GUATEMALA

Guatemala is bekend als het meest authentieke land van Midden-Amerika en biedt talloze hoogtepunten voor zowel cultuur- als natuurliefhebbers. Het land staat bekend om zijn rijke Mayamythes, mysterieuze regenwouden en kleurrijke stadjes en dorpjes, waardoor het een ideale bestemming is voor reizigers die op zoek zijn naar avontuur en authenticiteit.

Na een korte vlucht met Transportes Aéreos Guatemaltecos (TAG) vanuit Cancún, arriveren we op het kleine Mundo Maya-vliegveld van Flores - een rustig toeristisch dorpje dat een eiland vormt in het Lago de Peten Itza-meer en dat via een lange brug is verbonden met Santa Elena op het vasteland. Flores is gelegen op een schiereiland in Lago Petén. Aan de andere kant van de brug vindt u Santa Elena. Flores is een goede uitvalsbasis voor een dagtrip naar de meest indrukwekkende Maya-tempels van CentraalAmerika: Tikal.

De eerste bestemming op ons programma is de mustsee plek in Guatemala voor de liefhebber van archeologische vindplaatsen en ongerepte junglegebieden: de Maya-ruïnes van Tikal. Dit imposante complex ligt diep verscholen in de jungle van Petén en diende tussen 600 v.Chr. en 900 n.Chr. als het belangrijkste ceremoniële centrum van de Maya's, met 70.000 inwoners. Tot nu toe is slechts een deel van de duizenden piramides opgegraven en vermoedelijk liggen er nog steeds zo'n 10.000 bouwwerken en terrassen onder de met junglevegetatie bedekte heuvels verborgen. In 1979 werd Tikal door UNESCO tot werelderfgoed verklaard.

Maar voordat we de majestueuze Maya-stad Tikal betreden, genieten we eerst van een uitgebreid ontbijt. Dat is er met het vroege vertrek uit Cancun in Mexico een beetje bij ingeschoten. We stappen uit bij restaurant El Muelle in El Remate, dat perfect gelegen is aan het Lago Petén Itzá-meer. Het uitzicht is werkelijk magnifiek! We krijgen een stevig luxe ontbijt van tortilla's, eieren naar keuze klaargemaakt met indien gewenst bacon of worstjes, gebakken banaan en een overheerlijke zwarte bonensaus. Zo kunnen we er zeker weer even tegenaan.

Voorafgaand aan Tikal National Park staat er nog een bezoek aan het nationale park Yaxhá-Nakum-Naranjo op het programma, op ruim 30 kilometer afstand ten oosten van Tikal. Yaxhá is het op twee na grootste Maya-complex in Guatemala - alleen Tikal en El Mirador zijn groter. De ruïnes hier omvatten negen pleinen, paleizen en tempels. De gids verzekert ons dat we hier geen spijt van gaan krijgen. Yaxhá is een redelijk geïsoleerd park waar weinig toeristen komen. Het is een ietwat kleinere versie van het beroemde Tikal, maar dan zonder Amerikaanse en Europese mensenmassa's en dure toegangstickets. Veel mensen bezoeken Yaxhá voor de rustige wandeling en de onmisbaar mooie zonsondergang die je vanaf de hoogste tempel kunt waarnemen.

We spenderen meer tijd dan gepland in Yaxhá, waardoor we wat later in de middag in Tikal arriveren. We zijn blij met de reservering van een nacht in de Jungle Lodge Hotel & Hostel. De bungalows op de heilige Tikal-gronden zijn erg gewild en zelfs in het laagseizoen zijn ze al maanden van tevoren volgeboekt. Het is een beleving op zich om aan de rand van de jungle te slapen, daar waar de ontelbare dierengeluiden de ultieme magische sfeer creëren. Een voorbode van wat ons behalve de piramides de volgende dag ook nog eens aan flora en fauna te wachten staat. Dat wordt een vroegertje van 05.30 in de ochtend, want we willen echt niks missen van Tikal, ook de zonsopgang niet. Tikal is van gigantische omvang en vereist een redelijke conditie. Want wie het hele complex wil ontdekken, legt zeker een tiental kilometers af. Wij slenteren op ons gemak door de jungle om zo ook ongelimiteerd te genieten van de rijke Guatemalteekse flora en fauna.

Voor het noordelijke deel van Guatemala met Tikal boffen we met onze gids Israel Segura. Een gedreven man die het gigantische complex door en door kent. Al vanaf eind jaren ‘70 was hij er als parkbewaker en onderhoudsman werkzaam. “Dat waren nog eens tijden. Ik heb er goede herinneringen aan,” mijmert hij. “Tikal was in die tijd nog grotendeels overwoekerd door tropische vegetatie. Je moest met machetes een weg slaan door de groene hel, zoals wij de jungle noemden. De jungle was dicht en ondoordringbaar. Soms werd je belaagd door giftige slangen, wilde dieren en stekende insecten.” Door de jaren heen leerde Israel door zijn werk in Tikal steeds meer van de natuur en zijn eigen Mayacultuur te houden. In de tijd dat hij nu als Spaanstalige gids in Tikal werkt, is hij naast een expert in de Maya-geschiedenis ook een kei in het spotten van dieren. En dat gaan we beleven wanneer we een van de eerste toeristen zijn die het park betreden. Terwijl de vroege ochtend pure rust uit- straalt en de zon langzaam opkomt, slenteren we over de dichtbegroeide paden naar de ruïnes. Ook de dierenwereld ontwaakt en in korte tijd zien we dankzij onze gids de drie in Tikal voorkomende toekans, twee families brulapen, een groep slingerapen, neusberen, agoeti's en verschillende soorten papegaaien. Een bijzondere belevenis!

De Grand Plaza is het bekendste plein van het Tikalcomplex. Dit was ooit de plek voor de ceremoniële activiteiten van de Maya's. De plaza is omringd door de ruïnes I en II en een reeks paleizen. De Temple of the Great Jaguar (ook wel Tempel I) op het centrale plein is maar liefst 47 meter hoog. Het is de meest gefotografeerde tempel van Tikal. De Temple of the Masks (ook wel Tempel II) staat recht tegenover de Temple of the Great Jaguar. De Temple IV is 70 meter hoog en je kunt hem beklimmen om een prachtig uitzicht te krijgen over de jungle en de andere tempels. Ook is het er redelijk rustig in vergelijking met andere bekende archeologische plekken in de wereld. Bijzonder is ook hoe je van bovenaf de ruïnes van Tikal ziet uitsteken boven de boomtoppen, terwijl de zon langzaam ondergaat. Daarnaast is het er redelijk rustig in vergelijking met andere bekende archeologische plekken in de rest van de wereld. Tikal is pure magie!

Na bijna een hele dag in Tikal en het afleggen van zo’n 10 km sluiten we de dag af met een late lunch in het nabije plaatsje Uaxactun. Ook hier is een kleine archeologische vindplaats uit de Maya-tijd. We gaan er na het eten nog even een kijkje nemen. Al weten we van tevoren al dat na Tikal geen enkel ander Mayacomplex ons meer kan imponeren. De bevolking van Uaxactun is duidelijk blij met onze aanwezigheid omdat toeristen deze tempels meestal links laten liggen. De locals zijn apetrots op hun eigen Maya-piramides en doen hun uiterste best om het bezoekers naar de zin te maken. Ze lachen vriendelijk en vragen honderduit naar onze afkomst. Kinderen spelen een potje voetbal op het kleine veldje middenin het dorp. Terwijl weer andere kids nieuwsgierig om ons heen dribbelen. Giechelende bakvissen kijken verlegen naar de grond met de hand voor de mond. Ze lijken een beetje bang voor de onverwachte vreemdelingen. We zijn benieuwd naar de lokale almuerzo lunch die er in het keukentje van restaurante Uaxactun met liefde voor ons wordt geïmproviseerd. De gebraden kip met rijst, bonen, gebakken banaan en het grote glas puur sap smaken na een inspannende dag in ieder geval extra lekker.

We verruilen het kleffe jungleklimaat van Tikal en Flores voor het koelere Guatemalteekse hoogland met overdag temperaturen tussen de 20 en 25 graden. Met Jaguar Tours en onze gids Cesar Chilel creëren we nieuwe reisherinneringen in het noorden van Guatemala. De toegangspoort tot Lago Atitlan is het drukke stadje Panajachel. Daar komen de meeste toeristen aan met de bus en ze vertrekken daar ook. Voordat we het Atitlan meer overvaren richting de bekende markt van Santiago Atitlan maken we eerst nog een stop in San Antonio Palopó. Dit stadje is vooral bekend om zijn handbeschilderde aardewerk. Je kunt deze vorm van schilderkunst in het atelier bekijken maar ook leren hoe je zelf een keramiekstuk beschildert. De meeste mensen komen hier tijdens een dagtocht vanuit Panajachel of als onderdeel van een boottocht van dorp tot dorp.

Na het ontbijt gaan we per boot naar Santiago Atitlán, een dorp met een sterke inheemse identiteit. Het is zondag en marktdag in Santiago en dat levert vast mooi beeld op. Op de mercado zie je hoe de mensen streng vasthouden aan hun traditionele Maya-levensstijl. Voor de vrouwen en mannen van Santiago Atitlán is dit een vorm van identiteit waarmee zij ook kunnen laten zien tot welke gemeenschap zij behoren. De symbolen en motieven op de kleding maken ook referentie naar het wereldbeeld en mythes van de Maya’s. De lokale markten zijn levendig en je kunt er al het verse groenten en fruit tegenkomen dat rond het meer wordt geproduceerd. Iedereen is hier heel druk in de weer om zijn of haar waren aan de man te brengen. Fotograferen is niet makkelijk, want veel Maya-afstammelingen geloven dat hun ziel gestolen wordt als iemand een foto van ze maakt. Zodra de mensen zien of voelen dat hun privacy bedreigd wordt draaien ze zich meteen om of bedekken snel hun gezicht.

Naast bijgeloof spelen ook rituelen en ceremonies een belangrijke rol in de traditionele Maya-cultuur. De meest speciale beleving in het stadje Santiago Atitlan is misschien wel het bezoek aan de heilige Maximón. Een bijzondere heilige in de gedaante van een houten pop die aanbeden wordt door de bevolking van Santiago. Hij ziet eruit als een bedelaar en een dronken borracho gehuld in armoedige kleding, een hoed op zijn hoofd en altijd een sigaar of sigaret in zijn mond. Maximón wordt ieder jaar naar een ander huis gebracht. De locals komen de hele dag langs voor ceremonies of rituelen, waarbij een of meer mayordomos (huisbewaarders) de wacht houden. Hoewel Maximón soms bloemen krijgt, is het ook gebruikelijk dat aanbidders sigaretten, geld en drank voor zijn beeltenis neerleggen en zelfs alcohol in zijn mond gieten. Hier betaal je een kleine bijdrage voor het maken van foto’s, al mag je de rituelen zelf helaas niet op beeld vastleggen. De ceremonie wordt tijdens onze aanwezigheid geleid door een sjamaan. Een onbekende vrouw betaalt het ritueel waarvan zij hier het middelpunt wordt.

Verspreid in de verduisterde kamer zien we verschillende mensen op houten banken zitten. Muisstil aanschouwen ze de ceremonie waar de sjamaan zich op voorbereidt. Onbekende woorden prevelend raakt hij in trance en slaat vreemde taal uit. Langzaam uit zijn geestvervoering komend neemt hij een flinke slok drank. Hij gorgelt er kort mee en spuugt dit enkele malen over de persoon in kwestie. Dat is voor ons vreemdelingen een rare gewaarwording. Dan krijgt ook de houten pop een slok naast een trekje van de sigaar en lijkt echt te roken. We zien de sigaardamp langzaam omhoog dwarrelen. Gebeurt dit echt of droom ik?

In Guatemala vieren de mensen het leven na de dood. Daarom zijn ze er ook helemaal niet bang voor. Dat uit zich zeker ook op de vele kleurrijke begraafplaatsen. In

Santa Catalina Palopo bezoeken we zo’n speciale plek. We komen er toevallig langs omdat de felle kleuren van roze tot blauw en geel tot groen op de cementerio meteen opvallen. Net als de uitbundig geklede vrouwen die in grotere gezelschappen hun rituelen uitvoeren. Ze zitten gehurkt of staan rondom de schots en scheef geplaatste grafstenen, terwijl jonge kinderen rondhuppelen of vanachter de grafzerken nieuwsgierig naar ons, de onbekende toeristen, staren. De begraafplaats hier lijkt vooral een ontmoetingsplek voor de vrouwelijke dorpelingen. Families en bekenden komen hier op een afgesproken moment bij elkaar. Er vinden drukke gesprekken plaats en de laatste nieuwtjes worden gretig uitgewisseld. Onze gids gaat in kort gesprek met twee aanwezige vrouwen. In het Maya-dialect, wat totaal geen overeenkomst heeft met het Spaans en dus voor ons onbekend terrein is. Ook hier geldt: no pictures!, al schieten we zo nu en dan toch stiekem een plaatje.

Antigua is een perfecte plek om je Guatemala-reis mee af te sluiten. Het is echt een stad om te beleven.

Rondlopen met je camera en allerlei leuke dingen vastleggen, zoals het straatleven, de marktjes, de vele gekleurde gevels en het centrale plein. Het meest gefotografeerde bouwwerk van Antigua is de Arco de Santa Catalina op de 5 Avenida Norte. Echt iedereen wil hem fotograferen! Als je nog meer couleur locale zoekt, dan is een bezoekje aan de lokale markten zeker een aanrader. Slenterend over de chaotische Mercado bij het busstation leer je de tradities en ook de authentieke kant van Antigua kennen. Je vindt hier vers fruit, groenten, vlees en vis, maar ook kleding, schoenen en allerhande souvenirs. In Antigua kun je ook zomaar een actieve vulkaan aanschouwen. Vanuit je hotelkamer, vanaf je dakterras of gewoon onderweg in de auto of de bus. Vlakbij Antigua liggen de Fuego en Acatenango vulkanen. De Fuego spuwt nog altijd actief lava en vanuit Antigua kun je op een heldere dag de rookpluimen goed zien. Guatemala was genieten van een land dat nog niet overspoeld wordt door toeristen. Een authentieke plek om zeker een keer naar terug te keren. n