Meten, regelen en innoveren

Meet en regeltechniek wordt steeds belangrijker om installaties optimaal te kunnen beheren. Steeds vaker worden hiervoor ook diensten in de cloud aangeboden door onderhoudsbedrijven. Meestal in de vorm van abonnementen. Dit geldt met name voor grote gebouwen, waar duurzame technieken zijn geïnstalleerd.

Bovendien digitaliseert meet- en regeltechniek ondertussen in een rap tempo. Niet alleen door technologische ontwikkelingen, maar ook vanwege Europese wetgeving die de installatiesector dwingt om steeds meer gegevens vast te leggen. Door actief data te verzame- len en te analyseren, kan er exact gezien worden waar er geoptimaliseerd moet worden en is het niet nodig om de gehele oude installatie te vervangen. Om bij te dragen aan de energie-efficiëntie in gebouwen en het verminderen van de CO2 uitstoot is het daarom van wezenlijk belang dat er innovatieve HVAC-veldcomponenten van hoge kwaliteit geproduceerd en verkocht worden. Geavanceerde gebouwtechnologie ikan mede het verschil maken in het realiseren van een succesvolle energietransitie. Ook hier is de installatiebranche van doordrongen en neemt ze haar verantwoordelijkheid.

Er was gebeld voor het meten en regelen van jullie installatie…

Volledig elektrische vloerverwarming

Lokale/bijverwarming

Voor elke afwerking

Vochtbestendig

18 DATA DRIVEN

In dit artikel gaat Ron Bosch, adviseur en HBO-hoofddocent Installatietechniek, dieper in op het onderwerp ‘data driven’. Hoe komen we aan die data en wat kunnen we er mee?

20 ENERGIEREVOLUTIE

“We laten nog veel laaghangend fruit hangen”, zegt Michel Deelen. Hij is medeoprichter en eigenaar van De Energierevolutie. Het platform wil met de inzet van digitale meetinstrumenten ondersteuning bieden bij de optimalisering van bestaande installaties en grondig onderbouwde adviezen geven over de aanschaf van duurzame alternatieven.

20 GASLOOS

Willem Langerak is als integraal adviseur van adviesbureau Merosch betrokken bij het circulair renoveren en gasvrij maken van het Berlage Lyceum in Amsterdam. “De regeltechniek maakt het mogelijk om met hetzelfde elektrische vermogen meer te kunnen doen. Daar moeten wij als mensen sowieso naartoe”, vertelt Willem Langerak.

40 VACATURETEKORT

Er is al jarenlang een structureel tekort aan vakmensen. Tegelijkertijd brengt de verduurzamingsopgave én vraag naar nieuwe woningen steeds meer werk met zich mee. Toch maar alles aannemen dan? De verleiding is groot, maar hier zitten behoorlijke risico’s aan vast.

Viega heeft in Attendorn een innovatief en duurzaam seminarcenter geopend. De interactieve Viega World wordt gezien als toonbeeld voor het toekomstige bouwen: het toont hoe bouwprojecten kunnen profiteren van een integrale planning op basis van de BIM-werkmethodiek (Building Information Modeling). BIM is consequent ingezet voor de ontwikkeling van het klimaatneutrale trainingscenter. Het energieconcept dat werd ontwikkeld, voldoet aan de hoogste duurzaamheidseisen en is reproduceerbaar voor andere gebouwen. Met de nieuwbouw, waar een investering van enkele tientallen miljoenen euro’s mee gemoeid is, biedt het familiebedrijf veelzijdige trainings- en opleidingsfaciliteiten voor professionals. Door bezoekers kennis te laten maken met systemen en digitale modellen van het gebouw en bouwgegevens, krijgen zij zicht op processen en minieme details die gewoon-

(37) is de nieuwe vestigingsdirecteur van Unica Building Services in Eindhoven. Deze vestiging is een van de regionale kantoren van waaruit Unica zich richt op installatie, lijk achter een muur verborgen blijven. Belangstellenden kunnen deelnemen aan meer dan 700 seminars over ruim 20 specialistische onderwerpen, waaronder drinkwaterhygiëne. beheer en onderhoud van technische installaties voor comfortabele, duurzame, veilige en gezonde gebouwen. Unica Building Services telt 17 vestigingen verspreid over

Nederland en is daarmee het grootste bedrijvencluster van Unica, dat met ruim 3.500 werknemers een van de grootste technisch dienstverleners van ons land is.

Opleidingsbedrijf IW Nederland heeft de huisstijl op de schop genomen. Onlangs is een nieuwe website en huisstijl gelanceerd. De opleider wil daarmee vooral bereiken dat de organisatie beter herkend wordt als opleidingsbedrijf voor verschillende doelgroepen, van jonge instromers uit vmbo tot aan volwassen zij-instromers en professionals die zich verder in hun vak bekwamen door bijscholing of specialisatie. “Vaak gaat er een verhaal schuil achter een nieuwe huisstijl, een reorganisatie of een fusie bijvoorbeeld. Hier niet”, legt Ronald Olij, voorzitter van IW Nederland, uit. “IW heeft een goede positie in de markt van opleidingen voor de installatiebranche. We bieden echter zo’n breed scala aan diensten en die bestrijken zoveel doelgroepen, dat we het nodig vinden om óók in de merknamen en in de huisstijl beter tot uitdrukking te brengen dat IW één loket is.”

Meisjes vinden steeds vaker de weg naar een opleiding in de techniek. Die conclusie trekt Techniek Nederland. Het aantal meisjes dat dit schooljaar heeft gekozen voor een technische vmbo-opleiding ligt maar liefst 21% hoger dan in 2021- 2022. Voorzitter Doekle Terpstra van Techniek Nederland: “Voor meisjes wordt een keuze voor techniek bijna net zo gewoon als een keuze voor de zorg of het onderwijs. Dat is goed nieuws voor de werkgevers in onze sector, maar ook voor de meiden zelf. Want de technieksector biedt enorme carrièrekansen.”

Stichting IW Nederland bestiert zeven regionale opleidingsbedrijven, verspreid door het hele land. Onder de vlag van de stichting worden drie merken gevoerd: IW-BBL, IW ContractOnderwijs en IW WorkForce. Onlangs zijn die merknamen omgedoopt tot: IW Leren & Werken, IW Training & Advies en IW Switch & Werk. Alle merken zijn herkenbaar aan hetzelfde IW-logo. “De nieuwe merknamen dekken de lading beter”, vindt Olij. “De beeldtaal maakt ze bovendien beter herkenbaar als IW-producten.”

IW Leren & Werken verzorgt het BBL-onderwijs, de Beroeps Begeleidende Leerweg. Studenten combineren werken en leren. IW Training & Advies biedt scholing aan volwassenen die al in het arbeidsproces zitten en hun kennis en vaardigheden willen uitbreiden of bijwerken. Het onderwijs wordt afgestemd op de behoeften van de werkgever en de werknemer en is gericht op het verbeteren van de vaardigheden en het vergroten van de kennis van de werknemer op het gebied van installatie-, elektro- of koudetechniek. IW Switch & Werk is een tak van IW Nederland die zich richt op het opleiden en detacheren van volwassen zij-instromers in de installatiebranche.

De toename van de instroom van meisjes op technische opleidingen komt niet als een verrassing. Terpstra: “Van alle sectoren biedt de techniek waarschijnlijk het allerbeste uitzicht op een interessante en succesvolle loopbaan. Het vak wordt breder, innovatiever en digitaler. Zwaar materiaal maakt meer en meer plaats voor slimme techniek. Daar komt bij dat de cultuur in techniekbedrijven volop in beweging is; communicatieve vaardigheden, creativiteit en teamwork zijn belangrijker dan ooit. Werken in de techniek wordt daardoor steeds aantrekkelijker, voor mannen én vrouwen.”

Ondertussen neemt de maatschappelijke betekenis van de technieksector snel toe. De energietransitie is onuitvoerbaar zonder techniek, voor innovaties in de gezondheidszorg geldt hetzelfde. Het is niet realistisch om te denken dat de omvangrijke maatschappelijke opgaven te realiseren zijn met de helft van de beroepsbevolking, aldus Techniek Nederland. Meisjes hebben in de technieksector volop kansen als installatiemonteur, maar bijvoorbeeld ook als adviseur, ontwerper en data-analist.

De instroom in het vmbo bij het technisch profiel Produceren, Installeren en Energie (PIE) groeit licht. Dit schooljaar is 5,8% van de studenten een meisje; in het schooljaar 2021-2022 was dat 5%.

De betaalbare oplossing voor grote hoeveelheden fecaliënhoudend afvalwater.

100 % water- en geurdicht

Geïntegreerde terugslagklep

Sterk en efficiënt

Onderhoud zonder gereedschap

Interland Techniek, specialist in klimaatbeheersing en lucht samenwerkings-overeenkomst getekend met DriSteem. DriSteem is leverancier van oplossingen voor bevochtiging, adiabatische koeling en waterbehandeling voor commerciële en industriële toepassingen. Het bedrijf biedt op maat gemaakte systemen voor uiteenlopende marktsegmenten, zoals gezondheidszorg, datacenters, kantoren, cleanrooms, waarin nauwkeurige controle van luchtvochtigheid een belangrijke rol speelt. Stephen Finkel, regionaal verkoopmanager WestEuropa bij DriSteem, legt uit dat werken met Interland Techniek “de logische keuze is, gezien hun ervaring en expertise.” Finkel vervolgt: “Ik heb er alle vertrouwen in dat hun inzet voor de beste service en productkennis van DriSteem de tools en ondersteuning zal bieden die in Nederland nodig zijn. Ze zijn een geweldige aanvulling op ons verkoopteam en we zijn blij dat we ze aan boord hebben. We zijn erg trots om samen met Interland Techniek de Nederlandse marktpositie uit te bouwen.”

In het boekjaar 2022 steeg de omzet van de divisie Bosch Thermotechnology nominaal met ongeveer 12 procent en gecorrigeerd voor wisselkoerseffecten met ongeveer 13 procent tot 4,5 miljard euro. “Hoewel de macro-economische situatie zeer uitdagend was, bereikten onze verkoopopbrengsten opnieuw een recordniveau, waardoor 2022 over het geheel genomen een positief jaar werd”, zegt Jan Brockmann, voorzitter van de divisie Bosch Thermotechnology. Wat de producten betreft, waren energie-efficiënte warmtepompen de belangrijkste groeiers, met een internationale omzetstijging van 54 procent. In Duitsland steeg de verkoop van warmtepompen met 75 procent, wat duidelijk beter is dan de markt. In de Europese Unie verwacht Bosch een onevenredige groei in deze zeer dynamische omgeving en heeft zich tot doel gesteld sneller te groeien dan de markt. De activiteiten van Bosch Thermotechnology groeiden aanzienlijk met dubbele cijfers op tal van markten, waaronder 68 procent in Amerika en 28 procent in Azië. Airconditioners waren de belangrijkste motor achter de sterke omzetgroei in de VS. Daar beschikt Bosch Thermotechnology over een concurrerend productportfolio van continu variabele en dus energie-efficiënte inverterapparaten. De belangrijkste markt in Azië is China, waar de vraag naar wandgasketels voor huishoudens groot was.

Oud-installateur Jaap Schut heeft door de jaren heen een indrukwekkende collectie historisch gereedschap en oude installaties opgebouwd. Alles staat nu nog opgesteld in een loods, maar het plan is om uiteindelijk een museum voor installatietechniek te openen in Naaldwijk. In die collectie bevindt zich ook een olielamp. “Het gaat om een eenvoudig ijzeren olielampje dat veelal op het platteland werd gebruikt en aan een haak kon worden opgehangen. Wanneer het lampje werd opgehangen, hing het iets scheef, zodat de olie (of het vet) gemakkelijker naar de pit in de tuit van het ijzeren lampje liep om de brandstof zo goed mogelijk tot de laatste druppel te kunnen gebruiken. Ik denk dat deze olielamp van rond 1900 dateert of net iets eerder.” Wetenschappers beweren overigens dat de eerste stamt uit 12000 en 15000 voor christus. De Egyptenaren waren de eersten die de olielamp gebruikten. Na de olielamp werd de petroleumlamp uitgevonden, deze kwam in 1859 op de markt. Bij deze lamp maakte men niet meer gebruik van olijfof mineralenolie, maar van petroleum. Een voordeel aan deze lamp was het metalen tuitje, hierdoor knoeide men minder snel olie/petroleum. Niet veel later werden ook de gas-, karbiet- en nertslamp op de markt gebracht. In 1879 volgde de gloeilamp en in de jaren 1970 de spaarlamp. Later werd de ledlamp uitgevonden. Hij wordt toegepast in diverse apparaten en ook in huishoudens gaat steeds vaker de voorkeur uit naar een ledlamp, zeker sinds er begin 2009 geen gloeilampen meer geproduceerd mogen worden.

Verder kondigde Bosch aan dat Bosch Thermotechnology met ingang van 1 april jl. is omgedoopt tot Bosch Home Comfort Group. “De nieuwe naam is de volgende stap na de formulering van het bedrijfsdoel ‘Make. Home. Comfort. Green.”, benadrukt Jan Brockmann. “Deze onderstreept onze innovatieve productportefeuille en ons doel om de wereldwijde megatrend naar elektrificatie te stimuleren door onze warmtepomp-, hybride en airconditioningactiviteiten sterk uit te breiden.”

Een hybride warmtepomp koop je om de CO2-uitstoot in het land te verlagen. Natuurlijk, dat geldt voor iedereen. Of spelen er nog meer argumenten? Dat laatste is uiteraard vaak aan de hand. Laat ik eerlijk zijn, dat geldt voor mij ook. De besparing waar ik vanuit mocht gaan, speelde mee in mijn overwegingen om een hybride warmtepomp te laten installeren.

Die installatie viel enorm mee. Binnen een dag was alles geïnstalleerd. Mijn nieuwsgierigheid naar de besparing die de hybride zou opleveren was groot. Daarom heb ik een jaar lang de prestaties van het systeem gevolgd. Eerst heb ik naar het gas- en elektriciteitsgebruik op de app van de energieleverancier gekeken. Ik zag al direct het gasgebruik afnemen en het elektriciteitsgebruik toenemen. De verhouding tussen deze twee is belangrijk, want dan weet je wat het onder aan de streep oplevert. Zo heb ik in 2022 in totaal 980 m3 minder gas gebruikt. Dat heeft me 2.150 kWh extra aan stroom gekost. De besparing op gas was daarmee iets boven de 70%. De hoeveelheid gas die overbleef was voor het warmwatergebruik en voor de dagen dat de temperatuur onder de twee graden daalde. Dat was op

16 dagen het geval in 2022. De energieprijzen gingen nogal op en neer afgelopen jaar, maar onder aan de streep heb ik ruim € 700 op mijn energierekening bespaard. Een behoorlijk bedrag waardoor ik over een paar jaar de investering weer terug heb verdiend. En dat zonder comfort in te leveren. Ook is de hoeveelheid CO2 die bij de productie van de warmtepomp is vrijgekomen al ruimschoots terugverdiend. Op dit moment gebruik ik nog een paar honderd m3 aardgas. Daar schaam ik me niet voor. De ontwikkelingen met betrekking tot groen gas gaan snel en ik ben ervan overtuigd dat de gasbehoefte die overblijft voor woningen op termijn met groen gas kan worden ingevuld. Daarmee is een mooie toekomst weggelegd voor de hybride warmtepomp!

Sam Strijbis uit Dirkshorn is Nederlands kampioen geworden in zijn vakgebied ‘sanitair- en verwarmingstechnicus’. De tweede plaats ging naar Jasper Klein uit Hoofddorp. Ariën Koolmees uit Overijssel werd derde. De in totaal acht finalisten hebben afgelopen donderdag 23 maart en vrijdag 24 maart in de RAI gestreden om het kampioenschap. Zeven van de acht finalisten in deze categorie komen uit de stallen van IW-opleidingsbedrijven. De wedstrijdopdrachten die de finalisten krijgen, zijn elk jaar anders. Deelnemers in de competitie ‘sanitaire-en verwarmingstechnicus’ moeten bijvoorbeeld een koud- en warmwaterleiding aanleggen en een cv- of rioolinstallatie volgens tekening maken. Naast veilig en netjes werken moeten de deelnemers vaardig zijn in het buigen en bewerken van alle soorten installatietechnisch leidingwerk, het maken van verbindingen en kennis hebben van afsluiters, kleppen, ventielen en de wijze waarop die gemonteerd moeten worden.De wedstrijdopdrachten representeren enerzijds nieuwe trends en ontwikkelingen in het vakgebied, zoals gebruik van moderne gereedschappen en nieuwe producten die op de markt komen. Ook doen de opdrachten een beroep op zowel de vakkennis als de vakvaardigheden van de finalisten. Daarnaast worden deelnemers beoordeeld op vakoverstijgende vaardigheden als creatief en probleemoplossend denken. De jaarlijkse Skills competities zijn vakwedstrijden voor mbo- en vmbo-studenten. De meeste deelnemers volgen een leerwerktraject. Ze werken bij een leerbedrijf en gaan daarnaast naar school. Elk jaar worden er wedstrijden georganiseerd in ongeveer 50 vakrichtingen, van verpleegkundigen en automonteurs tot ICT-beheerders en schoonheidsspecialisten. Via voorrondes op school en kwalificatiewedstrijden kunnen deelnemende studenten in de nationale finales komen. Daar strijden ze om de titel beste vakman of -vrouw van Nederland. Afgelopen week hebben in totaal ruim 700 finalisten van Skills Talents (vmbo) en Skills Heroes (mbo) in de Amsterdamse RAI gestreden om Nederlands kampioen te worden in hun vakgebied.

warmtepompen in Senica (Slowakije). De fabriek heeft een oppervlakte van 100.000 vierkante meter en produceert vanaf mei 2023 uitsluitend warmtepompen. De fabriek is ontworpen voor een jaarlijkse productie van 300.000 warmtepompen. “Met de opening van de nieuwe fabriek zijn we in staat om onze productiecapaciteit te verdubbelen tot ruim een half miljoen warmtepompen per jaar. Hierdoor kunnen we nog beter bijdragen aan het succesvol vormgeven van de verwarmingstransitie in Europa en het bereiken van de EU-doelstelling van tien miljoen nieuw geïnstalleerde warmtepompen tegen 2027,” zegt CEO van Vaillant Group Dr.-Ing. Norbert Schiedeck.

De fabriek in Senica, Slowakije, maakt deel uit van het internationale productienetwerk van de Vaillant Group. Naast de productielijnen beschikt de fabriek ook over een opleidingscentrum voor partners, een bezoekerscentrum en een logistiek centrum. De nieuwe productiefaciliteit is gecertificeerd volgens de hoogste internationale norm BREEAM voor duurzaam, milieuvriendelijk bouwen. De nieuwe fabriek gebruikt elektriciteit uit 100 procent hernieuwbare bronnen en wordt verwarmd met warmtepompen.

Sinds 2016 legt de Vaillant Group de strategische focus op milieuvriendelijke warmtepomptechnologie. Inclusief de lopende projecten bedragen de investeringen in de uitbreiding van de continu groeiende warmtepompinitiatieven bijna een miljard euro. De nadruk werd gelegd op de uitbreiding van de productiecapaciteit bij het hoofdkantoor in Remscheid en de productievestigingen in Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk en Slowakije. In dezelfde periode heeft het bedrijf ook zijn onderzoeksen ontwikkelingsmiddelen aanzienlijk verhoogd en zijn productportefeuille in het warmtepompsegment uitgebreid. Afhankelijk van de toekomstige marktgroei zijn voor de komende jaren extra investeringen tot nog eens een miljard euro gepland voor de verdere groei van productie- en ontwikkelingscapaciteiten. De urgentie van verduurzaming is groot. Daarom wil het kabinet dat vanaf 2026 de hybride warmtepomp de standaard wordt voor het verwarmen van woningen. Met de opening van deze nieuwe fabriek en verhoogde productiecapaciteit wil Vaillant bijdragen aan de groeiende vraag naar warmtepompen in Nederland.