Zelf verduurzamen

Gekocht: een vervallen jaren ’30 woning op een toplocatie. Dubbel glas van 30 jaar oud, geen isolatie, lekkende leidingen en mega gasgebruik. Voor een verduurzamer een fantastische klus om tijdens de verbouwing gelijk

100% aardgasvrij te worden. Maar poeh, dat vergt wat inspanningen.

Dagelijks helpen wij met Energy Bridge woningcorporaties, VvE’s en kantooreigenaren om hun bestaande gebouwen aardgasvrij te maken. Daarbij komen we in actie op natuurlijke momenten, zoals bij een vervanging, verbouwing of verhuizing. En alleen voor collectieve systemen, zoals blokverwarmingen en ketelhuizen. En nu kon ik opeens mijn eigen huis gaan verduurzamen. Vanuit mijn eigen passie moest dit natuurlijk direct 100% aardgasvrij. Gelukkig kreeg ik mijn vrouw mee in deze klus, want niets is zo makkelijk om alles traditioneel één-op-één te vervangen.

Waar liepen we tegenaan? We hadden een vrijstaande jaren ‘30 woning gekocht met asbest, een kapotte cv-ketel met distributieleidingen en verstopte ledenradiatoren, een verweerd leiendak, een kleine spouw, een jaren ‘60 badkamer en een uitgeleefde keuken. Maar wel heerlijk dicht bij het bos, waar je ’s morgens wakker wordt door de vele vogels. En echt een plek om oud te worden.

Waar moet je beginnen? Terwijl ik al zo’n 15 jaar als installateur bezig ben met duurzaamheid in de gebouwde omgeving, toch weer terug naar de basis: de Trias Energetica. Eerst kijken wat je zoveel mogelijk kan isoleren. Want daar past een zo klein mogelijke warmte-installatie bij. En redenerend vanuit de exploitatiefase, weten we allemaal dat ultimo de beste installatie er eentje is, die er niet is. Wij hebben de kruipruimte geïsoleerd, de spouwmuur onder handen genomen en een heel nieuw dak gekregen met isolatie van buitenaf. Het dak heeft nu een Rc van 4,5, de gevulde spouwmuur komt uit op een Rc van circa 2,6 en de vloerisolatie heeft een Rc van 3. Met een warmteverliesberekening bepaal je daarna het minimale vermogen dat je nodig hebt

BOA

Kies je een duurzaam systeem, volg dan de BOA: bron – opweksysteem – afgiftesysteem. Onze bron is bodemenergie en daarbij hoort een warmtepomp met een LT-afgiftesysteem. Met de warmteverliesberekening kan de BOA worden gedimensioneerd. De bron is een bodemsysteem van 140 m diep. We hebben een 17 kW warmtepomp met buffervat voor de cv-installatie op de begane grond staan en een tapwaterwarmtepomp (microbooster) met een inhoud van 190 liter op de zolder, die gevoed wordt met de cv-warmte.

Voor de afgifte hebben we vloerverwarming op de begane grond en convecto- ren op de verdieping. Waarschijnlijk fors overgedimensioneerd, maar dat weten we pas na een jaar. Het meest spannende is dat we een houten vloer hebben op de vloerverwarming. Dat betekent dat je tot maximaal 28 °C onder je vloer mag stoken, anders komen er scheuren in. Dat is een behoorlijk beperkende factor in een oud huis. Met een luchtbevochtiger zijn we de winter heel goed doorgekomen.

Ventilatie

We hebben niets aan het ventilatiesysteem gedaan. Zelfs met extra isolatie zijn er in een oude woning voldoende kieren. Naast de ventilatieroosters in een aantal ramen is er alleen mechanische afvoer in de badkamer die regelmatig draait en daarmee voor voldoende verversing in de gehele woning zorgt.

We zijn 100 % aardgasvrij, dus gelijk allelectric. Met een verzwaarde aansluiting hebben we nu voldoende vermogen. Met de 24 PV-panelen op het dak hebben we gekeken naar een smart home systeem om zoveel mogelijk PV-stroom zelf te gebruiken. Lastig, dat staat nog in de kinderschoenen. Je bent met één integraal systeem beperkt qua aantal leveranciers en soms heb je daarna ook nog maandelijkse kosten. En ik ben niet zo technisch om zelf zo’n regelsysteem te ontwikkelen. We hebben zoveel mogelijk gestuurd op slimme apparaten, die uit zichzelf al lerend zijn. En die later gekoppeld kunnen worden aan een smart home systeem. We monito- ren uiteraard het elektragebruik van de warmtepomp, maar dat wordt vooral beïnvloed door de aanvoer- en retourtemperaturen. De focus ligt daarom vooral op het verschil hiertussen en dat zien we via een app op onze mobiele telefoon. En als dat verschil meer dan 4 °C is, dan draait het systeem efficiënt.

Wat kost dat allemaal?

De meest gestelde vraag. Dan kan je het op je eigen woning projecteren. Mijn antwoord is altijd: het is een verbouwing waarin je gelijk de verduurzaming meeneemt. Dat is voor elke woning anders, vandaar dat elk getal dat we noemen niet representatief is. En wat zou een één-op-één vervanging kosten? En wat wordt je energierekening dan?

Leerpunten

Uit elke klus zijn leerpunten te halen, vooral bij je eigen woning. Voor mij zijn dit voor de gebouweigenaar én installateur de volgende punten:

- Ga met een verbouwing altijd met isolatie aan de slag. Hoe meer isolatie, hoe kleiner de installatie. Misschien niet leuk voor de omzet voor jou als installateur, maar wel zo prettig voor de eigenaar en zijn energierekening.

- Na de isolatie is de installateur leidend in het gehele traject. Neem de tijd om de klant te begeleiden in de keuzes die hij of zij moet maken voor het verwarmingssysteem. Maak vooraf afspraken over het verrekenen van je tijd als je de realisatieopdracht niet krijgt. De klant verdient immers elke euro die hij aan de voorkant erin steekt, ruimschoots terug in de realisatie en daarna.

- Een war mteverliesberekening (laten) maken om te weten hoeveel warmte je woning nodig heeft nadat je hebt geïsoleerd, is essentieel. Dat is de basis voor je systeem.

- Het detailontwerp met eventueel een principeschema is de basis voor een goede calculatie. Kies ervoor om dit door je vaste leveranciers te laten opstellen, waarbij je als installateur hun producten volgens hun richtlijnen installeert. Of neem als installateur de eindverantwoordelijkheid en ontwikkel zelf het systeem. Zorg dat je zelf de kennis in huis hebt om het totale systeemconcept te kunnen samenstellen en beoordelen. Dat vereist wellicht extra scholing, maar de toekomst bestaat uit warmtepompen en niet uit cv-ketels.

- Neem als installateur de totale klus aan, vanaf de bron tot en met het opweksysteem. Daarmee heb je alles in de hand en ontzorg je de gebouweigenaar het meeste. En wees duidelijk in de planning en communicatie.

- Managing expectations: Niet alles gaat gelijk goed. Geef aan klanten aan dat het zeker voor gaat komen dat er bijvoorbeeld vertraging optreedt en er zaken niet goed gaan. Dat het mensenwerk is. En dat je er altijd alles aan doet om dit te voorkomen. Eerlijkheid duurt het langst.

De nieuwe HVAC-meetinstrumenten van Testo leveren nauwkeurige resultaten bij het installeren en onderhouden van airconditioning- en ventilatiesystemen, het onderhouden van verwarmingssystemen, het waarborgen van de luchtkwaliteit en het comfort binnenshuis, het meten van druk in industriële toepassingen of het meten van temperatuur in levensmiddelen- en laboratoriumomgevingen. Snel in het bepalen en weergeven van meetwaarden, flexibel en gebruiksvriendelijk in gebruik en met slimme ondersteuning van de testo Smart App. Met de App zijn niet alleen alle meetmenu’s altijd beschikbaar, ook meetwaardeopslag, analyse en documentatie en de praktische tweede schermfunctie zijn in de slimme assistent altijd mogelijk.

De meetinstrumenten testo 417, testo 416 en testo 425 kunnen worden gebruikt voor het meten van debieten en volumestromen in ventilatiekanalen, bij luchtinlaten en -uitlaten en bij het inregelen van gebalanceerde woonhuisventilatie. De testo 535, testo 545 en testo 625 zijn geschikt voor het regelen van CO2, verlichtingssterkte, temperatuur en vochtigheid. De drukverschilmeetinstrumenten testo 512-1 en testo 512-2 kunnen worden gebruikt om lage en hoge drukken te meten, bijvoorbeeld bij het controleren van verwarmingssystemen en branders. De testo 512 is ook geschikt voor drukmetingen in industriële toepassingen of voor het controleren van filters en pitotbuismetingen aan airconditioning- en ventilatiesystemen. Met de nieuwe temperatuurmeetinstrumenten testo 922, testo 925 en testo 110 (HACCP-conform) en de grote keuze aan voelers (TE Type K, NTC, Pt100) kunnen zelfs lage en extreem hoge temperaturen in vrijwel elk medium nauwkeurig, eenvoudig en snel worden gemeten. En met de optionele TopSafe zijn de instrumenten beschermd tegen stof en water conform IP65. De testo Smart App biedt ondersteuning voor metingen met intuïtieve meetmenu’s voor alle HVAC-toepassingen, snelle configuratie, tabel- en grafische weergave van meetwaarden, tweede schermfunctie en ongecompliceerde documentatie. De App kan gratis worden gedownload en gebruikt in de App stores en wordt voortdurend bijgewerkt.

HR-TOESTEL VOOR HYBRIDE EN RENOVATIE

Nefit Bosch introduceert een combitoestel voor de projectenmarkt, de Nefit 1200. Deze hr-ketel is bij uitstek geschikt voor renovatieprojecten en hybride installaties met een warmtepomp. De warmtewisselaar is geoptimaliseerde versie van een internationaal beproefd concept van Bosch met een gekoelde branderdeur in een solide RVS-behuizing. Een hoog rendement in combinatie met lage service- en onderhoudskosten zorgt voor een optimale kosten-prestatieverhouding, aldus de fabrikant. Er zijn twee uitvoeringen: de basisuitvoering, Nefit 1200 HRC20/3, en de Nefit 1200 HRC28/4 voor extra warm watercomfort en verwarmingsver mogen.

Dankzij een hoge modulatiegraad is de Nefit 1200 bij uitstek geschikt voor hybride installaties en voor woningen met een lage warmtevraag, zoals appartemen ten. Het toestel is voorbereid voor de nieuwste warmtepomptechniek van Nefit Bosch. Naast een hoog rendement, kent de Nefit 1200 een laag stroomverbruik, dankzij de slimme elektronica en de nieuwe 2-way A-label pomp met bi-directionele communicatie.

Dankzij onder meer de compacte afmetingen en het lage gewicht is de Nefit 1200 snel en eenvoudig te installeren. Het toestel is standaard voorzien van een concentrische aansluiting voor de rookgasafvoer- en luchttoevoerleidingen.

Het ontwerp zorgt dat periodiek onderhoud tot een minimum beperkt blijft. Een optimale werking van het toestel is verzekerd, dankzij de ProActive Plus beveiliging, die bekend is van de Nefit ProLine-toestellen. Dit systeem bewaakt continu de werking en de veiligheid. De 2-way pomp zorgt voor betere ontluchting en bewaakt de stroming, waardoor de kans op storingen wordt geminimaliseerd.

De hr-ketel maakt gebruik van de regeling van Nefit Bosch en kan worden gecombineerd met verschillende kamerthermostaten, van eenvoudig tot slim. Net als bij andere toestellen van Nefit Bosch is monitoring en beheer op afstand mogelijk, ook als het gaat om een hybride systeem met een warmtepomp.

Duurzame hemelwatersystemen

SSAB breidt haar GreenCoat® assortiment in colorcoat stalen hemelwatersystemen uit met de introductie van GreenCoat RWS Pural BT. Het hemelwatersysteem is voorzien van een coating met Bio-based Technology (BT) op basis van Zweedse koolzaadolie in plaats van fossiele olie.

Het hemelwatersysteem is verkrijgbaar in een veelheid aan kleuren en kan worden afgestemd op een GreenCoat® dak om een consistent uiterlijk voor het hele gebouw te garanderen.

GreenCoat RWS producten hebben een dubbelzijdig coatingsysteem dat bescherming biedt tegen corrosie (RC5) en mechanische slijtage om de zwaarste weersomstandigheden te weerstaan. Ze zijn flexibel en vervormbaar, zodat ze op vrijwel elke manier kunnen worden gevormd. De nieuwe hemelwatersystemen bieden verder glansbehoud en kleurechtheid die de hoogste klasse (Ruv5) bereikt volgens de bijgewerkte EN 10169.

Natloper-circulatie

Als uitbreiding op het bestaande programma hoogefficiënte traploos regelbare natloper-circulatiepompen brengt KSB de pompserie

Calio Pro op de markt. De met schroef- of flensaansluiting leverbare pompen zijn ontworpen voor circulatiesystemen in grotere gebouwen ten behoeve van verwarming, ventilatie en koeling. Dankzij het geïntegreerde intelligente DynamicControl programma kan ongeveer 40 procent extra energie worden bespaard in verge- lijking met de conventionele proportionele-drukregeling.

Omdat de functie zuiver software-gebaseerd is, ontstaan geen extra kosten door andere sensoren of actoren.

De pompen verzamelen alle informatie automatisch uit hun interne signalen. Een te geringe capaciteit bij veranderende installatieomstandigheden is hierddoor uitgesloten.

De nieuwe serie bestaat uit 25 pompgrootten en kan capaciteiten tot 25 m3/h tot een maximale opvoerhoogte van 12 meter leveren.

Standaard is de pompserie voorzien van een potentiaalvrije verzamelstoringsmelding voor vereenvoudigde doormelding naar een GBS.

Twee pompen kunnen zonder extra software- of hardware-module parallel als hoofd- en reservepomp worden ingezet met automatische overschakeling tijdens storing en tijdafhankelijke pompwisseling.

Alle bedrijfswijzen, functies en setpoints kunnen door toetsen op het display worden ingesteld. De gebruiker krijgt de ingestelde opvoerhoogte of, bij bedrijf met vast toerental, de toerentaltrap gepresenteerd. Onbevoegde aanpassing van de bedrijfsparameters kan door blokkering van het toetsenpaneel worden voorkomen. Met een mediumtemperatuurbereik van – 10 °C tot + 110 °C kunnen de nieuwe aggregaten voor een breed toepassingsgebied van verwarmingswater- tot koelwatertransport alsmede voor industriële circulatiesystemen worden ingezet. Als Calio Pro Z zijn de pompen ook in tweeling-uitvoering leverbaar.

Lagetemperatuursystemen worden steeds meer toegepast. Een minpunt van deze systemen is de kwetsbaarheid: luchtbelletjes veroorzaken op den duur corrosie en biofilm waardoor leidingen verstoppen. Het energiegebruik neemt dan toe terwijl het comfort en de levensduur van het systeem afnemen. Flamco heeft hiervoor een ontgasser voor kleinere lagetemperatuursystemen ontwikkeld: de VacuStream. Het compacte appa raat maakt (chemisch) spoelen overbodig. Steeds meer woningen worden verduur zaamd door ze uit te rusten met vloerver warming, al of niet in combinatie met een warmtepomp. Het rendement van deze duurzame investeringen gaat deels teniet doordat gassen in het systeem een opti male werking belemmeren. Vervuiling van lage temperatuursystemen is een sluipend proces.

Door corrosie en de aangroei van biofilm door aanwezigheid van zuurstof verstoppen de leidingen en slijt de installatie sneller. Het opwarmen duurt langer (minder thermische overdracht), er ontstaan koude zones (afname comfort) en het systeem kan zelfs uitvallen. Doorspoelen was tot nu toe de enige (tijdelijke) remedie, maar voorkomen is beter, goedkoper en duurzamer dan genezen, aldus Flamco. Conventionele luchtafscheiders werken minder goed bij lage temperaturen. Vacuüm-ontgassers zijn wél effectief, maar deze zijn vaak relatief groot en duur voor kleine systemen én maken relatief veel geluid. De VacuStream is daarentegen een compacte en stille ontgasser (ca. 45 x 15 cm) voor systemen tot 500 liter inhoud. Mede door haar afmeting en ontgassingscapaciteit is de ontgasser geschikt voor kleinere lagetemperatuursystemen in de woningbouw en voor klein-zakelijke toepassingen. Door het ruime temperatuurbereik (-5 ºC tot 65 ºC) functioneert het apparaat bij zowel verwarmen als koelen. De VacuStream ontgast het systeemwater volgens een vaste cyclus, waarbij er een vacuüm wordt gecreëerd met het te ontgassen systeemwater. De luchtdeeltjes die hierbij vrijkomen, drijven naar boven en worden, zodra de zuiger in de oorspronkelijke positie terugkeert, via de Flexvent automatische vlotterontluchter aan de bovenzijde snel en effectief afgevoerd.

De VacuStream kan naast de warmtepomp of vloerverwarmingsverdeler (eventueel in de verdelerkast) worden ingebouwd. Het apparaat is voorzien van een ingebouwde 24V adapter waardoor hij op het lichtnet kan worden aangesloten. Doordat de ontgasser verstopping, slijtage en energieverspilling voorkomt, helpt de VacuStream het rendement en comfort van de lage temperatuursystemen te behouden. De ontgasser is geschikt voor zowel nieuwbouw als renovatie van installaties.

WOLF heeft het assortiment van de CHA-monoblock lucht/water-warmtepompen uitgebreid met een 16/20 kW unit. De monoblock is uitgerust met het natuurlijke koudemiddel R290. Met de nieuwe, grotere CHA-16/20 (vermogen 16 kW bij A-7/W55 en 20,0 kW bij A7/W65) is nu een hoger vermogen beschikbaar, wat de warmtepomp geschikt maakt voor toepassing in grote woningen, appartementencomplexen en de commerciële sector. De warmtepomp kan in een cascade-opstelling van maximaal vijf units geplaatst worden. De CHA was reeds verkrijgbaar in de versies CHA-07/400V en CHA-10/400V. De warmtepompen hebben een stille werking, onder andere dankzij een grote, langzaam draaiende ventilator en de inbedding van de componenten in een geluidsisolerende EPP-kern. Hierdoor kan de warmtepomp zonder geluidshinder dichtbij het huis of in dichtbevolkte woongebieden worden opgesteld. Dankzij het standaard gebruik van invertertechnologie verwarmt en koelt de lucht/ water-warmtepomp met een groot modulatiebereik. Het natuurlijke koelmiddel R290 heeft met een GWP (Global Warming Potential) van 3 een laag broeikaseffect. Dankzij het koudemiddel en de grote verdamper werkt de CHAmonoblock serie ook bij hogere aanvoertemperaturen efficiënt.

Het standaard meegeleverde elektrisch verwarmingselement van 9 kW dient als betrouwbare back-up. Op verzoek is de CHA-16/20 ook leverbaar zonder elektrisch element.

De hoge aanvoertemperatuur tot 70°C zorgt voor thermische legionellabescherming zonder activering van het elektrisch element. Met zijn stabiele behuizing en Uvbestendige poedercoating trotseert de CHA-monoblock de zwaarste omgevingsomstandigheden.

De compacte afmetingen en de praktische aansluitoplossingen vergemakkelijken de installatie. De hydraulische aansluiting kan zonder extra accessoires en gereedschap aan de onderkant of achterkant worden gemaakt - afhankelijk van de omstandigheden op de locatie en de eisen van de klant.

De CHA-monoblock is ook verkrijgbaar als WOLF warmtepompcentrale. De warmtepompcentrale kent een ruimtebesparende en snelle installatie en een nette afwerking (incl. warmwater- en buffervat).

Door de toepassing van de WOLF LinkHome interfacemodule en het WOLF Smartset portaal kunnen eigenaren en installateurs het systeem via het internet monitoren en via een app of pc bedienen en bewaken.

Met SG-Ready kan de digitale verwarming van WOLF worden gekoppeld in een geïntegreerd energiemanagementsysteem. Hierdoor kan het energieverbruik worden geoptimaliseerd en het eigen verbruik, bijvoorbeeld uit een PV-systeem, worden verhoogd. Dankzij het hoge, seizoensgebonden rendement van 5,5 (SCOP 35°C) voor

De Masterwatt Topfloor Complete wordt in een compleet pakket geleverd. Met deze elektrische vloerverwarming kunnen kleine verblijfsruimten eenvoudig worden bijverwarmd. Denk bijvoorbeeld aan een badkamer of toilet. De Topfloor is tevens geschikt als hoofdverwarming. De dunne matten kunnen onder nagenoeg iedere vloerafwerking worden toegepast.

verwarming en het hoge rendement van 5,09 (SEER 18°C) voor koe ling realiseert de CHA-monoblock de hoogste efficiëntie in zijn klasse. Voor de serie CHA is uiteraard de ISDE subsidieregeling beschikbaar, daarnaast voldoet de serie ook aan de eisen voor de Energie-investeringsaftrek (energielijst 2023).

Hitte-, rook-, combi- en CO-melders

Resideo Technologies, ontwikkelaar van comfort- en beveiligingsoplossingen voor thuis, introduceert de Honeywell Home R200 hitte-, rook-, combi- en CO-melders. De nieuwe serie is geschikt voor de meeste residentiële toepassingen. De rookmelders beschikken over alle Europese en landspecifieke certificeringen. Op het product zit 10 jaar garantie. De melders zijn voorzien van onderling gekoppelde alarmen die

CO-, rook- en hittealarmen tegelijk kunnen activeren. Er is geen aparte radiomodule nodig om de apparaten met elkaar te verbinden. Deze is al ingebouwd.

De uitbreiding en beschikbaarheid van de R200-serie vormen een aanvulling op de eerder dit jaar door Resideo geïntroduceerde R200C2-A kooldioxide(CO2)-monitor.