Var NRKs dekning av Libanon-krigen i 1982 balansert?

ISSN 0800-000X Alle synspunkter står for forfatterens regning. De må ikke tolkes som uttrykk for oppfatninger som kan tillegges Norsk Utenrikspolitisk Institutt.

Denne artikkel kan ikke reproduseres - helt eller delvis_~ ved trykking,

fotokopiering eller på annen måte uten med tillatelse fra forfatteren.

Any views expressed in this article are those of the author. They should not be interpreted as reflecting the views of the Norwegian Institute of International Affairs.

This article may not be reprinted in part or in

full without the permission of the author.

NORSK UTENR1KSPOL1T1SK lNST1TUTT

FORORD Krigen i

Libanon i

1982 var spesiell ved den store dekninga

begge sider i striden fekk i massemedia. lege

Som i

andre vest-

land blei dekninga også~ Norge kritisert.

Her heime

var kritikken særleg retta mot NRX.

Det var på bakgrunn av

denne debatten at Kringkastingssjef Bjartmar Gjerde bad Norsk Utenrikspolitisk Institutt om e~ uavhengig undersøking.

I

gjennomføringa av prosjektet har eg i

første rekke fått

hjelp av vitenskapleg assistent Tore Bjørgo.

Vidare har>

dosent CharZ.e8 Stabell i.Jed No1'ffe1J Hanil>Jlshøyskole med gjennom heile arbeidsprosessen.

'PJY'e

aktivt

Bodil sølvberg, Cecilie

Meyer og Jan Braathu ved Norsk UtenY'ikspolitisk Institutt har også utført arbeidsoppgaver på pY'osjektet med entusiasme og hjelpsomhet.

Leiaren for Institutt for presseforskning, dosent Svennik Høyer og forskar Birger Nymoen ved same institutt bidrog ogsJ med positiv kr-i tikk og fagleg i nspi rasjon.

Direktør ved Norsk Utenrikspolitisk Institutt,

Johan Jørgen

Holst, viste stor ve Lvi lje i å gi meg nødvendig arbeidsro i krit-iske arbeidsfaser med prosjektet.

Og endeleg bør det nemnast den hjelp eg har av prosjektopplegg:

gjennom drøfting

og forskningsresultat i arbeidsgrupper ved

Instituttet.

Daniel Heradstveit

Danie.Z Herc:.dstveit: /.!eiia.!.-.rigen t

1,

:..,1,.oanarL

Var i'iRK dalanser-f;?

1 SANANFATTA.N .Y~01/F:RSIX.T

r.

Problemsti?,Z.ing og t1:lnærming.

Xrigen i

Libanon i

begge sider i

1982 var spesiell ued den store dekninga

striian fekk i massemedia.

land blei dekninga ogsd i

Norge kritisert.

tikken særleg retta mot NRK.

andre krigar i

Som i

nyare tid blei media under Libanonkrigen

..

utsette for bevisst -µro~aoanda frå partene i prøvde d "selje" sin versjon av krigen.

konflikten.

n

.

uB i,

De~ mediabiletB som

seie for pcrtane sisjon i konflikten.

Omlægringa au Beirut er eit godt eksempel • k • . . . pa .or~e1,.s opi,n~onen er ein viktig faktor for styrkeforholdRt i

sjilve konfliktomr6det.

Amerikansk opinion var - og er - sjølv-

sagt viktigast, men vestleg opinion generelt Var også vesentlege

mdlgrupper i mediakrigen.

For NRX.,

,.

som for alle andre massemeai.a, er det problematisk a

vite korleisein skal stille seg til formidling av nyheter i Problemet blir aksentuert n&r o~inionen er klart

mediakrig. splitta i

ein

synet pd konflikten.

Da er det vanske leg å fo"!'midle

eit bilete som blir oppfatta som dekkande oc " Det var pd bakgrunn av denne debatten at kringkastingssjef

Bjartmar Gjerde bad Norsk Utenrikspolitisk Institutt om ei Undey,søking.

I brev til instituttet presiserte kringkastings-

sjefen at "siktemålet er å få en vurdering om NRX. i T

nyhetsdek-

• • ningen ha1~ gitt et forsvarlig og rimelig bilde av ui.oanonict•1,gen,

" '

t

I I

"

Når vi

ar. slik analyse vil gave er d vurdere MRK si dekning æed tanke pi dei arbeidsforhord

det tidspunktet.

Krigen i

Libanon er for nær i

tid.

Det viktigaste 9roblemet er likevel at det ikkje berre er om d framstilte meir eller mindre veldefinerte hendingar,

å formidle eit Oilete av handlinaane til korc~li~to~rtane. . . . kre~ tolking og forstling og er difor avhengig av saman~eng

refeY'anser.-:zm:11e).

utueZ:jin'J av

heng og er difor fundame~talt sett subjektiv.

Problemet er klassisk~ all journalistikk, men blir ~ksentuert ein opinion som ør.skjer at HF?K. ikkje skal vel;je :;.t fakta og saman-

.

.

heng pd noen av partan~ s-:.ne .Jrem1.,;:;ser.

?artana skai be~andZast

likt

V 1- ,..

om ein splitta opinion ofte

•7

no2n c:v

--1

partane skal.,

-1

Kriti~ken av NRK byggjer m.a.o. på

vurdering

aen

l

subjqktive utveljinq er pd den eine eller den andre partR p~emiss-;) er .

1/ i

se z, di: o r _b_c_z_·a_n_s_e_~s_o_m_.._d_e~·_o_.,~e_n_t___·-_o_l_e~·-"'-'e_r_.-:_,_o_o_o_o_a_·_z_e_,r_,~;'_o_r__S_?_.__\ o;;

Balanse definerer,vi. som at NRK ikkJe identifiserte seg frams tilling cvstand J2''C: - noen

-.

er m.a.o. ubalansert nå~ den er partsorientert.

Vi sjølv kan vurdere framstillinga tiZ NRK som mei.r ·relativt balan.se'f't. balanse - beare~. ...

- II -

Den.

oppfatn1;ng pUhlikum har av i pa.Y'tsrrr>1'.enteI't,

problemet.

er a'vgjePande

kva (J"f'ad NR.X si framstilling var for

å klaPgjerc 9mf.2naet av balanse-

Både sendar (NRK) og mottakar (publikum) blir difor

analysert.

Den overordna ramma for analysen vår :av mediakrigen er e ?.--..r, orosessversvektiv der NRK blir sett på som eit aktivt og føra~de forbindelsesledd i

kommunikasjonen mellom partane i konfliktområdet og

det norske publikum.

av analysen

:iåY".

Figur 1 syne1° neste si de) .

Publikum gt.r eit inntak tiZ å bedømme oppfatta balanse (sjå I fig.

1).

Endringar i

publikum sitt syn på konflikten kan brukast

til å belyse både kons·ekvensane av og årsake:t> til skilnader i vurderinga av NRK si framstilling.

Samstundes kan eventuell kri-

tikk av NRK nyttast til å fokusere analysen av NRK si rolle som .formidlar.

I koplinga mellom llRK og konflikten (sjå II-III i opptekn:c3av balanse som prosessp;.g-:3.>'§Jkap: I byggjer på kjelde:t> frå begge sider i

fig.

1) er vi

kva grad NRK si dekning

konflikten, i

kva grad NRK

selektivt dekkjer emner som anten er problematiske eller interessante for eine parten i

konflikten.

Tapstal er eit sentralt emne

i mediakrigen: Ei balansert framstilling har som føresetnad ei kontinue:t>leg, kritisk og etterp:røvande haldning til tala. som blir presenterte av begge sider.

PY'd prosessperspekti~et vårt er det sentrale element i

analysen

av NRK som mellomledd ikkje knytta be:t>re til kva som blir sagt, men meir til korl~is det blir sagt: Begrep (sjd IV i ,.

J 1, g.

1)

e Y'

sjølve fundamentet fo1' korleis vi ordnm. . og tolk.ar ve:t>kelegheten.

Vi forstår berre i

den grad vi kan setje namn pa>

ikkje ha:r begrep for,

L

•

1,1,ng.

kan vi ikkje sjå eller forst&.

Det vi Bli:t> PLO

definert som fridomskjempaY' eZ7,er· terrorist., israelarane som frigjerarar eller okkupant,

har dettte truleg verknad på kva del av

samanhengen journalisten fo.1<.userer på og korleis publikum oppfatta1• det som blir foy,midla.

- III -

~

I

(

....... "" -·= -~

""' ~•

..:g

...,.,.,

6::;

~

e

~

_

TTTh -

""' s" ~

~

,Vet ode.

Den mest venlege "metodenn som hittil er teke i ere mediadekninga av Libanonkrigen,

bruk for å evalu-

er sitat-teknikken.

Fora

underbyggje pdstandar om skeivhet eller balanse, blir utdrag av dei aktuelle nyhetstekstane i

kringkasting og presse sitert.

Tanken er at lesa.Nme skal vurder.e s;jøZve ved å granske materialet.

Så lenge e~n berre

Svakheten ved sitat-teknikken er tydeleg.

trekkjer fram utdra~ av nyhetstekstane, og det md ein som regei gjere av praktiske Jrsaker,

så vil kritikarane vere like selektive

i dokumentasjonen sin som f.eks.

journalistane ein anklagar for å

vere selektive.

I

gjennomgåi1tga av NRK-materialet har

d.ifor sett det som rik-

-i;i

tigd redusere vår innebygde subjektivitet vad bruk av konvensjon• , -i:i 1 1 , d.ar J'Y'O: , , sam.f unnsv1..vs, · , k ap. e1.-11_, e 1--nnna1.,u,sana~y1..-1.sK.e mer;o Det inneber -L'

systematisk oppteljing ette1° strengt define1~te reglar og med kontroll av p&litcleghet.

I undersøking av mottakararuppene har vi

nytta oss av meiningsmdlingar og eliteintervju.

Metodiske problem

knytta tit eliteintervjuing har vi behandla inngåande i arbeid.

tidlegare

Vi tek der spesielt opp til d1•øfting avqrensingar knytta

til ikkje-representative utval og instrumentelt betinga svar.

Vi ser ikkje på ubatanse i

steret i

i.

enkeltinnslag.

Det er det totale møn-

NRK si dekning over ein lengre oeriode vi er interesserte 0

Dermed vil vi heller ikkje fokusere pc, enkeltpersonar og

enkeltutseg;;,.

I dei tilfella vi har trekt fram enkeltutsegn, har

dette vore som illustrerande døme på eit generelt mønster 1Ji har funne etter ei systematisk oppteljing av heile materialet.

1 • • -,. , .,, I første del, av rapporten KJem v1, ,,1,1., å analysere publikums opp-

fatning av NRK.

Datagrunnl,aget er ei landsomfattande meininga-

måling av eit representativt utval av norske kninner og menn. vaZet blei spurt om både si haldning til krigen i si dekning av denne. til å

Ut-

Libanon og NRK

Ei meiningsmåling er eit eigna instrument

klarleggje standpunkt, men er lite tenleg til å dr'øfte

underliggjande årsak'er til dei reaksjonsmønstra vi finn.

- IV -

Vi supp-

lePte difoI' m.ein-ings.må.Zinga med intervjuing av eit skjønnsmessig eliteutval frd aktivistane i debatten om NRKs dekning av krigen i

Libanon.

Krinqkasl;i:cgssjef Bjartmar Gje·ede ba om at vurderinga av NRK skullevere avgrensa til epi 8 oden frd den israelske innmarsjen til PLO f'orlet Beirut (4,

j:. rni -

31. august .1982).

I undePBØk-

inga har vi avgrensa oss til å vurdere Dagsnytt k_l._ -.1,8,J_(l__ J~ __ f_adio og Dagsrevyen i

fjernsynet,

desse to programpostane

1:

Vi undersøkte al-la sendingane av

den aktuelle perioden.

-, . -, ' , 1 • ,;;d e og Analysen er ikkje ein a1-s:-<.us,7on om KVa som BKJeu ikk;je skjedde i Libanon.

Det er p~imært ein analyse av eit mediapPobl.em.

,, Analysen vår er avgrgnsa til tek_§J;.,.

Biletmaterialet i

fjernsyn-

et har vi hatt til gjennomsyn, men vi har ikkje kunna gjennomføre vitenskaplege Vi kjem til

av bruken eller den

Æ ejÆ pÆ fleiPe

dimensjonay, ved balansebegPcpet,

vil dei meiningsrammer eller' begrep NRK nyttaY' i fakta,

•• 1 J...

-, oi.·,.e1,e nar.

formidling av

hendingar og synsmåter frå krigen stå sentralt.

Her

II.

Hovudres-ultata .av analysen.

Analysen v&r har klart vist den sterke samanheng det er mellom sympatier og antipatiar i

konflikten og bedømming av NRKs bal-

anse.

Isr>aeZ.s invasjon

inn for

~nerkjenning av PLO, meinte at NRK si dekning var sakleg og bal,

"ansert.

for Israel, halla i

L

Tilsvarande me1.-nt-e dei fleste av dei som hadde ,;ympati -----~"--~~-~---~-- ---

og som

av P/JO, at NRKs dekning retning av palestinske og arabiske sy~spunkt.

tivt få som meinte at dekninga hadde ei pro-israeZsk slagside, var for det meste kritiske til invasjonen og positivt til PLO. Folk som stemte S1/ var mest nøgde med sakleghetsnivå og balanse i

NRK si dekning.

Folk som stemte KrF var minst nøgde, og meinte

at palestinske og arabiske synspunkt fekk for mye plass.

Det er

ikkje tiZfelchg at det nettopp er desse to partia som sterkast

har markert si støtte til PLO og Israel.

Særleg eliten er kritisk til 'TV. Fjernsyn, kjelde,

som truleg er den lettast tilgjengelege informasjons-

har størst betydning for folk flest.

Elitane legg meir

vekt på info1°masjonskjelder som krev s·tøl're eigenlnnsats.

Dei

tykkjest & ha ei viss mistillit til det noverfladiske og unyanserte'1 fjernsynet.

Dei mislikar både bilete og den påvirknings-

kraft dei meiner fjernsynet har.

Ein kunne kanskje vente at elitar er meir skeptisk2 t/l fiLM og bilete som informasjonskjelder, og meir positive til verbal informasjon enn folk flest.

Dette stemmer for dei

-i

eliteutvale-t

som støttc:r Israel, P10dan tendensen er motsett for> motstandarane av invasjonen.

IDet er fr~istande d konkludere med at ekstremane pd begge sider

I

oppfatta ·NRK si dekning som partsor>ientert, men det ville vere ei

J)·or•enkling.

Det vi fann. "Jar A-syrmnety,i_yed at py,o-arabrisk med-

I' iemmer av eliteutvalet st-;;;,t sett sC..g ;å NRK som balansert, medan ,

- VI -

adg pd NRK som ubalansert.

.4 Z. le

pro-israelske intervjuobjekt, moderat etter ek.stren1, '!.evaa ' ' NRK var sterkt partsorientert.

Ndr det gjeld radio- og fjernsynsdekninga av konflikten~ Libancn er det bC.de for befolknings- og e?.iteutval ein klar tendens ,;,,, c:.t dei som tek avstand frd invasjonen er meir nøgde med NRKa dekning enn dei som støttar eller har forst&ing for in~asjonen. densen er sterkest for eliteutvalet, gasjerte,

fordi vi her har dei mest en-

og dei som er mest kons-istente i

De-i største utslaga l-i te leg.

haZdningar. av om fjernsynet var

I befolkningsutvalet meiner dei fZeste i begge Zeir~r

at dekninga i

fjernsynet var i

lite,~.

er pd kor nøgd einer, ut fr& haldning til konflikten.

Ill le

såg på balanse som positivt.

Men. balanse-

punktet hadde ein tydeteg tendens til d liggje noksd nær sentrum av deira eiga subjektive oppfal;ning av kva som var sann1..-nua.

Kritikken var i

stor grad personorientert

og i

liten grad retta

inn pd eigenarten ved media, strukturelle eller objektive trekk ' " Hovudkritikken bZir retta // ved nena1--ngc.. aen ' / påvirkningskraft ein tillegg bilete. Undersøkinga v&r viser at dei verbale innslaga var relativt like i radio og fjernsyn med

I

omsyn til partsorientering eller subjektivitet, med hovud~ritikken Ole-i likevel retta mot fjernsynet.

Arsaka til dette ligg delvis i at elitar på førehand har ei meir negativ haldning

enn tiZfellet er for det store

publik;.J,m.

Dette er veldokumentert gjennom fleire undersøkinq2r i mange land.

Alt etablerte haldningar til HRK blir ogsd kopla saman med institusjonens dekning av den aktuel:e konflikten.

K.ritikken er på fleir2. punkt både usakteg og overdriven. er ikkje særleg opptekne av journa.Zistisk profesjonalitet og !,.i tet.

Bortsett frå slike utsagn som at journalistane ikkje kon7 7"-~~ •ro17ere• o-o '•~n'ng•u•• qoc7+ flo• o1 lir ?,~+~n. t,•,,•e i•,.:A o,o,.•., " "''-' ~ l;t. l,::;v "'' ••-" "" ,, "-, -·~·,,.,::c_i.,,--, ''' Dette

. ,. ' er eit 1--na.1--re.'<.-ce '

på ka~ sterkt verdilada spørsmdlet er for

-

VII -

:t

gruppene i

eliteutvaJet.

Dermed blir oppmerksomheten deira i

første rekke retta mot· batansesv·ørsmålet og ikkje mot kvalitetsnivået.

Israelske ·talsm·enn ko"rti of-tast ·t-i"l orde.

Når det gjeld kven som blir intervjua eller sitert i NRK, er det

f viktigaste funnet i undersøkinga at påstanden om at PLO-talsmenn lcttare kom til orde enn israelske talsmenn, ikkje held.

Israel-

ske talsmenn og kjelder blei intervjua, eller siterte, minst dobbelt så ofte som PLO-talsmenn og -kjelder.

Det er tydeleg at

dei som var sterkt følelsesmessig engasjerte i

konflikten, hekta

seg opp i innslag og intervju dei mislikte, og at desse fekk proporsjonar.

feil

Ein fann same tendensen blant enkelte av dei i

eliteintervjua som støtta PLO, og som klaga over at "Kåre Kristiansen dukka opp på skjermen minst eit par gonger i veka".

Faktum

er at han berre blei interv:jua ein gong på fjernsyn i den under-

søkte perioden, og sitert eit par gonger.

Det blei hevda at det aldri kom fram i

NRK at heloearbeidarane

på førehand var sympatisørar av PLO.

Vi fann berre eitt eller

0 to intervju der dette ikkje blei opplyst på ein tilfredsstillande måte.

henge

Påstanden er eit typisk døme på korleisein kunne

seg opp i enkeltepisodar og så forstørra desse i ei eiga

kognitive ramme, slik at ein fekk eit forvrengt bilete av kva som eigeleg hadde blitt sendt i NRK.

Kritikarar av NRK Si dekning av krigen i

Libanon hevda i inte:."-

vjuundersøkinga at "NRK bevisst unngjekk å intervjue og ta med talsmenn for israelske synspunkt, men så snart det dukka opp ein PLO-talsmann var NRK der".

Dette gjaldt også for PLO-representant-

ar og Israet-representantar som besøkte Norge.

Det var langt

lettare for PLO-representantane å sleppe til, blei det påstått.-

- VIII -

Bdde ~ juni, juti og august var det fleire israelske talsmenn som blei int_erJjua _i Dagsr,rnyen enn PLO-talsmenn. talsmenn blei berre intervjua i

Libanesiske

fem tilfelle, medan syriske tals-

menn aldri blei intervjua.

Dette fortgl noe om kven massemedia

definerte som hovudpartar i

krigen, og kven som knapt blei rekna

med.

Vi finn at det er sitert meir enn dob'!:ielt så mange israe Z.ske kjel.der som PLO-kjelder.

Det er nokså klart at det meste av informasjonsstraumen frå konliiktomY'ådet kJem frå Israel, viset dei israelske sitata opp mot libanesiske,

sjølv n~r

syriske og PLO-

kJetder tilsaman.

Den viktige.sta forklaringa på dette mønsteret er at informasjonar truleg er Zettare tilqjenqelege i Israel enn noen annan stad i Midt-Austen.

Israel.

1

Arbeidstilhøva for Journal.istar e:r> generelt gode i

Mange nyhetsorganisasjon.ar har eigne kor>respondentar der.

Israel har eit vetutbygd informasjonsapparat,

I

slik at journalistan'

får ein jevn straum av opplysninqar.

Språket er også. ei.n viktig faktor.

Dei færraste Journalistar kan arabisk.

Det er interessant at Syria var definert ut som relevant kon~likt-,

part.

Bette 1 prosent av sitate stamma frå syriske kjelder,, dette j1;_

til tZ'ass for at Syria var ein temmeleq viktig aktør.

Sagt på ein :-

annan måte: Det kom informasjonar ·om Syria, men ikkje [rå Syria.

I eliteundersøkinga var det langt •pd veg semje som at radioen gav ei meir nyansert og fyldig dekning av krigen enn fjernsynet.

\/

VåPe

u.nd11-rsøkingar tyder på at det mest ikk:fe er systematisk skil-

nad på dekninqa av krigen i radio og fjernsyn når vi må Z-er> part a-

orientering.

Unntaket er tapstala.

Dei fekk ei noe u lik dekning

ved at Dagsnytt tildels opererte med noe lågare tal.

Den viktigaste skilnaden er difor biletstoffet i Dagsrevyen.

Ei

~''"'"""

forklaring på at e'liteutvatet har større tillit til radio, er at dei har mistiZZit ti'l Oi'letstoffet i

fjernsyn.

dette er ein generell e'litehaldning.

1Ji

Det e~ mogleg at

Men i vår undersøking finn

i høgste grad va't',iasjon i eliteuf;valet avhengig av kva stand-

punkt dei tek

i

konflikten.

I den aktuelle situasjonen var det

særleg filmdekninga frå k~igen som irriterte dei som støtta Israel

- IX -

.

·1•

i konflikten, medan dei som tok avtand frå krigen var meir nøgde med biteti.toffet. oe·t, ser ut til at desse er bl'/,,t;t generalisert til haldningane til radio og fjernsyn, sidan undersøkinga viste ein større skilnad i-_.tillit til radio og fjernsyn hos tilhengarane av Israel .enn hos dei som tok avstand frå invasjonen. \Israelsksensur var ein faktor som i nokså sterk grad påverka \ dekninga av krigen. Publikum hadde rett til å bli informert om \aette. Men vi kan altså ikkje seie at "sensuren gjekk att som eit !refreng i reportasjane 11 -spesielt ikkje når vi samanliknar med mange filminnslag i periodar blei introdusert med "Godkjent av ksraelsk sensur". I den amerikansek debatten var dette eit viktig og det tykkjest som om enkelte av kritikarane av NRK berre har teke over argumentet. Det er tydeleg at dei norske kri}ikarane er 11 farga" av debatten i andre vestlege land.

1

Uprofesjonell handt·ering av tapstal. )Måten Dagsrevyen har brukt tapstal på - uavhengig av sanninga I er kritikkverdig. Dei opplyste PLO sine totale tapstal, men ikkje { a:Gs-;~;z,:~k,;~-Dei opererte med eit snevert intervall av tapstal, og tilrådde sterkt bestemte tal og kjelder. 40 prosent av alle tapstal i Dagsrevyen kom med, var utan kjelder.

Dagsnytt kom med totale tapstal både frå PLO og Israel. Ein operørte med eit breiare intervall, og tilrådde ikkje bestemte tapstai og kjelder fullt sd sterkt. Endeleg var berre 11 prosent av tapstala utan kjelder.

Når vi samanliknar NRK sin bruk at tapstal med dei to avisene eliteutvalet las mest, International Herald Tribune og Aftenposten, kom International Herald Tribune best ut. Her opplyste ein med kjelde dei fleste av dei sentrale tapstala som verserte, sam~ stundes som avisa dreiv kritisk journalistikk på grunnlag av dei tala som blei sett fram.

Avisa tilrådde ingen spesielle tal, men påviste på kva måte dei ulike tala kunne vere misvisande på.

-

X -

l

Partsorientert :begrepsramme.

Dei fleste av dei konkrete ankepunkta mot NRK si dekning kom frå Israel-venZege grupper.

Våre analysar av kjeldebruk, - -"" . -- - -- . . ------ -- . .. i n_fo:rmas;fo.nsj:Jy:t ____,---------og intervjuobjekt har ei helling_ i Israels fa_vø_r.

'---- ---- ___ _,____________ -· Dette vil vi ikkje bagatellisere, men ubalanse kan i stor grad tilskrivast arbeidsforholda for pressa. .,.

Kritikken retta seg i hovudsak mot faktaopplysningar.

l. Særleg når det gjeld bruken av tapstal, er det som vi ser, mye som tyder på at det var grunnlag for kritikken. Relevante opplysningar om tapstal kom ikkje fram i NRK. Men kritikargruppene hø.ftar seg også i stor grad ved bestemte pro-israelske argument og tema som dei hevdar ikkje kom fr>am i NRK. Mye av denne kri4----------------"'~-tikken viser seg ikkje å hal de.

\

Mange av kritikarane av NRK hadde ei bestemt kjensle av at dek- - :;,; ninga var subjektiv, men hadde vanske leg for å setje fingeren j på kva subjektiviteten eigenleg låg i.

Di.for blei kritikken r>etta -] mot faktaopplysningar.

V4I!JL_Jun,rt_"~~~i~~t tydeY' ... på._..at; --den--.11i}f_t_ig) ~-~-iP..!:rtJ.- .fr:n:___ }!JJki€}~.J i_y_ i:..P e_,P __ f~,~_J§ ____ J,,cJg,. __ 'k_ Ja k,tao p-p.l..y.S-n.iJ1i;J.Ep_,_ -- m_e n i ~ '!Jftg.J:.>Æl'__~tr-:.Y-~ Noe av det særmerkte ved begrepsbruk, er at det er ei form for subjektivitet som godt kan vere ubevisst både hos journalist og publikum. Enkeltepisodar er dårlege indikatorar på denne typen subjektivitet. Det er berre gjennom systematisk oppteljing over ein lengre periode at ein kan avdekkje generelle møn-

f

(::::tim:::::r~ ;~~~:~::;;;;i~::~_p::::!;;;;t:~:; :;;:::;r:;: 0

nigdan isra_elske begrep som blei nytta for å beskrive hendinøar o_,x1__aktørar 1 så og seie ikkje kom fram.

NRK nytta og nøytral be;re~- /dVB. beg;.e":/f~-som·---.b-e"gga<(;-;;;;;-p---{-· konflikten nytta). Men var ~ - - • - - - - - • .-h••~•os•

\

'"

'-••~,.,.•••"

,

•• •• _ ,

,

• -

•• . . - - ,

• • r - ' -•••-,..,-<•--'

•---•-""••••~-•-• ... •••• •-•-• -•

• -•• -• • ,-. • •• ,_,.,,. - • • - • ~ - - • - • - • -----•-•-••-•

det tale o~· å velje mellom to partiske begrep, var det eit gjennO'J}.!l__~-<!,_'l}-__4_!!__ mønster, at NRX-medarbeidarane valde de't"'b-e-g-Fepe't' Som var par>tsor_ientert for PLO.

t1 Ei forklal'ing vå funna

våre er at internasjonal presseterminologi Æi .J -\ i stor grad byggjer på at vi har definert som PLO-terminologi. ~, 'Dette er eit vesent~eg poeng for vu~deringa av begrepsbruken i NRK. I am_er,ikanske media skjedde det endringar i løpet av perioden i ret-~~

i

>I

- XI -

il-1!

I

\I IJ

ning av sterkare PLO-terminologi - noe som hadde samanheng med veksande kritikk av krigen.

Dette viser likevel at begrepsbruken.,;! er ein eigna 11 tempeY'aturmålar 1' foy, graden av partsorientering f eller subjektivitet.

~. Vi har funne at NRK redaksjonalt i stor grad brukar PLO-terminoloj_- gi for å omtale krigen og konfliktpartane (sæ-rleg PLO), medan det (" mest ikkje blir brukt israelsk terminologi. ,Vi har og funne at ""'-" ------- - ------- ----··---- -· - -·· .

• \ når israelske partstalsmenn blir intervjua, blir terminologien ·---:· --~--,•,·--------_,, •• , -• ----. -- ---, -- ------------- -----------------•.

-·

.,

\ ofte vridd over i _J!__EO-:_te.!'m~!l:,___o___I_og:L'., • ---.:.,c,___ .,

I dei tilfella vi har greidd å finne tilbake til dei opprinnelege utsagnene ved å undersøkje dei israelske pressemeldingane eller utskrifter frå talane, har vi funne at det som blei sitert i PLO-terminologi, opprinneleg blei sagt i israelsk terminologi eller iblant '- i nøytral terminologi.

Vi kan ikke på vitskapleg grunnlag slutte frå korleis begrepsbruken faktisk var i NRK si dekning til korleis den burde eller ikkje burde vere. To tolkningar av resultatet er begge moglege. a) Dei som meiner at den krigen Israel førde i Libanon var ein rettferdig krig, vil kunne hevde at resultatet frå undersøkinga om begrepsbruk syner at NRK gav ei ubalansert og partisk framsti7,,ling. Begrepsbruken avslører at NRK-j'ournalistane generelt sympatiserte med PLO, og at dette gav seg klare utslag i dekninga.

NRK aksepterte PLO sin definisjon av krigen, medan den israelske meiningsramma ikkje fekk sleppe fram til publikum. JJ~!:f!lti!.."i:JX:.}!:. ~~n r:_!..-flfL~---i!!(!J:_!::_<},tOr på kvi for det blei dreve ..,!;!__q__ },f,__:f?§.~-~1}_i_:fti§__½~~jq~rna~Jstl,kk .. på__ •%-.--, PLO. ""·--s.f"da,~ el1i· --dejlneri.~ °i?_i,.(},-;·;;;;·· e·in f'rigjer·ingsorga;i·isasjon, blei NRK heilt blind for PLO sitt terrorvelde i Sør-Libanon.

Enda verre var det at NRK dreiv systematisk sitatfusk av israelske talsmenn slik at meininga blei forvrengt og argumenta nøytraliserte, kan ein hevde. b) Dei ·som meiner at den israelske invasjonen i Libanon ikkje kan rettferdiggjerast, vil kunne seie at det ville vere urimeleg om NRK skulle bruke ein 11 balansert 11 terminologi på det som objektivt sett var ei ubalansert hending. Objektivt sett var det Israel som ' var den aggres~ive parten i konflikten, og som difor også hadde - XII -

mest trong fdr å legitimere handlingane sine.

Sett i

lys av det

som faktisk skjedde i Sør-Libanon, kva for begrep er det mest rimeleg at NRK ikulle bruke; "Invasjonen i

Sør-Libanon" eller

"OperasJ'on Fred for Galilea", "Okkupasjonen av Sør-Libanon 11 eller

11

frigjeringa av sør-Libanon 11 osv.

Når ein berre hadde

to begy,ep å velje mellom, var det ikkje rett av NRK. å bruke 1'P[,Osoldatar 11 i

staden for

11

terrorist"?

kva bokstvane "PLO 11 står for,

Og når ein skal referere

er det ikkj8 da rett å bruke det

offisielle namnet "Den palestinske frigjeringsol'ganisasjonen, PLO 1' , i

staden for "terroristorganisasjonen PLO"?

Når det gjeld NRK-journalistane sin bruk av terminologi, er det liten grunn til å mistenkje dei for å vere bevisst manipulerande.

Saka er vel hel!er at dei i den aktuelle situasjonen oppfattar. visse begrep som naturlege og nøkterne, medan andre begrep (dei israelske) blei sett på som Zegitimerande og propagandistiske. ·1 ;,,

f' Samanstiller vi bruken av PLOs begrepsramme med tidligare refererte resultat som viste at informasjonstilfanget hella i

Israels

favør, er det grunn til å seie at NRK spelte ein aktiv rolle i å foT'midte ei bestemt tolkiiing av Om dette, sett i

,Cendingane i Libanon.

lys av dei faktiske hendingane, var ei rimeleg

vurdering eller eit utslag av Journalistisk ubalanse i

forhold til

NRKs programreglar, kan ikkje vi gi noe endeleg svar på.

Men vi

meiner gjennom analysen å ha klarlagt pro0Zemet, slik at det kanskje lettare kan handterast i

framtida.

- XIII -

INNHF.LD KAPITTEL I

Side

Bakgrunn for oppdraget ................................. 1 Kva var problemet for NRK? ............................. 1 Innfallsvinkel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 Metode • . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4

Avgrensing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

KAPITTEL II Mottakargruppene til NRK - den norske befolkning ....... 7 Bakgrunn. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 Norsk opinion reflektert i meiningsmålingar ............ 13 KAPITTEL III Mottakargruppene til NRK - opinionsdannarane ........... 30 Befolkning og elite . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 Borte best. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 KAPITTEL IV Synspunkt i debatten om NRKs dekning av krigen i Libanon ................................................

Manglande bakgrunnsstoff ...............................

Forvrenging ............................................

NRK sine mål ...........................................

Kva kan gjerast for å bli betre? .......................

KAPITTEL V Begrepsbruken i NRK. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Begrepsbruken som indikator på retning av den selektive persepsjonen ......................................

Konfliktpartane sin bruk av partsorientert terminologi.

Redaksjonell bruk av partsorientert terminologi ........

Forklarande utsegn om konfliktpartane ..................

43 48 52 59 66

I4 70 70 71 73 90

KAPITTEL VI Kven kom til orde i NRK? ............................... 93 Kven blei sitert i NRK? ................................ 98 "Dette blei ikkje omtalt i NRK" - ei undersøking av selektiv pers:e?sjon hos mottakaren ..................... 103 Tapsta]. ••••••••••••• ~ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·

11

111

KAPITTEL VII Drøfting av hovudresultata i analysen . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131 Ein splitta opinion. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131

Konkurrerande verdistandpunkt: Rettferdig eller urettferdig krig.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 3 Særleg eliten er kritisk til TV . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134

Israelske talsmenn korn oftast til orde ................. 138 Informasjonsstraumen mest frå Israel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139 Uprofesjonell handtering av tapstal. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141

Partsorientert begrepsramme. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141 Appendiks I:

Liste over intervjupersonar·i-eliteutValet ................................. 145 Appendiks II: Spørsmål stilt til befolkningsutval og eliteutval . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147 Appendiks III: Manual for koding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152 Appendiks IV: Reliabilitetstest . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163 Appendiks V: Utfyllande tabelloversikter ............. 165 Appendiks VI: Tapstal ................................. 170 Appendiks VII: Kringkastingssjefens presisering av oppdraget ... •............................ 173 NOTAR .................................................. 174 LITTERATUR .. ·.,, .... ·., ................................ 179

. . - - - - - - - - - - - - - - - - - - ------------ ------

KAPITTEL I Bakgrunn for oppdraget.

Krigen i Libanon i 1982 var spesiell ved den store dekninga begge sider i striden fekk i massemedia. Som i andre vestlege land blei dekninga også i Norge kritisert. Her heime var kritikken særleg retta mot NRK. Det var på bakgrunn av denne debatten at kringkastingssjef Bjartmar Gjerde bad Norsk Utenrikspolitisk Institutt om ei undersøking. I brev til institutt.et presiserte kringkastingssjefen at 11 siktemålet er å få en vurdering om NRK i nyhetsdekningen har gitt et forsvarlig og rimelig bilde av Libanonkrigen, ... ".

I "

Kva var problemet for NRK? Som i andre krigar i nyare tid blei media under Libanonkrigen utsette for bevisst propaganda frå partane i konflikten. Dei prøvde å 11 selje 11 sin versjon av krigen. Det mediabiletet som kunne bli skapt, hadde noe å seie for partane sin relative posisjon i konflikten. Omlægringa av Beirut er eit godt eksempel på korleis opinionenerein viktig faktor for styrkeforholdet i sjølve konfliktområdet. Amerikansk opinion var - og er - sjølvsagt viktigast, men vestleg opinion generelt var også vesentlege målgrupper i mediakrigen.

For NRK, som for alle andre massemedia, er det problematisk å vite korleisein skal stille seg til formidling av nyheter i ein mediakrig. Problemet blir aksentuert når opinionen er klart splitta i synet på konflikten. Da er det vanskeleg å formidle eit bilete som blir oppfatta som dekkande og sannferdig.

Innfallsvinkel.

Når vi skal prøve å vurdere NRK si dekning av Libanonkrigen, er ein innfallsvinkel til problemet å samanhalde ei objektiv framstilling av kva som

11

eigenleg 11 skjedde i Liba-

non med det biletet NRK gav. Dette blir likevel nokså meiningslaust av fleire grunnar.

Ein slik analyse Vil lett bere preg av etterpåklokskap.

- 1 -

!I

Vår oppgave er å vurdere J{RK _3$_L __q_ekning med tanke på dei

} !'

a~beid~ f o;hoid---m~a;;b~id"arane hada:;-~;:~-~i=_QE~P-1y~~i~ ~;

l SQilLi~~t=_!:_!Igienge1ege-?å "";i~t-·"t·1i:~p~;;k;et .

Kr

i;~~-----1-~Lii,anon

er for nær it1a-:-El."-•rnelningsfull___ frciffiS-tilling må vente på ein historisk analyse.

Det viktlgaste problemet er likevel at det ikkje berre er spørsmål om å framstille meir eller mindre veldefinerte hendingar, men også å formidle elt bilete av handlingane ltil konfliktpartane. Dette krev tolking og forståing og ; er difor avhengig av samanheng (ei referanseramme). A framlstille handlingar krev utveljing av samanheng og er difor åfundamentalt sett subjektiv.

Problemet er klassisk i all journalistikk, men blir aksen-

l

tuert ved ein opinion som ønskjer at NRK ikkje skal velje ut

ri j

fakta og samanheng på noen av partane sine premisser. Partane skal behandlast likt - sjølv om ein splitta opinion ofte vil krevje at noen av partane skal behandlast meir likt enn andre.

!}

Kritikken av NRK byggjer m.a.o. på ei vurdering av i kva grad den subjektive ~tveljing er på den eine eller den andre parts premisser. Vi ser difor balanse som det sentrale me1 diaproblem for NRK og dette har forma analysen vår.

Balanse definerer vi som at NRK ikkje identifiserte seg med eller tok avstnad frå - noen part i konflikten. Ei framstil2 ling er m~a.o. ubalansert når den er partsorientert~ Vi Sjølv kan vurdere framstillinga til NRK som meir eller mindre balansert. Men balanse vil alltid vere eit relativt begrep. Den oppfatning publikum har av i kva grad NRK si framstilling var partsorientert, er avgjerande for å klar-

Slj~ omfBt:J ~~!e~t:!~e-~~~;:;~~~ mottaka:r=(publikum) blir difor analysert.

Den overordna ramma for analysen vår av mediakrigen er eit prosessperspektiv der NRK blir sett på som eit aktivt og førande forbindelsesledd i kommunikasjonen mellom par}

tane i konfliktområdet og det norske publikum. Figur 1 syner skjematisk dei ulike delane av analysen vår.

Publikum gir eit inntak til å bedømme oppfatta balanse (sjå I fig. 1). Endringar i publikum sitt syn på konflikten kan brukast til~ belyse både konsekvensane av og årsaker til skilnader' i vurderinga av NRK si framstilling.

- 2 -

rI l

1

~ I V Begrep

Konflikt ,, Ill

"------~ Publikum

-

\

Part A

✓ NRK~

I

I

li 'lite

PartR ~ ' /., ~.J / / / / • /T /

/

/

/

/

/

/

/ Figur 1, MEDIA-KRIGEN: PHOSESSMODELL

,

''''-''''""",''~

Samstundes ~an eventuell kritikk av NRK nyttast til å fokusere analysen av NRK si rolle som formidlar.

I koplinga mellom NRK og konflikten (sjå II - III i fig.

1) er vi opptekne av balanse som prosessegenskap: I kva grad NRK si dekning byggjer på kjelder frå begge sider i konflikten, i kva grad NRK selektivt dekkjer emner som anten er problematiske eller interessante for eine parten i konflikten. Tapstal er eit sentralt emne i mediakrigen; Ei balansert framstilling har som føresetnad ei kontinuerleg, kritisk og etterprøvande haldning til tala som blir presenterte av begge sider.

r \

'

Frå prosessperspektivet vårt er det sentrale element i analysen av NRK som mellomled~~~~e~~n~t-~9-__ .-t,,i.L,_¼v⇒a _)1Qm.J~J-it sagt, ~. '™"n.Jlleif 1;i,_l J;:QJ:"lais"'1at j:,l~r sag,t: Beg:r-ep (sjå IV i fig. 1) er

\ s ~ - ~ ~u~9"ar:nentet f9r kqrl_e.i.s .v.i ordnar___Qg_ _talka_,_z-_~k-0.Leg-

(

heten. V:L_fsi:i;:.§_i:,~f__ be~re _i" _den _ grad y_~--- !<_a_~--- -~-~_t;.j_e_ ..narnn.,J,::~ ting. ~--• • --::-~Det vi ikkje har begrep for, kan vi ikkje sjå eller forstå.

Dette gjeld både NRK og det publikum som NRK er meint åtene.

Blir PLO definert som fridomskjempar eller terrorist, israelarane som frigjerarar eller okkupant, har dette truleg

l verknad på kVa del av samanhengen journalisten fokuserer på og korleis publikum oppfattar det som blir formidla.

Metode.

Den mest vanlege

0

metoden 11 som hittil er teken i bruk for

å evaluere mediadekninga av Libanonkrigen, er ~itat-teknikken. 3 For å underbyggje påstandar om skeivhet eller ba-

k

"'.t

lanse, blir utdrag av dei aktuelle nyhetstekstane i kringkasting og presse sitert. Tanken er at lesarane skal vur-

)~

Jt "\" ;j

dere sjølve ved å granske materialet.

,; I';

berre trekkjer fram utdrag av nyhetstekstane, og det må

~

ein som regel gjere av praktiske årsaker, så vil kritika-

svakheten ved sitat-teknikken er tydeleg. Så lenge ein

';i , '

\ ::t\;;

"' lE ~

i

"' <

i

rane vere like selektive i dokumentasjonen sin som f.eks.

I. journalistane ein anklagar for å vere selektive.

I gjennomgåinga av NRK-materialet har vi difor sett det

som riktig å redusere vår innebygde subjektivitet ved bruk av konvensjonelle innhaldsanalytiske metodar frå samfunnsvit-

- 4 -

skap. Det inneber sy$tematisk oppteljing etter strengt definerte reglar og med kontroll av påliteleghet. 4 I undersøking av mottakargruppene har vi nytta oss av meiningsmålingar og eliteintervju. Metodiske problem knytta til eliteintervjuing har vi behandla inngåande i tidlegare arbeid. Vi tek der spesielt opp til drøfting avgrensingar knytta til ikkje-representative utval og instrumentelt betinga svar. 5

!

Vi ser ikkje på ubalanse i enkeltinnslag. Det er det totale mønsteret i NRK~-;:idtl~~ o~--Y-E!ngre periode vi

/ 1

er interesserte i. Dermed vil vi heller ikkjeJ.Qlrn.s.e.L~Rå

tJ

en~:1~1:=:_:_~~- og enkel:~~se__<!~- I dei tilfella vi har trekt ( fram enkeltutsegn, har dette vore som illustrerande døme på .)1vi4 eit generelt mønster vi har funne etter ei systematisk opp- C~fA? ~

f

teljing av heile materialet.

/ t;,,;i;i,,

. • Ni, 'O A'"··,

I første del av rapporten kjem vi til å analysere publi-

kums oppfatning av NRK. Datagrunnlaget er ei landsornfattande meiningsmåling av eit representativt utval av norske kvinner og menn. Utvalet blei spurt om både si haldning til krigen i Libanon og NRK si dekning av denne. Ei meiningsmåling er eit eigna instrument til å klarleggje standpunkt, men er lite tenleg til å drøfte underliggjande årsaker til dei reaksjonsmønstra vi finn. Vi supplerte difor meiningsmålinga med intervjuingaveit skjønnsmessig eliteutval frå aktivistane i debatten om NRKs dekning av krigen i Libanon. 6 Kringkastingssjef Bjartmar Gjerde ba om at vurderinga av NRK skullevere avgrensa til perioden frå den israelske innmarsjen til PLO forlet Beirut (4. juni - 31. aug. 1982). I undersøkinga har vi avgrensa oss til å vurdere Dagsnytt kl. 1830 i radio og Dagsrevyen i fjernsynet. Vi undersøkte alle sendingane av desse to prograrnpostane i den aktuelle perioden. 7 Avgrensing.

Analysen er ikkje ein diskusjon om kva som skjedde og ikkje skjedde i Libanon. Det er primært ein analyse av eit mediaproblem og ikkje ein analyse av ein internasjonal konflikt.

I vurderinga av kva materiale som var mest relevant å sjå på, kunne vi ha valt ein intensiv eller ein ekstensiv strategi. Ved ein intensiv strategi ville vi ha avgrensa

'F"Wr

dei tidsperiodar vi vurderte, men til gjengjeld vurdert alt som blei sendt i deSse periodane. Vi valde den ekstensive strategien ved åta heile perioden, men da avgrense til dei to programpostane vi ut frå mange grunnar fann var <lei viktigaste NRK sende om krigen i Libanon.

Det er sentrale problemfelt innan forskning på massemedia som ikkje vil bli tekne opp til systematisk drøfting, analyse og måling. 8 Viktig innan massemediaforskning har bl.a. vore å analysere dei prosessar som fører til at massemedia vel ut visse delar og utelet andre. Dette forskningsfeltet blir gjerne kalla for 11 the gate-keeper 11 -tradisjonen. Eit felt har sett på kva ulike formidlingsmetodar har å seie for måten bodskapen blir oppfatta på.

(Bilete versus verbal bodskap t.d.).

Analysen vår er avgrensa til tekst.Biletmaterialet i fjernsynet har vi hatt til gjennomsyn,men vi har ikkje kunna·gjennomført- vitskaplege, rnålingar .av hrukeff eller den effekt. biletet-· h-ar.

Ei oppgåve for undersøkinga kunne og vere å vurdere den journalistiske profesjonalitet og kvalitet på NRKs dekning.

Det finst gode argument for å hevde at balanse og kvalitet heng saman. Men ein balansert reportasje kan godt vere dårleg journalistikk, og ein ubalansert reportasje kan godt vere god journalistikk. Vi har difor ikkje grunnlag for å dele ut

11

ka-

rakterar 11 til NRK-journalistane ved å avgrense undersøkinga til balanseproblemet.

Vi kan ikkje i denne undersøkinga avseie den endelege domen over NRK si dekning av krigen i Libanon, men vi vil prøve å belyse det som vi ser som eit sentralt problem for insf~itusjonen i situasjonar av denne type.

§f -

.r

i/il

Vi kjern til å sjå på fleire dimensjonar ved balansebegre-

';

pet. ~_.QSLi.---,me.in-ings.ratll!!!er eller begrep__....~Y.tJ_ar.. i -----~---~~-,---formidling av fakta, hendingar og synsmåtar frå krigen stå Vi har sett det som vår oppgave å prøve å skape innsikt i problemet. Balanseproblemet er det ikkje noe endeleg løy-· sing på for ein institusjon som NRK, men institusjonen må likevel leve med problemet. Siktemålet vårt er å gi NRK ei utgreiing som kan hjelpe til med å handtere balanseproblemet på ein best mogleg måte i framtidige dekningar av internasjonale konfliktai;.

- 6, -

KAPITTEL II

Mottakargruppene til NRK - den norske befolkning.

Bakgrunn.

6. juni 1982 gjekk israelske troppar inn i Libanon.

Aksjonen kom til å bli den mest langvarige krig Israel hadde ført mot noe arabisk land sia 1948/49. Vestlege journalistar var ustoppelege og utrøyttelege i si jakt på stoff om krigshandlingane. Det nytta ikkje å føre krigen i det dulde - den rulla over TV-skjermen. Men denne gongen blei ikkje israelarane hylla i vestleg presse, snarare det motsette. Krigen hadde ingen krigsheltar, verken for Israel eller utanverda. Det var ingen Moshe Oayan frå denne krigen.

Rett etter krigen i 1967 blei det tatt ei meiningsmåling av eit representativt utval av norske kvinner og menn.

Av denne gjekk det fram at 74% sympatiserte med Israel, 5% sympatiserte med arabarstatane medan 21% sa at dei ikkje visste, var nøytrale eller ikkje tok standpunkt for noen av konfliktpartane.* Også etter krigen i 1982 blei det tatt meiningsmåling.

Av dennegjekk det fram at 5% hadde full sympati med Israel, 26% sa dei hadde forståing for krigen medan heile 55% tok avstand frå den israelske krigen. Endeleg sa 14% at <lei var i tvil eller ikkje visste.** Desse to krigane demonstrerer på ein dramatiSk måte dei haldningsendringar i konflikten vi har vore vitne til både nasjonalt og internasjonalt.

Dei to meiningsmålingane er tatt i situasjonar med stor dramatikk. Utslaga er difor særleg store, men det demonstrerer likevel den markante haldningsendring som den *Meiningsmålinga blei utført av Norsk Gallup med elt representativt utval på 1600 personar. Den blei offentleggjort 26. august 1967. **Norges Markedsdata as - intervjuundersøking utført i perioden 20. sept. - 11. okt. 1982 etter oppdrag frå oss.

Utval: 1329.

- 7 -

menige mann og kvinne i Norge har gjennomgått i konfliktspørsmålet. I staden for den kompakte konsensus, har vi nå fått ei mest like kompakt usemje. Det kompliserer situasjonen for NRK. Tala er nemnt innleiingsvis for å illustrere tendensen, men vi skal seinare i kapitlet korne med meir utførlege data og analyse av spørsmålet.

Kanskje vil noen stille spørsmål om kva som kan vere forklaringa på slike endringar. Tidsrommet mellom junikrigen 1967 og Libanonkrigen var femten år. Noen vil nok sikkert hevde med ein viss rett at junikrigen 1967 var ei hending av ein kvalitativt annan karakter enn krigen i Libanon 1982. Dei objektive faktorane, i den grad slike kan seiast å finnast, var meir på Israels side i 1967 enn tilfellet var i

1982. Vi kjenner oss ikkje trygge på at dei

var så dramatisk ulike, men dei forståelsesrammer vi opererer med for å skjøne og tolke det som skjer, var dramatisk ulike i dei to krigane. Litt enkelt kan vi seie at ein negativitet som gradvis hadde utvikla seg mot staten Israel i større grupper i Norge, gjorde at mange såg hendingane i 1982 i eit heilt anna lys enn tilfellet var i 1967.

Det er grunn til å tru at Norges haldning til konfliktpartane ikkje er heilt uavhengig av den politikk konfliktpartane fører. Analyserer vi denne politikken, vil vi truleg korne til det resultat at Israel har lagt opp til ein politikk som har vore vanskeleg å forstå for større grupper i det norske folk, medan arabarverda har ført ein politikk som i større grad enn tidlegare har fått merkelappen moderat.

Viktig har det også vore for haldningsendringsspørsmålet at ein ny aktør har framstått på scenen med ein stendig meir markant profil - PLO. Det faktum at ein har hatt ein så artikulert representant for det palestinske folk, har vore ein medverkande faktor til at lyskastarane til massemedia i større grad er blitt retta mot problema til dette folket, og i mindre grad retta mot det jØdiske folket sitt liv og

- 8 -

lagnad.

Vestlege massemedia spelar ei rolle i seg sjølv. Den aktive og oppsøkjande journalistikk er blitt ført i konfliktområdet. Det er blitt vanskelegare for konfliktpartane å manipulere informasjon, jamvel i krig. For første gong i konfliktens historie var det i 1982 eit utal vestlege journalistar til statles på begge sider i konfliktområdet rnedan krigen pågjekk. Tidlegare drog nok vestlege journalistar til Tel Aviv og Jerusalem i kampens hete, men våga seg knapt over til den andre sida. Denne auka aktiviteten har spela ei rolle i utviklinga av ei meir kritisk haldning til Israel.

I tillegg kjem at det i større grad enn tidlegare er etablert aktivistgrupper i Norge som har til formål å spreie kjennskap og forståing for det palestinske problemet. Det norske bidraget til UNIFIL har også vore ein faktor.

Det vil og vere eit interessant samspel mellom det politiske leiarskiktet og opinionen. Det er ikkje slik at politikarane automatisk driv med opinionssvingningane, og at standpunkta dei inntek er ein direkte refleks av desse.

Rettare er det å seie at det er ein gjensidig påverknad.

Politikarane påverkar opinionen og opinionen påverkar politikarane. I å frambringe haldningsendring, kan denne prosessen vere viktig. Når større opinionsgrupper kjenner seg usikre eller er på gli, slik som tilfelle har vore i konflikten mellom Israel og arabarstatane, kan fråsegner frå politikarar med autoritet i opinionen ha stor innverknad.

Dette har også vore ein faktor i å framskunde haldningsendring. Når vi analyserer meiningsgrupper, blir difor også tilhøvet til den offisielle politikken interessant. NRK si dekning vil stå i eit visst samspel med denne. Ein analyse av norsk politikk høyrer difor også med.

I ein endringsprosess er det opposisjonspolitikarane som kan ta dei mest radikale standpunkt, medan partia i regje-

- 9 -

II

I

ringsposisjon må vere meir varsame. Opposisjonspolitikarane prøver å kassere inn vinst på opinionssvingningar, medan regjeringspartia nødvendigvis må vere forsvararar av den alt etablerte politikk. Slik vil det jamt vere i eit demokrati. Det ligg ikkje noen dobbelmoral i dette, men tilhøyrer eit av dei strukturelle trekk ved alle levande demokrati.

Vi skal sjå klare døme på dette både i 1967 og 1982, men med den skilnad at i 1967 appellerte opposisjonen til sterke pro-israelske sternningar i det norske folk, medan opposisjonen i 1982 appellerte til tildels anti-israelske stcmningar.

I 1967 var stemninga i det norske folk sterkt pro-israelsk. Dette kom bl.a. til uttrykk i meiningsrnålingar.

Norsk presse teikna eit einsidig pro-israelsk bilete av krigens årsak og karakter. Det same kom til uttrykk i Stortinget. Det som kom til uttrykk i opinionen, media og Storting kan vi kalle den ekspressive, eller følelsesmessige sida av problemet. Det var ei bØlge av sympati for Israel.

Men det interessante å merke seg er at bølga av sympati for Israel ikkje gav seg utslag i ein pro-israelsk politikk~ Tenestemenn i UD fann at den pro-israelske sympatien gjekk på tvers av det dei såg på som meir vitale norske interesser, slik som tryggings- og næringsinteresser og vår rolle i FN. Særleg viktig var omsynet til norsk skipsfart, og redsla for å bli vikla inn i stormaktsinitiativ som ville bryte med norske tryggingsinteresser. UD stod såleis på det vi kan karakterisere som ei utprega nøytral linje. Det kan framfØrast mange gode argument for at Norge burde føre ein slik nøytral politikk og ikkje la den følelsesmessige komponenten vere besternrnande. Det interessante er at Stortinget stillteiande godtok at UD førde ein politikk stikk i strid med det ein meinte i Stortinget.

Det motsette er tilfelle i 1982. UD kunne da ikkje føre ein politikk på tvers av Stortinget. Saksforholdet er snudd opp ned. Nå er det UD som er blitt underlagt Stortinget~ Det er Stortinget som dikterer politikken.

- 70 -

I

Tidlegare utanriksminister Knut Frydenlund har ei generell drøfting i boka

11

Lille land - hva nå? Refleksjoner om

Norges utenrikspolitiske situasjon. 11 * Der skriv han bl.a. når det gjeld Midt-Austen: nNår det gjelder Midt-Østen, har Stortingets engasjement vært så sterkt at det har bestemt regjeringens politikk i denne konflikten.

I mitt første innlegg i Stortinget etter jeg var gått av som utenriksminister, var jeg i den paradoksale situasjon at jeg framhevet nødvendigheten av at Norge måtte endre sin politikk i Midt-Østen. Med den myndighet som Stortinget hadde tiltatt seg på dette området, var det Stortinget selv som måtte foreta den revurdering som var nødvendig. 11 Korleis kan vi forklare den store endring i Stortingets rolle når det gjeld utforminga av norsk politikk. I 1983 må alle politiske parti i Norge finslipe sine standpunkt om konflikten og Stortinget overvaker nøye utanriksministerens ulike utspel. For å forklare ei så stor endring i den parlamentariske praksis, må vi gå tilbake til den haldningsendring vi har vare inne på tidlegare~ Det har vare visse hendingar som har verka som ein katalysator for endring av den parlamentariske praksis på dette punkt, der den aller viktigaste var da daverande utanriksminister Knut Frydenlund gjekk inn for at Yasir Arafat skulle få høve til å tale i Hovudforsamlinga i FN. Det skjedde i 1974 og vekte stor røre i Norge6 Stortinget kravde nå å få eit ord med i laget. Dette ville truleg ikkje ha skjedd dersom vi ikkje var inne i ei generell utvikling som fØrde til at spørsmålet blei eit uhyre viktig innanrikspolitisk spørsmål.

Det var ein endringsprosess igang.

*Knut Frydenlund: 11 Lille land - hva nå? Refleksjoner om Norges utenrikspolitiske situasjon. 11 Universitetsforlaget Oslo-Bergen-Tromsø 1982, side 26.

- 11 -

I

il

Grupper i Stortinget med ulike synspunkt på konflikten, gjorde saka meir komplisert for UD. Det kan høyrast paradoksalt, men det var lettare for UD å føre ein politikk som gjekk på tvers av den konsensus som var i Stortinget i 1967 enn det var i eit pluralistisk Storting i 1982.

Etablering av aktivistgrupper for PLO i Norge og ei meir kritisk haldning til Israel i norske massemedia, var teikn på at spørsmålet kunne bli meir komplisert i norsk innanrikspolitikk i framtida. Endringsprosessen fØrde til ei nedbryting av den relative konsensus vi hadde hatt om problemet. Vi opplever ei auka splittinq i den norske politiske elite såvel som i norsk opinion. Splittinqa i spørsmålet verka oqså til at det fØlelsesmessiqe enqasiementet blei viktiqare. Ved både eit følelsesmessiq enqasiement oq splittinq av norske politiske eliteqrupper var qrunnlaqet laqt for større hyppiqhet i debatterinq av problemet.

Ved hyppigare debatterinq blei spørsmålet naturleg nok eit meir sentralt innanrikspolitisk spørsmål~ At elitane blei splitta, det følelsesmessige engasjementet styrka og hyppighet i debattering av problemet auka, qiorde at den norske politiske elite, såvel som norsk allmenhet, utvida sitt kjennskap til problemet. Dermed utvikla det seg igjen meir riqide oq konkurrerande subiektive verkeleghetsoppfatningar hos kierneqruppene.

Desse faktorane er ei hovudforklaring på at Stortinqet i 1983 spelar ei heilt anna rolle i utforminga av norsk politikk i Midt-Austen enn det gjorde i 1967. Det var ein endringsprosess undervegs.

Vi har fått kjernegrupper av aktive politiske elitar som fullt ut identifiserer seg med den eine eller den andre konfliktparten. Desse gruppene sørgjer for å halde debatten ved like, fordi ingen av gruppene ser slaget om den norske opinionen som tapt. For NRK kompliserer ein slik situasjon dei mediaspørsmål som er knytta til rapportering frå konflikten. Det er i slike situasjonar at kravet om såkalla

-

12 -

l

J

11

balanse 11 blir reist med full tyngde. Vi kan ha ulike opp-

fatningar om eit utanrikspolitisk spørsmål utan at dette er særleg problematisk for NRK. Men kopla saman med at spørsmålet blir fanga opp i den innanrikspolitiske debatt som eit vedvarande tema med sterkt engasjement, gjer spørsmålet meir problematisk.

Norsk opinion reflektert i meiningsmålingar.

Vi skal nå sjå på meiningsmålingar som er tatt i norsk opinion i spørsmålet for vidare å dokumentere den endringsprosess vi stendig har referert til. Det er da naturleg åta utgangspunkt i den opinionsundersØkinga som blei gjort rett etter junikrigen 1967, offentleggjort 26. august 1967.

Eit slåande trekk er at det var få nordmenn som sympatiserte med arabarstatane. Eit representativt utval på 1600 personar blei spurde, og spørsmålet lydde slik:

I konflikten mellom Israel og araberstatene - vil De si at De sympatiserer med Israel eller araberstatene?"

11

Som vi alt har vore inne på svara 74% at dei sympatiserte med Israel, medan berre 5% sa at dei sympatiserte med arabarstatane, 21% sa at dei ikkje visste, var nøytrale eller ikkje sympatiserte med noen av dei.

Eit anna slåande trekk ved denne målinga var dei små nyansar i oppfatningar i ulike grupper i befolkningen. Det var ingen stor variasjon i resultata verken på kjønn, alder, inntektr yrker geografi og politisk sympati. Det var m.a.o. eit relativt kompakt eller einsarta mønster. Sympatien med Israel var overveldande. Det einaste markerte avviket har vi på politisk sympati, der Sosialistisk folkepartiskil seg noe ut. Men det interessante er likevel at utslaget er minimalt idet 17% kan fortelje at dei sympatiserer med arabarstatane medan heile 65% sympatiserer med Israel. Det er dette partiet som har gjort heilomvending.

-

13 -

I 1967 var det allment akseptert at Israel burde ha rett til å vere i fred, at jØdane måtte få lov til å bu i sitt eige land. Jødane blei forfØlgde av dei arabiske naboane sine. Desse naboane trua Israel med total utslettelse, medan israelarane på si side ville ha fred. Biletet var at israelarane var elt humant og arbeidssamt folkeslag i motsetnad til dei arabiske folka. Israel var ein liten nasjon som hadde alle dei store nabostatane mot seg.

I 1982 går desse argumenta igjen, men da er det ikkje Israel og jødane det er tale om, men Palestina og palestinarane. Palestinarane er nå blitt det forfØlgde og trua folket. Nå skildrar ein palestinarane sin situasjon slik ein for berre 15 år tilbake skildra jØdane sin situasjon.

Det er likevel ikkje rett å seie at biletet i dag er like einsarta som det var i 1967. Tvert om er mønsteret i dag pluralistisk ved at vi har sterke opinionsgrupper som står på kvar si side i striden. Likevel kan ein ikkje unngå å leggje merke til den underliggjande tendens til svart/kvit tenking og forenkling der noen er heltar , andre skurkar.

I auka grad overtek nå palestinarane helten si rolle for store grupper i norsk opinion.

Viktig for vurderinga av reaksjonen til mottakargruppene, er det engasjement som blir vist i spørsmålet. Eit av punkta i kritikken mot NRK, var at konflikten blei 11

overdekka 11 medan andre viktige internasjonale konfliktar

blei ignorerte. Ei viktig rettesnor for NRK i vurdering av kor mye oppmerksomhet som bør rettast mot ei gitt internasjonal hending, er folks engasjement eller interesse for spørsmålet. Profesjonell vestleg journalistikk har aldri berre vurdert kor viktig ei hending er

11

objektivt 11 sett,

men heile tida også relattert vurderinga til mottakargruppene si interesse for spørsmålet. For å f~ eit mål på dette, stilte vi spørsmålet: 11 Hvor interessert eller uinteressert var De i å følge med i nyheter og reportasjer fra krigen mellom Israel og PLO som foregikk i Libanon i sommer? 11 -

14 -

~

i

Her svara heile 66% at dei var svært eller ganske interesserte. Berre 9% sa at dei var nokså eller heilt uinteresserte. *Tabell 2.1

Interesse for krigen (Befolkning) Prosentfordeling.

Meget

Ganske

Litt

interess.

interess.

interess. interess.

Helt uinter.

33

33

26

3

Nokså

6.

Vet ikke

N

1329

Målingaforteloss at det var gjennorngåande stor interesse for krigen. Nå vil ein sjølvsagt kunne hevde at det var massemedia som skapte interessa. Samanhalde med andre faktorar vi har peika på, verkar målinga likevel truverdig.

Massemedia hadde som utgangspunkt eit alt engasjert publikum.

Klart artikulerte haldningar til stridsspørsmålet i konflikten, tyder også på stort engasjement.

Vi stilte fleire spørsmål som tok sikte på å måle haldningar. Første spørsmål lydde slik: 11

Hva er Deres holdning til Israels invasjon i Libanon og krigshandlingene der, - vil De si at Israel har Deres fulle sympati i denne krigen, - eller har De forståelse for invasjonen men ikke for omfanget av krigshandlingene, eller tar De avstand fra Israels invasjon i Libanon? 11 Da svara 5% at dei sympatiserte med Israel, 26% kunne fortelje at dei hadde forståing for invasjonen, medan 55% tok direkte avstand frå den, 14% svara at dei ikkje visste.

*Undersøking utført av Norges Markedsdata as blant landsomfattande utval i perioden 20. sept. - 11. okt. 1982.

- 15 -

Eit anna mål på haldning var spørsmålet: 11 Synes De eller synes De ikke at Norge bør anerkjenne PLO som offisiell representant for det palestinske folk? 11 Som det går fram av tabell 2.2 er det ein sterk samanheng mellom måten folk vurderer krigen i Libanon på - om den var rettvis eller ikkje - og haldninga til PLO. Og igjen er det eit gjennorngåande trekk at opinionen er sterkt splitta. *Tabell 2.2

Holdning til om Norge bør anerkjenne PLO,

etter holdning til krigen i Libanon.

Befolkningsutvalg~ Full sympati

Totalt

Forståelse

Tar avstand

med Israel

for invasjonen

fra invasjonen

9

26 49

35

24

47 18 34

100

100

100

100

N=68

N=340

N=737

N=1329

Ja, bØr anerkjenne Nei, bør ikke Tvil/vet ikke

63 28

Sum

Vi går så over til å spørje ~ om intervjuobjekta sjølve føler at dei har endra haldning til Israel og PLO. Resultata av dette er presentert i tabell 2.3 og tabell 2.4.

*Undersøking utført av Norges Markedsdata as blant landsornfattande utval i perioden 20. sept. - 11. okt. 1982.

-

16 -

28

37

*Tabell 2.3

Har krigen endret Deres syn på Israel?

(Splittet opp etter holdning til Israels invasjon).

Full sympati

Forståelse

Tar avstand

med Israel

for invasjonen

fra invasjonen

I positiv retning

24

I negativ retning

Totalt

9

1 45

1 70

53

Ikke endret

62

48

23

32

Vet ikke

6

6

7

13**

100

100 N=340

100

100

N=737

N=1329

Sum

N=68

2

Gamma= 0,62

*Tabell 2.4 Har krigen endret Deres syn på PLO? (Splittet opp etter holdning til Israels invasjon).

Full sympati

Forståelse

Tar avstand

med Israel

for invasjonen

fra invasjonen

Totalt

I positiv retning

3

10

21

15

I negativ retning

43

12

7

10

Ikke endret

41

71

59

57

Vet ikke

13

7

13

18**

Sum

100

100

100

100

N=68

N=340

N=737

N=1329

Gamma= -0,47

*Undersøking utført av Norges Markedsdata as blant landsomfattande utval i perioden 20. sept. - 11. okt. 1982. **Når totalsummen for 11 vet ikke 11 er større enn gjennomsnittet for de oppsplittede tallene, skyldes dette at den totale 11 vet ikke 11 -sumrnen inneholder 0 vet ikke 11 -gruppene fra både den avhengige og den uavhengige variablen.

Det generelle resultat er at krigen i Libanon har endra folk sitt syn på Israel i negativ retning, medan det ikkje har skjedd noen særleg endring i meir positiv retning i haldninga til PLO. Når vi splittar opp svara etter haldning til Israels invasjon, finn vi at blant dei få som har full sympati med Israel, blir det hevda av 24% at krigen har gjort dei meir positivt innstilt til Israel. Blant dei som har forståing for invasjonen, eller tek avstand frå den, er det mest ingen som seier at krigen har gjort dei meir positive til Israel.

9% av dei med full sympati med Israel har i løpet av krigen blitt meir kritiske til Israel, medan 62% hevdar ikkje å ha endra syn.

45% av dei som har forståing for invasjonen og 70% av dei som tek avstand frå den, hevdar at krigen har gjort dei meir kritiske til Israel.

Når det gjeld spørsmålet om krigen har endra synet deira på PLO, er det også klar -samanheng . mellom haldning til invasjonen og haldningsendring til PLO. Mønsteret er langt på veg eit spegelbilete av det vi fann på førre spørsmål, men utslaga er ikkje fullt så store. Det er også fleire som hevdar at dei ikkje har endra haldning. Men det er påfallande at det mest er like mange som seier at dei har blitt rneir negative til PLO (10%), som dei som seier at del er blitt meir positive {15%). Men som ein kan vente, er dei fleste av dei som seier dei er blitt rneir positive til PLO, også blant dei som tek avstand frå Israels invasjon. FØlelsane ovafor PLO er tydlegvis noe meir blanda enn følelsane ovafor Israel. Hadde ein i staden spurt om krigen hadde fått ein til å endre syn på palestinarane, ville resultatet truleg vore annleis.

Det noe overraskande funn at heile 24% av dei som fullt ut støttar Israels invasjon, seier at krigen har gjort dei meir positive til Israel, tyder på at spørsmålet ikkje - 18 -

eigenleg måler haldningsendring, men styrke og ikkje endring på dei haldningane ein alt har. Å seie at krigen har gjort ein meir positiv til Israel er kanskje berre ein annan måte å Uttrykkje kor sterk lojalitet og sympati ein alt har ovafor Israel.

Dessverre har vi ikkje data som gjer at vi i utvalet vårt kan skilje ut dei som med minst atterhald støttar PLO. Men det er truleg at vi ville kunne finne eit tilsvarande mønster for ekstremen på den andre sida.

Vi kan også Seie at spørsmålet truleg viser at haldningsendringa ikkje berre går i ei retning. Noen vil bli enda meir fastlåste i tidlegare standpunkt som ein reaksjon mot den generelle pågåande haldningsendring.

Tabell 2.5

Hvilke informasjonstype som blir holdt for å

være viktigst etter holdning til Israels invasjon i Libanon.

Befolkningsutvalg og eliteutvalg. støtter invasjon

Tar avstand fra invasj.

Befolkning

Elite

Befolkning

Elite

Verbale viktigst

22

64

15

22

Film/bilder viktigst Begge like viktig

22

27

33

45

51

9

48

33

Vet ikke

5

Sum

4

100

100

100

100

N=408

N=11

N=737

N=9

Vi konsentrerer oss om ytterpunkta, nemleg dei som held det verbale for viktigast, og del som held filrn/bilete for viktigast. Da ser vi at dei som tek avstnad frå krigen generelt, legg større vekt på bilete og film enn del som støttar invasjonen. Dette tyder på at motstandarane av invasjonen finn "støtte" for fordømminga si av invasjonen i dei til dels sterke scenane av øydeleggingar og død som blei

-

19 -

vist på fjernsyn. Dette blei også sagt eksplisitt i eliteintervjua.

Ein kunne kanskje vente. at elitar generelt er meir skeptiske til film og bilete som informasjonskjelder enn folk flest, og meir positive til verbal informasjon. Dette stemmer for dei i eliteutvalet som støttar invasjonen, medan tendensen er motsett for rnotstandarane av invasjonen.

Haldning til invasjonen slår sterkare ut for eliteutvalet enn for folk flest i synet på informasjonskjelder. Dette tyder kanskje på ein sterk.are bevissthet hos elitane om verknaden av film og bilete, og spesielt dei filminnslaga som blei vist frå krigen i Libanon.

Når vi skal vurdere NRK, er vi ikkje berre opptekne av kor mange minutt dei har gitt ulike grupper med ulike syns-· punkt eller kva faktiske opplysningar som er gitt. Like viktig er det å sjå korleis det publikum som NRK er meint å tene har reagert.

Som ledd i analysen gjennomførde vi ei meiningsmåling av eit representativt utval av norske kvinner og menn. Vi stilte generelle mediaspørsmål og spørsmål om NRK-dekninga av krigen i Libanon spesielt, vidare spørsmål om generelle haldningar til konflikten mellom Israel og arabarverda og spørsmål om konflikten i Libanon spesielt. Når det gjaldt spesielle haldningar til konflikten i Libanon, var vi i den heldige situasjon at Norges Markedsdata as alt hadde gjennomført målingar av <lesse spørsmåla etter oppdrag frå Aftenposten. Ut frå ønsket om å kunne samanlikne dei to målingane, stilte vi difor identiske spørsmål når det gjaldt haldningar til konflikten. Dette skulle vise seg å få større betydning for rnålingane enn vi var klare over på førehand.

Første måling blei oppteken i perioden 20. august - 10. september 1982 og andre måling 20. september - 11. oktober 1982. Massakren i Chatila og Sabra skjedde i dagane 15. - 17. september.

- 20 -

Noen av spørsmåla i NM september er formulert nøyaktig som i NM august. Vi kan difor med rimeleg grad av sikkerhet måle opinionsendring som blir særleg interessant på bakgrunn av det som skjedde i Chatila og Sabra. Vi har identiske spørsmål om Israels invasjon, syn på Israel, syn på PLO og haldningen til anerkjenning av PLO. Vi har likevel ikkje statistisk grunnlag til å seie noe om kor varig denne effekten er.

Vi antar heretter at vi med dei likelydande spørsmåla i NM august og NM september kan indikere verknaden av massakren på norsk opinion.

Tabell 2.6

Holdningen i norsk opinion til Israels invasjon

i Libanon før* og etter** massakrene i flyktningeleirene Chatila og Sabra.

FØr massakren Full sympati med Israel Forståelse for invasjonen

Etter massakren

%-diff.

-·2

24

5 26

7

2

Tar avstand fra invasjonen vet ikke

43

55

12

25

14

-11

Sum

99

100

N=1348

N=1329

Den største opinionsendringa etter massakren_ skjedde med veit ikkje-gruppa, som blei redusert frå 25% til 14% (11 prosentpoeng). Da dei to meiningsmålingane ikkje er gjort med same utval, kan vi ikkje seie sikkert kva standpunkt

*Norges Markedsdata as - intervjuundersøking utført i perioden 20. august - 10. september 1982. **Norges Markedsdata as - intervjuundersøking utført i perioden 20. september - 11. oktober 1982.

- 21 -

veit ikkje-gruppa har skifta til (fare for økologisk feilslutning), men mønsteret i resten av tabellen tyder på at <lei aller fleste av dei har gått over til åta avstand frå invasjonen. Gruppa som tek avstand frå invasjonen har auka med praktisk talt like mye (12 prosentpoeng) som veit ikkjegruppa har minka.

Innan den pro-israelske gruppa har det skjedd relativt små endringar. Men p.g.a. det store utvalet, er marginen signifikant (i flg. ein kjikvadrat-test). Noen har skifta standpunkt frå det uforbeholdne 11 full sympati med Israel 11 til det meir forbeholdne

11

forståelse for invasjonen 11 •

Sjølv om prosentdifferansen berre er på 2 prosentpoeng, er fråfallet likevel betydeleg sidan det i utgangspunktet berre var 7 prosent som gav uforbeholden støtte. Mest ein tredjedel av <lesse ser nå ut til å ha skifta til eit meir for~ beholdent standpunkt. Generelt ser det altså ut til at effekten av massakren først og fremst har gjort seg gjeldande for den store veit ikkje-gruppa, der svært mange etter massakren tok standpunkt~ Israels invasjon. Men også for dei som sympatiserte med Israels invasjon, har massakren ført til større skepsis (men ikkje nødvendigvis til åta avstand).

Ein kjikvadrat-test syner at resultatet i tabellen er signifikant på alle nivå ned til 0,1 prosent. Også endringa blant gruppa 11 full sympati" er signifikant på eit signifikansnivå på 5 prosent.

- 22 -

II

I I

Tabell 2.7

Respondentene som mener krigen har endret deres

syn på Israel før og etter massakren i flyktningeleirene Chatila og Sabra.

FØr massakren

Etter massakren

%-diff.

I positiv retning

3

2

-1

I negativ retning

41

53

12

Ikke endret

37

32

-5

Vet ikke

20

13

-7

Sum

101

100

Resultatet på dette spørsmålet viser same tendens som det førre: at massakren har gjort opinionen meir kritisk til Israel. Dei som meiner at krigen i Libanon har endra synet deira på Israel i negativ retning, har auka frå 41 prosent til 53 prosent, altså ein auke på 12 prosentpoeng. Dei fleste av desse (7 prosentpoeng) kjem truleg frå veit ikkjegruppa, medan ganske mange som tidlegare hevda at krigen ikkje hadde endra synet <leira på Israel, nå ser ut til å ha blitt meir kritiske {5 prosentpoeng).

Medan det før massakren var 3 prosent som hevda at krigen hadde gjort dei meir pro-Israel, er det 2 prosent som hevda dette etter massakren. Den lille skilnaden ligg innafor dei statistiske feilmarginane, men stemmer likevel med vårt generelle bilete.

Tabell 2.8

Respondentene som mener krigen har endret deres

syn på PLO før og etter massakrene i Chatila og Sabra.

Før massakren

Etter massakren

%-diff.

I positiv retning

10

15

5

I negativ retning

10

10

0

Ikke endret

53

57

4

Vet ikke

26

18

-8

Sum

99

100

- 23

-

Vi kan registrere ei viss endring i retning av eit meir positivt syn på PLO etter massakren {frå 10 prosent til 15 prosent). Det er ingen endring når det gjeld dei som meiner at krigen har gjort dei meir negative til PLO. Derimot er det ein auke på dei som hevdar at dei ikkje har endra syn på PLO som følge av krigen.

Som vi har sett på dei andre spørsmåla skuldast dei viktigaste endringane i opinionen at veit ikkje-gruppa har blitt mindre. Massakren har m.a.o. ført til at fleire ubestemte har tatt eit standpunkt - eit standpunkt som har vore kritisk til Israel.

Tabell 2.9

Holdningen til om Norge bør anerkjenne PLO fØr

og etter massakren i Chatila og Sabra.

FØr massakren

Etter massakren

%-diff.

Ja, bør anerkjenne

34

35

1

Nei, bør ikke anerkjenne Vet ikke

Z1

45

28 37

7 -8

Sum

100

100

Også dette spørsmålet viser at massakren har ført til at stadig fleire i veit ikkje-gruppa tek stilling. Vi har tidlegare sett at dei fleste herfrå blir meir anti-Israel. Men det oppsiktsvekkjande ved denne tabellen er at_ det berre er ubetydeleg fleire som går inn for anerkjenning av PLO etter massakren, medan det tvert imot er ein markert auke av dei som går mot anerkjenning av PLO. Dette mønsteret er vanskeleg å forklare og det står litt i strid-med det vi fann tidlegare, der det var ein viss auke i delen av dei som såg meir positivt på PLO. Mønsteret står også i kontrast til det vi har funne tidlegare om den sterke samanheng mellom haldning til Israels krig i Libanon og anerkjenning av PLO.

- 24 -

ut frå kognitiv konsistensteori ville vi ha venta ei markert endring til PLO. Men det kan tenkjast at dei nye gruppene som tek standpunkt, ikkje har så rigide oppfatningar av konflikten (mindre konsistente), slik at ei antiisraelsk haldning ikkje automatisk slår ut i ei sterkare pro-PLO haldning.

Når det er spørsmål om haldningsendring, må vi også skilje mellom den generelle tendensen i universet og ulike grupper innan dette universet~ Det er ikkje slik at standpunkta til alle grupper innan universet flyttar seg i same lei jamvel om hovudtendensen er eintydig. Den tilspissa og polariserte situasjonen kan og føre til at noen bind seg til standpunkt som går mot

11

straurnen 11 • Vidare er det like

klart at det ikkje er alle som endrar sine standpunkt. Dette gjeld i særleg grad for elitegrupper og spesielt aktivistgruppene innan den politiske opinionsmessige elite. Dette har vi ikkje kunna måle, men det går fram av resultata våre at den generelle tendens er at det er dei ubefesta som særleg blir påverka av denne type hendingar.

Med det opinionsklima som alt var skapt pga

tidlegare

krigshandlingar i Libanon, blei ikkje dei israelske leiarane vist mye nåde i vestlege massemedia. Groteske scenar frå massakren blei vist på fjernsyn, og var den hendinga som fekk begeret til å flyte over for mange som til nå ikkje visste kva standpunkt dei skulle ta til hendingane.

Film og bilete spelar her hovudrolla i massemedias kommunikasjon til publikum.

Vi kan heller ikkje påstå med sikkerhet at det berre er massakren som ligg til grunn for den eventuelle endringa andre hendingar kan også ha spelt inn. Det kan t.d. tenkjast at dei sterke protestdemonstrasjonane i Israel etter massakren kan ha dempa noe av effekten av massakren på norsk opinion. Men det blir spekulasjon.

Vi går ut frå at det er massakren som forklarer den store svingning vi her har på meiningsmålingane med så kort

- 25 -

mellomrom. Nå heiter det at ein ikkje skal feste for mye tillit til for store svingningar over korte tidsrom. All teori om haldningsendring fortel at dette er korrekt. Men det er berre halve sanninga, eller halve gjengiinga av teori om haldningsendring. Teori om haldningsendring fortel oss at innverknaden av isolerte dramatiske hendingar blir minimal på lengre sikt. Det blir eit mediablaff som ikkje påverkar våre grunnleggjande handlingar. Men dette gjeld ikkje dersom den dramatiske isolerte hendinga blir kopla til ein endringsprosess som alt er i gang. Dette må seiast å vere tilfelle med massakren i Chatila og Sabra.

Vi har alt peika på den langsiktige tendens sia junikrigen 1967. Krigen i Libanon var del av denne kumulative prosess. Massakren i Chatila og Sabra kom på toppen av denne utviklinga. Teori om haldningsendring skulle difor tilseie at effekten av hendinga på haldningsendring i opinionen blei relativt sterk, jamvel om utslaget er sterkare på vår måling enn det effekten vil bli på lengre sikt. Innverknaden av dramatiske isolerte hendingar kan ikkje svarast på med enkle ja og nei spørsmål, men må sjåast i samanheng med situasjonen,

opinionsklimaet og måten hendinga blir formidla

på. Våre målingar tyder på at vi må gi medlemmene av eliteutvalet rett i alle fall eit stykke på veg når dei påstår at bilete frå Libanon hadde stor effekt.

Etter å ha konstatert den sterke splittinga i norsk opinion i spørsmålet om krigen i Libanon, blei neste sentrale spørsmål å få kartlagt om det var noen samanheng mellom folks sympatiar og antipatiar i konflikten og <leira bedømming av NRK si dekning.

Spørsmålet vårt lydde slik: 11

Synes De at radioens og fjernsynets rapportering fra krigen i Libanon var saklig og balansert, eller hellet den i retning av israelske synspunkter eller i retning av palestinske/arabiske synspunkter? 11

- 26 -

*Tabell 2.10a Syn på om radio og TV var balansert, etter holdning til Israels invasjon. høy Full sympati med Israel

Forståelse for invasj.

lav Tar avstand

32 Saklig/balansert Retn.israelske synsp. 7 Retn.pal./arab.synspkt51 9 vet ikke

38 7 35 20

56 10 12 22

100 N=68

100 N=340

100 N=737

Sum

%-diff. (høy og lav) -24 - 3 39 -13

*Tabell 2.. 1 Ob Syn på om radio og TV var balansert, etter holdning til norsk anerkjennelse av PLO. Ja, bør anerkjenne Saklig/balansert Retn. israelsk synspkt.

Retn. pal./arab. synspkt. vet ikke Sum

Nei, bør ikke anerkjenne

60 12 14 14

36 5 39 20

100 N=465

100 N=371

%-diff.

24 7 -25 - 6

*Undersøking utført av Norges Markedsdata as blant landsomfattande utval i perioden 20. sept. - 11. okt. 1982.

-

27 -

*Tabell 2.10c Syn på om radio og TV var balansert, etter politisk sympati.

AP

SV

H

KRF

SP

V

FRP

Andre

Saklig/balansert Retn.isr.synspkt.

Retn.pal./arab. synspkt.

Vet ikke

51 10

70 3

43 8

28 4

53 9

58 10

39 10

45 18

12 27

12 15

28 20

41 27

12 25

17 15

22 29

27

sum

100 425

100 66

99 352

100 74

99 75

100 48

100 41

99 22

N=

9

*Tabell 2 .. 1Qd Syn på om radio og TV var balansert, etter alder.

Under 25

25-39

40-59

60 og over

Saklig/balansert Retn.isr.synspunkt Retn.pal/arab. synspkt.

Vet ikke

46

45

6 16 32

51 9 18 22

8 22 26

43 10 20 27

Sum

100 195

100 459

101 355

100 319

N=

Ta,bell 2 _10_ a- og.: b, viser kor subjektiv bedømmelsen er av kva som er objektivt og balansert.

Dei fleste som tek avstand frå Israels invasjon og går inn for anerkjenning av PLO, meiner at NRKs dekning var sakleg

*Undersøking utført av Norges Markedsdata as blant landsomfattande utval i perioden 20. sept. - 11. okt. 1982.

~

28 -

og balansert (56% og 60%). Tilsvarande meiner 51% av <lei som har full sympati for Israels invasjon, og 39% av dei som går mot anerkjenning av PLO, at NRKs dekning halla i retning av palestinske og arabiske synspunkt. Dei relativt få som meinte at dekninga hadde ei pro-israelsk slagside, var for det meste kritiske til Israel og positive til PLO. Kriteriene for objektivitet og balanse er tydlegvis for ein stor del bestemt av eigne haldningar og sympati i konflikten~. Eller sagt på ein annan måte: Kriteriene for sakleghet og balanse blir bestemt av det ein held for å vere objektivt sant.

Tabell. -2. 1·oc viser at folk som. stemmer SV er mest nøgde med sakleghetsnivå og balanse i NRKs dekning~ Folk som stemmer KrF er minst nøgde, og meiner at palestinske og arabiske synspunkt fekk for mye plass. Det er ikkje tilfeldig at det nettopp er <lesse to partia som sterkast har markert si støtte til PLO og Israel. Funnet støttar difor vår påstand om kriteriene for objektivitet og balanse.

Tabell-. 2. 1Od viser relativt små utslag av aldersvariablen når det gjeld synet på NRKs dekning .. Berre aldersgruppa 25-39 år er litt rneir nøgde med balanse og sakleghetsnivå, noe som delvis skuldast ein lågare veit ikkje-prosent. Mest ein tredjedel av den yngste aldersgruppa svarar "veit ikkje 11 • Resultata våre stadfesterein hovudhypotese i massemediaforskning. Publikums bedømming av balanse er vanlegvis å oppfatte som eit tilhøve mellom det mediabiletet ein får formidla og den verkeleghet som dette mediabiletet er meint å formidle. Resultata våre viser at det i dette tilfelle er meir komplisert. Vi har funne ein klar samanheng mellom befolkningen sine sympatiar og antipatiar i konflikten og bedømming av NRKs balanse.

Det viktigaste resultatet frå analysen av NRKs publikum, er den samanheng vi har funne mellom vurderinga av NRK si dekning og vurderinga av krigen i Libanon. Dette poenget drøftar vi vidare i neste kapittel.

- 29 -

KAPITTEL III Mottakargruppene til NRK - opinionsdannarane.

I analysen vår av publikums reaksjon på NRKs dekning av Libanonkrigen,har vi til nå støtta oss til ei landsomfattande meiningsmåling med eit representativt utval av norske kvinner og menn. Ei slik meiningsmåling er nyttig når ein skal kartleggje generelle standpunkt og haldningar, men samstundes er ei meiningsmåling lite eigna til å gå djupare ned i sentrale problem og spørsmål som reiser seg for NRK

i denne type situasjonar. Vi meinte difor det ville_vere ·av verdi å supplere meiningsmålinga med ei kartlegging av korleis norske elitar tenkte og resonnerte rundt dei mediaspørsmål som er relevante for NRK si dekning av krigen i Libanon. Med elitar tenkjer vi i denne samanhengen på dei personar i Norge som tilhØyrer dei førande i opinionsskapinga i denne internasjonale konflikten, meiningsdannarane eller premissleverandørane for den offentlegc debatt. Dei er aktive med utprega kollektiv orientering, har stor interesse for spørsmålet og stor kunnskap. Dei er menneske som har det Hernes og Martinussen kallar litiske ressurseru

11

høye individuelle po-

(Levekårsundersøkelsen: Demokrati og po-

litiske ressurser. NOU 1980:7). Ved sida av å finne elitar med høge individuelle politiske ressursar i dette internasjonale konfliktspørsmålet, var det samstundes viktig å finne intervjuobjekt som hadde vore opptekne av, og følgt med i, NRK si dekning av krigen i Libanon. Vi gjekk difor systematisk gjennom Aftenposten, Arbeiderbladet og Vårt Land der vi kartla alle som hadde ytra seg eller skrive avisartiklar om krigen i Libanon i perioden 4. juni -30. sept. 1982 ?å basis av denne lista tok vi .··ut eit skj,Øimsmessig- utval

på ·20 per sonar.

(·Sjå appen;:l.i.ks I} .. Vi må dif or presisere

at det ikkje er eit statistisk tilfeldig eller såkalla "representativt utval 11 • (Det kan di skuterast om det i det heile vil kunne la seg gjere).

- 30 -

Representa~iviteten av eliteutvalet.

Sia vi samstundes har gjennomført ei undersøking basert på eit landsomfattande representativt utval av befolkningen, er vi

i

stand til å

11

posisjonere 11 eller

11

plassere 11 utvalet

vårt i forhold til universet. Dette kan vi gjere svært presist ved at vi i tillegg til ein serie med spørsmål med opne svarkategoriar på slutten av intervjuet, stilte dei same spørsmål til medlemmene i eliteutvalet som dei som var stilt til utvalet i meiningsmålinga.

I tabell 3.1 vil vi få eit bilete av representativiteten av eliteutvalet i forhold til befolkningen.

Tabell 3.1

Forskjellen mellom befolkningsutvalg og elite-

I

utvalg i holdning til Israels invasjon i Libanon.

j

.1

Befolkn.utv.

Eliteutv .. *

%-diff.

Full sympati med Israel

s

1 0 ( 2)

Forståelse for invasjonen

26

45

( 9)

- 5 -19

Tar avstand

55

45

(9)

10

Tvil/vet ikke

14

Sum

100

100

N=1329

N=20

Tabell 3.2

j

.l

14

Forskjellen mellom befolkningsutvalg og eliteutvalg

i holdning til norsk anerkjennelse av PLO.

1

Befolkn.utv.

Ellteutv.*

%-diff.

Ja, bØr anerkjenne

35

45

(9)

-10

Nei, bør ikke anerkjenne Tvil/vet ikke

28

50

( 1 0)

-22

37

5 (1 )

32

Sum

100

100

Na1329

N=20

I

l

I

*Intervjuing av elitar blei gjennomført i perioden nov. - .des. 1982J - 31 -

I I

1

Eliteutvalet er, som alt nemnt, ikkje eit statistisk tilfeldig utval av

11

norske elitar 11 , men eit utval av dei som

har markert seg sterkast i debatten om Libanon.

I utveljinga har ein lagt vekt på å få flest mogleg synspunkt frå begge sider representert, men ikkje nødvendigvis la eliteutvalet gjenspegle befolkningen matematisk i forhold til standpunkt. Dei to tabellane viser at dei som støttar Israel er noe overrepresentert i eliteutvalet i forhold til befolkningen elles. Dette som ein naturleg konsekvens av at det var sympatisørar av Israel som i første rekke reagerte over NRK si dekning. Eit anna klart trekk ved eliteutvalet er at veit ikkje-gruppa er svært liten. Dette er.sjølvsagt fordi dei som engasjerer seg i ein debatt, også er folk som 11

veit 11 , dvs. har tatt stilling.

Materialet frå eliteutvalet vil vere ideelt for å sjå

kva haldningar som går saman,

11

konsistens 11 • Befolkningsut11

valet er derimot nyttigast i kartlegging av

tendensar 11 i

standpunkt.

Ein illustrasjon på dette får vi i tabell 3.3, der vi ser på korrelasjonen mellom anerkjennelse av PLO og haldning til krigen i Libanon.

Tabell 3.3

Holdning til om Norge bØr anerkjenne PLO etter

holdning til krigen i Libanon.

Full symp. Forståelse Tar avstand Sum Eliteutvalg:

- ( 0)

89 ( 8) 11 ( 1 )

45 50

Tvil/vet ikke

100 (2) ( 0)

11 ( 1 ) 78 (7) 11 ( 1 )

- (0)

5

Sum

100

100

100

100

N=2

N=9

N=9

N=20

Ja, bør anerkjenne Nei, bør ikke

-

Gamma = -0,97 Tabellen viser kor sterke korrelasjonane er mellom <lei to indikatorane vi har på haldning til konfliktpartane. Ein

-

32 -

garnmaverdi på -0,71 for)

(når

11

veit ikkje-gruppa er halden utan-

viste at korrelasjonen var sterk også for befolknings-

utvalet. Men ein enda sterkare korrelasjon får vi altså for eliteutvalet (-0,97). Haldningskonsistensen er hØgare for eliteutvalet, noe som ikkje er overraskande ut frå det vi veit frå tidlegare forskning av haldningskonsistens.

I tillegg til høg grad av haldningskonsistens, vil graden av engasjement, eller interesse, vere eit anna kriterium for å skilje ut _elit1ar~ f-rå befolk!lingen- generelt;Eit .mål på dette har vi fått i tabell 3.4.

Tabell 3.4

Interesse for medias dekning av krigen i Libanon.

Representativt utvalg (NM sept.)

Eliteutvalg

Meget interessert Ganske interessert

33%

Meget interessert

33

Ganske interessert

interessert

26

Litt

Nokså uinteressert Helt uinteressert

6

Nokså uinteressert Helt uinteressert

Litt

3

100%

interessert

Vet ikke

Sum

Sum

100

100

Vi ser straks at eliteutvalet si interesse for krigen er svært mye større enn for befolkningen elles. Alle i eliten tilhøyrer den tredjedelen av det norske folk (generalisert på grunnlag av det store utvalet i NM sept.)sorn er 11 meget interessert" i konflikten. Eliteutvalet blei da også valt ut fordi dei hadde aktivisert seg spesielt gjennom innlegg i aviser, noe som sjølvsagt krev spesiell interesse og engasjement. Det er difor grunn til å tru at eliteutvalet vårt inn_e~h(;!ld. noen: av -dei mest sentrale aY .dei "meget ·interesserte" Etter at vi nå har nposisjonert" eliteutvalet i forhold til befolkningsutvalet, skal vi først gi ei verbal framstilling av <leira vurdering av NRK si dekning for å få ei rneir utfyllande framstilling av tenkemåte og haldning enn det vi kan lese ut av ,tabellar.

- 33 -

j

'

Befolkning og elite.

Eit hovudfUnn i befolkningsutvalet var den påviste samanhengen mellom haldning til konflikten og haldning til NRK si dekning. Vi skal nå sjå om det er ein slik samanheng i oppfatningsstrukturen til medlemmene av eliteutvalet.

Tabell 3.5

Syn på om radio og TV var balansert, etter hold-

ning til Israels invasjon (absolutte tall). Eliteutvalget.

!

Full sympati

Forståelse

Tar av-

med Israel

for invasj.

stand

Tota11

Retn. israelske synspkt.

3

3

Saklig/balansert

5

5

Retn. palest./arab.synspkt.

2

9

1

12

Sum

2

9

9

20

Tabellen illustrerer klart korleis den haldning ein sjølv har til konflikten vil vere med på å avgjere om ein meiner NRK var balansert eller einsidig. Det er i andre samanhengar påvist at rnisnøya med pålitlegheten i ulike media aukar dess lengre ut til høgre eller venstre ein står i politikken. Dette mønsteret finn vi igjen i eliteundersøkinga vår, men del.som er tilfredse med NRK er ikkje samla i

11

sentrum"

av eliteutvalet, men snarare eit stykke ut på 11 PLO-sida 11 i synet på kon.flikten mellom Israel og palestinarane.

Når det gjeld radio- og fjernsynsdekninga av konflikten i Libanon, er det både for befolkningsutval og eliteutval

ein klar tendens til at dei som tek avstand frå invasjonen er meir nøgde med NRKs dekning enn dei som støttar eller har forståing for Israel sin invasjon. Tendensen er,,sterkast for eliteutvalet.

NRK i forhold til andre media.

Dei største utslaga får vi i oppfatningar av - 34 -

om fjernsynet var pålitleg. I befolkningsutvalet meiner dei fleste i begge leirar at dekninga i fjernsynet var pålitleg.

Men det er klare skilnader (prosentdifferanse på 19) på kor nøgd einer, ut frå haldning til konflikten.

Tabell 3.6

Syn på hvor pålitelig radio, aviser og fjernsyn

var i sin informasjon om konflikten, etter holdning til krigen.* Befolkningsutvalg

Eliteutvalg støtter Tar avst.

Støtter

Tar avstand

invasj.

fra invasj.

68

81

-13

64 ( 7)

89

Mindre pålitelig

28

14

14

36

11 ( 1 I

Vet ikke

4

5

-1

Sum Aviser

100

100

Pålitelig Mindre pålitelig

59

59

39

Vet ikke

Radio: Pålitelig

diff. invasj.

(4 I

fra invasj. diff (8)

100

100

0

100 (111

56 ( 5 I

37

2

( oI

2

4

-2

Sum

100

100

Fjernsyn: Pålitelig

63

82

-19

Mindre pålitelig

34

15

19

Vet ikke

3

3

0

100 N=408

100

Sum

( 4)

-44

100

18 ( 2)

56

( 5)

-38

82

44 ( 4)

38

(9I

100 N=9

*I tabellen er den opprinnelig 5-graderte skalaen på pålitelighet slått sammen til to grader: Meget pålitelig og nokså pålitelig er slått sammen til 11 pålitelig 11 , mens litt, lite og ikke pålitelig er slått sammen til 11 mindre pålitelig 11 • De tre variablene for holdning til krigen er slått sammen til to, ved at 11 full sympati med Israel 11 og 11 forståelse for invasjonen II er slått sammen til II støtter invasjonen 11 • "Tar avstandu (fra inva~jonen) f.orblir ·uforandret. De som svarer 11 vet ikke 11 på holdning til krigen, er holdt utenfor.

-

35 -

44

100

100 N=11

N=737

44

-25 25

I eliteutvalet tykkjer derimot dei fleste at fjernsynet si dekning var mindre pålitleg. Men særleg blant tilhengjarane av Israel var det bastant misnøye (82 prosent) med den informasjonen fjernsynet hadde om konflikten.Gruppa som tek avstand frå invasjonen,er delt omtrent på midten i synet på om fjernsynet si dekning var balansert eller ikkje.

Dei store skilnadane mellom befolkning og elitar i tillit til fjernsynet,avspeglar nok delvis at elitar generelt har

i

mindre tiltru til fjernsyn som informasjons- og nyhetsformidlar. Men dette kan også forklarast ut frå at eliteutvalet er meir engasjert i denne spesielle konflikten (100 prosent er

11

meget interessert 11 )_* enn folk flest (33%).

Ragnar Waldahl (1975) har påvist at det er del som er sterkast engasjert i ei sak som vanlegvis meiner den ikkje får god nok dekning.

Det er relativt små skilnadar mellom befolkningsutval og

f

I

eliteutval i synet på radioens pålitleghet. Generelt er tilliten større for radio enn for fjernsyn. Tilliten er likevel i stor grad avhengig av haldning til konflikten.

Som grunngiing for standpunkta sine, hevda elitemedlemmene at det var meir balanse i stoffet i radio fordi ein i langt større grad enn fjernsynet let menneske med ulike oppfatningar sleppe til. Det var rneir informasjon, og informasjonen var mindre suggestiv.

Meir tid gjer at ein i radio betre kan grunngi det som

I

1

blir sagt. Fjernsynet må nødvendigvis korne med korte kommentarar. Dessutan har radio fleire sendingar. Det gjorde at medarbeidarane her kom med meir allsidig stoff. Radioen blei såleis ei meir korrekt informasjonskjelde.

*Ein må hugse at ein del av dei som er med i eliteutvalet er plukka ut nettopp fordi dei har gått ut offentleg med rnisnøya si over fjernsynet si dekning av krigen i Libanon.

Vi gjentek difor at eliteutvalet ikkje er noe representativt utval.

- 36 -

Fjernsynet er omfatta med større interesse, men radioen gir meir verdifulle impulsar og informasjon. Fjernsynet har større gjennomslagskraft.

I motsetning til radio, kan fjernsynet vise bilete. Bileta kan paralysere tankeevna, og dermed ha ein negativ effekt. Dessutan krev bilete kommentarar som svarar til biletreportasjen. Dette gjorde at ein stolte meir på radioen fordi ein her unngjekk den fella som biletstoff kan vere.

Det blei vidare sagt at filminnslaga gjorde fjernsynet meir einsidig, og at fjernsynet har for kort sendetid til å vere dekkjande. I tillegg kjem at mange ser Dagsrevyen som ein kombinasjon av opplysning og underhaldning. Dette pregar innhaldet.

Når det gjeld aviser, blir det sagt at det er meir legitimt for dei å ha visse haldningar. Tilliten til avisene vil vere stor fordi ein der har tid til å kontrollere kjelder.

I kva grad ein kan Stole på ein nyhet, vil vere knytta til den journalisten som_er ansvarleg for den.

I befolkningsutvalet er det avisene som har minst tillit (berre 59 prosent meiner avisene var pålitelege i dekninga av Libanonkrigen). Overraskande nok gjer ikkje haldninga til invasjonen noe utslag i forhold til synet på avisene.

I eliteutvalet er mønsteret dramatisk forskjellig. Heile 100 prosent av del som støttar Israel finn avisdekninga påliteleg, medan gruppa som tek avstand frå Israels invasjon, er delt omtrent på midten. Skilnaden i syn på avisene mellom tilhcngjarar og motstandarar av Israels invasjon gir

ein prosentdifferanse på heile 44.

Forklaringa ligg neppe i at avisene generelt var meir pro-israelske enn kringkastinga. Men pressa er langt meir differensiert enn monopolinstitusjonen NRK. Difor er det også rnogleg å finne ei avis som stort sett samsvarar med det

- 37 -

syn ein har sjølv på konflikten.

Den sterke tillitserklæringa til avisene blant tilhengjarane av Israel 1 må også bli sett i forhold til kritikken deira av NRK-dekninga. Dersom kritikken av NRK skal ha tyngde, må ein kunne vise til andre massemedia som har vore meir balanserte. Ein har da ofte vist til norsk og utanlandsk presse eller svensk fjernsyn.

Ei forklaring på PLO-sympatisørane si forholdsvis større tiltru til NRK, kan også liggje i at dei generelt har større tiltru til NRK-monopolet.

Israel-sympatisørane dreg objektiviteten i norske aviser i tvil. Det blir sagt at dei i mange tilfelle er einsidige, at dei under Libanonkrigen var nærast hetsprega. Dei orienterer ikkje nok, er ikkje nok detaljerte på kva som faktisk skjer. Journalistane veit ikkje kva dei skriv om. Dei gir ikkje nok bakgrunnsstoff. At det er moderne å vere arabarvenleg, pregar enkelte aviser.

Utanlandske aviser hadde artiklar som kombinerte reportasje og analyse. Gjennomgåande la utanlandske aviser vekt på analyse. Det sakna ein i norsk presse. Ein av årsakene til at utanlandsk presse var betre enn den norske, var ressursan~.

Elles blei det sagt også her at utanlandske

aviser gav meir bakgrunnsstoff, gjekk djupare inn i stoffet.

Av PLO-sympatisørane blir det nemnt som positivt at norsk presse er open for debatt. Det blir og sagt at norske aviser totalt sett var. gode, at dei var relativt informative på fakta og til ein viss grad opna for palestinarane sitt standpunkt.

Borte best.

Vi finn ein viss tendens i eliteutvalet til at dei som støttar Israel hevdar at dei er meir nøgde med dekninga av krigen i utanlandsk presse enn i norsk. Mellom dei som tok avstand frå invasjonen, var det fleire som ikkje såg - 38 -

noen skilnad mellom norske og utanlandske aviser.

Grunngiinga varierte. Mange hadde ei utanlandsk favorittavis som låg nær deira syn. Mellom israelsvenene gjaldt dette særleg· Jerusalem Post. Men mange meinte og at det var djupare analysar og meir pålitelege informasjonar i mange utanlandske aviser generelt~ Det er mogleg at dette siste faktisk er tilfelle. Men det kan og tenkjast at

11

graset

alltid er grønare på andre sida av gjerdet 11 • Kritikken av den israelske invasjonen fØltest meir nær og påtrengjande i norske massemedia. Israelsvenene hadde difor større behov for å diskreditere dei ubehaglege informasjonane frå norske massemedia enn dei hadde når det gjaldt den utanlandske, eller at dei fokuserte på det media dei kunne ha voner om å påvirke - NRK. Blir kritikken for generell, mister den raskt si kraft.

Ingen i utvalet stolte meir på norske enn på utanlandske aviser.

Det er elles ein gjennomgåande tendens at mange av personane i eliteutvalet framhevar International Herald Tr.tbune uavhengig av standpunkt i konflikten.

Det viser seg også at dei fleste i eliteutvalet hadde størst tillit til den svenske fjernsynsdekninga. Ein fann denne dekninga rneir nøytral og objektiv enn tilfelle var i norsk fjernsyn. Svenske journalistar var meir balanserte i val av ord og uttrykk. Dei var rneir profesjonelle, mindre engasjerte.

Vidare blei det halde fram at svensk fjernsyn gav godt, nøkternt bakgrunsstoff om konflikten. Dei fekk klarare fram PLO si stilling i Libanon, at PLO eigenleg var framande

l

I

I

l

I

troppar i landet. Dette kom ikkje fram i norsk fjernsyn.

Der fekk ein inntrykk av at PLO og innbyggjarane elles i Libanon var eitt~ Norsk fjernsyns-dekning var meir negativ når det gjaldt Israel. Til dømes viste svensk fjernsyn at libanesarane møtte israelarane med blomar. Dette blei ikkje vist i Norge.

!

]

Noen av intervjuobjekta heldt fram den amerikanske fjernsynsdekninga. Den var kort og konsentrert. Fleire TVkanalar gjorde at ein stolte meir på den amerikanske dekninga.

Dei som meinte norsk fjernsyn hadde klart oppgava godt, gav som grunn at NRK hadde gitt meir bakgrunnsstoff. Dei var flinkare til å få fram grunnane som førde fram til krigen.

Tabell 3.7

Hvor viktig har radio, aviser, fjernsyn og-pri-

vatpersoner vært som informasjonskilder om krigen i Libanon for henholdsvis befolkningsutvalg og aktivistutvalg?

Mye in-

7

formasjon 6

Fadio

Aviser

Fjernsyn

Privatpersoner

5 4

3

2 l

Ingen informasjon Befolkning

Elite Spørsmå.let er slik formulert at folk skal vurdere kva dei ulike 11 media 11 har å seie som informasjonskjelder om konflikten. Vi har ikkje her noe mål på bruksfrekvens. Det er også t'ruleg at folk har kopla inn sitt syn på medias pålitleghet når dei skulle vurdere betydningen som informasjonskjelder.

Det er relativt små skilnader mellom befolkningsutval og eliteutval når det gjeld radio og aviser. Aktivistane

-

40 -

vurderer aviser og radio litt hØgare enn befolkningen elles.

Eit større utslag i motsett retning får vi derimot på kva fjernsyn har å seie. Medan fjernsynet tykkjest å vere den viktigaste informasjonskjelda for befolkningen, er det den minst viktige for eliten.

Den mest dramatiske skilnaden ser vi når det gjeld privatpersonar. Medan dette er like viktig som massemedia for eliten, har privatpersonar minimalt å seie som informasjonskjelder for folk flest.

Dette er ein klar indikator på at el1teutvalet er personar med det Hernes og Martinussen kallar "høye individuelle politiske ressurser (Levekårsundersøkelsen: Demokrati og politiske ressurser. NOU 1980:7). Slike politiske ressursar blir definert ut frå om ein har politisk kompetanse (kunnskap, interesse osv), kollektivorientering (det nyt-

l

tar å gjere noe ... 11 ) og politisk nettverk (kommunikasjon med sentrale personar).

Vi har i undersØkingane våre data som viser klart at eliteutvalet skårar hØgt på alle tre faktorane.

100 prosent av eliteutvalet følgde "meget interessert" med i Libanonkonflikten, medan berre 33 prosent av befolkningsutvalet gjorde det. Dette indikerer høg interesse og kunnskap, eliteutvalet har m~a.o. høg politisk kompetanse.

Eliteutvalet er plukka ut blant personar som har markert og aktivisert seg i debatten om konflikten gjennom å uttale seg offentleg gjennom lesarbrev eller andre utspel for å påvirke norsk Midt-Austenpolitikk og folkeopinion. Med andre ord: eliteutvalet har ei utprega kollektiv orientering.

Vår intervjuundersøking av eliteutvalet viste at dei fleste hadde tilgang på informasjon som ikkje var tilgjengeleg for folk flest. Halvparten av utvalet hadde vore i kontakt med israelske,egyptiske eller norske diplomatar. Tre fjerdedelar av utvalet har tilgang på ulike typar rapportar,dokument og annan

-

41

-

J

I

I

informasjon som ikkje kjern fram i massemedia. Mange har også drøfta konflikten med, eller fått opplysningar frå 11 ekspertar 11 , organisasjonar, politikarar, 11 vener i Beirut" eller folk som har korne heim etter opphald i krigsområda.

Som ei oppsummering kan vi slå fast at aviser, privatpersonar og radio er viktigare som informasjonskjelder for elitane enn for befolkningen. Fjernsyn, som truleg er den lettast tilgjengelege informasjonskjelde, har størst betydning for folk flest, medan elitane legg meir vekt på informasjonskjelder som krev større eigeninnsats. Elitane tykkjest å ha ei viss mistillit til det 11 overfladiske og unyanserte 11 fjernsynet. Dei mislikar både bilete og den påvirkningskraft dei meiner fjernsynet har.

- 42 -

KAPITTEL IV SYNSPUNKT I DEBATTEN OM NRKs DEKNING AV KRIGEN I LIBANON. Det statistiske materialet vi har analysert,har vare nyttig for å kartleggje tendensar i mottakargruppene til NRK. Men for å få større forståing og innsikt i kva ankepunkta mot NRK er, har vi gjennomført intervju med eit utval personar som har engasjert seg aktivt i debatten om NRKs dekning. Ved å gi ei verbal framstilling av svara, meiner vi å ha oppsummert hovudpunkta i debatten. Dette materialet har

vare styrande for dei problemstillingar vi har hatt som utgangspunkt for den vidare analysen av NRK-materialet.

Massemedia og haldningsendring.

Spørsmålet om massemedia og haldningsendring er komplisert. Forskning på feltet har ikkje korne fram til eintydige resultat. Særleg kontroversielt er spørsmålet om innverknaden av fjernsynet, noe som delvis heng saman med dei vanskar som er knytta til presise målingar av denne innverknaden.

Svaret norske elitar gir på spørsmålet om haldningsendring og NRK si rolle i denne prosessen, er difor ikkje nødvendigvis riktig.

Kva som er 11 objektivt 11 riktig kandiskuterast, men kva som er allmenne oppfatningar på dette punkt, blir viktig for NRK, fordi dette samstundes er avgjerande for haldningar til NRK. Eliteutvalet blei stilt spørsmålet om det norske folk ville hatt same haldning til konflikten i Libanon uavhengig av NRK si dekning eller om dekninga har påskunda haldningsendringar. Felles for medlemmene i gruppa vi har intervjua er at dei ikkje deler forskningens usikkerhet4 Tvert om gjer det seg gjeldande relativt sikre oppfatningar som rnunnar ut i ein felles konklusjon: NRK hadde stor innverknad gjennom dekninga av konflikten. Noen rneir nyanserte innan gruppa - 43 -

stiller spørsmålet om ikkje det som faktisk skjedde i Libanon i alle høve ville ha ført til ei haldningsendring.

Massemedia blir meir sett på som å ha ein forsterkande effekt.

For grupper med berarar av sterke verdiar i konflikten, blir NRK sett på som eit hovudinstrument i kampen om opinionen. Dei elitepersonar vi har intervjua representerer slike grupper.

La oss nå sjå på kva argument, eller "intuitive teoriar 0 om ein vil, som blir framført til støtte for konklusjonen i eliteutvalet vårt.

Når det gjeld informasjon, er NRK hovudkjelda, den sentrale formidlar som når over heile landet. I lange weekendar når det ikkje kjern ut aviser, har NRK monopol på marknaden.

Ein heftar seg også ved tidsfaktoren. NRK er der det skjer og kan nå raskare ut enn andre media. Vidare kan NRK få reportasjar direkte frå staden på ein måte som ingen andre.

I tillegg kjem sjølvsagt dei ressursar NRK har. Del er større enn for andre media~ Det faktum at NRK utvidar folk sitt kjennskap til ulike problem, inneber i seg sjølv at NRK også påverkar haldningar til problema. Det blir sagt at NRK her er langt viktigare enn avisene. Haldning blir danna på basis av det kunnskapsmaterialet ein har. Er NRK einsidig og ubalansert, blir folk si haldning prega av det.

Den store innverknad NRK hadde på haldning til Libanonkonflikten, blir også forklart ut frå den autoritet NRK har. SjØlv om dei "objektive" hendingane var dei viktigaste, vil likevel NRK si formidling ha ein spesiell verknad grunna den autoritet NRK har. Som prov på at NRK har stor innverknad på haldning, blir det vidare vist til foredragsreiser der ein stendig blir spurt om det folk har sett på fjernsyn. Fjernsynet er med andre ord med på å avgjere kva folk er interesserte i å drøfte. Av samtalar går det tydeleg fram at folk er blitt påverka av radio og fjernsyn, blir det sagt.

- 44 -

Il i

Mange viser til kontinuiteten i formidling av inntrykk.

Lenge tok alle nyheter i NRK til med krigen i Libanon. Dekninga var massiv, intens og vedvarande. Det var ikkje eit mediablaff som varde ein dag eller to, men daglege drypp som gjekk over månader. Kontinuitet over lengre tid vil nødvendigvis verke inn. Vietnamkrigen blir nernnt som eit anna illustrerande døme på korleis kontinuerleg dekning over tid påverkar folk si forståing og haldning.

Særleg opptekne er elitegruppa av bileta og filminnslaga i fjernsynet. Den allmenne oppfatninga er at bilete har langt større gjennomslagskraft enn verbale sendingar. Av dette følgjer at fjernsynet er det mediet som har størst gjennomslagskraft, og har det først danna seg eit inntrykk gjennom fjernsyn, er det vanskeleg å endre det. Det visuelle er det avgjerande, det auditive har ikkje på langt nær same verknad. Når NRK i større grad enn andre media påverkar haldningar, ligg difor noe av forklaringa i at fjernsyn verkar inn på fleire sansar enn ei avis.

Størst innverknad har bilete når det er knytta stor dramatikk til sjølve temaet, slik som i dette tilfellet.

Fjernsynet si fokusering på sivile lidingar, dette at publikum gjennom fjernsynet får krig med detaljar frå slagmarka direkte inn i stova, har stor innverknad på haldninga til problemet. Denne form for journalistikk rører ved kjenslene til folk. Krig gjeld spørsmålet om liv og død, noe folk alltid er opptekne av. Følelsesmessig engasjement i spørsmålet er ein hovudgrunn til at folk blir påverka.

Samanheld vi den framfØrde argumentasjonen til eliteutvalet med forskning på feltet haldningsendring, er det berre å konstatere at argumentasjonen til eliten så å seie punkt for punkt er samanfallande med velkjende postulat om dei vilkår som må vere til stades for at individ endrar haldning. Men eliteutvalet er likevel langt mindre nyansert, det er generaliserande, skriv med brei penn, presenterer eintydige og udifferensierte konklusjonar med stor sikker-

-

45 -

het. Ein må gå ut frå at svara her delvis er insturrnentelt betinga. Ved å framheve NRK si store betydning, gjer ein samstundes indirekte merksam på at det er viktig å "passe på 11 NRK. Om det kanskje kan vere vanskeleg å endre andre massemedia, er det rimeleg å tru at det vil vere lettare å påverke NRK. At aviser legg seg på. den og den

11

linjeu

kan ein like og ikkje like, det er eit fait accompli. Når det gjeld NRK derimot, vil ein gjennom kritikk kunne presse for å få synspunkta sine gjennom og såleis påverke opinionen.

Det er eit gjennomgåande trekk at gruppene ikkje er særleg opptekne av journalistisk profesjonalitet og kvalitet.

Bortsett frå slike utsagn som at journalistane ikkje kontrollerer opplysningane godt nok, blir dette teke lite opp.

Dette er eit indirekte mål på kor sterkt verdilada spørsmålet er for gruppene i eliteutvalet. Dermed blir oppmerksomheten <leira i første rekke retta mot balansespørsmålet og ikkje mot kvalitetsnivået. Intervjuobjekta oppfatta denne balansen på heilt ulike rnåtar i tråd med sympatiane i sjølve konflikten.

Når det gjeld sympatisørar av PLO, seier dei seg stort sett nøgde med måten NRK dekka konflikten på. Det blir halde fram at NRK gjorde ein framifrå jobb, at NRK heldt seg til det ein kunne kalle for vanlege journalistiske reglar. Det var rnedarbeidarar på begge sider i konfliktområdet som gav god skildring av hendingar, haldningar og episodar på linje med det som kom fram i andre media. Det ville vere urimeleg å forlange rneir, særleg med tanke på dei vanskelege arbeidsforhold.

Dei sterkaste syrnpatisørane av PLO klaga likevel over mangel på balanse. Noen såg variasjonar over tid i den perioden vi spør om (4. juni - 31. august). Dekninga var meir grundig og balansert i enkelte periodar enn andre. Denne vurderinga er gjerne knytta til dei journalistane som til ei kvar tid var i konfliktområdet. Det blir lagt til at kvalitet alltid kan hevast.

- 46 -

I

i

Ei mellomgruppe forsvarar NRK ved å seie at dei gjennomførde ei dekning av krigen som er på linje med andre vestlege media. NRK si dekning må bli forstått ut frå normal journalistisk ·praksis. Dekninga var ikkje spesielt einsidig, men ein hadde likevel bestemt inntrykk av at personlege oppfatningar prega utveljinga av stoff. Kritikken mot NRK hadde vore svært overdriven. Dekninga representerte med andre ord ikkje noe brot med det som ein har sett i NRK tidlegare. Den utmerka seg verken på ein positiv eller negativ måte. At dekninga var kritikkverdig, har å gjere med det som er særmerkt ved vestleg journalistikk. Desse kritikarane vil difor ikkje utpeike NRK som den store stygge ulven.

Israel-sympatisørane delte på ingen måte denne tilfredshet med NRK. Dei anklaga mediamonopolet for fordomar og forvrenging og uttrykte frykt for at mediadekninga kunne vere medverkande til ei.

ny bølge med anti-semittisme.Deisa

at NRKs dekning var partsorientert. Det hadde NRK også vare tidlegare, slik at det i og for seg ikkje korn som noe overrasking, medan andre presiserte på dette punktet at NRK i dette tilfelle hadde gått lengre enn tidlegare i retning av partisk orientering. Journalistane i NRK let sine personlege oppfatningar korne klart fram gjennom både utval av fakta og i språkbruken.

Det er freistande å konkludere med at ekstremane på begge sider oppfatta NRKs dekning som partsorientert, men det ville vere ei forenkling. Det vi fann var A-syrnmetri ved at proarabiske medlemmer av eliteutvalet stort sett såg på NRK som ubalansert, medan alle pro-israelske intervjuobjekt, moderat eller ekstrem,hevda at NRK var sterkt partsorientert.

- 47 -

Eliteutvalet legg stor vekt på den formidling NRK sine korrespondentar gjorde i sjølve konfliktområdet. Kritikken, både den positive og den negative, blir i svært liten grad retta mot redigering av telegramstoff og program som gir bakgrunnsinformasjon. Det er NRK sine korrespondentar på staden som fangar interessa. Når reportarar blir nemnt ved namn, er det gjerne slik at del reportarane PLO-sympatisørane omtalar positivt, blir omtala negativt av Israelsympatisørane. Israel-sympatisørane er gjennomgåande negative til reportarane i NRK, medan PLO-sympatisØrane har sine favorittar på Marienlyst . .Mang],.an4e bakgrunnsstoff.

Det blir reist sterk kritikk mot NRK for ikkje å ha sendt nok bakgrunnsstoff. Folk har behov for å setje hendingane inn i ei ramme, det er ein absolutt føresetnad for forståing. Massemedia internasjonalt var flinkare. Det blir vist ti_l svensk fjernsyn, og da særleg svensk TV 1 som gav eit vesentleg meir nyansert bilete, vidare dansk- og amerikansk fjernsyn. Sjølv om NRK kunne hatt mye materiale å ause av, var dei passive.

Det blir peika på at NRK er ein monopolinstitusjon som formidlar kunnskap. Ei fagleg god nyhetsformidling ville leggje vekt på bakgrunnsstoff, historisk stoff. Dette fekk vi så å seie ikkje.

Det blir vist til at NRK må konkurrere med andre media.

Dette har ført til at dei negative konsekvensane av invasjonen har fått særleg stor plass. Fokuseringa har heile tida vore på det dramatiske, det sensasjonelle ved krigføringa.

Dette fØrde til store overdrivingar, for stor vekt blei lagt på tap av menneskeliv. Redselshistorier og detaljar kom til å dominere.

Når PLO-sympatisørane peikar på at det ikkje blei sendt nok bakgrunnsstoff, går det fram at det er eit heilt anna

-

48 -

bakgrunnsstoff dei er lnteresserte i enn sympatisørane av Israel.

Israel-sympatisørane klaga over at det aldri blei gitt noe tilfredsstillande forklaring på kvifor Israel gjekk til krig, kvifor dei gjekk inn i Libanon. Motivet, eller motiva, Israel hadde kom ikkje fram. NRK hefta seg ved mordet på ambassadøren i London. Det er kanskje rett at det var denne

l

l

episoden som fekk begeret til å flyte over. Men NRK gav ikkje dei viktigaste grunnane for Israel. Hadde det som har skjedd i Libanon dei siste åra korne fram, ville krigen blitt vurdert på ein heilt annan måte.

Israel blei framstilt som den aggressive og krigshissande part. Det korn derimot ikkje fram at arabarane ikkje har vist den minste vilje til å lØyse flyktningespørsmålet.

lt

l

Kva med PLO-terrorisme i israelske byar før invasjonen?

Stadige overgrep ovafor Israel har gjort det nødvendig for

I

I

Israel å forsvare seg. Vi nordmenn hadde aldri tålt at svenskar og finnar hadde skote på oss. Da er det underleg at Israel blir framstilt som aggressiv når dei prøver å korne

I

PLO til livs.

Israel-sympatisørane etterlyser kritisk reportasje frå begge sider. Det var berre Israel som blei stilt i eit dårleg lys. Det blir vist til brutaliteten som herskar mellom dei ulike grupper i Libanon. Kvifor oversåg reportarane slike opplagte poeng som ei klargjering av det PLO har gjort i Libanon dei siste sju åra? NRK let vere å nemne at PLO har massakrert tusenvis i Libanon. Det interesserte ikkje NRK, fokuseringa var heile tida på Israel si krigføring, dermed måtte biletet bli einsidig. Indre strid i PLO og Libanon blir ikkje nernnt.

PLO-sympatisørane klaga over at NRK gav eit forenkla bilete av den haldning dei kristne i Libanon har til PLO. Det kom aldri fram i NRK at svært mange kristne også kjempa på PLO si side. A framstille dei kristne i Libanon som nærmast

-

49 -

l

pro-israelske er unyansert.

Det blir sagt at dei ulike straumdraga i PLO blei lite dekka, sameleis tilhøvet mellom PLO og arabarstatane. Her fekk vi ei sterkt forenkla og unyansert framstilling. Men det blir samstundes lagt til at dette var særs infløkte forhold.

Derimot vil PLO-sympatisørane gjerne ha belyst Israel som apartheid-stat. NRK gjekk over til å analysere parlamentarisk politikk i Israel, noe som var heilt uinteressant i forhold til ein djupare analyse av denne statsdanninga, blir det hevda.

Dekninga av krigen.

Sarnanlikna med andre krigar som gjekk føre seg så å seie parallelt, fekk Libanonkrigen ei mye breiare dekning. Som døme på dette blir krigen mellom Iran/Irak og krigen på Falkland {Malvinas) nemnt~ Også den russiske invasjonen i Afghanistan blir halden fram. Israel-syrnpatisørane såg mangel på proporsjon her, men av PLO-sympatisørane blir det sagt at konflikten i Midt-Austen ikkje kan stillast på linje med liknande internasjonale konfliktar fordi folk her er så engasjerte. Stort engasjement tilseier at NRK bør dekkje konflikten meir inngåande og omfattande enn det som er vanleg. Ein kan difor ikkje seie at konflikten i Libanon blei overdekka.

Av dei som seier seg nøgde med dekninga, blir det sagt at den var balansert og allsidig. Det blir vist til at NRK har skapt større forståing og ei meir balansert haldning til problemet i Norge ved den gode kvaliteten dekninga hadde. Særleg heftarein seg ved at det var reportarar på begge sider i konfliktområdet, noe som aldri tidlegare hadde skjedd i Midt-Austen. Det var ikkje meir enn god journalistikk å feste seg ved krigens gang& Israel sin angrepsbrutalitet og dei menneskelege lidihgar i krigen blei dekka betre enn

- 50 -

det som tidlegare hadde vore tilfelle. Kanskje kunne ein ha dekka betre det som skjedde i sør-Libanon, men der måtte ein vere klar over at reportarane hadde visse fysiske hindringar. Deknin"ga var ikkje så balansert etter at NRK sin korrespondent i Vest-Beirut blei sett på andre oppgaver.

Stoffmengda kom da i større grad berre frå Jerusalem og var stort sett sitering av israelske krigskommunike. Det blei mindre dekning av lidingane og PLO sine standpunkt.

Av dei som stilte seg kritisk til dekninga, blir det hevda at det kjenslemessige fekk overtaket. Når reportasjeverksemda blir tufta på kjensler, går det saklege tapt. NRK blei riven med av·hendingane. Vi fekk ei omfattande dekning av krigens gru og redsler, men ikkje eit korrekt analytisk bilete av det som skjedde. I denne kjenslelada reportasjeverksemda var Israel syndebukken. Slik journalistikk får ikkje folk til å skjøne kompleksiteten i problemet. Bileta vi såg frå krigen Iran/Irak blir nemnt som døme. Her blei vist det som skjedde på slagmarka, ikkje lidingane til sivilbefolkningen, slik det blei gjort i Libanon. Her var reportasjane kjenslelada og situasjonsbetinga. Ein fekk inntrykk av at Israel gjekk inn i Libanon i raseri for å Øydeleggje.

Det blir særleg reagert over at det blei vist gruvekkjande scenar frå krigføringa utan at det blei gjort forsøk på å setje det tragiske inn i ei ramme. Bakgrunnen for at dette grusomme skjedde, blei ikkje forklart. Måten fjernsynet dekka krigen på, gav inntrykk av at dette var første krigen i historia der forlk blei drepne. Eitt intervjuobjekt kunne fortelje om ei reise gjennom Tyskland i 1945. Der kunne han sjå kva øydelegging

11

verkeleg 11 var. Dette at jour-

nalistane ikkje hadde røynsle med krig, gjorde at rapportane mangla perspektiv. Volk sat igjen med ei kjensle av at krigen i Libanon var spesielt grusom. Det motsette var kanskje tilfelle, blir det hevda.

- 51 -

Fleire PLO-sympatisørar peikar på at sjølv om dei verbale innslaga ikkje alltid var balanserte, så førde biletinnslaga til meir balanse. Israel-sympatisørane er derimot ikkje særleg glade i biletstoff. Bilete blir oppfatta som sjølve sanninga, dei kan ikkje lyge, men det er nettopp det dei kan, seier dei.

Forvrenging.

Israel-sympatisørane klaga over at NRK gav inntrykk av at det var ein krig mellom Israel på den eine sida og Libanon og PLO på den andre. På svensk fjernsyn kom det fram at israelarane blei sett på som befriarar av den lokale befolkningen i Libanon. Israelarane var ikkje i deira auge ein invasjonsstyrke. Dette kom ikkje fram i NRK. Ved å sarnanlikne norsk og svensk fjernsyn, fann eit intervjuobjekt det han kallar eit eklatant eksempel på haldninga i NRK: Truande israelske stridsvogner rullar inn i ein landsby. Der stoppar filmen på norsk fjernsyn. På svensk fjernsyn let ein derimot filmen gå vidare. Da viser det seg at dei så.kalla 11 truande 11 israelske stridsvognene blir mottekne i landsbyen med blomar og matvarer.

Dekninga var særleg misvisande i byrjinga. Grusomhet og terror blei framstilt utan reservasjonar som israelske overgrep, men mye av dette kunne ikkje tilbakeførast til Israel. Dagsrevyen hadde filmar som synte store Øydeleggingar utan at det blei opplyst at ein stor del av Øydeleggingane var frå borgarkrigen i Libanon. NRK gav tvert imot inntrykk av at det var israelske bomber som stod bak. Berre gjennom andre media korn det fram at mye av det vi såg på skjermen var resultat av tidlegare krigar. Talet 75% blir nemnt som størrelsesorden for tidlegare øydeleggingar.

Det var lite populært i NRK å vise fram sider ved krigen som kunne stille PLO i eit dårleg lys. I tilknyting til

52 -

dette, blir det stadig gjenteke at NRK ikkje gjorde noe forsøk på å forklare kvifor det måtte gå utover sivilbefolkningen, nemleg det faktum at PLO bevisst utnytta sivilbefolkningen s·om skjold i krigføringa. Det faktum at israelske åtak på sivile mål var eit resultat av at PLO hadde plassert våpenlager her, korn ikkje fram. Infiltrasjonen til PLO i Beirut, gjorde det heilt uråd for Israel å fullt

r i.

ut spare sivilbefolkningen. A spare sivilbefolkningen ville vere einstydande med at Israel måtte la PLO i fred. PLO ville dermed halde fram uforstyrra med terrorhandlingar.

Vi såg israelske soldatar som skaut. Palestinarane var

l:

ofra som låg på sjukehus. Ei slik framstilling er ikkje korrekt. Den er manipulerande og livsfarleg.

Andre teikn som viste at NRK ikkje var objektiv, var at dei stadig snakka om den Israelstøtta Haddad. Derimot snakka NRK aldri om den Sovjetstøtta Arafat.

NRK viste ikkje dei positive sidene ved Israel. Dei nemnde ikkje det gode israelarane gjorde for flyktningane og sivilbefolkningen i Libanon. Landet hadde ei

landsom-

I

fattande innsamling for å avhjelpe naud i Libanon. Derimot framstilte NRK helsearbeidarane som velgjerarar. Det blei ikkje opplyst at dei var PLO-sympatisørar. NRK gjorde mye ut av arrestasjonen av helsearbeidarane. Men dei hjelpte terroristar. Arrestasjonen var da naturleg, blir det hevda.

Tapstala går igjen med hØgast frekvens når Israel-sympatisørane

11

arresterer 11 faktiske opplysningar. På den må-

tenskil ikkje elitegruppa seg frå den debatt og kritikk som internasjonalt er blitt retta mot vestlege massemedia. Det blir sagt -at tapstala ikkje hadde noe med realitetane å gjere. Journalistane i NRK tok ikkje bryet med å kontrollere om dei var korrekte. Dette er den eine hovudlinja i kritikken. Den andre er at tapstala blir oppgitt med kjelder, men det blir gitt utilstrekkelege opplysningar om desse kjeldene. Folk blei ført bak lyset fordi dei ikkje visste at tapstala kom rett frå det palestinske nyhetsbyrået eller

- 53 -

I:

t

•

4

Yasir Arafat. Særleg ille var det da NRK refererte til Den Røde

Halvmåne. Organisasjonen blei av folk flest oppfatta

som nøytral. Det blei ikkje opplyst at leiaren av Den Røde Halvmåne var bror til Yasir Arafat. Hadde det blitt gjort, ville nok tapstala blitt oppfatta på ein heilt annan måte.

Dette var med på å føre folk bak lyset.

Andre er meir moderate i sin kritikk. Dei seier det særleg var i innleiingsfasen at tapstala var sterkt overdrivne.

Samstundes blir det av somme lagt til at ein ikkje trur NRK gjorde dette bevisst. Likevel fØrde det til at det danna seg

J

1 • j ·1·

I ~

l •I

•'

J

I

eit skeivt bilete av den israelske krigføringa. Men NRK var på ingen måte aleine om denne framgangsmåten. Dei var i godt selskap.

Etter massakren i Chatila og Sabra var NRK uhyre forsik-

I1

tig. Dei hadde lært, blir det sagt. Det blir og vist til

•l

overdrivingar når det gjaldt talet på flyktningar som resul-

J

tat av krigen.

PLO-sympatisørane er langt mindre konkrete i sin kritikk i den grad dei har kritikk å korne med. Her blir det lagt vekt på det som eit intervjuobjekt karakteriserer som

11 kva-

litative løgner 11 • Faktiske opplysningar er lette å arrestere.

Der er NRK flink til å korrigere seg sjølv, blir det sagt.

Når det derimot gjeld det viktigaste ved reportasjeverksemda, nemleg den uttrykte forståing for og haldning til konflikten, er denne ikkje balansert.

Fordi om dei faktiske opplysningane stort sett var korrekte, så er det ein meir grunnleggjande kritikk som kan rettast mot NRK. Eitt intervjuobjekt peika på dei underliggjande verdipremisser som NRK si dekning ligg innafor. Det at dekninga kunne vere kritisk mot den israelske krigføringa, vil ikkje seie det same som at dekninga var pro-arabisk.

l

l

I j

I 1 l

I J I 1 I

1 l

1I

••I

1

Tvert om meinte dette intervjuobjektet at dekninga heile tida hadde som eit underliggjande verdipremiss staten Israel sin rett til å eksistere. Difor kunne ein også seie at dek-

IJ 1

- 54 -

ninga skjedde på den eine folkegruppa sine premisser, nemleg Israels og ikkje PLOs. Av såkalla kvalitative løgner blir det vist til påstandane om sovjetiske våpenlager i Libanon. Det var rett nok korrekt at Sovjet hadde lagra våpen i Libanon, men <lesse lagra var fullstendig utan betydning. Kvalitative løgner er langt vanskelegare å arrestere enn dei meir trivielle problem knytta til fastsetjing av nøyaktige tapstal.

Debatten har i for stor grad vore fokusert på tapstal.

Debattantane som har teke opp dette, har gjort som om dei visste sanninga. Det blir vist til eit program der NRK gjorde forsøk på å drive sjølvkritikk. Programmet det blir referert til, blei sendt 26. august med tittelen

11

Krig og

presseetikk 11 • Deltakarane som retta kritikk mot NRK for overdrevne tapstal, opererte sjølve med uriktige tal. Men det blir og sagt at NRK til tider gav eit skeivt bilete ved å gi opp for små tapstal. Her blei massakren i Chatila og Sabra trekt fram. I flg. kritikarane opererte NRK heile tida med minimumstal, noe som var med på å gi eit skeivt bilete av tragedien.

Retten til å svare.

Gruppa med forståing for krigen er oppteken av måten den israelske sensuren blei framstilt på. I andre konfliktar som til dømes Falklandskonflikten, blei ikkje sensur nemnt, jamvel om sensuren til britane var langt strengare enn den israelske. Dette ser gruppa som ei form for dobbeltmoral.

Andre er ikkje underlagt dei same strenge krav som israelarane.

~

blei kritisert for sensur, men ein oversåg ei mye

verre form for sensur på andre sida i konflikten. Dersom ein der retta kritikk mot PLO, var det med fare for eige liv.

Israel derimot kunne ein kritisere utan risiko.

Som døme på.partsoricintering bl:i,r det- nemnt at organi.sasjonen : 11 Med Isrctel for fred 1\ sende ut pressemelding ar i mange år utan praktisk talt å bli sitert - 55 -

i NRK. Når dei derimot sende ut pressemelding som fordømde massakren i Chatila og Sabra, var det stor dekning både i radio og fjernsyn. Ja, det var første pressemeldinga frå organisasjonen som fjernsynet brydde seg med.

Elitegruppa ser ei bevisst tendensiøs linje i NRK sitt utval av intervjuobjekt.

Eit gjennomgåande trekk frå begge giupper er at dei fø-

I

I .

ler at motparten slepp oftare til og ikkje får så kritiske

•.

spørsmål som dei sjølve. Det blir hevda at NRK bevisst unngjekk å intervjue og ta med talsmenn for israelske synspunkt.

I

Dukka det opp ein PLO-talsmann, var NRK der straks. Det blir også vist til framståande israelarar som kom til Norge for å forklare og formidle bodskap frå den israelske regjeringa. NRK nekta å sleppe <lesse til. Noen meiner det her var eit samspel mellom UD og NRK.

.

.

•·1·

I

I

Opplysningane dei norske legeteama kom med blir nemnt.

Desse var i aller høgste grad forvrengingar. Alle som var knytta til teama var på førehand sterke sympatisørar av PLO. Det kom aldri fram i NRK. At dei ignorerte dette, harmonerer med at reportarane frå NRK prøvde åla dekninga av krigen falle inn i eit generelt mønster som var anti-israelsk.

Det blir her gjerne lagt til at legeteama ikkje blei stilte kritiske spørsmål. Det at UD sende ut ein rapport bygd på opplysningar frå helsearbeidarane, kopla saman med NRK si rapportering av denne, verka sterkt misvisande. Representantar frå Røde Kors, som var meir representative og nøytrale i konflikten, var ikkje populære intervjuobjekt for NRK. Når NRK finn det for godt åla begge partar sleppe til, hevdar eit intervjuobjekt at det er typisk å finne profesjonelle propagandistar frå PLO si side, rnedan dei som skal forsvare Israel, er meir ufarlege. Trekkjer ein inn ein person frå deira leir, er det ein som har liten verknad på opinionen.

I I

I

II .

It I

•

I

II .

.

I

- 56 -

I

Parallelle synspunkt blir uttrykt av PLO-sympatisørane, som hevdar at massemedia let medlemmer av AKP-ml sleppe til ofte fordi desse blir sett på som ufarlege.

NRK nøyer seg ikkje med å vere selektiv i utval av nyheter. Det hender dei skapar nyheter med tanke på å drive utviklinga i den retning del sjølve ønskjer den skal gå. Som døme på dette blir nemnt at NRK på eige initiativ ringde opp til fire viseformenn i LO for å høyre <leira innstilling til PLO. Formennene i LO derimot blei ikkje oppringde. Kva var så grunnen til det? blir det spurt. Tidspunktet for oppringningane er interessant, seier kritikarane. NRK ringde nemleg fredagen før dei visste at LO skulle ha møte i Sentralstyret for å drøfte tilhøvet til Histadrut. Dette blir nemnt som eksempel på at NRK ved eige initiativ prøver å påverke utviklinga.

Eit anna døme på at NRK lagar nyheter, eller driv tolking av hendingar i ei viss retning, blir nemnt eit intervju der ordet "folkemord" nærmast blei lagt i munnen på intervjuobjektet.

Kvifor var dekninga-partsorientert?

Noen av Israel-sympatisørane seier dei på ingen måte blei overraska over at dekninga var einsidig. Dette var velkjent for dei. Dei ville blitt meir overraska over det motsette, men la til at denne gongen var NRK meir einsidig enn vanleg.

Viktigast for Israel-sympatisørane er kjensla av at den ubalanserte dekninga av Libanonkrigen djupast sett botnar i ei kritisk haldning til staten Israel hos den enkelte journalist kopla saman med eit totalt fråver av ei tilsvarande kritisk haldning til PLO. Dermed må resultatet bli usakleg, ubalansert og sterkt subjektivt.

Det blir hevda at NRK-medarbeidarane misbrukte stillinga si ved åla personlege oppfatningar og meiningar klart korne fram i dekninga av krigen i Libanon. Antipatiar og sympatiar

- 57 -

prega reportasjane.

Dette at NRK i den grad var einsidig, fekk det til å gå kaldt nedover ryggen på enkelte. Det minna dei om tidlegare uhyggelege tider. Det blir jamvel sagt at jødar i Norge ikkje hadde følt det slik sia den andre verdskrigen. Dei følte eit bombardement av anti-israelsk propaganda, og det blir gjenteke at berre ein part kom til orde i NRK. Dei var redde ei farleg anti-semittisk stemning kunne bli skapt i befolkningen. Men denne stemninga var likevel ikkje NRK aleine om å skape, sjølv om det verka som journalistane i NRK nærmast kasta seg over hendingane i Libanon. Det var eit kjærkome høve dei hadde venta på for å få gi ei negativ framstilling av denne staten.

Når det gjeld dobbelstandard i NRK, blir det vist til dekninga av Falklandskonflikten som var relativt balansert.

Vi fekk ikkje der høyre om England som imperialismens høgborg. Thatcher blei ikkje framstilt krigersk slik Begin blei. Kva ville ha skjedd dersom NRK hadde sendt eit liknande team til Falkland og hengt ut britane, blir det spurt.

At reportasjeverksemda hadde ein anti-israelsk tendens, blir avvist av PLO-sympatisørar. Den hadde det ein kan kalle ein pro-humanitær tendens. At pro-israelske grupper er blitt frustrerte, ligg i det objektive ved sjølve hendinga: Israel avslørte sine aggressive trekk~ Dei frustrerte måtte ha noen årette aggresjonen mot, finne ein syndebukk, om ein vil. Lettast er det å få aggresjonen ut dersom syndebukken er i nærmiljøet. Såleis kunne NRK vere ei skyteskive.

Jamvel om NRK gjennomgåande får positiv omtale frå PLO-syrnpatisØrane, blir det også lagt til at NRK dessverre ikkje fØlgde opp denne positive linja. Etter ei tid fall reportasjane tilbake til det tradisjonelle mønster med vekt på diskusjon om fredsplanar og den parlamentariske situasjon i Israel fordi NRK er redd kritikk frå grupper som identifiserer seg sterkt med Israel. Jamvel om målet er balanse, er det klart at all dekning ikkje kan vere like balansert.

- 58 -

r

r

Korleis skulle ein få til ei balansert dekning av ei slik gruvekkjande hending som massakren i Chatila og Sabra, blir det spurt.

NRK sine mål.

Da det blei spurt om kva NRK sine kortsiktige og langsiktige målsetjingar burde vere når dei står ovafor s1tua-

sjonar av typen Libanonkrigen, går det fram av svara at elitegruppa ønskjer NRK skal formidle nyheter, dvs skildre det som skjer og eventuelt gi bakgrunn. Dom over det som har skjedd, eller ytringar om kva konfliktpartane bør gjere, ser dei som å vere direkte brot på god journalistikk. Journalistikken i NRK skal vere ,å gi fak_ta,_ 99 .her -er det .. kon ...

s~nsus i -utvalet.

Berre eitt intervjuobjekt peikar på at NRK burde ha analysert konsekvensane uv den israelske krigføringa i Libanon.

I staden for å gi eit sensasjonsprega bilete av det israelske bombardementet, burde NRK i større grad ha drøfta kva denne krigen på lengre sikt ville kunne føre til. Elitane vil sjølve døme, anvise og kanskje også peike på konsekvensar av det som har skjedd. NRK maktar ikkje å gå inn i ein djupare analyse av problemet, blir det sagt. Dersom <lei hadde gjort det, ville sanninga ha korne klarare fram.

Eitt intervjuobjekt la vekt på at kvalitet må vere ei målsetjing for NRK. Kjem journalistikken opp på eit høgt kvalitetsnivå, vil det av dette følgje eit meir pluralistisk og balansert bilete. Har ein journalist kvalitetskravet klart for seg, må det nødvendigvis korne til eit rimeleg forhold mellom pro et contra.

Balanse blir likevel det sentrale i målinga av kvaliteten av reportasjane. Den hyppige bruken av dette omgrepet, tyder på at verdikomponenten spelar ei hovudrolle (den

- 59 -

affektive komponenten). Intervjuobjekta er truleg ute etter å skaffe seg innsikt i kva som skjer i Libanon, men samstundes vaktar dei også på at NRK ivaretek deira verdiar i konflikten. Det verkar som om verdikomponenten blir lagt sterkare vekt på enn innsiktskomponenten.

Eit ord som ofte går igjen er sanning. NRK må ikkje overdrive eller fare med løgn. Medarbeidarane må vere nøkterne.

Det blir stilt krav om ei mest mogleg autentisk dekning, det er nødvendig at NRK har medarbeidarar i marka som kan formidle eit så sant bilete som mogleg.

Det må vere ei målsetjing å vere nøytral. Lydarane og sjåarane skal ikkje ha kjensle av å bli manipulerte med.

Dei skal tvert om vere rimeleg sikre på at det er sakleg og objektiv informasjon som blir gitt. Eit så høgt informasjonsnivå som råd er, bør vere målet.

NRK blir oppfatta som autoritativ og som forvaltar av sanninga. Dette tilseier at dei har eit særleg ansvar når det gjeld å vere nøytral.

Korrekt er også eit uttrykk som blir brukt i eliteutvalet. For å gi ei riktig og objektiv framstilling, må begge partar i konflikten korne til orde. På amerikansk fjernsyn blei dette gjennomført, hevda eit intervjuobjekt. Dermed blei det eit nyansert og godt bilete. Folk kunne trekkje slutningar sjølve. Det uheldige ved NRK er at det er programredaktøren som gjerne dreg slutningar.

Det er eit ideal at sanninga må setjast i ei~ samanheng.

Publikum vil elles kunne misforstå, eller det vil vere utan interesse for dei. NRK har eit særleg ansvar ovafor yngre generasjonar. Ungdornar kjennerikkjeden historiske bakgrunnen, difor bør denne bli gitt av NRK. Formidling av fakta er verdilaus dersom fakta ikkje blir sett inn i ein samanheng.I staden for å forklare etniske og religiøse motsetningar, fokuserte NRK på dramatiske hendingar med publikumsappell.

Eliteutvalet sakna bakgrunnskunnskap som er heilt nødvendig for å forstå den aktuelle situasjon. Medarbeidarane må gi - 60 -

bakgrunnsinformasjon frå begge sider i konflikten. NRK må gjere alt det kan for å gi mottakargruppene svar på spørsmål om kvifor. Kunnskap og bakgrunnsstoff om det som fører til krigar som den i Libanon, blir sett på som ei hovudoppgave for NRK. I staden for kjenslelada reportasjar, slik tilfelle ofte var frå krigføringa i Libanon, bØr NRK heller tenkje på å gi ei framstilling så objektiv som mogleg.

Kjenslelada reportasjar er ikkje objektive.

Mange er opptekne av den rolla bilete eller filminnslag spelar i informasjonsarbeidet. Det blir stilt særs kritiske spørsmål til den informasjonsverdi desse har. Dei kan vere lite informative, men likevel ha stor innverknad på haldning.

Fjernsynet syner filmar med dramatiske hendingar prega av vold. Skildringane har verknad, men aukar sjansane for overtramp i

journalistikken. Fordi ein i fjernsynet lett kan på-

verke opinionen med dramatiske bilete og filmar, bør ein her vere ekstra varsam. At situasjonen innbyr til ein slik meiningspåverknad, må NRK vere klar over. Den som har styrke og fordelar, må finne seg i å bli pålagt større ansvar.

Det bør vere ein rirneleg balanse i nyhetsdekninga, noe som ikkje var tilfelle med krigen i Libanon, der flaumen av bilete og nyheter var stor, rnedan hendingar i andre delar av verda som objektivt sett var like viktige, fekk liten dekning. Å

vere objektiv og balansert er vanskeleg for ein jour-

nalist, men NRK bør vere særleg varsam i konfliktar av typen Libanonkrigen fordi vi der hadde eit sterkt norsk engasjement.

NRK må konkurrere med andre media. Dei må difor følgje med utviklinga i journalistiske arbeidsprinsipp. Men sia NRK er eit monopol, ein statsinstitusjon, må det stillast strengare krav.

På spørsmål om kva som var spesielt med NRK (som institusjon - som medium) la dei fleste vekt på at NRK er ei sentral informasjonskjelde, den som når lengst og den som blir

~

61 -

tillagt størst autoritet. Dette er det særmerkte ved NRK, det som gjer at NRK blir avgjerande for den stilling folk tek. NRK blir difor pålagt eit særleg stort ansvar til å få fram det riktige.

Det blir hevda at i visse spørsmål vil det vere heilt uråd å få tillit hos alle~ Det vil vere misnøgde og frustrerte menneske som kritiserer NRK same kva som blir gjort.

Det blir gitt uttrykk for at det verken er råd eller ønskeleg at NRK til ei kvar tid skal ha tillit i alle grupper i folket. NRK kan ikkje ta·omsyn til all kritikk. Irritasjon er uunngåeleg. Samstundes kan det liggje eit problem i at NRK blir oppfatta som ein høgsterett.

NRK si sjølvgranskin~.

PLO-sympatisørane hevdar gjennomgåande at det var pres$g~uppers reaksjonar mot NRK som fØrde til at NRK i etterskat

er blitt opptatt av Libanondekninga og har bedt om ei evaluering. NRK sitt lnitiativ blir sett på som eit forsøk på å kvitte seg med kritikk, ein aksjon mot reaksjonen, om

I

l

ein vil. Drivkrafta bak initiativet er kritikk frå pro-israelske grupper som NRK føler seg pressa av. Det er negativt dersom NRK gir etter for påtrykk frå slike grupper.

Det blir sagt at NRK har teke initiativet fordi kritikken kom frå "innflytelsesrike 11 krinsar i norsk politikk, representantar frå KrF og delar av Ap, vidare press frå Den israelske ambassaden og utsendingar frå Israel.

Initiativet er ein måte å møte folk sin irritacjon på.

NRK var kontroversiell, men det kontroversielle låg i at kartet ikkje stemte med terrenget. Når publikum finn ut at kartet ikkje stemmer med terrenget, konkluderer dei med at det er kartet som er feil, m.a.o. det er NRK det er noe feil med.

Undersøkinga kan vere eit prov på at NRK tek påstandar om å vere einsidig seriøst, jamvel om kritikken skyt langt

- 62 -

Ij

over mål.

Mellom Israel-sympatisørane blir initiativet gjennomgåande omtala langt meir positivt. Dei meiner det er verdifullt at eit massemedium av og til ser seg tilbake og reflekterer over det som blir gjort. Det er viktig at media driv sjølvkritikk for dermed å bli bevisste si eiga rolle og funksjon.

At NRK i etterskot er opptekne av dekninga, er eit lovande teikn på vilje til å gjere ein så god jobb som mogleg.

Difor bør ein heller ikkje spekulere på om det ligg mindre bra motiv bak.

Dei håpa kringkastingssjefen sjølv hadde registrert at dekninga av hendingane i Libanon hadde vore for einsidig, og at han ut frå dette ønskte å sjå nærare på det arbeidet NRK hadde gjort. Slik indre ransaking gir visse håp for framtida.

Andre argument frå Israel-sympatisØrane var at dekninga av krigen gjekk på tilliten folk har til NRK, difor er det viktig å gå gjennom krltikken. Evalueringa kan vere eit forsøk på

11

white-wash 11 , men den kan og vere eit ærleg ønske frå

NRK om å justere seg i framtida. Krigsdekninga var ei komplisert journalistisk oppgave~ større kunnskap og innsikt vil gj_ere NRK betre i stand til å løyse liknande oppgaver i framtida~ Men det er og medlemmer i eliteutvalet som ikkje kan gi noe god forklaring på spørsmålet om kvifor NRK i etterskot er blitt opptatt av dekninga. Dei syns ikkje NRK er blitt utsett for sterkare kritikk enn mange gonger før. Dei syns likevel initiativet var positivt. Det blir vist til at dekninga kom opp som debatt-tema i Kringkastingsrådet.

Det blir uttrykt overrasking over at NRK vil granske dekninga, og einer utrygg på kva motiva kan vere. Eit motiv kan vere at NRK ønskjer ein rapport for å prove at dei ikkje har gjort feil. Samstundes ser ein heller ikkje bort frå at det kan vere med tanke på å justere seg. NRK er ein

- 63 -

uvanleg kompleks organisasjon der ulike motiv gjer seg gjeldande.

Forventningar om endring.

Eliteutvalet delte seg.

Ei gruppe meiner kritikk ikkje har noen verknad. Dei føler maktesløyse ovafor NRK og hevdar at institusjonen ikkje rettar seg etter den kritikk som kjem fram offentleg.

Ei anna gruppe seier NRK er v~r for kritikk og lett. let seg presse. Dette meiner denne gruppa alt å ha sett. Det blir sagt at NRK la om stilen etter det kom fram sterk kritikk i avisene frå pro-israelske grupper.

Eitt intervjuobjekt kan ikkje sjå kvifor NRK skulle justere seg i framtida når dei har gjort ein slik framifrå jobb i Libanon.For dette intervjuobjektet var det tydeleg at norske reportarar var heilt på høgd med dei internasjonale. Han ønskte difor at NRK også i framtida måtte få fridom til å dekkje krigar på same "direkte" måte" Begge grupper meiner at det ikkje er vanskeleg å få rette opp faktiske feil i NRK. Problemet ligg meir i haldningen til medarbeidarane. Det blir sagt at haldning er noe som er langt vanskelegare å identifisere,. å peike på konkret og å endre" Ei hovudlinje i kritikken er at den enkelte medarbeidar har for stor fridom. Dette forklarar kvifor haldninga til journalisten, syrnpatiane eller antipatiane hans, om ein vil, slår så sterkt gjennom. Kringkastingssjefen har svært lite han skulle ha sagt ovafor den enkelte medarbeidar. Problemet blir enda større ved at antipatiar og sympatiar gjekk i ei spesiell retning når det gjaldt krigen i Libanon, medarbeidarane står difor ikkje for pluralisme i haldningsjournalistikken. Dette aksentuerer problemet.

NRK har nok eit stort behov for å fornye seg, men med den treghet som ligg innebygd i NRK-systemet, kan ein ikkje ven-

l

te store endringar. Journalistane blir forma av systemet.

NRK burde i større grad evaluere dei haldningar som kjem til uttrykk i

journalistikken. Det er viktig at journalistikken

er så riktig som mogleg, fordi den skapar haldningar hos folk. Arbeidsvilkåra medarbeidarane i NRK har, gjer dei sløve og lite fleksible.

Dei som er meir moderate i kritikken, grunnar sin pessimisme til endringar i NRK utfrå dei prinsipp som massemedia generelt arbeider etter. Det er arbeidsprinsipp som dei seier ligg i

11

journalistikkens natur 11 og som dei på ingen måte er

nøgde med. M.a.o. NRK står for ei massemediaform som ein blir nøydd for å leve med på godt og vondt.

NRKs monopolstilling.

Spreiingseffekt og monopolsituasjon er ord som går igjen med høg frekvens hos sympatisørane av Israel. Monopol er usunt, det er NRK eit prov på, blir det sagt. Den enkelte medarbeidar har for stor fridom~ monopolsituasjonen har gitt medarbeidarane ei makt som har verka korrumperande. Hadde NRK hatt eit korrektiv, ville det straks blitt betre. Det er direkte farleg at ein enkelt medarbeidar i NRK har så sterk stilling ovafor opinionen fordi han ofte ikkje er oppgava vaksen.

Det er ei oppfatning at monopolsituasjonen,som nettopp skulle tilseie større objektivitet og breidde i val av stoff og medarbeidarar, fungerer rakt motsett. For ein monopolinstitusjon som NRK, burde ansvar og balanse vere sjølvsagte krav, men begge delar manglar. Det at ein har monopol, og dermed ingen konkurranse, har ført til at ein har kunna tillete seg å ha ei lettvint haldning til kravet om nøytralitet, det å vere upartisk. Medarbeidarane er blitt sløva når det gjeld krava om å vere saklege. Kanskje ville fleire fjernsynskanalar betre situasjonen? Slik det er nå, har ei lita gruppe stor makt og høve til å påverke folk sine hald-

- 65 -

n.i.ngar.

PLO-sympatisørane kritiserer NRK i langt mindre grad.

Deiser det ikkje som negativt at NRK har stor spreiing, er monopol og har stor påverknad på opinionen. Men det. kjem kri tik.le frå denne kanten og. Oei brukar argument. som at NRK er feig og forsiktig. NRK driv det desse kallar sjølvsensur.

NRK burde her vere langt meir dr.istig. Sjølv om NRK-rnedarbeidarane er meir forsiktige enn tilfelle er med journalistar i andr9 media, blir det sagt at dei arbeider seriøst.

A vere forsiktigerein naturleg konsekvens av det å arbeide i eit monopol.

K~a kan gjerast for å bli betre?

A skape tillit på lengre sikt gjer medarbeidarane etter PLO-sympatisør ane si meinL.-ig _. ved å vere konsekvente, ha

mot og vilje til å stå imot tilfeldige opinionssvingningar.

Ein skal i.kkje la seg dirigere av det folk måtte meine til ei kvar tid.

Vidare hadde PLO-sympatisørane gjerne sett eit dristigare opplegg med debatt der ulike grupper med ulike verdiar i konflL~ten fekk korne til ·orde. Reportarane i NRK burde bruke ein meir pågåande journalistik.~.

Kommentarar bør korne frå fleire personar, og da også av folk som ikkje er knytta til NRK. Brei dekning og fleire kommentatorar kan vere med på å ivareta elitane sine standpunkt . .

Manglande balanse kan skuldast kapasitet .. NRK kan berre dekkje fragment av relevant informasjon. Dei har L~kje korrespondentar på alle dei stadane dei burde. Berre i Beirut skjedde det så mye at NRK burde hatt to korrespondentar der samstundes.

Eitt intervjuobjekt hevdar at det var ein fordel at ulike reportarar blei. sende ned og var på begge sider. Fekk ~ reportar monopol på ei slik dekning~ ville reportasjeverk-

= 66 -

semda lett ta farge av det. Fleire korrespondentar vil gi eit meir allsidig bilete av det som skjer. Dette gjeld jamvel om reportarane ikkje er så røynde i dette spesielle konfliktområdet. Men her var det også ulike oppfatningar. Det motsette blir hevda, og det blir peika på det uheldige i at urøynde vikarar blei sende ned.

Det blir sagt av mellomgruppa at talopplysningar i krig nødvendigvis må variere. Dei arbeidstilhøve ein journalist har i ein krigssituasjon kan føre til at ukorrekte opplysningar kjem fram. Da styrkjer det tilliten til NRK at dei på eit seinare stadium er villige til åta <lei opplysningane som er gitt opp til kritisk vurdering.

Ein strategi for å oppnå balanse er at NRK-journalistane i større grad enn nå prøver å vere objektive i den måten dei vel ut fakta på, blir det sagt av Israel-sympatisørane. Å heve kvalitetskrava på journalistikken, kan vere ein

måte å styrkje tilliten på. Ein burde leggje meir arbeid i sjølve presentasjonen av stoffet. Særleg viktig er det å ikkje gå for langt i å forenkle.

NRK styrkjer sin tillit ved å drive sann og truverdig nyhetsformidling.Kvaer årsaka til at noen internasjonale aviser har fått eit så godt renomme? Det er fordi ein har tillit til at dei gir ei korrekt framstilling av det som skjer. Framstillinga er ikkje farga av haldningane til journalistane. Dette bør også vere idealet for NRK. NRK vil styrkje sin tillit gjennom å vere grundig.

Hovudproblemet for NRK er haldningsjournalistikk. Leiinga burde i større grad kunne avverge den manglande balanse vi har i dag.

Bakgrunnsstoff og breidde i dekninga vil lettare gjere det akseptabelt at haldningar kjem fram. Lydarane og sjåarane vil ha høve til å velje, til å vere samde eller usamde.

Pluralisme er nøkkelordet. Det blir hevda at radioen var flinkare til å trekkje inn grupper av ulike oppfatningar.

Fjernsynet forsømde seg.

- 67 -

Av fleire Israel-sympatisørar blir det nemnt at radioprogrammet som tok opp til kritisk drøfting NRK si nyhetsformidling, var den type program som fører til styrking av tilliten til NRK. Eit korrektiv?

Av Israel-sympatisørane blei det uttrykt stor tru på at offentleg debatt om NRK har positiv verknad på journalistane. Slike debattar gjer at dei i større grad prøver å gi ei sann og balansert nyhetsformidling.

Ikkje berre NRK si dekning av Libanonkrigen blei offentleg debattert. Heile den internasjonale mediaverda innser nå at dekninga av krigen i Libanon var eit overspel. Kritikken går på i kva grad journalistikk generelt er truverdig.

Dette har ført til at den internasjonale mediaverda har teke heile dekninga av krigen i Libanon opp til nøye saumfaring.

Det har spreidd seg ei kjensle av anger. Dei ønskjer å halde på sin journalistiske stolthet, og er villige til åta opp til vurdering dei mistak som blei gjort i Libanon.Deisterke internasjonale reaksjonane har og hatt verknad på NRK. Men medan Israel-sympatisørane uttrykkjer tru på offentleg kritikk, seier PLO-sympatisørane at det ligg ein fare i at NRK i framtida vil la seg presse. NRK gjorde den jobben dei måtte gjere journalistisk. Dei gav krigen i Libanon ei brei dekning. Haldninga som kom til uttrykk i NRK, var at hendingane måtte få tale sitt eige språk. Kritikken har sin grunn i at kritikarane har mislika at folk har fått sett, og har fått forståing for, det som objektivt skjedde i Libanon.

Kritikken som har korne fram offentleg, har alt nå gjort NRK meir varsam. Det blir nemnt mange døme på dette, mellom anna at kravet om balanse under Libanonhøyringa i Oslo var slett. McBride fekk knapt korne til orde ~edan ein israelsk offiser fekk uttale seg i rikeleg mon om det som skjedde.

- 68 -

Dette intervjuobjektet meinte at kritikken mot NRK har ført til journalistisk dårlegare arbeid. Dei vågar seg ikkje lenger på ei 11 brei 11 dekning. Det journalistisk interessante har korne i bakgrunnen.

Konklusjon.

Dei råda som elitegruppene gir NRK, let seg vanskeleg omsetje til ein redaksjonell politikk. Elitane krev rett nok at NRK skal gi sakleg og nøytral informasjon, men når vi ser på innhaldet i den informasjonen dei ønskjer, går det klart fram at dei eigenleg vil ha NRK til å vere berar av deira eigne verdistandpunkt i denne konflikten. NRK blir meir sett på som meiningspåverkar enn som innsiktsformidlar.

•

- 69 -

' KAPITTEL V BEGREPSBRUKEN I NRK. Begrepsbruken som indikator på retninga av den selektive

Det er eit sentralt postulat i kognitiv teori at det er ved hjelp av begrep vi kan ordne og tolke verkelegheten.

Vi forstår berre i den grad vi kan setje narnn på ting. Begrep kan opne for forståing i ei retning, men stengje for alternativ forståing i andre retningar. Dersom dette er rett, vil vi vente at journalistane leitar etter informasjonar og stoff i samsvar med dei begrep dei brukar. Definererein PLO som fridomskjemparar eller terroristar, eller israelarane som frigjerarar eller okkupantar og folkemordarar, vil dette truleg verke inn på kva for del av den totale verkelegheten journalistane fokuserer på, og kva dei let vere å fokusere på.

Begrepsbruk i kommunikasjonen av meiningsrammer til publikum.

Vi må kunne gå ut frå at sjølv om publikum på førehand har visse kunnskapar og haldningar til ein konflikt, vil dei (utvalde) faktaopplysningane og meiningsrarnmene dei får formidla gjennom massemedia truleg ha verknad på dei haldningane dei får til konflikten. På begrepslista vår {sjå appendix III) går det fram at dei to konfliktpartane prøver å formidle til verdsopinionen ulike begrepsapparat, og at desse begrepsapparata inneheld ulike og konkurrerande definisjonar av konflikten (meiningsrarnrner). Denne formidlinga skjer gjennom massemedia. Dersom journalistane først og fremst vel å bruke nøytrale begrep, det vil seie begrep som begge partane brukar, eller oppfattar som nøytrale, vil ikkje publikum bli pressa inn i noe bestemt meiningsramrne.Men dersom journalistane i

- 70 -

hovudsak held seg til den eine parten sine begrep, vil det i stor grad bli denne meiningsramma publikum får å setje faktaopplysningane inn i.

Begrepsbruken som indikator på journalistane sine haldningar til konflikten.

Det er ein sentral påstand i eliteintervjua at journalistane let sine eigne personlege haldningar korne til uttrykk i den journalistiske dekninga av krigen. Dersom journalistane ikkje hadde noe bestemt haldning, eller held- seg nØytrale, ville vi vente at dei anten brukte begrepsapparata til begge partane, eller at dei heldt seg mest til nøytrale begrep.

Dette er nullhypotesen vår. Dersom journalistane let haldningar få korne til uttrykk, bevisst eller ubevisst, ventar vi at dette bl.a. vil gje seg utslag i at dei brukar den eine parten sine begrep meir enn den andre sine - dei vil vere 11 partsorienterte" i bruken av begrep. Vi har gått gjennom heile materialet for å få eit mål på dette.

Konfliktpartane sin bruk av partsorientert terminologi.

Når vi samanliknar dei begrepa konfliktpartane Israel og PLO brukte til å beskrive eller å omtale seg sjølv, motstandaren og krigen, ser vi at vi har å gjere med to heilt ulike, men konkurrerande definisjonar av krigen. Det er klart at begge konfliktpartane prøvde å få verdsopinionen til å akseptere sin definisjon av konflikten. Mye ville vore vunne for den som kunne få folk til å tenkje ved hjelp av begrepa sine. Her blir bruken av terminologi i massemedia særleg interessant.

Vi kan lage ein enkel modell over rolla til massemedia

i denne kampen mellom konfliktpartane for å få verdsopinionen til å akseptere sin definisjon av konflikten (meiningsrammer):

-

71 -

Det vi er interesserte i å undersøke er altså: 1. Kva for begrepsapparat prøver konfliktpartane å 2. Kva for begrepsapparat

11

11

selje 0 ?

kjØper 11 NRK og formidlar vidare

til publikum?

3. Kva for begrepsapparat overtek publikum til bruk for si tenking omkring konflikten?

Når det gjeld det siste spørsmålet, har vi ikkje samla data som kan gi noe svar på dette (spørsmålet om verknadane av mediapåverknad er i det heile svært vanskeleg å svare på, fordi så mange faktorar spelar inn). I vår gallupundersøking har vi berre stilt spørsmål om haldning i lukka svarkategoriar. Men i ei meiningsmåling frå like etter seksdagarskrigen i 1967, som blir referert til i kapittel II, da heile 74 prosent støtta Israel og berre 5 prosent støtta arabarstatane, blei det stilt spørsmål der folk fekk grunngi sitt syn med eigne ord. Resultata tyder på at folk flest den gongen opererte innafor israelsk terminologi og meiningsrammer. Vi har ikkje data for kva begrep opinionen brukar

i dag, men mye tyder på at dei begrepa(eller symbola)folk'før brukte til fordel fot Israel, idag i stor grad· blir brukt av store grupper i det norske folk til fordel for palestinarane.

Men når det gjeld spørsmåla om konfliktpartane sine begrepsapparat og begrepsbruken i media (dvs. NRK), har vi samla eigne data. Begrep som berre Israel eller berre PLO brukar offisielt, definerer vi som Israels eller PLOs begrepsapparat, eller

0

partiske 11 • Begrep som begge partane brukar

offisielt eller begge oppfattar som nøytrale, definerer vi som

11

nøy.trale" {sjølv om dei ikkje er nøytrale i ein meir

filosofisk forstnad). På den måten unngår vi subjektivt å måtte ta stilling til kva begrep vi sjølv oppfattar som nøytrale eller partiske.

{Begrepsliste i appendix III).

At NR.K-journalistane må nytte seg av partiske begrep er

- 72 -

sjølvsagt. Det interessante spørsmål er kva begrep dei vel å nytte seg av i dei tilfelle vi står ovafor to begrep som begge er partiske eller eit tredje som eventuelt er nøytralt.

Redaksjonell bruk av partsorientert terminologi.

Med

11

redaksjonell begrepsbruk 11 meiner vi utsegn som er

formulert av NRK-journalistar, medan vi held begrepsbruken i intervju og sitat av andre enn NRK-medarbeidarar utafor i denne samanhengen. Når vi ser på den redaksjonelle begrepsbruken totalt, finn vi at ca.- 2/3 av begrepa var nøytrale, 1/3 var PLO-terminologi, medan det mest ikkje blir brukt israelsk terminologi.

(Sjå tabell 5.1).

Det er interessante skilnader i dei mønstra vi finn når det gjeld omtalen av PLO, Israel og krigen generelt. Konfliktparten PLO blir oftast omtalt i PLOs eigen terminologi (56 prosent av tilfella). Dei begrepa som oftast er brukt er "Den palestinske frigjeringsorganisasjonen PL0 11 , 11 Palestinarane (om PLO-styrkar), PLO-soldatar Palestinske sol11

11

11

11

,

datar

11

eller

11

geriljasoldatar". Det viktigaste nøytrale

begrepet er berre

11

PL0

11

,

eller ganske ofte

11

PLO-styrkar

11 •

Berre i fire tilfelle blei det i Dagsrevyen snakka om PLO som terroristar eller at dei dreiv med terrorhandlingar.

Vi fann ikkje noe døme på dette i Dagsnytt.

Konfliktparten Israel blir mest berre omtalt i nøytral terminologi, som

II

Israel,

11

israelarane 11 ,

11

israelske styrkar 11

eller 11 israelske soldatar 11 • Berre i ca. 5% av tilfella blei det brukt meir kritiske PLO-begrep, som "<lei israelske in-

- 73 -

I I

Tabell 5.1

Redaksjonell begrepsbruk.

(Bulletin, reportasje/telefonrapport, kommentar).*

DAGSREVYEN TerrninolQgi

Partisk

Partisk

Emne

Israel

PLO

PLO

1

Israel

0

Nøytralt

(N=) Sum

56 5

43

(511)

95

100 (541) 100

Krigen

4

58

38

( 16 2) 100

Gjennom-

1

34

65

snitt

(1214) 100

DAGSNYTT PLO Israel

0 0

54 3

46

(594)

97

100 ( 588) 100

Krigen

4

60

36

( 160) 100

Gjennomsnitt

1

32

67

(1342) 100

-

*Ei rneir detaljert oppsplitting av denne tabellen, er i appendix V.

_,... 74 -

vasjons- eller okkupasjonsstyrkane 11 eller 11 den israelske krigsmaskina". Vi har berre eitt tilfelle der dei israelske styrkane blei omtalt som 11 dei israelske forsvarsstyrkanen, som er det begrepet israelarane sjølve helst brukar.

Krigen blei i 58 prosent av tilfella omtalt med begrep som svarar til PLO sfn definisjon av konflikten. Det bl-ir ofte brukt begrep som 11 den israelske invasjonen/okkupasjonen av Libanon 11 ,

"Israels erobring 11 eller

11

krigen mellom Israel

og palestinarane 11 • Dei noe rneir radikale begrepa som 11 folkemord 11 , 11 Israels utryddingskrig 11 eller uden israelske aggresjonen 11 blei mest aldri brukt, og da i tilfelle berre i sitat. Dei nøytrale begrepa 11 krigen i Libanon 11 eller berre "krigen 11 blei brukt i vel ein tredjedal av tilfella~ 4 prosent av begrepa var henta frå den israelske definisjonen av konflikten. Det gjaldt særleg uttrykk som gjekk på "Israels rett til å leve i Sikkerhet", norn.råder under israelsk kontroll" og 11 krigen mellom Israel og PL0 11 • Vi fann likevel berre seks tilfelle av dette kvar i Dagsrevyen og Dagsnytt.

Generelt kan vi slå fast at når det gjeld omtale av konfliktparten PLO og krigen, brukte NRK flest begrep av det vi kan rekne som PLO-terminologi. Rundt 40 prosent var nøytrale begrep, medan lite israelsk terminologi blir brukt av NRK. Eit viktig unntak har vi likevel når det gjeld konfliktparten Israel, som mest berre blei omtalt i nøytral terrninnologi (ca. 95 prosent). Det blei sjeldan brukt begrep som kunne gi eit bilete av Israel som grunnleggjande aggressiv.

Begrepsbruken var meir spesifikt retta mot Israel sine handlingar i Libanon.

Begrepa som blei brukt om PLO kan tyde på at NRK-journalistane oppfatta og framstilte PLO på ein måte som langt på veg anerkjente og legitimerte PLO som representanten for palestinarane.Krigen:blei ofte definert:so~·ein krig•mot palestinarane, ei oppfatning israelarane prøvde å motvirke

- 75 -

l

l

ved å skilje strengt {iallfall når det gjaldt terminologi) mellom ning.

11

PLO-terroristane 11 og den palestinske sivilbefolk-

Vi har ikkje teke med Syria og dei syriske styrkane i kodeopplegget. Syrarane blir oftast omtalt med nøytrale begrep, men i alle dei tilfella det blir brukt partsorientert terminologi, er det med pro-syriske begrep: fredsstyrken

11

eller

11

11

den syriske

fredsbevarande styrken 11 • Eit anna ek-

sempel finn vi i Dagsnytt 21. august:

0

Nå er Libanon delt

i to, erobret av Israel i sør og kontrollert av Syria i nord 11 • Israelarane sjølve snakkar om 11 syrisk okkuperte 11 og nisraelsk (IDF) kontrollerte område 11 • Vi vil nå sjå på bruken av partsorientert terminologi i dei ulike sekvenstypane.

I nyhetsbulletinar blir PLO omtalt med PLO-terminologi i ca. 66 prosent av tilfella, noe som er ca. 10 prosentpoeng høgare enn gjennomsnittet for redaksjonell omtale av PLO. Ein ville kanskje vente at ein i nyhetsbulletinar brukte mest mogleg nøytral terminologi.

Når det gjeld omtalen av krigen generelt, er det eit visst sprik mellom dei resultata vi har funne i Dagsrevyog i Dagsnytt-bulletinane. Medan det var 44 prosent PLOterminologi i Dagsrevyen, var det 62 prosent i Dagsnytt.

I Dagsrevyen var det og 7 prosent israelsk terminologi.

Talgrunnlaget her er nokså svakt (N = 55 og 72).

Når vi slår saman begrepsbruken for dei tre uemnene 11 (PLO, Israel og krigen), er det ingen særleg skilnad mellom bulletinane i Dagsrevyen og Dagsnytt {36 og 39 prosent PLO-terminologi).

Ein sentral hypotese når det gjeld det perspektivet (meiningsramma) korrespondentane la på dekninga av krigen, er at dei blei påverka av kvar dei var basert. Vi kan tenkje oss at journalistane som var baserte i Jerusalem eller Tel Aviv, formidla den israelske versjonen av konflikten, medan korrespondentane i Beirut såg krigen frå den andre sida

-

76 -

(PLO, palestinarane, sivilbefolkningen) sin synsvinkel. Så enkelt er det likevel ikkje. Tabell 5.2, men også 5.3, 5.4 og 5.5 syner at dette slår til når det gjeld dei Beirutbaserte korrespondentane.

Tabell 5.2 NRK-korrespondentane sin bruk av partsorientert terminologi. Fordeling i heile prosent. (Basert på alle telefonrapportar i Dagsrevyen og Dagsnytt.)

JERUSALEM/TEL AVIV

FRÅ

FRÅ BEIRUT Terminoloqi

Terminoloai (N=)

Emne

Israelsk

PLO

"NØvtral"

J PLO

0

50

50

N ISR.ll.EL I

0

5

95

0

52

48

0

32

68

ISRAEL

0

0

100

KRIGEN

0

21

79

u. PLO G u ISRAEL

0

I 43

57

0

0

100

T

0

25

75

0

38

62

0

1

99

0

31

69

0

22

78

u

KRIGEN J PLO

u L I A

s KRIGEN

T

PLO

0 T ISRAEL A L KRIGEN T

GJ.SNITT

I

SUM 140) 100 (50) 100 129) 100 ( 130 I 100

(N=) "Nøytral" SUM I 71 I 25 100 ( 11 4 I 84 100 I4 5I 22 100

Israelsk

PLO

0

75

2

14

0

78

0

75

25

0

9

91

0

33

67

1

67

32

0

4

96

10

60

30

1

71

28

1

12

87

2

84

1

46

l1v.1}

100 124) 100 (o 1I 100 (6o I 100 I4 I 100 \ 2 51 I 100 ( 2 26 I 100 \52) 100 1529 I 100

- 77 -

Ib I 100 I 11I 100 lb I 100 167) 100 \ 25 I 100 I 1o1 100 I 1 46 J 100 ( 1501

I

34 53

100 I 51 I 100 1357) 100

Men korrespondentane i Israel brukte ikkje israelske begrep i

eigne journalistiske vurderingar. Vi bør leggje til at

korrespondentane i Israel i stor grad baserte dekninga si på å sitere (og kommentere) israelske talsmenn, slik at <lei israelske meiningsrammene kunne korne fram på den måten.

Men når vi ser på graden av partsorientert begrepsbruk, finn vi likevel eit klart mønster som stemmer med hypotesen vår: Korrespondentane som var basert i Israel brukte langt mindre PLO-terminologi og langt meir nøytral terminologi enn kollegane 1 Beirut (22 mot 46 prosent PLO-terminologi, 78 mot 53 prosent nøytral terminologi). Tendensen er markert for alle dei tre emnene i heile den undersøkte perioden {sjølv om talgrunnlaget for Beirut er nokså svakt i juli og til dels i august).

Ein utfyllande forklaringsmåte for det mønsteret vi har funne i NRK si dekning, er å sjå på personane i tillegg til kvar dei var baserte. Ein del av variasjonen vil nok også kunna forklarast ut frå dette, men det har vi ikkje gått inn på.

Vi kan likevel slå fast at det var klare skilnader i bruken av

nøytral og partsorientert terminologi for dei ulike

journalistane,

både mellom dei som dekka krigen frå studio,

og mellom dei som var korrespondentar i konfliktområdet.

Endring over tid i partsorientert begrepsbruk.

Det ser også ut til å vere ein klar samanheng mellom ganqen i krigen og graden av partsorientert begrepsbruk.

I den første månaden etter den israelske innmarsjen var det redaksjonelt nytta meir PLO-terminologi enn tilfellet var i juli, da det var lange periodar med våpenkvile og relativt roleg. Da gjekk andelen av PLO-terminologi ned.

Tabell 5. 3 ENDRING OVER TID, P~RO.SE.UTVIS FORDELING- ·r 1?ARTSORIENTERT BEGREPS) B.RUK. Dll.GSREVYEN, TOTAL REDAKSJONELL BEGREPSBRUK.

Terminologi (11=)

EMNE

J

Israelsk

PLO

0

59

PLO

11

Nøytral 11

SUM

41

( 16 5) 100 .

93

(234) 100,

u N I

ISRAEL

6

0

( 88)

J

KRIGEN

0

66

34

100

PLO

1

42

57

( 170).

100.

ISRAEL

0

4

96

( 139 f 100

KRIGEN

10

39

51

100

PLO

1

67

32

( 1.76 r 100

ISRAEL

0

4

96

( 168/ 100

26

(23) 100

65

(487) 1 QO

u

L I

(51)

A

u u

G

s

T

T 0 T

A L

T

KRIGEN

4

JUNI

0

70 35

JULI

2

27

71

(360) 100

AUGUST

1

38

61

( 36 7) 100

-

79 -

-

I slutten av månaden tok bombinga til igjen og varde fram mot midten av august. Samstundes auka spenninga omkring evakueringa av PLO-styrkane, som blei sluttført 1. september. Andelen PLO-terminologi steig til 38 prosent i august.

Sjølvsagt var det

11

PLO-soldatar 11 som utgjorde hovudtyngda

av PLO-terminologi i denne perioden. Men også omtalen av krigen følgde det same mønsteret som omtalen av PLO: Mye PLO-terminologi i

juni, markert mindre i

juli, og mest i

august. Vi fann dette mønsteret (med visse variasjonar) i korrespondentrapportane, bulletinane og kommentarane både i Dagsrevyen og i Dagsnytt. Det kan såleis tenkjast å vere ein samanheng mellom konfliktintensitet og bruk av partsorientert terminologi, jamvel om vi også her må ta atterhald om at skifte av personar kan forklare variasjonen.

Bruk av-partsorientert terminologi i intervju/tale og sitat.

Så langt har vi berre kommentert partsorientert begrepsbruk som NRK-journalistane sjølve står inne for, utan at utsegnene er tillagt andre. Det er ein vesentleg skilnad på om NRK-journalistane brukar partsorientert terminologi i sine analysar, eller om talsmenn for konfliktpartane gjer det.

I denne delen av analysen er vi interesserte i å finne ut om vi får ei anna fordeling av partsorientert begrepsbruk, og dermed at andre meiningsrammer blir formidla, når andre enn NRK-medarbeidarane får korne til orde. Sidan israelsk terminologi mest ikkje blei brukt av NRK-journalistane sjølve, er vi spesielt ute etter å sjå om dette blir balansert opp når dei israelske partstalsmennene får sleppe til.

Intervju og tale.

Sidan det er svært få intervju med utlendingar i radio,

C

80 -

•• • • • • • ----- • -- • ----·,·y"·"-,-"' ;,·,-,·s-·s;"""C'C'""""""'"""''"" • ---- ------ • ---- --- ........ ----,·,-,ss·•;w•=-<«'"•''-'""'"'

W"''"''"'""':t''""'''''.'!

"-'"''"'"'"""•"''=•m"•""'~""'''°''m'O,.,l"'"'"""""T"'~'%"'•""'""'"'"""'"~'"""'""'"'"''"""'~''~""".''.'N7''.l'i\"8"1"'~T,''."''"~•~."0\')\\,'/\'f:Wf'~'fjiW'@!)\'//P)'!l\~\\1~

Tabell 5.4

BRUK AV PARTSORIENTERT TERMINOLOGI I INTERVJU OG TALAR.

FORDELING I PROSENT.

DAGSREVYEN ISRAELSKE PARTSTALSMENN

PLO'S PARTSTALSMENN

·Terminologi

Terminologi

Partisk israelsk

PW

PLO

60

0

40

ISRAEL

4

0

96

(N=) St:rrn (15) 100 126) 100

KRIGEN

38

0

62

18) 100

EMNE

Partisk

"Nøytral"

Terminologi

Partisk israelsk

Partisk PLO

"NØytral"

0

57

43

0

100

0

50

50

0

33

67

0

.!.

(49) 'l\'.JTALT

27

0

73

UTANFORSTÅANDE

100

IN=) Sum 17) 100 (6) 100 12) 100 (15) 100

Partisk israelsk

Partisk

4

18

78

0

2

98

30

22

48

8

10

82 ..

"NØytral"

PW

(N=) Sum (23) 100 (51) 100 (23) 100 197) 100

har vi for svakt talgrunnlag til å gjere noen analyse av terminologien for intervjuobjekta i Dagsnytt. Men for sitering har vi godt talgrunnlag.

Ut frå definisjonen vår av partsorientert og nøytral terminologi,vil vi vente at israelske partstalsmenn berre brukar israelske og nøytrale begrep, medan partstalsmenn for PLO, berre vil bruke PLO- og nøytral terminologi. Dette slår til. Vi fann ikkje noe avvik, sjølv om kategorien israelske partstalsmenn 11 også inkluderer israelsk opposisjon, slik at vi må rekne med sjansen for eit visst avvik.

11

Resultatet er såleis ikkje overraskande, men det er ein god kontroll på om kodeopplegget er eit eigna mål på partsorientering.

For dei israelske partstalsmennene fann vi i alt 27 prosent israelsk terminologi og 73 prosent nøytral terminologi, medan PLO-talsmennene hadde i alt 33 prosent PLOterminologi og 67 prosent nøytral. Men for PLO var talmaterialet svært svakt, berre 15 begrepseiningar.

Når det gjeld 11 utanforståanden, er det ein nokså jamn balanse mellom israelsk terminologi (8 prosent) og PLOterminologi (10 prosent). Ikkje uventa var det for denne kategorien ei stor overvekt av nøytral terminologi (82 prosent). Talsmenn for norske styresmakter utgjer ein stor del av <lei vi har definert som utanforståande, og <lei fekk også svært mye av sendetida når det gjaldt intervju.

Når vi slår saman alle intervju og talar, finn vi at i alt 13 prosent var israelsk terminologi, 9 prosent var PLO-terminologi og 78 prosent var nøytralt. Her har det altså skjedd ei vissoppbalansering av den tendensen vi fann når det gjaldt redaksjonell begrepsbruk.

- 82 -

1 Sitat.

Når det gjeld sitat (der journalisten gjengir med si eiga stemme det andre har sagt), ventarein at intervjuobjektet skal få gjengitt det han seier på ein mest magleg korrekt måte. I praksis har journalisten likevel ofte eit visst spelerom til å formulere innhaldet med sine eigne ord, særleg når det er lange utsegn som skal komprimerast ned til ein kort setning. Dette markerer ein gjerne ved å bruke meir vage utsagnsverb for å tilskrive utsegnet til

intervjupersonen (t.d. "NN meiner, trur, synes, krev, tilbyr at ... ). Det er likevel eit profesjonelt krav at det saklege innhaldet eller faktaopplysningane skal vere korrekt gjengitt.

Når vi har undersøkt begrepsbruken i sitat,har vi berre koda som sitat der det gjennom klare utslagsverb (t.d. "seier", "kunngjer 11 , 11 hevdar 11 , 11 kallar 11 , 11 uttalar 11 osv.) eller på annan måte blir gitt inntrykk av at det er intervjupersonen som står for formuleringa av sitatet. Der det ikkje blir gitt eit klart inntrykk av dette, har vi koda som redaksjonelt, dvs. at vi har tillagt journalisten formuleringa. At det iblant har vore vanskeleg å trekkje eit skarpt skilje, er innlysande.

Vi har funne at av i alt 355 sitat i Dagsrevyen stamma 38 prosent frå israelske partstalsmenn, 15,5 prosent frå PLO-partstalsmenn, og 46,5 prosent frå utanforståande. Ei svært lik fordeling fann vi i Dagsnytt. Når det gjeld partsorientert begrepsbruk i sitata, fann vi at 56 prosent av begrepa på PLO-talsmennene var i PLO-terminologi, 44 prosent var i nøytral terminologi, og vi fann ingen dØme på at noen av dei var i israelsk terminologi. Altså ei fordeling om lag som venta. I Dagsnytt var det ein noe større andel nøytral terminologi. For partstalsmennene for

L

Tabell 5.5.

BRUK AV

PARTSORIENTERT TERMINOLOGI I SITERING AV PARTSTALSMENN.

FORDELING I HEILEC'PROSENT.

DAGSREVYEN ISRAELSKE PARTSTALSMENN

;'

'

'i'rerminologi ENNE

Partisk israelsk

PLO

13

ISRAE:L

0

PLO• S PARTSTALSMENN

-

Partisk PLO

"Nøytral"

UTANFORSTÅANDE

Terminologi

Partisk israelsk

Partisk

Terminologi

''Nøytral"

PLO

Partisk israelsk.

Partisk

0

45

55

(38) 100·

"Nøytral"

PLO

46

41

(84) 100

0

67

33

(24) 100

2

98

(55) 100

0

0

100

100

0

5

95

(64) 100

0

100

0

(3) 100

4

82

14

(28) 100

0

56

44

(34) 100

1

33

67

(130) 100

I

KRIGEN

36

50

14

( 14) 100

TOTALT

10

31

59

( 153) 100

\

(7)

'

ISRAELSKE PARTSTALSMENN

DAGSNYT'f PLO'S PARTSTALSMENN

UTANFORSTÅANDE

Terminologi

Terminologi

Terminologi

'

™'lE

Partisk israelsk

Partisk PLO

"Nøytral"

PID

17

47

36

ISRAEL

2

0

KRIGEN

18

'.IDI'ALT

12

Partisk israelsk

Partisk PLO

"NØytral"

(118) 100

0

50

50

98

(65) 100

0

4

50

32

(34) 100

0

34

54

(217) 100

0

Partisk israelsk

Partisk PLO

"Nøytral"

(26) 100

2

71

27

(51) 100

96

(23) 100

0

1

99

(74) 100

67

33

(9) 100

2

76

22

( 46) 100

34

66

(58) 100

1

42

57

(171 I 100

PLO har vi eit nokså svakt talmateriale.

Dei utanforståande var sitert i 33 prosent PLO-terminologi og 67 prosent i nøytral terminologi. Når vi samanliknar med fordelinga i Intervju,kan det synast som dei utanforståande er blitt sitert i ein noe meir PLO-prega terminologi enn det denne kategorien brukte i intervjua.

Men sidan vi ikkje veit kva intervjuobjekta eigenleg sa, kan vi ikkje seie om terminologien er blitt

0

vridd 11 •

Vi skal så gå over til å sjå på korleis israelske partstalsmenn er blitt siterte, Her fann vi eit overraskande resultat. Ein tredjedel av alle begrep som blei tilskrivne israelske partstalsmenn, var formulert i PLO-terminologi (31 prosent i Dagsrevyen, 34 prosent i Dagsnytt). Vi må sjølvsagt gå ut frå at det kan ha korne eit og anna PLObegrep frå det vi har definert som israelske partstalsmenn gjennom ei forsnakking eller frå opposisjonelle israelarar ,, og jødar. Men ser vi statistisk på det, er det klart at iJJ det har skjedd ei systematisk vridning av sitata bort frå ' ;-~ israelsk terminologi og over mot PLO sine begrep og meiningsI\ trammer. ~ Når det gjeld omtalen av Israel og israelske styrkar, har det mest ikkje skjedd noe slik vridning, bortsett frå over i nøytral terminologi. Men når det gjeld omtale av PLO og omtale av krigen, er rundt 50 prosent av begrepa PLO-terminologi. Under 20 prosent var israelsk terminologi (bortsett frå sitat for krigen i Dagsrevyen, der 36 prosent var israelsk terminologi, men talgrunnlaget var svært

f

svakt) _

I alle dei tilfella vi har greidd å finne tilbake til dei opprinnelege utsegnene ved å undersØkje <lei-israelske pressemeldingane eller utskrifter frå .talane, har vi funne at' det som blei sitert i PLO-terminologi, opprinneleg blei - sagt i israelsk terminologi eller iblant i nøytral termi-

\ nologi.

Dei fleste tilfella av vridning av partsorientert begrep

- 85 -

i!l!iK''

gjaldt PLO og PLO-styrkane, der det var heilt klart at NRK-journalistane ikkje fekk seg til å bruke det faste israelske begrepet

11

PLO-terroristar 11 • Ved eit par høve

blei det også gjort klart at ein ikkje aksepterte den israelske terminologien: "Statsminister Begin sa i en meget hatefull tale i dag at Israel nå har lamslått 20 000 terrorister, som Begin konsekvent kaller PLO-soldatene 11

(tele-

fonrapport i Dagsnytt, 12. august). Det er klart at korrespondenten oppfatta "PLO-soldatar 11 som eit meir nøytralt begrep,og_hrukte det i siteringa av resten av talen og elles i rapportane sine.

Etter vår operasjonelle definisjon er ikkje dette begrepet nøytralt sidan den eine parten ikkje brukar det, og oppfattar det som partisk. begrepet

11

(PLO brukar heller ikkje

PLO-soldat", men heller "PLO-kjempar", noe som

ikkje kling heilt naturleg på norsk. PLO i Stockholm opplyser likevel at ein oppfattar "PLO-soldat" som eit positivt begrep, slik at vi kan rekne det som PLO-terminologi).

Dette begrepet er særleg problematisk for;Ui det ikkje er

noe nøytralt dekkjande ord for 11

PLO-styrkar 11 ,

11

11

PLO-terrorist 11 / 11 PLO-soldat 11 •

PLO-medlemmer 11 eller "PLO-personell 11 betyr

ikkje heilt det same. Dermed må NRK-korrespondenten velje mellom to partsorienterte begrep, men han vel som oftast ikkje det som intervjupersonen nyttar. Likevel kan ein argumentere for at dei saklege fakta i det intervjupersonen seier blir dekka, sjølv om meiningsramma blir vridd med ombytting av begrep.

Men det er også tilfelle der det faktiske meiningsinnhaldet blir endra. Noen døme: I ein tale under ein demonstrasjon 18. juli til støtte for operasjonane i Libanon sa statsminister Begin: "Det var ein rapport denne veka om at dei politiske forhandlingane for å fjerne terroristane frå Beirut ville ta 30 dagar.

Eg erklærer herved at terroristane ikkje har 30 dagar på seg 11 (vår oversetjing).

- 86 -

I Dagsrevyen (filmkommentar frå studio) same dag blei han sitert slik: 11 statsminister Menahem Begin sa i talen til demonstrantene at palestinerne i Beirut har mindre enn 30 dagers frist på å forlate Libanon frivillig. Denne uka fikk vi høre fra USA at de politiske forhandlingene om å flytte palestinerne vil ta 30 dager. Jeg erklærer at palestinerne ikke har 30 dager på seg, sa Begin. På møtet talte også forsvarsminister Ariel Sharon. Han tilbød de palestinske geriljasoldatene midlertidig opphold i Israel dersom de fraskriver seg medlemskap i den palestinske frigjøringsorganisasjonen PL0!1

Dette siste om Sharon er kanskje ikkje sitat i streng forstand, og er ikkje koda som det, men det han eigenleg snakka om var

11

terroristane 11 og

organisasjonen PL0

11

11

medlemskap i terrorist-

•

I eit israelsk flygeblad over Beirut 27. juli, der sivilbefolkningen blir oppfordra til å flykte, blei det sagt: "De israelske forsvarsstyrkene fortsetter sin kamp mot terroristene, men IDF har intet ønske om å skade sivile og de som ikke fører krig mot (Israel)" ...

I Dagsrevyen blei dette sitert slik same dag: "I disse (løpesedlene) blir sivilbefolkningen oppfordret til å flykte, og det blir gjort klart at krigen mot palestinerne ikke er over" (Filmkommentar frå studio, 27/7).

I tilfelle som dette har det ikkje berre skjedd ei vridning av terminologien, men heile det saklege meiningsinn-

r ,,.,

haldet blir forvrengt.

I andre tilfelle blir israelske hovudargument gjengitt i

(__7 motpartens terminologi, ~ ~ g k E ~ ! t a --i __ a~~~~'.:_:1:ta

-----~~--

/ blir n_Ø___y_tri;'llisert.>--. Ei vanleg israelsk forklaring på dei ~~~--

store sivile tapa, var at

11

PLO-terroristane bevisst set opp

stillingar i sivile område/gøymer seg bak kvinner og barn/

L, ___

1

I

- 87 -

j

brukar sivilbefolkningen som gissel/skjold 11 • I ein telefonrapport i Dagsrevyen 19. juni om sivile lidingar, blir argumentet gjengitt slik: 11

,j

Israelerne innrømmer at ikke-militære m~l er blitt truf-

fet, men et problem er at PLO-soldater lever i flyktningeleirene, sier de 11 • (Dagsrevyen 5. juni).

I pressemeldingane som blei sendt ut frå Jerusalem, heiter det: 11

Forsvarstalsmannen annonserer i Jerusalem at sist kveld og natt skaut terroristane på israelske buset]ingar langs nord-grensa ( ... ) 11 • Dei offisielle talsmennene brukar konsekvent begrepet

11

terrorist". Ikkje i noe tilfelle har vi

funne at ein har snakka om 11 palestinarane 11 som noe anna enn den palestinske sivilbefolkningen.

25. juni (Dagsrevyen): 11

Den israelske forsvarsministeren Ariel Sharon sier at den palestinske frigjøringsorganisasjonen PLO er i ferd med å bli fullstendig knust 11 • I det opprinnelige radiointervjuet med Sharon den dagen heitte det: 11

Den militære og politiske kampanjen vi nå har ført for å eliminere PLO-terrorist-basene i Libanon betød mye for Israels fred og sikkerhet ( ... ) Det er ironisk at(den venstreorienterte -liba'n·esiske lederen)

Walid Jum.blatt, en av de nær-

meste vennene av terroristorganisasjonene, kunngjorde at PLO er blitt ødelagt { ... ) Han (sa at) PLO er på vei mot en total ødeleggelse i Libanon og i Beirut ( ... ) 11 • Kva har det å seie, politisk og kommunikasjonsmessig, at den israelske terminologien blir bytt om med ein PLO\ . terminologi? Først og fremst betyr det at dei israelske styresmaktene i stor grad ikkje når fram til norsk publikum med legitimeringa av innmarsjen i Libanon ·~'.l__§_1:;~d~n.- J:,1_1,r dei terminologi som heller ------{i- ---stor _____ ,. grad) -- -- ·--- sitert i ein ,, _____ - ._,..,.__ ~~-~-o.•-= __

1~_5!.~ t~!fi~r-~_r __ll!Qtp_a,r~_~_n, ___ _9g- h~-~~ ~e: ~~1-·5 J°,:1~_:_~:{~-- ~9!i~l~~-½,ten.

Israelarane står som opphavsmenn for ein stor del av fak-

taopplysningane om krigen, men dei når ikkje fram med den

- 88 -

I1

I 1

meiningsramma dei Ønskjer <lesse faktaopplysningane skal

f(

setjast inn i . Ein kan argumentere for, og det er under-

søkingar som tyder på at meiningsrammer er vel så viktig som

J

!<

fakta når det gjeld folks standpunkt. Kvart enkelt tilfelle av vridd terminologi betyr vel heller lite isolert sett.

Men når mest halvparten av all begrepsbruk frå israelske talsmenn. når det gjeld PLO blir sitert i rnotstandaren sin

terminologi, må vi vel seie at dei israelske meiningsrammene blir nøytralisert, sjølv om faktaopplysningane er uforandra. Det ligg eit heilt anna meiningsinnhald i t.d.

11

krigen mot PLO-terroristane 11

; rane

11

enn

•

j

- 89 -

.

11

krigen mot palestina-

Forklarande utse~n om konfliktpartane.

I prinsippet kan vi forklare ein aktørs handlemåte i ein konflikt på to måtar: 1) handlemåten kan bli forklart som ein reaksjon på situasjonen ( 11 situational attribution").

2) handlemåten kan bli forklart ut frå visse særtrekk ved aktøren { 11 dispositional attribution").

1) er ein "stimulus-respons modell, medan 2) er ein 11

persontrekk modell". Ved situasjonsforklaringa blir hand-

lingane til aktøren forklart som reaktiv ved at handlinga er ein naturleg, normal, standard og heilt rasjonell reaksjon på den objektive situasjonen aktøren er i.

Ved den

disposisjonelle (persontrekk) forklaringa blir handlingane til aktøren sett som avvikande frå det vi vanlegvis oppfattar som normal, rasjonell og standard atferd. Vi finn her ein psykologiserande analyse av handlingane til aktøren, ved at ein seier at det er aktørens

11

natur" å handle som

han gjer, fordi det er noe særeigent ved han.

Vi er ute etter å sjå korleis atferda til konfliktpartane blir forklart i NRK. Er det slik at PLOs handlernåtar i stor grad blir forklart ut frå situasjonsfaktorar, slik at PLO gjerdet som vil vere normalt og rasjonelt for alle som måtte vere i same situasjon? Og blir israelsk atferd analysert på same måte? Blei til dømes invasjonen i Libanon forklart som ein reaksjon på PLO-angrep på Nord-Israel, eller var forklaringa at Israel er ekspansjonistisk. Det er ein vanleg teori at staten Israel og sionismen i sin natur er ekspansjonistisk. Da blir dette eit særtrekk ved denne staten, noe som avvik frå standard atferd.

Utsegner der det blir gitt persontrekk-forklaring på handlingane til ein aktør, vil samstundes avsløre antipatiar

- 90 -

og sympatiar hgs den som for!<larer den observerte at.ferd.

Forklaringane kan vere både negative og EJOSitive for aktøren. Mellom anna blir Cet ofte hevda frå israelsk hald at dei israelske sty~kane tok langt større hensyn til sivilbefolkningen enn det som er vanleg i ein krig. De.tte blei forkla=t med at det israelske samfunnet og det jødiske folket står for ein høg moral, og at israelske soldatar difor levde opp til ein strengare moralsk standard.

Det er ein sentral påstand i eliteL~tervjua våre at rapportane frå NRK var sterkt kjenslelada. I så fall ven tar vi at rapportane. vil innehalde utsegn som kjem med den type forklaringar vi har skissert. Ei systematisk gjennomgåing av materialet viste at vi berre kunne finne 12 slike fråsegner (9 i Dagsrevyen og 3- i Dågsnytt)frå HRK-medarbeidaran~. Det er såleis ikkje grunnlag for å hevde at NRK-reportarane gjennomgåande uttrykte sterke anti- eller sympatiar for aktørane i Konflikten~ Vi blir ståande igjen med enkelttilfelle. Oesse hadde ein. tydeleg tendens ved at dei alle gjaldt Israel og var negative utsegner.

Døme oå negative disposisjonelle utsegn om Israel.

Telefonrapport frå Beirut i Dagsrevyen og Dagsnytt 4.juni: "Dagens bombeangrep mot palestinske mål i Beir..it understre~er nok en gang at Israel følger politikken, når en jøde blir såret eller dreptr stAr palestinerne i Libanon kollektivt ansvarlig".

Kommentar i Dagsrevyen 6. juni: "Reaksjonene fra vestlige hovedsteder tyder eller på at mange mener BegL~-regjeringen har overreagert, og at selve forklaringen og årsaken om man vil til invasjonen er overdrevet og bygger på en urealistisk vurdering~ Kommentar i Dagsnytt 6. juni: "Me..'1 samtidig er man i (London) opptatt av det urL'Ilelige i at et drapsforsøk i London fører til at hundrevis mister

livet i Midt-Østen°.

Filmreportasje i Dagsrevyen 7. juni: 11

Noen av soldatene synes ivrige på kamp."

Kommentar i Dagsrevyen 17. juni: "Denne maktens arroganse som Israel har demonstrert i Libanon, denne mangel på respekt for andre enn sine egne liv, svekker israelernes sak. På tross av den militære demonstrasjonen kan nok Israel ikke diktere fred helt etter sitt eget hode. 11 Filmreportasje (fra svensk TV) i Dagsrevyen 7. juli: "Når israelerna reknar døde, reknar dom inte palestinere."

Kommentar i Dagsrevyen 12. juli: °Forsvarsminister Sharon og haukene i den konservative koalisjonsregjeringen ivrer for en hensynsløs rask militær løsning i Beirut. 11 Telefonrapport frå Jerusalem i Dagsnytt 12. august: "Statsminister Begin sa i en meget hatefull tale i dag at Israel nå har lamslått 20.000 terrorister, som Begin konsekvent kaller PLO-soldatene."

Analogiar.

Noe som stort sett ikkje blei nemnt i norske eliteintervju, var bruken av analogiar i formidlinga av Libanonkrigen. Internasjonalt er mye av kritikken knytta til nazi- og Holocaustanalogiar, ikkje minst fordi ein gjennom deiser ein tendens til antisemittisme. Framferda til israelarane i Libanon blir samanlikna med nazistane si framferd i Tysk~ land. Det blir tala om den endelege løysinga på det palestinske problemet, om Stor-Israel, om eit nytt Holocaust.

Beirut blir samanlikna med Warszawa-ghettoen. Andre viser til Det gamle testamentet og snakkar om jødisk mentalitet der prinsippet er auge for auge, tann for tann. I NRKmaterialet fann vi ingen slike analogiar, bortsett frå eitt unntak i eit intervju.

-

92 -

KAPITTEL VI Kven kom til orde i NRK? Eit viktig mål på balanse er at alle hovudpartane fekk korne til orde ved at talsmenn blei intervjua eller sitert.

Sidan krigen blei fokusert på konflikten mellom Israel og PLO, er det særleg balansen mellom <lesse to vi er interesserte i. Men det er og interessant å sjå i kva grad talsmenn for Libanon og Syria fekk korne til orde. Etter å ha sett opp ei liste over alle som blei intervjua eller fekk tale, eller som blei sitert i Dagsrevyen og Dagsnytt, delte vi inn etter kva partar i konflikten dei representerte.

Som israelske talsmenn/kjelder rekna vi alle israelarar, israelske institusjonar og alle jØdar som står fram i rolla som jøde.

Som PLO-talsmenn/kjelder rekna vi alle PLO-medlemmer og organisasjonar eller institusjonar tilknytta PLO (t.d. RØde Hal~nnåne og WAFA) og alle palestinarar.

Som libanesiske talsmenn/kjelder rekna vi alle fØdde

11

11

inn-

libanesarar, alle politiske grupper som er libanesis-

ke, styresmakter, politi, libanesiske massemedia osb.

Syriske talsmenn/kjelder blir koda på tilsvarande måte.

Som "andre" rekna vi alle <lei som ikkje fall inn i noen av <lei nemnde kategoriane. Dette gjeld særleg talsmenn for ei lang rekke utanforståande organisasjonar og statar, og ikkje minst norske styresmakter.

Eit spesielt problem fekk vi med å plassere

11

utanfor-

ståande 11 personar og grupper som tok sterk stilling for den eine eller andre av dei to hovudpartane i konflikten, eller som var tilknytta organisasjonar som støtta ein av partane.

Særleg gjaldt dette representantar og medlemmer av "Med Israel for fred" og og

11

0

Israels Venner", eller

11

Palestinafronten 11

Palestinakomiteen". Vi fann det mest rimeleg og minst

- 93 -

problematisk å plassere dei som 11 andre 11 • Eit anna problem var israelarar og jødar som stod i opposisjon til den israelske regjeringa sin politikk i Libanon. Sidan dei i denne kategorien som slapp til i NRK ikkje var grunnleggjande motstandarar av krigen, viste det seg lite problematisk å kode denne gruppa som israelske talsmenn.

Intervju koda vi når ein talsmann eller ei kjelde fekk seie noe i NRK med eiga stemme. Utanlandske intervjuobjekt i radio som berre kunne hØyrast i bakgrunnen medan NRKmedarbeidaren oversette, koda vi og som intervju. Eit intervjuobjekt som slepp til fleire gonger, blir registrert kvar gong.

Sitat er når NRK-medarbeidaren med eiga stemme fortel kva andre personar har sagt (unntaket er som nemnt der vi høyrer intervjuobjektet i bakgrunnen}. Opplysningar, der kjelder blir oppgitt for desse, blir og koda som sitat.Heilt anonyme kjelder, som ikkje kan identifiserast som partsrepresentantar, kodar vi ikkje som sitat.

- 94 -

'!!

Tabell 6.1 KVEN BLEI INTERVJUA ELLER FEKK TALE I DAGSREVYEN

"''"

"ALSMEN~ !FOR ISRAEL

TALSMENN FOR PLO

TALSMENN FOR LIBANON

TALSMENN FOR SYRIA

ANDRE ARABISKE

ANDRE

SUM

JUNI

7

3

1

0

1

18

30

JULI

6

5

2

0

1

8

22

AUGUST

11

4

2

0

0

12

29

TOTALT

24

12

5

0

2

38

81

PROSEN1'

30%

15%

6%

-

2%

47%

100 .

Dagsnytt: Av 49 intervju var det berre ein israelsk talsmann, ingen talsmenn for PLO, Libanon, Syria eller andre arabiske land. Resten er 0 andre".

Sidan radio er lite eigna til intervju med folk som ikkje snakkar norsk, var det svært få parttalsmenn som blei intervjua i Dagsnytt. I analysen over kven som blei intervjua, held vi oss difor berre til Dagsrevyen, der utanlandske intervjuobjekt blei teksta.

',,.~,. .. '"'"'"'""''" """'""' ,,.,w, ' ""'"'"•-'"'"""""

""''"'"~""""""'''"'"""'"'"""'"~"""~"""''"'""~"°'"'"<"'''"'""'""~""'""""'"=""-"' "'""'~""'"'''"--"""'"'"'"~"'""'-"C' "'TI""'-"'"-'""'""~"''~""~""'"''J=""'" """"')"0'.('""'"~''!"'""'"'m>•M- ,,_,,,...-,, "'"''">'"W'"'".'"""!O"'~<•

'"W"'' ·'""'.'l"'.<" "\\'l ''"' mW'')''>Y"e<\\'cll1'<CW,W"W".>"C'm~'0'"W•"\"

Kritikarar av NRK si dekning av krigen i Libanon hevda i intervjuundersøkinga at 11 NRK bevisst ~·unngjel5:.k å intervjue og ta med talsmenn for israelske synspunkt, men så snart det dukka opp ein PLO-talsmann var NRK der straks". Dette gjaldt også for PLO-representantar og Israel-representantar som besøkte Norge. Det var langt lettare for PLO-representantane å sleppe til, blei det påstått.

I både juni, juli og august var det fleire israelske talsmenn som blei intervjua i Dagsrevyen enn PLO-talsmenn.

I utskriftene våre er det ingen intervjuobjekt som kan kallast besØkjande PLO-utsendingar. Derimot var det fire besøkjande israelske utsendingar (den israelske ambassadøren i Norge, den israelske militærlegen J. Baniel, tidlegare general og ambassadør Chaim Herzog og nestformannen i utanrikskomiteen i den israelske nasjonalforsamlinga, Josef Rom). Ei nærliggjande tolking av resultatet er at syrnpatisørar av Israel prøver å bortforklare den negative stemninga i Norge til den israelske innmarsjen med at israelske partstalsmenn ikkje fekk sleppe til i NRK for å forklare dei israelske synspunkta. Ein bortforklarer m.a.o. den kritiske haldninga i norsk opinion til invasjonen med at NRK var ubalansert, medan NRK altså heller var i motsett retning når det gjaldt kven som fekk sleppe til i intervju.

Denne tolkinga har ein viss tyngde, men noen atterhald er det. Vi har mellom anna ikkje talt opp intervjua etter innhald eller synspunkt som kom fram i <lei. Mellom dei vi har definert som israelske partstalsmenn, var det enkelte som hadde kritiske merknader til sider ved den ieraclGkc innmarsjen. Slik

11

sjØlvkritikk" fanst ikkje hos PLO sine parts-

talsmenn. Det er hevda at NRK overspela indre israelsk kritikk mot invasjonen. Men lista over dei israelske partstalsmennene tyder ikkje på at opposisjonen var spesielt overrepresentert. Korkje i intervju eller sitat fekk israelsk opposisjon etter vår vurdering særleg mye sendetid. Kvantitativt gav opposisjonen lite utslag.

- 96 -

lI J

l

' 1 'I

i

I I

I

Libanesiske talsmenn blei berre intervjua i fem tilfelle, medan syriske talsmenn aldri blei intervjua. Dette seier mye om kven massemedia definerte som hovudpartar i krigen, og kven som knapt blei rekna med.

Representantar for norske styresmakter, militære (UNIFIL) og hjelpeorganisasjonar utgjer dei fleste av dei vi har koda som "andre". I Dagsrevyen var det og noen få amerikanske politikarar. Ein del av dei vi har plassert som "andre", vil vel mange rekne som partstalsmenn. Dette gjeld særleg intervjupersonar frå Palestinafronten/komiteen (3 i Dagsrevyen og 6 i Dagsnytt) og intervjupersonar frå "Israels Venner" (2 i Dagsrevyen og 2 i Dagsnytt). Men sjølv om vi hadde koda <lesse som partstalsmenn, ville det forandre lite på det generelle mønsteret vårt.

Det kan tenkjast at enkelte intervjuinnslag manglar i våre utskrifter. Dette kan i så fall skape litt forandring i talmaterialet, men vi trur ikkje det vil ha noe særleg utslag på det generelle mønsteret.

Vi har ikkje målt balansen utfrå lengda på intervjua, m.a.o. kor lang sendetid kvar part fekk i fjernsynsintervju.

Men vi har eit klart inntrykk av at israelske talsmenn oftast fekk meir tid. D~~ga~❖~~r helsear~~-;-~~:ane ~" ~~~~~~s~~1:_, o~-J:]isiiri~, ·-------"· • Mtllom dei ttandre 11 fekk talsmeµJ1_for,,,......11QX..S.k.e-militære =~---~"--------~-❖~,~~--~----

~~-

-

og~ 1~~-~~----~_!x,:esmakte: _~en bre_ias te____ ~_;_~§.S§Jl.i___O§ll.~-~ke UNIFIL-styrken b!eT·-·e1E-hovli<lterii'å.

l

',.

"

~

\

ll

I

\\

~

'

-., "\

'J\ I

I 'I

Introduksjon av intervjuobjekt.

. l

~~~~~~-,lat

I eliteintervjua dei norske helseteama ofte blei intervjua, utan at det blei opplyst at dei på førehand var sterke sympatisørar av PLO. Dette kom aldri

- 97 -

7 li

1

1

l

fram i NRK, blei det sagt.

Av i alt 8 intervju (eller 9, etter som ein reknar) med desse helsearbeidarane, blei det i 6 av tilfella opplyst at intervjupersonen arbeidde for Palestinafronten/ komiteen. I fleire av tilfella blei dette sagt både før og etter intervjuet. Dermed skulle det vere klart at intervjupersonen ikkje var nøytral.

I eit intervju med 11 den norske sykepleieren Anne Sunde 11 i Dagsnytt 11. juni, blei det berre sagt at 11 hun arbeider på et palestinsk sykehus i Beirut". Men ut frå innhaldet i intervjuet gjekk det nokså klart fram at ho ikkje prøvde å vere nøytral: " ... for Israel kommer aldri, aldri til åta knekken på palestinerneu.

Dagsrevyen intervjua to helsearbeidarar 22. juni etter at <lesse hadde vore i israelsk fangenskap. Dei fortalde om grov israelsk mishandling og tortur av fangane. Dei to blei 11

introdusert berre som

lege Steinar Berge" og

11

barneverns-

11

pedagog Øyvind MØller , utan at det blei sagt noe om at <lei arbeidde for Palestinafronten. I Dagsnytt blei dette derimot gjort klart.

Den generelle påstanden om at det aldri kom fram i NRK at helsearbeidarane på førehand var sympatisørar av PLO, held ikkje. Vi fann berre eitt eller to intervju der dette ikkje blei opplyst på ein tilfredsstillande måte. Påstanden er eit typisk døme på at ein hengde seg opp i enkeltepisodar og så forstørra desse i si eiga kognitive ramme, slik at ein fekk eit forvrengt bilete av kva som eigeneleg hadde blitt sendt i NRK. Kven blei sitert i NRK? Når vi spør kven som blei sitert, blir svaret noe av det same som svaret på spørsmålet om kven som blei intervjua, nemleg i kva grad partane fekk sleppe til for å presentere sitt syn på krigen. Sidan vi reknar som sitat både kjelder for

- 98 -

Tabell 6.2

Kven blei sitert i NRK?*)

DAGSREVYEN Israelske kjelder

PLOkjelder

Libanesiske kjelder

Syriske kjelder "-

Andre kjelder

Sum

JUNI

47

24

9

2

54

136

JULI

49

17

12

1

39

11 8

AUGUST

35

11

14

0

31

91

TOTALT 4/6-31/8

1 31

52

35

3

124

345

PROSENT

38%

1 5%

10%

1%

36%

100%

DAGSNYTT JUNI

62

26

12

2

80

182

JULI

53

18

16

2

45

134

AUGUST

54

22

27

2

51

156

TOTALT 4/6-31/8

16 9

66

55

6

176

472

PROSENT

36%

14 %

12%

1%

37%

100%

*)

Meir detaljert tabell, sjå appendix V.

- 99 -

opplysningar og informasjonar, og lange argumentasjonar og resonnement, i direkte eller indirekte tale, skulle ei kvantifisering av kven som blei sitert, seie oss mye om den generelle informasjonsstraumen i konflikten. (Når det gjeld innhaldet i det som blir sagt, viser vi til kapittel IV om terminologi og meiningsrammer). ~abell 6.2 over kven som blei sitert i NRK, viser at den prosentvise fordelinga av dei 345 sitata i Dagsrevyen og dei 472 sitata i Dagsnytt er mest lik. 36-38 prosent israelske kjelder, 14-15 prosent PLO-kjelder, 10-12 prosent libanesiske kjelder, 1 prosent syriske kjelder og 36-37 prosent 11 andre 11 kjelder. Igjen finn vi at det er sitert meir enn dobbelt så mange israelske kjelder som PLO-kjelder. Det er nokså klart at det meste av informasjonsstraumen frå konfliktområdet kjem frå Israel, sjølv når viset dei israelske sitata opp mot libanesiske, syriske og PLO-kjelder tilsaman.

Den viktigaste forklaringa på dette mønsteret er at informasjonar truleg er lettdr~ tllgjengelege i Israel enn noen annan stad i Midt-Austen. Dette skuldast dels at arbeidstilhøva for journalistar generelt er gode i Israel, slik at mange nyhetsorganisasjonar har eigne korrespondentar der, og dels skuldast det at Israel har eit velutbygd informasjonsapparat, slik at journalistane får ein jevn straum av opplysningar. Språket er også ein viktig faktor.

Dei færraste journalistar kan arabisk.

Det er interessant at Syria var definert ut som relevant konfliktpart.. Berre 1 prosent av sitata stamma frå syriske kjelder, dette til trass for at Syria var ein temmeleg viktig aktør. Sagt på ein annan måte: Det kom informasjonar om Syria, men ikkje frå Syria.

Når libanesiske kjelder kom til orde, var det ofte i rolla som observatør eller 11 oppmann 11 • Dei 11 andre 11 rneir eller mindre utanforståande kjeldene,

-

100 -

utgjer 36-37 prosent av alle sitat, altså ein like stor del som dei israelske. Av desse er det norske styresmakter, politikarar og militære som er klart mest siterte. Deretter følgjer styresmakter i andre land, framfor alt i USA. Ulike internasjonale og norske organisasjonar (t.d. RØde Kors, LO, FN, EF osv) var og representerte. Arabarstatar som ikkje var involvert i krigen, blei siterte i liten grad.

Representantar for norske støtteorganisasjonar for den eine eller andre av konfliktpartane (t.d. Palestinafronten eller Israels Venner) blei siteite berre 13 gonger tilsamani Dagsrevyen og Dagsnytt, med ei svak overvekt (8 mot 5) for <lei pro-palestinske, særleg helsearbeidarane.

Når vi ser på om kjeldene er namngitte personar eller upersonlege/anonyme, finn vi at det er forholdsvis fleire narnngitte personar blant <lei israelske kjeldene (36 prosent) enn blant palestinske og libanesiske kjelder (24 og 25 prosent), medan det er klart flest blant dei forståande"kjeldene ( 51 prosent).

11

andre 11 , utan-

Dette seier kanskje noe om kor lett tilgjengeleg sentrale personar er hos dei ulike pa_rtane. /

Det generelt viktigaste funnet i denne undersøkinga av

i kven som blei intervjua eller sitert i NRK,er at påstanden I om at PLO-talsmenn lettare kom til orde enn israelske tals, menn, ikkje held. Israelske talsmenn og kjelder blei inter1' vjua, eller siterte, minst dobbelt så ofte som PLO-talsmenn og -kjelder. Det er tydeleg at dei som var sterkt følelsesmessig engasjert i konflikten, hekta seg opp i innslag og ,r intervju dei mislikte, og at <lesse fekk feil proporsjonar.

Ein fann same tendensen blant enkelte av dei i eliteintervjua som støtta PLO, og som klaga over at 11 Kåre Kristiansen dukka opp på skjermen minst eit par gonger i veka 11 • Faktum er at han berre blei intervjua ein gong på fjernsyn i den undersøkte perioden, og sitert eit par gonger.

Ein vanleg påstand i presseforskning går ut på at publikum i stor grad berre tek opp i seg, og let seg påverke j

f <

1

-

101 -

!av, synspunkt <lei på førehand er instilte på, medan det

f andre blir oversett eller glØymt. Konklusjonen i vår un-

i dersøking er: Elitegruppene som har engasjert seg i spørsil

' målet, har hekta seg mest opp i dei innslaga i NRKs dekning

r som er mest i strid med <leira eige syn, medan det som ikkje ('. strir mot haldningane <leira, blir oversett. Det tyder på \ mistillit til NRK før dei slår på radio og TV.

- 102 -

11

Dette blei ikkje omtalt i NRK 11

-

ei undersøking av selektiv

persepsjon hos mottakaren.

Som døme på den ubalanserte dekninga i NRK blei det i eliteintervjua sett fram konkrete påstandar om viktige tema eller argument som NRK ikkje omtalte, og som kunne ha sett den israelske innmarsjen i eit betre lys eller vist negative sider ved PLO.Ein skulda m.a.o. NRK for å halde tilbake relevante opplysningar på ein slik måte at israelske hovudargument ikkje kom fram. Dersom det er eit kriterium på balanse at argumenta til begge partane skal korne fram, er det i så fall grunnlag for å seie at NRK var ubalansert.

Dette siste har ikkje vikunna gå inn på i vår undersøking. Derimot har vi teke utgangspunkt i kritikken, og undersøkt om det stemmer at visse argument eller tema ikkje kom fram i NRK. Vi avgrensa oss til å undersøkje noen av dei påstandane som gjekk igjen med størst frekvens og som var så konkret formulerte at det var lett å etterprøve dei gjennom eit kvantitativt kodeopplegg. Sidan dei konkrete klagene mot NRK kom frå israelske støttegrupper, er det forekomsten av argumenta til Israel-sympatisørane vi undersøkjer her. Frå andre sida kom det få konkrete klagemål.

Påstandar. a}

11

0mtale av PLO-stillingar i sivile område. 11

Det blir hevda at NRI< ikkje gjorde noe forsøk på å forklare kvifor dei israelske militærkonfrontasjonane med PLO måtte gå ut over sivilbefolkningen, nemleg det at PLO bevisst utnytta sivilbefolkningen som skjold i krigføringa. PLOs infiltrasjon i sivilbefolkningen med militære stillingar og våpenlager gjorde det heilt uråd for Israel fullt ut å spare sivilbefolkningen, blei det hevda. Her talde vi opp alle dei gongene det blei nemnt eksplisitt

-

103 -

at PLO hadde

militære installasjonar, stillingar og våpenlager i sivile område (flyktningeleirar, bustadsområde, forretningsstrøk o.l.). Dersom det t.d. blir sagt at israelske styrkar skyt på PLO-stillingar i yest-Beirut, Sidon, Dameur osb, men ikkje blir sagt noe eksplisitt om at det bur sivile der, kodar vi ikkje forekomst av dette temaet (sjølv om vi veit det bur sivile der). Vi kodar heller ikkje dersom det berre kom fram mellom linjene, t.d. at både PLO-soldatar og sivile miste livet. b)

"Omtale av at Israel tok hensyn til sivilbefolkningen. 11

Det blir hevda _at NRK ikkje omtalte dei uvanlege tiltaka Israel sette inn for å varsle sivilbefolkningen før bombeåtak slik at sivilbefolkningen kunne korne seg unna i tide.

Her koda vi forekomst dersom det blei nemnt at Israel hadde korne med oppmodingar til sivilbefolkningen om å flykte i tide, eller at Israel hadde vist militært måtehald for å spare sivile liv.

11

0mtale av israelsk hjelpeinnsa.ts for sivilbefolkningen."

Kritikarane hevdd at NRK ignorerte den store innsatsen

c)

Israel gjorde for sivilbefolkningen i Libanon, at ein hadde landsomfattande innsamlingar d)

11

0mtale av positive libanesiske haldningar til Israel. 11

Det blei hevda at israelarane blir sett på som befriarar av den lokale befolkningen. Israelarane blei ikkje sett på som ein invasjonsstyrke, men dette kom ikkje fram i NRK. e) 11 Qmtale av israelsk sensur."

Det blei påstått at NRK gjorde eit stort nummer av israelsk sensur, og at sensuren gjekk att som cit refreng i reportasjane.

- -

104 -

ResUltat:*

Tabell 6.3

FOREKOMST AV TEMA SOM DET BLEI HEVDA I ELITEINTERVJUA AT NRK IKKJE OMTALTE. ABSOLUTTE TAL.

DAGSREVYEN

OPPLYSNINGANE KQ\'l FRÅ

PID-STILLINGAR I SIVILE CMRADE

ISRAEL TOK HENSYN TIL SIVIIBEFOLKNINGEN

ISFAELSK HJELPE-

POSITIVE LIBANESISKE

INNSATS FOR

HALDNINGAR

ISPAEf.SK SENSUR**

SIVIIBEFOLK- TIL ISRAEL NINGEN

NRK-MEDARBEIDARAR

9

5

7

1

3

3

ISRAELSKE PARI'STAISMENN

1

1

1

4

3

1

2

1

2

PI.Os PARTSTALSMENN

UTANFORSTÅANDE TOTALT

1 16

7

DAGSNYTT

NRK-MEDARBEIDARAR

7

ISRAELSKE PARTS TALSMENN

8

PLOs PARTSTALSMENN

2

1

UTANFORST.~ANDE TOTALT

1 15

3

1

* Vi gjer merksam på at vi_manglar enkelte utskrifter, slik at vi kan ha gått glipp av gonger der-temaene våre er blitt nemt. Men sett under eitt er det lite vi manglar, truleg under ein prosent av stoffet. ** Når det gjeld israelsk sensur, var påstanden at NRK laga eit stort nummer av denne.

-

105 -

Dei fleste av temaene det blei hevda ikkje kom fram i NRK, blei omtalt både i Dagsrevyen og Dagsnytt. At PLO hadde stillingar i sivile område, kom fram 16 gonger i Dagsrevyen og 15 gonger i Dagsnytt. Halvparten av tilfella kom gjennom intervju eller sitat av israelske partstalsmenn.

Som døme på at temaet kom i formaveit israelsk argument, kan vinemne innslaget med den israelske militærlegen Jakob Baniel i Dagsnytt 19. juli: overalt hvor vi kom i sør-Libanon så vi skoler, palestinske sjukehus og flyktningeleire hvor PLO-soldatene brukte 11

sivilbefolkningen som gisler og kamuflasje. Derfor er det umulig å unngå at også sivile kan bli skadet i vår kamp mot PLO-terroristene ( ... )."

I ein nyhetsbulletin i Dagsnytt 15. juni kjem og argumentet fram: 11 Fleire tusen palestinske geriljasoldatar er omringa i Vest-Beirut, og geriljagruppene har tatt mange sivile som gislar i frykt for det som kan hende dersom israelarane går til direkte åtak. 11 Oftast blir temaet nemnt utan noen spesiell partsorientering både av journalistane redaksjonelt, og i sitat av israelske talsmenn. Telefonrapport i Dagsrevyen og Dagsnytt 12. juni: 11

Tragedien er, fortsatte han ( 11 en velinformert kilde i

Jerusalem"), at disse (palestinske militær-) installasjonene ligger midt inne blant sivilbefolkningen. 11 Iblant ser det ut til at det israelske argumentet er blitt sitert på ein noe vridtl måte, På grunn av terminologien blir

argumentet nærmast nøytralisert. Telefonrapport frå Beirut i Dagsrevyen 19. juni: 11

Israelerne innrømmer at ikke-militære mål er blitt truf-

fet, men et problem er at PLO-soldatene lever i flyktningeleirene, sier de." (Sjå kapittel

:vom partsorientert be-

grepsbruk.

-

106 -

Generelt må vi likevel kunne seie at det kom klart fram både i Dagsrevyen og Dagsnytt at ein årsak til dei store sivile tapa var at PLO hadde stillingane sine i sivile område. Slik sett held ikkje påstanden i eliteintervjua om at dette ikkje korn fram. Derimot er det tilfelle der det ~<"'~-~•~-------~ --- ------" - -.-- ·- ----- __ ,_ --- _, - --- _, __ ----- ----

ofte blei opplyst at Israel skaut mot t.d. ein flyktningeleir utan at --d:;t··-blir sagt noe· om ··at -·eiet v-ar militæ~~---;ål ~der . . --------~ At Israel ofte varsla sivilbefolkningen med flygeblad før bombeangrep, blei nemnt sju gonger i Dagsrevyen og tre gonger i Dagsnytt.

(I det eine tilfellet i Dagsnytt hevda ein

helsearbeidar frå Palestinafronten at flygeblada i eitt tilfelle først kom etter at israelarane hadde bomba i to dagar).

Generelt må vi kunne seie at temaet blei dekka,iallfall i Dagsrevyen.

At Israel dreiv hjelpeinnsats for sivilbefolkningen i sør] _ Libanon blir nemnt ein gong i Dagsrevyen av den israelske ! militærlegen Jakob Baniel, og ein gong i Dagsnytt av kirurg/

! !

Halvor Gude frå Røde Kors. NRK hadde ingen reportasjar om

det israelske hjelpearbeidet. Derimot nemnde ein fleire gon7 ger at Israel hindra hjelpearbeidet til andre organisasjonar enn Internasjonale Røde Kors.

Kva NRK burde eller ikkje burde ha nemnt, kan ikkje vi svare på. Men sjølve påstanden om at

11

NRK ignorerte den

store israelske hjelpeinnsatsen 11 ef, ei_t _stykke på veg rett, ·~·7-""

sjølv om temaet altså blei nemnt.

Temaet som gjekk på at mange libanesarar hadde positive haldningar til Israel og såg på israelarane som befriarar frå PLO, blei nemnt fire gonger i Dagsrevyen og ein gong i Dagsnytt. Dagsrevyen hadde 21. juli ein reportasje (laga av eit utanlandsk TV-selskap) frå Damour: uoamour - øydelagt og folketom - var kanskje det tristaste kapitlet av den palestinske okkupasjonen av sørLibanon. For 7 år sidan storma den palestinske geriljaen denne kristne byen. Dei 6.000 innbyggjarane flykta. Over 1000 kom tilbake, enkeltvis eller i grupper, over ruinane av det

-

107 -

~ i

som ein gong vardeira daglege liv. Alle kom for å møtast i ei festgudsteneste i kyrkja, ei takkegudsteneste. - Vi meiner at israelarane redda oss frå terroristane." (Innslaget held fram med gleda over å kunne byggje opp igjen Dameur.

Både i Dagsrevyen og Dagsnytt blei temaet nemnt i ein telefonrapport frå Beirut 14. juni: 11 Sivilbefolkningen i de kristne forstedene til Beirut har i dag ønsket den israelske invasjonsstyrken velkommen med blomster og moreller. Det samme gjorde de i 1976 da de syriske styrkene rykket inn i byen for å få slutt på borgerkrigen i Libanon."

Det israelske argumentet blei altså nemnt, sjølv om det som vi ser i blant blei følgt av eit motsett argument. Den siste påstanden vi undersøkte, gjekk på at 11 NRK gjorde eit ) stort nummer av israelsk sensur 11 , og at / som eit refreng i reportasjane

Tf'l/ <\

11

sensuren gjekk att

0 •

~_an~_~§:~~?,,_~· I Dagsrevyen blei dette nemnt alt tre gonger, og i Dagsnytt to gonger.* I to tilfelle { (Dagsrevyen 26. juni og Dagsnytt 8. juli) blir det sagt at journalistar som dekka krigen frå Israel, hadde eskorte når

_,/~/"' )i

~

dei var i sør-Libanon, og fekk ikkje dra alle stader dei ønskte. Ein gong blei ein reportasje frå ein fangeleir introdusert med at den var sensurert. Ein gong blei det sagt om ei bestemt militær opplysning at den truleg var meint som ein advarsel til Syria, sidan den var gått gjennom militærsensuren i Israel. (Dagsnytt 9. juni). I Dagsrevyen 7. juli blei det sagt:

Karsten Tveit, er nettopp kommet tilbake fra Vest-Beirut med

*Vi kan ha gAtt glipp av at det på enkelte utanlandske reportasjar blei opplyst på skjermen (på engelsk) om sensur.

-

103 -

'denne reportasjen, som ikke er sensurert, om de mange uskyldige ofrene i denne krigen u.

30. juni blei det og nemnt at syrarane hindra TV-fotografar å filme det dei ønskte.

Israelsk sensur var ein faktor som i nokså sterk grad påverka dekninga av krigen. Publikum hadde rett til å bli informert om dette. Men vi kan altså ikkje seie at gjekk att som eit refreng i reportasjane 11

-

11

sensuren

spesielt ikkje

når vi samanliknar med måten dette temaet blei dekka i t.d. amerikansk TV, der filminnslag ofte blei introdusert med 11

Godkjent av israelsk sensur' 1 • I den amerikanske debatten

avar dette eit viktig klagemål, og det tykkjest som om en} kelte av kritikarane av NRK berre har teke over argumentet. [i B Det er tydeleg at dei norske kritikarane er 11 farga 11 i sine ,; reaksjonsmåtar av debatten i andre vestlege land.

'

,- i

I

: '0' ',

Ei forklaring på at kritikarane tok feil når dei hevda at visse tema eller argument ikkje kom fram i NRK, kan vere at dei rett og slett ikkje såg eller høyrde det eller dei innslaga der dette blei nemnt.

Men den mest sannsynlege forklaringa er at dette har å gjere med selektiv persepsjon: I dei tilfella NRK hadde innslag som var partsorientert mot PLO, blei <lesse forstørra i kritikarane si kognitive ramme, medan innslag som var meir nøkterne, eller jamvel pro-israelske, blei ignorert.

Ei vidare utbygging av denne siste forklaringa kan gå på at sidan den israelske innmarsjen i Libanon, slik han blei framstilt i NRK, skadde Israel sitt omdøme i norsk opinion, prøvde ein å motverke dette gjennom å diskredittere informasjonsberaren. Døme på dette var at ein 11 lånte 11 argument frå den internasjonale

debatten om mediadekninga av krigen,

som t.d. den israelske sensuren, og overførde dette på NRK, noe det sakleg sett ikkje var grunnlag for. Den sterke affektive komponenten i haldningen til problemet som vi tidlegare har kartlagt, forstyrrer mottakaren i hans bedøm-

-

109 -

roing av NRKs balanse eller objektivitet.

I eliteundersøkinga var det langt på veg semje om at radioen gav ei meir nyansert og fyldig dekning av krigen enn fjernsynet. Det er difor interessant at tabellen vår over kor ofte bestemte pro-israelske tema eller argument blei nemnt, viser at fleire av desse kom fram oftare i Dagsrevyen enn i Dagsnytt. At mange libanesarar har positive haldningar til Israel, kom fram fire gonger i Dagsrevyen, mellom anna i ein lengre reportasje over dette temaet, medan det berre blei nemnt ein gong i Dagsnytt.

Dette at Israel varsla sivilbefolkningen før bombeåtak, blei og nemnt langt oftare i Dagsrevyen enn i Dagsnytt (7 mot 3 gonger).

Våre undersØkingar tyder på at det mest ikkje er systematisk skilnad på dekninga av krigen i radio og fjernsyn når vi måler partsorientering. Unntaket er tapstala. Dei fekk ei noe ulik dekning ved at Dagsnytt tildels opererte med noe lågare tal.

Den viktigaste skilnaden er difor biletstoffet i Dagsrevyen. Ei forklaring på at eliteutvalet har større tillit til radio, er at dei har ein generell mistillit til biletstoffet i fjernsyn. Det er mogleg at dette er ei generell elitehaldning. Men i vår undersøking finn vi i høgaste grad

ff variasjon i eliteutvalet avhengig av kva standpunkt dei /il

tek i konflikten. I den aktuelle situasjonen var det sær-

'\! leg filmdekninga frå krigen som irriterte dei som støtta

\\ Israel i konflikten, medan dei som tok avstand frå krigen \ var meir nøgde med biletstoffet. Det ser ut til at <lesse er blitt generalisert til haldningane til radio og fjernsyn generelt, sidan undersøkinga viste ein større skilnad i tillit til radio og fjernsyn hos tilhengjarane av Israel enn hos dei som tok avstand frå invasjonen.

-

110 -

Tapstal. * a) Kritikk.

Når det gjeld faktaopplysningar, er det særleg tapstal kritikken mot NRK har retta seg mot. Det blir hevda at dei tapstal NRK gav opp, ikkje hadde noe med realitetane å gjere, at journalistane ikkje tok bryet med å kontrollere om dei var korrekte. Det blir og sagt i eliteintervjua at det blei gitt mangelfulle opplysningar om kjeldene for tapstala. Til dømes blei det ikkje sagt noe om at leiaren av Røde Halvmåne var bror til Yasir Arafat. Slik blir folk ført bak lyset, hevdarein.

Ein del kritikk var retta mot den stadige fokuseringa på sivile lidingar og tap under omlægringa av Beirut. Men mest kontroversielle var truleg tala over kor mange som omkom, blei skadde eller flykta den første veka etter at Israel rykte inn i sør-Libanon. Her var det stort spenn mellom dei hØgaste tala frå PLO, og dei lågaste, som etter kvart kom frå Israel. Vi tek særleg utgangspunkt i- tala frå sør-Libanon når vi nå skal drøfte om NRK var balansert og journalistisk på forsvarleg og trygg grunn i dekninga av dei sivile lidingane i sør-Libanon - ikkje minst fordi <lesse tapstala var med på å prege fok si oppfatning av dei store sivile lidingane den israelske invasjonen førte med seg. b) Kriterier for forsvarleg dekning av motstridande opp1 sningar.

Vi kan ikkje bruke "sanninga 11 som kriterium for å vurdere måten NRK dekka tapstala på. Ennå i dag er det uklart kor mange som eigenleg miste livet, og enda verre måtte det vere for journalistane under dei første kaotiske vekene av krigen å vite det objektivt sanne tapstalet. Om vi i dag *Vi tek eit generelt atterhald for at det kan stå tapstal i dei

få

utskrifter

som

mangla

(liste

i

vedlegg)

i

det

ma-

terialet vi fekk frå NRK - men det er i alle tilfelle lite sannsynleg at·det vil influere på tendensen i resultata.

- 111 -

kjende svaret, ville det vere eit urettvis kriterium å felle ein

11

domn på. Vårt kriterium må difor vere dei opplys-

ningane journalistane hadde tilgang til under den første delen av krigen, og korleis desse opplysningane blei brukt.

Det er i prinsippet to moglege måtar å løyse problemet med motstridande opplysningar på. Den eine måten er at journalisten etterprøver dei påstandane som blir sette fram, slik at han på sjølvstendig grunnlag kan gå ut og seie kva som er sanninga. Han står da sjølv ansvarleg for dei påstandane han kjem med.

Den prinsipielt motsette løysinga er at journalisten gjengir med kjeldetilvisningar alle <lei motstridande, men relevante opplysningane. Da står ikkje journalisten personleg inne for dei faktapåstandane han formidlar. Ansvaret hans er berre å sørgje for at alle tilgjengelege og relevante opplysningar er med, og at dei er gjengitt på ein korrekt måte. Ein variant er at han argumenterer for at noen av påstandane er meir eller mindre sannsynlege enn andre. Men han står da ansvarleg for vurderinga.

Den første framgangsmåten - med sjølv å etterprøve alle dei motstridande opplysningane - er mest umogleg å leve opp til på grunn av dei arbeidsforhold journalistane lever under i ein krigssituasjon. Men dei kan alltid kontrollere noen av opplysningane. Den andre måten - med å gjengi alle relevante opplysningar med kjelde - er mindre krevjande.

Men spalteplassen eller sendetida er ofte ein sterkt avgrensande faktor, som gjer at journalisten må kutte ned på dei opplysningane han gjerne vil ha med. Dessutan vil folk flest berre bli forvirra av slike motstridande opplysningar, vil enkelte hevde.

Ein utveg som mange journalistar tyr til, er å gjengi med kjelde dei opplysningane ein finn mest truverdige, samstundes som ein let vere å nemne at det og er andre, men motstridane opplysningar. Journalisten driv dermed· kjeldekritikk, men han tek samstundes på seg eit

- 112 -

stort ansvar ved å halde tilbake relevante opplysningar. A hevde at ein påstand er usann eller propagandistisk, er ikkje god nok grunn til åla vere å sitere opplysningar.

Slike tvilsame påstandar skulle og vere eit godt utgangspunkt for å drive kritisk journalistikk.

Ein vanleg framgangsmåte er å halde seg til det ein kan kalle

11

nØytrale og upartiske kjelder 11 • Journalisten overlet

da ansvaret for dei opplysningane han har formidla til den siterte

11

autoriteten 11 • Men publikum kan ha liten garanti

for at denne "autoriteten 11 verkeleg er nøytral og upartisk, eller at påstandane er solid underbygde.

Det er blitt hevda at eit døme på det siste er dei tala ein representant for Internasjonale Røde Kors i Beirut gjekk ut med 13. juni, da den israelske invasjonen var ei veke gammal. Mellom anna hevda RØde Kors-representanten at 600 000 var heimlause i sør-Libanon etter den israelske framrykkinga, og 10 000 var døde (eller såra}. Frå israelsk hald blir det påstått at det knapt bur så mange menneske i det aktuelle området. Likevel blei tala frå Røde Kors siterte over heile verda som noe av det mest autoritative til da. Vel ei veke seinare hevda Internasjonale Røde Kors at dei ikkje stod bak <lesse tapstala. Anslaget over talet på heimlause blei halvert til 300 000 - eit tal som ikkje blei registrert i mange nyhetsmedia, heller ikkje i NRK. c) Viktige tapstal og kjelder.

Vi vil nå gå gjennom noen av dei mest sentrale og siterte tapstala ulike kjelder oppgav over døde, skadde eller heimlause sivile i sør-Libanon eller heile Libanon, etter den første fasen av invasjonen. Dessverre går det ikkje alltid fram av opplysningane kva som er inkludert i tala.

Ofte er det medrekna tapstal etter bombeåtaka på Vest-Beirut, slik at tala ikkje er jamførbare. Iblant tykkjest det

- 113 -

som om tala for døde og såra blir blanda saman, slik at vi har tal som i ein samanheng blir opplyst å gjelde for døde, i ein annan samanheng blir sagt å innebere både døde og såra. Årsaka til forvirringa er kanskje at det engelske ordet 11 casualties 11 , som betyr 11 døde og såra, 11 iblant ser ut til å bli oversett med 11 dødsoffer 11 • Ofte var det heller ikkje sagt noe om tala berre gjaldt for sivile, eller om militære tap også var inkludert. På denne måten var tapstala ofte så upresise at dei kunne tolkast i alle retningar. Det blei da også gjort. Det blei heller mest aldri sagt noe om korleisein var komen fram til dei ulike tala.

Dei første dagane av krigen kom det naturleg nok vage opplysningar om at det var mange sivile drepne. Først ei veke etter at krigshandlingane starta, kom det palestinske telegrambyrået WAFA, som er tilknytta PLO, med det første totalanslaget på at 11 ialt 10 000 personer er drept eller såret siden den israelske invasjonen ble innledet 11 (Aftenposten, 11/6). PLO og den palestinske hjelpeorganisasjonen Røde Halvmåne, som også er tilknytta PLO, gjekk ut med dei same tala.

13. juni melde ein lokal representant for det Internasjonale Røde Kors at 10 000 sivile hadde mista livet (i noen aviser, m.a. International Herald Tribune, 10/8-82, blir det sitert som 11 10 000 døde og såra 11 ) og 600 000 var blitt heimlause i løpet av den israelske frammarsjen gjennomsør-Libanon.

14. juni melde lib.:i.nesisk politi at 9 583 personar var blitt drepne og 16 608 var blitt såra sidan dei israelske flyangrepa starta 5. juni. Sivile og militære eller libanesiske og palestinske offer blir ikkje haldne frå kvarandre. (International Herald Tribune, 15/6 og 17/6).

Dagen etter (15/6) gjekk Fathi Arafat, president for det palestinske Røde Halvmåne, og bror til PLO-leiaren, ut og sa at han trudde dødstala var hØgare enn dei offi-

-

114 -

l

sielle overslaga (frå politiet), at omlag 15 000 var drepne og 10 000 såra (International Herald Tribune, 17/6).

Same dag appellerte den libanesiske regjeringa til FN om hjelp og forsyningar til 600 000 personar - ein femtedel av befolkningen i landet - som var direkte berørt av krigen.

21. juni opplyste ein talsmann for det israelske utanriksdepartementet at Internasjonale RØde Kors hadde halvert talet på heimlause i sør-Libanon til 300 000, eit tal israelske styresmakter framleis meinte var alt for høgt (International Herald Tribune, 22/6). 20 000 heimlause var eit rettare tal, hevda ein. Israelarane meinte at tapstala frå Røde Kors stamma fr.å den tilslutta palestinske hjelpeorganisasjonen Røde Halvmåne. Desse tala nytta Røde Kors-talsmenn i Europa utan å kontrollere,hevdar israelarane. Internasjonale RØde Kors har sidan sagt at ein ikkje har sendt ut tapstal i det heile. Men det er heilt klart at noen i det minste har sendt ut tal i namnet til Røde Kors. (International Herald Tribune, 10/8-82).

Israelske styresmakter hadde lenge hevda at tapstala frå sør-Libanon var sterkt overdrivne, men Israel kom ikkje med eigne tal før 22. juni. Tala i den første israelske rapporten var overraskande låge - berre 460 omkomne sivile i dei tre byane som var hardast ramma. I Sidon blei 400 sivile drepne, 50-60 i Tyr og 10 personar i Nabatiye.

Seinare blei tala endra til 265 døde i Sidon og 56 .i Tyr. I følge Israel Gravinsky, som hadde ansvaret for oppteljinga, inkluderte rapporten berre 11 dei lika vi såg, talde og hjelpte dei lokale styresmaktene med å gravleggje".

Lokale kjelder styrka dei israelske tala, t.d. borgarmeisteren i Tyr, som sa at 62 personar døydde der. Dr. Ghasson Hammoud, som driv det største sjukehuset i Sidon, trudde talet på såra i byen etter det israelske bombardementet var mellom 600 og 700 palestinarar og knapt 100 andre sivile (Aftenposten, 25. juni).

- 115 -

I

Iblant framstilte israelarane det som om <leira tal gav det rette biletet av kor mange sivile som hadde mist livet under krigen. Men dei israelske tala rekna ikkje med dei

I II

200 sivile som etter rapporten å døme blei drepne i flyangrepa dei første to dagane før invasjonen. Heller ikkje sa ein noe om kor mange som miste livet under dei seinare harde angrepa på Vest-Beirut. Og framfor alt kom ein ikkje med presise og truverdige opplysningar over sivile dødsoffer i <lei palestinske flyktningeleirane utanfor Tyr og Sidon, der det hadde vore kraftige kampar og hard bombing.

Etter å ha blitt pressa til å gi eit overslag over det totale talet på drepne sivile i sør-Libanon, sa den pensjonerte general Ahron Yariv på ein pressekonferanse, at han ikkje trudde dette var meir enn 500. Israel Gravinsky, som leia teljearbeidet, opplyste at mellom 1 000 og 1 200 personar blei drepne i dei palestinske flyktningeleirane. nMen vi reknar med at dei fleste, om ikkje alle desse, var PLO(-personell)", sa han. Journalistar eller andre utanforståande fekk ikkje sleppe inn i flyktningelcirane for å kontrollere dei israelske opplysningane.

(Kjelder for

opplysningar om israelske tal, International Herald Tribune 24/6, 1/7, 15/7 og 10/8).

Dei fleste observatørar rekna vel nå med at begge partane overdreiv eller underspelte tapstala etter som det passa dei best, men det tyder ikkjenød~endigvis .at sanninga ligg ein stad

11

midt imellom" slik vi av og til blei fortalde.

Utover sornmaren var det omlægringa og bombardementet av Vest-Beirut som prega "the Numbers game", som kampen om tapstala blei kalla. Dei daglege tapstala etter bombeangrepa var det kjeldene i den libanesiske hovudstaden som hadde monopol på, sidan Israel ikkje hadde kontroll over dei områda der bombene fall. Tala frå denne perioden blei heller ikkje fullt så kontroversielle som tala frå den første fasen av krigen. Det var heller den einsidige fokuseringa på sivile lidingar, i staden· for på. PLOs· bruk av

•-

116 -

I

I

I

sivilbefolkningen som skjold, som Israel kritiserte pressedekninga for. Samstundes kom det stadig nye oppgåver over kor mange som var døde eller såra etter den israelske invasjonen, tal som Israel berre avviste utan å kunne presentere meir realistiske tal sjølve. Dei israelske tapstala gjaldt nå mest berre militært personell, noe som blei lite kontroversielt.

PLO og Røde Halvmåne melde derimot om 35 000 såra og drepne (International Herald Tribune 28/6), eit tal som auka utover sommaren til 40-50 000. Den katolske hjelpeorganisasjonen Caritas hevda at 14 000 var drepne, eit 20 000-tal såra og 5-600 000 var blitt heimlause (Dagsrevyen 6/7). I slutten av august presenterte den libanesiske regjeringa ein rapport der det gjekk fram at mellom 7 og 8 000 menneske blei drepne i krigen og at 20 000 blei såra. Berre 10 prosent av dei som miste livet, var geriljasoldatar, blei det hevda i rapporten. d) NRK og bruken av tapstal.

Når vi nå skal vurdere bruken av tapstal i Dagsrevyen og Dagsnytt, må vi ta omsyn til at ein i desse media ikkje har same plassen til disposisjon som avisene for å gi detaljerte opplysningar og analysar. Dette fritek likevel ikkje NRK frå å bringe dei relevante tapstala ein hadde tilgang til.

Fram til dei israelske tapstala kom 22. juni, hadde ein berre tala frå PLO, Internasjonale Røde Kors og libaneslsk politi. Alle <lesse gav eit nokså likt bilete av øydeleggingane. Uansett om <lesse tala var sanne eller ikkje, kan ein ikkje kritisere NRK for å basere seg på dei opplysningane som var tilgjengelege. Stort sett var NRK nøye med å opplyse om kjelder for dei "totale 11 tapstala, medan det var noe meir ujevnt med kjeldetilvisningar for tala etter dei daglege og meir lokale bombeangrep.

-

117 -

(Når det gjeld den fullstendige lista over det Dagsnytt og Dagsrevyen sende om tapstal, viser vi til appendix).

Dei første totale tapstala kom i NRK 11. juni, da ein frå Dagsnytt-studio opplyste at

11 Den

palestinske frigjør-

ingsorganisasjonen PLO og hjelpeorganisasjonen Røde Halvmåne mener at mer enn 10 000 mennesker er drept eller såret i kampene i sør-Libanon°. Dagsrevyen sa frå studio at 11

i følge palestinske kilder skal 10 000 mennesker være

drept eller skadet i krigen i Libanon. I tillegg kommer de mange som på nytt er blitt flyktninger". Meldinga blei introdusert med at

11

Ingen har ennå klare tall for

hvor mange mennesker som er drept eller skadet i krigen i Libanon. Men den harde bombingen har rammet tusener av sivile 11 • 13. juni kom dei omstridde tal frå Internasjonale Røde

Kors i ein likelydande telefonrapport i både- Dagsrevyen og Dagsnytt frå korrespondenten i Beirut. I Dagsrevyen blei rapporten , introdusert med at 11 I Libanon er nærmere 600 000 mennesker på flukt fra kampområdene, sier on talsmann for Røde Kors 11 • Meldinga frå Beirut startar slik: "Situasjonen er svært alvorlig for de mange tusen som er såret på grunn av den israelske invasjonen. I følge det internasjonale Røde Kors her i Beirut, mangler sykehusene vann og medisiner, men de skal være helt overfylte. I byen Saida (Sidon) skal i alt 2 500 personer være drept av den israelske invasjonen, i alt skal rundt 10 000 sivile libanesere og palestinere ha mistet livet. Situasjonen er også kritisk for de 600 000 libanesere og palestinere som er drevet fra sine hjem{ ... )".

Dersom internasjonale Røde Kors er kjelde for alle tala i denne meldinga (dette går ikkje heilt klart fram), så er opplysninga om 2 500 drepne i Siden merkeleg. Dei fleste andre stader (t.d. International Herald Tribune 14/6, 1 /7 og 10 /8) blir 'talet referert som minst 1 000 døde eller

-

118 -

1-2 000 dØde i Sidon. Dersom NRK bygde på andre opplysningar, burde ein i så fall oppgi kjeldene. Talet blei teke opp igjen 15. juni.

14. juni kom det nye tal frå Dagsrevy- og Dagsnyttstudio: Dagsrevyen: "Ein talsmann for den palestinske frigjeringsorganisasjonen PLO hevdar at 15 000 menneske er drepne eller såra etter kampane i Libanon den siste veka.

Politiet i Libanon meiner at 10 000 er drepne og at 16 000 menneske er så.ra. 11 Dagsnytt: "Politiet i Libanon har i dag offentliggjort tall på drepne og omkomne under den israelske invasjonen.

Politiets tall viser at 9600 mennesker er blitt drept, mens mer enn 16 000 er blitt såret.u Både i Dagsrevyen og Dagsnytt blei dei usannsynleg nøyaktige tala frå politiet {9 583 og 16 608) runda av, men kanskje noe meir lausleg i Dagsrevyen. Elles er det vel ingen tvil om at denne kjelda fortente å bli sitert, uansett om tala seinare skulle syne seg å verc feil eller ikkje.

19/6 hadde Dagsrevyen denne telefonrapporten frå Beirut: 11

! Beirut øker dødstallene for hver dag. Hele Libanon

har vært angrepet av israelerne { ... ). Tusener, kanskje titusener er blitt ofre. De fleste sivile libanesere, de færreste palestinske soldater. Det er vanskelig å si hvor mange sivile som er hardt såret, det varierer, men RØde Kors og libanesiske myndigheter sier at over 9 000 er døde og 15 000 såret. PLO hevder 15 000 mennesker er drept.

Sannheten ligger vel et sted imellom. Mange av ofrene er sivile. Hospitalene er overfylt med sårede ( ... ). 11 Det er verd å merke seg her at korrespondenten trur det rette talet ligg ein stad imellom det høge talet frå PLO og det lågare talet frå Røde Kors og libanesiske styresmakter (truleg politiet).

-

119 -

23. juni korn det ein telefonrapport i Dagsnytt, der korrespondenten i Beirut vurderer

0

informasjonskrigen 11

slik: 11

( ••• }

det er på mange måter to forskjellige versjoner

som kommer til uttrykk.

Disse to versjonene kommer også sterkt til uttrykk når det gjelder f.eks. antall døde og sårede. Røde Kors i Libanon er nå i dag blitt kritisert av israelske myndigheter for å ha konunet med helt unøyaktige tall. De har jo anslått at kanskje vel 10 000 mennesker er drept og at 600 000 er blitt hjemløse eller har vært flyktninger. Fra israelsk hold kommer helt andre tall. Og det er vanskelig å få oversikt, men jeg er helt sikker på at de tallene som offisielt er kommet fra Israel, ikke stemmer. Jeg har selv personlig sett at en flyktningeleir på 80 000 innbyggere er jevnet med jorden. Det er bare kanskje noen få hundre tilbake som graver i ruinene og det er åpenbart at langt, langt flere enn det det offisielt blir anslått drept og sårete fra israelsk hold ikke holder.

På den andre siden skal en ikke være sikker på at tallene som blir gitt fra Beirut, fra Internasjonale Røde Kors i Beirut, er riktige. For tross alt situasjonen er nokså kaotisk og uoversiktlig.

( ... ) 11 •

-

120 -

Når det gjeld tala til Røde Kors over heimlause i sørLibanon seier korrespondenten at <lesse er blitt kritisert av israelske styresmakter som heilt unøyaktige, og at det kjem heilt andre tal frå israelsk hald. Men han seier ikkje at internasjonale Røde Kors sjølv har halvert talet på heimlause. Når han så kritiserer dei israelske tapstala, blir det ikkje sagt noe om kor store desse tala er eller kva for område dei gjeld for (Sidon, Tyr og Nabatiye). Det verkar som om journalisten ikkje er klar over at dei offisielle israelske tala ikkje dekkjer heile sørLibanon, og at det difor ikkje utan videre var grunnlag for å avvise opplysningane på grunnlag av det ein har sett av Øydeleggingar i flyktningeleirane. Dermed har vi ikkje sagt at det ikkje var grunn til å kritisere israelske styresmakter for å undervurdere eller underslå dei store sivile tapa i sør-Libanon. Men at ein tvilar på dei israelske tapstala, noe journalisten må ha lov til å gjere, tyder ikkje at ein berre kan halde tilbake desse tala slik at publikum ikkje får vite kva dei går ut på. Ein annan grunn til at ein burde oppgi dei israelske tala, var at ein både før og etter siterte tal frå motparten PLO. Sjølv i den PLO-venlege avisa Klassekampen opplyste ein i detalj kva for tal israelarane brukte til å"halde verda for narr med 11 (Klassekampen, 25. juni).

Dagsrevyen opplyste ikkje ein einaste gong i heile perioden frå juni til ut august at Israel opererte med heilt andre tapstal (bortsett frå ei vag antydning 6. juli om at slike tal eksisterte).

I Dagsnytt 19. juli kom dei israelske tapstala fram i eit lengre referat frå ein pressekonferanse på den israelske ambassaden i Oslo med den israelske militærlegen Jakob Baniel. Han hevda mellom anna at PLO-propagandaen hadde fått fritt spelerom i norske og andre land sine nyhetsmedia. Om tapstala sa han: "Vi har sendt en lege for å få objektiv oversikt over

-

121 -

sivile tapstall. Han fant 331 var døde og 1 000 sårede som følge av kamphandlingene, men altså helt andre tall enn det PLO opererer med, 11 , sa Baniel.

Det er grunn til å merke seg her at den israelske talsmannen sjølv ikkje presiserer at tala berre gjeld byane Sidon, Tyr og Nabatiye, men gir inntrykk av at dei inneheld tapstala for heile Libanon.

I Dagsrevyen hadde ein same dag eit lengre innslag med den israelske militærlegen, men ein konsentrerte seg berre om påstandane om israelsk mishctndling av PLO-fangar.

Ingenting blei nemnt om dei israelske tapstala.

6. juli blei korrespondenten i Beirut spurd i Dagsrevyen om det finst pålitelege tal over kor mange som er drepne og såra.

0

De siste tall jeg har sett, da ser jeg

bort fra tall fra Israel og ser bort fra tall fra PLO, det er fra den katolske organisasjonen Caritas, som har basert seg på en undersøkelse gjennomført av et 20 talls kontorer de har opprettet eller har hatt i Libanon, og de sier at 14.000 mennesker er drept som følge av den israelske invasjonen, et 20.000-tall er såret, og mellom 5 og 600.000 er blitt hjemløse. 11 Her anbefalar korrespondenten tala frå ei kjelde av typen 11 uavhengig og nøytral autoritet 11 • Desse tala kom ikkje i Dagsnytt.

11. juli opplyser Dagsrevyen at

11

ca. 40.000 palestinarar

og libanesarar er drepne eller såra etter den israelske invasjonen i Sør-Libanon. Dette melder den palestinske hjelpeorganisasjonen RØde Halvmåne".

Talet ligg nokså nær det Caritas melde om noen dagar tidlegare.

Etter innslaget med den israelske militærlegen Jakob Baniel 19. juli, kom det ikkje fleire opplysningar om totale tapstal frå krigen i Dagsnytt i resten av den undersøkte perioden.

23. august kom denne bulletinen i Dagsrevyen:

-

122 -

11

Berre 10 prosent av dei som miste livet i krigen i

Libanon, var geriljasoldatar, går det fram av ein rapport utarbeidd for den libanesiske regjeringa. Rapporten går ut på at mellom 7 og 8.000 menneske er drepne i denne krigen, og at 20.000 andre er skadde."

Her hevdar dei libanesiske styresmaktene at berre halvparten så mange er døde som det Caritas hevda over ein månad tidlegare. Det er større samsvar når det gjeld talet på såra. Men det har og vare ein periode med harde bombeangrep på Beirut i mellomtida.

Samanlikning av opplysningar over tapstal i Dagsrevyen, Dagsnytt, Aftenposten og International Herald Tribune.

I den skjematiske framstillinga*har vi sett opp alle 11

totale 11 tal som blei oppgitt over døde og såra sivile

sidan krigen starta. Tal som berre gjeld militære, eller som er tidsmessig avgrensa (t.d. "-i går 11 ,

"denne veka 11 )

er ikkje tekne med, Vage anslag utan presise tal (t.d.

11

mange 11 ) er haldne utafor. Kjeldene for tala er sett i

parantes, av og til saman med vurderingar av tala.

At vi har sarnanlikna NRK med Aftenposten og International Herald Tribune, tyder ikkje at vi brukar desse som sanningsvitne eller førebilete. Årsaka til at vi samanliknar med <lesse, er at desse to avisene var dei som blei lesne av flest personar i eliteutvalet vårt.

Den viktigaste skilnaden dei første par vekene av krigen, var at NRK oppgav fleire og meir detaljerte tapstal enn dei to avisene. Aftenposten opplyste ved to høve at 11

10.000 skal ha mistet livet 11 utan å oppgi kjelde (ui føl-

ge nøkterne rapporter 11 ) , Herald Tribune kom først ut med 11

totale 11 tal 15. og 17. juni, da ein opplyste dei usann-

synleg presise tala frå libanesisk politi (9.583 drepne, 16.608 såra) og tala frå Røde Halvmåne. *Sjå appendix VI. - 123 -

Både Dagsrevyen og Dagsnytt opplyste tala frå PLO/Røde Halvmåne, Røde Kors og frå libanesisk politi så snart dei kom, og det er liten grunn til å kritisere dei for det, sidan alle tala peika i same retning, og ingen motstridande tal eksisterte. Israel hadde ennå ikkje oppgitt tapstal.

Utover sommaren fekk dei israelske tala brei dekning i Aftenposten og Herald Tribune, medan dei berre kom fram ein gong i NRK (Dagsnytt 19. juli). Dei to avisene meinte tala var relativt.presise når det gjaldt (Sidon, Tyr og Nabatiye), men at dei sivile tapa i Beirut og flyktningeleirane blei fortidd eller undervurdert. Herald Tribune Hadde to lengre analysar av dei ulike tapstala som verserte (15. juli og 10. august).

I slutten av august opplyste Dagsrevyen og Aftenposten tala frå libanesiske styresmakter på 8.000 drepne, geriljasoldatar inkludert ( 11 fastslått til 8.000 11 , som Aftenposten kalla det). Dagsnytt og Aftenposten nemnde ikkje dei 11 totale 11 PLO-tala som kom utover sommaren på 15.000 døde eller 35-40.000 døde og såra. Aftenposten nernnde 27. august at talet 40.000 drepne hadde versert, men avviste talet.

j '

-

124 -

~.:..=.ar'..isi.S.~>:l

~li::.:..;,:

=r=es-

11 ,c-_,_.•.:,m ~,:,;i,:::;

::-.a.<= 0

1 .0::c

2.·JCO

6 .coc

3.0CO

7 .000

4( d .JOO

9 .cco

~--

i

11.0GC

1; .-JCG

tZ.JCO

13 .oco

~-:::::::~

' '

Fig .. 6.1 .. Heil sirkel tyder at eit tal blei sterkt anbefalt, medan stipla sirkel tyder at talet blei tillagt stor vekt.

Figur 6: 1 viser spennvidda i tala på dØde som Dagsrevyen, Dagsnytt, Aftenposten og International Herald Tribune opplyste under krigen (utviklinga over tid er halden utafor). Tal for døde~ såra (ucasualties") er ikkje med.

Militære tapstal er heller ikkje tekne med, bortsett frå at enkelte tal ikkje skil mellom sivile og militære. Det blei og operert med tal opp mot 40.000 døde (opprinneleg 11

døde og såra) , men ingen av

våre II aviser eller NRK har

brukt dette talet. Difor tek vi det ikkje med på figuren.

Den mest slåande skilnaden er at Dagsrevyen opererte med eit høgare og meir snevert intervall (frå 7-8.000 til 15.000) enn <lei andre. Dette kjem av at Dagsrevyen så vidt vi har registrert i denne perioden, aldri opplyste dei israelske tala, medan einkom med PLO sine tal fleire gonger. Dagsnytt og Aftenposten hadde same intervall, men Dagsnytt la langt mindre vekt på dei israelske tala (berre nemnt ein gong av ein israelsk utsending).

Når vi ser på kva tal ein festa størst tillit til, skil Dagsrevyen seg ut på ny. Tala frå den katolske organisasjonen Caritas på 14.000 døde blei 6. juni tilrådd

"

-

125 -

15.00C

som spesielt nøytrale og truverdige. I Dagsnytt kom ein ikkje med heilt klare tilrådingar, men tala frå Røde Kors på 10.000 døde blei nernnt oftast. Aftenposten slo tidleg i krigen fast at 10.000 var døde, utan å oppgi kjelde.

Seinare (24. juni) meinte ein at "sannheten er trolig å finne et sted mellom de oppgitte tall (fra Israel og RØde Kors) 11 • 27. august blei det "fastslått" at 8.000 var drepne.

Herald Tribune tilrådde aldri noen tal direkte, men meinte at tala frå RØde Kors ei veke etter invasjonen var sterkt overdrivne ( 11 extreme exaggerations"), medan dei israelske tala var for låge fordi noen av dei områda der skadane var størst, var haldne utanfor, og fordi Israel hadde ein tendens tilårekne litt for mange som

-

126 -

11

terroristar 11 •

Tabell 6.4.

BROK AV KJELDER FOR OPPLYSNINGAR OM SIVILE TAPSTAL *) (DØDE OG SKADDE) UNDER KRIGEN I LIBANON. {Ikkje skilt mellom ''totale" og "dagelege" tal)

IS~r-."E

1~ER1

!<'..;t.J.DER

' D...\GS-

7

?..!::.VYEN

20,

-

'

i

25%

1 511

Af1dl--

9

5

FOSTEN

2s,

nrr.

12 21%

0,C-S-

N'!TI

1

= I I

5

'ul!Bt.1'/E

sæt:

G.J'El<iN:'..:Mf SNITI'

JJ 23'

I

"'5 '' 11

"

I I

SYR.IS',:(E I LIBANE.SISI<c:

-

8

-

23%

-

9

I -- I I

-

2 41

llrl'l\ffOi<Stl-.ANDE. K,JELDrn

KJELDER

KJELDER

I

I

6

"'2

47%

li J.H 25

I

I I I

I

1

I I!

I'

SUM

'

'

14

40% 2

1"

3'

fa'G:~ KJEL.DER

1"

I '

I

J5

100, 19 1001

10

J5

2a,

101'

I

I

44l.

6 10,

2

53

15

I

33

147

"

36!;

10,

I

23'

t00%

7

12'

I

I

57 1001

I I

I

*)vi har her ikkje skilt mellom "totale" tapstal for krigen og meir spesifikke tal for enkelte dagar eller stader.

Vi har

berre rekna med tal for døde og såra sivile, eller der det ikkje blir sagt at tala berre gjeld militære. Tal på flyktningar er ikkje rekna med.

Der ei kjelde blir Sitert for

fleire tal i ein og same artikkel/innslag, kodar vi berre ein gong. Vi tek ikkje i denne kvantifiseringa omsyn til om tala blir vurdert som pålitelege eller ikkje av journalisten eller ., ein intervjuperson. Men tal som blir direkte avvist, kodar vi ikkje.

Vi kodar ikkje lesarbrev og liknande.

Som "PLO-kjelder" reknar vi PLO, WAFA, Røde Halvmåne eller "Israelske kjelder" er israelske styres"palestinske kjelder".

"Libanesiske-:-:.kjelder" er:.styresmakter, militære eller radio. inakter;:'.pOliti, ·militære,- radio, libanes.isk Røde Kors eller -~libaneSlske·•sjukehus·:. "Utanforståande kj.elder" er inte.irnasjonale eller ut.:anlandske hjelpeorganisasjonar og liknande.

- 127 -

Herald Tribune opplyste flest tapstal (57) medan Dagsnytt opplyste færrast (19). Dagsrevyen og Aftenposten hadde omlag like mange (35 og 36). Ein årsak til at Dagsnytt hadde så få, var at ein i periodar i nokså stor utstrekning kom med vage tal ( 11 hundrevis 11 , 11 mange 11 , osb), som vi ikkje har koda.

Både NRK og avisene brukte PLO-tal i omtrent same utstrekning (20-26 prosent av tilfella). Aftenposten siterte prosentvis oftast <lei israelske tala (14 prosent), medan dei ikkje var nemnde i det heile i Dagsrevyen. (Ein hovudårsak til at israelske tapstal er lite sitert, er sjølvsagt at Israel oppgav svært få sivile tapstal). Når det gjeld dei andre kjeldene, hadde ein ulike 11 favorittar 11 • Dagsnytt ogHerald Tribune siterte oftast libanesiske kjelder. Dagsrevyen la og stor vekt på utanforståande kjelder, særleg for totale "tapstal 11 • Men overraskande nok blei heile 40 prosent (14 tilfelle av tapstala i Dagsrevyen oppgitt utan kjelde i det heile. Dette gjaldt særleg dei 11 daglege 11 tapstala. Aftenposten hadde 28 prosent av sine tapstal utan kjelde.

Når vi samanliknar dei funna vi har gjort når det gjeld bruk av tapstal og kjelder, med dei kriteria vi sette opp først i dette kapitlet for ei journalistisk forsvarleg dekning av motstridande opplysningar, er det liten tvil om at Herald Tribune kjem best ut. Her opplyste ein med kjelde dei fleste av dei sentrale tapstala som verserte, samstundes som avisa dreiv kritisk journalistikk på grunnlag av dei tala som blei sett fram. Avisa tilrådde ingen spesielle tal, men påviste på kva måte dei ulike tala kunne vere misvisande på.

Aftenposten var unøyaktig med å opplyse kjelder, og tok ved fleire høve nokså ukritisk dei tala som blei sett fram som sanning.

Dagsnytt opererte stort sett berre med dei 11 totale 11 tala ein trudde på, som var tala frå Røde Kors og liba-

-

128 -

nesisk politi. Men dei israelske tala blei og nemnde ein gong, medan PLO sine

11

totale 11 tal berre blei nemnde 11.

juni. Dagsnytt var altså selektiv, men likevel i ein viss forstand relativt balansert.

Dagsrevyen sin bruk av tapstal var ikkje tilfredsstillande. 40 prosent av tala (14 tilfelle) var utan kjelde.

Bestemte tal blei tilrådde som særleg nøytrale og truverdige (Caritas, 14 .000 dØde), ein hevda at

11

sannheten ligger

vel et sted imellom (tallene fra Røde Kors/libanesiske myndigheter og PLO) 11 •

PLO

sine

11

totale II

tnpstal blei nemndc

i alt fire gonger, medan dei israelske tala aldri blei nemnde.

Når dette er sagt, bør vi leggje til at Israel sjølv ber ein _stor del av skulda for at d~i tala ein opplyste, ble~ oppfatta som usannsynlege. Sjølv om 431 døde, som seinare blei redusert til 331, frå starten av berre blei sagt å gjelde byane Sidon, Tyr og Nabatiye, blei desse tala seinare ofte presentert som om dei gjaldt alle sivile som var drepne under krigen. Israel var seint ute med å oppgi tapstal i det heile.

Det var ein påstand i eliteintervjua som gjekk på at der tapstal blei kontrollert med kjelder, blei det gitt utilstrekkelege opplysningar om <lesse kjeldene. Folk blei ført bak lyset fordi dei t.d. ikkje visste at Røde Halvmåne ikkje var ein nøytral organisasjon. Hadde det blitt opplyst at leiaren av RØde Halvmåne var bror til Yasir Arafat, ville nok folk ha oppfatta tapstala på ein heilt annan måte, blei det hevda.

Det er vanskeleg å finne haldepunkt for denne påstanden. I <lei relativt få tilfella opplysningar blei førde tilbake til Røde Halvmåne, blei det som regel sagt palestinske hjelpeorganisasjonen Røde Halvmåne

11

•

11

den

Om dette

ikkje nett er det same som å seie at organisasjonen er eit underbruk av PLO, så seier det iallfall noe om at Røde Halvmåne ikkje er nøytral.

- 129 -

I

I eit tilfelle blei det sagt at

11

Den palestinske tri-

gjØringsorganisasjonen PLO og hjelpeorganisasjonen Røde Halvmåne mener at mer enn 10.000 mennesker er drept eller såret 11

(Dagsnytt, 11. juni). SjØlv om det ikkje blir sagt

direkte, får vi i det minste ei aning om at dei to organisasjonane har noe med kvarandre å gjere.

Det blei og opplyst i Dagsrevyen både 15. og 19. juni at

II

dr. Fathi Arafat som er leiar for dei palestinske

sjukehusa, er bror av PLO-leiaren°.

I noen tilfelle blei opplysningar som truleg stamma frå Røde Halvmåne tilskrivne "palestinske kilder". Sjølv om dette kanskje er litt vagt, blir det iallfall ikkje oppfatta som ei nøytral kjelde. Igjen kan elitegruppene vere farga av debatten internasjonalt der akkurat dette har vore eit sentralt ankepunkt.

-

130 -

KAPITTEL VII DRØFTING AV HOVUDRESULTATA I ANALYSEN. Ein splitta opinion.

Innan massemediaforskning har den tillit og truverdighet som publikum tillegg massemedia stått sentralt. 1 Begrepet tillit eller truverdighet er avhengig av forholdet mellom det mediabiletet vi får og den vcrkelcghct mcdiabilctct er meint å formidle. Ein skulle tru at dersom massemedia gav eit så godt bilete som mogleg av

11

verkelegheten 11 , ville

dei nyte stor tillit. Så enkelt er det likevel ikkje. Når vi nærmar oss objektivitetsproblemet, er det like viktig å analysere eigenskapar ved mottakaren som eigenskapar ved mediet. Det massemediet som gir eit mest mogleg

11

korrekt 11

og utfyllande bilete av internasjonale hendingar, har den største tillit og truverdighet. Men her er, det nødvendig å skilje mellom ulike hendingar og tilhøve. Det viser seg at ved sida av reint kognitive faktorar (kunnskap og informasjon) kjem og affektive (følelsesmessige) faktorar hos mottakaren inn. Dermed oppstår den situasjon at sjølv om massemedia, i alle fall i prinsippet, har gitt eit tig

11

11

rik-

bilete av ein situasjon, vil ikkje mottakaren nødven-

digvis oppfatte dette som objektivt fordi den affektive komponenten grip forstyrrande inn. 2 I konflikten i Midt-Austen er den affektive komponenten ein slik forstyrrande faktor som kompliserer objektivitetsog tillitsproblematikken. Når det gjeld Falklandskonflikten, vil vi tru at den affektive komponenten ikkje greip forstyrrande inn i objektivitetsproblemet. Dei massemedia som i denne konflikten la vekt på å gi den mest utfyllande og "riktige 11 informasjon, ville nyte tillit. Dette fordi det norske folk i liten grad var følelsesmessig engasjert og i tillegg hadde liten kunnskap om konflikten. Det var såleis

- 131 -

ingen rigide oppfatningar av problemet på førehand. Tvert om rådde det stor uvisse om korleisein skulle tolke og forstå denne konflikten. Det var vanskeleg å identifisere 11

helt" og "røvar". I ein slik situasjon vil vi tru at til-

lit og truverdighet er nær knytta til massemedias evne til å formidle hendingane på ein så

11

korrekt O ' måte som mogleg.

Det er for sterkt å seie at publikum, når det gjeld krigen i Libanon, ikkje var interessert i å få eit ukorrekt" bilete av

11

verkelegheten 11 • Spørsmålet er meir komplisert og

nyansert enn som så. Her er kognitiv teori eit eigna hjelpemiddel til å nyansere problemet og til å stille relevante spørsmål for å kaste lys over kva mottakargruppene meiner med objektiv nyhetsformidling. Kva som eigenleg er verkelegheten, vil ein aldri få svar på. Når det gjeld ein konflikt som den vi hadde i Midt-Austen, var det i Norge grupper med ulike verdioppfatningar i konflikten. Det utvikla seg hos publikum ulike eller konkurrerande "verkeleghetsoppfatningar 11 der det var vanskeleg å slå fast at den eine verkeleghetsoppfatninga var mcir "korrekt" enn den andre.

Konflikten stod ikkje perifert i folk sitt kunnskapsområde, slik tilfelle var ved t.d. Falklandskrigen. I politiske elitar blei konflikten hyppig debattert. Kognitiv teori fortel oss at det da vil danne seg oppfatningar som vil vere stabile og rigide. Meldingar (fakta) frå konfliktområdet vil bli forstått og tolka innan <lesse fØrehandsetablerte rammer, eller konkurrerande verkeleghetsoppfatningar om ein vil.

Når publikum står sterkt splitta i konfltktspørsmålet, blir den følelsesmessige sida av problemet medverkande til at tilliten til NRK som nyhetsformidlar får ein meir komplisert karakter enn tilfelle vil vere ved andre internasjonale konfliktområde. Den affektive komponenten verkar forstyrrande inn på publikums evne til å vurdere NRK nøkternt.

Det blir vanskeleg å skilje mellom det som blir rapportert som såkalla

11

klare fakta", og det som blir oppfatta som

-

132 -

meiningspåverknad, partiskhet eller manglande objektivitet.

Denne type situasjonar er kritiske for NRK fordi det blir stilt store krav til institusjonen dersom målet er å bevare tillit. Støyterein på grupper som er sterkt. kjenslemessig engasjerte, vil jamvel svært

11

nøktern" og "nøytral" repor-

tasje kunna bli oppfatta som partsorientert. Splittinga i opinionen fører til at ein vaktar på om institusjonen tek parti. Kvalitetskrava til informasjonen ein får, vil auke i takt med den veksande kunnskap mottakarane har av konflikten

Konkurrerande verdistandpunkt: Rettferdig eller urettferdig krig.

Analysen vår har klart vist den sterke samanheng det er mellom sympatiar og antipatiar i konflikten og bedømming av NRKs balanse.

Dei fleste som tok avstand frå Israels invasjon og gjekk inn for anerkjenning av PLO, meinte at NRK si dekning var sakleg og balansert. Tilsvarande meinte dei fleste av dei som hadde sympati for.Israe1,og som gjekk mot anerkjenning av PLO, at NRKs dekning halla i retning av palestinske og

111

! i

!I

I,'I

ti

li lj

'1'

11

arabiske synspunkt. Dei relativt få som meinte at dekninga hadde ei pro-israelsk slagside, var for det meste kritiske til invasjonen og positive til PLO. Folk som stemte SV var mest nøgde med sakleghetsnivå og balanse i NRK si dekning.

Folk som stemte KrF var minst nøgde, og meinte at palestinske og arabiske synspunkt fekk for mye plass. Det er ikkje tilfeldig at det nettopp er <lesse to partia som sterkast har markert si støtte til PLO og Israel.

11

l!]i il

rn

l!li \J

Bedømming av krigsmåla har ei nær tilknytning til bedømming av dei middel som ein nasjon tek i bruk i ein krigssituasjon. Når ein ikkje godtek krigsmåla, vil ein heller ikkje godta dei middel som må til i ein krig. Vår haldning til NRKs dekning er m.a.o. avhengig av om vi ser på krigen

-

133 -

lj

i,

n ili

som ein rettferdig eller urettferdig krig. Tendensen i funna våre kan såleis summerast opp slik vi har gjort i figur 7.1.

Figur 7.1

Samanhengen mellom vurdering av krigen og NRK si

dekning.

Ei balansert dekning

Ein rettfer-

Ein urettfer-

dig krig

dig krig

I X

Ei ubalansert dekning

X

Kritikken mot krigen i Libanon er ikkje noe særnorsk fenomen. Den er blitt formulert sterkt også i Israels eigne rekker. Den kan oppsummerast i fØlgjande utsegn av ein 11

framståande amerikansk jøde:

These are not my people.

This is not our Israel".

Tilhengarane av krigen har derimot sett massemedia si dekning som klart partsorientert ved å undertrykkje det alternative synet på krisen. Det var ein ornfattande debatt i vestleg presse om massemedia si dekning av konflikten. Vi har gått gjennom eit relativt omfattande utval av den internasjonale kritikken og samanlikna den med det som blei sagt av eliteutvalet i Norge. Det viser seg at den punkt for punkt er samanfallande. På same måte som i Norge diskutererein vestlege massemedias seleksjon, biletbruk, bakgrunnsstoff, sensur og bruk av kjelder. Dette løyser likevel ikkje problemet for NRK, fordi det også viser seg at vestlege media varierer sterkt med omsyn til balanse (døme: New York Times versus Le Monde).

Særleg eliten er kritisk til TV. Fjernsyn, som truleg er den lettast tilgjengelege infor-

-

134 -

masjonskjelde, har størst betydning for folk flest. Elitane legg meir vekt på informasjonskjelder som krev større eigeninnsats. Dei tykkjest å ha ei viss mistillit til det 0 overfladiske og unyanserte" fjernsynet. 3 Dei mislikar både bilete og den påvirkningskraft dei meiner fjernsynet har.

Den autoritet NRK har hos publikum, forklarar den store innverknaden institusjonen har på folk si haldning til konflikten. Sjølv om dei objektive hendingane var dei viktigaste, vll likevel NRK si formidling av desse hendingane ha ein spesiell verknad. Ved å framheve NRKs store betydning, gjer ein samstundes indirekte merksam på at det er viktig å "passe

på 11 NRK. Om det kanskje kan vere vanskeleg å endre and-

re massemedia, er det rimeleg å tru at det vil vere lettare å påverke NRK. At svara er dårleg rettesnor for indikator på effekt, går klart fram av vurderinga medlemmene av eliteutvalet gjer av effekten av verbale innslag versus film/bilete. Det er ein klar samanheng mellom den vurdering dei gjer av effekt av bilete versus tekst og standpunkt i konflikten.

Ein kunne kanskje vente at elitar er meir skeptiske til film og bilete som informasjonskjelder, og meir positive til verbal informasjon enn folk flest. Dette stemmer for dei i eliteutvalet som støttar Israel, medan tendensen er motsett for motstandarane av invasjonen.

Biletformidling versus verbal formidling er eit interessant spørsmål. Her har eliten sterke oppfatningar, medan forskningsresultat er svært usikre.

Funna våre viser at kriteria for objektivitet og balanse i mottakargruppene for ein stor del er bestemt av eigne hald-

ningar og sympati i konflikten. Eller sagt på ein annan måte: Kriteria for sakleghet og balanse blir bestemt av det ein held for å vere objektivt sant.

Balanse blir for elitane det sentrale i målinga av kvaliteten av reportasjane til NRK. Den hyppige bruken av dette

-135 -

r

omgrepet, tyder på at verdikomponenten spelar ei hovudrolle {den affektive komponenten). Intervjuobjekta er truleg ute etter å skaffe seg innsikt i kva som skjer i Libanon, men samstundes vaktar dei også på at NRK ivaretek deira verdiar.

Det verkar som om verdikomponenten blir lagt sterkare vekt på enn innsiktskomponenten.

Det er freistande å konkludere med at ekstremane på begge sider oppfatta NRK si dekning som partsorientert, men det ville vere ei forenkling. Det vi fann var A-symmetri ved at pro-arabiske medlemmer av elitcutvalct stort sett såg på NRK som balansert, medan dei meir ekstremt pro-arabiske såg på NRK som ubalansert. Alle pro-israelske intervjuobjekt, moderat eller ekstrem, hevda at NRK var sterkt partsorientert.

Det er i andre samanhengar påvist at misnøye med pålitelegheten i ulike media aukar dess lengre ut til høgre eller venstre ein står i politikkenJ Dette mønsteret finn vi igjen i eliteundersøkinga vår, men dei som er tilfredse med NRK er ikkje samla i

11

sentrum 11 av eliteutvalet; men

snarare litt ut på 11 PLO-sida 11 • Når det gjeld radio- og fjernsynsdekninga av konflikten i Libanon, er det både for befolknings- og eliteutval ein klar tendens til at dei som tek avstand frå invasjonen er meir nøgde med NRKs dekning enn dei som støttar eller har forståing for invasjonen. Men tendensen er sterkast for eliteutvalet, fordi vi her har dei mest engasjerte, og 5 dei som er mest konsistente i haldningar.

Dei største utslaga får vi i oppfatningar av om fjernsynet var påliteleg. I befolkningsutvalet meiner dei fleste i begge leirar at dekninga i fjernsynet var å lite på. Men det er klare skilnader på kor nøgd einer, ut frå haldning til konflikten.

Alle meiningsgruppene såg på balanse som positivt. Men balansepunktet hadde ein tydeleg tendens til å liggje nokså nær sentrum av deira eiga subjektive oppfatning av kva som

- 136 -

\

var sanninga.

Elitane tykkjest å vere fullt overtydde om at det einaste dei ønskjer å høyre frå NRK er

11

sanninga 11 • Dei vil vite

kva som skjer. Dei vil ha eit mest magleg

11

sant 11 bilete. På

den eine sidaslåst dei for visse verdiar i konflikten som dei meiner blir ivaretatt dersom NRK er balansert. På den andre sida er elitane ute etter innsikt. Dei vil vite nøyaktig kva som skjer. Dei ønskjer m.a.o. at den konfliktparten dei sympatiserer med skal korne i eit gunstig lys. Samstundes vil dei ha eit så utfyllande bilete som mogleg. I dette kan liggje ein hovudvanske for NRK. Dei skal ivareta mottakargruppene sine verdistandpunkt i konflikten, samstundes som dei må rapportere hendingane på ein mest mogleg objektiv måte.

Elitegruppene stiller krav til NRK som ikkje kan sameinast. Dei krev balanse, men meiner eigenleg ~•sanninga 11 som blir definert som deira subjektive oppfatning. Dei krav som blir sett fram, og dei råd som blir gitt, kan vanskeleg omsetjast til ein programpolitikk som vil kunne tilfredsstille dei norske interessegruppene. Problemet blir i kva grad NRK kan dempe ned kritikken. Eit krav det er semje om er meir bakgrunnsstoff om konflikten. Men dette er samstundes eit profesjonelt journalistisk spørsmål for NRK. Ein ting er kva aktivistane ønskjer, noe anna er kvadet store publikum, som NRK må ta omsyn til, ønskjer.

Kritikken var i stor grad personorientert, og i liten grad retta inn på egenarten ved media, strukturelle eller objektive trekk ved hendinga. Hovudkritikken blir retta mot biletet,dvs den påvirkningskraft ein till.egg biletet. Undersøkinga vår viser at dei verbale innslaga var relativt like i radio og fjernsyn med omsyn til partsorientering eller subjektivitet, men hovudkritikken blei likevel retta mot fjernsynet. Årsaka til dette ligg delvis i at elitar på førehand har ei meir negativ haldning til fjernsyn enn tilfellet er for

- 137 -

det store publikum. DeLte er veldokumentert gjennom fleire undersøkingar i mange land. 6 Alt etablerte haldningar til

NRK blir også kopla saman med institusjonens dekning av den aktuelle konflikten.

Kritikken er på fleire punkt både usakleg og overdriven.

Gruppene er ikkje særleg opptekne av journalistisk profesjonalitet og kvalitet. Bortsett frå slike utsegn som at journalistane ikkje kontrollerer opplysningane godt nok, blir dette teke lite opp. Dette er eit indirekte mål på kor sterkt verdilada spørsmålet er for gruppene i eliteutvalet. Dermed blir oppmerksomheten deira i første rekke retta mot balansespørsmålet og ikkje mot kvalitetsnivået.

•

Israelske talsmenn kom oftast til orde.

Når det gjeld kven som blir intervjua eller sitert i NRK, er det viktigaste funnet i undersøkinga at påstanden om at PLO-talsmenn lettare kom til orde enn israelske talsmenn, ikkje held. Israelske talsmenn og kjelder blei intervjua, eller siterte, minst dobbelt så ofte som PLO-talsmenn og -kjelder. Det er tydeleg at dei som var sterkt følelsesmessig engasjerte i konflikten, hekta seg opp i innslag og intervju dei mislikte, og at desse fekk feil proporsjonar.

Ein fann same tendensen blant enkelte av dei i eliteintervjua som støtta PLO, og som klaga over at

11

Kåre Kristiansen

dukka opp på skjermen minst eit par gonger i veka 11 • Faktum er at han berre blei intervjua ein gong på fjernsyn i den undersøkte perioden, og sitert eit par gonger.

Ein vanleg påstand i presseforskning går ut på at publikum i stor grad berre tek opp i seg, og let seg påverke av, synspunkt dei på førehand er innstilte på, medan det andre blir oversett eller glØymt. Konklusjonen i vår undersøking er: Elitegruppene som har engasjert seg i spørsmålet, har hekta seg mest opp i dei innslaga i NRK si dekning som er mest i strid med deira eige syn, medan det som ikkje

- 138 -

•

strir mot haldningane deira, blir oversett. Det tyder på 7 mistillit til NRK før dei slår på radio og fjernsyn.

Det blei hevda at det aldri kom fram i NRK at helsearbeidarane på førehand var sympatisørar av PLO. Vi fann berre eitt eller to intervju der dette ikkje blei opplyst på ein tilfredsstillande måte. Påstanden er eit typisk døme på korleisein kunne hengje seg opp i enkeltepisodar og så forstørra <lesse i si eiga kognitive ranune, slik at ein fekk eit forvrengt bilete av kva som eigenleg hadde blitt sendt i NRK.

Informasjonsstraumen mes_t.. frå, Israel.· Kritikarar av NRK si dekning av krigen i Libanon hevda i intervjuundersøkinga at "NRK bevisst unngjekk å intervjue og ta med talsmenn for israelske synspunkt, men så snart det dukka opp ein PLO-talsmann var NRK der. 11 Dette gjaldt også for PLO-representantar og Isael-representantar som besøkte Norge. Det var langt lettare for PLO-representantane å sleppe til, blei det påstått.

I både juni, juli og august var det fleire israelske talsmenn som blei intervjua i Dagsrevyen enn PLO-talsmenn.

Libanesiske talsmenn blei berre intervjua i fem tilfelle, medan syriske talsmenn aldri blei intervjua. Dette fortel noe om kven massemedia definerte som hovudpartar i krigen, og kven som knapt blei rekna med.

Vi finn at det er sitert meir enn dobbelt så mange israelske kjelder som PLO-kjelder. Det er nokså klart at det meste av informasjonsstraumen frå konfliktområdet kjem frå Israel, sjølv når viset dei israelske sitata opp mot libanesiske, syriske og PLO-kjelder tilsarnan.

Den viktigaste forklaringa på dette mønsteret er at informasjonar truleg er lettare tilgjengelege i Israel enn noen annan stad i Midt-Austen. Arbeidstilhøva for journalistar er generelt gode i Israel. Mange nyhetsorganisasjonar har eigne korrespondentar der. Israel har eit velutbygd informasjonsapparat, slik at journalistane får ein jevn straum av opp- 139 -

lysningar. Språket er også ein viktig faktor. Dei færraste journalistar kan arabisk.

Det er interessant at Syria var definert ut som relevant konfliktpart. Berre 1 prosent av sitata stamma frå syriske kjelder, dette til trass for at Syria var ein temmeleg viktig aktør. Sagt på ein annan måte: Det kom informasjonar om Syria, men ikkje frå Syria.

I eliteundersøkinga var det langt på veg semje om at radioen gav ei meir nyansert og fyldig dekning av krigen enn fjernsynet.

Våre undersøkingar tyder på at det mest ikkje er systematisk skilnad på dekninga av krigen i radio og fjernsyn når vi måler partsorientering. Unntaket er tapstala. Dei fekk ei noe ulik dekning ved at Dagsnytt tildels opererte med noe lågare tal.

Den viktigaste skilnaden er difor biletstoffet i Dagsrevyen. Ei forklaring på at eliteutvalet har større tillit til radio, er at dei har

mistillit til biletstoffet i

fjernsyn. Det er mogleg at dette er ei generell elitehaldning. Men i vår undersøking finn vi i hØgaste grad variasjon i eliteutvalet avhengig av kva standpunkt dei tek i konflikten. I den aktuelle situasjonen var det særleg filmdekninga frå krigen som irriterte dei som støtta Israel i konflikten, medan dei som tok avstand frå krigen var meir nøgde med biletstoffet. Det ser ut til at <lesse er blitt generalisert til haldningane til radio og fjernsyn, sidan undersøkinga viste ein større skilnad i tillit til radio og fjernsyn hos tilhengarane av Israel enn hOs dei som tok avstand frå invasjonen.

Israelsk sensur var ein faktor som i nokså sterk grad påverka dekninga av krigen. Publikum hadde rett til å bli informert om dette. Men vi kan altså ikkje seie at gjekk att som eit refreng i reportasjane

11

sensuren

- spesielt ikkje

når vi samanliknar med måten dette temaet blei dekka i t.d. amerikansk TV, der svært mange filminnslag i periodar blei

- 140 -

introdusert med "Godkjent av israclok sensur". I den amerikanske debatten var dette eit viktig klagemål, og det tykkjest som om enkelte av kritikarane av NRK berre har teke over argumentet. Det er tydeleg at dei norske kritikarane er

11

farga" av debatten i andre vestlege land.

Uprofesjonell handtering av tapstal.

Måten Dagsrevyen har brukt tapstal på - uavhengig av sanninqa - er kritikkverdig. Dei opplyste PLO sine totale tapstal, men ikkje dei israelske. Dei opererte med eit snevert intervall av tapstal, og tilrådde sterkt bestemte tal og kjelder. 40 prosent av alle tapstal i Dagsrevyen kom med, var utan kjelder.

Dagsnytt kom med totale tapstal både frå PLO og Israel.

Ein opererte med eit breiare intervall, og tilrådde ikkje bestemte tapstal og kjelder fullt så sterkt. Endeleg var berre 11 prosent av tapstala utan kjelder.

Når vi samanliknar NRK sin bruk av tapstal med dei to avisene eliteutvalet las mest, International Herald Tribune og Aftenposten, kom International,Herald Tribune best ut.

Her opplyste ein med kjelde dei fleste av dei sentrale tapstala som verserte, samstundes som avisa dreiv kritisk journalistikk på grunnlag av dei tala som blei sett fram. Avisa tilrådde ingen spesielle tal, men påviste på kva måte dei ulike tala kunne vere misvisande på.

Partsorientert begrepsramme.

Dei fleste av dei konkrete ankepunkta mot NRK si dekning kom frå Israel-venlege grupper. Våre analysar av kjeldebruk, informasjonsflyt og intervjuobjekt har ei helling i Israels favør. Dette vil vi ikkje bagatellisere, men ubalanse kan i stor grad tilskrivast arbeidsforholda for pressa.

Kritikken retta seg i hovudsak mot faktaopplysningar.

-

141 -

1 Særleg når det gjeld bruken av tapstal, er det som vi ser, mye som tyder på at det var grunnlag for kritikken. Relevanteopplysningarom tapstal kom ikkje fram i NRK. Men kritikargruppene heftar seg også i stor grad ved bestemte pro-israelske argument og tema som dei hevdar ikkje kom fram i NRK. Mye av denne kritikken viser seg ikkje å halde.

Mange av kritikarane av NRK hadde ei bestemt kjensle av at dekninga var subjektiv, men hadde vanskeleg for å setje fingeren på kva subjektiviteten eigenleg låg i. Difor blei kritikken retta mot faktaopplysningar. Våre funn derimot tyder på at den viktigaste form for subjektivitet ikkje låg 8 i faktaopplysningar, men i begrepsbruk. Noe av det særmerkte ved begrepsbruk, er at det er ei form for subjektivitet som godt kan vere ubevisst både hos journalist og publikum.

Enkeltepisodar er dårlege indikatorar på denne typen subjektivitet. Det er berre gjennom systematisk oppteljing over ein lengre periode at ein kan avdekkje generelle mønster i denne form for subjektivitet. Resultata våre avdekka eit klart mønster: NRK nytta i stor grad partsorientert PLO-begrep, medan israelske begrep som blei nytta for å beskrive hendingar og aktørar, så og seie ikkje kom fram. NRK nytta og nøytral begrep (dvs begrep som begge partar i konflikten nytta). Men var det tale om å velje mellom to partiske begrep, var det eit gjennomgåande mønster at NRK-medarbeidarane valde det begrepet som var partsorientert for PLO. Ei forklaring på funna våre er at internasjonal presseterminologi i stor grad byggjer på det vi har definert som PLO-terminologi. Dette er eit vesentleg poeng for vurderinga av begrepsbruken i NRK. I amerikanske media skjedde det endringar i løpet av perioden i retning av sterkare PLOterminologi - noe som hadde samanheng med veksande kritikk 9 av krigen. Dette viser likevel at begrepsbrukenerein eigna "temperaturrnålar" for graden av partsorientering eller subjektivitet.

Vi har funne at NRK redaksjonelt i stor grad brukar PLO-

- 142 -

I

terminologi for å omtale krigen og konfliktpartane (særleg PLO), medan det mest ikkje blir brukt israelsk terminologi.

Vi har og funne at når israelske partstalsmenn blir intervjua, blir terminologien ofte vridd over i PLO-terminologi.

I dei tilfella vi har greidd å finne tilbake til dei opprinnelege utsegnene ved å undersøkje dei israelske pressemeldingane eller utskrifter frå talane, har vi funne at det som blei sitert i PLO-terminologi, opprinneleg blei sagt i israelsk terminologi eller iblant i nøytral terminologi.

Vi kan ikkje på vitskapleg grunnlag slutte frå korleis begrepsbruken faktisk var i NRK si dekning til korleis den burde eller ikkje burde vere. To tolkningar av resultatet er begge maglege. a} Del som meiner at den krigen Israel førde i Libanon var ein rettferdig krig, vil kunne hevde at resultatet frå undersøkinga om begrepsbruk syner at NRK gav ei ubalansert og partisk framstilling. Begrepsbruken avslører at NRKjournalistane generelt sympatiserte med PLO, og at dette gav seg klare utslag i dekninga. NRK aksepterte PLO sin definisjon av krigen, medan den israelske meiningsrarnma ikkje fekk sleppe fram til publikum. Begrepsbruken er og ein indikator på kvifor det blei drive så lite kritisk journalistikk på PLO. Sidan ein definerte PLO som ein frigjeringsorganisasjon, blei NRK heilt blind for PLO sitt terrorvelde i SørLibanon. Enda verre var det at NRK dreiv systematisk sitatfusk av israelske talsmenn slik at meininga blei forvrengt og argumenta nøytraliserte, kan ein hevde. bl Dei som meiner at den israelske invasjonen i Libanon ikkje kan rettferdiggjerast, vil kunne seie at det ville· vere urirneleg om NRK skulle bruke ein

11

balansert" termino-

logi på det som objektivt sett var ei ubalansert hending.

Objektivt sett var det Israel som var den aggressive parten

i konflikten, og som difor også hadde mest treng for å legitimere handlingane sine~ Sett i lys av det som faktisk skjedde i Sør-Libanon, kva for begrep er det mest rimeleg at NRK

-

143 -

skulle bruke: "Invas'jonen i Sør-Libanon 11 eller "Operasjon Fred for Galilea 11 ,

"Okkupasjonen av Sør-Libanon 11 eller "fri-

gjeringa av sør-Libanon" osb. Når ein berre hadde to begrep å velje mellom, var det ikkje rett av NRK å bruke "PLO-soldatar" i staden for

11

terrorist 11 ? Og når ein skal referere

kva bokstavane "PLO" står for, er det ikkje da rett å bruke det offisielle namnet sjonen, PL0

1 '

11

Den palestinske frigjeringsorganisa-

i staden for "terroristorganisasjonen PL0 11 ?

Når det gjeld NRK-journalistane sin bruk av terminologif er det liten grunn til å mistenkje dei for å vere bevisst manipulerande. Saka er vel heller at dei i den aktuelle situasjonen oppfattar visse begrep som naturlege og nøkterne, medan andre begrep (dei israelske) blei sett på som legitimerande og propagandistiske.

Samansteller vi bruken av, PLOs begrepsramm:9 m@.f1 tidlegare refererte resultat som viste at informasjonstilfanget hella i Israels favør, er det grunn til å seie at NRK spelte ein aktiv rolle i å formidle ei bestemt tolkning av. hendingane i Libanon.

Om dette, sett i lys av dei faktiske hendingane, var ei rimeleg vurdering eller eit utslag av journalistisk ubalanse i forhold til NRKs programreglar, kan ikkje vi gi noe. endeleg svar på. Men vi meiner gjennom analysen å ha_kl~rlagt problemet, slik at det kanskje lettare kan hand~erast

i framtida.

.\ f

-

144 -

APPENDIKS I Liste over intervjupersonar i eliteutvalet.

Benkow, Jo

partiformann i Høyre, stortingsrepresentant og parlamentarisk leiar for Høyre, medlem av "Israels Venner 11 •

Berg, Eivinn

statssekretær, Utanriksdepartementet.

Berge, Steinar bedriftslege, helsearbeidar for Palestinafronten.

Borgen, Hans bonde, tidlegare stortingsrepresentant for Senterpartiet.

Didriksen, Jan adm. direktør i Fondet for svensk-norsk industrielt samarbeid.

Eitinger, Leo

professor, overlege, Dr. med., bl.a. medlem av

Furre, Berge

11

Med Israel for Fred 11 •

dosent, tidlegare stortingsrepresentant og partiformann for Sosialistisk Venstreparti.

Gr~nfeld, Berthold

1. amanuensis, Dr. med.

Hansson, Knut M. skodespelar, medlem av Fr_ed," .

Haugan, Arne

11

Med Israel for

pensjonert generalmajor, medlem av

0

Med

11 • +.9.F~~l.. _-tq:r -.. Fred -_,..._=~-Haugstvedt, Asbjørn stortingsrepresentant for Kristelig

Folkeparti, formann for Hercz, Imre

0

Israels Venneru.

11

lege, medlem av M_~d Israel for Fred 11 , medlem av styret for Det mosaiske trossamfunn.

Jakobsen, Johan J. statsråd og partiformann for Senterpartiet.

Kristiansen, Kåre

statsråd, parlamentarisk leiar for

Kristelig Folkeparti, medlem av "Israels Venner 11 • Lindstad, Trond lege, formann for Palestinakomiteen.

-

145 -

Longva, Hans Wilhelm

regionalrådgjevar for Midt-Austen,

Utanriksdepartementet.

Rødner, Jan

advokat, formann i

Sandegren, Kaare Sjue, Finn

"Med rsrae+.~ for _fxed 11 •

internasjonal sekr'e·t~r i LO.

avismedarbeidar i Klassekampen, nestformann i AKP (ml), medlem og tidlegare formann i Palestinakomiteen.

Stoltenberg, Thorvald

internasjonal sekretær, LO, tid-

legare forsvarsminister og statssekretær i UD.

- 146 -

APPENDIKS II Spørsmål stilt til befolkningsutval og eliteutval.

I 1

1

Spørsmål stilt berre til eliteutval: 1)

Trur du NRKs dekning har hatt noen innverknad på folks haldning til konflikten generelt og til Libanon spesielt.

2)

Kunne NRK ha dekka krigen i Libanon på ein annan måte.

3)

Syns du det var noe spesielt ved NRKs dekning av krigen i Libanon, eller syns du dekninga fall inn i det generelle mønster for NRKs dekning av utanrikspoli-

I

1 l

Il

l

I

tiske brennpunkt.

Dersom spesielt, begrunn kvifor.

Dersom generelt mønster, begrunn kvifor.

4)

5)

Var det noe i NRKs dekning av krigen i Libanon som du meiner var misvisandc eller villciande.

Trur du at NRK vil justere si dekning av liknande politiske brennbare situasjonar på bakgrunn av røynslene med krigen i Libanon, eller trur du at NRK vil halde fram stort sett med same mønster.

Begrunn kvifor.

6)

Kva bør vere NRKs kortsiktige og langsiktige målsetjingar når dei står ovafor situasjonar av denne type.

7)

Korleis kan NRK betre sitt tilhøve styrke sin tillit til det publikum dei er meint åtene.

8)

Kva meiner du kan føre til at NRK misser enda meir tillit når dei skal dekke situasjonar av denne type.

- 147 -

1

I!

Il

! q

i~

!

9)

Kva slag informasjonskjelder gav deg den mest nyttige informasjon om krigen i Libanon.

10)

Kva informasjonskjelder gav deg den minst nyttige informasjon om krigen i Libanon.

11)

Når det gjeld TV t.d. kvaser du på der.

Ser du også på svensk TV. Dersom du ser på både norsk og svensk TV, kvaser du ofta.st på, og kva. stoler du mest på.

12)

Høyrer du på radio.

Kva høyrer du eventuelt på der.

Høyrer du på utanlandsk radio.

Kven stoler du mest på, den norske eller den utanlandske.

13)

Når det gjeld aviser, kva norske aviser les du.

Les du også utanlandske aviser.

I så fall kva stoler du mest på, norske eller utanlandske.

14)

Dersom ein nyhet blei presentert om krigen i Libanon på ein måte i

radio, på ein annan måte i TV og på ein tredje måte i den avisa du les oftast, kven ville du

da stile mest på, kven ville du stile minst på.

1 5)

Dersom du får ei melding i massemedia som går ut på følgjande kår

11

•

11

Israel og PLO er blitt samde om fredsvil-

I kva grad ville du da setje tillit til fØlg-

jande massemedia: radio, aviser, TV. 16)

Hender det at du les tidsskriftartiklar også for å skaffe deg informasjon.

Kva utanlandsk tidsskrift nyttar du deg av.

Kven stoler du mest på, minst på.

-

148 -

17)

Når det gjeld rapportar av ymse slag som ikkje kjem fram i massemedia, har du tilgang til dette.

Korleis stolar du på desse vis-a-vis det som står i massemedia.

18)

Var det noen spesiell du henvende deg til for råd og informasjon.

19)

Kven drøfta du krigen i Libanon med.

20)

Er det noen spesielle diplomatar du pla konsultere, norske eller utanlandske.

21)

Når det gjeld krigen i Libanon, fekk du informasjon gjennom å reise der sjølv eller snakka du direkte med folk som hadde vare der.

22)

Kva trur du er grunnen til at NRK i etterksot er blitt opptatt av NRKs dekning i Libanon.

23)

Når vi nå har gått gjennom ulike informasjonskjelder - kva meiner du er spesielt med NRK {som institusjon - som medium) .

-

149 -

I

s-c:ørsmål stilte både til J:efoL1<n.i.r.gsutvaJ.get eg eliteutvalget KOL 116.

Grad av engasjement.

i positiv eller negativ retning eller har den. i.1<..lre ført til ncen endring i Deres syn på PLO?

Så ncen spØrsm.il cm konflikten i Midt-øster1. H,ror interessert eller uinteressert var Ce i å følge rred i nyheter eg reportasjer fra krigen tællom Israel eg PLO san foregikk i Libanon i SCTm1er?

I FOSITIV RE'INING ----------------

1 2 4

HELT UINTERESSERI'

5

17

Hv-a er Deres holdning til Israels invasjon i Libanon og krigshandlingene der, - vil De si at Israel har Deres fulle syrt;?ati i denne krigen, - eller har De forståelse for invasjonen, men ikke foranfanget av krigshandlingene, - eller tar De avstand fra Israels invasjon i Libanon?

TAR AVSTl'.ND

TVIL/VET IKKE 118.

·---

2

3 a

120.

'TIS KORI'.

z

1:1 1

18

HELT UVI:~IG/ INGEN INFORMASJCN

2 3

a

Libanon.

I POSITIV RE'INING - - - - I NEGATIV BEINING

IKKE ENDRET TVIL/VET I K K E - - - - - M21 - generelt.

Cg hva ræd Deres syn på den

palestinske frigjøringsorganisasjonen, PLO, - har krigen i Libanon endret Deres !'.eldning til PLO i

~ 1 2 3

>< "'"" iz ' 1s Ul

Ul

~

"' 1 2 3 4

1 2 3

3

5 6

7

4 5 6

6

4 5 6

7

7

7

5

~i

c.. C. 1 2

21 2

4

MYE INFORMASJCN/

Har krigen i Libanon endret Deres holdning overfor Israel i positiv eller negativ ret."1ing eller har ikk.e denne krigen medført noen e.r:tdring i Deres syn på Israel?

119.

I NEGATIV RE'INING

IKKE ENDRET TVIL / VF:r IKKE - - - - - - - - - - - - - - - -

På dette kortet har vi ført opp forskjellige informasjonskilder, samt en fCeilgskala fra 1 til 7. Hvor viktige har disse informasjonskildene vært for Dem når det gjelder infomasjon fra krigen i Libanon? Kan De vennligst gi hver av kildene poeng fra 1 til 7 etter hvor viktige de har vært. Jo rrere informasjon De har fått fra en kilde, jo høyere tall gir De de.r:tne informasjonskilden.

3

Libanon.

FULL SYMPATI MED ISRAEL - FORSI'JIELSE FOR INVl'..SJCNEN

1

Bruk av kilder.

MEGET INTERESSERT GAL'!S.<E IN!'EBESSERr Lrrr INTERESSERr - - - - - NOKSÅ UIN'.l'EP.ESSERT

117.

KOL

SVÆRT v=rG - -

121.

1 2 3 a

19

Pålitelighet av kilder.

Jeg skal nå nevne tre ulL1<e t:,vper rM.ssemedier. Hvor pålitelig har De inntrykk av at hvert av disse rrediene har vært i sin informasjon fra MidtØsten konflikten?

LES OPP: > RADIO 1 MEGEr PALITEw:G NOKSÅ PÅLITELIG 2 LITr PÅLITELIG 3 LITE PÅLITELIG 4 IKKE PÅLITELIG 5

- 150 -

AVISER 1 2

FJERNSYN

3

3

4 5

4

1 2

5

25 2

20

I I

KOL 122.

Bilder versus verbal tekst.

Når det gjelder reportasjene i fjernsynet fra krigen i Libanon, så fikk man infonnasjon både verbalt, altså av det som ble sagt, og gjennom de f i.lrocme eg bildene som ble vist på skjermen. Hva vil De tro var viktigst for Dem i disse fjernsynsreportasjene, de verbale innslag altså det som

ble sagt, - eller bilde- og filminnslagene, - eller var begge deler omtrent like viktige?

VERBALE VIKTIGST----------------BIIDER/FIIM VIKTIGST BEGGE LIKE VIKTIGE VET IKKE--------------------

1 2 3 a

123.

Synes De at radicens eg fjernsynets rapportering fra Krigen i Libanon var saklig og balansert, eller hellet den i retning av israelske synspunkter eller i retning av pa.lestinske/arabiske synspunkter?

SAKLIG/BALANSERT--------------RE'.lNING ISRAELSKE SYNSPu'NIZTER REWING PALESTINSKE/ARABISKE SYNSPUNKTER-----------------

VET IKKE -----------------

1

29

3 a

124. synes De eller synes De ikke at Norge bØr anerkjenne PLO som offisiell representant for det pa.lestIDske folk?

JA, BØR ANERKJENNE -----------

NEI, BØR IKKE ANERKJENNE '!VIL/VET IKKE---------------

1

30

2

a

- 151 -

l

APPENDIKS III Manual for koding.

Generelle kodereglar.

Dato/nr. For å identifisere kvart innslag, set vi opp datoen og i tillegg nummererer vi kvart dagsrevyinnslag (1,2,3,4, ..... ).

Introduksjon og reportasje/telex rapportar blir rekna som to innslag.

For dagsnyttinnslag oppgir vi dato og alfabetnummer (a,b,c, .. ).

Dermed held vi TV og radio frå kvarandre. På kvart kodeskjema kodar vi berre ein dag.

Koding:Vi kodar berre eksplisitt, manifest innhald (sjå kodereglane for kvart tema).

Dersom eit tema blir nemnt av journalisten fleire gonger i eit innslag, kodar vi berre ein gong. Men dersom temaet blir nemnt både av journalisten og t.d. i ein innlagt intervjusekvens, kodar vi to gonger (t.d. 2,4).

For kvart innslag kodar vi altså kva for sekvenstypar dei ulike tema førekjern i.

SEKVENS-TYPAR. 1. Nyhetsbulletin 2. Reportasje/telefonrapport 3. Kommentar 4. Intervju/tale 5. Sitat 1. Nyhetsbulletin er alt som blir lest opp frå studio av nyhetsopplesaren, inkludert introduksjon til f.eks. telefonrapport.

Alt i denne kategorien er for dagsrevyens del skrive på spesielle blankettar, og narnnet på nyhetsopplesar/journalist er ikkje oppgitt (eller ev. "privat/' N.N.).

-

152 -

I 2. Reportasje/telefonr'apport er alt stoff som er laga av medarbeidarar ute i konfliktområdet (f.eks. Beirut eller Jerusalem). Filmstoff som blir kommentert frå studio blir koda som reportasje.

3. Kommentar er alle innslag der journalisten står fram med namn, og som ikkje er skrive på NRKs bulletinblankettar.

Telefonrapportar frå andre stader enn frå konfliktområdet (Libanon/Israel) blir rekna som kommentar (f.eks. telefonrapportar frå Washington).

4. Intervju/tale er alle innslag der andre enn NRK-journalistar snakkar med eiga stemme. Sekvensar i reportasjar der andre enn journalisten snakkar, blir koda som intervju/tale.

5, Sitat er sekvensar der journalisten/nyhetsopplesaren/kornmentatoren med si eiga stemme gjengir kva andre har sagt. For å kunne bli klassifisert som sitat, må opphavsmannen (eller institusjonen) vere identifiserbar. Anonyme kjelder kan ikkje bli godtatt, men må tilskrivast journalisten.

"Palestinske kjelderu eller

11

på israelsk hald" kan god-

tas, når det her berre er poenget å seie kva for side i konflikten ei opplysning kjem frå. Men dersom det er kontroversielle opplysningar eller liknande, bør dette kommenterast.

Dersom ei kjelde er heilt uidentifiserbar, slik at vi ikkje ein gong kan seie kva for side i konflikten han høyrer heime på, kan vi ikkje godta dette som

11

sitat 11 • Til dømes kan

11

ei

velinformert kjelde her i Jerusalem 11 godt vere eit regjeringsmedlem, militær, embetsmann eller Likus-politikar, men det kan også vere ein opposisjonspolitikar,

11

Peace Nown-medlem,

utanlandsk diplomat eller ein arabar i Israel.

- 153 -

Kodereglar for begrepsbruk.

Vi har på grunnlag av begrepsbruken i offisielle kunngjeringar frå Israel og frå PLO undersøkt kva for sentrale begrep kvar av konfliktpartane har fora) PLO og PLO-styrkar, b) Israel og israelske styrkar, og c) krigen i Libanon. Vi har fått med begrep som berre var brukt på den spesielle situasjonen, og begrep som er meir varige og stabile i konflikten mellom Israel og palestinarane . . Det israelske begrepsapparatet er konstruert på grunnlag av pressemeldingar frå

11

Government Press Office 0 og frå

den israelske forsvarstalsmannens kontor i Jerusalem. Meldingane inneheldt dels bulletinar om kva som gjekk føre seg i krigsområda, og dels intervju med det militære og politiske leiarskapet. Vi har og gått gjennom IDF Journal, Dec.

1982:

11

Peace for Galilee 11 •

PLOs begrepsapparat er sett opp på grunnlag av telegram frå det palestinske pressebyrået WAFA og presseintervju med ulike PLO-talsmenn. Både WAFA-meldingane og intervjua omhandla krigen.

Vi må leggje til at vi også har brukt vår allmenne kjennskap til konflikten og partane sitt begrepsapparat (Heradstveit, 1974, 1979; Bjørge, 1982).

I utveljinga av begrep prøvde vi å få med parallelle, konkurrerande begrep for same sak eller emne (t.d. palestinske frigjeringsorganisasjonen PL0 ristorganisasjonen PL0 11 medan

11 PL0 11

11

11

Den

versus Terro..11

er nøytralt}. Begrep

som ikkje er vanleg i bruk både på norsk og engelsk, blei kutta ut (t.d. "den israelske innmarsjen i Libanon 11 eller 11

den israelske krigfØringa 11 ) . Begrep som det var usemje

om var partiske eller meir militærtekniske (t.d. raelske operasjonane" eller

11

11

dei is-

aksjonane 11 ) blei og haldne utan-

for kodinga. Den endelege begrepslista viste seg å fungere godt.

Det var nokså slåande at Israel hadde eit meir avgrensa

-

154 -

og standardisert begrepsapparat enn PLO. Dette får ingen direkte konsekvens for analysen, sidan det berre tyder at Israel brukar sine få begrep med større frekvens enn PLO brukar kvart av sine mange begrep. Men samstundes tyder det og at PLOs begrepsapparat gir journalistane meir å velje mellom enn det israelske begrepsapparatet.

Det israelske begrepsapparatet. a)

PLO blei mest alltid i offisl.elle israelske utsegner

kopla saman med terror, t.d.

11

PLO-terroristar

11

,

11

11

terroristorganisasjonen PLO",

palestinske terroristar 11 ,

aksjonar 11 eller berre sagt

11

11

11

terrorist-

terroristar 11 • Iblant blei det også

PL0 11 • Dette siste kodar vi som nøytralt, sidan begge

partane brukar dette begrepet. Det er verdt å merkje seg at Israel offisielt ikkje omtalte PLO som eller som "palestinske styrkar 0 •

11

11

palestinaraneu

Palestinarar 11 blei av

israelske talsmenn berre brukt om sivile palestinarar, og ikkje PLO. Ein var også konsekvent i å ikkje omtale PLO-styrkar som

11

soldatar 11 •

{Dette hadde klare implikasjonar

for kva for status PLO-medlemmer fekk når dei blei tekne til fange av israelarane.

11

PLO-soldat 11 ville også innebere at

Israel anerkjente PLO som ein

11

norrnal 11 militær motstandar,

på linje med til dømes Syria). b)

Israelarane omtaler sine eigne styrkar som

Defence Forces, IDF

11

,

11

rsraeli

som i norsk omsetjing kan bli "dei

israelske forsvarsstyrkane". c) Det offisielle namnet på krigen i Libanon er 11 operasjon Fred for Galilea 11 • Krigen blei også omtalt som ukrigen mellom Israel og PL0 11 eller som

11

Israels sjølvforsvar".

Ein unngjekk så langt råd var å tale om "Israels invasjonu eller "okkupasjon av Libanon 11 • Derimot talte ein om "område under israelsk (IDF) kontroll" eller

11

frigjeringa av

Libanon (Beirut} fra PLOs okkupasjon 11 • Uttrykk som går på "Israels rett til sikkerhet" eller liknande, kodar vi som

-

1 55 -

I I

II

israelsk terminologi.

I

Begrepsapparatet til PLO. a) Det offisielle namnet på PLO er (på norsk)

11

Den

palestinske frigjeringsorganisasjonen, PLO". Eigne styrkar kalla PLO ofte for

11

11

11

datar". t.d.

11

Palestinsk

fridomskjemparar 11 , eller

11

var ofte brukt som synonym for PLO,

palestinske stillingar 11 ,

11

palestinske soldatar 11 ,

eller berre "palestinarane". Ein talte også om 11

rane PLO", lesstyrkar

1

1

,

geriljasol-

motstandsrørsla eller berre

11

11

11

,

11

forsvara-

palestinsk-libanesiske fel-

PLO-soldatar

("PLO-fighters

11 ,

Eit spesielt problem oppstår når det gjeld begrepet

11

11 ) .

solda-

tar 11 , som PLO brukar om Palestine Liberation Army, PLA, som er under syrisk kommando og kontroll. Vanlege PLO-styrkar omtalar PLO helst som "PLO-fighters", som på norsk blir 11

PLO-kjempararu. Sidan dette for dei fleste kling litt

merkeleg, blir det i norske media oftast oversett til 11

soldatar 11 • Sjølv om PLO altså ikkje brukar begrepet, opp-

fattarein likevel

11

styresmakter tek avstand frå begrepet, kodar vi det som PLOterminologi.

11

okkupasjonsstyrkar 11 , eller

11

okkupasjons-

makta 11 • Eit vanleg uttrykk var "den israelske krigsmaskina".

Ein talte og ofte om "sionistane 11

den sionistiske hæren" den sionistiske fienden". Til tider brukte ein 11

,

11

skjellsord av typen "Begins mordarar 11 , osb,

(men dette kodar

vi som disposisjonell attribusjon, og ikkje under terminologi). c)

i

I

I

Israelske styrkar blei omtalt som "israelske inva-

sjonsstyrkar 11 ,

eller

I l

PLO-soldatar 11 som eit positivt ord,

enda det strengt tatt ikkje er korrekt. Og sidan israelske

b)

I!

Israels innmarsj blei av PLO omtalt som "den israelske

invasjonen", eller som

11

11

okkupasjonen 11 ,

11

aggresjonen 11 ,

den sionistiske invasjonen 11 ,

Ein talte også gjerne om narane (arabarane)",

11

11

"overfallet",

"okkupasjonen 11 osb.

krigen mellom Israel og palesti-

Israels erobring 11 ,

-

156 -

11

Israels utslet-

I I

I II '

'

telseskrig" eller

11

likvideringsforsøk 11 eller

Ofte brukte ein begrepet

11

11

folkemord 11 •

terror 11 for å beskrive t.d.

bombing.

Nøytrale begrep.

Dette er begrep som både Israel og PLO nytta offisielt.

Med

11

nØytral" meiner vi sjølvsagt ikkje at begrepa er verdi-

frie. Truleg vil dei ha ulik verdi for ulike personar. Men sidan begge partane nytta.r disse begrepa, kan vi gå ut frå at begrepa i seg sjølve ikkje er berarar av ei og eintydig meiningsramrne.

11

a)

11 partisk"

PLO-basar (-stillingar) 11 og PLO-personell (-med-

lemmer) 11, blei også brukt av både Israel og PLO sine talsmenn.

11

PLO-soldatar 11 eller

11

palestinske styrkar", blei

ikkje brukt av Israel, og kan difor ikkje reknast som nøytrale begrep etter vår definisjon.

11

PLO-styrkar 11 blir ikkje

brukt offisielt av Israel, men i flg. ein militærtalsmann vi snakka med, oppfattarein det som eit nøytralt begrep b) 11

Offisielle talsmenn på begge sider talte om

israelarane 11 ,

Vi har koda men ikkje

II

11

11

israelske styrkar 11 og

11

11

rsrael 11 ,

israelske soldatar 11 •

israelske soldatar 11 og "israelske styrkar 11 ,

israelske fly, artilleri~' osv, fordi konflikt-

partane her ikkje opererte med konkurrerande begrep. Vi koda heller ikkje statsrninister 11 ,

11

11

Israel 11 som geografisk område, "Israels

PLO-lederen Arafat", osv.

c) Både Israel og PLO kunne tale om "krigen i Libanon 11 og 11 krigen 11 •

-

157 -

1

••'I f

l t ~

• Innebygde eigenskapar ved aktØrane som forklaring på atferd (attribusjon).

Måling av den affektive komponenten er mogleg ved hjelp av sosialpsykologisk attribusjonsteori. Denne teorien er knytta til kasusanalyse. Det er difor nødvendig at vi identifiserer innhald som fortel noe om årsak til atferd, eller rettare sagt teori om årsak. Dette kan seiast heilt eksplisitt, men kan også liggje implisitt i utsegna eller i samanhcngcn (konteksten). Vi må difor heile tida sjå utsegna i den konteksten den står i. (Utfyllande kodereglar er å finne i Heradstveit, 79, s. 155}.

1. Tema: Forklaringar på Israels invasjon.

Koderegel: Her kodar vi kvar gong vi finn ei eller anna forklaring på at Israel gjekk inn i Libanon, anten det var som hevn for ambassadør-attentatet, for å stoppe PLO-terroren, for å knuse PLO politisk og militært, for å skape stabilitet i Libanon, eller av rein ekspansjonslyst.

2. Tema: Omtale av PLO-stillingar og våpenlager i sivile område.

Koderegel: Vi kodar kvart innslag der det blir nemnt eksplisitt at PLO har militære installasjonar eller stillingar i sivile område. Dersom dette berre kjem fram mellom linjene, f.eks. ved at det blir opplyst at både PLO-soldatar og sivile miste livet, kodar vi ikkje førekomst av dette temaet.

Dersom det blir sagt at israelarane skyt på PLO-styrkar i t.d. ein flyktningeleir, eit sivilt område, elt bustadområde, i den muslimske bydelen, m.a.o. i tilfelle der det blir sagt- eksplisitt at sivile held til der, kodar vi førekomst av dette temaet. Når det blir sagt at israelske styrkar skyt på PLO-stillingar i t.d. Vest-Beirut, Sidon, Dameur osb, men der det ikkje er sagt noe eksplisitt i same utsagn om at det er sivile område, kodar vi ikkje førekomst

- 158 -

I ~

I II

•I II I II •II

iI

I•

(sjølv om vi veit det bur sivile der). Poenget er ikkje korleis fakta er, men kva for inntrykk journalisten gir.

3. Tema: Libanesiske haldningar til Israel.

Koderegel: Kvar gong det blir sagt noe om at libanesarar var glade for at Israel fordreiv PLO, kodar vi dette temaet.

Her kodar vi anten det blir sagt at libanesarar støttar PLO mot Israel, eller at dei er glade for at Israel fridde dei frå terrorveldet til PLO. 4. Tema: Israelsk hjelpeinnsats ovafor sivilbefolkningen i Libanon.

Koderegel: Her kodar vi dei innslaga der det blir nemnt at Israel har hatt landsomfattande innsamlingar og gitt hjelp til den lidande sivilbefolkningen i Libanon.

5. Tema: Omtale av at Israel tok hensyn til sivilbefolkningen.

Koderegel: Her kodar vi dersom det blir nemnt at Israel har korne med oppmodingar til sivilbefolkningen om å flykte i tide, eller at Israel har vist militært måtehald for å spare sivile liv.

6. Tema: Israelsk sensur.

Koderegel: Alle innslag der det er nenmt at reportasjar frå Libanon blir sensurert av Israel, blir koda.

-

159 -

Kodereglar for "kven

kom til orde i NRK 11 •

Vi er her interesserte i å dokumentere kva for personar, grupper, organisasjonar og institusjonar som blei intervjua, sitert eller fekk tale i Dagsrevyen. På denne måten kan vi undersøkje om det var balanse i kven som fekk korne til orde, og om alle relevante synspunkt blei representert.

Under

11

namn 11 gjengir vi namn eller annan identifikasjon

på alle som var intervjua, fekk tale eller var oppgitt som kjelde for utsagn (sitat) eller opplysningar. Vi kodar altså kvar gong noen seier noe eller opplyser noe, anten det skjer

i direkte eller indirekte tale, eller som kjelde for opplysningar (f.eks. tapstal). Vi kodar utsagn, men ikkje handlingar {f.eks.

11

Begin drog i går på vitjing til den ameri-

kanske presidenten ... 11 ) .

Under

11

opplysningar" gjengir vi eventuelle tilleggsopp-

lysningar journalisten kjem med om til dømes eit intervjuobjekt eller ei kjelde {f.eks. "Namn: Asbjørn Haugstvedt.

Opplysningar: stor.tingsrepresentant, formann i Israels Venner", eller

11

N.: Røde Halvmåne. Opplysningar: Ein under-

avdeling av PL0 11 ) . Det er ikkje nødvendig å skilje strengt mellom

namn og opplysningar, berre vi får med alle rele-

vante opplysningar som er gitt.

Under rubrikken

11

sitat 11 og

11

intervju/tale 11 kryssar vi

av kva for form utsagnet kjem i. Får ein person eller talsmann seie noe på fjernsyn med eiga stemme, kryssar vi av "intervju/tale 11 • Er det journalisten eller nyhetsopplesaren som gjengir eit utsagn med si stemme, kodar vi (Sjå <lei generelle kodereglane).

Under

11

11

sitat".

Dato/Nr." identifiserer vi dag og nummer på inn-

slaget. Innleiinga til intervju og sjølve intervjuet kodar vi berre ein gong, men kryssar da av både for eventuelt sitat og for inte~vju. Dato/Nr. skriv vi slik: 26/6 - 7+8.

Dersom same person eller organisasjon blir sitert fleire gonger i ei sending, men i heilt sjølvstendige innslag, kodar vi derimot fleire gonger. Fleire sitat i eitt innslag (eller innleiing+ innslag) blir koda berre ein gong.

- 160 -

Kodereglar for "tapstal".

Under rubrikken

11

sitat 11 skriv vi av

11

in extensio 11 alle

setningar som omhandlar talet på døde, såra eller flyktningar. Meir upresise utsagn (f.eks.

11

mange sårede 11 ) blir

gjengitt også. Det er viktig å få med alle relevante kommentarar journalisten kjem med i samband med opplysningar (f.eks. vurderingar av kor nøyaktige tala er). Pass på å få med alt som blir sagt om kjeldene for opplysningane.

Dersom vi under gjengiinga av eit avsnitt om tap~tal kuttarut ein setning eller to som ikkje er relevant i denne samanhengen, markerer vi dette slik:

( ... )

Kvart sitat blir identifisert med dato og nummer på innslaget. Det er ikkje nødvendig for kodaren å fylle ut rubrikkane for

11

11 opplysningar 11 •

kjelde" og

Det gjer vi når

alle data er samla. Spesielle kommentarar som kodaren meiner bør vere av interesse, kan skrivast på eige ark. Kryss da av under 11 Merknad 11 •

-

1G1 -

H

l'"

Liste over begrep som hjel9emiddel, Israels begrepsapparat

PLOs begrepsapr;iarat

Terroristorganisasjonen PLO

Den palestinske frigjøringsorg. PLO

"Nøytralt"

begrepsapparat

li li j;

PLO

?LO-terrorister

-

terror is tar

Pto-soldatar ("fightsrs") -- -,__ - .

?LO

?LO-styrker

"-

frihetskjempere

PLO-personell/ :nedlemmer

geriljasoldater palestinerne (om PLO) palestinske militærenheter

motstandsbevegelsen palestinsk-libanes-

iske fellesstyrker

j Israel

De israelske forsvarsstyrkene {Israeli Defence Forces, IDF)

Israelske invasjonsstyrker

Israelske styrker

Israelske okkupasjonsstyrker

Israelske soldater

Sionistiske inva-

sjons-/okkupasjonsstyrk.er Okkupasjonsmakten Sionist.ene Den

Israel/Israelerne

israelske

krigsmaskinen Den

Krigen

i Liba-

sionistiske

hæren

Den israelske hæren

Operasjon fred for Gallilea

Den israelske invasjonen

Krigen i Libanon

Israels selvforsvar

Israels aggresjon

non

Frigjøringen

Israels erobring

___av_Libanon

av Libanon

fr-9-___?.I;,Q__ _ _

Områder under israelsk {IDF) kontroll Krigen

Oen israelske/ sionistiske okkupasjonen

mellom

Krigen mellom Israel og oalestL'lerne

Israel og PLO

Israels sikkerhet

Krigen

rsraels ut:lettelses-1

o.l.

krig

Folkemord

Terror::Jom.bing____,________-/, ______________,______ _.:.

-

162; -

Il

APPENDIKS IV. Reliabilitetstest.

Vanlegvis testarein reliabilitet ved åla to trena kodarar få kode eit utval av det same materialet. Ved å sjå på dei kodingane som er plassert ulikt, får ein eit mål på det ein kallar intersubjektiviteten i rnålingane, som igjen seier noe om kor klare og utvetydige kodereglane er.

I vår undersøking har vi berre hatt ein trena kodar, slik at vanleg reliabilitetstest ikkje har lete seg gjennomføre på ein meiningsfull måte. Derimot har vi på følgjande måte undersøkt kor ofte han som har gjort kodinga, har koda feil:

Vi har sett ein utrena kodar (dvs ein som berre har fått ei innføring i kodereglane utan å lære kodeopplegget gjennom praktisk prøving og rettleiing) til å kode gjennom ca.

5 prosent av sendingane i Dagsrevyen og Dagsnytt (9 av tilsaman 178 sendingar}. Som venta var det feil fordi kodereglane ikkje var fØlgde nøyaktig nok. Vi retta opp kodingane der det var gjort klare feil. Så samanlikna vi enkeltkodingane som var utført av den trena kodaren med dei korrigerte kodingane frå den utrena kodaren. Der det ikkje var samsvar, avgjorde vi så ut frå teksten og kodereglane kven som tok feil. Til slutt talde vi opp dei tilfella der den trena kodaren hadde koda feil. Dermed har vi utført det vi kan kalle ein forbetra intrasubjektivitetstest.

Resultatet frå te:.sten blei: SELEKSJON

SEKVENSTYPE

l?eil

Rett

Feil

Rett

Feil

Rett

Feil

Rett

Sum

Antall

72

252

9

255

0

264

21

243

264

Prosent

4,6

95,4

3,4

96,6

0

I 100

8,0

92,0

100%

- 763 -

TERMINOLOGI

TOTALT

Totalt har vi på dei ni dagane vi trekte ut frå testen, gjort 264 kodingar (dvs. at N=264). Med 21 feilkodingar får vi dermed ein total feilprosent på 8. Dette reknar vi som eit tilfredsstillande resultat.

Den største feilkjelda synte seg å vere begrep som blei gløymt eller oversett. Tre av dei 12 begrepa som blei utegløymt, var PLO-terminologi, medan <lei ni andre var nøytrale. Denne fordelinga ligg såpass nær opp til det mønsteret vi har funne i undersøkinga generelt at det ikkje er noen grunn til å tru at hovudmønsteret i undersøkinga har blitt skeivt fordi vi har glØymt å kode enkelte begrep.

Den andre feilkjelda var at enkelte utsagn var plassert i feil type sekvens (dvs nyhetsbulletin, reportasje/telefon-

·;

rapport, kommentar, intervju/tale eller sitat. I åtte av dei ni tilfelle vi hadde koda feil, hadde vi koda

11

sitatu

der det, skulle vore ein annan sekvenstype. Seks av feila oppstod ved at eit heilt intervju blei feilplassert som sitat, slik at vi ikkje utan vidare kan generalisere og seie at vi generelt. har koda for mye som

11

sitat". Til det

er utvalet vårt for lite. Men det er likevel klart at 11

sitat 11 var den mest problematiske og vage kategorien.

At vi ikkje har gjort noen feil når det gjeld å plassere

verdilada begrep i riktig kategori, dvs. som israelsk terminologi, PLO-terminologi eller nøytral terminologi, tyder på at kodereglane er svært klare når vi først har funne i

l

teksten dei begrepa vi skal plassere. Begrepslista vår er så klar at det er få eller ingen tolkningsproblem knytta til den. Problemet ligg snarare i om det t.d. er begrep som burde ha vore med på begrepslista, men som ikkje er tekne med_,

-

164 -

I

APPENDIKS V Utfyllande tabelloversikter.

n

- 165 -

n !I

NORGc.S MAtiP:'.t':,[r(I rfl MS !:IAROt1ETf.,;

DATO:

or;TOBER

c;Ef'TEIIBlR

1982

,,

SIDE

198:2

f'OLI TISK SYl'.lf'ATl s•.;

"

10TAL

nEGEr 1NfEf<ESalERf GANSKE 1/-ITER!::SSUH LITT IN ff.RESSE!i: f NOt-i.SA lliNTER!:cSSlRT HELT UtNltliESSERT OH IKKE SUM

' SF·.:

J.;' HOU>NINIJ

ill FUL.L SYrli-'.M/ISRAiL FOfiS r .r-oR lNVA':>.ION TAI-i A'/Sf,W[t fVlL/VE. T IKKE 3Uf'I

'

:;3

,. "" ",, " '' ' '"" '""

'

"

J

'"" :,

"

~,:,

"

100

SP.119

:ou

fVIL/'JET IKKE: SUM z

l'.\

'"

;',? l;J

< (• ·]

SP.t20 HVUR VIr<:rtG '.,IAR RAD\0 t •J 1 INGEN f/lf'ORMASJON

',

10

'

::o

3

H

'

10 Hl 17

,,

MYE

!NF<WMAS.JOI> IKKE

VET SUM GJENNOM!,Nl TT

'

1 lOO

.,,

SP. !20 KVOR vocrrn VAR AVISLR fNGJ:cN HIFORhAS./Ot< 3 2

'

'

1S

•'s

11 :::i 21

6 M'l'lo tNFORMASJO/!

'JET 1KKE SUt: GJtNNQMSNlTf

'

'

t7

2 : 00

'''

SP. <2U HVOh: V!l<THi VAI\ FJl:.R/J~·m 1 llflilcr> UWOtmA:.;.J(JN 5

'' • ''

1JET

su,

15 l 00

S•N F,\ ISRA

rnKE

'

OJENNOl'\S,'ll r r

'

""

'

'2'

s 6

7

'".

(Nt.O!>~ASJON

'l(T !I\K[ SUM G.!ENNOMSr!!TT

os

::<J

62

Jl<

"

100

eco

'""

J

7

'""

1 ,?

7'.,

;c:; 3'/ -""

8 3

100

'"

ff'(f' AN[•RE

" "' ' ""

'"' HO'

1!>

9

100

11 100

1D

1:::

5

11

3

"

53

10 100

H

'"16 '00

o8

2

" '""" '""" 57 30

2.l

-' "' """ " ' '"" '"" '"" "" ""

27

100

41

,32 4•1

" " ' "

'°3' 100

1"0

"

2~'

5

",a

50

21

10

5

3

8

9 11

3

12

'

18 100

21

7

1:.-!

J;, 6

26 3 100

100

16

2t 23

l O0

10 0

2

4,7

3

7

13

6

23

:3.'l

1S

1'

23 27

1S

'c;i.,$

1 100 ,. 9

3

,,

'

15 :.!8

'

11 '· l

'

, • ,,' 3

;.>3

H

20

JJ

'

,00 ::; .4

100 '5 • l

5.5

9,'

6:l 13 8

'",,

:.! 1

3 9 3

s J 1

..

1

:;

100

:oo

'00

100

l. 9

:.:.4

1.8

2 .2

'

,00

", "s' '' ' '" ss

3

'

9 32

166

1"" 4.1

0

""2

l!i

8

'°

18 100

'

3 9

5

'

11 11

' " ' ..",

26

17 29

18

100

,00

3

S.1

'

s 13

5 13

1'

' "

p

' 5

100

-

,,-, 36

s

9

22 17 ,00

s

"' "

23

1

'""

''

6 1'

::2

3~

'

1 00

6, 1

5.3

52 19 8 5 6

55

J

3 7

a

'

5

•QO

,00

,,

,oo

6 100

1,'

2.9

2.0

" " 9

J

2

5

"

'

100

7

3 2 5

1

100 2. t

8

3

5.2

"'" "", •

"

9 9

J.\

1 U0

1 ST 3J

'1.S

,, " . , '"" ""' 5.3 ;,·,

~3

100

,.,

'

5 t:!

15

30 57 10 100

q .5

2 10 10

J

' ""

'.!9

2'

5

,00 4 .5

'""

20 13 19

2

100

1 00 4.6

'" "" ,,

2•1 15

Hl

10

2U l -,-

5 t:J

10 L'-

6 25 21

3

17 9 59 15 100

9

1S 15

' l\l 0

33

"

:N 2

32

15

5

l2 7 8

" "'

3;: 9 ss

4 .3

9

30 36 27 1

'"""

17 10

Hl7

8 100

23

16

2

29

n

"

I !JO

_, 16

2•1

23

12 oJ

\'2

2

t1ØRE/

100

' ' " " " " '"" '"" '""" '"" ' """ '°"" , , s ' ' ' ' " ,, ' " ,," " " .." , "s s " ::~" """ "" " ' ,., ' ,,, ,,, '"" "" '"" "" '., ,. ' .. ' ' ' •' ' "s ' " " " " ' " "u "". " " " " " " mo' '"" '"" ,., .s ''' l ''

J. !JO 4

AOUE.R

S.+N.

,,,,

" 3'

:.-i. 7

,,

GlcOllKM I

"

J:.?

2

'

:;i:i 26

SP. l'.?ll HVOR V!l\lIG VAI," f-'RIV,\H"LRSONUi: $5 1 INGt.N lNFO!llii'oS.J01J 1/ f; 3

,

1:::'. ·16

1 •J •J

'

"

:.:.1

nl'E [Nf0lil"lt\SJ01!

"'2 ,oo

"

7

3'

::;. 4

s

5

3

' s • "" ::::: "' 2t' '.. " '" tOO

,,

;'.(3

,00

,,3

KRI UEN ErH<Rt.T UEl<f:'..i S,N ?A

1 f·osniv !i;!';TNlNl.l 1 NEGATIV RETNING lKKf. ENORU

J8

2'!

' '""

l~RAELS fo'VAS.J1.N

3c,;:

2/

26

'

' "'R

<8

3,

2!,

SP.118 HAR KR1Gf_rl EtWRa;T [tEkES 1 POSITI'i R"F.TNH<G 1 N01AfIV h:ETNiNG '.>S lKKf:'. C:ll{•f>E f 32 rvtL/VET iKt\.E u

su,

6b

32

::u

s

TRLAG

SF'. 116 IN!ERES>k tcvr, ,"\iilGUI lSh:AEL-f"'LO 4:..'';, 132'/ BASE At..U;'.

'

r.RF

J

'""

2. 0

NORGt:S

hARKf:.b:.,;:,,:,TA A.'S MROME rER

,w

.

MEGET PI.L OELlG N◊h'.:iA

P,\UT<ct.W

2·~

( t)

(;,:')

">Js

UTT PALITC:LlG (3) LITE PALIH.L!G r-1 • lKKE Pl.LlTEUG i f,J VET H,KE SUM

1

'

100

'

GJE.NNOMSN(Tf

2.0

SP. l'.:!1 HVOR PALITELllJ V('IR ,wrnER t1EGET f"AUTf:.LIG NOKSA PALH!':LIG (2) LITT PAUTE.LIG >J> 21 LITF. PALI 1:,uo 10 (::i) IKKE PAU 1"!::UG VE f H<:KE SlJM 100 GJENNOrlSN!TT

"' "'

""

,. ''

'

SP, 121 HVOR F·J.LITl:.LHJ VAR F Jt.Rl"SYII ME:Gr::T FALirEUG ( t ) co

tlOKSA F·AU1ELIG -.,, Lnr f'AL! fl:.LIG (J)" LITE f'ALITELlG IKKE PALlTlLIO VET rnKF.

",,,s

'

"'

'"

SUM

'

GJENNOMSNITT

ve,

'

28

'

'.'5J

"

NEI,BØI< IKKE TVIL/VET IKKE

28

sutt

100

,. ,,

'"

5•1

tJ

100

2.3

""to

26

26

:S:2

'' ;.OO '

" '

5'..!

100

" l

'

100

'' '

4;_>

'

1 00 2, 0

18

"'n

z,'

'

u

,2

"' 5

62 12

,oo

100

,00

1.9

2.3

6~

'' '

'

tOO

;:J.6

2·)

2'! l5

.. .'

100

" ,

21 :;2

2. u

"

"

t3 39 4;,

2Y

:.-'6 ·L·

~1 100

s

"'"

>00

l O,

00

22

'"'

"

"'" "' ""

100

2\/

' " 100

"

" " > 00

..

6 J2

2. 0

211

,'

" " "" "" " " ,' '

3;_,

;:!. 4

,,,

100

4

s 7,5

2.1

100

100

"

n

' 1"0

100

""

V

"

6,·1

n

4'-

100

"s.

t\GU~ r.: HORE/

2.:

4H

''

;.!9

FRP MWRE

·,.,

3 100

1'0

'

·"" ", 100 ' ,.,

7'.,

"s

''

9

Gt.OGRAFt 0

"'"

' '°' "' '°

100

5

"12"

" ""

10

stm::

1 Cl8::'

S. •N. Tf<LAG

:LO

,00 ;:?.5

'

"""

'6 ,00

3:C.2

100 2 .4

u

"'

KRI'

""

4'.'i

,,,

,,,

"

' ""

s5 2B 10

'.'

'

l 'i'tl2

,00

SP. t'..!4 SYNES NORGE BUR ANERtUENNE PCO JA,f{l-jf,' flll(RKJl:.1/NI:: 3::;

'

V

1.'

2

SEPTb'\!.<E.R

" "'0 "' "' "H1 • '"5 5' ,oo' 100 '., t.9 2 .1 2.s 50

SP.123 Utt RAD,O OG T•) VAR BA'--.ANSERl tiAl'iLIG/BAL,-,,NSEftT RETN. i !iRA!cLSKE SYriSP RETN.P(lL/AkAl<,!JYmlP. VET IKKE sutt

"

100 '' .o

1,,0R De •;nR V (KT lGSl SF.12::' VE.'HiALL Vl/C tGST BILIJE::li:/F "u,1 VIKTIGST 29 113 9t:.GGE Lit<E \.llKTHJE tKK'C ,oo SUM

"''

425

OKTO.(<t'.R

f'OU f ISK SYMPATI SV

fOTAL

SF". 1::t HVOR PALilEUG Vr'li< kM!IO B,\fii·_ ;)llt. lJ2\'

Df'IHh

u

SJ

'

"

,,. .,

L'

' 100 '

:,u 10

,s "

100

'"o

2V

::;o

:!7

11

H

10

100

'

' '00' 2.0 '"' l

2. 1

"'

5 ·15 33

'

"

?

"s

9 l O0

100

100

2,4

2.l

2.6

"' ,.'' " ' " "' '"'

2'.!

58 10 8

""

'"

2.6

3;!

7

1 DO

2.6

2,(1

",

1-> 3o Jo

21 29

;!0 ,

""

' "

100

l J0

,,,

•lb

,0

::2 ;::'9 100

"

27

14 26

08

' " n ,."

7

100

100

8

""

1 00

'

100

;;:;,

29

4'

OJ

1ao

1 QO

""

c7

14

'' 100' 100' 2.1

2.2

,, " " " " 100

60

100

10

"

,00

,. "

·1~ ,,

I

·1· '.;;.

~

42

100

I·1:· -~

··1· ,

.'i

-i

I ..·11c

·;

.

Ili

-:·

;-_,

167 ·1,1

'

.

-1··

.<

I

ill•

APPENDIKS VI

Utfyllande tabellar til analysen.

·. i

-

168 -

Ford~1_i,_flga av alle svar i eliteutvalet med lukka svarkategoriar._

Spm. 120 Hvor viktig var radio - Libanon Prosent Svar Ingen informasjon 1

Prosent

3

3

15

'

6

20 30

6

3

15

7 Mye informasjon

3

15

S= Gjennomsnitt

20

100

Svar Meget interessert-----·Litt interessert

"'I "'

20

-

1 00

4

-

5

Nokså interessert

-

Helt uinteressert

-

-

Sum

20

100

Spm.

>-'

5

Spm, 116 Interesse for krigen Israel - PLO

2

l l 7 Holdning til Isrnels invasjon Svar Prosent

Full' symp. med Isr. ----Forståelse for invasj.--

2

10

9

45

'l'ar avstand-------------

9

45

-

- ,,

Tvil/vet ikke Sum

100

20

Spro. 118 Har krigen endret ditt syn på Israel Prosent Svar I pos. retning

-

-

I neg. retning---------

6

30

Ikke endret-----------

14

70

Tvil/vet ikke

-

-

Sum

20

100

Spm. 120 Hvor viktig var aviser - Libanon Prosent Svar

1 Ingen informasjon 2 4

2

10 10 10

5

s

25.

6

4

20

7 Mye informasjon

5 20 5, 1

25 100

3

Sum Gjerinomsnitt

Spro.

Svar

Prosent

3

15

2

3

15

3

3

15

4 1 2

20 5 10

I pos. retning---------

2

10

4 5

I neg. retning---------

1

5

6

Ikke endret------------

17

85

7 My~ informasjon

-

-

, Tvil/vet ikke Sum

20

'

100

2 2

120 Hvor viktig var fjernsyn - Libanon

Ingen informasjon Spm. 119 Har krigen endi::et ditt syn på. PLO Prosent Svar

'' 8

Sum Gjennomsnitt

'

20 4, 0

'

20 100

Spm.

121 Hvor pålitlig var fjernsyn - Midt-Østen

Spm. 120 Hvor viktig var p(•iv.pers. - Libanon Ingen informasjon

__,

~

0

'

Svar

Prosent

3

15

2

5

3

5

'

6

30

5

2

10

6

5

25

7 Mye informasjon

2

10

Sum

20

JOO

Gjennomstiitt

4,9

1. Meget· pålitlig

Svar

Prosent

3

15

2

3

15

3

5

25

4

9

45

20

100

5 Ikke pålitlig Sum

Gjennomsnitt

3,0

5pm. 122 Hva tror du va::- viktigst Svar

Prosent

verbale viktigst-------

9

45

Spm. 121 Hvor pålitllg var radio - Midt-Østen.

Svar Prosent Meget [)ålitlig 3 15 1

Bilder/film viktigst--Begge like viktige-----

7

35

'

20

Vet ikke

2

Sum

20

100

12

60

'

20

1

5

Sum

20

100

Gjennomsnitt

2, 2

3

4 5 Ikke pål.itlig

Spm.

Saklig/balansert------

Spm. 121 Hvor pålitlig var aviser Midt-Østen Meget pålitlig

123 Om radio og fjernsyn var balansert

Svar

Prosent

3

15

svar

Prosent

5

25

Retn.isr.synspunkt----

3

15

Retn.pal./arab.synsp.-

12

60

20

100

Vet ikke Sum

2

13

65

3

2

10

' Ikk~ påli tlig

2

10

5pm. 124 Syns Norge bør anerkjenne PLO Svar Prosent

Sum

20

100

Ja, bør anerkjenne---Nei, bøc ikke anerkj.-

Gjennomsnitt

2, 2

5

Tvil7vet ikke Sum

'•,~;,.·~•-"""""-•W•O,ow-..,-,_wo,,_,.

9

45

10

50

I

5

20

100

"

,\i'PEt<OIKS VI

1.'APS':'/\i,.

SKJEXATlSK fP.M1STit.LHlG AV OPPt,YSNHIGi\R OVER ''70TAU: T,WSTAC." I

tMGSNY1.'T

f,ATO

OAGSREVY[:;1,1

". jonl

!0.000 n'enneske.r drept eg sJr9t,

/'nr e<Vt

(Palestinske kilder)

"· jvni

!0.000 sivile ~'"" libsPeser;,i cg ,x,lastl.n-

I

byl:;\et WAfA)

stiN>..re !'kal ha mistet

livet.

2. 500 dr"pt i Stdon.

(T<1l&re.ru1 fo, !«<le Kors)

,,,,, 10.000 """1W,!Ske,: skal

15.000 dr,;,~<1e eller sål'.11. !E:in t.tlSMM fo,: POOi 10.000 drepr,e, 16.000

ha mistet

9.600 drept, rrer e,vi !6.000 såret. !o>olitiet 1 [.ibanoo!

lr<>litlet i Limflonl

"· ".

l\;s.;:r>er av )..lb,MS"--1:.., cq ;xiiesti.r.-alr,;, ctr~pt . ("Li.b<l-"',ls;.,, officiats")

I alt 10.000 pecsor-a;e1C drept cg såret.

(Det palestinske ~..eh:,gr"1<!-

Rundt 10.000 sivile

rua.

15. JWli.

°'"

1000 drept OJ JO()O sk""1a i Si<k>n. i ~ Kors J Lili<lr,onJ

livet.

(Le<lerai.-tikkel, ingen kilclel

.

--·-·"·-·"

2.500 d,repte 1 Sla:>n. {ll&!,i i<otsl

9 .saJ <1cevt,

16.50$, skadd.

(r,,lH..iet 1 Libanon.)

10.000 drept !!følge 1>t>e.t;e,:ne raFfQcterJ

juni

juni

9.583 drept, 16.608 sk"'la.{LU:>3-nesi,;J< politi. Toll <!JT>eS A w>.....re b;Jr,i gjetningert c:mlaq !5.'.\0o drept cq 10.000

I

I ''

<lf;R/\LO TRrB(}ti!';

li..o,,.n,,sere og p,ahi-

em skal h3 "'fotet liv-et.

2500 drepj: i Si.do<,.

(Tal~ for ?øcle Koi:sl

I H. )unl

w

I HIT-

AFTENPOSTEN

.'!>'"-"1""1:sk;;:,c <lcept eg s,J.r,;,,t.

(PLO og 1!1'<:ie KalVteåne)

KiUGBN.

skada.

Ii

I

I' CATO 1')_

I

'J , 000 di<¼ eg

(led,,rru:-t., libimesisk ;,olit.ll

-

OAG.S/c:r-r

IJI\GSil.f.V'fEN

juni

ffatht Arafat, pt<>sirnnt fot" halvrr.Anel 9,500 d,:,,;!e, 16.5>}0 sk;,<la. ~

rnT. HE:RALIJ TRlSt/NE:

AFTI!NPOS'CEN

I

!S.000

s,ket. (f.:æde Kors o:, liJ:,.,,,n,,,siske

myndl9hete.cl 15.000 drept.

(Pto) "Sd,,t\heten lig<;er vel et i mellom''

'

'"" 2).

juni

"!R0'.J<! i<orsl har .anslått at kanskje 'ffll ro .ooo <l'eMeskei.- el· drept ... { ... I fr,1 is~._,.,hk hold ~ r

..

'""'·

"Md~t p4 10 .000 sivile) l:<i!r reduseres ,'I\Sd w, null.

!si~ tsr;,,el::, Oslo-=bass,,d,Ør/ .

h!!lt dndre t.:iU {. ) j,e,q er helt sikker p,! at de ta.lleoo

'

ff€!>

=

I

offisielt er l(O'rJC"?t fra Israel. fr.ke sterrtr.er. { ... 1 1f-wl en skal heller) .Ikke '-"".I'.e sikker ) på at t:all02ne lntei:nasjCflale RliXI<!

,... "'

I Korn i Sei.rut er rikt-

-

"· juni

"'!'IJS/c!nVlS ilV ~sker har mistet Uvet {. , . ) ", sie.u: (c;en.æi<.r. i !?e;.:ld °"--rwl)

!

100 d.l."epte i S.ldon, 50 ctr<1ptej i Tyr <XJ !O i rl..'WltiM. l

,

Ull,io;,g ~ r Cd, 1600 syke

I I

C9 sJr!i':de.

(Israelske rnyr,,:UghetP.tJ

,~.

en Msl.k på t.sraehi<. hold S00) at c,,,l;,g l.lke !MnCJe e.r drept l H·1ktlllrqelel"""', "Sannheten e.r tr0li9 å (iMa et sted ,rell,:;m de ~ittl'.l tall" !fea !sraet c,g ~ Kors. rre,ie,:- Aftenp::,st~s

I'

I

II

I i~.

rredar~itlet).

I

- 171 a -

I

I 2

j O,\GSRF-'f'lSN

0A'l'O

.I I

twr. ;Jt:~i\t,O t'R!OUllS

AfTE:tlPOSTE:ll

Oi>.CSW/TT

-

"l:'.nkelte ~ t1æ,· 10.()00 ,1,z,::.,,.

25. jt!lli

"1'.l:>as,;.,-A"

I

Operert "'"(;srods

'

!

...,s::..... ) at de.t~e>

~

i '! !' i

over<fr"!'«!t". ". - sterkt J,;,q tror ~, ( ... 1 V:ke

I

det ,;ir snak.I:; cm a-.ange Ws-<>fl åt,;ie i O'fen Siden, OM = e hulYlrn '>r <:!-'lt

'

-

I

~" ~,

ster e,argan.

"·

""·

(qen ..:ækr.

i'

'

600- 700 pe,lestJ.rer-:, cg '<.llapt !00 ar.-.lre sivile sA.cet i Si<b>. (Or, f-leJITTCt.'1, li.oof!<'!Sisk sykehuseier i Sic.-½nl

I

I

i;ldrna) , > .

JS .000 iJ::ept ene, sJ.re,:.

juni

(Or. fclthi. Ara(at,

(

... )

bro, av YilSS<c( Arafotl if>Sen veit h•;or cr,nn<;e

-~.,,Jl

•L•~ SO'l\e!: d1"Je·• rteI"'.e.<: u ...

I

"ll'iilge i.sraals>\e eg \.lbdn,;,s1,;Ke ~aNer tble/ <oaX2 ?00 crenneskE>l'.'.

1<1'111= 600

.

2'1. jl'mi

"'

'I

i'

i

'I

s1000, 165 ct_,:2pt, ICO sArerl Tye % <lr"!pt, 95 sårnt '1!-J.baciye: 10 dcept, 1 5 s,\r<et I (Lt. -;e.n. t,J,.ar;oo '(<'I.riv, 1

I. jul i

I

Israel!

"Je,

I

""'

[,j_ban,:,n)

,.

01\GSne;v'fi".N

I

su ):cr,m:,

500".

I

01\'tO

'

LJ.:ke (~t toe.ale I I tallet p4 drepte si·,ue

I

I

l\t'tl':Nf>OSTt;;N

OIIGSNYTT

"'' '' I

Hf.RM,O TR ((IIJt/C

Ir->T.

'

jt,l i

l•LOIJO ,mnnesk,ir (lr.,zpt, .. 1: l.\l.OOQ-t;_,U 5,\n,t.. {l)cn k.;itolskE: oqanlsa-

"l«r,,.,1 r~Jus,,rte sltt a.nr,l<YJ '"J1.""'-". s\vile clllÆ! eg 5,'i,.-,;;,:'Æ siden .1.rw,1-

.«jonen c,1rit--1.~.

sjonø_n

f,1 tes

=

Anl'P.nviytr:-'! t ktJ<.lel.

,~,

-l.,...kr (ren

' jul.i

n

(

... ) Ul JJ ! " .

[;,,:-liten

!\'"1J,;,st1nsl<.

'1k tn .1.n<;clei.i:- l li9gs:,i:- kt1nskje ;1_,..-,sker, -:anskje

"'"' """...

-

Eles'.

P.cna

{ ) N,fr isc"'31cAAN..- <W"-, cclm"i: J.J'lte p.1lesti.r-em.

lf;Vt'!nsk 1V-r"f"),.t.,.sj<>.I

"l\ll~ det ,:m-ec1Jrnnslce ,tni •.-.-rsltetssykcilu,,_, t li I De.i mtl h..1( siste mc\.ne(I

~,

I

.

".

1.0(!Q ~.rig,1l:dtt J=c ski\<kl<J p(!Si!.''1t9C"'.

Ca. ~0.000 p!llestir,ere eg

juli

tl-"xa,e l. 700 """1r>E?Ske skul 01.lst:a Uv•i•: l

""

lib-1m,::-,E,:("<;l ,l,:e;,t eller S'<cet. !~.. pal. hjelpe-orq.

l'!ai.cut h5.tttl.

11'1:11.ltlet i !.lt!irntl

IWd!? r~,1~,,,._,-,

I

!

I

I

'

I 'i

li flyktningeleiren !Ur>-al-Ka b.,;a;,J

dr;ept

' ''' '

,S,

-

juli

·r:,.,t

,, ~t,u;t fot: ~He

s<:mh-",:- n,ist i s-;1,L.il:>lJ,-On (. "') ,,t tie q-;prinnell'J<! t,, i kr<o {fr,, i{Qts! el IQ.~();} t½cle 6(1(>.000 Oy~t.~i.<><pr, ,0(;;:tre,,-e oo~r,\cJveJ.M I ... ) ~ i,-;,.,,.,.l~ke t.al/e h,~,: C<J·,;.I, \r.CT"t <Jp-,Hit,,,) l',,;: ( ... ((!,,,) w-..:k>r:-1i..u;&:!r~e

n,,,...~ ~,,,,

,

'

t,~µ,;t,1 Uene a ts,:ut ig.

' I

I

4,-p-JJ.e de iscc"><::l.slce wlle

I

- 171b-

I

OAGSReV'(EN

'

'

'

I

i ,S. juli

! AFTENPOSTEN

'

'

,.. .,

"· '"

' ·•

"ll<:><"9<>"'1'CSCCrCfl i

1),:

sier at 62 p,,,rs,::-r.er sl1<le der". C-att.., stp:k"r de ls..-a-:.lske WUene, Men israelerrl<! ignonu. . er tape;,e i Ce.irut cq i tlykt-

I

oingeleirnne. !D-wid ;.:, Shiple,:, i.,,,,., Yo..-k 1'irces)

I

331 d.-'de sivile ,:x; 1000 ..Jr~ 11Cm EØl<;e av k ~

J';l. juli

harrllir,gene. !Israels m.l.lltærle,;ie J. Baniel)

"· jul.i

1.Mbyg<JeCe dr<apt, ~1000 såret, viser israelsk ur.OOn;økelse på eyk<'lffi1sene, flyktni.f'qele-Lrn~ o:, byeM l t..Lbru',,:,,n . !Millt.ærlege Jakob &rniel}

"·

c,. JOOO drept 1 S-sirut sid<!n Israels i.nm,a,rsj.

"'

jull

(Li.bw,esisk p->lltt)

960 drept o:;i 2000 siket i L.Lbanon 1 juli. F'lest militæce {?I !L~sisk p:,Ut.l.ra,x:o,:t)

3. aug,.,st I

I

I Vw:derl.s"'J' av de uilke "'!su,llene. Ce tidl.i<>e

1/l. "'-"fl1$t

I

OATO

I'

'

ta lene 'l'lr foc '1<,7,/<.>.. •

I

01\GSReVYeN

I

OAGSNYTI'

AfTEIJPOStEN

isri!"?lske ,._,.. rnlativt

1/-l1'.

f!F.RALO TR!BUNE

--

presise, <æn selektive.

10. aug,.1st

UteL:,o->,: Hyktn~-

leirec 01 Sei.rut. part.er dci•,er P~aN.la.

U>ulig å "it" sar\N\ater,. '

V. august l

I '

I i

"'

I

1-a.000 dcspr,e, 20,000 Sk.adde i krigM. Certe 10 ,;,ro':Eflt va.r:

gerUjaroldatac (den 1.i.bar.<!siske gjeringa)

I I

,~ 8.000 drepte under krigen.

26, ,wgust

!De lib<me,;lske "'f"(lig~

"'""

Tidlige ireldingec sa at

n. auqu,;t

40.000 var drept. t.Jå er till!et fostslått til 8.000 drepte. !Inqim kilde, Radloonnaldelsel

I

I

171 C -

J

I

!/J

REOhKSJ'ONEU, BRUK AV PARTSORIE:NTERT '!'ERIHNOLDGI.

'

BUt.f:,E:THI

RE!'ORTASJE/TE:LEf"ONRAPPORT

Tenolnolo91

Tei;minologl

Pacti.sk

Partisk isi:<"elsk

f.}'W,;

,w

CJ!:h'\01SNITI

i

" I

" 4

0

==

"N-t-Jtral"

,w

0

,SMS,

FO!l.DE:LHIG I

""' I Ct<~l

isra<eisk

(L6)

( 16Jl

<oo ,OQ

"

"

'

J6

63

I

,00

"

'

ParUsk

I

"

0

I

,oo

T•Hminolog i

I,w

Ps1.rtisk

{t/z)

P;u-E;..isk

s=

lsr;:elsk I

"1¼,·t::al"

{:jzJ

Sc:,--n

(2111

0

{j Jfi)

,co

'°

' ,co I

'°

58

4

"

iOO

,1i;'~)

(21))

9J

'

/SSJ (J74f

KOMMENT,\R

''lb/t.ral"

?actlsk

,w

i'ROSC:NT.

0

(68)

]

5J

"

'

J6

6J

,oo

1500) ,00

'

'°'

(J9) 100

'

" '''i

"

0

"

"

!J<lOI 100

!

'OAQS"N'tTT , BULLETIN

REPORTASJE/TELEFONAAPPORT

Tei:minologl o,v-g

PAt:tisk

israelsk

I

,'arH9k >'LO

~Nøyt.ra!~

6]

JJ

(N=)

Terminologi Pou:ttsk lsi:adsk

I

Partisk ru,

Te,:mlnologi "Nø'/t.ral"

'"' rsAAEL

0

S=

!

KRIGEN

' '

i

=SNI'IT

~- .-.. ,,.~·--

--"'" --.•,...

--,..,.,..,.

--"-"•" --11•,l!H

,..,,... .,,

" "

..

0

JJ

mo

"

""u"

"

"

"' •

"'

"

,.,~ .. 1.......

'"''"""

"

'

'

""' ' W.IJ

0

58

" "

"

mo

"

I"

• " "

"'

....~ -i---- 1 - - -

" "

' •

..

,"

"

"

"

..,,.,,,~~,...,,_ _,. ,..,,., , ,,,.......,~, ..... ,,_, "

" •

"

"

" "

"

...

• ' • •

' " "

1~:"

" " " " ·---- -----· -"- " " "

."

p=· "

-"

,w

---

• • • "

"

- 172 -

H

"

" • "

I

!01) (472)

I

'.

2

" '

;,a

"

'

•

.

--·--

'

I

"

' '

. ~

• '

I:

I'

100

I •~$J 100

J2

,~01 I mo I

,s

I iJJ~I 11)0 I

"~'~"'"" ,,.,...,,. .. "'""

·----

" "

"

"-,

"

" I

" f -"- •i ----

" I "

I

_ •

"

•::-1

~Ff:• -I .. .

" -1 •- - - • • _,_,__ ' " ---' ---• ' ' " ·----· • • • " " ' .L - "

_l

' (l)J)

0

~,~··'"''"' "''·" ,-~= ,........... ..........,,~ ...I'<«~-

'

I Se,

"

!1'¾91

{Nzl

'':-¼'lyt.rat"

59

0

........

,.....,1<,,, ..

• • • " •

0

1

mo

"

15)2)

. "

mo (72)

,,.,.,~,.,..,.

- - - .. " ,., --- " •l<•H/•

62

" "

-

_,

-,,.,... ,.

•

"

'""""'

,..,, .....

t,.,, .... , ....

"

I

?3.J:'tlsk

{2Z5)

100

(221)

'

Partisk isJ."ælsk

(Nz)

{2J~)

0

KOMMENT,\H

''. ___ ~

~

"

". ' _::__ ---. t

APPENDIKS VII Kringkastingssjefens presiser-ing, -av oppdraget.

'"-- ..

- 173 -

NORSK RIKSKRINGKASTING

Norsk Utenrikspolitisk Institutt Bygdøy All!?

OSLO

3

3JCRNSTJE:'lNS SJØRIISONS ?\ASS 1_ 03l0 J TELEFON l'J21

45 9Q $Q

TELEX 16320 NRVfl 'l>\O!O fLGR ..>OR STUDIO

2

TELEX lHJ2J NRR,\N

TELE'IISJON

TlGR .\Ofl t;lf>JQ'l TEU!X !65]0 NF! f,JN ra,ox 11,,;,5 ><RrvF

541 .1/KSFJ/GG/lsf

13.9.82

Libanon-dekning i NRK Norsk rikskringkasting bekrefter vårt enske - fremsatt i møte med NUPis direktør Johan Jørgen Holst og to av hans medarbeidere 3. september 1982 - om at NUPI skal utpeke en gruppe t i l a vurdere NRKs dekning av krisen i Libanon i sommer. Utgangspu11kt er den debatt som har fulgt, bl.a. i pressen, og siktemålet er å få en vurdering om NRK i nyhetsdekningen har gitt et forsvarlig og rimelig bilde av Libanon-utviklingen, sett bl.a. 1· forhold til det kildemateriale som forelå. Som tidsramme har vi antydet perioden fra den israelske innmarsjen til PLO-styrkene forlot Beirut. Det kan komme på tale å velge ut deler av denne perioden, men dette og andre praktiske og konkrete spørsmål formoder vi vil kunne avtales pd et senere tidspunkt.

NRK vil dekke utgiftene som en slik vurdering vil kreve, iifnen en rimelig og avtalt. ramme.

NRK vil gjerne ha instituttets bekreftel~e på at oppdraget er mottatt, og håper også at de konkrete avtaler kan inngås så s~art som mulig.

I 74 -

NOTAR

KAPITTEL I 1) Jørgen Westerståhl har behandla balansebegrepet i fleire av sine publikasjonar, sjå bl.a. 11 EF i Norsk Rikskringkasting. En studie av radio og TV-s&ndingarna infor folkavstemningen 1972. 11 Gøteborg, Statsvetenskapliga Institusjonen, Gøteborg Universitet.

2} Definisjonen er henta frå Ragnar Waldahl: "Kommunikasjon og politisk deltakelse." Universitetsforlaget 1982.

3) Som døme på sitatteknikken som metode skal vi vise korleis dette har gitt seg utslag 1 to av dei meir seriøse studiane til nå av amerikansk mediadekning under krigen i Libanon. Begge studiane har gjennomgått det same TVmaterialet, og begge begrunnar påstandane sine ved å sitere utsegn frå nyhetsdekninga. Og mest påfallande: dei to studiane kjem til stikk motsette resultat.

Anti-Defamation League of B'nai B'rith, ein organisasjon i USA, engasjerte eit mediakonsulent-firma, BarthFurst International Inc., til å samle data om dekninga av krigen i kveldsnyhetene hos dei tre store fjernsynskanalane ABC, NBC og CBS. ADL tvilte ikkje på massemedia sitt oppriktige ønske om å gi ei sannferdig dekning av koriflikten. Ein meinte likevel at 11 alle TV-selskapa, same kor utilsikta og ubevisst det skjedde, bidrog til ein del fortegning og mangel på objektivt perspektiv i dekninga si av krigen 11 • Dei viktigaste ankepunkta til ADL var: - overdrivne tapstal som ikkje blei retta i tillegg til andre faktiske feil. Ujevne kjeldereferansar - melodramatisk framstilling av israelsk sensur ( 11 This report is cleared by Israeli cencors 11 ) - ei dvelande og dagleg dekning av dei såra og lidande, ei dekning som overvelda og oversåg den politiske, historiske og militære konteksten (samanhengen) i situasjonen. (TV gjengir det iaugefallande, men gir ikkje bakgrunn og heilhet) - enkel, udimensjonal rapportering av PLOs framstilling, og mangel på kritisk analyse av PLOs bakgrunn og 11 natur 11 (An Anti-Defamation League og B'nai B 1 rith Study: Television Network Coverage of the War in Lebanon. Oct. 1982 13).

I ein lengre artikkel i Columbia Journalism Review (Nov./Dec. 1982) går Roger Morris, ein hveteran crit.lc 11 , gjennom <lei tre store TV-selskapa og noen av dei større amerikanske avisene si dekning av krigen. I artikkelen 11 Beirut - and the press - under siegeu stiller han fØlgjande spørsmål: - Rapporterte TV-selskapa (og avisene) på ein rettferdig

- 174 b-

måte. den h.isto;rlske sama_n,heng og grunngiing .for Israels i.nvaSj-9ni .-. -. • .~ -; •_- GaV:,dei. eit tils_trek_keleg _bilete av dei historiske realiteta.r L e;Lt dei.t,j:.i~an9n der mange libanesarar ønskte "i.sr~e:j.araile ve;l.k9_11U1e; j::om frigjerarar.?· - Gav. de:Cei_:· 11øi{-~!5t).rj,~-?kttdr),ng av dei menneskelege og f}'s is}ce_ •koStn~danie ;· ;re!,l--_ det_: israelske angrepet? og ende1e·g·, ~ Var-.-deia balan;H~rte og sannferdige i si ni veke~S-fiamstilling- aV_qml~gringa av Beirut? ·MorriS-svaide ja~ med· unntak av noen,få glipp, på alle desse spørsmåla.

"Da inva~j_9r:i_~n qg ;b~l-~;i,.-:t;i,ngs,.. 11 stq_ryen 11 var over, synes mye å ·.vc_ere l_)_~g~~ye# ~;;\:'est:-~eir-ut "'" det gamle PLO, kanskje d~t gam~~ I~r.a_e).:cJ:.a:o,$:~je -medtas uskyld, sikkert noe aV a·rp._erik.al}sk .-l.l.t~_l).r}h'.s_politHs:k ,""'.-:men det var også eri ·gravp·1a_·55 t'c'.?r. -~~:i•t;-iJ<;e:t;.n~-~ påstander om uprofesjonell pressedekning. I juni kom amerikansk journalistikk til en ny, blodi_g -~rig ,t, -.Mid"y.--,-_Ø_$-:ten-, rapporterte hva den så på en for ·aet meste ret:tf_e.rdi_g_- og nøyaktig, .og av og til brillii:l.nt måte, g~~ balan_se_rte ._kommentarer, provoserte og absorberte kontroversitet. For (journalistikk) under beskytning kunne ikke lesere og seere be om mer. 11 ( 1982: 33).

Korleis kan det ha_ seg at to ulike studiar som gjennomgår det same materialet,, -kan korne til to så ulike konklusjonar?

Sjølv om både Anti-Defamation League og Morris i Columbia Journalism Review pr.Øvde å gjere kvar si nøkterne og balanserte undersøking, er det ingen tvil om at begge let seg garge av at dei forsvarte henholdsvis Israels og pressens ære.

Ei samanlikning av korleis stoff blei valt ut og sitert i dei to studiane seier ikkje noe om kven som hadde rett, eller om TV-dekninga var balansert og sannferdig eller ikkje. Men samanlikninga seierein god del om dei selektive mekanismane, og korleis dei verkar inn både på journalistane og dei som analyserer journalistane.

Den noe ulike presentasjonsforma i dei to undersøkingane kompliserer ei direkte sarnanlikning. ADL gjengir i eit appendiks eit samandrag (utdrag) av (i prinsippet) alle innslaga som blei sendt om krigen i kveldsnyhetene i dei tre TV-selskapa. Kommentarane og vurderingane er for det meste presentert adskilt.

Morris i c.J.R. prøver ikkje å sitere frå alle innslaga, men prøver heller å gi eit representativt bilete av korleis han meinte mediadekninga av krigen var. Sitat og kommentarar blir ikkje i same grad skilt slik som hos ADL, og omfanget av sitat er mindre.

Prinsippet som er følgt i denne samanlikninga er å gjengi alt Morris har sitert frå TV, og ved sida av setje tilsvarande sitat frå same TV-innslag slik det er gjengitt i ADLs. Dermed er det mogleg å samanlikne kva dei to kritikarane trekkjer ut frå same innslag.

Svakheten er at ADL siterer ei rekke innslag og peikar - 175 -

på. _f-leire store overtra.mp·, ..·sein Moi'rlS -lkkj-e- ·nemner i

si

framstilling. Det finst også noen innslag·Sofu Morris nem:ner som· ikkje er omtalt av -ADL-,;:-;:.;-jØlV olll-'e·iri'._der hevaar at n_yhets.Sainandraga .. er Ilbkså-~ komplette·- f:i;aii{t.{1 1 . august.

Men poenget.med' sårnaillikti-in<Ja~vår""'er:· ikkje· å" Seie kven som har.~ rett I • men hellet-!· deniØnS-ti:e.te': kor le is:- det k<3.n trekk:jast,· ut ulike poen(j--· frå. )::afuø, hyfietSinrtSiag'; og dermed skape heilt \l.like bilE!te~cav 6m dt:'lt Var balanse· eller skeivhet i TV-dekninga-.- ;Til dette ~føreIUålet··er materialet vårt tilisttekkeleg.;, . ··:.: L."';.. .'. 3 :· , · ~c: 0

0

<

_,·

•

-'.'.

'

••

-

<~-

4) om innhald~ana);yse' som:·:.meilode ~1',re's.Seto)::'Skriiilg, . s_j_å _bl.a. Alexander L. ·-'Geo:cge t -~1!',0uant:ft:å·C"iVe <fricl •Qualitative Approaches '"t6 ·Con-t#n1;;..:.Analys±st. 1n_-_IthiEtl _de Sola Pool (ed.,.)_ Trend:s >-1-xi :;ctir-'lært;-e. --Anitly,sj;g· t-·th.:"~å"Ila_, :·Illinois: University-of ·:ILllri<>iS' E>l:'esll'r''F9S9 B; •· -•·· •· • •• • -<' - . ,-,·;.;;

;"<",";";:_

•: ••

5) Herads.tv"ei"t: ;_ ·.Danie,l::· .11 The ·Af-.a:b~-r:S'.raei-:f- :cOiif'lict·.

Psychological .:obst,acles·. to ·:pe·åce . .-u: P-ri1-VersitetSforlaget/ Columbia University: -PresS ...'.T!l7~·,:,_ -kapittel III. 0

6) Det verkar som forskningen til-hå typisk har vore basert på større ·utval av tverrsnitt av be·folkningen med strukturerte spørsmålsskjema, Tukka: s-varkategoriar og ein del eksperimentelle opplegg. Av dei spørsmål som er blitt stilte i desse undersøkingahe burde ei eliteund_ersøking ha visse opplagte fordelar ved det nøvet vi.der vil ha til å følgje opp spørsmål. o·et struktUrerte opplegget med lukka svarkategoriar kan ofte bli ei tvangstrøye for forskaren, og det er ofte høgst begrensa kva han kan lese ut av resultata.

- 176 -

7) I ·det- materf,;l.J,.e't":- -Vi- fek.k. o:Y'e:r.sendt frå NRK mangla. følgjande inns1.'ag'-: -.

DAGSREVYEN: 11/6 VB pkt 3

Talsmann for den israelske regjeringa+ tale

13/6

-~-t~~~~1.i~,_-_p:i:;:e:;1$etalsmann: + rtoen:-bulletinar

- :.0 -c'., _.

19/6 VB pkt. 9.

'~~~~~f_~~.~-'-i''

15/6.

. .

20/6 VB pkt. 5

221,6

.... •

';'.":,:::' ,_, ••,

:J;!J!JlE>:i;ll)l(•c.til·.VB. pkt. 4 ReportasjB frå Siden

:prtf:?_+::Y.ju_-_-rnecl:_d.en :isra_elske·:aIDbassadøren + • .interv:fJ m~d ·Joseph ;R6m, ·t<n'esset-medlem

-,-.-

__

1

-

-·

24/6 VB .pkt . .2

2/7

VB pkt. 7

4 /7

VB pkt. 2

Frå Beirut' Israelsk -~e;gj·e_rings_talsmann

11/7 VB pkt. 5 16/7

Amerikansk_ TV-reportasje frå fangeleir

23/.7 VB pkt. 9 31/7 VB pkt. 3D NBC-reportasje

Teksting av intervju med palestinsk fange 25/8 VB pkt. 2B Evakuering, m.m.

Teksting av intervju med borgermestre på 30/8 Vestbredden+ telefonrapport frå Beirut Heile sendinga 10/8 Heile sendinga 24/8

22/8 VB pkt. 5

DAGSNYTT: 17 /8

Telefonrapport frå Jerusalem

Dette er dei innslaga vi veit manglar. Det kan tenkjast at det er noen vi ikkje har _Oppdaga.

Det er ingen grunn til å tru at <lei utskriftene vi manglar skil seg systematisk frå resten av stoffet. For vår undersøking vil <lesse manglande utskriftene berre i liten grad kunne forandre noe på våre konklusjonar, i så fall berre når det gjeld tapstal o,g tema, der elt viktig poeng var at visse ting ikkje blei omtalt.

- 177 -

,j

8} Ei klar oppsummering av ulike forskningsfelt fann vi bl._a .

.i· ?.eter· Arvidson:

Trovå-rd'i'9'het/ -hOs~ MaSSmed1er•~' ·En· granskning av trovå'.rdighetsforskningens begrepp, oc.i;l., metoder. 11 Beredskapsnåmnden før psykologisk:!;., fø.rsvar.

Stockholm 1977

11

s. 9-13-

• •

•

KAPITTEL VII . .

1) Peter Arvidson har teke opp dl:;l:tte, -). bl_. a. Peter Arvidson: 11 Tror vi på våra massmedier. ·13eJ;edsk~psna'.mnden før psykologisi<t før.svarl .·sesokl!olnt'f~84,

2) Sjå bl.a. Peter Arvidson:

11

,. ~.

--: :':::; . ',

'

j.

.

-· .-

Tr6vårdighet hos .Massmedier.

Beredskapsnåmnden fØ:t: jisyk<ll!oi;i'i-sltt:.føisvar.

1977 s. 20. .':C._.t~ J:c-:~' 3~;~_<;:·--';.,:.7: 0

:,

,'

•

Stockholm :;;-,··

3) _Waldahl, -.-.Ragna·:e .,op.;Iæ.it ;..,-,n:alf--:--e:ifi-'(·ve.Id'Økumentert analyse på dette punkt. Sjå ! .bl .. '!.,,;.. ~ ,;(•., 97. .., . .,.

•

•

_a

,•

•

< C·

,·,.,

<,·_.,

h•

•

,•

->•••~•;

•

4) Sjå her bl.a. Gudmund Hernes og Willy MartinusSen i 11 Demokrati og politiske ress~~s~r_"-. ,N:OU 1980: 7 s. 91 5) Om samanhengen ·mellom kogriJt.d.-v -konsistens og el i tar sjå: Philip E. Converse, : The Nature ari~, Belief System in Mass Publics' in David Apter (ed.) ~deology and Discontent. New York: The_; Free Press, 1964.

Sjå kritisk kommentar til funna til Converse i Heradstveit op.cit. s. 30.

6) Sjå Waldahl op.cit.

7} Ei generell teoretisk innføring i haldning og informasjonsbehandling på individnivå firin ein t.d. i Lindsey, Garner and Aronson, Elliot (eds.) The Handbook of Social Psychology. 2nd. edn. Vol. 5, ch. 43, AddisonWesley Publishing Company, Menlo Park California 1968.

8) Ei kunnskapssosiologisk drøfting av bruken av begrep som bestemmande for vår verkeleghetsforståing finn vi i Michael J. Shapiro: "Language and Political Understanding.

The Politics of Discursive Practices. New Haven and London Yale University Press 1981.

Tore Bjørge: Politisk symbolisme i konflikten mellom Israel og palestinerne. Upublisert prosjektbeskrivelse,1982.

9) Dette blir vist til i fleire amerikanske undersØkingar.

Sjå den utvalde litteratur'i"ista.

- 178 -

Adams, William C.: Televis ion Cover age ·of the· Middle East.

Ablex Publishing Corporation, Ne~ Jersey 1981.

-,,' ! ':· ~

-·\ '. :

• .-

• l ;•

Andr~·n,. Nils:.-.oq -Ei:'ik.- Reske1--1::f"ie11Sen,: · Med-ier ·Og' - f?Oli<tikk. · • Nordisk Journalistkursus Århus/Nordisk Minist€:r!."åå Kø-· benhavn 1982.

Anti-Defamation" League of!, t3,:t hai:_c;B. i,Jr-ith :°-iTeleV'i-Sion Network Coverage of the War in Lebanon. New York Oct. 1982. _ --.

_:,,-_~_

;-·-

··,.::.-;

---

·-.-!.'

;;_1.:··,··.

r

,.

Arvidson, Peter: Trov~rdighet hos massmedier. Beredskapsnarnnden før,psykologisktcførslral': 0 ; • Stockholm 1977..

• Arvidson, Peter: Trovttrdighet och førtroenden, -tillfØrlitlig och tillit. Beredskapsn~mnden før psykologiskt førsvar.

Stockholm·.19so. •. ,.,,: .,·,:.:::; ., .... ,:,·,.·. '· ·.• ',: • • Arvidso.h:, ·-Peter: :·:Tror vi :på, v!ra· måssmed-ie:t-. •Bei-edskii.p-snamnden før psyk6logiskt førs'var. StockhOlm· 198i:. • Bakke, -Audun: Ahålytisk.-?jou:rnalist<l:kk';- ,. ·_ Institutt-· for· jOurnalistikk;. Oslo:. 1977 _ ·,,_,r: : ,)," Converse / Philip E ..: 'The:,Nature artd •.Belief System in Mass Publics 1 ,·:in David .Apter (-ed.) -Ideology and DisContent.

New York: 'The F.iee Pr_ess;···-t964.

0

Curtiss; '..Richard H.: .A Changing Image. American ·perceptions of the Arab-Israeli Dispute. Arnerican Educational Trust 1982.

Eskeland, Ivar.-:: Rapport. Oiri ·NRK. 1968.

Det Norske Samlaget, Oslo

George:; Al~xandei' L. :·- ·Quarit.ttative and Qualitative Approaches to Con tent Analysis ,- in· Ithiel de Sola Pool (ed.) .Trends in Current Analysis. Urbana, Illinois: University of Illinois Press, 1959 B .: Hanssen, Kjell: Kampen om NRK.

Minerva forlag Oslo 1967.

Heradstveit; Daniel: The Arab-Israeli Conflict. Psychological Obstacles to Peace. Universitetsforlaget Oslo-BergenTromsø 1979.

Heradstveit, Per Øyvind: Ett minutt til sending. Aschehoug Oslo 1970.

Hernes, Gudmund og Willy Mar:.tinussen: Demokrati og politiske ressurser. NOU 1980: 7 Høyer, Svennik ·.og'·Pål Eile:rt ~Lorentzen: Journalisters holdning t-il- profesjone1·1e verdier·., ·.Tidsskriftet for samfunnsforskning ,nr_;" .4 -1975., - 179 -

Høyer, Svennik - Olav Mathisen - Anita Werner -~ ·aelg.e.·Øs.tbye: Rapporten om massemedier. NOU 1982: 30 Universitetsforlaget Q.sl,o-,,_B_et;g~p.-T~_omsø. ;·/ :: ·--'_;.·-.'·:-..-, .. -~ ::· : . ·:; •........ .

•,, ·•;:,,,-c,_;;7_~,·-'-.':~·.:...J ':::' i·-. 1 .

Janowitz, Morris and Paul Hirsch: Reader in Public Opinion and: ?19'S.P ;<;!-QIT®~unication'. ..- .:. :t-1.a..c,tni•l<lan:--,,Publish:i;ng:: .co-: , Ih-c .. ,,--; New.. YroJ~::'J~_SJ._ ,, ,· .~s:-1 ;,_,.,. __ ,•·1_;·-·,.:;.1_i-,;.~ ..-:c.·.:J· ,_

Jansen, Michael: The Battle of Beirut. Why Israel invaded Leb_anon. ;~_ød,_P;r~S$'..,·"'1.0n0o:o.>r19.82:.:o ·-.:·i-,':-, • , . , , • ., , )"::_,•.• ·{·'·Z.',. , ;·;c,: ;,,~·,--~ :'. ·,: ~-·'._.

-, ~;, Johansen, Jan Otto: TV - makt og avmakt.

Cappelen Oslo 1970.

Kr iegel,. Annie_; Js_r'§.~U: e;:;t,.,,,,i:J:: i;::6upabl~t.e.:. c .R9bert. LaffOnt ?_ari.?l_ -19.?J., .:,."';~-~-vsj·;:;:a~:- _,;.'J _;_,,-c,::-':L:·yj\·-:.·--< . '.s:: .- • .. ··· ·_,, ':. .: --~--t_,.__-,:c:. ;:;._·, ·:-<::': ·:-::.<';i::-;,J_,:,,.,;----;_:-,;:;;_~n.,:0-_: .: , , .:: ,. ;·Lindsey, Garner ånd Aronson, Elliot (eds.) The,Haridbook

oJ: .$oc:i-;il psycl)glogy,,Jnd -edn. ,.Vol•; 5; ,ch, ., 43, 'Addisbn,,.

Wesley Publishi!19' :i::omp;;ny, _l-\enl<> Fark· California, 1968,; __ Queckfeldt-, ~var Viet;n~m, -:'.' t.~e .. e,Yenska\.tidningars -syn på

vietnamfrågan 1963-1968.

Lund: CWK Gleerup 1981.,

Sqhrnifl_; A,le}S:- P. an.il::<T.anny de,. Gx:aa:&:: Violence .. as Communication:• Insu~gent,.-Terro~tsm and, th$ Western :News· Media. ,

Sage Publications. London and ·•aeverly·_Hills 1982.

Selme:i; t Knµt _s. :, _Hva ønske~ Vi-:.av, NRK?, Minerva- forlag l969. ·'

• :-0

Shapiro, Michael J.: Language and Political Understanding.

The Polttics :.of_ Qiscursive P:t;a:ctices ..: ·iNew Haven and .London Yale University Press 1981.

Skirbekk, J)igurd og Oalf Aagedal;;·. Meninger -i NRK .~. En studie av idepoll.tisk baianse.

Dreyecr Oslo.1973.

0

Sørebø, Herbjørn: Minuttdemokratiet. Politikk i"radio·og fjernsyn. Det norske Samlaget Oslo 1970.

Torsvik, Per - Stein Rokkan - ·Leif Hoibæk-Hansen: Mediaforskning. Universitetsforlaget· OSlo~Bergen-TromsØ-

1972.

Waldahl, Ragnar: Kommunikasjon og politisk deltakelse.

Universitetsforlaget Oslo-Bergen;-Tr.omsø .1982.

Werner, Anita: Massemedienes makt over publikum. Arbeids ... :; notat t i l Maktutredningen,_• ,.!-n-S·:t,dtutt: fbr; presseforskning'-,_,-:

Oslo 1975.

-

,

•

•

Westerståhl, JØren: EF i,J:.:i:o.r.skJ :R-ikskringk_ast1-ng.'.--·Er1 ~~uc1i~: ·- -· av radio och tv-så'.ndning·arna--,-irtfør fo.lke-avste..mm:i..pgen.,-l9'1~-\:--·Statsvetenskapliga institutionen Gøteborgs· :unt:vex;-s·ttet· :.-:-> •

april 1973.

- 180 -

Raclio.-:-. o.g f;_jernsyn.~1,.1,n~e,FsØkels_G_Q._ februar 1971. Rapport ,~-ra kOrltO".i6-t' fo't' ·1nte·rvJU'i.ihderSØte1s.e~·. ni:. 16 •.- Sta tiStfSk , • .

Sentralbyrå Oslo. ' , • _Radio_- o_g,- fj~rrtsyh$pfi~_e,fp~~en1en·'g.p3;1j. _1 Q?s ~- .Ra}?port f~-; _ und·eravdel:iti"gen· 'for· ·1rrte:tVjtiUndersøRelSen· nr~ 3l. ·Sta.;.,: . tistisk Sentralbyrå Oslo.

•• p

Utvalg oppnevnt veif kofigij·119'""teS01u§jon av· f977:_- -Massemedier og mediepolitikk . . NQ\J, J 983,:. :) , Qntversi t1>tsfo,rl,s1get Oslo-.

Bergen-Ti-o·rns"Ø~- , •.,·::-.~·-.-.•-._-,,,._ ------~-·• ,--··. ' ·----- •·· :westerStåhl /· J'Ørgeir:·- T1)j ~ f~~ga_I{'-6m. q:t~ridJ.;\·g·a·;ha ·:oG~h ·cie'r'a,s tolkning.

•'-·-".' -~--:..-· .. ,.

-·. -. · · · · ... ·· · Wester~tåhl., Jørgen.;. D':',g§pr~s.sen_ .. o_cl}.. d,en pot+;t;_i_-9:~a op_:i,nionsbildn'ingen'.' ''" ·," ··••·' · ''·' :: • "''"·· • •• ,.. • "'·· ••.

Westerståhl, Jørgen: Ljudradions bevakning av ~hå~del.i:i~rn·a· i Portugal. _ . . _.

Sta tsvej:~nskapi±g ti/lsll:rff€; :t,und 4 {9'82 .'': . -.••

-·,.-:-.::: '- ..,,_.

'

•.. ~

_;:.! :r·-.

- :,~_-_

.: . • : •- ~

Eckhardt, William anfl Rqs_.:1-nne Lipe: __ • - ValUe-Aii.ilysis o:f '~thi:VA.rii:b.;;.t-si-åe1i· Conflfc·t ': _-19·6.9_,...--(976'·.

International Interactions, Vol. 3, No. 3 197-7 _, - • --: -'· Rev-iew ·EsSaY: -~whO-"ebnt:tiolS :·the.'NewS?'

American Journal of Sociology 1982/·vol.---87/ No." S-.

• Media: and·..:.u. s .. Pe:tdeJ?ti6riS ~0-:ff .:€he Midd1€? -East.·-=.

Interview: Ghassan Tueni. American-A:rab Aff-ai-r•s- Council No. 2 1982 . .. Kaloti,, Daoud: pr;() kl·argør ·:s-iiv politik .'

En skrift::utgiv~ri av::•P-Ld·-k6"nt6-ret Stockholm.-Farsoun, ·:såmih :- ·:rsrm:i-l 1·s<gda:r 6f Destroyin·g- :the PLO is not Achievable. Journal of Palestine Studies No. 4 1982.

-Dånaher f -~Kevin :- <Israel' s u'se,··of Cluster bombs. Jou-rnal of Palestine Studies No. 4 1982.

Ryan, Sheila: Israel's Invasion of Lebanon. Journal of Palestin.e- .. studies- No" .4:, l:98:2 • .. . -

Rµbenbe_rg, _Chery:: ·BeirU:t -under Fire. Journal of Palestine Studies No. 4 1982.

Blumenkrantz, Alain: The PLO Supportive Lobby in France and its Influence in the French Press since June 6, 1982.

ADL September 1982.

The Catholic Press and Lebanon.

ADL October 1982.

- 181 -

I

-N,.iraVc6,ik ~ _Jo~hua '!' Ml.Sr~p<?l=°'t::1-?9':; I-;(efb'.a~t{1\~,i:-P9J'-~~-~. :p_~_Vt~./N,· Wa shin:9"€.on ·No. 2 3 , Win ter" 19·83·~ -- ·c.,. • •• ~

,. " :.- __ -_': ~."

t .,.

-'·

Israel I s Inyasion of. L~ba~o!l :::-.,.tti.~,- .fst.C:t.?.•. ~pµn..c:i.1.. for the Adva_n_C~rne~t·· of _A~8.?-Bt ~_i5:t:l",Qt"!ti~j:'~:t::~:l1aJ.)1.'9'-, -,~:~ni:lqfi, Ji.Q·y~Iitber

1982;

· ·' ·

·

f

· · · .• ·

· · .•. '· • · .!

• ' ;';-:-; '

•

•

••

),_

IPI _report, Vol,.,,)1 N9. c,.. 12 ,.-,.,.Decembe;t; \.·C '---·. J9_ai ._,~,...

War in Lebartort .' M'~r ip Ret,brf:s S~pleniber /O<':t?2er ) 9.82'.

..,

Tiffifn~:t;ma.n, ~_eI}qe~h ~--.: _J{O\i"t:,_P,e .. PJ;,Q.$er;roriz:ed Jo~rp.9-,~is.t..s "'in ·Beirut.· 'cCmmenfaty'.-JaiiU"a.iy-1983~ • -. - - ,. ·, _ • ;·_ :-.; ' . . . ---· ,;.•.

-.· .. -·,--~-.--,, ... , .. , ' . '' -• Tu:cke·r, •-Rdbe'rt 1 -~t:el:iailon :'-". '!'he ·;case •f <ff-. tne War,_ . .C0ID.n1~ntary Octf\bf_~<-\9-cs,83~: _-;· ;,··-'(·; .,.,._.-._'.'..:.,·:,·.. _ _-;•

·w·. :

Morris, Roger: Bei-~9t: and ,the,,prei:,~,~ under. si.ege._ Columbia Journal.lS'm ·ReView,__NOVember· /b€lcember f982 .•• O 'B_a.llaqc;e_.r Ed.~X: :_ .<:rh~.: Other ''.:~~1.ki~nCt';Ca~i,aign ~. TP,e J,91:--1-_rnal January 19 8 3.•. · . • , , .. , . .. . . . .

Mandelbaurn, Michael: Vietnam:. ~The, Televisiqn. x,la,.J;,,: D~Q.4lu$ Vol. III No .. 4 F.all .1·9~2.,.• ,. ··,.·. :, •• • Powers, John: .Tele_vision critic.j;sm is_ •.$till a prin,._it;l..ve-. art.

Harpyr-' s- D_ec.e~er :-19_82.~:, • •• • • Braestrup, Peter: How the American Press and Television Reported and Interpreted th~:~C_r:i,.•~:i!;>· ,::0f: Tet 1968- ,in. Vietnam and Washington~ • Ya.le Uriive_r:·::;;i:t.Y,:---?:c.e:ss i. F~b:r::-~ :, 1983.~ ·:. ,~ Shapley, _Debora_h: T-he Media a·nd:•National ·securit_y. ,-,Dædalus Fall 1982.

IDF JOURNAL

Vol. 1 No. 2 Qecembe:r 19.82-: ~pea_ce- for ·Galilee.

Perlmutter, Amos: Glimpses of a War.

Encounter November 1982

Galtung, Johan and Mari Holmboe -,Ruge,. ·PeaCe .Research: Institute: The Structure og Foreign News. The Presentation of the Congo, Cuba and Cypr.u.s Crises -:.in Fo'ur NorWegian,N'er,1s·papers.

. ·•-

-

182 -

}

..

_,