } ا ت‬ ‫ا ‪...............................................................‬‬ ‫ا ‪ QB4‬ا‪$‬ول‪ :‬ا ‪ .W‬ا ﻥ ﻥ ا و !‪" :‬ﺽ }‬ ‫ ‪( +‬دی "‪..................‬‬ ‫)‪" - (1‬ا ‪ " +‬و"ا* ‪" e +‬؟ ا ‪ .W‬ا م ا ‪ 4‬آ!‬ ‫ ‪ Q‬آ‪.......!4‬‬ ‫)أ( " ^ ا ‪(.‬ف"‪ :‬ﻥ‪ 4‬ذج ا ‪ W‬ا‪z‬ی‪ T‬‬ ‫ ‪ Q‬دی!‪...............................‬‬ ‫)ب( ‪ .F‬ا دی!‪............................................................‬‬ ‫)‪ (2‬ﻥ‪ L‬ی! دة ‪ .W -Q‬ا ‪ 5./‬ت‬ ‫ا ‪..............................!Q /‬‬ ‫)أ( ﺕ دی! = ﻥ ﻥ‪ !-‬ا و !‬ ‫ا { ‪...........................................!-‬‬ ‫)ب( ﻥ‪ L‬ی! ‪ z‬دة ء ا ‪ /4‬ری‪ C‬ا ‪ - 4‬ری!‬ ‫ا ‪..................................!&Q 4‬‬ ‫ا ‪ QB4‬ا ; ﻥ ‪ :‬ا ! ﺕ دی! ا ‪ .ّW‬ا ‪ 4‬ا ‪ /4‬ك ‬ ‫ا و !‪................‬‬ ‫)‪ / (1‬وع ا ‪ .ّW‬ا ‪" - 4‬ا ّﺡ(ة"‬ ‫و"ا ‪ !+‬ی‪..........................."M‬‬ ‫)‪ (2‬ﺡ‪ H‬ﺱ‪ !-‬ا ‪ .ّW‬ا ‪ 4‬ا ‪ 4‬د‪ :‬ﺡ ! ﻥ‪o‬اع ا ‪ T‬رة –‬ ‫‪393‬‬

‫ص‪158‬‬ ‫ص‪164‬‬ ‫ص‪165‬‬ ‫ص‪172‬‬ ‫ص‪177‬‬ ‫ص‪178‬‬ ‫ص‪187‬‬ ‫ص‪194‬‬

‫ص‪195‬‬ ‫ص‪195‬‬ ‫ص‪196‬‬ ‫ص‪199‬‬ ‫ص‪211‬‬ ‫ص‪211‬‬ ‫ص‪219‬‬ ‫ص‪224‬‬ ‫ص‪225‬‬ ‫ص‪229‬‬

‫ا ‪.................!¹-.‬‬ ‫)أ( ا ‪ ! -.B‬ا دی! ‪o‬اع ا ‪ T‬رة –‬ ‫ا ‪.........................................!¹-.‬‬ ‫)ب( ﺱ‪ -‬ری ه ت ا آ‪ !4‬ا ‪!-¹-.‬‬ ‫ا ‪..........................................!-4‬‬ ‫)ج( ا ‪ 4‬ذج ا دی! & ا ا ‪ -‬ا ‪ T‬رة‬ ‫وا ‪.............................!¹-.‬‬

‫ص‪229‬‬ ‫ص‪233‬‬ ‫ص‪239‬‬

‫ا ‪ 06f‬ا & ﻥ‪ :,‬ا ‪ Bّ+‬ر ا ‪ +‬رآ‪ " ,‬ت ا ﻥ ن ا ص" ‬ ‫ ( ا (و ‪.........................................................................‬‬

‫ص ‪244‬‬

‫ا ‪ 3 .4‬ا‪$‬ول‪ :‬ا ﻥ ن ا ‪ 4‬ا و !‪ ،‬ﻥ‪ GH‬ﺵ‪ H I.‬‬ ‫ا و !‪.........‬‬ ‫ا ‪ QB4‬ا‪$‬ول‪ = :‬ﻥ ن اﻥ ‪ 5‬ﺱ ‪ -‬ا ﺱ ‪!- 7‬‬ ‫وا ‪..........................!- .‬‬ ‫)‪" (1‬ا ‪ e +‬ا ﻥ ن ا !‪ :",‬ﺵ‪ !5.‬أوﺕ ی ‪ !-5-‬ذاﺕ‪!-‬‬ ‫ا ‪................. -L‬‬ ‫)أ( اﻥ<‪7‬ق ‪ -‬ري‬ ‫و ‪ ّ-Q4‬ﺕ ‪.....................................................‬‬ ‫)ب( اﻥ& ح إدراآ وا= ان‬ ‫ ‪ -‬ي‪................................................‬‬ ‫)‪ " (2‬ا ﻥ ن ا !‪ F :",‬ورة ‪ L Q‬م ا ‪ 4‬‬ ‫ا ‪.................... 74‬‬ ‫)أ( ا ! =&‪ % !-‬دم‬ ‫ا ‪7‬ﻥ‪ -‬ت‪..............................................‬‬ ‫)ب( ُ ‪ 0‬و ‪ -Q4‬ت داﺥ‪ !-Q‬أ ‪ L‬ت ‪ -‬ری!‬ ‫ﺥ ر ‪......................!-‬‬ ‫ا ‪ QB4‬ا ; ﻥ ‪ :‬ﺕ ت "ا* ‪ +‬ان ا ي" ‪ -‬ا ﻥ ن ا و !‬ ‫وﺵ‪ 5.‬ت ا آ‪!4‬‬ ‫ا ‪ 4‬ة‪................................................................‬‬ ‫)‪ (1‬ا ﺙ ر ا ‪ ! 4‬وا ‪ T‬ﻥ‪ = !-.‬ان ا ﻥ ن ا ص ‬ ‫ا و !‪.................‬‬ ‫)‪ (2‬ﻥ اﺱ ‪ ! 4W !- 7‬ﺵ‪ 5.‬ت ا آ‪!4‬‬ ‫ا ‪ 4‬ة‪.........................‬‬

‫ص‪244‬‬

‫‪394‬‬

‫ص‪245‬‬ ‫ص‪245‬‬ ‫ص‪248‬‬ ‫ص‪253‬‬ ‫ص‪255‬‬ ‫ص‪256‬‬ ‫ص‪258‬‬ ‫ص‪261‬‬

‫ص‪262‬‬ ‫ص‪266‬‬

‫)أ( "ا ( ا ‪ " f‬وا ‪7‬ﻥ‪!-‬‬ ‫"ا "‪............................................‬‬ ‫)ب( "دو ا ّ‪ "8 /‬وا ‪7‬ﻥ‪!-‬‬ ‫"ا ‪ I‬ه ی "‪..........................................‬‬ ‫)ج( "ا* ‪ e +‬ا !‪ " ! +‬وا ‪7‬ﻥ‪!-‬‬ ‫"ا*ﻥ "‪................................‬‬ ‫ا ‪ 3 .4‬ا ; ﻥ ‪ :‬دﺱ ة ا ﻥ ن ا ‪ 4‬‬ ‫ا و !‪.................................‬‬ ‫ا ‪ QB4‬ا‪$‬ول‪ :‬ﻥ ا ‪ L‬ی! ا ﺱ ری! ا و ﺕ‪ !-‬وﺕ ی ت دﺱ ة‬ ‫ا ق‪...........‬‬ ‫)‪ (1‬اﻥ دات "ا‪..................................................."m G‬‬ ‫)‪ (2‬ﺕ ی ت أ " ا ! ذج‬ ‫ا ! ‪..................................",/‬‬ ‫ا ‪ QB4‬ا ; ﻥ ‪ :‬ا ﺱ ة ا و ﺕ‪ !-‬إ ‪ 0‬ا ﺱ ة‬ ‫ا ‪..........................!- 4 T4‬‬ ‫)‪ (1‬ا ‪ B‬وﺡ! ودﺱ ﺕ‪ -‬‬ ‫ﺡ آ‪........................................!-‬‬ ‫)‪ (2‬ﻥ دﺱ ة = ﻥ ﻥ‪!-‬‬ ‫ﺕ دی!‪.................................................‬‬ ‫ﺥ ! ‪..........................................................................‬‬ ‫ س ا‪$‬ﺵ‪ 5‬ل‪..................................................................‬‬ ‫ س ا ‪ T‬اول‪..................................................................‬‬ ‫ﺙ‪ [.‬ﻥ‪/ H‬إﻥ‪o-QT‬ي ‪y‬ه ا ‪ &4‬ه‪ -‬‬ ‫ا ‪....................................!4 4‬‬ ‫ ‪ Q‬ا‪ {$‬وﺡ! ‪!<Q‬‬ ‫ا ‪...................................................!-‬‬ ‫ ‪ Q‬ا‪ {$‬وﺡ! ‪!<Q‬‬ ‫ا & ﻥ‪.................................................!-H‬‬ ‫ ‪ Q‬ا‪ {$‬وﺡ! ‪!<Q‬‬ ‫ا ﻥ‪o-QT‬ی!‪.................................................‬‬ ‫= ‪ !4‬ا ‪ 4‬ا ‪....................................................................C‬‬ ‫ا ‪ !B‬ا ‪!Q%&4‬‬ ‫‪395‬‬

‫ص‪267‬‬ ‫ص‪269‬‬ ‫ص‪272‬‬ ‫ص‪279‬‬ ‫ص‪280‬‬ ‫ص‪280‬‬ ‫ص‪287‬‬ ‫ص‪291‬‬ ‫ص‪291‬‬ ‫ص‪305‬‬ ‫ص ص‪312-310‬‬ ‫ص ‪313‬‬ ‫ص ‪315‬‬ ‫ص ‪316‬‬ ‫ص‪326‬‬ ‫ص‪327‬‬ ‫ص ‪329‬‬ ‫ص ‪331‬‬ ‫ص‪383‬‬

‫ «{ وﺡ!‪..........................................................‬‬

‫‪396‬‬

Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.