Avrupa Düşüncesinin Serüveni - Jacqueline Russ

^Akla ^ arşı Sezgi Gücü Romantik ekol akılcı düşünceye karşı çıkar. Eskilerle Yeniler arasın­ daki bu yeni kavga akılcı Aydınlanmaya, yıkıcı düşünceye karşı bir tepkiyi ifade eder. Yeni He/o/Sildeki Rousseau’nun mirasçısı olan romantikler aklın ve düşüncenin zafer tutkusuna karşı durur.

Aklın zafer kazanma tutkusu, Fransa’daki ilk devrimde, 1789­ 1791 yılları arasındaki reformcu devrimde karşılığını bulan iyim­ ser ve umutlu bir mantalite gerektirir. Fakat Aydınlanmanın ka­ zandığı zafer bireyselliğin çöküşü pahasına kazanılmıştır. [...]

Aydınlanma insanı, evrensel aklın karmaşık yoUarında kaybolmuş olan kendi varoluşunun sönümlenmesini kabul etmiştir. [...] Bi­ reysellik karşısında evrenselliğin öne çıkması her bir özneyi hiçbir ayrım yapmayan evrensel bir düşüncenin eşit bir temsilcisi olmaya indirger.1 Bu evrensel akılcılığa bir tepki olarak, romantizm ilk sıraya yalnızca imgelemi ve duyumsallığı değil, aynı zamanda sezgiyi koyar. Muhalif bir hareket, gudubet gibi görülen dünyaya, aklın ve bilimin dünyası­ na karşı bir başkaldırı olan romantizm “doğal aklın soğukluğu” kar­ şısında duyduğu tatminsizliği dile getirir. Duygunun ve sezginin geri dönüşünü ifade eder, ki bunlar sonsuzluğa tutkun ruhların duyduğu ihtiyaca cevap veren yegâne şeydir. Sanat alanında kendi kurallarını dayatan akıl karşısında, romantizm kurallardan tiksinti duyar ve ifade edilmesi zor ve dolaysız şeylere, şiirsel ve hattâ gizemli bir ger­ çeklik duygusuna dayanan formları öne çıkarır. Şiirsel Gizemin ve D üşün Ayrıcalığı Akla ve anlağa karşı şiirsel bir gizem: Hölderlin (1770-1 843) felsefi bilgiyle şiirsel gizemi birleştirir: “Nihayetinde, felsefi olarak konuşur­ sak, çözümsüz ve uzlaşmaz olan ne varsa şiirin gizemli kaynağında toplanır [...] Felsefe saf anlağa dayanan bir şey değildir [ ... ] sıradan aklın ürünü değildir.”2 Romantik sonsuzluğa açılan başka gizli kapılar vardır. Bunların ortak özelliği dolayımsızlık, duygudaşlığa ve duygusal birlikteliğe 1G. Gusdorf, L ’homme romantique, Payot, s. 22.

2 Hölderlin; Brehier, Histoire de laphilosophie, cilt: III, s. 639.