Maukkha Education Magazine No. 4

Page 1



tzGihfpum; pdwful;tawG;rsm;jzihf urÇmudk wnfaqmufcJhonf/ wnfaqmufaeMuonf[k qdkrdefYMuygonf/ xdkxdk aom tawG;rsm;? tjrifrsm;? pdwful;pdwfoef;rsm;\ qef;Mu,frI? opfvGifrIESihf e*dkjzpfrIwdkYrSm tvSw&m; vnf;rnfonf/ qufvuf&SifoefEkdifpGrf;tm;wdkYvnf; yg&Sdjyefonf/ i,fpOfawmifaus;t&G,frS pwifonfh ynma&;ESihf yk*¾v zGHYjzdK;rItwGufomvQifrubJ tem;owfabmif r&Sdonfh us,fjyefYvSaom urÇmopfrsm;pGmudk vGwfvyftawG;rsm;jzihfom wnfaqmufEkdifrnf/ rdrdESihf tjcm; olwyg;wdkY\ rwluGJjym;aom tawG;rsm;? ,Ofaus;rIrsm;udk ydkrdk odjrifcHpm;EdkifpGrf;udk tEk&oynma&;rS wqifhom avhusihfysKd;axmif ,lMucGihf&Sdonf r[kwfygvm;/ t"dyÜg,f topftopfrsm; vdktyfaeqJ rsufarSmuf tcif; tusif;wGif pdwful;? tawG;vGwfvyfcGihfrsm;? ydkif;jcm;a0zefaqG;aEG;cGihfrsm;udk pmoifcef;rsm;twGif; xm;&Sdjcif; jzihf ydkrdkaumif;rGefaom pmoifcef;? ausmif;? &yf&Gmrsm; jzpfvmzG,f&m &Sdonf/ rdrd\ zefwD;wwfrIESihf tjcm;olrsm;\ zefwD;rIwdkYtay: wefzdk;xm;rI &Sdjcif;wdkYjzihfomvQif ,HkMunfpdwfcsrI? av;pm;orIESihf nDnGwfrIudk tvdktavsmuf &&SdjyD;jzpfrnf/ ydkrdkvSyaomaeY&ufrsm;udk a&;jc,f&mwGif tm;vHk;\ pkwfcsufrsm;? tawG;rsm;? zefwD;csufrsm;jzihfom jyD;jynfhpHkoihfonf r[kwfygvm;/ þaeY&ufrsm;udk pmoifcef;twGif;ü uav;i,f\ rdrdukd,fudk ,HkMunfrI? oli,fcsif;rsm;tay: ,HkMunf rIjzihf pwif&ygawmhrnf/ aumif;aom? vSaom cHpm;csufrsm;udkvnf; &&SdMurnf/ aecsifpzG,f twef;av;wpfckudk cspfcifpdwfESihf ydkifqdkifcGifh &&Sdrnf/ yHk&dyfrsm;? toHrsm;ESihf ta&mifrsm;? xkrsm;\ toGifoP²mefESihf tESpfom&udk tuJjzwfEdkifpGrf;twGuf tajccHaumif;rsm;udk pwifysKd;axmif&ef wpfckwnf;aom Xmevnf;rnfonf/ yif&if; tjzLa&mif pdwfESvHk;om;rsm;\ MunfoefYpGm qufvuf zGHYjzdK;vmcGihfudkvnf; ay;xm;ao;onf/ jidrf;csrf;aom udk,fykdif urÇmi,f wpfckpDudkvnf; vufaqmifay;cJhMuygpdkY/ tEk&obmom&yf ynma&;rSm tEkynmwefzkd;rsm;ESihf tjcm;aom oif&dk;0i fbmom&yfrsm;zGHYjzdK;vmap&ef? ÓPftvif;yGifhap&ef? ÓPfynmjzihf pnf;vHk;nDnGwfrIudk wnfaqmufwwf&ef? ydkif;jcm;qef;ppf&eftwGuf tm rcHcsufrsm; &Sdaeonf[k oHk;oyfygonf/ ig;ESpft&G,f jrefrmi,fwkdY\ tawG;? tjrif? odrI? wwfrI ? 0efyGefrI? pkpnf;rI? pdwftm;owådESihf qufqHa&;rsm; w&m;0if pwif avhusihf ysKd;axmif&mXmersm;wGif tEk&oynma&; pmrsufESmrsm;onf ydkrdka0qmyGifhvef; vmap pdrfhaomiSg txl;u@tjzpf zefqif; wifqufvdkufygonf/

aumif;aom tem*wftwGuf tmrcH&ygrnf/ armu©ynma&;r*¾Zif; Ekd0ifbmv 2010


C ontents

trSwf(4)

November 2010 uAsmu@

rdk;[def;(om;*sme,fausmf)? aeEG,f? ESif;cg;rdk;? aumif;uifudk? rkd;vdIifn? ololtdrf umwGef;u@ A*sDatmifpdk;? atmfyDus,f? aersdK;at;? 0PĂ–aZmf? wDaumif

64

jynfwGif;ESihf e,fpyfynma&; owif; uav;u@

132 65

151

62 35 122


aqmif;yg;u@ 44 aemifwpfacwfvli,frsm;twGuf qef? *sKHESihfyJ at;ukdukdat; 46 taumif;qkH;ausmif; Nidrf;at;qm,m 48 0g;&ifhudk0g;EkywfwJhacwf armifausmif;om; 52 rdrd&& xdxd&S&S q&ma|; 58 rdbajc&mxyfumeif;vQuf armifarmifvwf 61 OD;aESmufudk ysufpD;apaom taMumif;w&m;rsm;

191

uAsm&Snf 62 usaemf raMunufwJh tarh&JU oif&dk;

okoQif

EkdifiHwum ynma&;owif; ay;pmu@

183 tEk&o ynma&; txl;u@

183 175 28

28

8082


twdkifyifcH t,f'Dwm t,f'Dwm vufaxmuft,f'Dwm &Hk;wm0efcH rsufESmzHk;ESihf twGif;'DZdkif; twGif;yef;csD jzefYcsda&;wm0efcH

aeEG,f odef;Edkif a':vdIif? &Jjrifhausmf 0if;0if;rif; kazu? xG#fjrwfckdif? ol&def oD[armifarmif? xG#fatmif? 0PÖaZmf? arykn? EG,feD? 'Dt,f

112 116 117 119

EdkifiHwum ynma&;u@ odyÜHESihf bmoma&; ynma&;okawoDwpfOD; xdkif;EdkifiH ynma&; oif&dk;nTef;wrf; tcsdefZ,m; cGJa0rI MOE xkdif; AD,uferfuGefjrLepfygwDtwGuf tu,f'rpfynma&; &Jjrifhausmf Ak'¨ynma&;ESihf aysmf&Tifaeonfh blwefEkdifiH t*¾jref

qufoG,f&ef

urÇmhq&mrsm;aeY txl;u@

editors@maukkha.org maukkha@gmail.com www.maukkha.org

122 UNESCO, EI, Unicef, UNDP tMuD;tuJwkdY\ o0PfvTm uAsm tazsmufNrdKUrS ausmif;om;a[mif;wpfOD;? tdacsm? aemifaemif aqmif;yg; 129 usrq&mrsm; at;at;jrifh 132 ab;&efqD;um jrwfq&mudk rarhEkdifyg xaemif; 138 pdwftm;eJY tvkyfvkyfjcif; a&T[oFm 141 q&mwumq&mwdkY\ q&m u'l;zkd; 143 q&mh *kPfaus;Zl; arpdk; 145 tjzLa&mifyef;uav;rsm;ESihf vrf;jyMu,f &Sdef;(qmrlaxmf) 151 q&mrsm;twGuf pmyef;csD tPÖ0ga|; 152 O,smOfrSL;aumif; ysdK;axmifa&; jrwfyef;&Sif 156 BMWEC ESihf a&TUajymif;ynma&; aemfazma& 160 q&mESihf acwfa&pD; 0if;jrihfarmif

52

46

96

0wåKwkdu@ 164 167 178 183

ra[mfo"m? &Sifr[m&|om&ESihf udkoDv urmykvJ t&G,frwkdifrDvGihfarsm cs,f&Drdk;oJ woufwmql; vlAdkvf usrwm0ef rauscJhyg cifav;MunfMunf tcef;quf 0wåK&Snf 191 urÇmESpfck

167 4

110 112

58

Z,Ekdif


tzGihfuAsm udk,fao&if ridkeJY? yg;pkd½kH &SdrSmayhg oydwfroGwfeJY vGwfNyD;om;? uRwfNyD;om; xrif;rxkwfeJY? odk;pm ykwfpm jzKef;wD;pm tkd;rcJGeJY tkd;rvdk bmudkrS udk,frpJGbl; tyGihftcuf,lroGm;eJY jyefvdkuf&r,fh tpm;r[kwfbl; &ufvnf? vvnf? ESpfvnf bmrSudk rvnfeJY oHo&mBuD;rSm vnfcJhol udk,fao&if ridkeJY BudKBudKNyD;aoxm;ol ]bk&m;&Sif&JU *kPfawmf}udk jrwfEkd;ylaZmf&if; tBudrfBudrf tao&if;xm;orkdY r&Prif;qD aysmfaysmfoGm;rSm NyD;awmh ajymyg&ap omoem? pmay? y&[dw vkyfvufpawGudk qufvkyfzkdY a[m'Dcspf&wJh rdcifajrudk jyefvmcJhr,f rkcs 'Dawmh udk,fao&if ridkeJY? ajzomprf;yg? NyKH;prf;yg vlomqkH;wm usefwm r½IH;bl; rSmcJhNyD? ajymcJhNyDaemf 'gygyJ .../ / rkd;[def; (om;*sme,fausmf)

5


]uRefacwfrSm vl&mr0ifcsifbl;} rzwfzl;bl;vm; ]cifAsm;om pmtkyfjzpf&if usaemfrzwfbl;} rzwfzl;bl;vm;/ udk,fh&SdorQav; udk,ftufppfeJYpm; zsufvkdufwJh ½kyfvm; ysufvkdufwJh ½kyfvm; pdwfwpfck ,kwfudk;q,fvm; pifem;rSm vwfvsm;vwfvsm; ½dkY ½dkY vwfvsm; vwfvsm;/ ]oifwkdYudk uREkfyfcspfvkdufayonf} pdwf ]vQmay:rSm jrufaygufoGm;yavhap} pdwf pdwf apwodwf ½kyfedAÁmef bk&m;qkyef a,musfm; rkd;NydKovdk ar;cGef;rsm; NydKusaeygNyD udk,fhwnfae&meJY ukd,f udk,fhpdwfeJY ukd,f udk,fhudk,fudk,f ½kd;½kd;yJ ar;&efom xrif;pm;ovdk a&aomufovkd vrf;avQmufovkd .../ aeEG,f (2009ckESpf? jrefrmopfr*¾Zif;rSm pmaypDppfa&;rS azmfjycGihfydwfcJhygw,f)

6

/


olwdkYwkdufyJG0ifcJhwm ... t½dk;awGu rvdrfbl;/ t½dk;om;qkH; ESvkH;om;rsm;\ tpkta0;udk t½kd;pk[k ac:ygonf (aEGv,fae) t½dk;pkqkdwJh uAsmpmtkyfuav; wcgu usaemfwkdY wnfaqmufcJhbl;w,f eH½kd;wlolcsif;/ ar;aphESpfxyfeJY ar;½kd;r&SdwJhaumif tqDwxyf tom;wxyfeJY ausm½kd;rygwJhaumif tJ'Daumifudk usaemfrkef;w,f av;wJGUxkdif;rdIif;pGm&yfvkdY usaemfha&SUu rSefxJrSm .. olYt½kd;awGuae olxGufajy;aewJhaumif/

usaemhf t½kd;awGudk usaemf aus;Zl;wifw,f olwkdYu tckxd usaemfhtay: aumif;wkef;yJ usaemhfcg;u tckxdrwfwkef;yJ usaemfhajcaxmufawGu tckxd tjrifhudk wufwkef;yJ usaemfhvufzsHawGu tckxd jrefqefoGufvufwkef;yJ usaemfh pdwfoGm;&maemufudk oluvkdufwkef;yJ/ usaemhft½dk;awGu b,fwkef;urS raysmhcJhbl; ckvnf; raysmhao;bl; usaemf owdvufvGwfjzpfvkdY usaemfuHraumif;vkdY usdK;wkef;u usdK;cJhbl; NyD;awmh jyefaumif;wmyJ/ ESpfaygif;&maxmif t½dk;awG jyefwl;azmfawmh t½dk;awGu vlwa,muf&JU ykHyef;udkajymjyowJh t½dk;awGu vlwa,muf&JU b0udk ajymjyowJh olwkdYoefrmcJhwm olwkdYcsnfheJYcJhwm olwkdYaysmf&TifcJhwm olwkdYaMuuJGcJhwm olwkdYNidrf;csrf;cJhwm

t½kd;t&if; tom;vkdvdkY t½dk;awmif; t½dk;ay:ta&wif t½dk;uJGrS toJpGJ t½kd;xdatmifem bmyJjzpfjzpf atmufqkH;u t½kd;awGudkawmh rarhMuygeJY/ uarÇm'D;,m;u t½kd;awG &0rf'gu t½kd;awG abmhpeD;,m;u t½kd;awG [dkae&m 'Dae&mrSm rwl;&ao;wJh t½kd;awG vlrod olrod t½dk;awG/ udk,fhajcaxmufatmuf udk,fjyefikHYMunfhvdkufw,f usaemf b,folYt½dk;ay: &yfaerdovJvkdY/ rif;[mihg&JU eH½dk;wacsmif;ygyJuG,fvkdY b,folYudkrS rajymjzpfcJhbl; usaemhf t½dk;awGudk usaemfcspfw,f /

/ ESif;cg;rdk; 7


uav;i,fawG&JU rsufESm[m oDvrusdK;ao;wJh owif;pm uav;i,fawG&JU idkoH[m bufvdkufrIuif;wJh rD'D,mayhg rsufvkH;awGxJu pD;usvmwJh usnfqHawG ESvkH;om;wkdif;udk rSefygap/ vufwqkyfpm&JU twåawGaMumihf oef;aygif;rsm;pGm&JU qkawmif;qE´awG ]O}b0rSmwif aow,f/ [dkbuf tvH&dyfqDuvnf; bk&m;rSmqkawmif; 'Dbuf tvH&dyfqDuvnf; tJ'Dbk&m;qDrSmyJ qkawmif; avmba&SUxm;wJh ylaZmfrIawGeJY udk,fhudk,fudk ajzodrfhvSnfhpm;aeMuykHawGu bk&m;awG[m udk,fcJGrsm;pGmeJY ESpfzufcRefawG usaewmyJ/ aMomf ..... vlawG vlawG ... tjriftm½kH wHcg;awGaph bk&m;awGa&SUrSm "m;aoG;aeMuygvm;/ 21 &mpkOD; usrf;opfxJrSm avmuapmifhewfrif;[m vlom;awGudk onf;cHEkdifrI ukefqkH; aumif;uifudk vufoD;eJY 0kef;ceJxkvdkufw,f/ rkd;BudK;rkefwkdif;awG ivsifawG rD;awmifaygufuJGrIawGeJY ppfyJGawG tMurf;zufrIawG obm0ywf0ef;usifazmufjyefrIawG bk&m;u vlawGudk 'Pfcwfaewm r[kwf vlawGu vlawGudk 'Pfcwfaewm/ bmoma&; rsdK;cspfpdwf EkdifiHawmfat;csrf;om,ma&; emrnfvSvSav;awGwyf olwkdY vlowfcJhMuw,f/ Nidrf;csrf;a&;? vlom;0g'? vGwfvyfrI 'gawGudk ta&;wBuD; [pfa<u;ae&jcif;udku 8

'gawG &Sdraejcif;&JU oufaoyJ/ rrSwfrdEkdifawmhwJh rsufESmeJY 'DaeYN*dK[furÇmrSm a&SUqkH;uvlvnf; aoewfeJY tusdK;pD;yGm;udk t"duxm; toufawGeJY aqmhupm;w,f/ aemufuvlawGuvnf; rDatmif renf;vkduf aMomf ... urÇmhEkdifiHa&;qkdwm yef;yefxm;wJh vlrdkufygyJ/ &GmBuD;udku 'kp½dkufrdkY tm;vkH;u wkwfaqmif "m;aqmif aMumufpdwfeJY tarmufaxmifae&w,f/ &mZ0if tcef;cef;uvnf; ,Ofaus;rI zefqif;cJhol ua0awGxuf ppfbk&ifawGudk credit ay; orkdif;udk ajr§mufxkd;yifhaumf a&;cJhMuw,f/ ZmwfckHwckay:rSmawmh zdeyftrsdK;rsdK; ajymif;pD;aeol wokduf tcsif;csif; vuf0g;½dkuf ajrpmyifawGudk rD;wkdufMuawmhr,f/ aumif;uifudk


&mpkopf reufcif;rSm arwåmw&m;[m Ekd;xzkdY rjzpfEkdifawmhbl;vm; vQyfpD;aMumif;ywfvrf;ay:rSmu pdwf"mwfusaewJh aMumifysif;awG armfeDwmudk ai;&if;eJY cvkwfwpfckESdyfrdwmeJY trdefYwpfckusvmr,f cspfjcif;w&m;eJY pyf,Sufp&mrvdkwJh zefaygif;acsmifxJu oaE¨om;awG pdwf½IyfaxG;aeMuovm; e,l;a,mufwHqdyfeJY wD&SyfatmufrSmu bmudkrS rcsufvkyf&ao;wJh tpmtdrf topfpufpufwpfvkH; tmz&du uav;i,fawG&JU rsuf0ef;rSm aygifrkefYqkdwm pm;p&m [kwfr[kwf raocsmbl; rarG;cifxJu aordefYusovkd HIV ydk;u ygvmNyD;om; tkwfeH&Hwkdif;rSmu usnfayguf&mcsnf;ygyJ abbDvkH a&S;a[mif;NrdKUawmfBuD;u NiD;w,f &mpkopf Nidrf;csrf;a&;qkdwm tEsLjrLpDrHudef;udk,fpDeJY vlYcE¨mudk,f[m csdefukd,fAkH;wpfvkH;qkd&if i&JusoGm;wJh aumif;uifbkHtwGuf igwkdY qkawmif;yJG usif;y&awmhr,f urÇmajrBuD; ppfrufab;rS uif;a0;ygap/ rkd;vdIifn

9


usaemf[m urÇm 2 cktMum;rSm tusOf;uscHae&olwpfOD; raeYueJY 'DaeY usaemf rodcJhygvm; tJ'Dae&mrSm &SifoefaexkdifcJh&muae b,fvkda&GU cJhygvdrfh 'Dae&mrSmawmh txD;usefa0'emeJY/ usaemf[m urÇm 2 cktMum;rSm tusOf;uscHae&molwpfOD; vkHNcKH&meJY vrf;aysmuf&m wefzkd;awmh usaemfay;qyfcJh& tJ'Dae&mrSm cspfcifwG,fwm jrwfEkd;olawGudk csefxm;cJh&jcif;taMumif;eJY 'Dae&mrSm vlpdrf;awGeJY ,SOfwJGaexkdif&jcif;/

usaemf[m urÇm 2 cktMum;rSm tusOf;uscHae&molwpfOD; aejcnfaEG;eJY rdk;pufat; upm;enf;wpfckawmhvnf; r[kwfcJh tJ'Dae&mav;udk ]*Gwfbkdif}vkdY vufjyEIwfqufcJhtNyD; 'Dae&mudk ][Jvdk}vkdY EIwfcGef;qufojyef&/ usaemf[m urÇm 2 cktMum;rSm tusOf;uscHae&molwpfOD; ta[mif;eJYtopf rif;&JUoabmyg tJ'Dae&mudk usaemfvGrf;qGwfwoae&jcif;uae a&GU zdkU ulu,fzkdY 'Dae&mu BudKqkdw,fvkdY cHpm;EkdifzkdY/ ololtdrf

usaemf[m urÇm 2 cktMum;rSm tusOf;uscHae&molwpfOD; aysmf&Tifjcif;eJY 0rf;enf;aMuuJG&jcif; ydkifqkdifrIawG usaemf qkH;½IH;cJh tJ'Dae&mrSm twåa[mif;udk usaemf csefxm;cJh& 'Dae&mrSm olrudkvnf; ac:vmcGihfr&/

10

Two Worlds by Helen Everett-Camplin


umwGef;

1958 ckESpf? AdkvfcsKyfBuD;ae0if; tdrfapmihftpdk;&acwfwGif EkdifiHa&;orm;rsm; zrf;qD;axmifcs? udkudk;uRef;ydkYjcif;udk q&mBuD; A*sDatmifpdk;rS oa&mfa&;qJGxm;aom umwGef;jzpfonf ../

11


12


13


14

14


jynfwGif;ESihf e , p f ynma&;ow yf if;

wuúodkvf pmMunfhwkdufrsm;wGif avhvmp&m &Sm;yg; jynfwGif; wuúodkvf pmMunfhwkdufrsm;wGif tokH;jyKavmufaom pmtkyfpmwrf;rsm; &Sm;yg;vmonfh twGuf ausmif;ol ausmif;om;rsm;onf bmom&yfqkdif &mpmwrf;rsm; jyKpkEkdif&ef tifwmeufudkom tm;udk;ae& onf/ &efukef '*kHwuúodkvfrS ausmif;olwpfOD;u ]twef;rSm pmwrf;jyKpkckdif;awmh pmMunfhwkdufudk tm;udk; wBuD;eJY oGm;Muayr,fh pmMunfhwkdufrSm udk;um;p&m bmpmtkyfrS avmufavmufvm;vm; r&Sdbl;/ q&mr oGm;ar;awmhvnf; tifwmeuf oGm;&SmwJh? tifwmeuf qkdifvnf; teD;tem;rSm r&Sdbl;}[k ajymjyonf/ wuúodkvf ausmif;0if;twGif; tifwmeuf okH;pJGcGihfr&Sdjcif;aMumifh jyifytifwmeufqkdifrsm;okdY oGm; a&mufokH;Mu&onf/ xkdYjyif pmwrf;jyKpk&mwGif tifwm euf tjrefEIef;aES;auG;jcif;? uGefysLwm uRrf;usifrI r&Sd jcif;wkdYaMumihf ausmif;ol ausmif;om;rsm; tcuftcJ rsm;pGm &Sdaeonf/ xkdausmif;oluyif qufNyD; ]pmwrf;udk tif wmeufay:uaejzwfny§ u f yfvyk Nf y;D wifMuwmrsm;vm w,f/ pmtkyfu&Smwmxuf jrefygw,f/ &efukefyifr pm

MunfhwkdufrSmawmif pmtkyfpmwrf; topfyHhydk;rIr&Sdawmh odyÜHeJY ywfoufwJh pmtkyfpmwrf;qkd bmrSudk r&Sdwm/ oH ½Hk;awGbmawG oGm;Munfh&wmvnf; &Sdw,f} [k ajymjy onf/ &efukefta&SUykdif;wuúodkvf EkdifiHwumquf qHa&;(tkid t f m)ausmif;om;wpfO;D uvnf;ausmif;0if; xJu tifwmeufawGu q&m q&mrawGyJ okH;vkdY&w,f/ usaemfwkdYu pmwrf;twGuf NrdKUxJoGm;NyD; vkyf&wm/ aeY pOf pmoifvkduf NrdKUxJu tifwmeufqkdifoGm;vdkufeJY oufouf tcsdefukef aiGukefyJ}[k ajymonf/ 2000 ckESpfrS pwifNyD; oHvQifNrdKUwGif ta&SUydkif; wuúodkvf? ajrmuf'*kHwGif '*kHwuúodkvf? vdSKifom,m wGif taemufydkif; wuúodkvf? ajrmuf'*kH &GmomBuD;wGif pD;yGm;a&; wuúodkvf pojzihf &efukefNrdKU jyif wpfae&mpD cJGwnfxm;cJhonf/ wuúodkvfrsm;wGif pmMunfhwkdufr&Sd? tifwmeufr&Sd? teD;tem;wGifvnf; tifwmeufqkdif r&Sdyg/ jrefrmtifzkdwuf&JU 2010 ZGefv pm&if;t& &efukef NrdKUv,fwGif tifwmeufqkdif 511 qkdif&SdNyD;? NrdKUjyifywGif 17 qkdifom&Sdonf/ 1 (11 Mo*kwf? 2010) 15


jrpfBuD;em; wuúodkvf ausmif;tkyfu pma&;rtmm;&GufqJG yg;½dkuf ucsifjynfe,f? jrpfBuD;em; wuúodkvf ausmif;tkyf q&mrBuD; a':cifoDwmu olYpma&;rwpfOD;udk twef;0if&rnfh q&mwpfOD; tac: vTwf&m csufcsif; oGm;rac:ojzihf em;&GufqJG yg;½kdufcJhonf/ wuúodkvf pma&;wpfOD;u ]em;qJGNyD; yg;udk½dkufcJhwm em;uyfyef xm;wJhae&mxdoGm;vdkYaoG;xGufNyD; aq;½kHoGm;jy&w,f/ q&mrBuD;u tysdKBuD;? ZDZmaMumifw,f/ t&ifu vnf; jyóemawG jzpfayr,fh tjyif raygufMum;bl;? tckrS}[k ajymjyyg onf/

q&mrBuD; a': cifoDwm&JU ½dkif; pkdif;wJh tjyKtrI udk ausmif;om; rsm;? pma&;rsm; omru a'ocH rsm;uyg raus reyf jzpfaeMu onf/ ,ckudpö rwkdifrDuvnf; AkdufcJGNyD; uav; arG;cgp tjcm;pma&; r wpfOD;udk pmtkyfrsm; twif;o,f ckdif;&m AkdufcJGxm;aom 'Pf&mr usufojzifh xkd pma&;r aq;½kH jyef wufcJh &onf/

touf 40ausmf&Sd a':cifoD wmrSm *syefEkdifiHrS ½ku©aA' (Ph.D) &&SdcJhNyD; jrpfBuD;em; wuúodkvfokdY 2009 ckESpfwGif ajymif;a&TUvmoljzpf onf/1 (14 Mo*kwf? 2010)

&efukefpD;yGm;a&; wuúodkvf ygarmu©\ &ufpufrI &efukefpD;yGm;a&; wuúodkvf (&GmomBuD;)wGif Zlvkdifv 29 &ufaeYu rkd;&moD opfyifpdkufyJG usif;y cJhonf/ rkd;onf;xefpGm&Gmojzihf tenf;i,fom pkduf ysdK;jzpfonf/ Zlvkdif 30 &ufaeYwGif ygarmu© OD;uHaZmfrS aemuf&ufrsm;wGif &GmomBuD; e,fajr&Sd ynma&; 0ef xrf; ta,muf 30 tm; usef&Sdaom opfyif 2000 udk wpftdrfaxmifvQif tyif 80 EIef;jzihf pkdufysdK;&efrSm Mum;onf/ 0efxrf;tdrf,mae rdom;pkrsm;wGif e,fajrXme rS tvkyform;rSL;&JU om;jzpfolwpfa,mufrSm v,f uGif;xJ opfyifpdkuf&if; a>rudkufcHcJh&onf/ xkda>r udkufcH&ol 0efxrf;rdom;pk0if vli,ftwGuf tcsdefrSD aq;½kHydkY&ef ausmif; um;rsm;&Sdaomfvnf; cGihfrjyKaom aMumifh aq;½kHydkY aemufuscJhNyD; Mo*kwfv 2 &ufaeYwGif uG,fvGefoGm;cJhonf/ Mo*kwfv 4&ufaeY a&a0;okomefwGif oN*ÐK[f pOf tcef;iSm;c? a&cJwkdufxm;c? tavmif;o,f,lc? rD; oN*dKvfc pkpkaygif; ukefusonf/ vli,ftokbtwGuf a&a0;oGm;&ef ausmif;rSum;wpfpD;om ay;cJhonf/ um; rvkHavmufojzihf jyifyrS um;wpfpD;vQif usyfwpfaomif; 16

cJGjzihf um;okH;pD; xyfrHiSm;&ojzihf av;aomif;cJG usyg onf/ ygarmu©csKyrf StokbulaiGtwGufoifMum;a&; ESihf pDrHXmerS t&m&Sdrsm;udk aumufcHckdif;&m ulaiGusyf ESpfodef;ausmf &&SdcJhonf/ xkdaiGxJrS wuúokdvfrS pdkufxm; aiG wpfodef; ig;axmifusyfudk EIwf,lcJhonf/ usyfwpf odef;av;aomif;ig;avmifxJrS &ufvnfjyKvkyf&ef usyf ig;aomif;omay;NyD; usefaiGudk ygarmu©csKyf ,lxm;cJh onf/1 (16 Mo*kwf 2010)


tajccHynmausmif;om;rsm; jrefrmpm wwfuRrf;rItm;enf; tajccHynm oif ,laeaom ausmif;om; tcsdKUrSm jrefrmpmbm om &yf wwfuRrf;rItm;enf; csufrsm; &Sdojzihf ,if; bmom&yfjzihf us½IH;ol rsm; &SdvmMuonf/ jrefrmpma&;om;&mwGif rSefokH;rSefjzpfaom pmvkH; aygif;owfykHrSefuefrI? t okH;tEIef;rSefuefrI? 0gus zJGUxkH;rSefuefrIwkdYudk trSm;t,Gif;rsm;pGm okH;pJGaeonf[k tNidrf;pm; ausmif;tkyfq&mBuD;wpfOD;rS ajymqkdcJhonf/ ]uGefysLwm tifwmeufeJY wjcm;bmompum; awG vdkufpm;wmaMumifh jrefrmpmnHhzsif;ukefwmawmh rjzpfoifhbl;/ tckvkyfief;cGif a&mufaewJh bJGU&qdkwJh vl i,fawGrSmawmif jrefrmpm qif;&Jvmwm awmfawmf qkd;w,f/ udk,fhbmompum;yJqkdNyD; ayhgayghavsmhavsmh rvkyfoifhbl;/ ydkNyD;ydkifEkdif uRrf;usifrI&SdzkdYvdkw,f/ q,f wef;ausmif;om;wpfa,muf rSwfpkvSefMunfhawmh

q&mBuD; yDrkd;eif;&JU ]wuf usrf;}qkdNyD; rSwfxm;wm pm vkH; aygif;u ]wuf Murf;}vkdY jzpfaew,f} [k xkd ausmif; q&mBuD;rS ajym jyonf/ wuúodkvf0ifwef;wGif jrefrmpm *kPfxl;xGufol OD;a&rSm t*Fvdyfpm*kPf xl;xGufolOD;a&xuf ESpf pOf xuf0ufausmf enf; onf[q k kdonf/t"dutaMumif;rSmjrefrmpmpDpmukH;udk aumif; pGma&;om;Ekdifjcif; r&Sdjcif;aMumihf[k q&mBuD;u qkdonf/ ,aeYacwfwGif vli,frsm;rSm acwfopfenf;ynm rsm;aemufvdkufvsuf&Sdjcif;aMumihf rdrdwkdYbmompum; ESihf pmaywGif tm;enf;vmaeaMumif;? tajccHausmif; rsm;wGifuwnf;u jrefrmpm rSefrSefuefuefa&;wwf ajymwwfatmif tav;teufxm; oifMum;ay;oihf aMumif; armu©udk ajymqkdcJhonf/1(31 Mo*kwf 2010)

xkdif;tu©&m rGeftoHxGuf pmoifMum;rI ausmif;om;rdbrsm; qE´jy xkdif;EkdifiH? uefcseyl&Dc½dkif? pHcavyl&DNrdKUe,f? 0if; u&Gmausmif;wGif xkdif;tu©&mjzihf rGefpum;toHxGuf pmoifMum;rIudk rauseyfMuaom ausmif;om;rdb 300 eD;yg; qE´jycJhMuonf/ ]uREkfyfwkdY om;orD;rsm;onf <uufrsm;vdk tprf; oyfcH rjzpfvkdyg}tp&Sd xkdif;bmomjzihfa&;om;um uef cseyl&Dc½dkif xkdif;ynma&;Xme0efxrf;rsm;odkY aqG;aEG; wifjycJhMuonf/ odkYaomf vufaxmufc½dkifynma&;rSL; pkyDwdcGefzwf'Du ,ckynma&;tpDtpOfrSm xkdif;tpdk;& ay:vpDjzpfNyD; vkH;0zsufodrf;r&aMumif;? vuf&SdoifMum; a&;pepfudkom jyefvnftokH;jyK&rSmjzpfaMumif; qE´jy acgif;aqmifrsm;udk &Sif;vif;ajymqkdcJhonf/ qE´jyyGJavhvmol xkdif;-jrefrm bmomjyefq&m udkwifOD;u ]qE´jyolawGu xkdif;tmPmydkifawGudk &Sif;

&Sif;vif;vif; rajymEkdifcJhbl;? trSefu rGeftu©&meJY rGef pmay oifMum;aewm r[kwfbJ xkdif;tu©&meJYa&;NyD; rGefvdk toHxGufwJhpepf jzpfaewmudk xkdif;tmPmydkif awG oabmaygufatmif rwifjyEkdifcJhbl;/ 0if;u&Gm[m xkdif;ajray:rSm&SdwJh rGef&Gmjzpfw,f/ xkdif;tpdk;&u rGefpm oifMum;cGihf jyKvkdufayr,hf xkdif;tu©&meJY jzpfaew,f} [k ajymonf/ 0if;u&Gm tv,fwef;ausmif;wGif yxrwef;rS wwd,wef;txd xkdif;tu©&m rGeftoHxGufpepfjzihf 2008-2009 ckESpfrS pwifcJhonf[k oifMum;a&;wm0ef cH EkdifpGrf;axmifuvnf; &Sif;jyonf/ ]xkdif;tu©&m rGef vdktoHxGufzwfcdkif;wm obm0rusbl;? rGefpmayvnf; ysuf? xkdif;pmayvnf; ysufr,fhudef;yJ/ rdbawGvnf; oabmrwlMubl;} [k xkdif;-rGef pmayuRrf;usihfol 17


Ekdifatmifydkifu okH;oyfonf/ jrefrmjynfzGm; rGefwkdif;&if;om; trsm;pk aexkdifMuNyD; 0if;u&Gm tv,fwef;ausmif;wGif ausmif;om; tdrfajc wpfaxmihfig;&mausmf &Sdonf/1 OD;a& wpfaxmihfig;&mausmf &Sdonf/ tqdkyg aus;&GmwGif (10 pufwifbm 2010) xkdif;EkdifiH w&m;0ifaexkdifcGihf rSwfykHwifvwfrSwf&Sdol

ppfawGNrdKUwGif ausmif;raeEkdifaom uav;ta&twGuf rsm;jym;vm &ckdifjynfe,f? ppfawG qifajczkH;&yfuGufrsm;&Sd tpdk;&ausmif;rsm;wGif rdbrsm; qif;&Jusyfwnf;rIaMumihf ausmif;EIwfxGufoGm;&aomuav;i,fta&twGuf wdk;yGm;vmaeovdk teD;tem;&Sd bkef;awmfBuD;ausmif; rsm;wGif ausmif;tyfESHaom uav;ta&twGufrSm txl;ojzihf rsm;jym;vmaeonf/ ppfawGNrdKU? qifajczkH;&yfuGufrsm;jzpfaom t aemufqwf½dk;us? ta&SUqwf½dk;us? atmifcsrf;omESihf rif;'&m;csdwfaus;&Gmrsm;wGif tpdk;&rS zGifhvSpfxm;aom rlvwef;ausmif;rsm; &Sdaomfvnf; ausmif;0ifaMu; t ygt0if tjcm;ausmif;aMu;rsm; ay;aqmif&aomaMumihf uav;rsm;ausmif;rS EIwfxGufcJh&Nyd; teD;tem;&Sd bkef; awmfBuD;ausmif;rsm;odkY ajymif;a&TUtyfESHMuonf/ ausmif;om;rdbwpfOD;u ]usaemfwkdY qwf½dk;us acsmif;wavQmuf&Sd &yfuGufawGrSm vufvkyfvufpm; awG rsm;Muw,f/ tvkyftudkifvnf; tqifrajywJht wGuf tvkyfvufrJh t&rf;rsm;aew,f/ xrif;eyfrrSef wJholawGvnf; tm;BuD;yJ/ 'Dawmhom; orD;awG ausmif; xm;zkdYudpöxuf xrif;eyfrSefatmifpm;zkdYu ydkta&;BuD; w,fav/ uav;awG trsm;pkvnf; ausmif;raeEkdifwJh

18

tajctae a&mufoGm;Muwmayhg}[k ajymonf/ ZrÁL&wem bkef;awmfBuD;ynmoifausmif;rS q &mi,fwpfOD;u ]tckbkef;BuD;ausmif;rSm uav;ta& twGuf 300 eD;yg;awmif &SdaeNyD/ ausmif;&yfwnfa&;u awmh ppfawGNrdKUay:u tvSL&SifawG xnhf0ifwJhaiGeJY &yf wnfaewm/ q&m q&mrawGtwGuf ausmif;om;wpf OD;pDu vpOf 500 usyf aumufygw,f/ trsm;pkuawmh rxnfhEdkifygbl;} [k ajymjyonf/1 (14 pufwifbm 2010)


urÇm hq&mrsm;aeYudk jynfwGif;ESihf xkdif;-jrefrm e,fpyfausmif;rsm;wGif usif;y atmufwkdbmv 5 &ufaeY? urÇmhq&m rsm;aeY (World Teacher's Day)udk q&m q&mr rsm;? ynma&; 0efxrf;rsm;? ausmif;ol ausmif;om; uav;i,f oef; aygif;rsm;pGmjzihf wurÇmvkH;wGif ESpfpOf crf;crf;em;em; usif;yMuonfh tpOftvm &Sdnf/ 2010ckESpftwGufurÇmhq&mrsm;aeYaqmif yk'frSm ]jyefvnfxlaxmifrI q&mrsm;ESihf tpjyK} (Recovery begins with Teachers!) [k EkdifiH wumynma&;tzJGUBuD; (EI) u owfrSwfxm; cJhonf/ NyD;cJhwJhESpf zHGUNzdK;NyD; pufrIEkdifiHrsm;wGif pD;yGm; a&; rwnfNidrfrI tusyftwnf;rsm; jyefvnfemvH xlatmif vkyfzkdY &Sdaeovdk? a[wD ajrivQifESihf yg upöwefa&BuD;rIuJhokdY obm0uyfab;rsm; jyefvnf wnfaqmufzkdYtwGuf ausmif;q&m q&mrrsm; tcef; u@rSm txl;ta&;ygvQuf&Sdonf/ jyefvnfxlaxmif rIrsm;udk q&mrsm;ESihf tpjyKzkdY a<u;aMumf&if; tusyf twnf; 'ku©&Sd&m ae&ma'orsm;odkY q&m q&mrrsm;rS OD;aqmif0dkif;0ef; Mu& ygrnf/ &efukefwkdif;? wHGaw;NrdKU? usL&Sifq&m OD;atmifaz uvnf; ]awGUqkHaqG;aEG; wkdif;jynfat;}qkdwJh aqmif yk'fukd &SyftusÐaemufausmwGif a&;om;NyD; 5&ufaeYu vlpnfum;&mae&mrsm;wGif qE´azmfxkwfcJhonfrSm av;pm; *kPf,lzG,f jzpfygonf/ ]apwem? 0goem? tepf emeJY emokH;emru tepfemcHaewJh jrefrmq&m q&mrrsm; tm;vkH;udk tpdk;&u *kPfjyKoihfw,f/ qif;qif;&J&J ae ae&wJh tNidrf;pm; q&m q&mrBuD;awGudk yifpifvpm wdk;jr§ihfay;oifhw,f}vkdY awmif;qkdcJhonf/ xkdif;-jrefrme,fpyf rJaqmufNrdKUwGifvnf; urÇmh q&mrsm;aeY tcrf;tem;udk ]jrefrma&TUajymif;q&mrsm; tzJGU} (BMTA)u BuD;rSL;NyD; ]'dkY BMTA}oDcsif;jzifh zGihf vSpfcJhonf/ xkdif;EkdifiH? wyfcfc½dkiftwGif;&Sd jrefrma&TUajymif; ausmif; 62ausmif;rS q&m q&mr 400ausmf wufa&muf cJhonfhtwGuf xl;jcm;aom tcrf;tem; jzpfcJhonf/ BMTA OuúX q&mref;a&TESif;? q&mr a'gufwm

ausmif;q&mrsm;tm; urÇmhq&mrsm;aeY trSwfw& vufaqmifypönf;rsm; ay;aepOf pifoD,marmifwkdYrS urÇmhq&mrsm;aeY usif;y&jcif; &nf &G,fcsufESihf q&m q&mrrsm; tcef;u@ tvGefta&; BuD;ykH? q&mrsm; usihf0wfodu©mESihf *kPfaus;Zl;udk azmfjy &if; q&maumif;? q&mjrwfrsm; ay:xGef;zdkY vdktyfae aMumif; ajymqkdoGm;cJhonf/ xkdYaemuf touf 50txuf q&mBuD;? q&mrBuD;rsm;udk *kPfjyKvufaqmifrsm; ay; tyfjcif;? wufa&mufvmaom ausmif;rsm;odkY *kPfjyK vufaqmifrsm;ay;tyfjcif;? AGAPE ausmif;om;av; rsm;rS pnf;vkH;nDñGwfrIazmfjyaom rD;&xm;oDcsif;jzihf azsmfajzjcif;? q&m q&mr toD;oD;rS rdrdwkdY ausmif;rsm; wGif BuKHawGUae&aom tcuftcJrsm;udk BMTA odkY wif jyjcif;jzihf tcrf;tem;udk pnfum;pGm usif;yEkdifcJhMu onf/ jrefrmvlUtzJGUtpnf;onf yifudk,ftm;jzihf q&m q&mrrsm;udk *g&0 ed0gw xm;wwfaom vlUtzJGUtpnf; jzpfonf/ q&m q&mrrsm;udk txifao;jcif;onf rdrd tem*wf? rdrdrsdK;quf tem*wfESihf wkdif;jynftem*wf udk txifao;jcif;yif jzpfonf/ ,ckESpfrSpNyD; urÇmhq&m rsm;aeY a<u;aMumfoHvkdyif jrefrmjynfjyefvnfxlaxmif a&;twGuf q&m q&mrrsm;ESihf tpjyKMuygpkdY[k wdfkuf wGef; qEjyKMuaMumif; od&onf/ (6 atmufwkdbmv 2010)

19


wkdif;&ifom;vli,frsm; tvkyftudkifESihf ynmoiftcGifhtvrf;twGuf NrdKUBuD;rsm;odkY ajymif;a&TU jynfe,ftoD;oD;&Sd wkdif;&if;om; vli,frsm; onf rdrdwdkYaexkdif&m NrdKUESihf aus;vufrsm;udk pGefYcGmNyD; NrdKU BuD;rsm;odkY ajymif;a&TUrI ,ckESpfrsm;wGif ydkrdkrsm;jym;vm onf/ t"dutaMumif;rSm tvkyftudkif tcGihftvrf;? pDyGm;a&; tcGihftvrf;ESihf ynmydkrdk oif,lEkdifa&;twGuf rdrdZmwda'orsm;udk pGefYcGmcJhMujcif; jzpfonf/ ]wkdif;&if;om;awGajymif;wm ausmif;ynma&; twGufyg/ e,fausmif;awGrSm q&mawGu rNrJbl;/ aemufjyD; vli,fawG aq;okH;pJGwmvGwfatmif rdb awGu ajymif;Muwm/ pD;yGm;a&;udkvnf; a'ocHawG xuf w½kwf? ukvm;awGu ae&m,lvmMuvkdYyg}[k &efukef&Sd awmifBuD;toif; Ouú| OD;pdkif;pHtkdufu ajymcJh onf/ &efukefwkdif;twGif; &Srf;? u&if? &cdkif? ucsif? csif;? rGefpwJh vlrsdK;rsm;rSm rdom;pkvdkuf ajymif;a&TU rI ta&t wGuf rsm;jym;vmonf/ tcsdKUrSm wpfOD;csif; t&ifajymif; a&TUNyD;? aemufrS rdom;pkudk ac:,la&TUajymif;cJhMuonf/ Ekdif iH&yfjcm; xGufvkdaom vli,frsm;twGuf BudKwifjyif qifrIrsm;vkyfzkdY &efukefudk a&muf&Sdvmjcif;vnf; jzpf

onf/ jynfe,frsm; t"du pD;yGm;a&;vkyfief;rSm pdkufysdK; a&;vkyfief;jzpfond/ ,cktcg obm0ywf0ef;usifESihf &moDOwk tajymif;tvJrsm;aMumihf jzpfxGef;oifho avmuf rjzpfxGef;rIrsm; BuKHMu&onf/ wEkdifwydkif vkyfief;rsm;udkvnf; vlrsdK;jcm; pD;yGm;a&;orm;rsm;u vTrf;rdk;csKyfudkif vmMuonf/ (atmufwkdbmv 4&uf 2010)

rkd;n§if;NrdKUrS ausmif;tkyfq&mBuD; "m;xkd;cH& ucsifjynfe,f? rkd;n§if;NrdKUwGif rl;,pfaq;0g; okH;pJG ol vli,fwpfa,mufrS trSwf(2) txufwef;ausmif; ausmif;tkyfq&mBuD;udk "m;eJYxkd;vkdufwmaMumifh rdk;n§if; aq;½kHBuD;wGif twGif;vlemtjzpf aq;ukocH,lae &onf/ ausmif;tkyfq&mBuD; OD;oef;xGef;rSm olY&JUausmif;a&SUrSmyif rl;,pfaq;0g; okH;pJGwJh vli,fwpfa,mufrS "m;eJYxkd; jcif;udk atmufwkdbmv 18 &uf? wevFmaeY rGef;vJGydkif;wGif cHvdkuf&onf/ xkd;oGm;wJhvli,frSm ausmif;om;rsm;qDrS vdkufvH aiGn§pfaeol jzpfonf/ "m;eJYxkd;oGm;wmudk udk,fwkdifrsufjrifawGUcJhol rkd; n§if;NrdKUcHwpfa,mufu ]"m;eJYxkd;oluawmh *sif;azmwl; vdkYac:wJh rwl; jzpfygw,f/ ausmif;0wfpkHeJY vmvmNyD;rS ydkufqH&SdwJh uav;awGudk Ncdrf;ajcmufNyD; aiGawmif;yg w,f/ olu rl;,pfaq;0g;okH;pJGzkdY aiGn§pfwmyg/ tJ'D t

20

cif;jzpfwJhaeYu *sif;azmwl;wkdYtzJGU[m pmar;yJGajzNyD; xGufvmwJh uav;awGqDuae aiGn§pfawmif;cHyg w,f/ ausmif;0if;xJu *dwfaygufrSm aq;vdyfaomuf NyD; xkdifaewJh tJ'Daumifav;udk ausmif;q&mBuD;u ausmif;vkHNcKHa&;twGuf ppfaq;zkdY ac:,lw,f/ tJ'DrSm aumifav;u olYqDrSmygvmwJh"m;eJY q&mBuD;&JU &if0udk


xkd;ygw,f/ q&mBuD;u vSnhfvkdufawmh aemufausmukd xkd;rdoGm;jcif; jzpfygw,f/ tckq&mBuD; rdk;n§if;aq;½kHrSm twGif;vlemtjzpf aq;ukoae&ygw,f}[k ajymjycJh onf/ xkda'owGif touf 15ESpfrS touf 20ausmf vli,frsm;rSm rl;,pfaq;okH;pJGaeMuNyD; bdef;jzLudk t aMumxJ xkd;oGif;wJhvli,fawGu trsm;pkjzpfaeonf/ ausmif;teD; ywf0ef;usifrSmrl;,pfaq;0g;udkay:ay:xif

xif a&mif;0,faeNyD;? ausmif;wm0ef&SdolawGu ouf qdkif&mudk wkdifMum;cJhayr,fh xdxda&mufa&muf ta&; ,lwmrsdK; rawGU&bl;[k NrdKUcHrsm;u ajymonf/ rkd;n§if;NrdKUwGif okH;pJGaewJh rl;,pfaq;0g;awGu awmh w½kwf-jrefrme,fpyfzufu vmwm&Sdovkd? zm; uefY ausmufpdrf;wGif;a'ozufuvnf; 0ifvmjcif;jzpf onf/1 (22 atmufwkdbm 2010)

'½kdif;y&ufwDu,feJY jrefrmjynf wuúodkvf ynma&; jrefrmjynfwGif; wuúodkvfrsm;wGif vufawGUavh vmcGihf parcticals rsm; r&Sdoavmuf enf;yg;aeaMumif; pkHprf;od&Sd&onf/ txl;ojzihf vufawGUtxl;jyK bmom &yfrsm;jzpfonfh odyÜHESihfenf;ynm bmom&yfrsm;wGif oifMum;aeonfh q&m q&mrrsm;\ t&nftcsif;? oif Mum;a&;vkyfief; tawGUtBuKHtm;enf;rIrsm;? vkdtyfonfh oifaxmufulypönf;rsm;&Sm;yg;rI? "gwfcJGcef;ypönf;rsm; r vkHavmufrIrsm;? rD;jywfvyfrIrsm;aMumifh wuúodkvfrsm; wGif vufawGU parcticals rsm;udk csefvSyfxm;ae&onf/ enf;ynmwuúodkvf (armfvNrdKif)rS tpm;tpm ESihf"mwkaA'tif*sifeD,moifwef;aemufqkH;ESpfausmif; olwpfOD;u armu©odkY ,ckvkd ajymjycJhygonf/ ]ausmif; rSm wufcJh&wJh NyD;cJhwJhESpfawG wavQmufvkH;rSm vuf awGUtcsdefawGqdkwm tawmfudk enf;yg;ygw,f/ tcsdef Z,m;xJrSmawmh &Sdwmayghav/ 'gayrJY "mwfcJGcef;ypönf; awGu rpkHwm&,f? MuyfrwfrItm;enf;wm&,f? tjzpf avmufom vkyfMu&w,f/ pmawGUoDtkd&DeJY vufawGU rQ watmif avhvmcGihf tvkHtavmuf r&&SdMubl;}/

rauG;aq;wuúodkvf wwd,ESpf ausmif;om; wpfOD;uvnf; '½dkif;y&ufwDu,frsm;jzihfom cJGpdwfbm om&yfwkdYudk avhvmae&aMumif; &ifzGihfajymjycJhygonf/ ]rauG;aq;wuúodkvf vufawGUavhvmrIawGudk wDAD zefom;jyifay:rSmom Munfh½IMu&w,f/ aeYausmif;wuf aeayr,fh ta0;oifvkdyJ/ [dk; &efukefwkdYuaevSrf;NyD; vufawGUudk vkyfjywmudk Munfh&wm/ '½dkif;y&ufwDu,f dry parcticals ayghav/ em;rvnfvnf; jyefar;vkdYu r &bl;/ udk,fwkdif vufawGUavhvmcGihfr&Sdawmh t&rf;cuf ygw,f/ pdwf0ifpm;p&m raumif;ovkd ynmvnf;&oifh oavmuf r&bl;/} ppfbufqkdif&m enf;ynmwuúodkvfrsm;ESihf ppf aq;wuúodkvfwkdYwGifrl ausmif;om;ta&twGufvnf; enf;yg;onfhtjyif vufawGUavhvmcGihftwGuf ypönf; rsm;? oifaxmufulrsm;udk tvQHy,f yHhydk;xm;aMumif; o wif;&&Sdygonf/1 (24 atmufwkdbmv 2010)

21


rJ½kHrSL; ausmif;q&m q&mrrsm;? BuHhzHGUygwD tEkdifr&vQif ta&;,lcH&zG,f&Sd jrefrmjynfwGif;&Sd ausmif;q&m q&mrrsm;rSm Ekd0ifbmv 7&ufaeY usif;yrnfh a&G;aumufyJGudk pdwf0ifpm;rI r&Sdaomfvnf; rJ½kHrSL;rsm;tjzpf wm0ef,l aqmif&Guf ay;&rnf jzpfonf/ ausmif;q&m q&mrrsm;udk rJ½kHapmihf rJa&wGufcsdefESihf rJvmxnhfaom a'ocHrsm;udk tul tnDay;zkdYESifY vkHNcKHa&;wGif yg0ifzkdY ckdif;jcif;jzpfonf/ pm;0wfaea&; rvkHavmufí usL&Sifay;NyD; pm;0wfaea&; ajz&Sif;ae&onfh q&m q&mrrsm;rSm pdwf ygrI r&Sdaomfvnf;? txuftrdefYudkremcHvQif e,f ajymif;a&TUjcif;? usL&Sifvdkifpifodrf;jcif;ESihf trsdK;rsdK; aESmuf,Suf cH&jcif; rsm;jzihf Ncdrf;ajcmufcHxm;&onf/ u&ifjynfe,fESihf rGefjynfe,frsm;wGifvnf; ausmif;q&m q&mrrsm;udk ac:,lNyD; rJrsm;a&wGufykH? a&G;aumufyJG Oya'? aumfr&Sifwm0efrsm;ESihf ywfouf NyD; BudKwifoifwef;ay;rIrsm;? tprf;avhusifhrIrsm; &SdcJh onf/ odkYaomf BuHhcdkifa&;ygwD rJtEkdifr&cJhvQif? rJ½kHrSL; rsm;tjzpf wm0efay;cH&aom ausmif;q&m q&mrrsm; ESihf &yfuGufaus;&GmOuú|toD;oD;udk tvkyfjzKwfjcif;? 'PfaiGcsrSwfjcif;ESihf axmif'Pftxd tjypfay;Ekdif

aMumif; Ncdrf;ajcmufxm; onf/ u&ifeDjynfe,f vdGKifaumf? 'Darmqdk;? z½l;qkd; NrdKUe,frsm;&Sd ynma&;0efxrf;rsm;onf BuHh ckdifa&;ygwDrS 0ifa&mufta&G;cHzkdY tvkt,uf pm&if;ay;aeonf[k uEÅm&0wDwkdif;rf owif;Xmeu azmfjyonf/ ausmif; q&m q&mrrsm; a&G;aumufyJGESihf BuHhzHGUygwDrS 0ifa&muf ta&G;cHa&; ½IyfaxG;aeaomaMumihf ausmif;rsm;wGif q&mrsm; r&SdbJ vpf[maeonf[k od&onf/ (29 atmufwkdbm 2010)

w½kwfr,fNydKifyJGwGif yavmifausmif;ol wwd,qk& w½kwfe,fpyf a&TvDNrdKUü atmufwkdbmv 1 &ufaeYrS 3&ufaeYtxd usif;ycJhonfh 10Budrfajrmuf w½kwfjrefrm aqGrsdK;aygufazmf tvSr,fNydKifyJGü oQrf;jynf (ajrmufydkif;)rS yavmiftrsdK;orD;av;u wwd,qk &&SdcJhonf/ touf 22 ESpft&G,f uGwfckdifol rpdk;aEGonf a&TvDa&muf jrefrmukefonfrsm;tm; udk,fpm;jyKí ,ckv 2&ufESihf 3&ufaeYrsm;u erfharmif; (ac:) a&Tv jrpfab;wGif usif;yonfh tvSr,fNydKifyJGü jrefrmtvS r,f 5OD; tygt0if pkpkaygif; tvSr,f 44 OD;ESihftwl onf vm;½dI;wuúodkvf wufa&mufaeonfh jrefrmpm ,SOfNydKifcJhjcif;jzpfonf/ 'kwd,ESpf ausmif;oljzpfaMumif; od&onf/ ,ckv 10&ufaeYu a&TvDNrdKU? [def;&Sif;a[mf (15 atmufwdkbm 2010) w,fwGif qkay;yJGtcrf;tem; usif;ycJhNyD; olronf qkaiGtjzpf w½kwf,GrfaiG 20000 qGwfcl;&&Sdonf/ olr 22


uav;u@  qGrf;csufxpdkY vlav;&,f em&DMunhfygYuG,f/  iSufi,fjrnfvdkY a&mifeDjrL; MunhfzdkYvdkygbl;/  oajyoif;wJh oMuFefcsdef? MunhfygY jyu©'def  0if;xdefa0vdkY ydawmufjrL; MunhfzdkYvdkygbl;/ rif;ok0Pf (armifacG;zdkY uAsmrsm; pmtkyfrS ul;,lazmfjyonf/)

 0if;umxdefum? vrif;omonf rdk;jymcGifxJ rSeftdrfqGJ/  Mu,fawGMu,fawG? jydK;jyufa0onf a&Tva&mifxJ pdefvnfqGJ/  rSeftdrfMuD;u vif;xdefxdef pdefb,ufu wvufvuf  rdk;jymjymxuf rdk;jymxuf aEGn vjynhf&uf nGefYat; (tif;0) (pHy,faps; uav;uAsmrsm; pmtkyfrS)

23


ausmif;wufoGm;zkdY [efa&;jyif tNrJ olyg0if ykckH;wGif ar;wifcsdwf vrf;rSm wa&;tdyf/ vG,ftdwfuav; xawmhuGm ausmif;udk a&mufvdkYvm wkdYem;rSm tNrJ&Sd vkdwm xkwfay;\/ tvkdufodwJh ausmif;oGm;azmf pmoif&mrSm aysmf wkdYrsm;ac: ausmif;awmfom; ]armifvG,ftdwf}wJhAsm;/ av;pdk; (a';'&J) bJOav;vkd vkH;wkH;wkH;eJY tNyKH;av;u cspfpzG,f ypfvkdufwkdif;rSm vJroGm;bl; axmifvsufom;av; &Sdaew,f/ b0qkdwm c&D;Murf;aygh yifyef;wJhtcg BuKHvdrfhr,f qkH;½IH;jcif;[m a&mufvmwwfvkdY pdwf"mwfruszkdY vdkygw,f pdwf"mwfus&if yef;wkdifa0;ayhg ypfwkdif;axmifav; twk,luG,f/ vJ&ifxNyD; us&ifwufvkdY a&SUqufMupdkY ZJGeJY&,f wkd;wufr,f wkd;wufr,f/ armifarmifNidrf;at; 24


uav

tufaewJh ]tkd;uav;}

;yHkjy

if

uav;u@

uav;wkdYa& .... [kd;a&S;a&S;wkef;uayghuG,f .. jrefrmjynftv,fydkif;a'ou aus;&Gmwpf&Gm rSm armifynmqkdwJh a&xrf;orm; vli,fav;wpfOD; &SdcJh ygw,f/ qif;&JEGrf;yg;vSwJh olwkdY&GmrSm vkdtyfaewJh bkef; awmfBuD;ausmif;wpfausmif;eJY pmoifausmif;wpfausmif; udk vli,fawG&JU tiftm;eJY pkaygif;wnfaqmufEkdifcJhMu w,f/ ausmif;aqmufvkyfNyD;pD;wJhtcgrSmvnf; a0,sm0pö twGuf tvkyfwm0efawGudk &Gmvli,fav;awGuyJ ukd,f pDcJGa0,lMu&wmayhgaemf/ ]ukodkvfa&;rdkY raES;wuf<u? uav;awG&JU ynma&;rkdY tm;vkH;0dkif;0ef;ulnDMu&r,f} vkdY cH,lxm;MuwJh vli,fawG r[kwfvm;/ a&xrf;orm; armifynmav;[m &Gmtjyifbufu prf;acsmif;av; xJrSmaeYpOfaeYwkdif;a&cyfxGuf&owJh/&GmOD;bkef;awmfBuD; ausmif;eJY pmoifausmif;twGuf a&jznhfay;wJhwm0efudk ,l xm;&olyg/ uav;wkdYa& ......... armifynmav;[m qkdif;xrf;eJY a&tdk; 2vkH;udk o,fydk;ygw,f/ a&tkd;wpfvkH;uawmh temtqmr&Sd? r zdwfrpifbJeJY a&tjynfh o,f,lay;EkdifcJhw,f/ 'kwd,a&tkd;rSmawmh tv,favmufrSm uJGtuf&mav; &SdaeowJh/ a&xrf;o,fvm&wJh vrf;aMumif;wpfavQmufrSm a&awG zdwfpifukefwmayhg/ tJ'DtwGufaMumihf ausmif;udka&muf wJhtcgrSmawmh 'kwd,a&tdk;xJrSm a&wpf0ufom &SdawmhwmayhguG,f/ 2ESpfavmuf MumwJhtxdudk a&o,fwkdif; tdk; 2vkH;xrf;&ayr,fh wpftkd;eJY wpf0ufom o,fay;EdkifcJhw,fav/ yxr a&tkd;uawmh tjypftemtqmuif;NyD; a&tjynhf o,fay;EkdifwJhtwGuf *kPf,l0ifh<um;vdkY aeygw,f/ olu 'kwd,a&tkd;ukd tckvdk ajymcJhygw,f/ ]a[h .. igu rif;xufydkomw,fuG/ aeYwkdif;yJ a&tjynfho,fay;Ekdifayr,fh rif;uawmh wpf0ufom vkyf Ekdifwm/} 'kwd,a&tkd;av;[m bmrSjyefrajymEkdifbJ pdwf"mwfusqif;vkdYom ae&wmayghuG,f/ &Suf½THUtm;i,fpdwf vnf; jzpfaerdowJh/ uav;wkdYrSmvnf; pdwfnpfp&mawG &Sdovm;[if/ uav;wkdYa& ... wpfaeYawmh prf;acsmif;av;eHab;rSm armifynm[m a&tdk; 2vkH;udkcsNyD; tarmajzxkdifae&if; prf;acsmif; av;&JU a&pD;oHeJY om,mvSywJh ½Icif;awG Munfh½IcHpm;aecJhygw,f/ uav;wdkYaum prf;acsmif;av;&JU a&pD;oHudk em; qifzl;Mu&JUvm;/ prf;acsmif;av;awGu uav;wkdYudk wpfckck ajymjycsifaeMuw,f/ BuKHwJhtcgrSm em;axmifMunfhyg uG,f/ acwåtem;,lNyD;wJhaemuf armifynmav;[m a&jznhfawmhr,fvdkY jyifqifaewkef;rSm 'kwd,a&tkd;av; u tckvdk awmif;yefpum; ajymjycJhowJh/ 25


]ukdynmcifAsm; .. usaemf trsm;BuD;udk pdwfraumif; jzpfrdygw,f/ &Sufvnf;&Sufw,f/ tJ'DtwGuf udk ynmudk awmif;yefygw,f/ usaemfh&JU tm;enf;csufudk cGifhvTwfygcifAsm} ]bmjzpfvkdYvnf; a&tkd;av;&JU? rif;u bmawGpdwfnpfae&wmvJuGm/ usaemfhudk ajymjyprf;ygOD;} armifynmu jyefar;wJhtcgrSm 'kwd,a&tkd;av;u 0rf;enf;yufvufeJY tckvdk jyefajzygowJh/ ]NyD;cJh 2ESpfvkH;rSm &GmOD;ausmif;eJY pmoifausmif;twGufudk usaemfu aeYpOf a&wpf0ufom o,fay;EkdifvkdY yg/ usaemfhrSmu uJGtufaewJh tm;enf;csuf&Sdavawmh tjynfhro,fay;EkdifvkdYygAsm/ udkynmvnf; tifeJYtm;eJY BudK; pm;o,fydk;ayr,hf BudK;pm;oavmuf tjynfhr&bl; r[kwfvm;} tJ'Dvdk Mum;vdkuf&awmh armifynm[m a&tdk; av;&JU cHpm;csufudk pmemoem;rdygowJh/ uav;wkdYaum pdwfnpfwJhtcgrSm b,folawGudk jyefajymjyjzpfovJ[if/ tif;ayhg .. em;vnfwwfwJh oli,fcsif;awGeJY rdb? q&m q&mrawGukd zGihfajymjy&rSmayhguG,f/ armifynmu a&tkd;av;udk MuifMuifememeJY p um;wpfcGef; jyefajymcJhygw,f/ ]uJ a&tdk;av;a& tcsdefvifhawmhr,f/ wkdYawG tck&Gmausmif;awGqDudk jyefMuwJhtcgrSm &Gmvrf;wpfavQmuf rSm zl;yGihfa0qmaewJh yef;vSvSav;awGudk MunfhoGm;Mu& atmifaemf/} uav;wkdYa& ... trSefygyJ/ prf;acsmif;av;eHab;uae &GmxJzuf udk 0ifvmwJhvrf;wpfavQmufvkH;rSm odyfvSwJh ta&mifpkH yef;rsdK;pkH[m zl;yGihfa0qmaevkdufMuwm/ uav;i,fawG? rdef;rysdKav;awGeJY &Gmol&Gmom;awG[mvnf; yef;tvS awGudk Munfh½IcHpm;aeolawG? bk&m;rSmuyfzkdY? pmoif ausmif;tvSqifzkdYeJY q&m q&mrawGudk vufaqmifay;zkdY cl; ,laeMuolawGeJY &GmvkH;uRwfudk aysmf&TifaeMuw,f/ oeyfcg;bJMum;vdrf;xm;wJh rdef;rysdKav;awG[mvnf; a&mif pkHyef;awGyefvkdY qnf;qmcsdefrSm tvS<u,faejyefw,f/ armifynmeJY a&tkd;av; 2vkH;wkdYvnf;yJ &Gmol&Gmom;awGeJYtwl yef;tvSawGudk cHpm;&if;? MunfEl;aysmf&Tif MuowJh/ pdwfnpfaewJh a&tkd;av;vnf; olYtjzpfudk cPavmufarhaysmufNyD; aysmf&Tifaewmayhg/ uav;wkdYaum yef;av;awGudk cspfw,frkdYvm;/ vrf;qkH;vkdY &Gmausmif;awGqDudk a&mufjyefawmh a&uzdwfpifcJh&wmeJY wpf0ufyJ usefawmhwmrkdY pdwfnpf&NyD/ 'geJY a&tdk;av;[m armifynmukd xyfNyD;awmif;yefpum; qkdjyefw,f/ armifynmu t ckvdk &Sif;jycJhw,fwJh/ ]'Dr,f a&tkd;av;&JU ... apmapmu &Gmv,fvrf;ay:rSm yef;rsdK;pkHawGMum; aysmf&TifaeMuwJh &Gmol&Gmom;awG udk toifawGUw,fr[kwfvm;/ wkdYvnf; aysmfMu&w,faemf? vrf;eHab;u yef;yifav;awG? yef;yGihfav;awGaMumihf yg/ rif;&JU tkd;rSmtufaewJh[mav;&Sdwmudk usaemf tpwnf;u odw,fcJhygw,fuGm/ tJ'DtwGuf usaemfpdwful;& NyD; tokH;csvdkufwmyg/ vGefcJhwJh 2ESpf wkdYtvkyf pwifuwnf;uaygh/ a&o,fvm&wJh &Gmvrf;wpfavQmuf rif;&Sdae wJhzufawGrSm yef;rsdK;aphav;awGudk ysdK;BuJxm;cJhw,f/ wkdYawGaeYwkdif; a&cyfcsdef prf;acsmif;av;qDu &Gmtjyefvrf; rSm rif;u a&avmif;ay;jyefw,f/ 'DvdkeJY odyfrMumcifrSm yef;awGzl;yGihfa0qmvmwm tckqkd&if 2ESpfawmif &SdNyDyJ/ &Gmol&Gmom;awGuyef;tvSawGaMumihfpdwcf sr;f ajrMh uw,f/tdrrf mS &GmOD;bk&m;rSmyef;ylaZmf&if;ukov dk , f Ml uw,f/ &Gmom;vkvifi,fawGu &GmolvkHrysdKawGudk vufaqmifay;zdkYeJY pmoifcef;wGif;? pm;yJGay:wifzkdY yef;awGcl;Muw,f/ 26


wu,fvkdY a&tkd;av;om ykHrSeftwkdif; a&tjynfh o,f,lEkdifcJhr,fqkd&if tckvdk &GmudktvSqifzkdY b,fvG,f vdrfhrvJ/ rif;&JUaus;Zl;aMumifh tm;vkH;aysmf&TifMu&wmyguGm/} armifynmu tckvdk tus,fw0ifh &Sif;jyvdkufwJhtcgrSmawmh a&tkd;av;[m tvGefrSudkyJ auseyfpGmeJY oabmaygufvdkufawmhw,f/ c&D;vrf;qkH;txd a&tjynfhro,fEkdifcJhayr,fh olYrSmvnf; *kPf,lp&m&SdaeNyD r[kwf vm;/ ykHjyifav;uawmh 'DrQygyJuG,f/ uav;wdkYvnf; arQmfvihfcsufyef;wkdifudk avQmufvSrf;aewJh c&D;vrf;rSm pdwfrnpfMuygeJYaemf/ tm;enf; csufqkdwm vlwkdif;rSm &SdpNrJyguG,f/ 'gayr,fh vlwkdif;rSm vkyfEkdifwmawG? vkyfwwfwmawG udk,fpD&Sdaejyefygw,f/ rdrdeJY tjcm;olawGtwGuf aysmfp&maumif;NyD; tusdK;&Sdr,fh tvkyfawGvkyfp&m trsm;BuD; &Sdaeygw,f/ twå[dwvkdYac:wJh rdrd&JU tusdK;eJY y&[dwvkdYac:wJh trsm;tusdK;udk rQrQww o,fydk;EkdifwJholawG jzpfMuyg apvkdY qkawmif;vkdufygw,f/ uav;wkdY&JU awmtpyfwpfae&mu q&marm&

1/ awmawmifobm0taMumif;rsm; 2/ aeYpOfoHk;ypönf;qkdif&m taMumif;rsm; 3/ om;iSufqkdif&mtaMumif;rsm; 4/ vludk,fcE¨mqkdif&m taMumif;rsm; 5/ tyifwdkYESihfywfoufonhf taMumif;rsm; 6/ cspfrIa&;&mukdajymqkdonfh taMumif;rsm;ukd pum;xmrsm; tjzpfzGJ Yavh&Sdonf/

uav;u@

a&S;tcgujrefrmrdef;rysKdav;rsm;onftdrfa&SU uGyfyspfwGif vomaomaeYrsm;wGif Akdif;iifMuonf/ xkdokdY rdef;rysdKav;rsm; tzGJ Yvkduf Akdifiifonfh ae&mukd vlysdKayguft&G,f umvom;rsm; tzGJY vkdufoGm;avh &Sdonf/ xkdokdY a,musfm;av; tzGJ YESifh rdef;uav;tzGJ YwkdY tdrfa&SU uGyfyspfwGif xkdifMuum rnfonfhtzGJYu ÓPf &nfomonfukd pum;xmzGJYum prf;oyfavh &SdMu &mrS pum;xmrsm; ay:aygufvmonf/ pum;xm qdk onfrSm rdrd&nfneT ;f vdak omt&mudkoG,0f u kd u f m0Sux f m;aom pum;pkudk ac:qdkonf/ pum;xm rsm;onf wpfae&mESifh wpfae&m zGJYqkd okH;EIef;ykH rwlMuyg/ pum;xmrsm;ukd atmufaz: jyyg taMumif;t&mrsm; ay: rlwnfum a&; zGJYxm;onf/

erlem pum;xmrsm; 1/ olUtyifu wpf½HkMuD;? olUtoD;u wpfvHk;oD;/ (qHyifESihf qHxHk;) 2/ tpmudk ESpfa,mufujrif? ig;a,mufu ,l? oHk;q,fu 0g;? aumif;pm;awmh wpfa,mufwnf;/ (rsufpd? vufacsmif;? oGm;ESihf vQm) 3/ acgif;MuD;vdkU vnfodrf? zifydefwJh a,musfm;? rdk;ay:ysHumoGm;? odMum;vm; ewfvm;/ (ykpOf;) 4/ ckwfvdkUrjywf owfvdkUrao/ (a&) 5/ i,fpOfu &ifcGifydkuf? MuD;apvdkvdkU wkwfeJU&dkuf? rmapvdkvdkU rD;eJY jrd§Kuf/ (tdk;)

pum;xmuAsm acgif;aygif;pav; idkufidkufae abmfMu,fjydK;jyufa0/ pdrf;jym0ga&T awmif&Snfydk; a&mif&nf vufvufjzdK;/ jzefYusufuMudK; jrdKifjrdKifqdkif jrdKifx ydkifydkifEdkif/ ESpfyg;wljydKif awmc&D; cGef;axmuf ]tdk;a0} nnf;/ (wuúodkvf awmom;)

tajz - Oa'gif; zdkr

jrefrmh&dk;&m pum;xm

27


jrdKUjy ,Ofaus;rIrsm; xGef;um;vmcJhjcif; a&S;a[mif; - acwfopf w&kwf ,Ofaus;rI Civilization Past to Present - China

fqHk; wHwdkif;MuD;

r[mwHwdkif; - urÇmh t&Sn

dk wnfaqmufcJhwmyg/ u ; D u M f n S & ; f i d k w H w f u G w usOf;om;awG? Eå&m,fudk umuG,fzdkYt t / f t m , [ G w w u M f ;a u k d v v f a f u , i f q k d Gu wkdif;jyn ,fvdkYqdkw,f/ wmh tJ'DwHwdkif;i,faw a w h J m S r f mc p S u E k M f c 4 mu 1 2 D v p D a f p S b D E ;r 0 m G frS 1 c&pfawmf rz if; wmyg/ qufwmawmi u M h J c f mu q DvkdrDwm 7300 (rdkifayg a G u f w i a f & k d n q k c o f p t p Y J / e G v w a f a f , e R smfw aus;u 5000 (ig;axmif) au m w D r k d v D Hkvnf;jzpfw,f/ u ; f t n t f v mu u f q a t m o a ; f kppkaygif;t&Sn n u awGYjrifEdkifwJh wpfckw m Ç r u v / f , w g y d S & ) f i k d 4536 r ygw,f/ 2 'or 4 u M e a f mu q a f n w k d fcku ht&SnfqHk; qnfMuD;wp m Ç r u ; f n v m S r f w c a Y e w&kwfawG[m 'Da w,f/ 28 uDvdkrDwm tus,f&Sdyg


vlrIa&;bmom oifcef;pm (tv,fwef; tqihf)

a&S;a[mif;w&kwfjynf q&mr*Fvmatmifrif; uav;wdkYa&… uav;wdkY tckaexdkdifwJh &Gm? jrdKU? jynfe,feJY EkdifiH[m b,fwkef;u pjyD;awmh wnfaxmifcJhwmvJ/ b,folawGu wnfaxmifcJhwmvJ[if/ ordkif;aMumif;udk odoifhouGJU/ avhvmxm;Mu&r,f/ uJ… uav;wdkYudk ar;cGef;wpfckavmuf ar;yg&ap/ 'DurÇmay:rSm a&S;tusqHk; ,Ofaus;rIudk odMu&JU vm;[if/ urÇmht&SnfqHk; r[mwHwdkif;MuD;ay:rSm tOD;qHk; vrf;avQmufcJhMuolawG? aiGpuúLudk yxrqHk; oHk;cJhMuolawGyg/ vrf;aysmufoGm;vdkY rpdk;&drfvdkufygeJYOD;/ wDxGifxm;wJh oHvdkuftdrfajr§mif &SdaejyD/ uHaumif;zdkYtwGufuawmh teDa&mif0wfpHkudk 0wfMur,fav/ 'gawGuawmh a&S;a[mif;w&kwfjynfrSm uav;wdkY MuHKawGU&r,fht&mawGyg/ w&kwfawG[m tifrwef tHhMozG,f&m tEkynmvuf&mawGudkvnf; zefwD;cJhMuygw,f/ tckuav;wdkY toHk;jyKaewJh ypönf;awmfawmfrsm;udkvnf; olwdkYu wDxGifcJhMuw,fav/ ordkif;okawoDawGu &SmazGazmfxkwfay;vdkY a&S;a[mif; w&kwfjynftaMumif; ajymjywJh tJ'DtEkynmvuf&mawGeJY pmayawGudk awGU&Sdxm;Muw,f/ ESpfaygif; axmifausmfwkef;u &THUap;eJY zefwD;xm;wJh &TUHwyfrawmfMuD;udkvnf; xm;&pfcJhMuw,f/ jrefrmjynfeJY e,fedrdwfcsif; xdpy f aejyD; urÇmha&S;a[mif;tusqHk; ,Ofaus;rI xGef;um;cJhwJh a&S;a[mif;w&kwfjynfeJY ,Ofaus;rIudk rdwfqufvdkufygw,f/

29


f m w

fra y THU w

&

1974 ckESpf? ZDtef;jynfe,frSm &THUap;eJY ppfonfawmfawG? ppfjrif;awGeJY ajrMuD;xJu ppfonf

tESpf 2000 ppfonf tESpf 40

zefwD;jyKvkyfxm;cJhwJh &THUwyfrawmfMuD;udk azmfxkwfcJhMuw,f/ awmf? ppfjrif;tiftm; 7500 (ckESpfaxmif ig;&m) avmuf &SdwJh

&THUwyfrawmfMuD;aygY/ &THUap;udk rD;zkwfjyD; zefwD;cJhMuw,f/ {u&mZfbk&ifMuD; usif uG,fvGefwJhtcgrSm olYudk apmihfa&SmufzdkYtwGuf 'D&THU wyfrawmfMuD;udk zefwD;cJhMuwmyg/ (ESpfaxmif) ausmfcJhygjyD/ yHkrSefvlt&G,ftpm;xufudk enf;enf;ydkMuD;wJh awmfawG? ppfacgif;aqmif&kyfwkawGyg/ &THU wyfrawmfwpfckvHk; wnfaqmufcJhwm avmufMumowJh/ tckawmh urÇmvSnfhc&D;onfawG twGuf Munfh&Iavhvmp&maygY/

I xm;wJh tusÐudk MunfhjyD; qif;&J? rif 0wf csrf;omudk ajymvdkY&w,f/ aemufjyD;

rD;zkda

csmi

fapmi

f, ;fpm qi t0wftpm; ta&mifuvnf; tifrwef

0w rSudk ta&;MuD;w,faemf/ [if;oD;[if;&Gufu

ta&mifawGeJh aq;qdk;Muw,f/ ta&mifwkdif;rSm t"dyÜg,f wpfckck xm;&Sdjyefw,f/ f ]rD;zdkacsmifapmihfewf} [m uGifrif;qufacwfwkef;u a&S;a[mif;w&kwfjynfrSm t0ga&mif[m awmf0ifeef;oHk;ta&mif/ tifrwef ta&;MuD;vSw,f/ {u&mZfbk&ifwpfOD;wnf;om 0wfqifcGifh&Sdw,f/ 'DESpftwGif;rSmrdom;pk0if awG tjcm;olawGu tjyma&mif (odkYr[kwf) b,fvdk jyKrlvkyfaqmifMuw,f teufa&mif 0wfMuw,f/ tjzLa&mifuawmh qdkwmudk tjcm;ewfawGxH aMuuGJ 0rf;enf;zG,f&m tpD&ifcHw,f/ tpD&ifcHwm ta&mif/ rdbawG touf&Sifaewkef; raumif;&ifawmh aemifESpfrSm uav;awGu r0wfqif&bl;wJh/ uHqdk;rdk;arSmifMuEkdifw,fwJh/ teDa&mifuawmh uHaumif;wJh ta&mifaygh/ 30

hf ew


urÇmausmf ydk;vrf;rMuD;[m tifrwef ta&;ygcJhygw,f/ tm&Swkduf w&kwfjynfuae ajrxJyifv,ftxdudk &Snfvsm;vSw,f/ ukefonfawG[m [if;cwftarT;tMudKif? a&Txnfypönf;? qifpG,f? ausmufpdrf;eJY tjcm;aom tzdk;wefypönf;awG ukefoG,fcJhMuygw,f/ ydk;vrf;rvdkY emrnfausmf&wmuawmh tJ'Dacwfumvuta&;MuD; qHk; ypönf;wpfckaMumihfyg/ ydk;aumifav;awG&JU ydk;csnfrQifyg/ txl;pyg,f&S,f taumif;pm; t0wftxnf wpfrsKd;aygh/ ydk;xnf[m cdkifcefYw,f/ 'gayrJh Ekl;nHh? aygYyg;vSw,f/ w&kwfawGu vGefcJhESpfaxmifaygif;rsm;pGm uwnf;u ydk;xnfenf;ynmudk ydkifqkdifcJhw,f/ 'gayrJh tjcm;wkdif;jynfawGuawmh at'D 800 ausmfrSom w&kwfawGqDu oif,lcJhMuw,f/

ydk;v

rf;rM

uD;

a&S;OD;wDxGif zefwD;cJhMuolawG a&S;w&kwfawG[m urÇmh,Ofaus;rItwGuf yHhydk;cJhMu olawGyg/ vSywJh tEkynmajrmuf ausmuf&kyf? aMu;&kyf awGuaepvdkY t&kyfpmvHk;awGudk tOD;qHk; wDxGifzefwD;ay;cJhMuw,f/ tjcm; wDxGifrIawGvnf; trsm;MuD;yg/ oHvdkuftdrfajr§mif? vSnf;bD;? ydk;xnf? puúL? a<uxnfeJY aiG puúLawGudk wDxGifcJhMuw,f/ ,rf;rIefY? aAsmuftdk;eJY pGefawGudk vnf; wDxGifcJhMuw,f/ urÇmausmf ynm&SdBuD;awG? tawG;tac: orm; awGvnf; trsm;MuD; ay:xGef;cJhygw,f/ txif&Sm;qHk;uawmh uGefjzL;&Syfjzpfygw,f/ bDpD 479 ckESpf rSm uGefvGefcJhw,f/ &dk;pif;wJh b0aeenf;[m ta&;MuD;aMumif; rdefYqdkcJhw,f/ 'DuaeYtxd olY tqHk;trudk vdkufemMuolawG trsm;MuD;&SdaeqJyg/ 31


f n y j f w k & fw

,aeYacw

tdkvHypfyGJawmfudk 2008 ckESpf wGif pnfum;odkufjrdKufpGm usif;yaeyHk EdkifiH 204 Edkif iHrS tm;upm;orm; aygif; 11028 OD; 0ifa&muf ,SOfjydKifcJhMuonf/

&Sef[dkif;jrdKUawmf nzuf&Icif; w&kwfpD;yGm;a&;rSm urÇmh 'kwd,tMuD;qHk;jzpfonf/

w&kwfuGefjrLepfygwD nDvmcH usif;yaeyHk

Edkb,fvf jidrf;csrf;a&; qkwHqdyf

1989

dk Da&Smifb sOf;us v f i S k & &;q f tu drf;csrf;a mif'Pf 11 ESp fa&;orm;? i j f , kESpf Edkb f/ ifh ax a0ze 2010 c Iyf&Sm;rIaMum ifbdkrSm pmay pfOD;jzpfon lw ;v &Sm EdkifiHa& zpfonf/ vDa f&Sm;wufMuGo j l Iy cHae&o ESihf EdkifiHa&;v © ygarmu 32

ckESpfw jidrf;c Gif 'Drdku srf;pGm a& q ausm E´jyawmi pDa&; if;om f;qdko wDte ;jynfolrsm l ;fe &ifjyi efrif jynfo fa&SUw lU Gi cHcJhMu f jzdKcGif; &on f/


odyÜHu@

f i t f ; r G p ; m D;,

v m; v u r f L s u G E u Y f e ;m --- u v r H c f u m x a

oQif,EÅ,m;

txufwef; odyÜH oifcef;pm - EsL;uvD;,m;pGrf;tif

uav;u@

ausmufrD;aoG;uJhodkYyif ,la&eD,HrSm avmifpmtrmjzpfonf/ ausmufrD;aoG;uJhodkYyif ,la&eD,Hudk urÇm ajr MuD; xJrSyif wl;az: &&Sdonf/ odkY&mwGif oif\ tdrfodkY ,la&eD,H wpftdwfudk rnfolrQ vmydkYvdrfhrnf r[kwfyg/ tb,faMumihfqdkaomf ,la&eD,HtufwrfrS xkwfvTihfaom EsLuvD;,mpGrf;tifrSm txl;pDrHzefwD;xm;aom "gwfaygif;zdkxJwGif xdef;odrf;xm;&Sd&rnfjzpfonf/ ,la&eD,HrSm EsLuvD;,m;pGrf;tm; puf&Hkrsm;twGuf t"du usaom avmifpmjzpfavonf/ ,la&eD,HESihf tjcm;aom EsLuvD;,m;avmifpmrsm;rSm tMuD;tus,f tjiif;yGm;p&mtaMumif;t&mwpf &yfjzpf\/ tcsKdU u rsufarSmufurÇmMuD;\ pGrf;tifjyóemwdkYudk ajz&Sif;&eftwGuf vQyfppfpGrf;tm; xkwfay;Ekdifaom EsL;uvD;,m; puf&HkwdkYudk wnfaqmufjcif;rSm wpfckwnf;aom enf;vrf;jzpfonf[kqdk\/ tjcm;olrsm;url þtcsufudk tjyif;txef uefYuGufMuonf/ tb,faMumihf EsLuvD;,m;ESihf ywfoufjyD; jyif;xefvSaom tjiif;yGm;rI jzpf&ygoenf;/ atmufwGif tcsuftvufrsm;ESihf tjiif;yGm;rIudpöwdkYudk avhvmMunfhyg/

"gwfaygif;zdktvkyfvkyfyHk

uranium rods ,la&eD,H "gwfjyKrIaMumihf tyl&&SdjyD; a&udk a&aiGY tjzpf ajymif;vJay;onf/ a&aEG;aiGU jzihf wmbdkifpufMuD;rsm;udk vnfywfapjyD; vQyfppf udk xkwfvkyf&&Sdonf/

Nuclear Power

,la&eD,H owåKacsmif;rsm; - EsL;uvD;,m; "gwfaygif;zdktwGuf avmifpm 33


f , uefYuGufyg w g y H c f u m w,f Nuclear Power ax

EsL;uvD;,m;avmifpmrsm;rS xkwfvTifhaom pGrf;tifyrmPrSm xkxnf tvGefMuD;rm;vSonf/ ,la&eD,H 1 uDvdk*&rfrSm ausmuf rD;aoG;wefcsdef 60 ESihf nDrQaom pGrf;tifudk xkwfay; Ekdifonf/ EsL;uvD;,m;pGrf;tif puf&Hkrsm;onf obm0ywf0ef;usifudk npf nrf;apaom "gwfaiGYrsm; pGefYxkwfjcif;r&Sdyg/ ausmufjzpf&kyfMuGif; avmifpmrsm;udk toHk;jyKjcif;aMumihf obm0ywf0ef;usifESihf av xk npfnrf;&onf/

EsL;uvD;,m; "gwfaygif;zdkrsm;wGif ,la&eD,HtcsKdUudk yvlwdkeD,H j'yfpiftjzpf ajymif;vJEkdifonf/ tem*wfwGif þj'yfpifudk "gwfaygif;zdk yHkpHopfwGif toHk;jyKrnf/ EsL;uvD;,m;pGrf;tif puf&Hkrsm;\ tEÅ&m,fuif;jcif;ESihf vHkjcHKa&; rSm txl; aumif;rGefvSonf/ puf&HkywfywfvnfwGif um&Hxm; onfh xlxJvSaom uGefu&pf tumt&Hrsm;rSm "gwfa&mifjcnf pdrfhxGufrIudk umuG,fay;onf/ aeYpOfyif vlwkdif;onf ywf0ef;usifrS a&'D,dkowåKMuGypönf; yrmP tenf;i,f &&SdMuonf/ odkY&mwGif EsL;uvD;,m; puf&Hkrsm;rS rqdkp avmufaom yrmPom &&Sdjcif;jzpfonf/ (yHkwGif a&'D,dkowåKMuGypönf;rsm; &&Sdonfh tjcm;aom ae&mrsm;udk azmfjyxm;onf/)

ausmufrD;aoG;udk rD;&dIUjcif;rSm tvGeftEÅ&m,f MuD;rm;vSaom "gwfa&mifjcnfudk rxkwfvTifhyg/ EsL;uvD;,m; avmifpmrS xkwf vTifhaom "gwfa&mifjcnfrSmrl cEÅmudk,fwGif; qJvfrsm;udk ysufpD; apjyD; uifqma&m*gjzihf toufyif qHk;&HI;Ekdifonf/ EsL;uvD;,m;pGrf;tifpuf&Hkrsm;onf a&'D,dkowåKMuG ypönf;rsm; pGefYxkwfonf/ þypönf;rSm ESpfaxmifESihfcsDjyD; "gwfa&mifjcnfwdkYukd xkwfvTifhEkdifonf/ yvlwdkeD,Hjzihf EsL;uvD;,m; (tPkjrLAHk;) xkwfvkyfEkdifonf/ vGefpGm tqdyfjyif;xefvSayonf/ toufrsm; aoapEdkifavmuf onfh þ"gwfypönf;rSm vlom;\ zefwD;rIpifppf jzpfonf/ EsL;uvD;,m; puf&Hkrsm;rS trsm;qHk; xkwfvkyfonf/ EsL;uvD;,m; puf&HkaygufuGJrI jzpf&yf tcsKdUaMumihf avxkESihf a&xkwGif;odkY a&'D,dkowåKMuGypönf; tenf;i,f xkwfvTifhcJhonf/ aemifwGif aygufuGJrI tajrmuftrsm; jzpfvmEkdifp&m&Sdonf/ MuD;rm;aom aygufuGJrIaMumihf urÇmysuf Ekdifonftxd tEÅ&m,fqdk;&Sdonf/ "gwfa&mifjcnf tenf;i,frSm ukd,fcE¨mtwGuf xdckdfufrI rsm;rsm; r&Sdyg/ odkYaomf tcsdefumvMumonfESihf trQ pkaqmif; rsm;jym; vmEkdifjyD; þ"gwfa&mifjcnf\ tEÅ&m,frSm MuD;rm;vSonf/

EsL;uvD;,m; pGefYypfypönf;rsm;udk zefxnfxJwGif odkavSmifEkdif onf/ þzefxnfwkdYudk yifv,fa&atmufwGif pGefYypfjcif;? *&ef EdkufausmufvTmxJwGif jr§KyfESHYjcif;jzihf pGefYypfEkdifonf/

a&'D,dk "gwfowåKMuGypönf;rsm; pdrfh,dkjyD; ywf0ef;usifodkY ra&muf&Sd Ekdif[k rnfolrQ tmrcHEkdifjcif;r&Sd/ zefxnfrsm; ruGJ[k rnfoltm rcHrnfenf;/ ausmufvTmrsm; a&GUvsm;Edkifonf/

tem*wfvlYtzGJYtpnf;twGuf arQmfvifhcsuf pGrf;tifjzpfonf/

tmPm&SifEkdifiHrsm;? tMurf;zuform;rsm;\ vufxJodkY EsL;uvD;,m; enf;ynmESifh ,la&eD,H&&SdoGm;ygu urÇmysufrnf/

oifodyg&JUvm; 34

aeYpOfyif oifonf "gwfa&mifjcnf tenf;i,fpDudk vufcH&&Sdaeonf/ yHkudk &Iyg/ aoapavmufaom ,la&eD,rf yrmPrSm 500 rem jzpfonf/ wESpfvQif oifonf 0.2 rem cefY ywf0ef;usifrS pkaqmif;&&Sdonf/ EsLuvD;,m; pGrf;tif puf&Hkudk EsLuvD;,m; AHk; (tPkjrL AHk;) uJhodkY azmufcGJí r&Edkifyg/

txufwef;tqihf odyÜHoifcef;pm


Lesson Planning Democracy Education 1

q&m arm&

ed'gef; wdkif;&if;om; vlrsKd;pkrsm;\ trsKd;om; vGwfajrmufa&; awmfvSefvSIyf&Sm;rI ESihf 'Drdkua&pDvIyf&Sm;rI wdkufyGJwdkYwGifvnf;aumif;? tem*wf zuf'&,fjynfaxmifpk wnfaqmuf &mwGifvnf;aumif;? jynfolvlxk wpf&yfvHk;\ EdkifiHa&; todtjrifESihf Edkf;Mum;wufMuGrIrSm tc&m usonf/ zGYHjzdK;wdk;wufjyD; jidrf;csrf;aoma'o jzpfvmap&eftwGufvnf; jynfolvlxkonfom y"me jzpf\/ OD;aqmif wdkufyGJ0if&mwGifjzpfap jynfolwdkYrS a&G;cs,frnfh acgif;aqmifrsm;? EdkifiHa&;orm;rsm;rSm rnffol wdkYenf;/ rnfonfh t&nftcsif;rsm; yg&Sdoihfygoenf;/ EdkifiHa&;orm;aumif;rsm;udk a&G;cs,fEdkifpGrf;&Sd&ygvdrfhrnf/ jynfolY tusKd;udk o,fydk;rnfh jynfolYudk,fpm;vS,frsm;? EkdifiHa&;orm;rsm;udk a&G;cs,f&efrSm tm;vHk;wGif wm0ef&Sdonf/ 'Drkdua&pD EdkifiHa&;twGuf txufwef;tqihfrsm;wGif avhusihfay;&rnfh ta&;MuD;aom oifcef;pmwpfckjzpf\/

f

oifcef;pm tpDtpOf

ausmif;oifcef;pm tpDtpOf

uav;u@

(1) twef;pvQifpcsif; wpfcef;vHk;ESihf ed'gef;udk aqG;aEG;yg/ bmom&yf - usihf0wfeDwdESihf EkdifiHom;ynma&; (2) ausmif;olausmif;om;rsm;xJrS EdkifiHa&;orm;vkyf&ef twef; - txufwef; (9-10 wef;) &nfrSef;csuf&Sdolrsm;udk ar;jref;yg/ (3) a&G;cs,fxm;aom tvkyftudkifwpfcktaejzihf oifaxmuful - pm&Gufydkif;rsm;? ydkpwmpm&GufMuD; tb,faMumihf EdkifiHa&;orm; vkyfvdkonfudk &Sif;jyMuygap/ tcsdef - 1 em&D cGJ (4) wpfwef;vHk;ESihftwl]EdkifiHa&;} ESihf ]EdkifiHa&;orm;} udk t"dyÜg,f zGihfqdkMu&ef/ ]ynm&Sif}? ]tufwD;Apf}? ]jynfol}? ]awmfvSefa&;orm;}? ]EdkifiHa&;orm;} ESihf ]vlrI0efxrf;orm;} wdkYtMum; wlnDcsuf? uGm[jcm;em;csuf? vkyfaqmifEdkifpGrf;ESihf tuefYtowfwdkYudk aqG;aEG;yg/ Oyrmay;yg/ acwfwkdif;wGif tjrJwrf; vdktyfaeolrsm;yifjzpf aMumif;vnf; aqG;aEG;yg/ &SdaeOD;rnfholrsm; jzpfaMumif; aqG;aEG;yg/ udk,fpD wefzdk;&Sdolrsm;jzpfaMumif;udk t"duxm; aqG;aEG;yg/ (5) 'Drdkua&pD EdkifiHa&;ynm&yfESihf ywfoufjyD; tusOf;csKyf aqG;aEG;yg/ txl;ojzihf 'Drdkua&pD EkdifiHom;wkdif; em;vnfwwfod&rnfh ynm&yfjzpfaMumif; tav;teuf aqG;aEG;oihfygonf/ (6) jynfoludk udk,fpm;jyKjcif;? jynfolrS w&m;rQwaom enf;jzihf a&G;cs,fcHxm;&jcif;? jynfolESihf wom;wnf; ? xyfwl usjcif;wdkY\ oabmobm0udk aqG;aEG;yg/ (7) rdrdukd,fudk ]EkdifiHa&;orm;} [k uifyGef;wyf,HkrQjzihf EkdifiHa&;orm; rjzpfEkdifaMumif;udk &Sif;jyyg/ axmufcHaom jynf ol? udk,fpm;jyKaom jynfolwdkYrS a&G;cs,f wifajr§mufrSomvQif EdkifiHa&;acgif;aqmif jzpfaMumif;&Sif;jyyg/ (8) ausmif;olausmif;om;rsm;rS av;pm; tm;usaom jrefrmhEkdifiHa&;orm;rsm;? wkdif;&if;om; acgif;aqmifrsm; ? urÇmhacgif;aqmifrsm; taMumif;udk aqG;aEG;ygap/ (9) tb,faMumihf av;pm; tm;usMuonfudk ar;jref;yg/ olwdkY vdkcsifaom EdkifiHa&;orm;aumif;wpfOD;\ t&nftcsif;wdkYudk pm&if;jyKpkyg/ pm&Gufydkif;rsm;wGif aqmhyifjzihf a&;rSwfapjyD; twef;a&SU eH&HwGif tESHUtjym;uyfxm;yg/ (10) wpfcef;vHk;udk 3-4 OD; pD yg0ifaom tkyfpki,frsm;zGJ Yay;yg/ (11) q&mrS wpfwef;vHk;taejzihf jyKpkxm;onfh ]EdkifiHa&;orm;aumif;] t&nftcsif; pm&if;xJrS tkyfpktwGif; tESpfoufqHk;? ta&;MuD;qHk;jzpfonf[k ,HkMunfaom tcsuf (3) csufpDudk a&G;xkwfjyD; &Sif;vif;csufESihf twl aqG;aEG;Muygap/ tkyfpki,frsm;tvdkuf aqG;aEG;jyD;ygu olwdkY ,HkMunfcsuf wdkYudk twef;a&SUodkY xGufjyD; &Sif;jyMuygap/ 35


oifudk,fwkdif ysKd;axmif&rnfh EdkifiHa&; orm;aumif; avhusihfcef; pm&Guf eHygwf -1 'Drdkua&pD EkdifiHa&; oifcef;pm

oif\ pdwfMudKuf EdkifiHa&;orm;aumif; wpfOD;udk a&G;cs,fay;yg/ rnfonfh pHwefzdk;rsm;? t&nftcsif;rsm; udk arQmfvifhxm;ygoenf;/

trnf ausmif;

twef;

&Sif;vif;csuf

&Sif;vif;csuf

&Sif;vif;csuf

wpfzuf pmrsufESmwGif &Sdaom pHwefzdk;ESihf t&nftcsif;rsm;xJrS oifhpdwfMudKuf 3 ckudk a&G;xkwfyg/ tb,faMumihf ESpfouf&onf? ta&;MuD; onfudk &Sif;vif; aqG;aEG;yg/

armu© ynma&; r*¾Zif; - 'Drkdua&pD ynma&; oifcef;pm pmpOf (1) EdkifiHa&;orm;aumif; tvkd&Sdonf 36


'Drdkua&pd ynma&;? 'Drdkua&pD EkdifiHawmf

du©m o f *kP Sdol &

a&&

S ft n &Sdo jrif jzpf& l rn f

&dk;ajzmi fh ol

cHpm; vG,fol yGifhyGifh vif;vif; orm; f

tvkyftay: opöm&Sdol

rsuf&nf rusol

tjcm;olrsm; rS twl,lzG,f jzpfol

[mo OmPf&Sdol

zefwD;wwfol

t&yfjrifhol

qGJaqmif pnf;&Hk; wwfol

tajrmftjrif OmPf&Sdol

aiG aMu; tvGJoHk;pm; rvkyfol

tepfem cHEdkifol

w&m; rQwol

acsmarmvSyol

&yfwnfcsu cdkifrmol

bmomw&m; &dkao udkif;&dIif;ol

vufawGU usol

a0zef cHEdkifol

pdwf"gwf wufMuGol

usef;rmwJY ol

rdrdudk,fudk ESdrfhcsol

av av ;pm; mu fol

vkyf&J udkif&J ol

xufxuf jrufjruf&Sdol

m;vHk; uav;rsm;t fa&; ausmif;aeEdki fol aqmif&GufEdki

MuHhcdkifol

pmem? Muifem wwfol

,HkMunf avmufol

tmPm xufol

bGJU&? ynmwwf

cspfjrw fEdkf; av;pm; zG,fjzpfo l

uav;u@

tvGef zswfvwfrI &Sdonf

37


emrnfausmfyef;csDq&mr jzpfcsifol a0[if a&TGUajymif;jrefrmuav; tvkyform;av;wpfOD;&JU orD ; emrnf u d k rtd`E´ma0[ifcefY vdkY ac:ygw,f/ toufu 11 ESpfyg/ arG;zGm;&m Zmwd uawmh bDvl; uRef;? acsmif;qkH NrdKUe,f? rGefjynfe,f jzpfyg w,f/ orD;&JU rdbESpfyg; rSm azaz OD;armifOD;ESihf arar a':oZifwkdY jzpf NyD; tck orD; tefwD a':oZifa|;EkdifeJY twl rJaqmufNrdKUrSm aeygw,f/ orD; tck xkdif;[Gmzkdif ausmif;rSm 'kwd,wef;rSm ynm oifMum; aeygw,f/ xkdif;ausmif;rwufcifwkef;u a&TUajymif; jrefrm vSnf;bD;ausmif;rSm wwd,wef;txd ynmoifMum; cJhzl; ygw,f/ jrefrmausmif;uae xkdif;ausmif; wuf&jcif; uawmY xkdif;EkdifiHrSm aewJhtwGuf xkdif;ausmif;udk ajymif; wufoifYw,f xifvkdYyg/ orD; xkdif;ausmif;rSm wuf&wm aysmfw,f/ jrefrmausmif;rSm pmoifMum; aewkef;uqkd pma&;? pmzwfrsm;w,fav/ pmr&&if q&mru ½dkufao; w,f/ tckorD;wufaewJh xkdif;ausmif;rSmu yef;csD? vufrI? tu? tm;upm;wkdYudk aeYtvkduf oifay;w,f/ pmoifwJhtcg wDAGDeJY oifwJhtcsdefawGvnf; &Sd w,f/ NydKiyf JGawGvnf; vkyfay;w,f/ ausmif;rSmvkyfwJh NydKifyJGwkdif;rSm orD;qk &&SdcJhw,f/ orD;,SOfNydKif&wJh trsm;pk uawmh xkdif;EkdifiHom; ausmif;ol ausmif;om;awG jzpfyg w,f/ ausmif;rSm 'kwd,wef;&JU twef;acgif;aqmifvnf; jzpfygw,f/ ausmif;rSmusif;ywJh tcrf;tem;awGrSm orD; u jrefrmtuESihf xkdif;tuukd oifjyay;&ygw,f/ paeaeYeJY we*FaEGaeYawGrSm Studio Xang AMCP (Maesod) wGif zGihfxm;wJh tEkynmoifwef;rSm wufaeygw,f/ orD;&JU tem*wf&nf&G,fcsufuawmh tausmfMum;qkH; yef;csDq&mraumif; wpfa,muf jzpfcsif w,fav/ aus;Zl;wifygw,f/

38

&ifzGihfpum;

om;emrnfarmif atmif x G e f ; 0if ; yg/ om; touf 14 ESpf jzpfygw,f/ om;[m i,fi,fwnf;u ck t&G,ftxd tazudk rjrif z l ; cJ h y gbl ; /wpf cgwpfav vrf;oGm; &if; om;vdk&G,fwl awG rdbawGeJY oGm; wmjrif&ifvkdY tarh udk ar;Munfhawmh om; ukd,f0ef 5 vrSmwif tazu ydk;xdNyD; qkH;oGm;w,fwJY/ om;rSm armifESr ig;a,muf &Sdygw,f/ om; ckESpf ESpfom;t&G,frSm &GmrSm tvkyftudkif&Sm;yg;vdkY om; taru om;orD;ig;a,mufudkac: NyD; xkdif;EdkifiH? rJaqmufjrdKUudk ajymif; a&TUvmcJhygw,f/ om;wdkY rdom;pk tm;vkH;ukd om;tudkBuD;u &&m tvkyfudk vkyfudkifjyD; &SmazG auR;ygw,f/ om; tpfudkBuD;u ajcaxmuf wpfzufroefol jzpfygw,f/ om;udk vnf; ausmif;xm;ay;ygw,f/ tckawmh rJaqmufrSm tvkyf tqifrajyvkdY awmvrf;uaeNyD; befaumufudk ol wufoGm;cJhw,fav/ 'gaMumifh om;tck ausmif;uaexGufNyD; yef;&H tvkyfudk vkyfaeygw,f/ vkyftm;cuawmh wpf&ufudk udk;q,f bwf &ygw,f/ tckom;rSm vwfrSwfr&SdvkdY tvkyfem;ae&w,f/ vwfrSwfr&SdolawGudk ola|;u tvkyf rqif;ckdif;awmh pm;0wfaea&; tqifrajybl;av/ om;&JU rdom;pk pm;0wfaea&;twGuf tck om; uefpGef;&Guf cl;a&mif; ae&ygw,f/ om; ausmif;aecsifayr,fh rdom;pk pm;0wfae a&;u ta&;BuD;wmaMumihf tvkyfvkyfae&ygw,f/ om;eJY&G,fwl ausmif;wufaewJh oli,fcsif;rsm;udk ausmif;wufcGifY &aewJYtcsdefrSm ynmudk BudK;pm; oif,l MuygvdkY om;wkdufwGef;vdkufygw,f/


twk,l avhvmp&m zGJU EGJU a&;oD - jrefrm pmpDpmuHk;

aus;vuf naecsrf; naeqnf;qmcsdef aerif;BuD; taemufzuf edrfhqif;aeykHjrifuGif; aumif;uif&Sd wdrfwdkY\ ½Icif; awmpOfawmwef;jrifuGif; aus;iSufrsm; tdyfwef;jyefMuykH naecsdef jrpfjrifuGif; &SifOwårausmf\ awmvm; tusnf;wefvScsdefjzpfykH aevkH;BuD; 0ifoGm;onfh jrifuGif; rdrdtjrifESihf cHpm;rI

wpfaeYwmukefqkH;í wpfnodkY ul;ajymif;oGm; awmhrnfh tcsdefumvonf naeqnf;qmcsdef jzpfyg onf/ a'gif;zvf0gaerif;BuD;onf ta&SUrdk;ukyf puf0kdif; BuD;rS pwifxGufay:vmNyD; MoumoavmuBuD;udk wpf aeYwm tvif;a&mifay;onf/ ta&SUrdk;ukyfpuf0kdif;rS t aemufrdk;ukyfpuf0dkif;qDodkY wjznf;jznf; wa&GUa&GU c&D; ESifonf/ MoumoavmuBuD;ukd wpfaeYwm tvif; a&mifay;NyD;aemuf taemufrkd;ukyfpuf0kdif;atmuf epf jrKyfaysmufuG,fNyD; wpfnwm tem;,lawmhrnf jzpf onf/ wpfenf;tm;jzihf tvif;a&mifrsm; uG,faysmufí tarSmifodkYa&mufawmhrnfh tul;tajymif; tcsdefumv onf naeqnf;qmcsdef jzpfygonf/ þuJhodkYaom tul;tajymif;umv naeqnf;qm\ obm0½Icif; rsm;um; MunfEl;vGrf;armp&m aumif;vSygonf/ naeqnf;qmcsdef\ tprSm a'gif;pMuFmaerif; BuD; taemufbufawmpOfawmwef;uav;rsm;odkY edrfh qif;a&muf&Sdvmcsdefjzpfonf/ wpfenf;tm;jzihf ae0ef; BuD;udk rsufpdjzihfwnfhwnhfMunhfí puf0dkif;ykHo@mef jrif&csdef jzpfonf/ aejcnfwpfaxmif tvif;a&mifwkdY azsmhawmhvmonf/ aerif;BuD;\ tvif;a&mifonf aMu;0ga&mifrS aMu;eDa&mif? aMu;eDa&mifrS vdar®mfa&mif odkY wjznf;jznf; rodrom ajymif;vmonf/ aepuf0kdif;

BuD;\ t0ef;onfvnf; ao;&mrS BuD;BuD;vmonf/ taemufodkY edrhfíedrfhíqif;av ae0ef;BuD;\ t&G,f yrmPu BuD;íBuD;ívmav jzpfonf/ a&Tvifyef; t&G,frS paum0dkif;? a&Tpaum0dkif;rS a&TvSnf;bD;t&G,f yrmPodkY wkd;wkd;vmonf/ þtcsdefwGif ae0ef;BuD;qDrS tvif;wef;wdkYonf MoumoavmuBuD;udk a&T&nf oGef;avmif;ay;onf/ wpfaeYwm wm0efxrf; aqmifNyD; aemuf wpfnwm cJGcGm&rnfhtcsdefwGif aerif;BuD;u EIwf qufvufaqmiftjzpf MoumoavmuBuD;tm; a&T0wf&nf NcKHvTrf;ay;ouJhodkY &Sdonf/ þuJhodkY naeqnf;qmcsdefwGif taemufbuf rkd;aumif;uifü vIyf&Sm;ajy;vTm;aeaom wdrfwkduf? wdrfawmif? wdrfpOf? wdrfrQifwkdY\ ½Icif;rSm yef;csDqef vSygonf/ vIyf&Sm;aeaom wdrftrsdK;rsdK;udk naeqnf; qm ae0ef;BuD;u ta&miftrsdK;rsdK; qifoay;aeonf/ wpfcgwpf&H wdrfrnf;ndKwkdufwdkYu &Sifaerif;BuD;udk ydwfuG,fwm;qD;í avmuBuD;ESihf jcm;ypfonf/ xkdtcg aerif;BuD;u wdrfrnf;ndKwkdufwkdYudk a&Tem;uGyfí avmutjrifwGif tvSqifay;onf/ wdrftxltyg; tenf;trsm; ykHo@mef trsdK;rsdK;udkvkduf í ta&miftrsdK;rsdK; qifayonf/ wdrfawmifpOfwef; BuD;jzpfvdkuf? awmwef;BuD;jzpfvkduf? wdrfO,smOfjzpf vkduf? wdrfa&tkdifBuD;jzpfvkdufESihf rdk;jyma&mifaumif;uif aemufcHwGif toGiftrsdK;rsdK; awGU&onf/ wdrfwkdY\ ta&mifwkdYuvnf; ndKvdkuf? jymvdkuf? &Dvdkuf? rIefvdkuf? vdar®mfa&mifajymif;vkduf? r&rf;a&mifajymif;vkduf? c&rf; a&mifajymif;vkdufESihf a&mifrsdK;pkHjc,foaeonf/ rkd;jym a&mifaemufcHwGif naeqnf;qma&mifu qvkdufxkd; ay;aeaom vIyf&Sm;aeonfh wdrfwdkY\ jrifuGif;onf vIyf&Sm;touf0ifaeaom yef;csDum;BuD;ESihfyif wlao; awmhonf/ þodkY naeqnf;qmcsdef wdrfjrifuGif;wkdY udkMunfh&if; &SifOwårausmf\ awmvm;yg wdrfzGJUudk owd&rdygonf/ &SifOwårausmfu ...

uav;u@

39


]wdrfndKrdv’m? wdrfqlumESihf wdrfjyma&m,Suf? r&rf;zufí wdrfoufwHYa&mif? t0gabmifwGif arSmifcJhwcg? jymcJhwcsdKU ndKcJhwvD? &DcJhwzkH rIefcJhwcsuf? ,k*efxufu av;bufvkH;NcKH? wdrf*VKefvnf; e*g;½kHa<uU? &efcsif;awGUaomf cdk;aiGUvTwfNydKif? *kPfcsif;qkdifcJh} [k a&;zJGUcJhygonf/ naeqnf;qmcsdef wdrfjrif uGif;udk touft0ifqkH; zJGUqkdEkdifaom uAsmjzpfygonf/ naeqnf;qmcsdef\ ½Icif;rsm;wGif awmpOfawm wef;uav;rsm;\ jrifuGif;onfvnf; ½IarmzG,fjzpf onf/ aea&mifwdkuf½dkufusa&muf&m ta&SUbuf&Srf;½dk; rawmifwef;BuD;u jymjymvGifaeonf/ ae0ef;aemuf cHaMumifh aea&mifuG,faeaom taemufbuf awmif pOfwef;uav;rsm;u rdIif;rdIif;ndKUaeonf/ awmifpOfawmifwef;uav;rsm;\ xdyfwGifum; xkH;jzLazG;azG;ESihf apwDuav;rsm; nae&D aejcnfwGif zl;jrif Ekdifonf/ naeqnf;qmcsdefwGif awmifwef;ndKU ndKUqDrS awmrD;avmifNyD; xGufay:vmaom rD;cdk;rD;aiGUwkdYonf txufodkY wvlvlwufaeonf/ awmifckd;awmifaiGU? awmrD;cdk;awmrD;aiGUwkdYonf aumif;uif&Sd wdrfwdkufwdkY ESihf a&m,Sufaygif;pyfoGm;onf/ aemufcHae a&mifjcnf aMumifh rD;cdk;aiGUwkdYonf a&Tckd;a&TaiGUrsm;tjzpf jrifawGU& onf/ ]awmifcdk;ESifh wdrf? a&m,Sufvdrfí wdrfESihfawmif cdk;? awmifudkrdk;í} wdrfcarmuf aqmifxm;aom awmif pOfawmifwef;jrifuGif;rSm naeqnf;qm\ yom'½I cif;wpfck jzpfygonf/ naeqnf;qmcsdef awmifwef;ndKUndKU jrifuGif;rSm vnf; MunfEl;vGrf;armzG,f aumif;vSygonf/ nae&D aejcnfatmufwGif awmwef;ndKU ndKUqDrS awmaumif rsm;\ wGefusL;oHrsdK;pkHudk Mum;&onf/ awmwef;buf qDrS .. ]orifuawmuf? acsua[mufESihf arsmufuBudK;acG? a'gif;tkd;a0} [k wGefusL;oHwdkYudk Mum;&onf/ awmwef;pyf uav;qDrS ]wul;ul; .. wul;ul;}[laom csdK;uloHom 40

omudkvnf; Mum;&onf/ xkdtcsdef awmwef;ndKUndKU aemufcHwGif tdyfwef;wuf&ef jyefvmaom aiGAsdKif;jzL wpftkyfudkvnf; tpkvdkuf wa&GUa&GU ysHoef;aeonfudk jrif&onf/ awmwef;ndKUtxufodkY jrihfwufoGm;aom tcg qnf;qma&mif aiGAsdKif;jzLrsm;tjzpf jrif&onfrSm MunfEl;zG,fjzpfonf/ wpfaeYwm 0rf;pma&;twGuf pm;usuf&Sd&modkY oGm;a&muf&SmazG pm;aomufNyD;aemuf tcsdefwefí tdrfjyefvmaom jrifuGif;yif jzpfonf/ tcsdefwefvQif rdrdtodkuf? rdrdttkH&Sd&mokdY jyefvmavh &Sdaom aus;iSufwkdY\oabmudk tm;usrdao;awmh onf/ naeqnf;qmcsdef½Icif;rsm;wGif woGifoGifpD; qif;aeaom jrpfa&jyif jrifuGif;uvnf; wpfrsdK;tvS qifvsuf &Sdonf/ wNidrfhNidrfhpD;qif;aeaom jrom;a& jyifwGif naeqnf;qm\ aea&mifqifovkdufaom tcg a&TjrpfjyiftoGifokdY ajymif;oGm;onf/ nae&Dae jcnf wkduf½dkufusa&mufí jrpfjyifrS a&TwHvQyfrsm; NydK;NydK;jyufjyuf awmufyvmonf/ tnmqefarmf awmf MuD;u jrpfaMumif;wpfavQmuf txufodkY qefoGm; onf/ atmufjynfpke f &GufavSBuD;wpfpif;u jrpf atmufodkY pkefoGm;onf/ armfawmfBuD;ESifh avSBuD;jzwfoGm; &m vrf;wpfavQmuf a&,ufyef;yGm; jzLjzLazG;azG;x oGm;NyD;? vdIif;vkH;rsm; vIyf&Sm;usef&pfonf/ iSuforÁmef uav;rsm;uvnf; jrpf\ [kdbufurf;ESihf onfbuf urf;? vl;vmacgufwkHYul;oef;aeonf/ udkwHigwkdYonfvnf; a&,mOftvdkufpD;í ydkufuGefrsm; jzefYMuufí ig;zrf;aeonfrSm yef;csDqefvSaom jrifuGif;yifjzpfonf/ ]tkd .. ig;Muif;awGqef ig;wefawG aomifajcOD;rSmv udkwHig a&,mOfpD;ygvkdY ydkufBuD;udk a&csvm} aom jrifuGif;onf nae qnf;qmudk tvSqifay;vsuf&Sdygonf/ jrpfjyiftxuf naeqnf;qma&mifwGif [oFm? pifa&mf? iSufuav;rsm; ysHoef;jrL;wl; aeMuonfrSm vnf; MunfEl;zG,fjzpfonf/ jrpfjyifESihf qufpyfaeaom ae&mwGif oJaomifjyif? oJaomifjyifxufwGif wHigwJ uav;tcsdKUudk jrifawGU&onf/ oJjyifonf a&Ta&mif awmufí? wHigwJukyfonf a&Twif;ukyftoGif jrif&


tay: ar;wifaecsdef jzpfygonf/ aepuf0dkif;BuD;onf urÇmBuD;ESihf wpfnwm cJGcGmcgeD; EIwfqufvuf aqmif tjzpf a&Tjcnfa&mifrsm;udk tpGrf;ukef ydkYvTwfay; aecsdef jzpfonf/ 0kdif;pufaeonfh ae0ef;BuD;onf awmifpOf awmwef; ndKUndKUatmufodkY tpu av;wpfponf epfoGm;onf/ tpuav;wpfprS wpfpdwf? wpfpdwfrS wpf0uf? wjznf;jznf;csif;epfí 0ifoGm;onf/ aerif; BuD;onf wpf0ufrSwpfpdwf? wpfpdwfrSwpfp? aemufqkH; tvif;a&miftpGef;av; awmifpOfawmwef;xdyf use f aecsdefonf MunfEl;vGrf;armzG,f taumif;qkH;tcsdef jzpfygonf/ ae0ef;BuD; awmifpOfawmwef;ndKU ndKUatmuf epfjrKyfí vkH;0uG,faysmufoGm;aomfvnf; aumif;uif wGif aea&mifu jzefYMuufqJ? rkd;aumif;uifjymjymvGifrS a&mifjyefjzihf avmuBuD;udk wwfpGrf;orQ tvif;a&mif ay;í tvSqifqJ? ae0ef;BuD;udk rjrif&awmhaomfvnf; ae0ef;BuD;\ vufaqmifa&mifpOfrsm;udkum; rkd;aumif; uifjymaemufcHwGif awGU&qJyif/ wjznf;jznf;ESihf t vif;a&mifNcKHvTm ½kwfodrf; ½kwfodrf;ívmawmhonf/ tvif;a&mif ½kwfodrf;oGm;onfESihftrQ r[l&ma&mifu vTrf;NcKH vTrf;NcHKí vmonf/ MoumoavmuBuD;onf wjznf;jznf;ESihf vif; &mrSrSdef? rSdef&mrSrIef? rIef&mrSrdIif;? rdIif;&mrS ndKU? ndKU&mrS ndKvmonf/ aumif;uifwGif Mu,fpifuav; wpfvkH; ESpfvkH; NydK;jyufvif;vufonfudk jrif&csdefonf nae qnf;qm\ ed*kH;urÜwf tqkH;owfyif jzpfygonf/ þn aeqnf;qm\ obm0½Icif;rsm;tm; MunfEl;vGrf;arm zG,f aumif;vSyg ownf;/ /

uav;u@

onf/ naeqnf;qmcsdef aea&mifonf Moumo avm uBuD;udk a&Ta&mifzsef;í tvSqifay;aeonf/ awmif ukef; rkdYrdkYESihf awmndKUndKUawmndKUndKUESihf oJaomifjyif? oJaomifjyifESihf jrpfa&,mOf qufpyfaeaom nae qnf;qm½Icif;um; Munfhr0 ½IrqkH;awmhyg/ &Sif Owårausmf\ ... ]oJcif;om0,f? oDwmMunfvJh iSufoHEJGUESihf vGrf;zG,YfNrdKifajc? jrLcdk;a0cJh} [laom uAsmwpf yk'fudkyif owd&rdao;awmhonf/ naeqnf;qmcsdef obm0½Icif;rsm;udk pmzJGUí ukefEkdifzG,fr&Sdyg/ aEG&moD jrLrIefqkdif;aeaom nae qnf;qmcsdefonf a&TrIefrsm;? vTrf;NcKHxm;aom avmu BuD;tjzpf vSypGmjrif&onf/ aqmif;&moD ESif;rIefrsm; tkHYqkdif;aeaomnaeqnf;qmcsdefonfvnf;jyma&TrIef 0wf½kHNcKHxm;aom MoumoavmuBuD;tjzpf vSypGm jrif&onf/ rkd;&moD? rkd;wdrfrsm;? rkd;pufrkd;yef;rsm; oGef;cs aeaom a&mifpkHum;BuD;ozG,f awGUjrifEkdifonf/ nae qnf;qmcsdefonf &moDra&G; &SdorQobm0avmu BuD;udk tvSqifay;xm;onfom jzpfonf/ xkdY aMumihfqnf;qmcsdefudk ]tusnf;wefvScsdef}[kvnf; wifpm;wwfMuao;onf/ tusnf;wefrsm;yif tvS qifEkdifvQif e*dkrlv vSNyD;om; t&mwdkYum; qkdzG,f&m r&Sdawmh/ naeqnf;qm\ tvSo&zlum; bmPk&mZm ac: a'gif;zvf0gac: &xm;,mOfom aepMuFmac: aerif; BuD;yif jzpfygonf/ tvSqkH;tcsdefum; vdar®mfa&mif ae0ef;BuD; taemufbuf awmifpOfawmifwef;rsm;

ynm tvkyfNrJol tvkyfudk tNrJvkyfolonf tvkyfudkpJGí tvkyfüaysmfojzihf tvkyfrvkyf&vQif raeEkdifouJhodkY jzpfav&m? xkduJhokdYaom yk*d¾KvfrsdK;onf vlowå0gwkdY rSD0JaomufokH;&ef rukefcef;Ekdifaom tvdr®mprf;a&wGif;BuD;rsm;ESihf wlMuavonf/ v,fwDq&mawmf

41


English Essay for High School students Herbal medicine Threat Experts on climate change have recently suggested that around a quarter of the world's land plants and animals may be wiped out in 50 years' time if something is not done to constrain the damaging effect of global warming. This is perturbing news, but climate change, with the resultant change to habitats, is not the only threat to their survival that animals and plants face. In some cases, the behaviour of human beings is imperilling their existence. We are probably more aware of the damage done to animals than to plants. Even the very earliest of human beins were hunters, relying on animals for food and clothing. Later, some animals were hunted for commercial gain, as elephants for ivory. In time, the scale of this hunting got out of hand and there began to be a number of endangered species. Legislation is often in place now to delimit or proscribe such hunting, but it is difficult to implement this effectively. Less attention has been paid to the effect of human activity on plants. Yet, for many years people have been plundering and raiding woods, fields and river banks for wild flowers, such as snowdrops and daffodils, to take home and transplant to their gardens. A boost in popularity in gardening has seen as corresponding increase in wild-flower gathering, roots and all. Most viewers rush to garden centres for material for their instant garden, but some rush to the countryside. It is not only gardeners who pose a threat to plants. According to environmentalists, thousands of species of wild plants are being wiped out because of an increase in the popularity of herbal medicine. The plants are being over-harvested. The statistics are alarming and many proponents of herbal medicine will be shocked to hear that their favoured form of healing is having such a devastating effect on the world's flora. It has been reported that up to one-fifth of the species which are used in the herbal medicine industry are being harvested to the point of extinction. Two-thirds of the plants used in herbal medicine are still harvested in the wild, rather than being specially cultivated. The problem is likely to get worse unless mass cultivation of some of these plants begins. More and more people are turning to herbal medicine as an alternative to conventional medicine, partly because of the side effects associated with some of the treatments involved. But our plant life is paying a terrible price for this. Constrain uefYowfonf? csKyfcs,fonf/ This is a formal word meaning to limit or restrict. Either of these simpler words or a synonym for them can be used instead of the formal word: • The architect's design for the new building is bound to be constrained by the tightness of the building budget. • The architect's design for the new building is bound to limited by the tightness of the building budget. • It is important that format art lessons do not constrain the natural creativity or imagination of the children.

42

• It is important that formal art lessons do not

restrict the natural creativity or imagination of the children.

delimit abmifcwf uefYowfxm;onf/ This is a formal word meaning to fix the limits of something: • Residents feel that the polices should take more vigorous action against the teenage thugs, but the law delimits the power of the police in such circumstances. • Residents feel that the police should take more vigorous action against the teenage thugs, but the law establishes the limits of police power in such circustances.


pdwftaESmihft,Sufjzpfaom perturbing This is a formal word meaning giving rise to worry or concern. It can be replaced by a simpler word such as worrying, disturbing or alarming. • It is perturbing that there is still no news of the missing climber. • It is worrying that there is still no news of the missing climber.

hand, get out of hand xdef;rEkdif? odrf;r&tajctae This is cliche which indicates that a situation is no longer manageable. The cliche can be replaced by an expression such as get out of control or become unmanageable: • Some of the marchers were using violence and police were concerned that the protest was getting out of hand. • Some of the marchers were using violence and police were concerned that the protest was getting our of control.

proponent axmufcHtm;ay;ol This is a formal word meaning someone who supports an idea or course of action. It can be replaced by a simpler word, such as supporter, backer, advocate or promoter, or the sentence can be reworded using a verb: • The MP is proponent of free further education for all. • The MP is a supporter of free further education for all. • The MP promotes free further education for all.

imperil tEÅ&m,fjzpfaponf/ This is a formal word meaning to put in danger. It can be replaced by an expression such as endanger, put in danger or put at risk: • People who drink and drive imperil other people's lives. • People who drink and put at risk other people's lives. Implement taumiftxnfazmfaqmif&Gufonf/ This is a formal word meaning to put something into effect or action: • The school authorities have drawn up a bullying strategy, but it has yet to be implemented. • The school quthorities have drawn up a bullying strategy, but it has yet to be put into effect. • We do not plan to implement the suggested changes to the timetable until next term. • We do not plan to put the suggested changes to the timetable into operation until next term.

uav;u@

flora a'ocHopfyifrsm; This is a formal or technical word meaning plants and it can be replaced by the simpler word, or by the phrase plant life, in non-technical contexts: • Mike is interested in botany and is looking for a book on the flora of Australia. • Mike is interested in botany and is looking for a book on the plant life of Australia.

proscribe w&m;0if ydwfyifwm;jrpfonf/ This is a formal word meaning to forbid something. It can be replaced by a simpler word such as forbid or ban: • This is a list of the drugs which have been proscribed by the Athletics Federation. • This is a list of the drugs which have been banned by the Athletics Federation. • This dictator has proscribed all political meetings. • The dictator has forbidden all political meetings.

43


aqmif;yg;

aemifwpfacwfvli,frsm;twGuf *sKH? trJ? qefESihf yJ *sKHwpfaygif &&eftwGuf a& 130 *gvH ukefus onf/ qefwpfaygif &&ef twGuf a& 250 rS 650 *gvH t xd ukefusonf/ trJom; aygifwpfpdwf &&eftwGuf a& 3000 *gvH txd ukefusonf/ tmvl; wpfaygif &&eft wGuf a& 65 *gvH omvdkonf/ w&kwfjynfü w&kwfvlrsKd; 1.3 bDvD,H ae xkdifMuonf/ tEd´,jynfü tdEd´,vlrsKd; 1.1 bDvD,H ae xdkifMuonf/ w&kwfvlrsKd;rsm;onf qefudk tpm;rsm; onf/ tdEd´,vlrsKd;rsm;onf *sKHtpm;rsm;onf/ w&kwf vlrsKd;rsm;rSm tom;qdku bmrSrcsef tukefpm;onf/ &Sm; &Sm;yg;yg; tom;rsm;udkyif &Sm&SmazGazG pm;Muonf/ tdEd´ , vlrsKd;rsm; trsm;pku trJom;rpm;? owfowfvGwf pm;olrsm;vnf; &dSonf/ þtcsufrsm;ukdbmaMumifhajymae&oenf;/ urÇmBuD;tem*wf? jrefrmjynftem*wf? aemifwpfacwf vli,fvl&G,frsm; tem*wftwGuf ajymae&jcif; jzpf onf/ urÇmwGif a&&Sm;yg;rI pwifaeNyD/ 21 &mpkwGif yif a&uyfBuD; qkdufa&mufp&m&dSonf/ wd&pämefrsm; rsKd; wkH;rIaMumifh urÇmhywf0ef;usif csdefcGif&Sm uarmufur jzpfvmaeNyD/ þESpfckudk tcsdefrSD rxdef;csKyfEkdifygu vlom;rsm; toufab; tEÅ&m,f? a&m*gab;tEÅ&m,f wdkYESifh MuHK&awmhrnf/ vlrsKd;pJGrsm;udk ab;z,fxm;NyD; tdEd´,ykHpHESifh aexdkifMurvm;? w&kwfykHpHESifh aeMurvm;/ ar;cGef; wpfckuawmh vlom;wdkY wHcg;0ü a&mufaeygavNyD/ wurÇmvkH; twkdif;twmESihf aeYpOfpm;okH; jcif;udk jyefvnfpDppfzkdY vdkvmNyDqdkwm usaemfwdkY tao tcsm ajymEkdifoGm;NyD/ yxr vkyf&rnfrSm rvkdtyfbJ tydk pm;okH;aerIrsm;? tvQHy,fjzKef;wD;aerIrsm;ukd &yfqdkif; pGefYvTwfypf&rnf/ ywf0ef;usif csdefcGif&Smudk xdef;n§d ay;aom pm;aomuf aexdkifrI jzpf&rnf/ þodkYavQmhcs 44

at;udkukdat;

vdkufjcif;jzifh rnfolrQ tm[m&rjynfh0í aoqkH;&onf [kvnf; jzpfvmrnf r[kwf/ pm;p&m? aomufp&m? tajccHpm;ukef aomufukefrsm; vuf&Sd vlOD;a&ESifh avmufiSonf/ þtusifhom pJGjrJoGm;ygu aemifacwf tqufqufwGif ywf0ef;usif xdef;odrf;rIvnf; tvdk vdk ckdifjrJoGm;rnf/ vlaMumifh ysuf&onfjzpf&m vlujyefjyifjcif; jzifh jyefaumif;vmaponfh enf;wpfenf; om&dSonf/ vltay:wGif wm0ef&dSonf/ oHudkoHzsuf oHacs;wuf? vludkvlzsuf vlYurÇmysuf[kom qkd&ef&dSawmhonf/ rvkyfu tjypfjzpfjyD;? vkyfvQif aumif;oGm;rnf/ udk,fcsif;pm;w&m;udk ywf0ef;usifu awmif; qkdaeNyD/ BuD;oludk&dkao? i,folukd oem;? &G,fwludk av;pm; qdkaom jrefrmh&kd;&m tqdktrdefYonf þacwf awmif;qdkrIESifh tH0ifcGifus jzpfvSonf/ jrefrmrsm; jref rm jyefyDozdkYvdkvmNyD[k ajym&awmhrnf/ EkdifiHjcm;rS a&m *gydk; tusihfrsm;udk z,f&Sm;í acwfvnf;rSDap jrefrm vnf;qefap[k jzpf&awmhrnf/ ywf0ef;usifuawmh xdkokdY awmif;qdk aeygavNyD/ ,ckacwfurÇmonf vlYaMumifh vlYurÇmysuf rnfh urÇmwpfcktjzpf ajymif;vJoGm;cJhNyD/ vlom;rsm;


ykHpHa[mif;? enf;ema[mif;rsm;ESifh aeír&awmh/ vlom;u vlom;b0udk owdESifhapmifhMunfh? 0D&d,ESihf qifjcifaexdkifrSom vlom;wdkY rSDckdtm;xm;&m u ... pdwfukd rdrdtwGuf aexdkifaom pdwf rÇm onf rysufrqD; qufvuf wnf&dSaernf/ pdwfxm; a[mif;rsm;udk ajymif;ypfzdkY vdkvmNyD/ r[kwfapbJ? pdwfudk urÇmtwGuf aexdkifaom urÇmudkysufapaom taMumif;t&if; ESpfck&dS pdwftjzpf ajymif;vJ aexdkif&rnf[k qdkvkd&if; onf/ wckrSm þpmi,fwGif wdkYxdazmfjycJhaom a&t jzpfonf/ ,cif u pdwfrSm rdrdtwGuf vkyfudkif &if;tjrpf avsmhenf;&Sm;yg;vmrIESifh wd&pämefrsm;? opf aom pdwfjzpfonf/ ,ckpdwfrSm urÇmtwGuf yifrsm; rsKd;wkH;aysmufuG,fvmrI jzpfonf/ 'kwd,wpf ckrSm puf&kHrsm; pufu&d,mrsm; ,mOfrsm;rSxGufaom vkyfudkifaom pdwfjzpfonf/ urÇmtwGuf vkyf umAGef'dkifatmufqdk'f tqdyf"gwfaiGU jzpfonf/ yxr udkifaom pdwfESifh r[kwfygu rdrdonf vlowfrI wpfckudkEkdifu 'kwd,udk EkdifzkdY vrf;yGifhoGm;rnf/ usL;vGefaom vlowform; jzpfoGm;onftxd a&t&if;tjrpfudk xdef;odrf;xm;Ekdif&ef t &J&J0Hh0Hh qefYxkwfawG;&J &rnf/... wGuf a&udk acRwmokH;pJG&rnf/ Oyrm- qeftpm; *sKHudk ajymif;pm;rnf/ trJom;tpm; tmvl;udk ajymif;pm; rnf/ vlMuHvQif bmrQrcHEkdif? owdESihfaexdkif&if; tEÅ&m,f taMumif;&if;rsm;udk wpwpNzdKcs oGm;rnfqdkvQif rjzpfEkdifp&mr&dS/ owform; jzpfoGm;onftxd &J&J0Hh0Hh qefYxkwfawG;&J wd&pämefrsm;? opfyifrsm;udk xdef;odrf;Ekdif&ef &rnf/ twGuf awmvdkufrI? zrf;qDrIrsm;udk atmufqkH; txd a&t&if;tjrpfESifh wd&pämef opfyift&if;t avQmhcs ypfrnf/ jrpfwdkYudk udkifwG,f xdef;csKyfEkdifygu pdwftajccH ajymif; vJoGm;NyD jzpfaomaMumifh umAGef'dkifatmufqdk'f tqdyf opfyifrsm;udkvnf; wzufrS pepfwus ckwf aiGUudkvnf; xdef;csKyfrIzufodkY OD;wnf ajymif;vJ vm ,lokH;pJGovdk wjcm;wzufrSvnf; arG;jrLapmifha&Smuf Ekdifonf/ a&t&if;tjrpf ouf&dSwd&pämef opfyifawm a&;rsm;? ab;rJhawmrsm; rsm;rsm;pm;pm; vkyfrnf/ þodkY awmifwdkYESifh umAGef'dkifatmufqdk'f tqdyfaiGYxkwfvkyf qdku xdktEÅ&m,fESpfckudk xdef;csKyfoGm;Ekdifrnf/ urÇmr rIwdkYrSm urÇmysufpD;a&;ESifh qufEG,fae&m a&? ouf&dS ? ao urÇmraMuawmh/ opfyifwdkYtwGuf xdef;csKyf&if;jzifh tqdyfaiGYxdef;csKyf t"du twm;tqD;rSm vlüyif&dSaeonf/ vl jcif;vnf; wygwnf; yl;wJGygvmp&m &dSonf/ ESpfckaygif; \avmbESifh vl\tm&kHcHpm;vGefuJrI wkdYjzpfonf/ w rdum urÇmonf usef;rmvmzdkY aocsmoGm;NyD/ aemif cGef;wnf; ajym&aomf xdef;csKyfaexdkfifjcif; jzpfonf/ wpfacwf wufvli,f om;orD;rsm; twGuf &wwf pdwfudk xdef;csKyfaexkdifyg[k ajym&onfrSm at;p&m jzpfvmrnf/ a,bl,s usvGef;vSonf/ enf;enf;xyfjznfhajymrS ydkí aeYpOfpm;okH;rIudk ,aeYrSpí pwif jyifqif &Sif;vif;oGm;rnf/ tjcm;r[kwf? pdwfukdrdrdtwGuf &efom &dSawmhonf/ aexdkifaom pdwfr[kwfapbJ? pdwfudkurÇmtwGuf at;udkudkat; aexdkifaom pdwftjzpfajymif;vJ aexdkif&rnf[k q kdvk d &if; jzpfonf/ ,cif u pdwfrSm rdrdtwGuf vkyfudkifaom pdwf jzpfonf/ ,ckpdwfrSm urÇmtwGuf vkyfudkifaom pdwfjzpfonf/ urÇmtwGuf vkyfudkifaom pdwf ESifh r[kwfygu rdrdonf vlowfrIusL;vGefaom vl

]]

}}

45


taumif;qkH;

ausmif;

Nidrf;at;qm,m

tdrfrSmjzpfap? ausmif;rSmjzpfap taumif;qkH;aom oif,lavhvmrI tawGYtMuHKawGudk &&Sdae&JU vm;/}

rdwfaqGrsm;? rdbrsm;ESihf vkyfazmfudkifzuf ausmif;q&m q&mrrsm;u rMumcP þar;cGef;udk ar;jref;wwfMuonf/ ] 'DNrdKU &JU taumif;qkH; jrefrm ausmif;u b,fausmif;vJ} [lí jzpf\/ usaemfu vnf; ,ckvkdyif tpOfjyefvnf ajzMum;wwfonf/ ]taumif;qkH;ausmif;qdkwm r&dSao;bl;/ urÇmay:rSm vnf; b,frSmrSudk r&dScJhao;bl;/} tcsKdU Za0Z0g jzpf ukefMuonf/ tcsKdU rSm rausreyf/ rdrd\ ausmif;udkdrS taumif;qkH;[k ,lqxm;onfh rdbrsm;ESifh q&m q&mrrsm;rSmvnf; rmefrcsEkdifao;/ usaemf xyfrH &Sif;jy &jyefonf/ ]wu,fqdk&if rdbawGaum q&m q&mr rsm;yg ar;&r,fh ar;cGef;trSefu 'Dvdkyg/ jyefvSefpOf;pm; awG;awmp&mvnf;ygNyD; wefzdk;tm;jzifhvnf; ydktuJ jzwf&m a&mufygr,f/ uav;awG? ausmif;om; awG[m

46

vufawGYrusaom arQmfvifhcsuf rdbrsm;\ cHpm;csufrsm;ESifh cH,lcsufwdkYudk em; vnf ay;Ekdifygonf/ ausmif;tay:wGif olwdkYrS þodkY (vJGrSm;pGm) ½IjrifwwfMuonf/ ]uav;\ atmifjrifrI ESifh ywfoufNyD; ausmif;rSmvkH;0wm0ef&Sdonf/ taumif; qkH;ausmif;onf tjcm;ausmif;rsm;xuf ydkrdkxda&muf pGm vkyfaqmifEkdifpGrf;&dSonf} rdbrsm; od&dSoifhonfh t a&;BuD;aom tcsufwpfcsufudk axmufjyvdkayonf/ arSmfq&m\ yOövufynmrsKd;ESifh ausmif;rsm; onf atmif jrifrnfh vlom;wdkYudk tqifajyacsmarGU pGm arG;xkwf ay;Ekdifjcif;r[kwfyg/ qef;ppfMunfhMuygpdkY/ ] taumif; qkH;ausmif;} [k ,lqonfh ausmif;rsm;wGif wufa&mufaeMuonfh uav;rsm;pGmwdkYrSm ausmif; vTwfvQifvTwf csif;yif usL&Sif (odkYr[kwf) tydkcsdefrsm;odkY ajy;Mu&jyefonf/ wpfaeYwm ausmif;wGif avhusifh oifMum;xm;onfwdkYudkxyfrHavhvmcGifh&&dSMujcif;yif/ tcsdefydkrsm;pGmay;NyD; usL&Sifwufa&mufMu&onfh


tavhudk tm;ay; vdkí ajymjyjcif; r[kwfyg/ uav;rsm; avhusifhcGifh ydkdrdk &dSonfh oabmudk axmufjyjcif;ESifh tdrfrSwm0ef,lEkdifrIudk em;vnfapvdkíjzpfonf/ b0wGif atmifjrifaom? tqifajyaom ol rsm; jzpfvmap&efftwGufrSm ausmif;wpfckwnf;ESihf r vkHavmufEkdifyg/ þtcsufudk em;rvnfEkdifonfh rdb rsm;rSm ausmif;rsm;onf olwdkY\ om;orD;rsm;udk xif ay:ausmfMum; yk*¾Kdvfrsm;jzpfonfh tJvAwftkdifpwdkif;? bDvf*dwfESifh befumvfqefwdkYuJhodkY arG;xkwfay; rnf[líjzpf\/ rdbrsm; udk,fwkdif uav;rsm;ESifh tcsdef ,lNyD; ynma&;yHhydk;rItaejzifh uav;wpfOD;csif; twGuf tcsdefay;Muyg\avm/

&GufrIaMumifhom &&dSEkdifonf[kvnf; em;vnfxm;Mu olrsm;jzpfonf/ uav;rsm;\ tjyKtrI? tusifhESifh ynma&; vdkufpm;rIwdkYtay: vrf;wnfhay;jcif;? ulnDrI&dSjcif;aMumifh tusKd;rsm;aom? oif,lavhvm vdkaom? oifvG,fwwfvG,faom tavhtxaumif; rsm;? ywf0ef;usif aumif; rsm;udk jzpfxGef;aponf/

ausmif;rydkYrDu rdbtdrf ynma&;okawoe avhvm awGU&dSrIrSm pdwf 0ifpm;zG,f&m aumif;vSygonf/ ynma&;wGif xl;cRef atmifjrifaom ausmif;om;rsm;\ rdbrsm; (q&m q&mr rsm;r[kwfyg)onf uav;\ ÓPf&nf? udk,fydkifpnf; urf;? cH,lcsufESifh todynm wkd;yGm;aponfh pl;prf;avh vmvdkrIwdkYESifh ywfoufNyD; oifhwifhaom tawG;tjrif &dSxm;Muolrsm;om jzpfMuonf/ þrdbrsm;rS vIHU aqmfrI&dSaom ynmywf0ef;usifukd tdrfwGifjzpfapjcif; ESihf t&nftaoG;rDaom oif,lavhvmjcif; tawGUt MuHKwdkYudk xdawGU&&dSapjcif;jzifh uav;\ ÓPf&nfzHGU NzdK;vmap&ef ysKd;axmifay;Ekdifonf[k ,kHMunf xm;Mu onf/ oli,fwef; rpwifrDuwnf;uyif uav;\ oif,lavhvmrI c&D;vrf;twGuf rdbrsm;rS wufwuf <u<u pDpOfMuonf/ (pmBudKoifay;jcif;udk rqdkvdkyg/) uav;\ rlBudKb0ynma&;ESifh oifhawmfrI&dSaom yHHhydk; rIwdkYudk pdwf0ifwpm; vkyfaqmifMu\/ xl;cRefxufjrufaom uav;rsm;\ rdbrsm; onf uav;\ atmifjrifrIrSm rdbrsm;ESifh tdrfwGif; ynma&; yHhydk;rI tajctaersm; tay: ydkrdkwnfrSDaeonf [laom rSefuefonfh tjrifukd cH,lxm;Muolrsm;yif wnf;/ ausmif;q&m q&mrrsm;ESifh ausmif;oif&dk;ñTef; wrf;wdkYwGif t"dutm;jzifh rlrwnf[kvnf; (rSefuef pGmyif) ½Ijrifxm;Muonf/ uav;ynm&nf wkd;wufrI rSm rdbrsm;\ pepfwus? ykHrSefulnDyhHydk;rI? yg0ifaqmif

]]...taumif;qkH;

twk,lp&m tD'pfpwefESifh &kofavm&efYpfwdkY\ tawGUt MuHKrsm;rSm þodkYyifwnf;/ i,fpOfuyif tvGefxl;cRef xufjrufMuonf/ atmifjrifrIrsm; &&dScJhMuonf/ yk*d¾Kvf xl;? yg&rD&SifrsKd;&kd;uawmhvnf; r[kwfMuyg/ i,fpOf

ausmif;qkdwm r&dSao;bl;/ urÇmay:rSmvnf; b,frSmrSudk r&dScJhao; bl;/ ...

}}

awmifaus; uav;b0rSmuwnf;uyif rdbrsm;\ Muifem,k,rIESifh ynma&;tm;ay;rI oGefoifrIwdkY aMumifh tD'pfESifh &kofwdkY\ ÓPf&nfESifh OD;aESmufzHGU NzdK;rI wdkYtwGuf rsm;pGmta&;ygcJhavonf/ e,la,mufNrdKU rS zcifjzpfol tm&Gefpwefonf orD;jzpfol tD;'pfudk ynma&;twGuf vIHUaqmfrI t aumif;qkH;jzpfrnfh ywf0ef;usifudk zefwD;xm;ay;cJhav onf/ tD'pfarG;uif;p uwnf;uyif *EÅ0ifaw;*Dwudk wD;cwfay;NyD; em;qifaponf/ vlBuD;vlaumif;pum; rsm; a&G;cs,fajymqdkonf/ ykHjyu'fjym;rsm; tokH;jyKNyD; pum;vkH;opfrsm;udk aeYpOf avhusifhoifMum;ay;onf/ þodkY yHhydk;rI? xdawGUaprI? avhusifhay;rIESihf vIHU aqmfrIrsm;\ tusK;dquftaejzifh toufwpfESpft &G,frSmyif 0guspmaMumif;rsm;udk jynfhjynfhpkHpkH ajymqkd EkdifcJhonf/ ig;ESpft&G,fwGif b&pfwdefeDum pG,fpkHusrf; 47


twJGJtm;vkH;udk zwf½INyD;pD;avNyD/ 6 ESpf orD;t&G,fwGif e,l;a,mufwkdif; owif;pmESifh pmtkyf 6 tkyfudk aeYpOf zwf½Iawmhonf/ touf 12 ESpfwGif aumvdyfwufcGifh &&dScJhNyD; touf 15 ESpf t&G,fwGif rpf&DS*efjynfe,f wuúodkvfwGif tqifhjrifhocsFmjy q&mrwpfOD; jzpfae avNyD/ aemufxyfwpfOD;rSm t*FvefrS &kofavm&efYpf jzpf\/ rdbrsm;rS tdrfwGif;ynma&; ywf0ef;usifaumif; udk zefwD; xm;&dSay;cJhonf/ aw;*Dw? uav;ynma&; upm;p&m ypönf;rsm;ESifh ynma&; avhvmrIrsm;ukdk &&dScJh onf/ udk;ESpft&G,fwGif uif;b&pf Level pmar;yJGudk ajzqdk atmifjrifcJhavonf/ ykHrSef 16 ESpf t&G,frsm;om 0ifa&mufajzqdkonfh pm;ar;yJGjzpf\/ 10 ESpf orD;t&G,f wGif A Level atmifjrifcJhNyD; atmufpzdkY'fwuúodkvfodkY toif 12 ESpf t&G,fwGif wufa&mufcGifh &&dScJhonf/ rdbrsm;rS ar;oifhonfh ar;cGef; þjzpfpOf 2 ck pvkH;wGif ynma&;atmifjrifrI? xl;cRefrIwdkYrSm tdrfrSm tpjyKjcif;ESifh i,fpOfuwnf;u yif tcGifhtvrf; &&dSjcif;wdkYjzpfaMumif; awGU jrif&ygrnf/ ausmif;rS yHhydk;ulnDrIjzifh atmifjrifrI &&dSrnfudk apmifhpm; arQmfvifhaernfhtpm; jrefrmrdbrsm;onf rdrdwkdY udk,f wkdifyif tdrfrStpysKd; ulnDyhHydk;rIay;&ef txl;ta&;BuD; onfudk odjrifem;vnfoifh\/ txl;ojzifh ynma&; wefzdk;rsm; usqif;ae&onfh þumv0,f tdrfESifh rdb wdkY\ tcef;u@rSm uav;i,f\ tem*wfynma&; twGuf ydkíyif tc&musaeawmhonf/ rdbjzpfonfh rdrdwdkY tydkif;\ txl;ta&;ygrIudk oabmaygufoifh ygonf/ þwGif rdbrsm;rS yxrqkH; ar;cGef;xkwfoifh onfrSm þodkY jzpfoifYonfr[kwfygvm;/ ] ausmif;q&m q&mrawGeJY ausmif;&JU wm0ef&dSrIudk rajymcifrSm wdkY&JU uav;ynma&; atmif jrifrItwGuf tdrfuaeNyD;awmh wkdYudk,fwkdfif wm0ef,lzdkY tqifoif hjzpfMu&JU vm;/} g jidrf;at;qm,m

48

0g;&ihfudk aZmfxufwkdY twef;ydkifq&mru tawmfqdk; wmyJ/ taMumif;aMumif;aMumifh cGifhrwdkifrdyJ ausmif; 3 &ufav; ysufvdkufrdygw,f? rdbac:cJh&rwJh/ udk,fY bmom &kdufESuf qkH;rvkdufvnf;jyD;wJh[m? BuD;aom trIi,fatmif i,faomtrI yaysmufatmifvdkY r&dSbl;/ zm;zm;,m;,m; raeEkdifwmeJY bmr[kwfwmav;udk awmif ykHBuD;csJUawmhwmyJ/ rdbac:rvm&if ausmif; tkyfBuD;&kH;wifrwJh/ wifaygY/ aZmfxufwdkYuvnf; q&mrrdkY &kdufvdkufwm omcHrSm 'DvdkNcdrf;ajcmufwmrsKd; vkH;0rBudKuf/ ausmif; tkyfBuD; &kH;ruvdkY NrdKU e,fynma&;rI;&kH; wifvdkufyapOD;? 'DvdkykHpHeJYawmYjzifh b,frdbudkrS rac:? q&mr BudKufovdkomvkyf ajymvdkufawmh b,ftcsdefxJu rsufrkef; usKd;aew,frodygbl;?qlaqmifhNyD;awmhxGufoGm;vdkuf wm? ausmif;tkyfq&mBuD;uvnf; wef;ac:awmhwmyJ/ ]armifaZmfaZmfxuf ½kH;cef;vmcJh} wJh/ ajymvdkYomajymwm ausmif;tkyfBuD; a&SUS us qifajcay;zdkY bmrSBudKrpOf;pm;&ao;/ tazajymbl;wm owd&awmY vdrfzdkYawmif r0HYr&J jzpf&w,f/ taz q,f wef;wkef;uwJY tazeJY oYloli,fcsif; ausmif;ajy;wm ay:oGm;NyD; twef;ydkif q&mreJY jyóemwufawmh ausmif;tkkyfq&mrBuD; ½kH;cef; a&mufNyD; aemufaeY rdb ac:vmcJh ckdif;owJh/ tazuvnf; tdrfrSmjyef rajym &Jawmh oli,fcsif;eJYwkdifyifNyD; &yfuGufxJu qkduúm; q&mawGudk 5 usyfpDeJY taz ta,mifaqmifay;zdkY


armifausmif;om;

0g;EkywfwJhacwf iSm;owJh/ qkduúm;q&mawGuvnf; wkdufykHawGbm awGawmif &Sm0wfvmay;owJh/ (tazwdkY ausmif;om; t&G,fu waeukefqdkuúm;eif;vdkYawmif 5 usyf &zdkY rvG,fbl;wJh? tazuvnf; tdrfuaeckd;ay;&wmqdkyJ)/ ausmif;tkyf q&mrBuD;a&SU &yfNyD; tazwdkYu cyfwnf wnfeJY uRefawmfwdkY a&mufygNyD q&mrBuD;vdkY ajymvdkuf awmh q&mrBuD;u tazwdkYac:vmwJh qdkuúm;orm; awGudk MunfhNyD; bmawmfvJvdkY ar;vdkufawmh qdkuúm; q&mawGuvnf; taz ygvdkY ajymvdkufowJh/ q&mrBuD;u tazudk eifhtaru b,fwkef; u aemuftdrfaxmif jyKvkdufwmvJwJh/ tazu aMumifNyD; ]Asm bmjzpfvdkYvJ} qdkawm?h q&mrMuD;u] eifYtazu ½kH;0efxrf;qdk? 'guqdkuúm;orm;yJ igawmif NyD;cJhwJh okH;av;&ufurS iSm;pD;xm;ao;wm [kwfw,f rdkYvm; qdkuúm;q&m} qkdNyD; qdkuúm;orm;bufvJ vSnfh ajymvdkufa&m/ qkduúm;q&muvJ [kwfuJhwJh/ tJrSmwif tazwdkY tvdrf awGay:oGm;NyD; 0g;Eku0g;&ifhywf r&bl;? rSwfxm;vdkY q&mrBuD;ajymwm cH&owJh/ aemuf ausmif;rSma&m tdrfrSmyg t½dkufcH&owJh/ pOf;pm;prf;? pOf;pm;prf;? q&mBuD;udk b,fvdk qifajcay;&rvJ/ [kwfNyD odNyD? q&mBuD;u csJorm;? ESpfvkH;xDorm;? tm;tm;&dS (q&m q&mrawG vpf&if vpfovdk) csJxdkifwGufaewwfwm? ESvkH;*Pef;eJY qif

ajcay;&r,f? [kwfNyD/ ausmif;tkyfq&mBuD; &kH;cef;a&mufawmh ] vkyfprf;ygOD; rif;u? ausmif;vJ ykHrSefrwuf? rdbac: ckdif;wmvnf; rac:eJY? q&mrudk rxDav;pm; vkyf aew,fqdk} a'goBuD;wwfwJh q&mBuD;u qD;a[muf awmhwmyJ/ uRefawmfvnf; rsufESmi,feJY ab;u q&m q&mr awG rsufESmMunfhNyD; ] [kd - - q&mBuD;eJY om;ESpf a,mufxJ ajymyg&apcifAs} vdkY ajymvkdufawmh q&m q&mrawGawmif aMumifoGm;ykH &w,f/ bmvJ[aygY/ q&mBuD;u ] bmjzpfvdkYvJuG} qkdawmY acgif;ikHYxm;NyD; ]q&mBuD;eJY ESpfa,mufxJ ajymrSudk &rSmrdkYyg}/ a'go rsufESmeJY q&mBuD;yg Za0Z0g jzpfoGm;NyD; ]uJoGm;oGm;? q&m q&mrawG udk,f0if&r,fY twef; udk,foGm;vdkuf Muawmh} wJh/ q&mq&mrawG xGufoGm;MuNyDqdkrS ]uJ ajym rif;ubmjzpfwmvJ} ab;bD aemufausm rvkHovdk [kdMunfh'DMunfh vkyfvkdufNyD;rS wdk;wdk;av; ]'Dvdkyg q&mBuD;? tdrfrSm pD;yGm;a&; tqifrajywm MumygNyD? xGufayguf wpfcktaeeJY ESpfvkH;xD xdk;awmhvnf; wpf cgrSrayguf jzpfaewm? tcktarhaqGrsKd;awG tdrfrSm aqme,fbufu bdk;awmfwpfa,muf a&mufaeNyD; ESpfvkH; twdwfay;wm t&rf;rSefw,fajymvdkY oGm; em;axmifaewm? wu,frSefw,f q&mBuD;&m} ajym &if; q&mBuD; rsufESm tuJcwfvdkufa&m? uGufwdyJ/ tawmfudk pdwf0ifwpm; jzpfoGm;wJhykH/ ] a[ - -bdk;awmf[kwfvm;? olub,fvdk twdwfawGay;NyD; b,fvdkrSefwmwkef;[} wJh/ ] raeYu aeYcif;u oGm;awmif;awmh opfwkH;BuD; vufn§Kd; xdk;jyw,fav/ tarwdkYu opfu ajcmuf? wkH;u cGef? ajcmufcGefqdkNyD; awmh aumufMua&m} ]at;av? tJvdk aumuf&rSmaygh? tJ-'gayrJh raeYu naeuxGufwmu okH;wpf r[kwf vm;? bmqkdifvdkYvJuG}/ ]qkdifwmaygh q&mBuD;&m wJYMuD;ay;wmav opfwHk;qdkwm oHk;wpfaygY q&mMuD;&JU } ] [m- okH;wpf opfwkH;? opfwkH;okH;wpf - - rSefvdkufwmuGm} pm;yJGudk ykwfNyD; tm;rvkdtm;r& 0kef;ueJY x&yfvkdufNyD;rS w a,mufa,mufrsm; jrifoGm;rvm; pkd;&drfykH [kd'DMunfh 49


vdkufNyD; ] awmuf -- emvdkufwmuGm? raeYxJu rif;eJYawGY&if igaygufNyDuGm? 'DaeYa&m bmajymvJ} ] 'DaeYu aeYcif;rSm od&rSm q&mBuD;? ausmif;qif;rS uRefawmfoGm;&rSm}/ ] at; 'Dvdkvkyf? bmajymvJ od&if q&mBuD;qD zkef;quf? a&mh-- 'gu q&mBuD; zkef;eHygwf ? q&mBuDd; xdk;csdef&atmif ESpfem&D rxdk;cif qufaemf? rif;twef;ydkif q&mrvnf; q&mBuD; Munfhajymvdkfuf r,f? rif;uvnf; uvefuqefawmh rvkyfeJY Mum;vm;? oGm;oGm;? aeYvnfom zkef;qufzdkY rarheJY} q&mBuD;ac:vdkY &kH;cef;oGm;NyD; jyefvmwJh t wef;ydkifq&mr rsufapmif;wcJcJeJY rausrcsrf; jzpfaeykH &ayr,fY uRefawmfb,fvdk &Sif;vdkufwmvJ tawmfod csifaeykH&ygw,f/ twef;om; oli,fcsif;awGuvnf; 0dkif;ar;Muygw,f/ bmrsm;ajymrvJavaygY/ ta&;BuD; wmu ESpfem&D rxdk;cif q&mBuD;udk ajymzdkY twdwfwck pOf;pm; rddzdkYvkdw,f/ q,fhESpfem&D ausmif;qif;NyD; aeYcif;usawmh ESpfem&Dxdk;twdrSm q&mBuD;qD zkef;qufygw,f/ ] at; bmwJhvJ } ]vufESpfacsmif; axmifjyw,f q&mBuD;} } [kwfNyD[kwfNyD q&mBuD; udk,fYbmom aumuf vkdufr,f? aus;Zl;yJ om;} tJ'Dnaeu ESpf&SpfxGufygw,f/ aemufaeY ausmif;a&mufawmh q&mBuD;u rkefYpm;vTwfcsdef vmcJh rSmw,fqdkvdkY oGm;awmh tm;&0rf;omudk xBudKNyD; ] at; - ig aygufw,fuG? ig;&mbdk; ESpfywf vdkufwmavuGm? rif;wkdYtdrfa&m aygufMuvm;? [kdaeYu okH;wpfudk opf wkH;jywm oabmraygufMubl; qdkawmh 'DaeYawmh &Sif; atmif jyrSmyJqdkNyD; &kd;&dk;yJawG;vdkufwmuG/ a&mh'DrSm ydkufqHESpfaxmif? wpfaxmifu rif;rkefYzdk;,l? aemufwpfaxmifu q&mqD zkef;qufzdkY} ] [m r,lygbl; q&mBuD;cifAsm}/ b,fvkd ajymajymr&ygbl;/ ZGwftwif; ay;aewmeJY ,lvdkuf &wmaygY/ q&mBuD; tcef;uxGuf aiGESpfaxmif tdwf xJxnfhwm jrifvkdufwJh q&m q&mrawGu yg;pyf ta[mif;om;awGeJY MunfhvdkY/ uRefawmfvnf; q&mBuD;udk twdwf zefwD;ay;zdkY udk,fwkdifxGif *Pef;&atmif uvif'gav; bmav; 0,f&awmh wmaygY?/ &yfuGufxJuawmif 50

aZmfxufwpfa,muf csJxdk;wwfaeNyD xifukefMua&m/ [kdwGuf'DwGuf vkyfvdkufawmh uRefawmfu av;wpfvkH; BudKufa&m/ 'geJY ] uHxrf;vmNyD;&if vSHxrf;vmwm quf jrif&r,f ajymygw,f q&mBuD;} vdkY owif;ydkYvdkufa&m/ tJ'D nae xdkom;awGu tukefidkNyD; 'dkif;pm;ygw,f/ r aeYnaeu *Pef;ESpf&Spfudk &SpfESpfvdkY jyefxGufw,f av/ aemufaeY ausmif;a&mufawmh q&mBuD;u aygufjyefNyDwJh/ [m b,fvdk jzpfygvdrfh? uRefawmfu av;xifvdkY vSrf;ajymw,f ? xGufwmu&SpfESpf ? bmrSr qkdif/ tJ'geJY q&mBuD;u b,fvdkaumufNyD; b,fvdk aygufwmvJ ar;awmh ] rif;bdk;awmfeJY igeJY tusKd;ay; w,fuG? 'gaMumifh igaumufwm rSefwm? tJ'Dbdk;awmf ig udk;uG,f&r,f}/ ] Asm}qdkawmY.. ][kwfw,fuG? waeYu wnfhwnfhMuD; ay;xm;NyD;NyD;av? 'gaMumifh aemufaeY 'DavmufvG,frSm r[kwfawmhbl;/ vSHqkdav;vdkY vlwkdif;odaewm? tJvdk r[kwfavmufbl;/ vudkAk'¨[l; taeeJY r,l&if &m[kt aeeJY ,l&w,f/ &m[ku&SpfuG? av;jrif&if &Spfjyif&w,f tqkd&dSw,f/ 'gaMumifh ig &SpfyJywfvdkufawmh ? bdk;awmf udk vÈbdkY uefawmhzdkY aumif;aeNyD/ igYudk rif; bkd;awmfqD vdkufydkYuGm} wJh/ Aka'¨g tJ'grS jyóem/ r&dSwJh bdk;awmfudk b,ffvdk jy&ygY? wwfEkdifbl;/ 'Dvkd &TD;&OD;rSmyJ? ] tm -tJ vdk vkyfvdkY r&bl; q&mBuD;? tarwdkYu bdk;awmfukd uwd ay;xm;w,f? b,folrS rodap&ygbl;? b,folrS rac: vmygbl;vdkYav? uwdazguf&if pdwfqdk;oGm;ygr,f} ] at; [kwfw,fuG? tJ'golawmfpif ppfwm? ol awmfpifawGu xifay:rSm rvdkvm;bl;? at;aygYav? tif; 'DvdkvkyfuGm q&mhtpm; rif;uefawmhay; q &m aemufaeY vSIzG,fypönf;awG ay;vdkufr,f/ aemuf wjznf;jznf; udk;uG,fcsifwJh q&m&dSw,fqdkwm ajym ay;} wJh/ tJ'DaeY aeYcif;usawmh bmtwdwfay;&rSef; vJ rodawmhbl;/ ESpfem&Dxdk;vdkYom zkef;qkdifrSm zkef;cGuf udkifvdkufw,f? bmajymr,f rpOf;pm;&ao;bl;/ q&m BuD;u ][vdk [vdk aZmfxufvm;} vkyfaeNyD/ tJ'Dtcsdef zkef;ajym&atmif avQmufvmaewJh pkHwJGudkMunfhNyD; jzwf


ueJ ay:vmwJh pdwful;u ] armifr,fESpfjzm twlvm? q&mwynfh atmifyJGqufvdkYajymygw,f q&mBuD;} tJ'DaeYnaerSm ig;ajcmuf xGufygw,f/ aemufaeY reufrSm q&mBuD;udk,fwdkif ydwfjzLpawG? yef;oD;awG? rkefYawGeYJ tdrfa&mufvmNyD;] ayguf jyefNyD;a[h? tJ'geJYbkd;awmfudk uefawmhzdkY ypönf;awG 0,fNyD; vmay;wm? ydkufqHvnf; ig;axmif uefawmh vdkufr,f} wJh/ 'ku©ygyJ? udk,fhq&mBuD;qDu vdrf,l xm;&if vnf; roifhawmf trSefudkvnf; rajym&Jawmh? cufNyD/ rxl;bl;? Zwfvrf;jzwfwm aumif;w,f? r[kwf&if aemuftywfawG twdwfqufzefwD; ae&OD;r,f/ 'Dawmh ] q&mBuD; aemufusoGm;NyD? aemuf "gwfusrS jyef vmr,f ajymygw,f} ][m oGm;ygNyDuGm? igYudk 'Davmuf tusKd;ay;wmawmif zl;cGihf rMuHKvdkufbl;uGm} ]'geJY raeYua&m q&mBuD;u b,fvdk aumuf NyD; b,fvkdaygufwmvJ} ] 'DvdkavuGm armifr,fESpfjzm twlvmqdk wmu r*Pef;eJY pkH*Pef; wJGvmr,fajymwm? q&m

wynfh atmifyJGqufqdkawmh q&mjzpfwJhigu Mumo yaw;av ig;aygY? atmifyJGqufr,fY aeYu aemufqkH;aeY aomMumajcmufav/ tJ'Dawmh ig;ajcmufudk wpf axmifzdk; xdk;NyD; ig;udk ig;&mzdk; ywfvdkufwm axmifhig;&m zdk;awmif aygufw,f/ wpfcgrS 'Dtywfavmufa&m? 'D avmufyrmPa&m raygufzl;bl;/ rxl;ygbl;uGm? 'Dig; axmif rif;,lvdkuf? rkefYeJYyef;oD;vnf; rif;nDreJY tdrfom; awGa<u;vdkuf/ ydwfjzLawmh q&mtrSwfw& odrf;xm; r,f/ aemifbdk;awm f<uvmawmhvnf; vÈ&wmaygY} wJh/ q&mBuD;jyefump bmrSrodrf;&cif tjyifu jyefa&mufvmwJh tazeJYtaru ] [JY bmawGvJ? b,f olvmoGm;wmvJ} wJh/ ]om;wdkYausmif;tkyf q&mBuD; vmoGm;wm ? 0g;Eku0g;&ifhywf&wJhacwfa&mufoGm;vdkY av taz&JU }qkdawmh [,f aZmfaZmfxuf&,f? vlav;vufawmuf avmufeJY ½IwfaewmyJ} wJh tar u/ rjynfhpkH ravmufiSwJhb0rSm avmbaMumifh ynm&dS owdjzpfcJ jzpfwwfygw,f/ q&m q&mrtm;vkH;udk*g&0jyKvsuf armifausmif;om;

ol&Jaumif;ESpfrsdK; ol&Jaumif;ESpfrsdK;ESpfpm;&Sdrnf xifygonf/ wpfrsdK;rSm r[m uyfab;BuD;rsm; a&SUarSmufwGif tvif;a&mifjzefYa0ay;olrsdK; jzpfonf/ cufcJaom tajctaewpfckwGif tHhMozG,f aumif; avmufatmifpGrf;aqmifjyEkdifol jzpfygonf/ aemuf wpfrsdK;rSm vlxkMum;rSmyif &Sdaewwfygonf/ olwkdYawGrSm bmpum;rS rqdkbJ vkyfp&m &Sdonfrsm;udkom wdwfwqdwfvkyfudkifaeol rsm;jzpf&m usaemfwdkY awmfawmfrsm;rsm;u owdrjyKrdvdkufol rsdK; jzpfonf/ okdYaomf tjcm;olrsm; b0twGuf xl;jcm;rI wpkH w&m jzpfap&ef pGrf;aqmifay;aewwfonf/ qlqDvdk ,'f[kd,kdrdk (tif'dkeD;&Sm;or®w)

51


q&ma|; BHSOH

udk,fhoabmESihfudk,fyJjzpfap? jynfwGif;&JU t aMumif;aMumif;awGaMumihfyJ jzpfap? a&Munf&m jruf Ek&m &SmonfyJqkdqkd? jrefrmjynfwzufurf;rSonf rJ aqmufNrdKUudk aeYaeYnn qkdovkd ul;vl;vmaeMuwJh vl awGrenf;ygbl;/ wcsdKU puf½kH tvkyf½kHxJ0ifMu? tcsdKU Ekdif iHa&; tzJGUtpnf;awGrSm? wcsdKU NGO tzJGUawG ponfjzihf toD;oD; tvkyfae&m &SmazGNyD;? rdrd&JU b0&yfwnfaeEkdif a&;udk tvkyfwpfckckjzihf ausmaxmufaemufcHjyKMuwJh tcgrSm Migrant ausmif;q&m tvkyfonfvnf; w axmifhwae&m wu@jzpfygayw,f/ tawGUtBuKH&Sd orÇm&ifh q&mrsm;&Sdovdk ,cifu q&mrvkyfcJhaomfvnf; 'Dzufurf; a&mufrS 0rf;pma&;rkdY rvJTomvdkY q&m q&mrawG jzpf vmMuw,f/ teEÅ*kdPf;0ifq&mqdkwJh t&m[m tifr wef jrifhjrwfvSvGef;vkdY 'DteEÅ*kdPf;udkyif 0ifcGihfjyK xm; wmyg/ tJ'DjrihfjrwfwJhtvkyfudk tvG,fwul tvkyf? NyD; 52

pvG,f tvkyf? vc&&ifNyD;a&m jzpfwmyJ 'Dvdkoabmxm; rd&if jrifhjrwfvSwJh q&mavmuBuD; wpf&yfvkH; ig;yg;arSmufoGm;r,f/ ig;ckH;r wpfaumifaMumihf wpf avSvkH; ykwfr,fhb0rsdK; a&mufoGm;ygvdrfhr,f/ 'grsdK;udk txl;a&SmifMuOfMuzkdY wkdufwGef; csifygw,f/ ykdifrSudkifyg pmoifwJhtvkyfqkdwm wu,fawmh iSufaysm oD; tcHGETmovkd vG,fvG,fuav; r[kwfygbl;/ udk,fh pdwfxJ&SdwmawGajymNyD; aygufu&vkyfvkdY&wJh tvkyfr [kwfygbl;/ [if;&GufuefpGef;&Gufa&mif;wJh tvkyfvnf; r [kwfygbl;/ pmzwfwwf½kHESihf bJGUwpfck&½kHESihf pmjyefoif vkdYr&Ekdifyg/ wzufu ausmif;om;udk em;vnfatmif oGefoifjyo&wJh tvkyfu tajymvG,fcsifvG,fayr,fh vufawGUtvkyfu cufygw,f/ txl;ojzihf rdrdoifMum;jyoa&;rSm rdrdtae jzihf ausmif;om;udk trSm; oifray;rdzkdYu ta&;BuD;yg


w,f/ udk,fu 0dZÆmbmom&yfudk avmhvmcJhNyD;rS ,ck odyÜHbmom&yfudk oifay;&awmhr,fqkd&if tawmfhudk tvSrf;uGmNyD;? xkdYtwlyJ odyÜHorm;u 0dZÆmoifzkdY qkdwm vnf; rvG,fvSyg/ rdrdavhvmwwfajrmufxm;wJh t"du bmom&yf r[kwf&if oifMum;ay;EkdifzkdY trsm;BuD; jyefavhvm&ygOD;r,f/ rdrdrydkifEkdifwJh bmom&yfudk ukdif wG,f oifMum;jcif;udk txl; a&SmifMuOf&ygr,f/ bmom&yfydkif;qkdif&mudk pdrf;onfyJjzpfap? usufonfyJ jzpfap? pmoifMum;ay;jcif;rjyKrD BudKwif jyifqif pOf;pm;awG;ac: zkdY[m txl; ta&;BuD;ygw,f/ udk,foif&r,fh bmom&yfESihf qufEG,faewJh tjcm;bm om&yfrsm;udkyg qufpyfavhvm zwf½Ixm;zkdY vdkygr,f/ 'DvkdjyifqifrIrsdK;udk tcsdef&EkdiforQ tBudrfBudrf jyifqif &ygr,f/ o½kyfazmf wifqufavhusihfrIrsdK;udk yJGr0ifcif rSm oD;oefYavhusihf,lae&ygr,f/ tawGUtBuKHr&Sdol wpfa,muftwGuf 'DaeYjyifreufjzefoif qkdwmrsdK; avmufeJY r&Ekdifyg/ q&m[m rdrdoifr,fh oifcef;pmtay:rSm aus nufaezkdY vkdygr,f/ tJ .. [kd'if; .. tif;b,fvkdajym&if aumif;rvJqkdwJh awmifawmiftDtD pOf;pm;ae&r,hf taetxm;rsdK;jzpfae&if tvkyfrjzpfyg/ pmoifom; ausmif;om;uvnf; q&mtay: ,kHMunfrI enf;oGm;yg vdrfhr,f/ q&mESihfausmif;om; ,kHMunfrI tjynfht0 &Sd aeygrS q&mtay: ausmif;om;u ½kdaoav;pm;rIudk &rSm jzpfovdk? 'Dvdk ½kdaoav;pm;rI&wJh q&muvnf; udk,fydkif ,kHMunfrItjynfh&SdvmNyD; pmoifMum;jcif;udk xufxuf jrufjruf oifMum;ay;EkdifrSm jzpfw,f/ ausmif;om;BuD; q&mawG[m ausmif;om;BuD;awGygyJ (Teachers are old students) qkdwJh pum;&yfuav;u q &mawG bmvkyfae&r,fqkdwm ñTefjyaeygw,f/ tNrJ avhvm zwf½Iae&ygr,f/ udk,foifMum;&r,fh bmom &yftwGuf tNrJyJ pdwful;pdwfoef;awG a&G;xkwfaewwf zkdY vdkygw,f/ wynfhawGu ar;vmr,fh ar;cGef;rsdK;pkHawG udk BudKqkdwwfzkdY vdkygr,f/ 'Dvdkar;vmr,fh ar;cGef;awGudk jyefajzEkdifzkdY qkd wm pmrsm;rsm; zwfzkdY vdkygw,f/ bmom&yfqkdif&m ar;

cGef;awGudk ar;wwfvmatmifvnf; wynfhawGudk EdI;qG ay;&ygr,f/ pmoifcef;twGif; a&mufrS Munfhvkyfvkduf wmayhgq&dk ifawmhwynfah wG&JUynma&;rSmwk;d wufjcif; positive xuf? qkwf,kwfrI negative udk OD;wnfoGm;yg vdrfhr,f/ wynfhrsm;&JU ar;cGef;awGudk rSefuefpGm rajzEkdif wmwkdY? ajzcsifovkd ajzvdkufwmrsdK;wkdY tJ'grsdK;awGu negative awGyg/ 'Dxuf xyfajym&&if Eke,f vef;qef;aewJh yef;yifi,fudk a&ylESihf avmif;ovdkrsdK; jzpfoGm;Ekdifygw,f/ 'grsdK;qkd roifwmrS aumif;ygao;w,f/ wcsdKUq&mawG pmoif&if pum;ajym tvGefjrefygw,f/ oluRrf;usif aMumif;jywmvnf; jzpfcsifjzpfr,f/ tusifhjzpfaewm vnf; jzpfEkdifw,f/ 'gudk owdxm;NyD; ajz;ajz;rSefrSefESihf bmom&yf taMumif;t&mudk wynfhawG&JU em;xJ tuefYvdkuf? tpDvdkuf pl;pl;epfepf 0ifatmif pdwf0ifpm; zG,f&mawG? ykHum;csyfawG? oifaxmufulypönf;awG tultnD ,lNyD; oifay;zkdY vkdygr,f/ ynma&; wuúodkvf XmerS uxduBuD; wpfa,mufuqkd&if ]ajz; ajz;oifrSm vm;? NzD;oifrSmvm;vkdY} wuúodkvf ausmif;om;BuD; awGudk qkH;rzl;ygw,f/ csifhcsifhcsdefcsdef okcrdef e,fpyf Migrant ausmif;om;uav;rsm;[m EGrf;e,frI trsdK;rsdK;ESihf BuKHawGUvmcJhMuwJh olawGom jzpf ygw,f/ aysmfvkdY 'Dzufurf;vm ausmif;wufMuwJholawG &Sd[efrwlygbl;/ 'Dvdkuav;rsdK;awGudk wzufu pdwf "mwfydkif;qkdif&m jr§ifhay;MuzkdY[mvnf; q&mawG&JU wm 0ef wpf&yfvkd jzpfygw,f/ pmawGtwif;eif;oif? tdrfpmawG rEkdifreif; ay;? igoifwm r&& aumif;csnfvm;vdkYqkdNyD; ½dkufwmrsdK; awGudk txl;a&SmifMuOfay;Muyg/ uav;awG&JU rlvu 'Pf&m 'PfcsufawGtay: q&mawG&JU Budrf'Pftcsuf awG xyfruszkdY txl;udk a&SmifMuOfay;yg/ tdrfpmudk oifh wifhpGmay;yg/ rdrdbmom&yf wpfckwnf;csnf; r[kwfbl; qkdwm txl;owdxm;yg/ igom tJ'Duav;b0vdk ae &mrsdK;rSmaeNyD; tdrfpmb,favmuf vkyfEkdifrvJqkdwJh udk,fcsif;pmpdwf xm;ay;zkdYyg/ wwfapvkdvkdY apwemeJY ay;w,fqkdOD;awmh? 53


a0'emjzpfzkdY aocsmaeNyD/ twef;xJrSm awmfwJhuav;? oifhwJhuav;? nHhwJhuav;qkdwJh tqifhawG&Sdaeawmh um tm;vkH;udk NcKHikH rQwapwJh tdrfpmrsdK;vnf;jzpfzkdY vkdyg w,f/ 'Dae&mrSm lesson plan qkdwm vkdvmygNyD/ tenf;qkH;vtvkduf lesson plan xm;ay;yg/ Oyrm? ZGefvrS rwfvtxd10vtwGif;ESpfpOfausmif;ydwf&uf pkpkaygif;udkEIwf/ ZGefv yxrtywfrSm ausmif;om; ae&m cswmawG? pmtkyfpmwrf; a0iSwmawG &Sdaeawmh um 'Dyxrywfudkvnf; EIwfy,fNyD; usefvrsm;twGif; tywfpOf rdrdoif&r,fh oif½dk;wpfckvkH;udk tnDtrQ cGJ xnhfNyD; b,ftywf b,fvrSmjzihf b,ftcef;NyD;atmif oifr,fqkdwJh &nf&G,fcsufuav;rsm;xm;NyD; oifjcif; [mvnf; oifMum;rI xufjruf c&D;a&mufapa&;&JU t"d u aomhcsufyJ jzpfygw,f/ oifrSwfoif½dk; NyD;pD;atmif ukefpifatmif oif ay;EkdifzkdYu q&mwpfOD;&JU wm0efBuD; wpf&yfygyJ/ 'gudk Plan qJGNyD; owfowfrSwfrSwf vkyfNyD; oifrS &ygw,f/ wpfESpf? wpfESpfrSm oif½kd;rukefvdkY usefcJhwJh oifcef;pmrsm; ESpfpOf &Sdae&if tJ'Duav;twGuf tawmhfudk tEIwfvu©Pm aqmifwJh taetxm;udk a&mufoGm;Ekdifygw,f/ udk,f oifcsifovdkoif? ukd,f&yfcsifwJh ae&m&yfqkdwJh udk,fht &yf ukd,fZmwfcif;wJh ynma&;[mvnf; ynmoifuav; rsm;twGuf OD;wnfcsufyef;wkdif r&SdwJhvrf;jzpfvkdY Mum awmh vrf;aysmufoGm;Ekdifygw,f/ udk,foif&r,fh bmom&yfudk wwfatmifBudK; pm;yg/ rwwfao;&if wwfuRrf;oleJY ar;yg/ pmzwfwwf ½kHESihf bmom&yfwkdif;udk oifvkdYr&Ekdifyg/ rEkdif&if rudkif wmtaumif;qkH;yg/rwwf&ifroifwmtaumif;qkH;yg/ udkf,fEkdifwm udk,fudkifyg/ udk,foifEkdifwJh twef;udkom oifyg/ rEkdif0efxrf;jcif;jzihf uav;vnf; 'ku©a&mufEdkif ovdk udk,fvnf; odu©musEkdifygw,f/ bmom&yfudk ruRrf;usifbJ oifwJhtwGuf pmoifol uav;u em;rvnfEkdif&if? 'Dq&mtay: ½dkaorI uif;vmygvdrfhr,f/ uav;&JU wkefYjyefrIawG 0ifvm&if udk,fyJ pdwfqif;&J &ygr,f/ tJ'DtcgrSm q&m vkdY cH,lxm;wJh q&m[m q&mpdwf aysmufvmwwf ygw,f/ Eke,fwJh uav;? tjypfr&SdwJh uav;tay: 54

tjypfjrif trkef;pdwfawG 0ifvmwwfygw,f/ tJ'gqkd q&m b0uae psmef avQmNyDayhg/ usef;rmrI? wkd;wdk;q&m udk,foifr,fh bmom&yfudk xJxJ0if0if wwf uRrf;NyD; wufMuG vef;qef;aewJh q&m[m ausmif;om; wkdif;&JU MunfndKo'¨gudk &&SdrSmyg/ 'gaMumifh wuf<uvef; qef;zkdYqkdwm usef;rma&;u ta&;BuD;vmygw,f/ usef; rmaezkdY vdkygw,f/ q&m[m pdwfzdpD;rI (stress)? pdwf "mwfusjcif; (depression)awG uif;ygrS pmoifjcif;rSm xufjrufaerSmyg/ rdom;pk rajyvnfrIawGudk ausmif;pmoifcef; awGqD ra&mufvmzkdY umuG,fxm;&ygr,f/ usef;rma&; twGuf rdrdukd,fudk apmihfa&Smuf&ygr,f/ rusef;rm&if b,favmufyif bmom&yfudk tuRrf;0ifaeapumrl oifMum;rIrSm xda&mufrI enf;aeygr,f/ txl;ojzihf t rsdK;om; q&mrsm;[m nrSm aomufpm;rl;,pfNyD; reufrSm pmoif&if pmoifMum;rIrSm av;vHxkdif;rdIif;aerSm trSef yJ jzpfygw,f/ 'g[m txl;a&SmifMuOfp&mrsm;ygyJ/ oifMum;ol q&m&JU toH[mvnf; rdrdoifMum; &rnfh twef;om;rsm;tm;vkH; Mum;EkdifavmufwJh toH avmu fjzpf&ygr,f/ BuKHawGUzl;wJh q&mwpfOD;udk ajymjy yg&ap/ q&mu taxGaxGodyÜHoifw,f/ tcef;wGif; a&mufvkdY ausmif;om;rsm;u ]r*Fvmygq&m}vkdY EIwf qufwJhtcg vnfjyefEIwfqufygw,f/ odkYaomf a&SUwef; u rdef;uav;rsm;uvJGvkdY usefolrsm;uawmh yg;pyfvIyf wmyJ jrifvkduf&ygw,f/ ausmif;om;rsm; jyefxkdifNyD; pmtkyfxkwfaewJh tcsdefrSm q&mu ajrjzLtydkif;tpav;wpfckudk vufr ESihf vufndK;Mum; tNrJxm;NyD; rkefYMumaphvkH;ovkd tNrJ vSdrfhaeumtwef;om;rsm;&JUa&SUrSm[kdbufavQmufvkduf 'DbufavQmufvkduf vkyfaewwfygw,f/ ausmif;om; rsm;uvnf; q&mb,fawmh pmoifrvJqkdwm iHvifhNyD; q&m avQmufaewmudk vdkufMunfh aeawmhwmayhg/ q&m bmawGawG;aevJ usaemfwdkYrod/ 15 rdepfavmuf MumoGm;awmhausmif;om;awGvnf; q&mudv k u dk Mf unfh &wm rsufpdanmif;NyDrkdY rMunfhjzpfawmhbJ q&mvnf; pmroif&ao;wmrdkY ausmif;om;rsm;u pum;ajymolu


ajym? &efjzpfolu &efjzpfMu/ 'gvnf; q&muawG;NrJ? ajrjzLudk vSdrfhNrJ? vkH;NrJ? vrf;avQmufNrJ wpfcsufrql? wpfwef;vkH;vnf; qlnH vkdY/ tJ .. em&D0ufavmufMumrS twef;a&SUydkif;u tenf; i,f NidrfoGm;vkdY owdxm; MunfhrdvdkufwJh tcsdefrSm q&m u olY&JU wkd;wdrfaewJhtoHjzifh pmoifaeygNyDaum/ tJ'D tcgusrS ausmif;om;csif; vufwkdYNyD; aemufwef;u ausmif;om;awG tm;vkH;[m a&SUqkH;wef;awGqD rdef;u av;rsm;eJY &ovdk usyfnyfxkdif? wcsdKUvnf; rwfwyf&yf ESihf q&moifaewJh raeYu tmcdrd'ded,mrudkyJ jyefoif ae&ygawmhw,f/ 'D tmcdrd'd ed,mrudk oifaewm 3 v avmuf&SdNyD/ ausmif;om;awGu tJ'Dq&mudk tmcdrd'd vdkY emrnfay;xm;ygawmhw,f/

]]

q&mawG[m ausmif;om;BuD;awGygyJ qkdwJh pum;&yfuav;u q&mawG bmvkyf ae&r,f qkdwm ñTefjyaeygw,f? tNrJavhvm zwf½I ae&ygr,f ....

}}

pdwf&Snfonf;cH q&mh[efyef q&m[m rdrdoifMum;r,fh bmom&yfudk ydkif EkdifrIr&Sd? r&Sif;rvif;ESihf ausmif;om;udk oifjyaer,fqkd &if ynmay;wmESihfrwlyJ 'ku©ay;wmom jzpfygvdrfhr,f/ ausmif;om;awGrSm r&Sif;rvif; em;rvnfjcif;aygif;rsm; pGm xyfNyD;ynmvdkcsifpdwfrsm; aysmufuG,foGm;apEkdifyg w,f/ pdwfykdif;qkdif&mudk 'ku©ay;rdovdk jzpfwJhtwGuf q&mrSmvnf; ukokdvfr&? tukodkvfjzpfoGm;rSm jzpf w,f/ pdwf&SnfpGm BudK;pm;&Sif;vif;ay;vkdpdwf &Sd&ygr,f/ wcsdKUq&mrsm;qkd&if rdrdbmom&yfudk &Sif;jy wmxuf nmvufuvnf; wNydKifeuf a&;w,f/ f m;w,f/&Si;f jywmvnf;Ny;D ? b,fzufu dusterudkudik x a&;wmvnf; NyD;wmeJYwcgwnf; a&;xm;wmawG

zsufvkdufawmhwmygyJ/ tJ'Dvkd &Sif;jywmESihf a&;jywmuvnf; tawmfav;jrefw,f/ ausmif;om; awG em;vnfzkdY odyfrvG,fvSbl;/ ausmif;om;awG vku d ful;r,fBuaH wmhr&Sdawmhbl;/tJ'DvdktjzpfrsdK;vnf; a&SmifMuOfMuzdkY vkdyg r,f/ ar;cGef;xkwf&mrSm ausmif;om;rsm;twGuf jyefvnfqef;ppfcsuf vkdygr,f/ 'gudk vpOfESihf ESpf0uftprf;pmar;yJGrsm;? twef; wifpmar;yJGrsm; xm;&SdNyD; ppfavhppfx &Sdygw,f/ ar;cGef; xkwfol q&monf ar;cGef;xkwf&mrSm twef;tvdkuf uav;rsm;&JU vkdufavsmnDaxGaom ar;cGef;udkom ar; zkdY vdkygr,f/ q&m*kPf? orm;*kPf? q&mpGrf;jy? ynmpGrf;jywJh ar;cGef;rsdK; rjzpfzkdY txl;a&SmifMuOfyg/ uav;rsm;&JU aumif;? oifh? nHh twef;tpm;rsm;ESihf ar;cGef;[m rQwaezkdY vdkygr,f/ awmfwJh uav;awG csnf;om ajzEkdifr,fh ar;cGef;rsdK; 'grSr[kwf tvGef vG,fulapr,fh ar;cGef;rsdK; vnf; rjzpfap&ygbl;/ aemuf ar;cGef;udk owfrSwf cGihfjyKcsdeftwGif; uav;&JU a&;om; EIef;jzihf ukdufnDaom ar;cGef; yrmPudkomar;yg/ tcsdefESihf tqrwef rsm;jym;aeaom ajzqkdap&rnfh ar;cGef;rsdK; xkwfjcif;udk a&SmifMuOf&ygr,f/ rdrdxkwfrnfh ar;cGef;rSm pmvkH;aygif; rrSm;apzdkY? rar;tyfaom tar; rsm;? ESpfcgxyfaom ar;cGef;rsm; (ar;cGef;&JU txufrSm ar;NyD;om;udk atmufzufrSm jyefar;xm;ykHrsdK;) udk owd xm;NyD; txyfxyf zwfNyD;rS tacsmowfyg/ ar;cGef;yg pmvkH;rsm; xif&Sm;ygap/ pmar;yJGcef;wGif; a&mufrS aemufuvdkufNyD; pmvkH;aygif; jyifwmwkdY? rxif &Sm;pmvkH; udk vkdufNyD; ajym&wmwkdY[m pmajzolausmif;om; twGuf taESmifht,Suf jzpfapygw,f/ pHjyq&m q&mq&mrawG&JU 0wfpm;qif,if tjyift qif[mvnf; wynfhrsm;udk a&SUaqmifvrf;jyzkdYtwGuf txl;ta&;ygwJh tcsufygyJ/ q&mwpfOD;[m ,Ofaus; wJh trlt,m? tajymtqkd? taetxkdif pHjyjzpfzkdY vkdyg w,f/ wynfhrsm;&JU twk,lp&m jzpf&ygr,f/ ,Ofaus;rI udk odem;vnfzkdY? vkdufemwwfzkdY ausmif;om;awGudk jy& 55


ygr,f/ q&mqdkwJh ae&m[m wynfhawGudk oGefoif qkH;rvrf;jy&rnfhae&mudk a&mufaewmyg/ ] Do as I say, don't do as I do} ]igajymovdkvkyf igvkyfovkd r vkyfeJY}qkdwJh ykHpHrsdK; vkyfvdkYr&ygbl;/ zJ½dkufaeus zcifu ½kyfykHum;csyf zJxyfwwfwJh olYom;udk tJ'DvkdraqmhzkdY wm;jrpfqkH;rEkdifyghrvm;/ t&ufpJGaewJh zcifu olYom; udk t&ufraomufzdkY qkdqkH;r&if 'Duav; vkdufemEkdifygh rvm;/rdbeJq Y &mqkw d mrdro d m;wynfu h kdwk;d wufatmif ajrawmifajr§mufay;wJh pnf;urf;&SdwJh vl,Ofaus;jzpf apa&;twGufudkyg xnhfoGif;pOf;pm; tajz&Sm&r,fh ol awGyg/ aumif;&mvrf;ñTefzkdY rdrdukd,fwkdif pHjyaumif; wpfa,muf jzpfaeygap/ q&mqkdwm udk,fhwynfhawGudk ausmom;&if om;rcJGjcm;bJ? qufqHoGm;&r,hf ckHobmywd wpfOD;yg/ 'Duav; igeJYcifvkdY trSwfwkd;ay;w,f/ ighudk vmuef awmhoGm;vkdY olYudk ykdapmihfa&Smufw,f/ OD;pm;ay;w,f qkdwmrsdK; rjzpfoifhygbl;/ jynfwGif;u q&mwcsdKU&JU vkyf &yf erlemav; ay;yg&ap/ 'Dq&mru usL&Sifay;w,f/ olYtwef;u u av;awG olYqDrSm usL&Sifwwfw,f/ olYqDusL&Sifwwf wJh uav;xJuyJ? yxr? 'kwd,? wwd, &w,f/ rwwf wJhol r&bl;/ olYqD rwwfwJh uav;u wu,fawmfay r,fh r&bl;/ tvGefqkH; pwkw¬avmuf tJ'Dvkd/ 'gayr,fh ausmif;wpfausmif;eJY wpfausmif; NydKifMuwJh xl;cRefpm ajzNydKifyJGawG &Sdvmw,f/ tJ'Dvdk ausmif;udpöjzpfvm awmh olYqDusL&Sif,lwJh uav;awG tomxm;vkdY ckeu wu,fawmfwJh uav;udk tokH;csNyD;? ausmif;udk,fpm; xl;cRefNydKifyJGudk 0ifapw,f/ twef;wifvkd pmar;yJGrsdK;ukd olYqDu usL&SifwwfwJh uav;udkay;NyD;? tjcm;olqD r wwfwJh uav;awGudk oGm;rjyzkdYudkvnf; tBudrfBudrft xyfxyf rSmMum;Budrf;armif; wwfygao;w,f/ awmfwJh uav;u ar;cGef;r&vJ ar;cGef;&wJh uav;xuf ajz EkdifwmygyJ/ udk,fhuav;u[kwfwmr[kwfwmtyxm;/ ESpfpOfq&mqDu usL&Sif,l? ESpfpOfqk&vkdY *kPf,lauseyf aeMuwJh rdbawGuvnf; &Sdao;oAsm/ teEÅ*kdPf;0if rdbeJY q&mrsm;&JU tjzpfudkvnf; MunfhMuygOD;/ aemuf 56

wpfcku e0rwef;uswJh uav;udk aemufqufwJG pm ar;yJGajzckdif;NyD; tatmifay;wJhpepfyg/ ajzvdkYuawmh atmifNyD;om;yJ/ aemufqkH;awmh tm;vkH;udk tatmif ay;vkdufwmyJ r[kwfvm;/ 'gqkd pmar;yJGudk bmjzpfvkdY rsm; tcsdefukefppfaewmvJ/ tukefvkH; atmifNyD;om;yJ [m/ oifMum;jcif;enf;ynm oifMum;jyojcif;[m tEkynm wpf&yfygwJh (Teaching is an Art) q&mwpfOD;u rdrdoifvkdwm awG w0BuD;ajym? udk,fhwynfhtajctaeudk rpl;prf;bJ b&dwfrtkyfEkdifatmif ajymaevkdY rjzpfygbl;/ udk,foif wmrsm;oGm;&if uav;awGudk tm½kHav;bmav; vTJ ay;NyD;? &,fp&mav;awG &SmBuHajymay;yg/ udk,fajymwm rsm;vdkY tDoGm;wmrsdK;? em;r0ifwmrsdK; &Sdr&Sd? y&dwfowfudk pl;prf;MunfhwwfwJh tavhvnf; wwfxm;zkdYvkdygw,f/ rdrdqDokdY? rdrdñTef&m oifykef;qD wpfckckqDukd wynfhrsm;&JU rsufvkH;rsm;aum? pdwfudkyg ndKU,l zrf;pm;ac:NyD;rS oifcef; pmudk poifyg/ wcsdKUu rsufvkH;awmh a&mufaumif;a&muf r,f? pdwfuwpfae&m/ ausmif;aeaysmfí pmawmf&r,f qkdwJh aqmifyk'fuav;&Sdw,f/ ukd,hfwynhfawG pmoif &if aysmf&TifpGm? pdwfygvufyg yg0ifEkdifatmif b,fvkdpGrf; aqmifrvJ/ 'gawGuawmh udk,fydkif t&nftcsif;ESihf vkyfouf tawGUtBuKHay:rSm wnfrDvmjyefygw,f/ q&m &JU toH[m rmrae&bl;/ q&m[m wynfhudk ukd,fhom;orD;awGvkd o abmxm;NyD;om;rkdY rdbu om;orD;tay: *½kPmtMuif emay;wJh arwåmxm;wJh toH? wynfhawGtay: &ifxJu ESpfESpfumum ay;zkdYvkdygw,f/ ajr§mufpm;csD;jr§ifhvdkwJh o abmobmawGay;zkdY vdkygr,f/ apwemygayr,fh toH rm&if uav;qkdwJh Eke,fwJhtawG;u oabmrus? t vdkrusjyefygbl;/ q&mESihfwynhf pmoifMum;&mrSm (mutual respect) tjyeftvSef av;pm;zkdY vdkygr,f/ q&mu vnf; oifMum;csdefudk tcsdefrDvmjcif;? pmoifcsdeftjynfh rcdkruyf oifMum;ay;jcif;? ysufoGm;wJh tcsdef&Sd&if jyef jznfhoifjcif;? wynfhtay: pdwf&Snfjcif;awG[m wynfh rsm;ESifh&if;ESD;rI &Sdjcif;awG[m q&mu wynfhtay: av;


yef;w,f? oabmrSm rxm;zkdY&,fyg/ wpfvrS ausmif; ydwf&uf b,fESpf&ufvkdYwGufwmawG? b,faeYausmif; ydwfrvJ? b,faeYcGihf,lNyD; em;&ifaumif;rvJ/ ausmif; ydwf&ufenf;wJhvtwGuf pdwfraumif;jzpfaewmrsdK; [m q&mwpfOD;rSm r&SdoifhwJh tawG;awGygaemf/ pmroif jzpfwJh pmroifjzpfwJh aeYawGrsm; &ifxJrSm [mwmwmeJY wpfckck vdkaeovdkrsm; jzpfwwfygovm;/ tJ'gqkd tkdau ygyJ/ q&mqkdwm wkdif;jynfwpfjynf&JU yJhudkif&SifyJ/ urÇmhvlom;awG&JU OD;pD;vdkYqkdvnf; rrSm;bl;/ q&mqkd&if tcsdefESihftrQ wynfhrsm;twGuf tvkyfrsm;aeol/ 'g aMumifh tar&duynm&SifwpfOD;uawmh ]vkyfief;axGjym; q&m0wå&m;}vkdY qdkrdefYygw,f/ [ufe&Dtuf'ifqkdoluawmh ]q&mqkdonf rSm xm0&ol\ pGrf;aqmifcsufurl tydkif;tjcm; r&Sd}wJh/ urÇmhq&mrsm;aeY aqmifyk'fwpfckuawmh ]at;csr;fom pm;jcif;awGjzpfNyD; wynfhav;pm;rIuaum q&moif ,mvSyaomurÇmBuD;jzpfvmap&eftvif;wHcg;zGifhay; ay;wm tywfwukwf vkdufemjcif;? pdwfyg0ifpm;pGm q olrSm wkdYq&m}wJh/ 'gaMumifhvnf; Ak'¨bmomt,lrSm &mudk q&mrSef;od ½dkaojcif;? pnf;urf;vkdufemjcif; awG bk&m;ESihf w*dkPf;wnf;xm;wmayhg/ 'DavmufBuD;jrwf ygyJ/ wJh *kPfyk'fudk udk,fhq&mwkdY xdef;odrf;MuygpdkYAsm/ q&mwynfh tjyeftvSef av;pm;rI&Sd&if oif jyjcif;ESihf oif,lwwfajrmufjcif;? ar;jref;jcif; ESpf&yfp q&ma|; (BHSOH) vkH; txl;atmifjrifEkdifygw,f/ pmoif&mrSm armw,f?

tcGihftvrf;awG zefwD;yg vli,fawGudk igwkdYavQmufcJhwJh vrf;twkdif; vkdufavQmuf MuvdkYajym&if obm0rusEkdifawmhbl;av/ jzwfoef;&wJh acwf csif;u wlrSrwlMuawmhwm? udkvdkeDpepfqkdwm r&Sdawmhygbl;Asm/ urÇmBuD;u ajymif;oGm;ygNyD/ touf 20 eJY 35 ESpf Mum;u vl i,fawGudk usaemf tBuHay;csifwmu udk,fhb0wkd;wuf&m wkd; wufaMumif; tcGihftvrf;awG tpGrf;ukefzefwD;MuygvdkY/ b0&JU pdef ac:rIwkdif;udk wkefYjyefEkdifzkdY vli,fwkdif;rSm t&nftcsif; tjynfht0 &Sdapcsifw,fAsm/ vDuGrf,l (pumFylacgif;aqmifBuD;)

57


wcsdefwkef;u r*¾Zif;wtkyfrSm usaemfh ol i,fcsif; uAsmq&mav; (tJ'Dwkef;u olu q,fwef; ausmif;om;yg)a&;wJh uAsm&Snfwyk'fxJu yg'av; wck jzpfygw,f/ olYuAsmu olYZmwde,fajr v,fo rm;awG&JU b0taMumif; o&kyfazmfuAsm jzpfygw,f/ ib (pma&;q&m armifxif&JU v,form;Zmwfaumif)? udkaq;&dk; (qifjzLuRef;atmifodef;&JU 0w¬Kwdk wcsKdUrSm yifwdkifygwwfwJh v,form;Zmwfaumif)wdkYvdk vlpm; awGjzpfaMumif; olzGJUoDygw,f/ tpOftquf v,fo rm;awG&JU om;orD;awG[m rdbajc&mudk xyfeif;NyD;? v,form;awGtjzpfeJY b0qHk;oGm; Mu&w,fvdkY olcH pm;cJhygw,f/ usaemfh oli,fcsif;u NrdKUrSm ausmif;ae ol jzpfayr,fh? olYrdbawGu {&m0wDjrpfcGJ wck&JU urf;eab; v,fawmrSm arG;? v,fawmrSm aexdkif MuolawGyg/ v,f{u (30)avmufydkifwJh v,form; awGjzpfNyD;? csrf;omwJh v,form;qdkwJh tqifht wef;xJrSm ygolawG jzpfygw,f/ 'gaMumifhvnf; v,f

armifarmifvwf

vkyfvdkY&wJh 0ifaiGeJY? jzpfnSpfNyD; usaemfholi,fcsif;udk NrdKUrSm ausmif;xm;Edkifwm jzpfygw,f/ v,f 10 {u-12 {u avmufomvkyfwJh tvwfwef;pm; v,form;awG? qif;&Jtqifh v,fo rm;awG (v,f 10-{uavufvkyfayr,fh? uRJEGm; odkYr[kwf 0rf;pmwdkY? rsKd;pyg;wdkY rvHkavmufolawG/ v,f 5-{uavmufomvkyfNyD;? udk,fhv,f udk,fvkyf&wJh tvkyf&ufawG&JU tyrSm tcpm;vkyf&olawG)eJY v,ful vD(csrf;omwJh v,form;awGqDrSm rdk;&moD v,fxGef csdefeJY aqmif;&moD pyg;&dyfodrf;csdefawGrSm yifwdkif t vkyform;tjzpf tvkyfvkyf? tJ'D&moDESpf&moD &JU Mum;umvawGrSm jruf&dyf? EGm;pmauR; EGm;ausmif; vkyf&olawG) vlwef;pmawGtzdkY om;orD;awGudk rl vwef;tqifh ausmif;rSmawmif jywfawmif;? jywf awmif; odkYr[kwf w0ufwysufavmufom xm;Edkif Muygw,f/ awm&Gm rlvwef; ausmif;awG&JU pm&if;0if ausmif;om;rsm; ausmif;wufwJh tajctae udkMunfh

rdbajc&m

xyfumeif;vsuf

58


r,fqdk&if ausmif;zGifhp wv? ESpfv avmufyJ? t wef;awGxJrSm ausmif;om;pHkwmudk awGY&ygw,f/ 'g awmif v,fxGefcsdefrSm rdbawGeJYtwl v,fwJqD ajymif;oGm;&muae ausmif;udk aeYpOf vmwufMuwJh ausmif;om;awG &SdaewmaMumifh jzpfygw,f/ ysdK;EIwf? aumufpdkufcsdef 0gqdk? 0gacgifv (ZlvdkifvaESmif;ydkif;eJY Mo*kwfv) awGrSm wcsKdUuav;awGu rdbawGudk w zufwvrf;uae 0dkif;ul ay;Mu&ygw,f (xrif;ydkYwm? nDi,f nDri,fav;awGudk xdef;ay;wmawG)/ oD wif;uRwf vjynfhausmfvdkY pyg;&dyfcsdef(oDwif;uRwf ausmif;ydwf&uf&Snf ukefqHk;NyD;? ausmif;jyefzGifhcsdef)p jyefawmh qif;&Jtqifh v,form;eJY tvwfwef;pm; v,form;awG&JU om;orD;awG[m v,fxJudk rdbawGeJYtwl ajymif;a&GUoGm;&NyD;? pyg;&dyf? uav;xdef;? ig;&Smzg;&Sm pojzifh rdbudk ulMu&jyefygw,f/ tJ'D tcsdefrsdK;rSm ]ausmif;vmwufwJh ausmif;om; OD;a&[m q,fhav;ig;a,mufavmufom &Sdwwfw,f} vdkY pm&if;0ifausmif;om; 150 avmuf&SdwJh awm&Gm ausmif;wausmif;&JU ausmif;tkyf q&mBuD; wa,mufu ajymzl;ygw,f/ pyg;&dyfodrf;NyD;csdef w ydkYwGJvv,f (azaz:0g&Dv)avmufrSom ausmif;om; trsm;wumh trsm;pk[m ausmif;jyef wufEdkifMuyg w,f/ wESpfwm pmoifcsdefumv ukefqHk;vkeD;csdefrSom ausmif;jyefwufEdkif Mu&Smwmyg/ 'Dawmh 'Duav;awG[m pmoifESpfwESpfrSm ausmif;ac:Budrf w0ufjynfhatmifawmif ausmif;wuf EdkifMuwm r[kwfbl;qdkwmudk awYG&ygw,f/ olwdkYu trsm;pk jzpfaeawmh q&m? q&mrawGu a&SmifvTJvdkY r&wJh tajctaeudk em;vnf oabmaygufaom tm;jzifh twef;wwef;rSm 2ESpfavmufaeNyD;wJh ausmif;om;? ausmif;ol wcsKdUudk (aumufaumuf awGxJu auG;auG;av;qdkwmvdk) twef; wifay;Muyg w,f/ 'gayrJY twef;wifay;vdkY r&avmufatmif t&nftcsif; edrfhvGef;aewJh uav;awGu trsm;pkyg/ 'Duav;awG&JU rdbawGuvnf; olwdkY o;orD;awGudk ausmif;qufxm;a&; udpörSm vufavQmh vdkufMuyg awmhw,f/ ]aopm&Sifpmav;avmuf wwf&if awmf ygNyD} vdkYom auseyf vdkufMu&ygw,f/ tm;rwef

]]'DaeYvkdumvrsdK;rSmqkd&ifqif;&Jom;awGtzdkY yrmP renf;vSwJh ausmif;0ifaMu;eJY tjcm;aMu;trsdK;rsdK;udk wwfEkdifzkdY qdkwmuvnf; {&mr tcuftcJBuD;yg/ 'DvkdeJY olwkdYrdbawGeJYtwl eif;jym;jzpfaewJh uav;awGcrsm ...

}}

awmhvnf; rmefavsmh&HkuvGJvdkY bmrsm;aum wwf EdkifOD;rSm wJhvJ/ 'gaMumifh v,form; &Gmw&GmrSm&SdwJh rlv wef;ausmif; wausmif;&JU twef;vdkuf ausmif;om; OD;a&udk Munfhvdkuf&if twef;BuD;oGm;av ausmif;om; OD;a& enf;oGm;av jzpfNyD;? rlvwef; aemufqHk;ESpf (pwk w¬wef;) ausmif;om;OD;a&[m pm&if;&Sd ausmif;om; OD;a& pkpkaygif;&JU 10 &mcdkifEIef;&Sd&if awmfvScsnf&JUvdkY qdk&ygr,f/ pwkw¬wef;txd atmifjrifpGm ausmif; qufwufEdkifwJh uav;awG&JU rdbtrsm;pk[m csrf; omwJh v,form;awG? vufrIynmtvkyf vkyfolawG (yef;bJorm;? pufcsKyform;? qefpuf tvkyform; pojzifh)eJY aps;a&mif;olawGyJ jzpfygw,f/ om;orD; ynma&;twGuf a&SU½INyD;? om;orD;udk v,fxJrSm r cdkif;&ufyJ BudK;pm;yrf;pm; ausmif;xm;ay;wJh tvwf wef;pm; v,form;eJY qif;&Jtqifh v,form; w csKdUvnf; ygwwfygw,f/ 'gayr,fh &Sm;&Sm;yg;yg;yg/ qif;&Jayr,fh udk,fhom;orD; ynma&;t wGuf xifwvHk;eJY ausmif;xm;ay;Mu&SmwJh rdbrsKd; awGudk NrdKUae vufvkyfvufpm; qif;&Jom; awGxJ rSmvnf; awGYEdkifygw,f/ vlwef;pm; uGm[csuf ydkNyD; odom xif&Sm;wJh NrdKUausmif;awGrSm qdk&if 'Dvdku av;awGtzdkY ausmif;ae&wm awmfawmfrsufESm i,f &Smygw,f/ qif;&JwJh rdom;pkrSm arG;zGm;vmcJhNyD; udk,fa&udk,faoG; csKdUwJhMu (EdkYpdkYuav;i,fb0 OD; aESmuf odkYr[kwf OD;acgif;cGH wnfaqmufwJh umvrSm tm[m&jynfhatmif rpm;cJh&wmawG? tjyif;zsm;NyD; aq;0g;aumif;aumif; rukEdkif cJhwmawG? vdktifr

59


jynfhvdkY vIyf&Sm;pdwf 'emotion' rSm raumif;wJh wkefY jyefcsufawG cHpm;cJh&wmawGaMumifh jzpfygw,f) wJhtjyif ynma&;eJY ywfoufvdkYvnf; rdbawGu vrf;nGefMuyfrwf ray;EdkifMuygbl;/ NyD;awmh ausmif; 0wfpHkwdkY? ausmif;oHk; pma&;u&d,m wdkYudkvnf; trsm; eJY wlwlwefwef jznfhqnf; ay;EdkifMuwm r[kwfygbl;/ 'DaeYvdk umvrsKd;rSmqdk&if qif;&Jom;awGtzdkY yrmP renf;vSwJh ausmif;0ifaMu;eJY tjcm; aMu;trsKd;rsKd;udk wwfEdkifzdkY qdkwmuvnf; {&mr tcuftcJ BuD;yg/ 'Dvdk eJY olwdkY rdbawGeJYtwl eif;jym; jzpfaewJh uav;awGcrsm rlvwef; tqifhudkawmif rausmf jzwfEdkifMuwJh tjzpf[m &dk;aeygNyD/ taMumif; aygif;oifhvdkY wOD;wav rlvwef; tqifhudk vGefcJhwmawmif tv,fwef; txufqifh(7-wef;? 8-wef;)udk ausmfEdkifw,f qdkwm cRif;csuf oabmavmufyg/ txufrSmqdkcJhwJh qif;&JwJh v,form;eJY v,fulvD om;orD;awGxJqdk&if rlvwef; tqifh atmif uav;awGtzdkY tv,fwef;tqifhudk qufwufzdkYqdkwm rjzpfEdkifwJh udpöBuD;yg/ bmaMumifh vnf;qdkawmh? NrdKUwufausmif;om; wa,muf&JU ausmif;ae pm;p&dwf[m wESpfvHk;aevdkYrS pyg;ay: csdefav;rSmom ydkufqHav; tenf;tusOf;avmuf vHk;ueJcJueJ jrif&wJh v,fulvDeJY qif;&Jtqifh v,form; rdom;pkwpkvHk;&JU pm;p&dwfxuf rsm;ae vdkYygyJ/ rdrdwdkY&GmeJY teD;qHk;&GmBuD; w&GmrSm&SdwJh

tv,fwef; ausmif;wdkY? wGJbuf tv,fwef; ausmif;wdkYudk &Gmuae aeYcsif;jyef ausmif;oGm; wuf zdkYawmif rjzpfEdkifygbl;/ rjzpfEdkif&wJh taMumif;awG trsm;BuD;&SdwJh teuf ta&;BuD;qHk; taMumif;uawmh rdom;pk&JU touf&Sif&&Hk &yfwnfa&; twGufawmif 'Drlvwef; atmifNyD;p touf 10 ESpf? 12 ESpft &G,fuav;&JU ]vkyfpm}udk r&Sdrjzpf vdktyfaevdkYygyJ/ qif;&JwJh rdom;pkrSm arG;zGm; BuD;jyif;vmwJh 'Dvdkuav;awGtzdkY olwdkYtay: &ufpuf Murf;MuKwfNyD;? tn§mtwmuif;wJh avmuBuD;xJrSmudkyJ touf &Sifjzpfatmif rdbawGeJYtwl ukef;&kef; aeMu&&Smyg w,f/ olwdkYb0awGu r&SLEdkifru,fEdkif jzpfaewJhb0? rcsdrqHh cHpm;ae&wJh b0awGyg/ 'DvdkyHk 'Dvdkenf;eJYom qdk &if b0rSm olwdkYu olwdkY rdbawG&JU ajc&m udk xyfeif;aeMu&NyD;? olwdkYuarG;vmr,fh olwdkY&JU om;orD; awGuvnf; olwdkY&JUajc&mawGudk xyfeif;Mu OD;rSmaygh/ 'gayrJY 'Db0vrf;aMumif;[m olwdkYudk,fwdkif pdwfvdkvuf& a&G;cs,fcJhwJh vrf;aMumif; r[kwf wmuawmh aocsmygw,f/ rdbawG rqHk;yg;cif uwnf; u rdbawG&JU ]tarG}udk vSvSBuD; &&Sdydkifxm;Mu olawGyg/ 'g[m avmuBuD;&JU jzpf&dk;jzpfpOf w&m;yJvdkY Oyau©m jyKae& rSmwhJvm;/ yef;aygif;w&m yGifhygap/

pOfqufrjywf oif,la&; tajymif;tvJjrefonfh acwfBuD;wGif ,cifuvkd ynm&yfwpf &yfjzihf woufwmynm&Sd rjzpfEdkifawmhyg/ bJGUvufrSwfwpfckonf w oufwm xrif;pm;vufrSwf r[kwfawmhyg/ þtajctaewGif tqifh jrifhynmoifMum;a&;e,fy,f us,fjyefYvmygonf/ wuúodkvfrsm;tae jzihf bJGU&rsm;? bJGUvGefrsm; arG;xkwfay;½kHESihf wm0efraus/ pOfqufrjywf ynmoifMum;a&; (continual learning)twGuf vrf;zGihfay;rIrSm ta&; wBuD;wm0efjzpfvmonf/ Mary Louise Kearney (Director of the UNESCO)

60

armifarmifvwf


usef;rma&;

OD;aESmufudk ysufpD;apaom taMumif;w&m;rsm; (1) pum;enf;jcif; todÓPftawG;tac:ydkif;ygwJh pum;pjrnf rsdK; ajymay;jcif;aMumifh OD;aESmuf&JU pGrf;&nfudk wkd;wuf apygw,f/ (2) pdwf0ifpm;wuf<upGm pOf;pm;awG;ac:rIr&dSjcif; pOf;pm;awG;ac:jcif;[m OD;aESmufudkavhusihf ay;zkdY taumif;qkH;enf;vrf;jzpfygw,f/ OD;aESmufudk wuf<uapwJh pOf;pm;awG;ac:rIawG vkyfray;&if OD;aESmuf udk usHKUapygw,f/ (3)usef;rma&;raumif;csdefrSm OD;aESmufudk tokH;jyKjcif; usef;rma&;raumif;csdefrSm (OD;aESmufokH;&wJh) tvky fjyif;xefpGmvkyfwmrsdK;? pmusufpmzwfwmrsdK;awG [m OD;aESmuf&JU pGrf;aqmifEkdifrIawGudk avsmhusapovkd OD;aESmufudkvnf; ysufpD;apygw,f/ (4) tdyfcsdefrSm acgif;udk zkH;tkyfxm;jcif; acgif;udkzkH;tkyfNyD;(acgif;NrD;NcKHNyD;) tdyfjcif;tm; jzihf umAGef'kdifatmufqkd'fawG pkpnf;rIudk wkd;vmapNyD; atmufpD*sif pkpnf;rIudkawmh avsmhusapwmaMumifh OD; aESmufudk ysufpD;apwJh tusdK;qufudk &apygw,f/ (5) tdyfcsdefrvkHavmufjcif; tdyfpufjcif;[m OD;aESmufudk tem;&apyg w,f/ tdyfcsdef rvkHavmufwmrsdK; a&&SnfjzpfvmwJhtcg rSm OD;aESmuf&JU qJvfawG aoqkH;wJhEIef; jrifhrm;vmapyg w,f/

(6) avxknpfnrf;jcif; OD;aESmuf[m ukd,fcE¨mrSm atmufpD*sifudk t rsm;qkH; tokH;jyKwJh tpdwftydkif; jzpfygw,f/ npfnrf;wJh avudk ½IoGif;jcif;tm;jzihf OD;aESmufudk atmufqD*sif axmufyHhrI avsmhenf;apNyD; OD;aESmuf&JU pGrf;aqmif&nf udk usqif;apygw,f/ (7) tcsKdrsm; vGefuJpGmpm;jcif; tcsdK"mwfawG vGefuJaecJh&if y½dkwdef;"mwfeJY tm[m&awGpkyf,lrIudkt[efYtwm;jzpfapNyD;tm[m& csdKUwJhapwJhtjyif OD;aESmufzHGU NzdK;rIudkyg taESmuft,Suf jzpfapygw,f/ (8) aq;vdyfaomufjcif; aq;vdyfaomufjcif;aMumifh OD;aESmufudk usHKU apovdk t,fvfZkdif;rm;a&m*g (vl&JU rSwfÓPfeJY pOf;pm; qifjcifEkdifpGrf;awGudk usqif;apwJha&m*g)yg jzpfvmEkdif ygw,f/ (9) vGefuJpGmpm;aomufjcif; vdktyfwmxuf ydkpm;aomufjcif;aMumifh OD; aESmuf&JU aoG;vTwfaMumawGudk wif;rm;apNyD; pdwfpGrf; &nfudkyg usqif; apygw,f/ (10) reufpmrpm;jcif; reufpm rpm;olawG&JU aoG;xJrSm oMum; "mwf ydkenf;wwfygw,f/ tJ'g&JU tusKd;quf taeeJY OD;aESmuftwGuf vkHavmufwJh tm[m& r&awmhbJ OD;aESmuf&JU pGrf; &nfudk usqif; apygw,f/

61


uAsm&Snf b0&JU aeenf;xkdifykHawGudk oif½dk;wpfckvkdom a&;ay;xm;cJh&if tckqkd usaemfhrSm jyefxkwfMunfhvkdY tqifajywmaygYtar tpuwnf;u raumif;cJhawmh taESmif;uvnf; tvJvJ tuJGuJGyg tar tarr&SdawmhwJhaemuf usaemf avQmuf&wJh a[m'Dvrf;awG &Snfvsm; a00g;aevkdufykHrsm; rkd;ukwfpuf0kdif;em;u wdrfcdk;oufwefY wHwm;yg tar taroifcJhwJh tarh&JUausmif; b0udk pmvkH;aygif;enf;u p usaemfuvnf; enf;enf; t awmh usaemfhudk tar tm;r&cJhbl; r[kwfvm; ynmawG rwwfayr,fh om;wpfa,muf&JU pdwfudk tarzwfcJhwm aA'ifq&mawG cefYrSef;wGufcsufwmxuf ydkvdkYawmif aooyfvSycJhygw,f tar 'Dom;&JU 'Dpdwf"mwf

i,fxdyfudk wufaewJh a'gow&m;awG 'Dom;udk taecufapwJh olrsm;xufydkwJh avmbw&m;awG ae ae&wmu awmtkH csKHMum; usaemfrSef;cJhwmu bkHzsm;&JU txuf 'Dom;udk taoowfrSmu 'Dom;&JU twåawGyJwJhvm; em;vnfzkdY... tm;ri,fzkdY pdwf&SnfzkdY... odyfrawzkdY onf;cHzkdY... enf;rSefzkdY... .............. a&TOwJhbJ &OD;r,fvkdY xifaeao;&if &ifudkcJGNyD; &Smcsif&SmwwfwJh vlrkdufawG&JUtaMumif; vlqkdwJh emrnfwyfNyD; vlawGMum;xJrSmae tqDudkpm;NyD; tom;udkrsdKwwfavwJh vlYobufMuD;awG&JUtaMumif; [kd;.. tjrifhudk a&mufzkdYtwGuf wufzkdYroifhwJh tcsdKUaom avSum;awGtaMumif; taruawmh axmif;axmif;xatmif ajymjycJhwmygyJ tar.... od&JUvm;tar a&cHajrcHu aumif;ayr,fh tarpdkufwJh rsdK;aphu rrSefbl; usaemf &SifoefcsifchJwmu acgif;pOfwpfrsdK;eJYb0 tar&JU.... ]csrf;ajrhom,mwJh b0wpfcktwGuf a[monfh awmif,mu om;wpfoufpm;rukefbl; a[monfhrSm ckdif;EGm;wpf&SOf; v,fxJqif;zkdY ryl&bl; a[monfhrSm 0ufrdwpftkyf om;wpfoufvkH; xkwfpm;vdkY&w,f a[monfhrSm avSi,fwpfpif; om;cif;ig;cif;yJ &Sm&Sm b,f&Gmudk b,fvkdoGm;oGm; ighom; rsufESmri,fbl;aygh}

62


][m;..[m;.. [m;.. [m;.. a&Tjynfat;w&m;awGvm; tar taray;wJh awmif,mtvkyf usaemfzwfwJh wufusrf;pmtkyfrSm rygbl; EGm;awGeJYae&if &THUpifwmxuf bmrsm;wkd;wufrvJ taray;wJh 0ufrdwpftkyf wpfoufvkH; [if;pm;vkyfvkdY r&bl; taray;r,fh avSi,fwpfpif; usaemfu jrpfxJqif;NyD; ig;&Sm&rvm; Munfhprf;ygY tar 'Daumifu wHigem;vnf; raebl; rkqkd;em;vnf; roGm;bl; tem*wfudk zGihfxm;wJh tdrfrufwHwm;udk avQmufNyD; yef;wkdifudk ta&mufoGm;r,fhaumifAs}

azmif;wmu wpfcg ydefwmu tcgwpfaomif; ygvmwJh wufusrf;pmtkyfawGawmif usaemf a&mif;pm;vdkY ukefNyDaum tar ork'´&m 0rf;wpfxGmwJhvm; tar wu,fwrf; AkdufqmwJhtcg pMum0|mawmif ruygbl; tar&,f iwfwmudk &Sufp&meJY vJpm;&wmvnf; tcgcg tarhudkawmh tm;emygw,f

ywf0ef;usif usaemhftem;rSmvJ tNrD;usuf&if tNrD;0g; acgif;usuf&if acgif;pm;r,fholawG rsm;vGef;vkdY tm;ukefxkwfNyD; oGm;cJhwmawmif ]awmrSmae.. awmrSmBuD; a[m'Dae&mxufydkNyD; usaemfhb0u awmrSmrNyD;bl; b,fc&D;rS reD;ao;bl; tar vifuGef;udk tarodovm; opfvkH;tdrfukd tarodovm; ]'Dr,fighom; tdrfjzLawmfudk tarodovm; csrf;omcsifvGef;tm;BuD;wm[m usaemfuawmh oGm;rSmyJtar} i&Jjynfudk tvnfoGm;zdkY ezl;udk xkH;wkdYwmeJY twlwlyJ}qkdwJhpum; cGihfvTwftar tckrS jyefMum;a,mifrdw,f tar tJ'Dwkef;u tdrfrufawG weifhwydk;udk arQmfvihfcsuf wayGUwydkufeJY vG,fydk;xm;wmqkdawmh taroifcJhwJh tarh&JUausmif; tarh&JU idkjcif;w&m;awGvJ b0udk pmvkH;aygif;enf;up usaemfhem;xJ b,f0ifygawmhrvJ tar&,f usaemfu enf;enf; tawmh tJ'Dwnf;u tar usaemfhudk tjrifhudkrSef;awmh tm;r&cJhwm r[kwfvm; tar tusuvnf; Murf;w,ftar usaemfwufwJh tJ'DavSum;rSm i,fi,fwkef;u wufcJh&wJh vuf&ef;u rygbl; tar tarh&JU b0pmoifausmif;rSm aysmfatmifvnf; raewwf tckawmh usaemf oif½kd;rukefcif ausmif;xGufcsifcJhwJh tarh&JUausmif;om; usm;&JawmxJrSmyg tar wu,fawmh EGm;oif;uJGav; usaemfhtwGuf ausmif;ysuf&ufuvnf; rsm;w,f r[kwfvm; tar csdKNrdefr,fxifwJh tdrfrufawGuvnf; cg;oufvkdY oGm;cJhygNyD tar... b0&JU aeenf;xkdifykHawGudk oif½dk;wckvkdom a&;ay;xm;cJh&if NrdKU BuD;BuD; jyBuD;BuD; tckqkd usaemhfrSm jyefxkwfMunfhvkdY tqifajywmayhg tar../ rm,mrD;awG xdefxdefnD;aewJh neufawGrSm us&mZmwf½kyfudk BuKHovkdu&if; okoQif

63


txl;u@

tEk&oynma&;

Special Feature

art education

A*sDatmifpdk; ormorwf odef;Edkif acsmtdEG,f 0ifhxef; tEkynmbmom oif&dk;nTef;wrf; tifwmAsL; - q&mra'g0f pwl'D,dkZif; olYtjrif? olYtawGY 64


½kd;&myef;csD ta&SUurÇmwvTm;wGifaomfvnf;aumif;? taemufurÇmwGifaomfvnf;aumif;? yef;csDavmuwGif ½dk;&myef;csD (Traditional) ESihf ½kd;&mvGefyef;csD (NonTraditional) [lí u@ydkif; cJGjcm;í &Ekdifygonf/ ESpfrsdK;ESpfpm;pvkH;yif pdwf0ifpm;zG,f&m aumif; vSygonf/ usaemhftaeESihfvnf; ESpfrsdK;pvkH;udk ESpfNcdKuf í vufvSrf;rDoavmuf ESpfrsdK;pvkH;udk avhvmrdyg\/ ½kd;&mvGefyef;csDoabmrSm awmfvSefaom t awG;tac:rsm; vGwfvyfpGm pOf;pm;a&;qJGaom oabm rsm;? yk*¾vdu t,ltqrsm; jyif;xefwwfí a&;enf;a&; [ef? a&;p&mtaMumif;rsm;rSmvnf; rsm;jym;axGjym;vS ojzihf usaemf wrifcsefvSyfíxm;cJh&NyD;? ½kd;&myef;csD t aMumif;avmufom a&;om;vdkygonf/ ]tb,fhaMumihf cifAsm; ½dk;&myef;csDukd a&;om;vdkoenf;}[k wpfpkHwpf a,mufu usaemfhudk ar;vmcJhaomf ]vlwkdif;ESihf eD;pyfvkdY ygcifAsm}[kom ajzMum;vdkygonf/ taMumif;rlum; ½dk; &myef;csDonf omrefjynfolwkdY\ tokdif;t0dkif;rS xGuf ay:vmaom vlwkdif;twGuf zefwD;rI tEkynmypönf;jzpf í jzpfygonf/ (A traditional art is the creative expression of a society) &Sif;pGmqkd&vQif ½dk;&myef;csD

onf ½dk;om;onf/ vlwkdif;ESihfqkdifonf? vlrsdK;udk ukd,f pm;jyKonf/ *syefjynfrSmqkdvQif *syef ½dk;&myef;csD? w&kwfjynfrSmqdkvQif w½kwf ½dk;&myef;csD? jrefrmjynf rSmqkdvQif jrefrm½dk;&myef;csD &SdouJhokdY urÇmay:&Sd wkid ;f jynftoD;oD;wGif rdrw d v Ykd rl sKd ;bmomp½ku d t f vku d f ½dk;&mrsm; tcdkiftrm&SdMuavonf/ ½dk;&myef;csDonf vlrsdK;\ ,Ofaus;rI tpOfBuD; ESihf wom;wnf;ygvmNyD; wkdif;jynf\ a&ajrobm0? bmomtawG;tac:wkdY\ taiGUtoufrsm;jzihf xkHrTrf;í aeayonf/ xkdYjyif ½dk;&myef;csDonf vufrItwwfynm (Craftsmanship)ESifhvnf; uif;uGmír&ay/ xkdYaMumifhvnf; ½dk;&myef;csDonf (Art) tEkynmESifh (Crafts) vufrIynm ESpfrsdK; aygif;pyf xm;jcif;[k qdkMuayonf/ pifppf Traditional &dk;&m[k qdk&mwGif yef;csD? yef;yk? ydokumwdkYudk yl;wJG awGYjrif wwfzkdYvnf; vkd ygonf/ a&S;a&S;tcguqkdvQif þtwwfokH;rsdK;pvkH; udk ½dk;&morm;wkdif;u wwfuRrf;avh &Sdygonf/ ½dk;&mjrwf 65


Art)ESihf (Magic)wdkYonf a&S;vlwkdY\ yef;csDrS tpkjyKvm

]]

wdkif;jcm;ESifY tqufoG,frsm;vmaom ,aeY EdkifiHwumwGif &dk;&myef;csdppfppfwdkY ae&mrSm wpwp EG,f;e,faeayonf/ a&S;u *syef &dk;&myef;csDjrif&HkrQESifY *syefyef;csD[k odEdkifcJY aomf vnf; ,ckwjznf;jznf;...

}}

Ekd;olwdkYonf tao;i,fqkH;aom vlwdkif;okH;pJGaeonfh yef;uefcGufa,mufrsm;rStp? tBuD;us,fqkH;aom t aqmuftODrsm;txd jyKvkyfzefwD;Mu&mü ESvkH;om;u tEkynmapwem tjynfht0 cGeftm;&&Sdygonf/ bm omw&m; udk;uG,f,kHMunfrIü apwemxufoefoljzpf NyD;? bmomw&m;\ wefcdk;awmf teEÅ (Spritual and the power of divine) pdwfydkif;qkdif&m ,kHMunfrIrsm;jzihf tvkyfvkyfoGm;Mu&ygonf/ xkdYtwGuf ESvkH;om;u apwemaMumifh ÓPf qef;Mu,f&ygonf/ ÓPfqef;Mu,fojzihfvnf; uHqef; Mu,fonf[k ½dk;&morm;wkdY qkd½dk;&Sdygonf/ ½dk;&myef;csDonf urÇmOD;tp a&S;ya0oPD ESpf aygif;ajrmufjrm;pGm *latmif; vlrsdK;&SdpOfuyif vufqifh urf;vmaom oabmudk aqmifygonf/ (Primitive Man) a&S;ausmufeH&Hrsm;ay:wGif a&;qJGcJhaom yef;csDrsm;? xkdvlrsm; xkvkyfcJhaom yef;yk rsm;udk avhvmygu ½dk;&m\oabmudk awGU&SdEkdifayrnf/ 4if;wkdY ,kHMunfudk;uG,f&mtaejzihf wef;cdk; awmf&Sifrsm;? ewfrsm; ponfwkdY\ ykHyef;oP²mefudk oauFw trsdK;rsdK; xkvkyfudk;uG,fxm;Muonfudkvnf; aumif;? odkYwnf;r[kwf 4if;wkdYaeYpOf zrf;qD;pm;aomuf Muaom om;½kdif;wd&pämefwdkY\ ykHyef;oP²mef trsdK;rsdK;udk ,ckacwf aq;pD&ifonfhoabmrsdK;jzifh ,Mwmacs "mwf ½dkufbdouJhokdY ausmufeH&Hrsm;ay:wGif a&;qJGxm;cJhMu onfrsm;udk awGU jrifjcif;tm;jzihfvnf;aumif;? (Traditional Art) ½kd;&myef;csDonfvnf;aumif;? (Primitive 66

onf[k qkdEkdifayrnf/ þwGif ½kd;&myef;csDü (Symbolism) oauFw oabmtrsm;qkH; yg0ifvQuf&Sdonfudkum; usaemfwdkY owdjyK&ayvdrfhrnf/ xkdYjyif ½kd;&myef;csDü apmifhpnf;tyfonfh abmif rsm;? pnf;rsOf;Oya'rsm;? jy|mef;csufrsm; owfowfrSwf rSwf &Sdonfudkvnf; awGU&ayonf/ tawG;opf? tjrif opf (Non-Traditional)orm;rsm;twGufrl þtcsuf onf rsm;pGmrS zDvmusaeayonf/ ½kd;&myef;csDq&monf obm0udk avhvmonf/ obm0rS em,lonf? qnf;yl;onf/ odkY&mwGif obm0 udk ykHwlul;csjcif; r[kwfbJ yef;csDq&m\ pdwfwGif xif [yfvmonfh cHpm;rI tm½kH½kyfudk tEkynmoabm ouf 0ifvmatmif oauFwrsm;jzihf wifjya&;qJGavh &Sdyg onf/ okdYwifjy&mü rdrdvlrsdK;? rdrdywf0ef;usif? rdrd bmom"avhxkH;wrf;rS jy|mef;xm;aom taiGUtouf? taoG;ta&mif? tuGefYtñTefY? t,ltqwkdYjzihf a0qm aeatmif wifjyjcif; jzpfayonf/ wkdif;jcm;ESihf tquftoG,frsm;vmaom , aeY EkdifiHwumwGif ½kd;&myef;csDppfppfwkdY\ae&mrSm wpfp wpfp EGrf;e,faeayonf/ Oyrm-a&S;u *syef ½kd;&myef; csD[kqkdvQif jrif½kHrQESihf *syefyef;csD[k odEkdifcJhaomfvnf; ,ckwjznf;jznf; taemuf,Ofaus;rI tjzmjzmwkdY\ vTrf;rkd;jcif; wpfpwpfp cHpm;&aomtcgwGif taemuf wdkif;[efrsm;om *syef yef;csDum;rsm;wGif awGU &wwfNyD; *syef yef;csDum;rsm;[lí qkd&efcufcJívmacsNyD/ þenf;ESifESif wkdif;jynftoD;oD;wdkYwGifvnf; rdrdwkdY ½kd;&m,Ofaus;rI"avhrsm;rSm ysufjym;pjyKvmwkdif;? wkdif;wpfyg;\ ,Ofaus;rIrsm; vTrf;rkd;jcif;udk cH&vQuf&Sd onfudk awGU jrifEkdifayonf/ a&S;acwfESihf ,ckacwfwGifvnf; rwlEkdifyg/ a&S;vlrsm;onf rdrdaexkdif&m wkdif;jynf\ jy,k*f vu©Pmrsm; jzpfMuaomfvnf;? ,ckacwfonf rdrdbm vlrsdK; qdkonfudkyif rdrdukd,fwkdif rajymEkdifaom acwf yif jzpf onf/ rnfodkYyifjzpfap ½dk;&myef;csD? ½dk;&mtEkynmudk


jrwfEkd;olrsm;urlrsdK;cspfpdwfjzihftepfemcHxdef;odrf;oGm; aeMurnf[k xifygonf/ jrefrmh½dk;&myef;csDukdpdwf0ifpm;rdolrsm;twGuf ]vrf;½dk;a[mif;wGif qifhumxGif} qkdbdouJhodkY acwf ESihf,SOfaom tawG;tac:jzihf ½dk;&mudk avhvmEkdifMuap &ef tcsuftcsdKUudk wifjy&ayonf/ jrefrmh½dk;&myef;csDudk avhvm&mwGif (u) a&S;q&mwkdY\ tu©&ma&;enf; ( c ) a&S;q&mwkdY\ rsOf;a&; aq;jc,fenf; xkdYjyif uacsonfwkdY\ [eftrlt&mrsm;ESihf a&S;yef;&H? yef;ykq&mwdkY\ enf;rsm;udkyg twk,kavhvm &ygonf/ avhusihfcef;rsm;taejzihfvnf; vl½kyfykH (tcsdK; tpm;)udk ususee avhvm&ayonf/ jrefrmonf jref rm tcsdK; a&S;uyif &Sdygonf/ Oyrm - rsufESmqkdvQif rsuf ESmwpf0uf? abmifwpf0uf qkdouJhodkYyifjzpfNyD;? qHxkH; ykH? t0wftpm; tokH;taqmifrsm;rSpí tajccHAdokum ynm&yfrsm;udkyg avhusihfcef;,lí vuf[ef? ajc[ef? rk j' trsdK;rsdK;? udk,f[eftaetxm;rsm;yg tao;pdwf avh vm&ygonf/ 4if;yif a&? ajr? av? rD; "mwfBuD;av;yg;wkdYjzihf zJGUpnf;xm;tyfaom a&ajrawmawmif? opfyifyef;ref rsm;vnf; olYrlESihfol &Sdaeojzihf avhvmqnf;yl;tyf onf/ jrefrm'DZkdif;rsm;udkrl (1) ausmufpm (2) aypm (3) ,Gef;xnf (4) rSefpDa&Tcs (5) yef;wdrf? yef;wOf; (6) yef;yk (7) yef;&H (8) a&Tcsnf? aiGcsnfxkd; tEkynmwdkYwGif avh vmEkdifayonf/ Zmwfedygwfawmf? &mZ0ifwkdYrStp ,if;wkdYESifh pyfvsOf;aom xD;okH;? eef;okH;[efrsm;udkvnf; ywfywf eyfeyf avhvmtyfayonf/ xkdYjyif [efopfudkvnf; wnfaxmif&ef [efa[mif;udk &SmazGavhvm pDppfMu&

avonf/ xkdokdY &SmazGavhvmpDppfMuaomtcg yk*Hjynf rS aq;a&;um;rsm;? rEÅav;acwfqDu qif;oufvm aom yk&ydkufjzLrsm;wGif&Sdonfh rifa&;t½kyf? aq;a&;t ½kyfrsm;? ,Gef;xnftrsdK;rsdK;wGifyg&Sdaom aus;iSufwd&pämef rSpí Zmwfedygwf½kyfpkHrsm;? wefaqmif;jyóm'fwkdYwGif 67


]] t&yfom; tEkynm&yfonfomvQif uGsEkfyfwdkY vlrsKd;\ vlrsKd;pkqdkif&m wu,fY ,Ofaus;rSI jrefrmYp&dkufudk ay:apEdkifvdrfYrnf/ xkdt&yfom; ynmrS trsKd;om;yef;csD[efopfudk wl;azmfjyif qifEdkifvQif...

xkvkyfqif,ifxm;aom yef;qJGyef;awmif; twGefYt wufuEkwfcsufrsm; ponfwkdYukd tvG,fwulyif awGU &jrif&avonf/ tqkdyg a&S;uvuf&mtppfrsm;ESihf a&S; vuf&mppfrS aygufyGm;vmaom tpOftvm raysmuf uG,fao;onfh vuf&mrsm;udk tajcjyKum trsdK;om; [efopfudk wnfaxmifvQif jzpfEkdifzG,ftaMumif; &Sd onf[k ynmonftrsm;u ,kHMunfudk;pm;Muav onf/ odkY,kHMunfudk;pm;Muonfhtwkdif;vnf; yef;csD um; trsm;udk trsdK;om;yef;csD[efopftjzpfESihf a&;qJG NyD; a&;qJGqJ? a&;qJGvwåHU jzpfonfudk awGU&ayonf/ t rsdK;om;wkdY tm;&ESpfoufzG,f udpöBuD;wpf&yfaywnf;/ þt&mwGif ta&SUwkdif;,Ofaus;rI tEkynm &yfBuD;rsm; ul;vl;qufoG,f aygufyGm;ysHUESHYcJhaom orkdif; udk okH;oyfoifhayonf/ tdE´d,\ ,Ofaus;rI tEkynm &yf trsdK;rsdK;onf ajrmufodkYvm;aomf wdAufjynf? yg upöwefjynf? rGef*kdvD;,m;jynfwkdYodkYvnf;aumif;? ta&SU odkYvm;aomf w½kwfjynf? *syefjynf? udk&D;,m;jynf? jref rmjynf? xkdif;jynf? uarÁm'D;,m;jynf? tif'dkeD;&Sm;uRef;pk rsm;odkYvnf;aumif;?awmifodkYvm;aomfoD&dvuFmuRef; odkYvnf;aumif; ysHUESHYoGm;cJhNyD;? wpfzef w½kwfjynfrsm;rS

68

}}

tEkynm&yfrsm;udk tdE´d,om;rsm;u jyefvnfxlaxmif ,lMuí w½kdwao avhvmvkdufpm; jyKpkMujyefonfudk vnf; awGU&onf/ 4if;aemuf Oa&mywkdufom;rsm; ta&SUwkdif;odkY vma&muftkyfpdk;MuaomtcgwGifrl NAdwdoQ,Ofaus;rI tEkynm&yf tenf;i,fonf tdE´d,jynf? jrefrmjynf? oD&dvuFmuRef;? yoQL;uRef;qG,fwdkYokdY ul;vmvTrf;rkd; vmavonf/ jyifopftEkynmonf jyifopfydkif tif'dk csdKif;em;udk vTrf;rkd;onf/ 'wfcsfvlrsdK;wkdY\ ,Ofaus;rI t Ekynmonf tif'dkeD;&Sm; uRef;pkrsm;udk vTrf;rkd;onf/ xkd okdY tdE´d,tEkynmü Oa&mytEkynmrsm; 0ifa&muf vTrf;rkd;cdkufwGif wkdif;&if;om; rd½dk;zvm tEkynm&yfBuD; rsm;rSm uG,fywdrfaumoGm;&ravmuf cHvkdufMuay onf/ xkdokdY wkdif;&if;om; tEkynm&yfrsm; wkdif;&if; jynf&if;wGif wdrfaum&ravmuf cHae&cdkufwGif Oa&my wkdufom; yef;csDynm&SiftcsdKUonf w½kwfyef;csD? *syef yef;csw D u Ydk kdavhvmMuumolw\ Ydk Oa&mytEkynmvuf &mwkdYwGifta&SUwkdif;tm&Svuf&mwdkYudkBudKMum;BudKMum; xnhfoGif;um vuf&mopfudk zefwD;Muonf/ Oa&my


wkduf rsufarSmufacwf yef;csDum;rsm;udk avhvmvQif t a&SUwkdif; tEkynmESihf tvGefeD;pyfonfudk awGU&í ta&SU wkdif;tEkynm\ tawG;tac: t,ltqrsdK;udkvnf; t rsm;tjym; awGUEkdifonf[k qkdMuavonf/ þodkYjzihf tEkynmrsm;onf wpfjynfu wpf jynfudk vTrf;rkd;í ½kd;&mvuf&mrsm; wdrfaumyaysmuf& onftxd jzpfcJhMu&aomfvnf;? rnfonfh EkdifiHjcm; y a,m*rsdK;\ taESmihft,SufrsdK;udkrQ rcHpm;&bJ rdrdbm om wpfbmomwnf; qdwfqdwfNidrfNidrf tpOfrjywf p cef;ac:onfh t&yfom; tEkynm&yfrsdK;um; ae&mwkdif; wGif &Sdayonf/ tdE´d,emrnfausmf yef;csDq&mBuD; wpfOD;jzpf ol *sifreD½dGKif; (Jamini Roy)\ yef;csDum;rsm;rSm 4if; (Folk Art)udk trsdK;om;[efopfjzihf xkwfazmfa&; qJGjcif;jzpfí rsm;pGmemrnfausmfMum; ESpfoufol rsm;av onf/ jrefrmjynfwGif t&yfom; tEkynm&yfudk bk &m;aps;ü awGU jrifEkdifayonf/ a&Twd*kHapmif;wef;&Sd ukef pkHqkdifrsm;wGif zkd;0½kyfuav;rsm;udk awGU&rnf/ xkdt½kyf uav;rsdK;udk uREkfyfwkdY\ bkd;ab;bDbifrsm;vnf; awGU cJh&NyD? cspfcJh&NyD? upm;cJh&NyD/ opfom;ESihfvkyfaom aZmf*sD ½kyfuav;rsm;vnf; &Sdao;\/ tusÐeDeDuav; 0wfí EIwfcrf;arT;? rkwfqdwfarT;rsm;udk xm;onf/ BudK;qJGwwf vQif awmifa0S;uav;xrf;um ujyEkdifonf/ yg;pyfNyJ um udkufrnfh[efjyifaeaom usm;½kyfudkvnf; uREkfyf wkdY cspfcifwkef;yif/ ajcav;bufESihf ZufudkvIyfEkdifonfh jrif;½kyfuav;vnf; &Sdao;onf/ xkdt½kyfrsm;atmufü cif;usif;xm;aom uwfaMu;? uGrf;n§yf? zvm;? cGuf? Zm *emwkdYudk MunfhygOD;/ olwkdYtay:rSm yef;cufyef;EG,f t ajymuftpuftrsm;udk vSypGm azmfxm;onf/ þonf vnf; t&yfom; tEkynm&yfjzpfonf/ tqif;o@mef tajymuftuGuf ta&;tcif;wdkYudkom awGU&onf r [kwfao;/ aq;a&mif pyfykH[yfykHudkvnf; awGU jrifEkdif ao;onf/ jrif;½kyfrSm tjzL? twGefYtvdrf? tauGUt aumuf? rsufvkH;? rsufqefponfwkdYudkum; tpdrf;a&mif? tjyma&mif? teufa&mifwkdYESihf jc,foxm;onf/ jrif;\ obm0ta&mif wpfckrQrygay/ odkYaomf uREkfyfwkdY\ rsufpdwGifudk;½dk;um;,m;rEkdif/bmaMumifhvJpOf;pm;zG,f

&Sdonf/ wpfaxmifhwGif csdwfqJGxm;aom EGm;pnf;ukef;? jrif;pnf;ukef;wkdYu aq;a&mif teD? tjymwdkYudk Munfhyg OD;/ aeom;wus&Sdonf[k qkd&ayrnf/ xkdbk&m;aps;u qkdifrSxGufvmí A[ef;aps;u tkd;qkdifudk0ifMunfhygOD;/ tEkynm\ tpdwftydkif;rsm; jzpfMuayonf/ tkd;BuD;rsm; udk MunfhygOD;/ twGefYtpdwf? tpif;taMumif;? tuGuf tajymuf ½dkufESdyfxm;aom 'DZkdif;ykHpHtrsdK;rsdK;rSm t&yf om; tEkynmyifjzpfonf/ þodkY a&wGufjy&vQif rsm; pGm&SdayOD;rnf/ xkduJhodkYaom opfom;jzifhvnf;aumif;? 0g;jzihf vnf;aumif;? &TUH jzihfvnf;aumif;? aMu;oHowåKwkdYjzihf vnf;aumif; t&yfom; tEkynmvuf&mrsm;udk vSnf; aeavSatmif;jrif;aZmif;rusef t&yfwkdif;wGif aeYpOf ESihf trQ awGU&ayonf/ a&SmifírvGwf[kyif qkd&ayrnf/ þvuf&mwdkYum; uREkfyfwkdYvlrsdK;\ yifudk,fpGrf;&nf? yif udk,ftBudKufrS xGufay:vmMuonfjzpfí EkdifiHjcm; ,Of aus;rI MoZmtawmfuif;onfudk awGU&ayrnf/ vlrsm; pk vlxk\ tonf;pJGvuf&mrsm; jzpfayrnf/ vlxkESihf teD;pyfqkH; jzpfonf[k qkd&ayrnf/ xkdvuf&mrsm;wGif aq;a&mifESihf aumufaMumif;wkdYrSm ½dk;om;ay:vGif &J&ifhayonf/ eDeD&J&J? 0g0gxdefxdef paom a&mifpkHvGif rsm;ESihf vlxk\pdwf "mwfudk qJGaqmifayonf/ xkdYaMumifh trsdK;om; yef;csD[efopfudk wnf axmif&ef BuHpnfBudK;pm;Mu&mwGif tpOftvmrysuf qufvufvkyfudkifvQuf&Sdaom uREkfyfwkdY\ (Folk Art) ac: t&yfom;tEkynm&yfudkvnf; txl;avhvmvkduf pm;oifhonf[k ,kHMunfygonf/ t&yfom;tEkynm&yf onfomvQif uREkfyfwkdYvlrsdK;\ vlrsdK;pkqkdif&m wu,hf ,Ofaus;rI jrefrmhp½dkufudk ay:apEkdifvdrfhrnf[k xifpm; rdygonf/ xkdt&yfom;ynm&yfrS trsdK;om;yef;csD[ef opfudk wl;azmfjyKjyif jyifqifEkdifvQif aumif;jrwfaom okckr tvS&wemwpfyg;onf urÇmhtv,fwGif trsm; \ av;pm;jcif;udk cH,lum xGufay:vmEkdifvdrhfrnf[k arQmfvihfrdygonf/ A*sDatmifpdk; (&dk;&mrSonf acwfopfodkY-'kwd,tMudrf pmtkyfrS aumuf EIwfazmfjyygonf/)

69


yef;csD? yef;yk? pmay? &dk;&m*Dw? &kyf&Sif ponfh tEk&owkdYonf wkdif;jynfwjynf? vlrsKd;wrsKd;\ orkdif;? ,Ofaus;rI? vlrIwefzdk;? "avhp&kdufESifh vlom;zHGYNzdK;wdk; wufrItm; udk,fpm;jyKaom pHcsdfef pHñGef;rsm; jzpfonf/ ¤if;wdkYonf vlYtzJGYtpnf;\ vl rIa&; jyóemrsm;ESifh EkdifiHa&; pdefac:rIrsm;udk rSefuef pGm azmfxkwf&ifqdkifjcif;jzifh w&m;rQwrI udkay;Ekdifonf/ Nidrf;csrf;a&;ukd azmfaqmifay;Ekdifonf/ xdkYjyif tEk&o

w&mudk wnfaqmufay;onfh ud&d,mwck jzpfygonf/ a0zefydkif;jcm; pOf;pm;qifjcifÓPf Critical Consciousness udk tokH;jyKí urÇmYEkdifiH BuD;om;rsm; jzpf maomtcg vli,frsm;onf ¤if;wdkYEdkifiH\ EkdifiHa&;ESifh vlrIa&; zHGYNzdK;wkd;wufrI u@rsm;wGifomru urÇmh tcif; tusif;wGifyg yg0ifaqmif &GufEkdifrnf jzpfonf/ a0zefydkif;jcm; pOf;pm;qifjcifÓPf Critical Consciousness qdkonfrSm urÇmhavmu taMumif;

tEk&oynma&; wwfyGefrI acsmtdEG,f

onf wkdif;jynf\ ,Ofaus;rI "avhrsm;ESifh ordkif;wdkYudk xif[yfaponf/ w&m;rSQwrIESifh Nidrf;csrf;a&; w&m;rQwrI\ t"dyÜg,f tESpfom&udk ausmif; om;vli,frsm;tm; od&Sdem;vnfapjcif;onf xdkvli,f wdkYudk urÇmhEkdifiHBuD;om;rsm; jzpfvmap&ef avhusifh jyifqifay;jcif; jzpfonf/ txl;ojzifh tEkk&oynma&; onf ynm&Sif aygvdkz&Ja& Paulo Freire ajymaom a0zefydkif;jcm; pOf;pm;qi f jcifÓPf Consciousness udk zHGYNzdK;wdk;wufap&ef oabmxm;tajymif;tvJ wpkH 70

udk eufeufeJeJ avhvmod&dSNyD; vlrIa&;ESifh EkdifiH a&;qefYusifbuf t,l0g' y#dyu©rsm;twGuf ¤if;wdkY od&dSonfhtay: tjrifrsm;udk azmfxkwf avhvmEkdifjcif; udk qdkvdkonf/ od&dSem;vnfrIrsm; tay:wGif tajccHum rdrdb0tm; zdESdyfcsKyfcs,fxm;aom t&mrsm; (OyrmrSm;,Gif;aomEkdifiHa&;pepf) udk wGef;vSefvmEkdifjcif;udk qdkvdkonf/ tef;z&efY a&;aom rdfef;uav;wpf a,muf\ aeYpOfrSwfwrf; ´Ann Frank: The Diary of a young Girl ` udk txufwef; taxGaxGynm a&; General Education wGif tEk&opmay Literature tjzpf jyXmef;xm;onf/ 'kwd,urÇmppf twGif; Oa&my wGif [pfwvm\ emZDwyfrsm;u *sL;vlrsKd; ajcmufoef; cefY udk rD;avmif wkdufoGif; (Holocaust) tpkvdkuf tjyHKvkduf owfjzwf cJhonf/ xdktcsdefwGif e,fomvefü 13 ESpfceffYom &dSao;aom tef;ESifhrdom;pk onf *sL;rsm;tjzpf owfrSwfcH&um emZDrsm;u vkdufvHowfjzwfaomaMumifh xGufajy; wdrf;a&Smif ae&onf/ tef;rdom;pkESifY tjcm;tdrfeD;csif; rdom;wpfpk? *smref oGm; q&m0efwOD;wdkY qkHrdMuNyD; &kH;w&kH;\ txyfckd;cef;uav;rS zdkifrsm;xnfhxm;aom bD&dkrsm; Mum;xJwGif yifyef;BuD;pGm aMumufvefYwMum; ESpfESpf cefYykef;ae&onf/ xkdtawmtwGif; tef;onf 'wfcsfbmom


jzifh aeYpOfrSwfwrf; wtkyfa&;avonf/ ¤if;rSwfwrf; onf vlvm;ajrmufp t&G,f rdef;uav; wa,muf\ aMumuf &GHU jcif;? &kef;uefrI? vlvm;ajrmufjcif;ESifhwuG ydfef;ydwfatmif arSmifrdkuf aeaomb0? a'goESifh aMuuJGzG,f&m tjzpftysuf aygif;pkHyg0ifaom tef;\ b0ESifh rsuf0g; xifxifMuHK awGYae&aom vlowfyJG BuD;udk ca&aphwGif; usus xif[yfapaom pmayjzpf onf/ olronf emZD xdef;odrf;a&; pcef;wckwGif aoqkH;chJNyD;aemufxdkrSwfwrf;av;udkxkwfa0olwOD;rS xkwfa0um? ,cktcg bmompum;aygif; 60 ausmf bmomjyefNyD;? jyZmwfESifh &kyf&Siftjzpf jyefvnfrGrf;rH &kduful;NyD;jzpfonf/ ¤if;pm ayESifh jyZmwfonf 20 &mpk\ txifu& urÇmYpmayt jzpf xifusefcJhygonf/ [wfyg½I;owif;pm Het Parool Newspaper wGif 'wfcsf ordkif;q&m a'gufwm *sef&dkrdef; Dr. Jan Romein u ¤if;rSwfwrf;udk ]tedXm&kHrsm; de profundis xJrS uav;wa,muf toHjzpfaom þrSwf wrf; onf zufqpf0g'\ tusnf;wefrIudk EsL&efbwfcf Nuremberg NrdKU rS om"ursm;ESifh ykHazmfjcif; jzpfonf } [kazmfjyonfhtavsmuf þrSwfwrf;onf tifrwef ta&;BuD;aMumif;udk odjrifEkdifayonf/ tu,fí tef;om þrSwfwrf;udkra&;cJYygrl ,aeYacwf ausmif;om;rsm;onf *sL;wdkdY ppftwGif; tzd ESdyfcH&ykHESihf zufqpf0g'\ tusKd;qufwdkYudk tEk&opm ayrSwqifh ca&aphwGif;us avhvmEkdif&ef tcGifhta&; enf;yg;rnf jzpfonf/ 'kwd,urÇmppfESifh emZDvl owfyJGrsm;taMumif; ordkif;udkravhvmvQif zufqpf pepf\ tusnf;wefaom tusKd;qufrsm;udk odrnfr [kwf/ xkdYaMumifh zufqpfpepfqdk;uJhodkY rw&m;rIrsm;ukd wGef;vSefEkdifNyD; w&m;rQwrIESifh Nidrf;csrf;a&;udk wnf aqmufzdkY&ef ausmif;om;rsm;tm; tEk&opmayrS jy Xmef;aom EkdifiHa&;ESifh vlrIy#dyu©rsm;tm; a0zefydkif;jcm; pOf;pm;qifjcifÓPfjzifh avhvmapoifhygonf/

zHGYNzdK;wdk;wufvmjcif;acwfonf om"u jzpfonf/ pm ayrsm;xJrS vD,dkem'dk'gAifcsDESifh rdkufu,ftef*svdkwdkY\ xdkacwfxdktcgu xif&Sm;ausmfMum;aom yef;csDyef;yk rsm;tMumiff;tm; jrif&zwf&aomtcg tarSmifacwf Medieval ESifh acwfopfOa&my Modern Eurpoe Mum; 16 &mpk Oa&my,Ofaus;rIESihf ajymif;vJwdk;wuf rItm; udk,fwkdifawGYjrif&ouJhodkY cHpm;avhvm rdyg onf/ 'óe½Ia'gifhrSajym&vQif tDwvD uAsmq&m

]]

zufqpfpepfqdk;uJYodkY rw&m;rSIrsm;udk wGef;vSefEdkifjyD; w&m;rSIESifY jidrf;csrf;a&;udk wnf aqmufzdkY? ausmif;om;rsm;tm; tEk&opmayrS jyXmef;aom pOf;pm;qifcsifÓPfjzifY avYvm apoifYonf...

}}

ESifh vlom;0g'zcif z&efqufpfudk yufx&mum Fr- ancesco Petrarca (1304-1374) \ vlYtzJGYt pnf;tm; vlom;0g'ESifh,SOfaom csnf;uyfrIrsKd;vnf; Italy Renaissance acwfwGif ay:xGufcJhygonf/ vl om;0g'u vlom;wdkYonf todESifh,SOfaom udk,fydkfif qHk;jzwfcsuf udk csrSwfEkdifaom t&nftaoG;ESihf usKd; aMumif;qufpyf a0zefydkif;jcm;EkdifpGrf;udk ydkifqkdifaom owå0gwpfrsKd;jzpf onf [kqkdygonf/ þtcsufonf xkdacwfu tifrwef wefcdk; tmPmBuD;vSaom &dkrefuwfovpf bk&m;ausmif;\ vlom;wdkYrjrifEkdifonfh 0dnmOfawmfomvQif udk;uG,f&m trSefw&m; jzpfonfqdkaom t,l0g'tm; xdyfwdkuf &ifqdkifvdkufjcif;jzpfonf/ vlom;0g'url vlom;tm; arG;&myg aumif;aom obm0 &dSonf[k qdkonf/ ,if; ,Ofaus;rI"avhESifhordkif; tEk&oonf wdkif;jynf\ ,Ofaus;rI"avh acwfwGiftcsKdUu vlom;onf arG;&myg tjypfom; jzpf rsm;ESifh ordkif;wdkYudk xif[yfaponf/ Italy Renais- aomaMumifh tjypfrSvGwf&ef bk&m;ocif ay;aom sance ac: Oa&mywGif ,Ofaus;rIrsm; tBuD;tus,f wm0efudk xrf;aqmif&rnf [kqdkMuonf/ xdkYaMumifh 71


]]

tEk&o ynma&;onf vlrsKd;ra&G; bmomra&G; qif;&Jcsrf;omra&G; yg0ifEdkifaom vSIyf&Sm;rSIrsKd;jzpfonf/ tEk&oynma&;wGif vlwdkif; udk,fydkiftEkynm zefwD;cGifY &aejcif; onfyif 'Drdkua&pDusaom tcsufjzpf...

}}

Italy Renaissance \ &v'fwckjzpfaom vlom;

0g'ukd avhvmjcif;onf trSefw&m;udk &SmazGjcif;? bk&m; ocif wnf&dSjcif;tm; ar;cGef;xkwfjcif;ESifh c&pf,mef ordkif;wdkY tm; A[kokw jzpfapygonf/ xdkYaMumifh tEk&oudkavhvmjcif;onf vlYt zJGYtpnf;twGuf tifrwefta&;ygaom vkyf&yfjzpf onf/ ausmif;om;rsm;taejzifh tEk&oynma&;ukd t ajcjyKum urÇmavmutaMumif; avhvmoif,lp&m trsm;tjym; &dSaeygonf/ odkYaomf tajccHynm ausmif; om;rsm;taeESifh Italy Renaissance uJhodkYaom ½IyfaxG;vSonfh acgif;pOfrsKd;udk ravhvmrD tifrwef &kd;pifaom vIyf&Sm;rI art projects rsm;jzif hpwifoifhyg onf/ q&monf tc&mjzpfNyD; ausmif;om;rsm;tm; free-style yef;csDqJGapjcif;? ykHjyifrsm;wDdxGifapjcif;? ykHjyifrsm;zwfNyD; jyefajymapjcif;? uav;uAsmrsm; a&;om;jcif;? upm;p&m &THUwkH;twkrsm;jzifh ¤if;wdkYpdwful; xJ&dS ykHtrsKd;rsKd;azmfapjcif;? *syeftkd&D*grD puúLacguf enf;rsm; jyojcif;? AkHwD;jcif; ponfh vkyfief;rsm;udk vkkyf aqmifjcif;onf tifrwef&kd;pif;vG,fulaom enf;rsm; jzpfonf/ vlwkdif; udk,fydkifpGrf;&nf talent wpfrsKd;pD&dSMu rnfjzpf&m xdkvIyf&Sm;rIrsm;\&v'fonf wa,mufESifh wa,muf wlnDrnf r[kwfay/ xkdrwluJGjym;rIrsm;xJrS tquftpyf&dS&dS pkaygif; vkyfaqmifwwfonfh tavh tusifhav;rsm; xGufay: vmEkdifao;onf/ xkdtEk&ovIyf&Sm;rI art projects rsm;rS ausmif;om;rsm;onf ¤if;wdkY\b0 tawGYtMuHKrsm;? r wluJGjym;rIrsm;ESifh pddefac:rIrsm;ukd a0zefydkif;jcm; pOf;pm;

72

wwfvmrnf/ txl;ojzifh ,Ofaus;rI? bmoma&;t,l tq?vlrsKd;pkESifh vlwef;pm;cJGjcm;rIwdkY\ *,uf&kdufrI rsm;rS ¤if;wdkYvuf&dS vlrIb0wef;zdk;ESihf tajctaeudk ydk rkdem;vnfvmEkdifrnf/ tusKd;quftjzpf ausmif;om; vli,frsm;onf a0zefydkif;jcm; pOf;pm;enf;uJhodkYaom wefzdk;&dSonfh t&nftaoG;rsm;udk ydkifqdkifvmrnfjzpf NyD; vlrIa&;todpdwf"mwfrsm; &ifhusufvmum tem *gwfwGif ,Ofaus;aom vlom;rsm;tjzpf ay:xGef;vm rnf jzpfonf/ xdkYjyif tEk&oynma&;onf vlrsKd;ra&G;? bm omra&G;? qif;&Jcsrf;omra&G; yg0ifEkdifaom vIyf&Sm;rI rsKd;jzpfonf/ tEk&oynma&;wGif vlwdkif; udk,fykdiftEk ynmudk zeffwD;cGifh&dSaejcif;onfyif 'Drkdua&pDusaom tcsufjzpfaeonf/ tar&dueforwåa[mif; John F. Kennedy u tEk&otm; 'Drdku&ufygwD0if wpfOD;t jzpf þodkYwifpm;cJhygonf/ tEk&oonf cefYjim;aom 'Drdku&ufwpfOD; jzpfonf/ tEk&oonf rnfonfhvlrsKd;? bmom? tom;ta&mif? qif;&Jcsrf;omrqdkrS ay:xGufvmEkdif onf/ tEk&o yg&rD&Sif creative genius rsm;tm; zdwfac: vsuf&dSonf/ tESpfcsKyf&aomf tEk&oynma&;onf vlYt zJGYtpnf;wck? wkdif;jynfwjynftwGuf w&m;rQwrI? Nidrf;csrf;a&;? ,Ofaus;rIESifh ordkif;wdkYudk wnfaqmuf zdkY&ef ta&;ygaom tajccHtkwfjrpf wckjzpfygonf/ ausmif;om;rsm;onf ausmif;oifcef;pm;rsm;udk oif ,lavhvm&mwGif tEk&ovIyf&Sm;rIwdkYjzifh aygif;pyf xm;aom ynma&;pepfjzifh avhvmcGifh&rnfqdkvQif ausmif;aeaysmfNyD; tem*wf vlYtzJGYtpnf;twGuf vnf; tusKd;rsm;pGm&dSrnf jzpfonf/ tEkynmonf wdkif; jynfwjynf\ udk,fydkifvu©Pudk udk,fpm;jyKonf/ vl rsKd;ra&G; rdrdqE´tavsmuf yg0ifazmfxkwf EdkifcGifh&dSo jzifh 'Drkdua&pDudk tajccHonf/ xdkYaMumifh tEk&oynm a&;udk vufawGYusus usifhokH;jcif;tm;jzifh vGwfvyf a&;ESifh 'Drdkua&pDwnfaqmufzdkY&m yifraoG;aMumudk yHhydk;vsuf&dSaernfrSm rvJGyg/ acsmtdEG,f


ÓPf&nfudk jr§ifh wifEkdifonfh

uav;yef;csD ormorwf

ausmif;ydwf&ufBuD;u bmrSvJ vkyfp&m r&Sd bl; ysif;vkdufwm/ oifhuav;u nD;nL qifajcwuf wwfygovm;/ 'grSr[kwf ausmif;ydwf&uf paeaeY rsm;wGif ½kyfjrifoHMum; umwGef;rsm;rS oifhuav;udk qJGxkwf&ef cufcJaeygovm;/ ]odyf[kwfwmayhg? usaemf usrwkdY om;av;? orD;av;awGu tJh'Dtwkdif;yJ}vkdY tajzxGufygu oif tjcm;vrf;aMumif;wpfckck &SmazGzkdY vkdvmNyD/ uav;rsm; udk yef;csDoifwef;rsm;wufapjcif;onf oifa&G;cs,f oifhonfh vrf;aMumif;wpfckjzpfonf/ vwfwavm okawoersm;t& uav;rsm; yef;csDqJGapjcif;onf aysmf&TifrIoufoufomru uav; rsm;&JU xkd;xGif;ÓPfESihf rdrdudk,fudk wkd;wufjynfh0 vmjcif;wkdYtwGuf t"duusaom qkHvnf0if½dk;ae&mrS jyKjyif ajymif;vJay;EkdifaMumif;udkyg awGU&Sd&onf/ ]yef;csDoifwef;awG[m aq;cGufpkwfwHudk udkifwG,fEkdif&Hkxufru ydkoifay;ygw,f/ uav;awG bufpkHzHGU NzdK;wkd;wufapa&;ukd taxmuftuljyKw,f/ twwfynmydkif;qkdif&mrSm ydkNyD;uRrf;uRrf;usifusif jzpf vmapw,f}vkdY befaumufNrdKUrSm uav;yef;csDjyyJGrsm; BuD;Muyfay;aeonfh oifwef;q&mr t,fvfpDtDAef (Elsie Evans)u qdkonf/

]uGefysLwmawG? *drf;awGeJY ½Iyf&SufcwfaewJh uaeY urÇmh0ef;usif taetxm;rSm xkd;xGif;ÓPf qkd wm vufwurf;teD;uyf udpöav;awGeJY tqkH;rowf bl;/ rsufawGU? vufawGU? rsufarSmuf teD;uyfawGudk ausmf vGefNyD; pl;prf;tm;xkwf&w,f/ tEkynmrSma&m wjcm; ta&;BuD;wJh b0udpöawGrSmyg xkd;xGif;wDxGif ÓPfudk tokH;jyKMu&w,f}vdkY olru qufajymonf/ ]tem;abmifuGyf rxm;bJ pdwfukd vGwf vGwfvyfvyf us,fjyefYpGm vTwfxm;ay;jcif;u uav; awG&JU pdwftpOfrSm xkd;xGif;wDxGifÓPfudk wkd;yGm;vm apw,f/ yef;csDrSwqihf b0&JU tjcm;e,fy,fawGudkyg ul;puft usdK;jyKw,f}vkdYvnf; xyfqifhajymjyonf/ aemufNyD; Americans for Arts (www.artsusa.org) okawoe pmapmifwGifvnf; þodkYa&;xm; onf/ ]yef;csDoifwef;udk rSefrSefwufaom uav; rsm;onf tjcm;uav;rsm;xuf av;qydkrkdxl;cRefMu onf/ odyÜHESifh ocsFmNydKifyJGrsm;wGif av;qydkqk& Mu onf/ ausmif;wuf&uf rysufuGufrIwGif okH;qydkrdk qk&Mu onf}/ rpötDAefuvnf; ]ocsFm? odyÜHeJY t*FvdyfpmrSm tnHhpm&if;tqifh ausmif;om;awG[m yef;csDoifwef; rSm atmifjrifrI yDwdudk tNrJcHpm;&,lEkdifMuw,f/ yef;csD oifwef;rSm rSefvkdY trSwfrsm;w,f? rSm;vkdY trSwfenf; w,fqkdwmrsdK; r&Sdbl;/ yef;csDum;wpfcsyf qGJNyD;oGm;wkdif; ausmif;om;awG &ifxJrSm atmifjrifrI&o? *kPfwuf MunfEl;rIawG tvkdvdk 0ifa&mufoGm;w,f/ tEkynm&JU

73


]]... yef;csDoifwef;udk rSef rSef wuf aom uav;rsm;onf tjcm;uav;rsm;xuf av;q ydkrdk xl;cRefMuonf/

}}

tqifhESihf vdkufavsmnDaxG ajz&Sif;ay;Ekdifonf/ yef;csDoifwef;rsm;&JU taxGaxG&vm'frsm;u atmufygtaMumif;wkdYudk ruG,fr0Sufajymjyaeonf/ owdrljrLjrifzkdYom vkdonf/ yef;csDoifwef;rsm;u uav;rsm;&JU vGwfvyf jzLpif½dk;om;ajzmifhpif;aom tjzLxnfpdwful;rsm;udk q xufwHydk; jr§ifhay;onf/ vlonf wDxGifrIESihf &yfwnf ae &onf/ þt&nftaoG;u vludk wd&dpämefESihf uJGjym; oGm;apjcif; jzpfonf/ &Sif;&Sif;qkd&aomf þwDxGifÓPf t&nft aoG;aMumifh vlu wd&pämefxuf tqifhjrifhvmjcif; jzpf onf/ wDxGifÓPfjzihf vlonf vljzpfae&onf/ yef;csDoifwef;rsm;uuav;rsm;&JUwDxGifÓPf udk udkifwG,fí uav;rsm;tm; rkd;pGefwrGwftxd w&Sdef xkd; jrifhwufoGm;aponf/ rsufaphESihfMunfh? vufESihfqJG &onfjzpf&m uav;rsm;&JU wkefYjyef<uufom;uRrf;usifrI rsm;tm; motor skills vkd acsmarGU nufanm zGHU NzdK;wkd; wufvmaponf/ tjriftm½kH? pdwful;tm½kH? cHpm;rItm½kHwkdYudk tajccHNyD; wDxGif&aomaMumifh jrif? Mum;? od? cHpm;rIESihf ÓPf&nfÓPfaoG;rsm; pl;&Sxufjrufvmaponf/ yxr&SdESihfNyD;om; puúLjzLjzLay:wGif rdrdjzpfap csifonfudk taumiftxnfay:vmatmif xkd;xGif; ajz &Sif;&aomaMumifh jyóem ajz&Sif;EkdifrI t&nftaoG; ESihf cGeftm;rsm;udk wkd;jr§ifhvmaponf/ &ifwGif;jrKdodyfxm;&olrsm;twGufazmufxGuf ajyavsmh vGwfajrmufoGm;aponfh tcGihfta&;udkvnf; yef;csDuay;onf/ ]wu,fwrf; ajym&ygrl uav;rsm; pG,fpkH bufpkH us,fus,f0ef;0ef; ESHYESHYpyf pyf wkd;wufapEkdifaom tjcm;vkyfief;rsm;onf eD;eD;uyfuyf yef;csDoifwef; rsm;rSvJGí r&Sdoavmuf &Sm;w,f[kyif qdkvkdufcsif ygw,f}[k rpötDAefu okH;oyfjycJhonf/

vQdKU0Suf tmedoif[m 'gyJ/ 'DuaerSwqifh tjcm;bmom &yfawG tay:rSmyg ,kHMunfrIudk jr§ifhwifay;oGm;w,f} [k qkdonf/ aemufwqifh ,kHMunfrIESihf wDxGifrIu 'Dwif &yfroGm;/ yef;csDqJGjcif;? ykHwljc,fjcif;tm;jzifh uav;rsm; &JU ESvkH;tdrftwGif;wGif xl;qef;tHhMorIESihftwl pl;prf; avhvmvkdpdwfrsm; wzGm;zGm; jzpfay:vmaponf/ ]pdwftwGif; ykH&dyfrsm;udk yef;csDpkwfwHudkif ykH azmfjcif;uuav;rsm;&JUrsufvkH;eJYvufwkdY[efcsufnDnD wDxGifrIudk xufjrufvmapNyD; vdk&myef;wkdifudkvnf; pdwftm;wuf<upGma&mufatmif vSrf;avQmufoGm;ap ygw,f/ aysmf&TifrIeJYtwl pdwful;ykH&dyfwpfckudk taumif txnfazmfae&jcif;[m uav;rsm;udk tqkH;owf yef; wkdiftxd pdwftm½kH ZJGvkHYvudk pkpnf;qJGac:oGm;w,f} vdkY quf&Sif;jyonf/ ]yg;pyfu xkwfazmfajymjyzkdY yifyef;cufcJwJh uav;awG[m yef;csDuwqifh olwkdYpdwfxJ&Sdwmudk xkwfjyEkdifvdkY olwkdYvGwfajrmufrItwGuf vrf;opfwpfck wHcg;opfwpfcsyf &oGm;w,fvdkY qkdEkdifw,f}vkdY tDAefu quf&Sif;jyonf/ NcKHíqkd&aomf yef;csDoifwef;rsm;onf pdwf ydkif;qkdif&m ukorItwGufyg tokH;0ifwefzkd;&Sdonf/ u av;rsm;&JU yifudk,fyif&if; rdrdwpfOD;xJydkif ADZrsdK;aph t ormorwf &nftaoG;rsm;udk xkwfazmfay;onf/ &nf ñ e T ; f Painting a better future by Mark Thom uav;rsm;twGuf tem*wf tdrfrufrsm;udk son tm;ay;tm;ajr§mufjyK&ma&mufonf/ uav;rsm;udk,f wkdifom em;vnfEkdifaom (nHhzsif;onfh vlBuD;rsm; r&dyfrd rod&Sd em;rvnfEkdifaom) olwkdY vdktyfcsufrsm;udk olwkdY 74


a':yef;{u&D &JU yef;csDjycef;zGifhyJG NrdKUv,fu yef;csDjycef; wpfckrSmyg/ vl wpfpk[m yef;csDum;wpfcsyftay:rSm oJoJrJrJ tm&kH a&mufaeMu av&JU/

a0a0qmqm yefxm;NyD; r&rf;a&mif rsufrSefudkif;ukd wpfcsufyifhvdkY tEkynmajrmufNyD; usufoa&½dSwJh tjyHK;wpfyGifhudk zef;qif;&if; toHjr§ifh ar;vdkufwhJtcg y&dowf&JU pdwftm½kH[m yef;csDum;qDudk jyefa½GU

tvif; tarSmifeJY

a&mifpHkumvmrsm;&JU aemufuG,frSm odef;Edkif tEkynm vuf&mrsm;ESifh tEkynm ypönf; rsm;rS wqifh pOf;pm;awG;awmrI pGrf;&nf? quf qHa&;pGrf;&nfESifh tjriftm&Hk cHpm;rI pGrf;&nfwdkYudk avhusifh&ef ausmif;ynma&; oif½dk;ñGef;wrf;ukd jyif qif a&;qJG oifhygonf/

ESif;qDyef;yGifhawG 0ef;&Hxm;wJhtv,frSm yDwdtjyHK;awG a0qmaewJh toufokH;q,ffausmf vl&G,fwpfOD;&JU rsufESmykH yef;csDum;yJ jzpfygw,f/ tJ'DaeYu yef;csDjycef;zGifhyJGudk vma&mufNyD; trSmpum;ajymMum;wJh touf 45 ESpft&G,f 0g&ifh jreff rmyef;csD q&mrBuD; wpfOD;jzpfwJh a':yef;{u&Du tJ'D yef;csDum;udk taotcsm xyfMunfhzdkY y&dowf udk ajymvkdufw,f/ wqufwnf;rSmyJ ar;cGef; wpfckudkvnf; ar;jrefvdkufygw,f/ yef;csDum;awGeJY t NydKif vsLdU 0SufwJh tvSydkif½Sif yef;csDq&mrBuD;&JU pum;udk y&dowftm;vkH; em;pGifh aeMuw,f/ ] ½SifwdkYtaeeJY 'Dyef;csDum;rSm bmudkawGU&ygovJ} olrudk,fwdkifvnf; yef;yGifhawG trsm;BuD;

oGm;jyefw,f/ y&dwfowfxJu trsKd;orD;i,f wpfOD;u tckvdk jyefajzcJhyg w,f/ ]tcspfudk ½SmazGawGU½dSNyDjzpfwJh vlwpfOD;&JU ykHyg} olr&JU tajzudk jyefvnf a½½Gwf&if;eJY aemuf xyf ar;cGef; wpfckudk 0g&ifh yef;csDq&mrBuD; a':yef;{u&D [m ar;jref;cJh jyefw,f/ ] tcspfudk &SmazGawGU &dSaeNyDjzpfwJh trsKd;om; wpfOD; [kwfvm;..../ tJ'Dvdk ajymEkdifzdkY 'Dyef;csDum; rSm bmudkawGU&vdkYvJ/ 'Dyef;csDum;rSm tcspfudk awGU½dS cHpm;aeNyD jzpfwJh trsKd;om;wpfOD;vdkY bmaMumifh aumufcsufcs Ekdif&wmvJ/} y&dwfowfxJrSm wD;wdk;a0zef ajymqdkrIawG ay:xGuf vmcJhw,f/ trsKd;orD;i,f&JU yef;csDum;tay: okH;oyfcsyf tajzudk xyfqifhNyD; aqG;aEG; Muwmyg/ 75


aqG;aEG;csuf tcsKdU udkawmh a':yef;{u&Du y&dowf tm;vkH;twGuf jyefvnfjznfhpGuf aqG;aEG;aeygw,f/ ]&Sif&JU xifjrif ,lqcsuf[m odyfjzpfEkdifwm aygh/ bmjzpfvdkYvJ qdkawmh .............} / tJ'DaemufrSmvnf; yef;csD q&mrBuD;[m y&dwfowfudk wnfNidrfat;aq;wJh toHeJY xyfar; cJhjyefw,f/ ] &SifwdkY aemufxyfNyD; bmawG ajymEkdifygao; ovJ} vl&G,f wpfOD; tajzay;cJhwmuawmh ][mAsm..... ½l;aMumifrlaMumif vlwpfa,muf ygAsm } touftawmfBuD;wJh trsKd;orD;BuD; wpfOD; uawmh ]vlom;eJY obm0ywf0ef;usif [efcsuf nDrIudk qdkvdkwmjzpfw,f} tJ'DdvdkeJYyJ yef;csDum;tay: rwlnDwJh tjrif eJY okH;oyf a0zefrIawG? xyfqifh aqG;aEG;rIawG &dSaeyg awmhw,f/   

tjriftm&kHcHpm;rIjzifh pOf;pm;awG;awmjcif; enf;vrf; rsm; txufyg a':yef;{u&D\ yef;csDjycef;rS aqG;aEG; ajymqdkrIrsm;rSm - ADGwDtufpf VTS - [lí ynma&; ynm&yf e,fy,fwGif tokH;jyK ac:a0:aom tjriftm&kH cHpm;rIjzifh pOf;pm;awG;awmrI enf;vrf; rsm; visual thinking stategies udk vufawGU o&kyfazmfaejcif;yif/ jycef;? jywdkuf ynmay;olrsm; taejzifh þenf;vrf;udk tokH;jyKMuonf/ ADGwDtufpf rSm tEkynmvuf&m? tEkynm zefwD;rI ypönf;rsm;rS wqifh a0zefydkif;jcm; pOf;pm;awG;ac:rI critical thinking? qufqHajymqdka&; pGrf;&nf communication skills ESifh tjriftm&kH cHpm;wwfrIpGrf;&nf visual literacy wdkYudk avhusifh oifMum;jcif; enf;vrf;wpfck jzpf\/ ausmif;ynma&;wGif þpGrf;&nffwdkYudk oif&kd; ñGef;wrf;rS wqifh avhusifh ay;oifhygonf/

jrefrmEkdifiH ausmif; oif&dk;ñGe f;wrf; 76

jrefrmEkdifiHwGif

top

ten ausmif;rsm;ESihf

&efukef&dS international schools rsm;rSvJGí tpdk;& ausmif;rsm;wGif tEkynmbmom&yfukd avhusifh oifMum;rI ysufuGufaeonfudkvnf; aMuuJG 0rf;enf; zG,f&m awGY&dS&onf/ 1947 tajccH Oya'\ ynma&; tufOya'wGifvnf; ] EkdifiHawmf onf odyÜH ynma&;udk txl;OD;pm;ay;rnf} [laom tydk'fESifhtwl 0dZÆmynm&yf rsm;\ wefzdk;usqif; edrfhyg; cJh&onf/ trsm;jynfol vlxk\ ynma&;tjrif oabmxm; wdkYudkvnf; vJGrSm;pGm ajymif;vJ apcJhonf/ 'Drdkua&pD EkdifiHawmf wnfaqmuf&efESifh o[Zmw jzpfaom vlYtzJGUtpnf;twGuf 0dZÆm ynm&yfrsm;ESifh tEkynm bmom&yfwdkY\ wefzdk;wdkYudk jr§ifhwif ay;&efrSm vGefpGm ta&;BuD;vSygonf/ &ufowå wpfywf pmoifcsdefwGif usef;rma&;? tm;upm;? vlrI qufqHa&;? yk*¾v zGHYNzdK;rIESifh tEkynm bmom&yf tcsdef wdkYudk rnfrQ xnfhoGif;í wdusaom oif&dk;ñGef;wrf;? oif&dk;rmwdumrsm;jzifh rnfokdY avhusifhoifMum; ay;ae ygoenf;/ bufpkHrjzpfaom? tcsKd;rnDaom? wpfzuf apmif;eif; ausmif; oif&dk;ñGef;wrf;aMumifh uav; wpfOD; wpfa,muftwGuf omrubJ vlUtzJGUtpnf;\ pGrf;&nfrsm;yg jyKef;wD; ysufpD; &jyefonf/ xdkif;EkdifiH? csif;rkdifNrdKU tajcpdkuf pwl'D,dkZif; Studo Xang [k trnf wyfxm;onfh tEkynm bmom&yf zGHYNzdK;a&;tpDtpOfrSm uav;oli,f zGHYNzdK;a&;twGuf tEkynmzefwD;rI pGrf;&nfudk avhusifh ysKd;axmifay;&ef oifwef;rsm;udk zGifvSpf vsuf&dSonf/ jrefrmEkdifiH jynfwGif;ppfaMumifh 'ku©a&mufolrsm;\ om; orD;rsm;? a&TUajymif; jreffrm pmoifausmif;rsm; ponfh ausmif;ta&twGuftm;jzifh 500 ausmfwGif tEkynm bmom&yf zHGU NzdK;a&;twGuf pmtkyf pmwrf;rsm; jyKpkjcif;ESifh oifwef;rsm;ay;jcif;udk 2002 ckESpfrS pwifí vkyfaqmifvsuf&dSonf/ pwl'D,dkZif;\ ynma&; ynm&Sif wpfOD;jzpfol rpöt,fpw,fudk[efeD Ms. Estelle Cohenny rS tEkynm&kyfykHrsm;jzifh avhusifh oifMum;&jcif;ESifh ywf ouf í aqG;aEG;yJGrsm;wGif þodkdY wifjyavh&dSonf/ ]uav;oli,f zHGYNzdK;rIrSm tEkynm &kyfykHvTm awGudk ud&d,mwpfck taeeJY tokH;jyK Ekdifygw,f/ uav;rsm;&JU pdwful; pdwfoef;awG zGHU NzdK;vmatmif


tm;ay; ulnDEkdifw,f? rdrdudk,fudk ,kHMunfrIudk ysKd;axmifay;zdkY jzpfw,f/ b0&JU pdefac:csufawG? avmu"H w&m;awGeJY &ifqkdifvm&wJh tcgrSm rQwwJh pdwfcHpm;csuf? oifhawmfwJh ESvkH;oGif; qifjcifrIawG jzpf vmapzkdYudkvnf; tEk&oynm bmom&yfu avhusifh ay;Ekdifygw,f/} olrrS qufvuf aqG;aEG;&mwGif ]tEky nmqkdwm bmompum; wpfrsKd;yg/ Mum;cHqufoG,f a&; ykHpHwpfckvnf; jzpfw,f/ i,f&G,fpOf uwnf;u avhusifh ay;r,fqdk&if yk*¾v zHGU NzdK;wdk;wufrI person-

]]...b0&JUpdefac:csufawG?avmu"H w&m;awGeJY &ifqdkif vm&wJh tcgrSm rQwwJh pdwfcHpm;csuf? oifhawmf wJh ESvHk;oGif; qifjcifrIawG jzpfvmapzdkY udkvnf; tEk&oynm Arts Education bmom&yfu avhusihf ay;Ekdifygw,f/...

}}

udk trsm;BuD; taxmuf tul jyKEkdifygw,f/ tjcm;aom ausmif;oif bmom&yf awG? pGrf;&nfawG avhvm&mrSvnf; ydkNyD;awmh tqifajy ygw,f} [lí tEkynm bmom&yf\ wefzdk; BuD;rm;ykHudk tav;xm; aqG;aEG;vsuf &dSonf/ al developement

rjrifwwf? rcHpm; wwf ao;wJh olrsm; ynma&; okawoe awGU&dScsufrsm;t& vl trsm;pkBuD;wGif tjriftm&kH cHpm; wwfodrI pGrf;&nf visual literacy rSm edrfhygjcif;? vGefpGm tm;enf;jcif;rsm; &dSaeonfudk awGY&dS&jcif;yif/ om"u aqmif&aomf &kyfykHvTm wpfck\ jyify tay:,Htjrifudkom ½Ijrif wwfMuNyD; twGif;ydkif;wGif vsLdU 0Suf euf½dIif;pGm wnf&dS

aeaom tjcm;aom t"dyÜg,fwdkYudk cHpm; odjrifEkdifpGrf; r&dSjcif; jzpfonf/ txl;ojzifh i,fEkpOfu ausmif; ynma&;wGif avhusifhcGifhrsm; r&&dScJhjcif;rSm þpGrf;&nfzHGU NzdK;ap&ef ydkrdk cufcJ Ekdifygonf/ &ocHpm;rIESifh pmempdwf wdkYudkvnf; xdckdufaponf/

pGrf;&nfrsm; jyKpkysKd;axmifjcif; xdkif;EkdifiH? befaumufNrdKUrSm&dSonfh xdkif; zeffwD;rIESifh 'DZkdif;Xme\ jycef;ynmay; wm0efcH rpöwmzDvpf&Jem0dkif;rS þodkY ajymqdkcJhonf/ ]usaemfwdkY tm;vkH;[m jrifawGU ae&wmawG tay:rSm odjrif cHpm;EdkifpGrf; &dSzdkYtwGuf tcsdef ray; Ekdif avmufudk jyXmef; cHxm;Mu&wmyg/} olYtae jzifh ESpfaygif;rsm;pGmyif tEkynmrS wqifh ynma&;udk yHHhydk; jznfhqnf; ay;EkdifykHESifh ausmif;ynma&; atmifjrif rIwGif ta&;BuD;ykHwdkYudk vltrsm; od&dSem;vnfvmap&ef tm;xkwfcJhonf/ ol\ tpDtpOfrSm ynma&;wGif tjriftm&Hkjzihf emvnfcHpm;Ekdifa&;jzpfonf/ odrIpdwfynm&Sif ynma&;yg&*l a'gufwm tbda*;[lqefESifh twl 15 ESpfausmf Mumjrifhonf txd okawoe jyKcJh&mrS ADGwDtufpf VTS udk &SmazG azmfxkwfcJhjcif; jzpfonf/ olwdkY\ BudK;pm;rIrSm xkduf wefpGm todtrSwfjyK cH xm;&NyD;vnf; jzpfygonf/ tar&duef EkdifiHwGif;&dS ausmif; 300 ausmfwGif VTS udk oif&dk;ñGef;wrf;ü xnfhoGif; okH;vmMujcif; rSm okawoe\ atmif jrifrIyif jzpfonf/ ]tEkynmudk plprf; avhvmjcif;eJY aqG;aEG; ajymqkdjcif;awGu wqifh usrwdkY[m tjriftm&kH cHpm;wwfodrI visual literacy pGrf;&nfudk ysKd;axmif ay;Ekdifygw,f/ qdkvkdwmuawmh ½IyfaxG; cufcJwJh pdwful;awG? tawG;awGudk eufeuf½Idif;½Idif; odjrif EdkifpGrf;yg/ tay:,Hausmom odjrifrI r[kwfawmhbl;} olr\ ,kHMunfcsufudk a':yef;{u&DrS aqG;aEG;cJhonf/ olrudk,fwdkifrSmvnf; jrefrmuav;rsm;\ ausmif; ynma&;wGif tEkynm bmom&yf zHGYNzdK;rItwGuf BudK;yrf;aeol wpfOD;jzpfonf/ pGefYypfcH uav;rsm;\ ynma&;wGif y&[dw ausmif;rsm; zGifh vSpfNyD; yHhydk; ulnD aeoljzpfonfh tjyif tEk&o ynma&;tay:wGif okaw oejyK avhvmaeol wpfOD; vnf; jzpfonf/ 77


þenf;pepfudk tcsdef,l avhusifh ay;rnf qdkygu ausmif;ol ausmif;om;rsm; tae jzifh a0zefydkif;jcm; awG;awmwwfrI pGrf;&nfudk zHGYNzdK; apEkdif aMumif; ,kHMunfonf/ tb,faMumifhqdkaomf tEk ynm vuf&m ypönf;rsm;wGif t"dyÜg,fudk zGifhqkdEkdif&ef tav;xm; Munfh½I &SmazG&jcif;? pl;prf;qifjcif okH;oyf&jcif;? aumufcsufqJG&jcif;ESifh taxmuf txm;ESifhtwll wifjy&jcif; wdkYyg&dSaeonfh twGufyif jzpf\/ ausmif;om;rsm;\ bmompum; pGrf;&nfudk vnf; zHGU NzdK;aprnfjzpfonf/ ]usrwdkY[m uav;awGudk b,fvkd pma&;& r,f? pmzwf&r,f qdkwmawGudkawmh oifay;yg&JU / ol wdkYwwfajrmufzdkYvnf; arQmfvifh xm;Muygw,f/ 'gayrJh b,f vdkajymqdk aqG;aEG;&r,f qdk wmudkawmh avhusifhzdkY tcGifh tvrf; rsm;rsm; r&dSMubl;/ rajymwwfbl; qdk&ifawmh a&;vnf;a&;wwfrSm r[kwf ygbl;/} q&mrBuD; a': yef;{u&D\ tjrif oabm xm;rsm; jzpfonf/ olrtaejzifh xyfavmif;ajymqkd aqG;aEG; yg ao;onf/ ]uav;awGudk olwdkY&JU cHpm; odjrifrIawGudk

78

zGifh[ ajymqkdcGifh twGuf tcGifhtvrf;awG trsm;BuD; zefwD;xm;&dS oifhw,f/ 'grSom uav;awG[m ÓPf&nf trsKd;rsKd;ESihf OD;aESmufudk tokH;jyK&wJh aqG;aEG;yJGawGrSm r&dSrjzpf vdk tyfwJh a0g[m&awG ~uG,f0vmrSm jzpfw,f} tEkynm vuf&mypönf;rsm;udk aqG;aEG; &mwGif tokH;jyKonfh bmompum;rSm ausmif; om;rsm;\ pma&;? pmzwfpGrf;&nf twGufvnf; rsm;pGmyif tusKd;jyK avonf/

pwifoifMum;jcif; ADGwDtufpf VTS oDtkd&DrSm ½IyfaxG; onf[lí xifjrifzG,fjzpfonf/ odaYk omfvufawGU tok;H csjcif;udrk l em;vnf&ef rcJ,Of;vSyg/ oDtkd&Dudk rdwfqufcJholwdkYrS 4 ESpft&G,f uav;rsm;udk pwifNyD; touft&G,fra&G; þenf;vrf;jzifh avhusifh ay;EkdifaMumif; qdk\/ yxrOD;pGm q&mrS ]wpfwef;vkH; yg0if aqG;aEG; Ekdifrnfh tEkynmvuf&m wpfckck} udka&G;cs,f xkwfEkwf rnf/ ausmif;om;rsm; twGuf pdwf0ifpm;zG,f&m acgif;pOf wpfckck jzpfoifhonf/ odkYrSomvQif wuf<upGm yg0ifaqG;aEG; Muygvdrfhrnf/ ausmif;om;wdkif; taejz ifh yg0ifEkdif ap&ef twGufvnf; &nf&G,f&if; jzpfonf/


ausmif;om;rsm;rS a&G;cs,fxm;onfh tEk ynmvuf&mudk cPwm Munfh½Iavhvm pl;prf;Mujcif; jzihf pwif oifMum;jcif;jzpfonf/ rsufarSmufacwf enf;ynmrsm; rSm t&m&mudk tay:,HrQom Munfh½Iap&ef wGef;tm;ay; ouJh odkY &dSaeygonf/ trSefwu,f wnf&dSaeonfwdkYudk wpfcsuf rQom iJhapmif;MunfhMu awmh onf/

ar;cGef; (3) ck yef;csD &kyfykHwdkYudk cPwmrQ Munfh½I avhvm NyD;aomf q&mrS yxrqkH; ar;cGef;udk ar;NyD; aemuf xyf

.. 'gayr,fh b,fvdk ajymqdk? aqG;aEG;&r,f qdkwmudkawmh avhusihfzdkY tcGihftvrf; rsm;rsm; r&SdMubl;/ rajymwwfbl;qdk&ifawmh a&;vnf; a&;wwfrSm r[kwfygbl;.....

&kyfykHwdkYudk ausmfvGefNyD; aemufuG,frS t"dyÜg,fudk &SmazGazmf xkwf&ef wGef;tm;ay;jcif;yif jzpfaMumif; vnf; q&mrBuD;rS rdefYqdkonf/ uav;oli,fjyKpk apmifha&Smufjcif;wGif uRrf; usifol a':yef;{u&DrS xyfrHí ]3 ESpfeJY 5 ESpftMum; uav;awG qdk&ifawmh ] bmudkawGU ovJ} vdkY ar;jref; Ekdifygw,f/ olwdkY touft&G,fu bmompum; ajymqdkrIeJY a0g[m&awGudk avhvmaeqJjzpfvkdYyg/ 'gayr,fh uav;BuD;awGudkawmh ydkNyD;awmh pOf;pm; awG;awm&wJh arG;cGef;awGeJY pl;prf;vdkpdwfudk EId;qGay;zdkY vdkygw,f/} [lí vrf; ñGefcJhonf/ 'kwd, ar;cGef;jzpfonfh ]tJ'DvdkajymEkdifzdkY bmudk awGU vdkYvJ} rSm uav;rsm;\ yxr tajz wdkYudk q&mrS em;axmifNyD; t"dyÜg,fzGifhqdkNyD; aemufwGif ar;&ef jzpfonf/ olwdkY\ rSwfcsufwdkYudk avhvmawGU &dSrIrsm; tay: wGif tajcjyKNyD; aqG;aEG;ap&eftwGuf rodrom vYIHaqmf oifMum;ay;enf;yif jzpfonf/ þonfrSm ydkif;jcm;a0zef awG;awmrIudk jyKpk ysKd;axmif&mwGif t"du usonfh pGrf;&nfyifjzpf\/ wwd,ajrmuf ar;cGef;jzpfonfh ]aemuf xyfNyD; bmawGrsm; awG YEkdifao;vJ} rSm olwdkY\ ,cif awG Y&dScsufrsm;ukd todtrSwf jyKNyD;vnf;jzpfonf/ xdkY tjyif wpfwef;vkH; aqG;aEG;jcif;ukd NyD;jynfhpkHap&efESifh uav;rsm; udk,fwdkif aphikaocsmpGm pl;prf; avhvm ap&ef tm;ay;jcif;yif jzpfonf/

todtrSwfjyKjcif; tzGifh ar;cGef; 2 ckcefYudk quf ar;onf/ ]'Dyef;csDum;rSm bmjzpfaewmvJ} ]tJ'DvdkajymzdkY bmudk awGU vdkvJ} ESifh ]aemufxyf bmawGrsm; awG YEkdifao;ovJ wdkYjzpfonf/ ]'Dar;cGef;awGudk ar;jref;jcif; uawmh uav; awGtaeeJY wuf<upGm yg0ifaprSm jzpfygw,f/} q&mr a': yef;{u&DrS qdkonf/ ]bmudkawG YovJ} qdkonfh ar;cGef;rSm y&dowfukd &kyfykHxJwGif yg&dSonfwdkYudk omvQif a&wGuf azmfjy ckdif;ovdk jzpfonf/ ]yef;csDum;rSm bmjzpfaewmvJ} qdkonfh ar;cGef;rSmrl tay:,HvTm

ta&;BuD;onfhtcsufrSm uav;wdkif;\ xif jrif,lqcsufrsm;ESifh wifjy aqG;aEG;rIwdkYudk em;axmif ay;Mu&ef jzpfonf/ uav;rS ajymqkdaeonfh tcsufudk ñGefwHjzifh axmufjyjcif;? q&mq&mrrsm; taejzifh csJUxGif&Sif;vif; ajymqdkay;jcif;wdkY jyKvkyfEkdifonf/ ] 'Dvdkvkyfjcif;tm;jzifh ausmif;om;awG r Munfh? rjrifrdwJh tydkif;awGudk Munfhjzpfatmif zefwD; &mvnf; a&mufw,f/ olwdkYajymqdk wifjywmudk em;axmif aeygw,fqdkwJh oabmvnf; ygw,f/ tjriftm&kH usufpm;jcif;eJY tjyeftvSef wifjyrIawG jzpfvmw,f/} a':yef;{u&DrS qdkygonf/ ]vlawG? uav;awG ajymwmudk jyefvnf 79


ajymqdkay;jcif;[m olwdkYwifjy ajymqkdrIawGudk vufcHw,f qdkwm&,f? em;vnf oabmaygufygw,f qdkwm&,fudk od&dSapr,f/ olwdkYajymwJh pum;twdkif; twdtus jyefajym&if em;axmifygw,f qdkwJh t"dyÜg,fyg/ tjcm;pum;vkH;awGeJY jyefjyifNyD; ajymwJh tcgusawmh em;vnfoabm aygufygw,fqdkwJh t"dyÜg,fyJaygh/ wu,fvkdY em;vnfrI vJGoGm;&ifvnf; olwdkYu q&mukd jyefjyifay;Ekdifao;w,f/} Mum;&onhf pum;rsm; tay:rSm tjcm;pum;vkH; okH;NyD; jyefvnf ajymqkdrI\ tusKd;aus;Zl;&dSykHukd uav;oli,f jyKpkapmifha&Smufol yef;csD q&mrBuD;u ajymjycJhonf/ bufvdkufrIr&dSbJ jyefvnf ajymqdkjcif;udk qdkvdkygonf/ aumufcsufcs? a0zefrIrsm;udkvnf; BudKqkd vufcHoifhonf/ wef;wl wefzdk;xm; oifhygonf/ aumufcsufcsrIwkdYudk jyefvnf jyifqifay;jcif;ESifh jznfhpGufjcif;rsm; rjyKvkyfoifhyg/ odkYrSom ausmif;ol ausmif;om;rsm; taejzifh olwkdYtay:wGif wefzdk; xm;rIudk em;vnfcHpm; Ekdifygvdrfhrnf/ uRrf;usifaom q&mq&mrrsm; taejzifh ausmif;om;rsm;\ tajzrsm; &Sif;vif; wdusap&ef vrf;ñGef ulnDEkdifyg vdrfhrnf/ trSm;jyifqifay;jcif;rsm;udk tpOftjrJ rvkyfjcif;jzihf ausmif;om;rsm;onf vGwfvGwfvyfvyf ajymqdkwifjycGihf &&Sdapygonf/ bmompum;pGrf;&nf zGHU jzdK;ap&ef rsm;pGm taxmuftuljyKygvdrfhrnf/ q&mrS ausmif;om;rsm;\ rwlnDaom pOf; pm; awG;awmcsufrsm;\ tquftpyfwdkYudk axmufjy ay;Ekdifygonf/ pOf;pm;awG;awmcsuf wpfckrSaeí tjcm;aom awG;awmcsuf wpfckodkY qifhuJ ajymif;vJ EkdifNyD; t"dyÜg,frsm; ay:xGuf &&dSvmykHudkvnf; &Sif;jy Ekdifonf/ ]t"dutcsufuawmh pdwful; pdwf oef;awG&JU ta&GU oabm? qifhuJ jzpfwnfrIo abmudk oifMum;ay;Ekdifwmyg/ 'Dvdkqdk&if yxr qkH;pdwful;? pOf;pm;rIrSmwif &yfwefYraebJ tjcm;aom jzpfEkdifacsawGudk wGufqrdvdrfhr,f/ olrsm;awG&JU aqG;aEG; wifjycsufawGudk em;axmifjcif;[m rdrd&JU avhvmrIudk ydkrdk tm;aumif;apEkdifNyD; pOf;pm;csuf awGudkvnf; ydkrdk a0qm aprSmyg} a':yef;{u&DrS tMuHjyK vrf;ñGefxm;onf/ 80

tjriftm&kHcHpm;rIjzifh pOf;pm;awG;awmrIenf;vrf;rsm; VTS \ wefzdk;rsm; ausmif;oif&kd;ñGef;wrf;\ tpdwftydkif;ESifh oifMum;enf;vrf; wpfc kjzpfonff/  tEkynm zefwD;csuf vuf&mwdkYudk tokH;jyKNyD; a0zefydkif;jcm; pOf;pm;awG;awm rIpGrf;&nf critical thinking? qufqHa&; pGrf;&nf communication? ESifh tjriftm&kH cHpm;wwfrI pGrf;&nf visual literacy wdkYudk avhusifh ysKd;axmifjcif; jzpfonf/  tEkynm&kyfykHvTmrsm; visual art tay:wGif

]] ..'Dvdkqdk&if yxrqHk;pdwful;?pOf;pm;rIrSmwif &yfwefYraebJ tjcm;aom jzpfEdkifacsawGudk wGufq rdvdrfhr,f/ olrsm;awG&JU aqG;aEG;wifjycsufawGudk em;axmifjcif;[m rdrd&JU avhvmrIudk ydkrdk tm;aumif;apEkdifjyD; ...

}}

pl;prf;jcif;ESifh t"dyÜg,f zGifhqkdjcif;wdkYudk ausmif;om;rsm; udk,fwdkif xJxJ0if0if yg0ifjcif;? pOf;pm;awG;awmjcif;? wifjy aqG;aEG;jcif;wdkYjzifh oifcef;pmudk wnfaqmuf jcif; jzpfonf/  ausmif;om;rsm; pl;prf;avhvmrI pGrf;&nf? usKd;aMumif; oufao&SmazGvdkpdwfESifh rSef;qtajz xkwfEkdifpGrf;wdkYudk wdk;wuf zHGU NzdK;aponf/  ½IyfaxG; cufcJonfh jyóemrsm;twGuf jzpf Ekdifacs tajztrsKd;rsKd;udk &SmazGvdkpdwfESifh pGrf;&nfudk ysKd;axmif ay;onf/  tjyeftvSef av;pm;rI &dSaom? 'Drdkua&pD enf;usaom? pkaygif;0dkif;0ef;í jyóemwdkYudk ajz&Sif;wwfaom tavhtusifhrsm;udk pmoifcef;rsm; twGif; avhusifh ay;&mvnf; a&mufonf/  xdkrSwqifh pmoifcef;rsm;udk ausmfvGefNyD;


ausmif;ESifh &yf&Gm vlYtzJGUtpnf;rsm;twGif; a&&Snf tusKd;oufa&mufrIrsm;ESifh vdkvm;tyfaom 'Drdkua&pD pHwefzdk;rsm;udk &&dSaprnf/  EIwfajympGrf;&nf ysKd;axmif avhusifhrI? pOf;pOf; pm;pm; ajymqdkwwfrI? wuf<upGm yg0ifvkyfaqmif rIESihf ajymqdk wifjyrIrsm;udk pDukH;a&;om;jcif;jzifh EIwf ajymrSwqifh ta&;pGrf;&nfodkY ul;ajymif; avhusifh ay;Ekdifonf/  ausmif;okH; bmompum;rSm rdcifbmompum; r[kwfaom uav;i,frsm;ESifh oif,l avhvmrI txl; tcuftcJ&dSolrsm; twGufvnf; atmifjrif EkdifpGrf;udk arQmfrSef;Ekdifonf/  ausmif;om; vli,frsm;\ b0ESifh jycef;? jy wdkufrsm;ESifh tEkynm vuf&mypönf;wdkYudk qufpyf EkdifpGrf;? tav;xm;vdkpdwf? tokH;jyK vdkpdwfrsm; &&dSapNyD; olwdkY\ &SifoefrIwGif ydkrdkt"dyÜg,f &dSvmaponf/

aemufqufwGJ tokH;csEkdifrIrsm;

odef;Ekdif

Isamu Noguchi (Japanese)

tjriftm&kHjzifh pOf;pm;awG;awmrIpGrf;&nfwdkYudk avh usifhoifMum;jcif; (ADGwDtufpf)rSm tEkynm bmom&yfudk oif Mum;jcif; (odkYr[kwf) jywdkufwpfckck (odkYr[kwf) tEkynmjycef; wpfckckodkY vnfywfjcif;wdkY jzifhomvQif abmifcwf rxm;oifhyg/ q&mq&mrrsm;taejzifh tjcm;aom bmom&yf toD;oD;wGifvnf; tcGifhtcg oifhovdk aygif;pyf xnfhoGif; tokH;jyK Ekdifygonf/ odyÜH? vlrla&;? bmompum; ponfh ausmif;oif&kd; bmom&yf

toD;oD;wGifvnf; oifMum;enf; wpfck taejzifh tokH;jyKoifhonf/ Oyrmtm;jzifh &moDOwk ajrykHydkpwm? av`yGefxJwGif ESHaumif\ awmifyH cwfaeonfh "gwfykH? awmifukef;av;ay:wGif wnfxm;udk;uG,faom apwD jzLjzLav;rsm; ponfwdkYjzifh ADGwDtufpf VTS oifMum;enf;udk aygif;pyf tokH;jyKEkdifonf r[kwfyg avm/ txufyg tEkynmjycef;wGif ar;jref;cJhonfh ar;cGef; 3 ckudk ar;jref;jcif;jzifh wpfwef;vkH; yg0ifaqG;aEG; Ekdifygrnf/ uAsmwpfyk'f? odkYr[kwf tjcm;aom zwfpm wpfckckudk zwf½IMuNyD;onfh aemufwGifvnf; txufyg enf;vrf;wdkYudk toHk;jyK oifMum;Ekdifyg onf/ csKyfíqdk&aomf ausmif;om;rsm;tm; tEk ynmvuf&m? ypönf;wpfckckudk Munfh½IapNyD; tEkynm ykHpH? pwkdif? tokH;jyKonfhenf; (wufued)? ESifh acwfouú&mZf? tcsdefumv ponfwdkYudk ar;jref;jcif; tjyif tjriftm&kH cHpm;rIjzifh pOf;pm; awG;awmrI enf;vrf; VTS udk tokH;jyKNyD; oifMum;jcif;yif jzpf onf/ &ocHpm;rIESifh tEkynm ordkif;aMumif;tjyif ydkif;jcm;a0zef pOf;pm;awG;awmrIpGrf;&nf? qufqHa&; pGrf;&nf? tjriftm&kHqkdif&m cHpm;wwf odEkdifpGrf; wdkYudk vnf; zHGU NzdK;apEkdifygonf/ þodkYqdkvQif jrefrmEkdifiH ausmif;ynma&; oif&dk;ñGef;wrf;rsm;wGif tEk&o ynma&;bmom&yf\ tcef;u@ ydkrdkxif&Sm;? xda&muf ay:vGif vmEkdifrnf [kvnf; arQmfvifh rdygownf;/ /

81


xdkif;

,Ofaus;rI 0daoo wefzdk;rsm;ESifh

,ck aqmif;yg;rSm csLvmavmifaumif; w uúodkvfrS ygarmu© trf;zdkif; wD;&efpef (Ampal Tiran asar) u tm&Sydpdzdwf tEk&o ynma&; nDvmcHwpfck wGif xdkif;&dk;&m tEkynm? xdkif;vlxk\ vl aerIb0? tjyKtrl p&kdufvu©Prsm;? xdkif;tEkynma&;ESifh xkdif;,Ofaus;rI wefzdk;rsm;taMumif; wifjyrSIrS xkwf ESIwfcsuf jzpfonf/ aemufcH xdkif;EkdifiH&JU pD;yGm;a&;ESifh vlrIzHGY NzdK;rIwdkYrSm taemufwkdif; todynmay: trsm;BuD; wnfrSDxm; 82

tEk&o ynma&; 0ifhxef; onfh pufrIvkyfief;ESifh enf;ynmwdkY tay:wGif txl; jyKxm;onf/ xdkvrf;vJGaeaom zHGY NzdK;a&;ykHpHu cRwf acsmfaom NrdKU jyjzpfxGef;rIESifh obm0ywf0ef;usif ysuf qD;rIwdkYuJhodkY BuD;rm;aom jyóemrsm;udk tusKd; quf jzpfvmapNyD; vlxk&JUb0 t&nftaoG;udkyg xd ckdufvmcJhonf/ xdkYaMumifh ,cktcg xdkif;wdkY\ udk,fydkif 'óe? udk,fydkif ,Ofaus;rIESifh yifudk,fa'ocH tody nmudk jyefvnf apmaMumMunfhzdkY tcsdefusaeNyD jzpf onf/ ,Ofaus;rIwpfckonf tjrJ tvIyftcwfrsm; ESifh 'dkif;erpf jzpfaeNyD;? ordkif;qdkif&m vkdtyfcsuf tajct aeopfrsm; ay:xGufvmwdkif; jyefvnf teufzGifhqdkMu zdkY vkdtyfygonf/ tajctaeopfwdkYtay: rlwnfí vl om;wdkYonf ,Ofaus;rI &if;jrpfwdkYudk jyefvnfzGifhqdkjy o ae&ygrnf/ &dk;&mtpOftvm ,Ofaus;rIwdkYudk wD xGifzefwD; tokH;csEkdif&rSm jzpfovdk? wpfzufuvnf; pdefac:rI topfrsm;ESihf &ifqkdif&wJh tcgwdkif; ,Ofaus;rI wdkYudk qufvuf &Sifoefatmif BudK;pm;&rnf jzpfonf/ ordkif;wavQmuf jyifyMoZmvTrf;rdk;cH&rI? Ncdrf;ajcmufcH&rI rnfrQyif &dSapumrl rddrdwdkY&JU yifudk p &dkufoGifjyif vu©P&yfrsm;udk xkdif;trsKd;om; 0daoo tjzpf xdef;odrf;xm;jrJ jzpfonf/ 1880 rS 1925 txd tkyfpkd;cJhonfh bk&if 0csd&m0wfu trsKd;om; wefzdk;t wGuf tajccH a'gufwkdiftjzpf ] EkdifiHESifYvlrsKd;? bmom a&;? oufOD;qHydkifbk&ifpepf } qdkonfh tifpwD usL;&Sif; oHk;ckudk csay;cJhonf/ xdktifpwDusL;&Sif; okH;ck atmuf wGif acwftqufquf xdkif;EkdifiH\ pnf;vkH;rI? vkHjcHKrI? wm0ef,lrIESifh zHGHYNzdK;rIrsm; txdkuftoifh &&dScJhNyD;?


,ckaemufydkif;wGif 'Drdku&ufwpf tpdk;&pepfudkyg pwk w¬ajrmuf tifpwDusL;&Sif;tjzpf aygif;xnfhcJhonf/ acwfNydKif xdkif;trsKd;om; Oy"d&kyf jr§ifhwifa&; twGuf 1976 ckESpfwGif 0efBuD;csKyf ygarmu© xm;eifu vdkif;0dcsrf;u xkdif;,Ofaus;rI tarGESihf *kPfodu©mudk u av;ESifh vli,fvl&G,frsm; wef;zdkod&dSatmif IdentityProject wpfckjzifh pwifcJhonf/ ya&m*suf&JU t"du vkyfief;rSm twdwf ESifh vuf&dS awmf0if bk&ifh rdefYcGef;rsm; jyefYESHapzdkY? vlrI a&;vkyfief;rsm;ESifh zHGYH NzdK; a&; vkyfief;rsm; us,fjyefY apzdkY? ] ,lY,efxdkif;} vdkYac:aom xkdif;vlrsKd;wdkY b0aeenf;xdkifenf; tpD tpOfrsm; jyefYESHapzdkYyif jzpf onf/ 1977 ckESpfwGif National Identity Board tzJGYu awmf0ifbk&ifh zHGYNzdK;a&; vkyfief;rsm;taMumif;? xdkif;EkdifiHESifh xdkif;vlxk\ tjyKoabmaqmifNyD; aumif;rGefonfh oGifjyifvu©P&yfrsm;taMumif;? vlrI zHGYNzdK;a&; vkyfief;rsm; twGuf bmoma&;rS tjyKoabm aqmif tusKd;jyKEkdifrnfh tcsufrsm;taMumif; jynfoludk w&m;0if xkwfjyefay;cJhonf/ xdkif;,Ofaus;rI udpörsm;twGuf ta&;ygqkH; tzJGY rSm ynma&;0efBuD;Xme jzpfvmNyD;aemuf jynfwGif; ESifh EkdifiHwum tqifhrsm;wGif tpdk;&? yk*¾vdu yl;aygif; NyD; ,Ofaus;rIqkdif&m vIyf&Sm;rIrsm; zHGY NzdK;a&;ESifY jr§ifhwif a&;rsm; qufwkdufvkyfvmcJhonf/ xdkif;trsKd;om; ynma&; rl0g' csrSwfonfh The Office of the National Education Commission (ONEC)

uvnf; xdkif; vlrsKd;wdkY&JU todynmudk okawoe vkyf NyD;? ynma&;pepfwGif xkdif;tawG;tac: tjrJ&Sifoef aeapzdkY oifwef;rsm;? tpdk;& taxmuftyHhrsm; ay;vmcJhonf/ ,Ofaus;rI trSwf0daoo zGifhqdkcsuf ,Ofaus;rI (culture) qdkwJh a0g[m&tay: tjrif½Iaxmifh trsKd;rsKd;jzifh zGifhqdkcsufrsm; &dSaomfvnf; ynma&;wGifrl rEkóoaA'ESihf ZD0aA' tjrifESpfcku ae zGifhqdkMuonf/ rEkóaA' t"dyÜg,ft& ,Ofaus;rI qkdonfrSm ] b0aexdkifrIudk rQa0jcif;} (a shared way of life) jzpfonf/ ZD0aA'qkdif&mt& ,Of aus;rIudk ] BuD;xGm;ap aomt&mrsm; twGuf Mum;cH}

(a medium for growing things) tjzpf

&nfñGef;xm;ygonf/ tJ'D zGifhqdkcsuf abmifrsm;t&qdkvQif ,Of aus;rI udk owfrSwfxm;aom vltkyfpk (okdY) vlxkt Mum;&dS &SifoefaexdkifrI ykHp(H the pattern of living) tjzpf jrifMunhf Ekdif ygonf/ xdk&SifoefaexdkifrI ykHpH twGuf oufqkdif&m vltkyfpkrS tarGtjzpf vufcHxm;aom pHwefzdk;rsm;? ,kHMunfcsufrsm;? tjrif rsm;? t,ltqrsm;jzifh &S,f,mvkyfNyD; zHGYNzdK;vmaponf/ ,ck avhvmcsufwGif wpfEkdifiHvkH;&dS vltrsm;pku twkdif;twm wpfcktxd vufcHxm;onfh wefzdk;rsm;ESifh ,kHMunfcsufrsm; tygt0if trsKd;om;a&; tqifh&dS ,Of aus;rIudk zGifYqdk wifjy oGm;ygrnf/ wqufxJyif nation qkdaom pum;&yfrSm t"dyÜg,fqdkvdk&if; 'dG[ jzpfaeonf/ ,Ofaus;rI? &dk;&mt pOftvm? ordkif; ponfhwdkYESifh qufpyfxm;onfh ] vlrsKd;} udk qdkvdkwm jzpfovdk? wpfzufwGifvnf; EkdifiHa&;? pD;yGm;a&;? ppfa&; tiftm;wkdYESifh wnfaqmufxm; onfh ]trsKd;om; EkdifiH} (nation- state) twGuf okH; EIef;wm jzpfaejyefonf/ wpfenf;tm;jzifh 'kwd,t"dyÜg,fwGif ] vlrsKd;} oabmu ygNyD;om;vnf; jzpfaewwfjyefonf/ tvm;wl ] trsKd;om;a&;0g'} (nation lism) onfvnf; vlrsKd;wpfrsKd;\ Zmwdykn *kPfrme udk ajymwmjzpfovdk? trsKd;om;EkdifiH wpfEkdifiH\ tif tm; *kPfj'yfBuD;jrifhrIudk trTef;wifjcif; jzpfaejyefonf/ owdxm;zdkY&mrSm taemufESifh ta&SU rS EkdifiHawmftif tm; jr§ifhwifvdkaom armf'ef trsKd;om;a&;0g'onf t pOftvm &dk;&m,Ofaus;rIrsm; twGuf tEÅ&m,f &dSae onfqdkaom tcsufyif/ ] &dk;&mtpOftvm} [laom tokH;EIef;onf vnf; ] armf'efEkdifaZ;&Sif;} [laom pum;ESihf tjrJajzmifhajzmifh qefYusif aewwfonf/ &dk;&mtpOftvmudk ta[mif;tjrif;oabm ? t EIwfoabm jrifNyD;? armf 'efEkdifaZ;&Sif; twGuf &dk;&mtpOftvm 0ifpGufp&m r&dS[k xifrSwfMuonf/ trSefu &dk;&mtpOftvmESifh armf'efEkdufaZ;&Sif;tMum; qufEG,frIudk [mrdkeD jzpfap &rSm jzpfNyD;? 'dkif,m vufwpfusus a0zefqef;ppf tokH; cs&rSm jzpfonf/ ,Ofaus;rIqdkif&m trSwf0daoo 83


(cultual identity) udk xdef;odrf;zdkYtwGuf azmfjyyg

qkdvkdcsuf tm;vkH;rS b0ykHpHudk t[wfnDnD Munfh jrifzdkY vdkygrnf/ b0aexkdifrIESifh p&dkufobm0 xkdif;vlrsKd;wdkY&JU b0rSm arG;zGm;onfrS aoqkH; onftxd Ak'¨bmomu xdkif;,Ofaus;rIESifh vlrIzJGYpnf; rSItwGuf trsm;BuD; xnfh0ifay;xm;NyD;? xkdif;vlrsKd;\ identity ESifh ,Ofaus;rIudk qufvuf o,faqmifzdkY jzpfaponf/

xkdif;vlrIqufqHa&;wGif wnfNidrfat;aq;rI udk *½kjyKonf/ tjyifyef;tm;jzihf a'go? rESpfNrdKUrI?taESmuft,Sufay;rI azmfjyjcif;udk r,Ofaus;? r&ifhusufrItjzpf jrifwwfMuonf/ pdwfcHpm;csufudk csufjcif; zGihfrcsbJ xdef;csKyfNyD; tNyKH;jzifh azmfjyEkdifzkdY oGefoifxm;onf ...

xkdif;vlrIb0 vlrIqufqHa&;wGif wnfNidrf at;csrf;rIukd *&kjyKonf/ tjyifyef;tm;jzifh a'go? rESpf NrdKUrl? taESmuft,Sufay;rI azmfjyjcif;wdkYudk r,Ofaus; rI? r&ifhusufrItjzpf jrifwwfMuonf/ pdwfcHpm;csufwdkY udk csufcsif;zGifhrcsbJ xdef;csKyfNyD; tjyHK;jzifh azmfjyEkdifzdkY xdkif;,Ofaus;rIu oGefoifxm;onf/ yk*¾dKvfa&; wkduf &dkuf y#dyu© jzpfrI? t&Suf&aprIwdkYudk a&Smif&Sm;NyD; Ekdifvkd rif;xuf jyKrlrIESifh &kefY&if;Murf;wrf;pGm qufqHrIudk t xiftjrif ao;wwfonf/ txufatmuf qufqHaom bk&ifpepfykHpH jzpfaomfvnf; wpfOD;csif; vGwfvyfpGm aexdkifawG;ac: rI individualism p&kdufvu©Prsm;udk xdkif;wdkYwGif trsm;BuD; jrifawGYEdkif onf/ xdkwpfOD;csif; 0g'ykHpHu vlYtzJGYtpnf; tiftm; MuHckdif BuD;rm;apzdkYtwGuf 84

tm;enf; csufvnf; jzpfay: apwwfonf/ txl;ojzifh EkdifiHa&; vlrIa&; pD;yGm;a&; vIyf&Sm;rIwGif rdrdESifhrqdkifovdk zmod zmom pdwf"gwfukd jzp fay: aponf/ odkYESifhwkdif ,Ofaus;rIESihf &kd;&mtpOftvmudk ,kH, kHMunfMunf jrwfjrwfEkd;Ekd; udkifpJGxm;onfh xkdif;vl rsKd;wkdYrSm xdkif;0g' (Thai-ism) jzpfvmNyD; EkdifiHa&; t usyftwnf;ESifh obm0ab;rsm; usa&mufonfh t cgwkdif; tcsif;csif; &dkif;yif;ulnDpdwfrsm; jywwf Muonf/ xdkYaemuf xkdif;vlrsKd;wdkY\ vlrIb0 oGifjyifrsm; xJwGif eufeuf½Idif;½Idif; pJGepfaeonfh vu©P&yf wpf ckuawmh wkywwfaom tavhtusifhyif/ txl;ojzifh xdkif;&kd;&m tEkynmrsm;wGif taemufwkdif; vuf&m wkrSD;xm;rIudk trsm;BuD; awGY&dSEkdifonf/ ynma&; taemufynma&;pepf rusifhokH;rDtxd xdkif; ynma&;rSm ] tdrfoifynma&;? bkef;BuD;ausmif; ynm a&;ESifh eef;wGif;ynma&;} qdkonfh tifpwD&Sif;okH;ck ykHpH jzpfonf/ rdbawGu uav;rsm;ukd tdrftvkyf? vlrI wefzdk;ESifh &dk;&mtpOftvmrsm; oifay;onf/ bkef;BuD; rsm;u pma&;pmzwf? usifh0wfeDwdESifh Ak'¨bmomukd oif Mum;ay;onf/ eef;wGif;wGifrl trsKd;om; *EÅ0iftEkynm bmom&yfrsm;tm;vkH; zHGYNzdK;apzdkY? xdef;odrf;zdkY enf;em aygif;pkHudk oifMum;ay;onf/ rsufarSmufumv xdkif;EkdifiH&JU ta&;BuD;wJh ynma&;vIyf&Sm;rI wpfckudkawmh 1999 ckESpfwGif pwif cJhonf/ Zlvkdifv 1&ufaeYwGif atmufvTwfawmfrS t wnfjyKcsuf rlMurf;udk Mo*kwfv 19 &ufaeYwGif xkdif; bk&ifrif;jrwf blrdabmvfrS eef;wGif; trdefYxkwfjyef csuftjzpf tcrJh roifrae& udk;ESpfoif ynma&;udk aMujimcJhonf/ trsKd;om;ynma&;pepf Oya'\ ta&;BuD; aom tcsufrsm;xJrS wpfckrSm tydk'f 17 &Sd? udk;ESpfwm roifrae& ynma&;wGif tEk&o (Art) udk t"du t odynm e,fy,fBuD; ig;ckxJrS wpfcktjzpf xnfhoGif; xm;jcif; jzpfonf/ Art todynmacgif;pOf atmuf wGif yef;csD *Dw paom tEkynmrsm;? bmoma&;? ,Of aus;rI? tm;upm;? xkdif;todÓPfynmESifh xdkt odÓPfynm


tokH;csrIwdkY yg0ifonf/ oif&kd;ñGef;wrf;wGifvnf; tEk&oudk bm om&yfBuD; wpfcktjzpf owfrSwfxm;onf/ tEk&o bmom&yfwGif tjriftm&kH tEkynm (Visual art )? o&kyfwifqufrSItEkynm (performing arts)ESifY *DwwdkY oHk;ck yg0ifonf/ xkdokH;ckpvkH;rSm ,Ofaus;rI tarGtESpfwdkYtay: tav;uJrIESifh wDxGifzefwD;rIwdkY aygif;pyf xm;onf/ visual art rSm tjriftm&kHtEkynm? ordkif;ESifh ,Ofaus;rIwdkY qufEG,fcsufudk em;vnfcHpm; wefzdk; jzwfwwfapzdkY jzpfonf/ rlvwef;ESifh tv,fwef; tEk&oynma&; oifMum;rIwGif tEkynm zeffwD;rIESifh qufqkdifaom pwl 'D,dk vIyf&Sm;rIrsm;udk t"duxm; oifonf/ pmoifcef; ywf0ef;usifwGif tEkynm vIyf&Sm;rIrsKd;pkH wifquf EkdifzdkY jzpfonf/ odkYaomf vlYtzJGYtpnf;&dS a,bl,s tajc taeESifh ausmif;om;&JU vufawGYb0Mum; uefYowfrI xm;&dSonfh tEkynm vIyf&Sm;rI jzpfonf/ tEk&o oif &dk;ñGef;wrf; &nf&G,fcsufwGif tEk&oudk aeYpOf vlrIb 0wGif tokH;csEkdifa&;? wefzdk;tuJjzwfEkdifa&;udk OD;pm; ay;xm;onf/ odkYESifhwdkif xdkif;pmoifcef;rsm;wGif ausmif; om;trsm;pkrSm tm&SEkdifiHrsm;rS ausmif;om;rsm;vdkyif tjyKcHykHpHESifh EIwfqHGYtaewwf onf/ q&mu bmñTef Mum;rvJ bmzwfckdif;rvJ rnfonfhtdrfpm ay;rvJqdk wmudk apmifhaewwfjrJ jzpfonf/ ar;cGef;ar;zdkYESifh pmoif cef; vIyf&Sm;rIrsm;wGif yl;aygif; yg0ifzdkY tjrJ csDwkHcswkH jzpf aewwfonf/ tEkynm xkdif;EkdifiH\ tEkynmykHpHrsm;rSm &Snfvsm; aom ordkif;aMumif;ESifhtwl xif&Sm;vSonf/ xdkfif;tEk ynmwGif rGef? crm? tdEd´,? w&kwfwdkYESifh taemufwdkif; MoZmrsm; vTrf;rdk;vsuf&dSNyD;? rdrdudk,fydkif tEk&o zHGY NzdK; a&;twGuf tajccHrsKd;pkH &,lxm;onf/ tEkynm ykHpH rsKd;pkHudk jyKjyifrGrf;rH&if; udk,fydkif xkdif;tEkokckr &oy nm tjzpf zefqif;xm;onf/ xdkif;&JU xl;jcm;aom tEkynmykHpH trsKd;rsKd; wGif yef;yk? ausmufqpf&kyf aMu;&kyfpaom owåKykHoGef; vkkyf

ief;? ydokumvkyfief;? yef;csD? vufrIynmtrsKd;rsKd; ESifh yef;twwfwdkYrSm xif&Sm;onf/ &dk;&myef;csDwGifvnf; trsKd;om;,Ofaus;rI identity udk o&kyfazmf a&;qJG wwfMuonf/ xkdif;yef;csDa&;qJGrIwGif ykHo@eftrsKd;rsKd;&dS aomfvnf; tqifhav;qifh cJGjcm;xm;onf/ tdkif'D&,fvpfZif? tkdif'D&,fvpfZifESihf &D&,fvpfZif aygif;pyfrI? &D&,fvpfZif? qm&D&,fvpfZif wdkYjzpfonf/ yxrtqifhtwGuf tjrifhqkH;ykHpH a&;qJGrI wGif jrwfpGmbk&m;ocif? ewfjynfajcmufxyf ponfESifh

bk&ifrsm;taMumif;udk pdwful; a&;qJGMuonf/ 'kwd, tqifhwGif tqifhjrifh vlwef;pm;ESihf bmoma&; 'óersm;udk azmfjyzdkY twdwfrS ul;ajymif; vmwJh &dk;&m aemufudk yef;csDq&mrsm;u vdkuf Muonf/ wwd, tqifhwGifrl yef;csDq&mrsm;u om refvlxkESihf olwdkYywf0ef;usif vlYtzJGYtpnf; tajctae wdkYrS &&dSvmaom tawGY tMuKHrsm;udk cHpm; a&;zJGYMuonf/ xkdtqifhwGif pdwfcHpm;csufrsm;? ywf0ef;usiftm0go (artmosphere)? ordkif;? b0ae xkdif[efrsm;? "avh xkH;pHrsm;? twdwfrS &dk;&m tpOftvmrsm;udk o&kyfazmf Muonf/ pwkwåtqifhwGifrSm;,Gif;aomvkyf&yfrsm;udk owday;onfh taejzifh aMumufrufzG,f pdwfajcmu fjcm;zG,f jrifuGif;rsm;? i&JbkHom;rsm;ESihf avmui&J 85


taMumif;rsm; a&;qJG Muonf/ xkdif;&dk;&m yef;csD t,ltqrsm;wGif Ak'¨bm om? obm0ywf0ef;usifwdkYESifh qufpyfaeaom vl om;tjyKtrl? b0aexdkif[efwdkYjzifh ywfoufaeonf/ &dk;&m yef;csDudk t,ltqtm;jzifh ig;rsKd; cJGjcm;xm;onf/ (1) vlom;tjyKtrlrsm;ESifh olwdkY twGif;pdwf obm0/ xkda&;om;csufwGif tcspf? trkef;? avmb? a'goESihf oem;MuifemrIwdkY yg0ifonf/ Oyrm? wdkufyJG jrifuGif; wpfckwGif pdwfcHpm;csuf tDrdk;&Sif; trsKd;rsKd;udk xif[yf aponf/ (2) vlom;xktMum;u tjyKtrlrsm;/ Ak'¨ bmomay: tajccHonfh &dk;&myef;csDa&;qJGrIwGif vlY tzJGYpnf;&dS vlxk&JU tppftrSef b0udkvnf; a&;qJGMu onf/ bk&if? eef;wGif;? omref vlxkwdkYMum;rS trsKd;rsKd; aom qufqHa&;ykHpHudk azmfjy Muonf/ tcsKdU yef;csDum; rsm;wGif omrefvlxk&JU aysmf&TifrI 0rf;enf;rI p&dkufvu© Pmrsm;? ya&my&nfvkyfaeykHrsm;? uav;rsm; aqmh u pm;aeykHrsm;udk azmfjywwfMuonf/ (3) vlxkESihf olwdkY ywf0ef;usifMum;rS tjyK trlrsm;/ obm0 ½IjrifuGif;rsm;ESihf vlzefwD;aom t aqmuftOD; vuf&mrsm;udk azmfjyonf/ (4) i&JBuD;&SpfxyfESihf avmui&J tygt0if vufawGYvGef vlom;tjyKtrlESihf ,kHMunfcsufrsm;/ (5) vlYtzJGYtpnf;twGif;&dS vlom;&JU pm&dwå weffzdk;rsm;? tjyKaqmif&Gufcsufrsm;/ Ak'¨bk&m;&Sif\ b0 a[mif;rsm;udk azmfjyxm;onfh aumif;rI raumif;rI rSwfwrf;rsm;/ txufyg tcsufwdkYudk MunfhvQif xkdif;&dk;&m yef;csDtay: Ak'¨'óeESifh ,kHMunfrIo'¨gpdwfu vTrf; jcHKxm;onfudk awGYjrifEkdifonf/ acwfNydKiftEkynm 1993 ckESpf xdkif;EdkifiHwGif tvuFmqdkif&m tEkynm Fine Arts Academy xl axmif cJhcsdef rSpí rsufarSmufacwf tEkynm pwif cJhonf[k qdk&ygrnf/ tEkynm oifwef;twGuf tajccHrlrsm;uawmh obm0 w&m;eJY &kd;&m tEkynmwdkYudk avhvmjcif;jzpfonf/ ajz&Sif;zdkY tcuftcJqkH; jyóemrSm tu,f'rD 86

ausmif;twGuf oif&kd;ñGef;wrf; a&; JGjcif; jzpf\/ &dk;&mtwGuf ykHaotxyfxyf avhusifhae vdkYvnf; topfxGufvmrSm r[kwfovdk? xkdif;tEkynm 0dnOfuae xGufajy;NyD; taemufwkdif;ykHpH tvGwfwkrSD; aevdkYvnf; rjzpfyg/ xdkYaMumifhyif tEkynma[mif;udk okawoevkyf&if;? obm0w&m;ESihf vufawGYe,fy,f uae vwfqufaom zefwD;rIrsm; ay:xGufzdkY qkH;jzwf csufcscJhMuonf/ twdwfu &dk;&m yef;csDrsm;rSm yef;csDq&mawG &JU bmoma&;,kHMunfcsuftay: a&mifjyef[yfxm;onf/ twdwfwGif yef;csDq&mrsm;ESihf vlxk\ vdktifawmifhw rIrsm;rSm enf;yg;vSonf/ ,aeYacwfwGif &kyf0 w¬K vdktifqE´ESifh wdk;wufvIyf&Sm;rIrsm;u jrefqefvGef; aeonf/ yef;csDum;wpfcsyfudk yef;csDq&mu pufESifh vSnfhxkwfvdkufovdk NyD;ajrmufapNyD;? vuf&mzef;wD; csufwGifrl touf0dnmOfu aysmufqkH; aewwfonf/ twdwfvuf&mrsm;vdkyif rsufarSmufacwf tEkynmrsm;wGifvnf; jzwfoef;aeaom acwfvlom; xk&JU touf0dnmOfudk zefqif; xnfhoGif;ay;EkdifzdkY vdkyg rnf/ tEkynm&Sifwpfa,mufonf rdrdMuHKawGY jzwf oef;ae&aom ywf0ef;usifu vIHYaqmfvmwJh tDrdk;&Sif; rsm;udk omrefvlxuf tm&kHEl;nHhcHpm; wwf&rnf/ t xl;ojzifh NrdKU jyrsm;? armf'efEkdufaZ;&Sif;rsm; tay: cHpm;rI wGif twdwfu EkdifiHjcm; MoZmvTrf;rdk;rIudk txifao; rIrsm;rS vrf;cJGxGuf&rnf jzpfonf/ taemufwkdif; OyrmvdkygyJ? armf'efoifMum; enf;pepfwGif vli,frsKd;qufopfrsm;udk tajccHusNyD; urÇmavmuwpfckvkH; jcHKikHrdaomtcsufrsm; wwf ajrmufap&rnf/ xkdtcsufu xkdif;wdkY\ pdwfydkif;qdkif&m tajymif;tvJudk eufeuf½Idif;½dIif; ykHazmfay;aeonf/ armf'eftekynm oifMum;a&;wGif yef;csDq&mvufopf wdkYtzdkY twdwf*EÅ0ifo&kyfazmfa&;abmifwdkYrS vGwf ajrmufap&ygrnf/ todynm us,f0ef;rIu pdwf ul;pdwfoef; e,fy,fudk csJU xGif Ekdifap&rnf/ &v'ftjzpf xdkif;vli,f tEkynm&SifwdkYwGif rdrdudk,fydkif t,ltqrsm;ESifh oufqkdifaom zefwD;rIt opfrsm; qmavmifrGwfodyfvmzdkY jzpfonf/ vlxk&JU vufiif; wefzdk; tuJjzwfcsufrsm;udk ausmfvGef zefwD;


Ekdifrnfh &J0Hhaom vuf&mopfrsm; ay:xGufvmzdkY jzpf onf/ xkdif;EkdifiH&dS vlwdkif;wGif pdk;rdk;xm;aom udk,fydkif ordkif;opfudk xif[yfaprnfh r&dSrjzpf vuf&mrsm; ay:xGufapzdkY jzpfonf/ ynma&;rsufESmpmwGifvnf; taemufrS vmaom odyÜHenf;us okawoe vkyfxm;onfh tEky nm oif&dk;pmtkyfrsm; wefzdk;udkvnf; avQmhrwGufoifh yg/ ta&SU wkdif;om;wdkYtaejzifh twdwfu olwdkY pdwf xJwGif &dSdxm;aom 'óe tjrifrsm;udkom tokH;cs a&; qJGavh &dScJhonf/ ynma&;qdkonfrSm vlxkpdwfzJGYpnf;rI twGuf t"dutcsuf jzpfjcif;aMumifh? ,cktcg t aemufESihfta&SU tkdif'D,mrsm;udk orrQwpGm oifMum; ay;zdkY vkdtyfaeonf/ tEk&o ynma&; xdkif;EkdifiHwGif vlom;xkrSm ,Ofaus;rItarG udk xdef;odrf;apmifha&SmufzkdYom ta&;ygwmr[kwf?t rsKd;om; ,Ofaus;rIudk jyefvnfcHpm;wifjyrI? a0zefydkif; jcm;rIrsm; twGufvnf; ta&;ygonf/ armf'efacwf&JU

pdefac:rIrsm;udk t[yfrSDzdkYtwGuf vlxkudk,fwkdifu tEk ynm cHpm;zefwD;EkdifpGrf; &dSMu&rnf/ xkdif;trsKd;om; idintity ykHazmfzJGYwnf&mrSm ,Ofaus;rI tiftm;tjzpf Ak'¨bmomESifh Ak'¨&JU udk,fusKd;rzuf tepfemcHrIrsm;udk pHerlem ,lMuzdkY jzpf onf/ tMurf;zufrI avsmhyg;apa&;? obm0 ywf0ef; usifrsm;udk wefzdk;xm; apmifha&Smufa&; ?yk*¾dKvfa&; quf qHrI? tjrifoabmxm; rwlrItay: onf;cHEkdifpGrf;&dSa&; wdkYudk bmoma&; tajccH &dk;&m tpOftvmrS ,lNyD; acwf opfykHpHESifh jyefvnfzGifhqdk wifjyvmMuonf/ ausmif;oif tEk&oynma&; twGuf t,l tqrSm uav;awGudk vlaerIb0ykHpHtoD;oD;&dS tEky nm vuf&mrsm;udk cHpm;wwf? wefzdk; tuJjzwfwwfap zdkYESifh vlYtzJGYpnf;wGif tEkynm tcef;u@ ta&;BuD;ykH udk tav;*&kjyKMuapzkdY jzpfonf/ tEkynm tarGtESpfrsm;udk avhvm oif,l jcif;jzifh ausmif;ol ausmif;om;rsm;onf twdwfypöKyÜef&dS ,Ofaus;rI tarGrsm;ESifh qufpyfaeaom tEky nm tm;xkwfrIrsm;udk wefzdk;xm; xdef;odrf;csifpdwf &dS vmMurnf/ ppfrSefaom tEk&otod &&dSoGm;vQif udk,fydkif zefwD;csifpdwfrsm; udef;atmifvmrnf/ vlYtzJGY tpnf;&dS tEkynm tcef;u@udk avhvm od&Sdvdkuf &aomtcg tEkynmqdkwm omrmefjzpf&yfrQ r[kwfbJ? &ifqdkifMuHKawGY&aom b0enf;vrf; wpfcktjzpf jrif wwf? tm&HkcHwwfvmrnf/ ,Ofaus;rI tm;vkH;wGif yg0ifaeonfh vl awGY&JU cHpm;csufrsm;udk uav;awG owdjyKvmatmif tjriftm&kH ykHpHrsm; (Visual forms) udk oifMum;ay; &rnf/ tjriftm&kH cHpm;rIrsm;rSwqifh rdrdonf vlYt zJGYtpnf;0if jzpfaMumif;? vlYtzJGYtpnf;&JU identity udk wefzdk;xm;zdkY vdkaMumif;ESifh rdrdudk,fydkif identity rsm; vnf; zefwD;xnfh0if ay;zdkYvdkaMumif; uav;rsm; em; vnfvmatmif ulnDay;&rnf/ uav;rsm; ,Ofaus;rItay: em;vnf od&dS vmjcif;u tEkynmtwGuf olwdkYqDrSm jcm;em;aom wkefYjyefcsuf trsKd;rsKd; &&dSvmaprnf/ olwdkY &if;ESD; ESpf oufaom &kyfykHrsm;? oauFwrsm;? 'DZkdif; t&nftaoG; rsm; xGufvmrnf/ tkyfpkA[kdjyKpdwfESifh rdrdA[kdjyKpdwf ESpf 87


rsKd; pvkH;aom pdwftm;wuf<urIrsm; ay:xGufvmrnf/ ,Ofaus;rI tajymif;tvJtwGuf i,fpOfuwnf;u rddrdudk,fwkdif yg0ifcsifpdwfrsm; udef;atmif vmrnf/ ,Ofaus;rI identity eJY ywfoufwJh tEk&o oifcef;pma&;qJGa&;rSm uav;awGqDrS pdwf0ifpm; wkefYjyefrI trsKd;rsKd; &&dSzdkY wJced trsKd;rsKd;udk okH;Ekdifygonf/ (1) oauFw0g'ESihf *,ufteuf &SmazGrI ( exploring symbolism and connotation) / /o auFw&JU qdkvdkcsufuawmh tjriftm&kHjzifY vufcHod&dSwJh t&m&mwdkif;tay: oauFwxkwfwwfzdkY/ uav;awG i,fpOfrSm MuHKawGYae&wJh taMumif;t&mawG? rdom;pk jzpf&yfawG? bmoma&; xkH;wrf;pOfvmawG? a'oESifh EkdifiH&dS &dk;&mtpOftvmawGudk oauFw eJY odjrifcHpm;wwf zefwD;wwfzdkY jzpfonf/ (2) tquftpyf taMumif;t&m tajct ae (context) udk owdjyKrdapzdkY/ /tajctae wpf&yf&JU aemufcH oGifjyifvu©Pmrsm;udk od&dSapzdkY jzpfonf/ context wGif tcsdefjy (temporal context) ? ae&mjy (spatial context)? vlrIYjy (social context) wdkYyg 0ifonf/ umv? tcsdef? ae&m? qufqHa&; ?wefzdk;? vufawGYusrI pwJh taMumif; tquftpyfrsm; aemuf uG,frS vlrsm; jzpf&yfrsm; t&m0w¬Krsm;udk jrifwwfMu &rnf/ (3) xyfwlcHpm;Munfhjcif;ESifh pdwftuGmt a0; xdef;xm;jcif;(empathizaing and maintaing psychic distance)/ / tajctaersm;tay: rdrdtm&kH tm;vkH;udk ypfvTwfxm;jcif; jzpfonf/ tajctaewpfck udk rdrdzmom pdwful; ykHazmfMunfhNyD; rdrdtm&kH wGif t&m&mudk toufoGif;Munfhjcif; jzpfonf/ empathy vkyfief;wGif oufrJht&m0w¬K wpfckudk rdrdudk,fwdkifu olYae&m0ifNyD; vdkufvH cHpm;Munfhjcif;rsKd; jzpfonf/ oifhwifh avsmufywfaom pdwfydkif;qkdif&m tuGmta0; xlaxmifrIrsm;yg vdktyfvmonf/ "r®"dXmefusrIESifh yk*¾v"dXmefusrIwdkY tMum; csdefcGifvQm nDrQatmif (a

rsm;udk pdwful;jzifh ajc&mcHMunfhaom jzpfpOf jzpfonf/ r wljcm;em;aom qdk'ft&G,ftpm;? tokH;jyK ypönf;rsm;? wJ cedrsm; pwmawGudk a&G;cs,fNyD; rdrdcHpm;csufESihf tvkyf udk &Sif;&Sif;vif;vif; wifjyEkdifzdkY &SmazGMunfhjcif; jzpf onf/ xdkYtjyif tEk&o q&mrsm; taejzifh ausmif; ol ausmif;om;ESifh q&mtMum; qufEG,fcsufudkvnf; pOf;pm;oifhonf/ q&mrsm;a&m ausmif;om;yg olwdkY &dSaewJh ynma&; ywf0ef;usifudk nd§EIdif;qufpyf ,lwwf zdkYvdkrnf/ wcsKdU q&mrsm;u xdkif;vlrI obm0,Ofaus; rIrsm;udk tuJay;vGef;aomtcg tEkynma&; yef;wdkif jzpfonhf avmu obm0&orsm; cHpm;wwfzdkY twGuf t[efYtwm; jzpfap wwfonf/ 'Dae&mwGif owdxm;zdkY wpfckrSm txuf atmuf tpOftvm ykHpH&dSaom xdkif;q&mwynfh quf qHa&;udk jyefvnf okH;oyfzdkY jzpfonf/ tay:,H q&m wynfh vkyf&dk;vkyfpOf 0wfaus wef;aus trlt,m jy&kH ESihf r&/ wynfhrsm;u q&mudk &kyfykdif; pdwfydkif; av;pm;rI jy&rSm jzpfovdk? q&muvnf; olwdkYtjyKtrlwkdif;twGuf av;pm; wm0ef,lrI &dSae& ygrnf/ wynfhrsm;&JU av;pm;rI&&dSzdkYtwGuf q&mrsm;&JU aumif;jrwfaom t&nftcsif; (merit) rsm;u ta&; ygvSonf/ tEk&o oifMum;a&;wGif q&mwynfh tjyeftvSef av;pm;rIu tEkynmopf ,Ofaus;rI opfrsm; zefwD;ay:xGef;apzdkY tc&m usaeonf/ aemuf xkdif;,Ofaus;rI&JU tm;omcsuf t rSwf wpfckrSm ] at;jraom ESvkH;om;} (cool heart) p&dkufobm0 &dSrIjzpfonf/ xdktcsufonf oifhwifh avsmufywfaom tajctae zefwD;zdkY tjrJtokH;us onf/ tEkynm vkyfief;wpfckwGif ppfrSefaom cHpm; csuf azmfjyEdkifzkdYtwGuf? jyify aexdkifrIwGif rdrd&JU t vG,fwul pdwfvIyf&Sm;rIrsm;udk csKd;ESdrfzkH;zd orm"dxm;Ekdif&rnf/ 'gaMumifh q&mawGu olwdkY ausmif;om;awGudk tEkky nm tvkyfrsm;rSmawmh cHpm;csufESifh tdkif'D,mawG vGwf bala nace between total objectivity and tatal vGwfvyfvyf azmfxkwfzdkY tm;ay;&rnf/ subjectivity) xdef;nd§ xm;&rnf/ ] jidrfoufaom ESvkH;om; } xm;&dSrI t,ltq (4) rSef;qjcif; (speculating)/ /tjriftm onf tEk&o oifcef;pmtwGuf ta&;BuD; vSonf/ &kHykHpH&JU ta&;ygrIudk aumif;aumif; ykHazmfEkdifzdkY oJvGefp pmoifcef;twGif; tkyfpkzJGY vIyf&Sm;rIrsm;wGif ausmif; 88


om;rsm;tMum; oifhwifhavsmufywfaom tjyeft vSef vlrIqufqHa&; &&dSzkdY ta&;BuD;onf/ rdrdt,lt qESifh tdkif'D,mrsm;udk wnfwnfNidrfNidrf azmfjyEkdifpGrf;&dSzdkY vdk tyfovdk? tjcm;olrsm;&JU tjrift,ltqrsm;udk vnf; av;av;pm;pm; oif,lzdkY vdkrnf/ jidrfoufaom ESvkH;om; xm;&dSaom? xdyfwdkufwdk;vmrnfh vlrIa&; jyóemrsm; twGuf pdk;&drfylyefrIr&dSaom? tvG,fwul a'goxGufjcif; r&dSaom wefzdk;BuD; tEkynmESihf ,Ofaus;rI vkyfief;opf rsm; ay:xGuf vmrnf jzpfonf/ jidrfoufaom ESvkH;om; p&dkufvu©PmESifh twl xkdif;vlxk&JU wpfOD;csif; todpdwf (individua listic sence) rsm;udkvnf; tEk&o ynma&;xJ tusKd;&dS&dS xnfhoGif; EkdifzdkYvkdrnf/ wpfOD;csif;&JU vGwfvyfaom pdwf0dnmOfonf 'Drdkua&pD vlYtzJGYt pnf;twGuf aumif;rGefaom tajccH tkwfjrpf jzpfonf/ xdkY aMumifhyif tEk&o q&mq&mrrsm; taejzifh ausmif; om;rsm;&JU wdk;wufrIudk jr§ifhwif&mrSm xkdif;,Ofaus;rI trSwfvu©Prsm; (traits) rS oifhavsmfrI rSeforQudk a&G; cs,f tokH;jyK&rnf jzpfonf/ xdkif;&JU ajrmufrsm;pGmaom tEkynmrsm; t

euf eH&Haq;yef;csDonf ta&;ygvSonf/ cE¨mudk,f t jyKtrl [efyeftaetxm;? &dk;&m"avhxkH;pHESihf t0wf tpm;? &dk;&mtu paomo@efawGrS eH&Haq;yef;csDudk ajymifajrmufpGm a&;qJGazmfjyMuonf/ eH&Haq;yef;csD&JU xl;jcm;csufwpfckrSm [efyeftrlt&mudk azmfjyjcif;jzifh pdwfcHpm;csuf p&kdufobm0 wdkYudkyg wifjyEkdifpGrf; jzpf onf/ cE¨udk,f vuf[efajc[ef bmompum;onf bJav;urS pddwfcHpm;csuf tajctae azmfjyrIrsKd;ESifh wlvSonf/ xdkYaMumifhyif xkdif;,Ofaus;rI tEkynmtrsKd; rsKd; us,fus,fjyefYjyefY ydkrdk½IjrifEkdifrIudk OD;wnfapzdkYESifh trsKd;om;,Ofaus;rI identity jrifhrm; ckdifrmvmapzdkY twGuf tEk&oynma&;udk t&dSeft[kefjr§ifh aqmif&Guf zdkY vdktyfaMumif; wifjyvdkuf&ygonf/ rl&if;pmwrf; &nfnGef; Cultural Identity and Art Education in Thailand by Ampai Tiransar , Ph.D

acwfa[mif;acwfopf ynma&;pepf acwfa[mif;ynma&;pepf\ tBuD;rm;qkH;aom qkd;usdK;wpfckrSm vlwkdif;twGuf udkufnDrI&Sdjcif;? r&Sdjcif;udk rpOf;pm;bJ tm;vkH;twGuf wajy;nD owfrSwfxm;jcif;yif jzpfavonf/ acwfopfynma&; pepf rsm;onf xkdtm;enf;csufudk jyKjyifzdkY trsdK;rsdK; BudK;pm;Muygonf/ acwfopfudkom OD;pm;ay;aom ynma&;pepfwGifvnf; qkd;usdK;rsm;&Sdygonf/ txif&Sm;qkH; qkd;usdK; wpfckrSm tjrifusOf;ajrmif;NyD; ta0;odkY rjrifjcif;jzpfonf/ ynma&;\ &nf&G,fcsufwpfckrSm ypöKyÜefumvwpf ckwnf;ay:wGifom pdwftm½kHudk xm;&Sdjcif;tm; y,fzsufypf&ef jzpfonf/ acwfopf\ 0g'jzefYrIrsm;udkom ,kHMunfNyD; udk,fhudk,fukd txifBuD;pdwfrsm;? wukd,faumif;pdwf rsm; jzpfvmMuonf/ udk,fhacwfudk tjcm;acwfrsm;ESihf EdIif;,SOfavhvmcGifh r&&Sdojzihf udk,fhacwfudk a0zefEkdif pGrf; r&SdMuyg/ qm &pfcsufvpfAif;pwkef; t*Fvdyf tEkokckrynm&Sif

89


tEkynma&; oif½dk;nTef;wrf; tEkynm bmom&yf The Arts

tEkynmbmom&yfqkdonfrSm tEkynmbmom&yf The Arts wGif oif,lavhvm&rnfhe,fy,frsm;rSm atmufygwkdYjzpfMuonf/ (1) *Dw (2) tu (3) yef; (10)rsdK;ESifh 'DZkdif;ynm (4) tdrfwGif;rI? b0wGufwmuRrf;usifp&m (5) pmMunfhwkduf tokH;jyKjcif; (6) rD'D,m ta&;BuD;ykH þtEkynmbmom&yf\ tcsdKUaom oif,lavhvm&rnfhe,fy,frsm; (acgif;pOfBuD;rsm;) udk ,cifumvrsm; wGif wJGzufoif½dk;taejzihf xnhfoGif;í avhusihfoifMum;jcif;rsm; &SdcJhonf/ okdYaomf jrefrmEkdifiH\ tajccHynma&; wGif xda&mufatmifjrifpGm vkyfaqmifEkdifjcif; r&Sdonfudk avhvmawGU&Sd&ygonf/ þbmom&yfrSm tjcm;aom bm om&yfrsm;ESihf oif,lavhvmrIe,fy,frsm;enf;wl ynm&yfwefzkd;rsm;ESihf vufawGUtokH;0ifjcif;rsm; rsm;jym;vSay onf/ oufarG;0rf;ausmif; tvkyftudkifrsm;txdvnf; ykHazmfxm;&Sdonfudk avhvmawGU&SdEkdifonf/ txl;ojzihf ausmif;ol ausmif;om;rsm;\ pGefYOD;wDxGifzefwD;vkdpdwf (Creativity)ESihf a0zefydkif;jcm; pOf;pm;awG;ac:jcif; (Critical Thinking)\ pGrf;&nfrsm;udk þbmom&yfe,fy,fwGif rsm;pGmavhusihfysdK;axmif ay;Ekdifygonf/ odkYjzpfygí þbmom&yfudk txifu& bmom&yfBuD;wpfck (t"duoif,l avhvm&rnfh e,fy,fwpf&yf)t aejzihf oif½dk;ñTef;wrf;zJGUpnf;rIwGif xnhfoGif;xm;&Sdonf/ rlvwef;atmufqihfrsm;wGif tcsdefrsm;rsm;jzihf avhusihf oifMum;ay;oihfygonf/ rlvwef;txufqifhESihf txufwef;atmufqifhwkdYwGif ykHrSefyif&if;bmom&yf tqifht wef;jzihf tcsdefZ,m;wGif txifu& xnhfoGif;í oufqkdif&m txl;jyKq&m q&mrrsm;jzihf avhusihfoifMum;ay;& rnf/ tcsdKUaom ausmif;ol ausmif;om;rsm;twGuf txufwef;txufqifhwGif bmomwJGrsm;jzihf txl;jyKaom oifwef;rsm;? oufarG;0rf;ausmif; aumvdyfrsm;wGif 0goemESihf pdwfyg0ifpm;rIt& qufvufavhvmqnf;yl;EkdifMu rnfjzpfonf/ 90


ausmif;ol ausmif;om;rsm; oif,lavhvm&rnfh e,fy,frsm; (1) *Dw ed'gef; *Dw[lonf toHjzifhvnf;aumif; (odkYr[kwf) wl&d,m oHpOfrsm;jzihfvnf;aumif;? pdwfcHpm;rIrsm;udk ,SOfwGJ aygif;pyfvQuf oHpkHrsm;? ykHo@mefrsm;jzifh azmfjyaom vSyonfh tEkynmwpf&yfyif jzpfonf/ &nfrSef;csuf *DwtEkynmoifMum;&jcif;jzihf uav;rsm;onf *DwtEkynmESihf aeYpOfvlrIb0&SifoefrItMum; qufpyfrI udk odem;vnfNyD; wkdif;&if;om;wkdY\ ½dk;&m*DwESihf EkdifiHwum*DwwkdYudk xdawGUcHpm;jrwfEkd;wwfvmap&ef &nf&G,fjcif; jzpfonf/ xkdrSwpfqifh uav;wdkY\ *Dwqkdif&mtjrifESihf wDxGifzefwD;rIwkdY us,fjyefYvmap&rnf jzpfonf/ &nf&G,fcsuf 1 *DwzefwD; wDxGifrI pGrf;&nf&&Sdvmap&ef/ 1 *DwtEkynm\ wefzkd;udk od&Sdem;vnfí jrwfEkd;wwfvmap&ef/ 1 wpfOD;csif;pD\ cHpm;csufudk azmfxkwfwifjywwf&ef/ 1 *DwtEkynmudk tzJGUvdkuftwlwuG pkaygif;zefwD; wDxGifwwf&ef/ 1 EdkifiHwumtqihfrD *Dwtjzpf pepfwus zefwD;Ekdif&ef/ 1 wkdif;&if;om;tvkduf ½dk;&m,Ofaus;rIrsm;rS qif;oufvmaom aw;*Dw ykHo@mef trsdK;rsdK;udk od&Sdem;vnf NyD; udk,fwkdifujy oDqkdwifqufwwf&ef/ 1 *Dwt*Fg&yfrsm;\ tajccHa0g[m&rsm;ESihf *DwoHpOftrsdK;rsdK;udk A[kokwtjzpf od&Sdap&ef/ 1 tajccH*DwoauFwrsm;udk em;vnfNyD; a&;wwf? zwfwwf&ef/ 1 wkdif;&if;om;½dk;&m wl&d,mrsm;ESihf EkdifiHwumokH; wl&d,mrsm;udk tjrif? tMum;jzihf cJGjcm;od&Sd&ef/ 1 ½dk;&mtpOftvm aw;*Dw\ aemufcHorkdif;ESihf ,Ofaus;rIudk odjrifNyD; tjcm;aom *DwykHpH Style rsm;jzihf qufEG,faerIudk pl;prf;&SmazGwwf&ef/ 1 oDcsif;qkdjcif;? wl&d,mwD;rIwfjcif;ESihf uckefvIyf&Sm;jcif;rsm;twGuf tajccHenf;emrsm;udk wwfajrmuf&ef/ 1 *DwoHpOfrsm;udk pepfwus cJGjcrf;pdwfjzmNyD; em;axmifwwf&ef/ 1 *DwwifqufrIrsm;udk tao;pdwf okH;oyfwwf&ef/ 1 vlrIb0twGif; *Dwukd ESpfoufjrwfEkd;wwfNyD; cHpm;aysmf&Tifwwf&ef/ 1 uGJjym;jcm;em;aom ,Ofaus;rItoD;oD;&Sd aw;*Dwrsm;udk &Sif;&Sif;vif;vif;? us,fus,fjyefYjyefY em;vnf cHpm; wwfvmap&ef/ 1 q&m q&mrwkdY\ uGyfuJrIjzihf *DwoHpOfrsm;udk tcsufusus zefwD;zJGUqkdwwf&ef/ (c) tu pnf;csufudkufnDaom udk,fum,vIyf&Sm;rIjzihf t"dyÜg,fwpfrsdK;rsdK;udk azmfaqmifNyD; ykHoP²meftrsdK;rsdK;ESihf

91


ujywifqufjcif;jzpfonf/ vlrIa&; yJGvrf;obifrsm;? Zmwfobif? vlrsdK;pkrsm;ESihf oufqkdif&m bmoma&; yJG awmfrsm; wGif ,Ofaus;rItvdkuf tuya'omrsm;jzihf wifqufMuavh&Sdygonf/ ausmif;ol ausmif;om;rsm; onf tuudk wDxGefzefwD;csufrsm;? qef;opfcsufrsm;? wifqufcsufrsm;? jyefvSefavhvmcsufrsm;jzihf rdrd\ vkyfaqmifcsufrsm;? tjcm;olrsm;? tjcm;aom (wkdif;&if;om;ESihf EkdifiHwum) ,Ofaus;rIrsm;\ tursm;udk pkHpkHnDnD avhvmMuyg onf/

1

1 1 1 1

1 1 1 1 1

yef;csD- ykHqJG? aq;a&; twwfynm yef;yk- ½kyfvkH;azmf? tajymufxk twwf ynm yef;yJ - oHxnfvkyf twwfynm yef;wdrf- a&Txnf? aiGxnfvkyf twwfynm yef;&H - tkwfpD twwfynm yef;awmh- t*Faw twwfynm yef;warmh- ausmufqpf twwfynm yef;yGwf- yGwfcH twwfynm yef;wOf;- aMu;oGef;? aMu;cuftwwfynm yef;,Gef;- ,Gef;ajymufxkd; twwfynm

(C) yef;q,frsdK;ESihf 'DZkdif;ynm yef; 10 rsdK; twwfynmoifMum;jcif; yef; 10 rsKd;rSm jrefrmwkdif;&if;om;wkdY\ ½kd;&mtpOf tvmt& ,Ofaus;rItwGif; wnf&SdaecJhonfrSm ESpf aygif;axmifESihfcsDí MumjrifhcJhNyDjzpfonf/ EkdifiHawmf\ a'otoD;oD;wGif þynm&yfrsm;jzifh ,Ofaus;rIudk xdef;odrf;jcif;ESihf b0toufarG;0rf;ausmif; tvkyft udkiftrsdK;rsdK; vkyfudkifaeMujcif;rsm;udk txift&Sm; awGU jrifEkdifonf/ ausmif;ynma&;\ tEkynmbmom&yf wGif þyef;q,frsdK;udk oifMum;oihfonfh e,fy,f &yfrsm;taejzihf xnhfoGif;jcif;rSm rsm;pGmoifhavsmfvS ayonf/ rlvwef;tqifhrSpí tqifhwkdif;wGif oifh awmfudkufnDrnfh oifcef;pmrsm;udk zefwD;Ekdifygonf/ xkdYtjyif e,fajra'otvdkuf xif&Sm;onfh tvkyf tudkifrsm;\ tajccHtaejzihfvnf;aumif;? ½dk;&m,Of aus;rIudk xdef;odrf;jcif;taejzihfvnf;aumif;? pGefYOD; wDxGif zefwD;vdkpdwfudk ysdK;axmifjcif;taejzihfvnf; aumif;? tajccHynma&;wGif xnhfoGif;jcif; jzpfyg onf/ obm0xGufukefypönf;rsm;udk tokH;jyKNyD; qef;opf wDxGif &onfjzpf&m o,HZmwrsm;\ tokH;0ifrIESifh twwfynm&yfrsm;tvkduf aygif;pyfí vlrItodkif; t0dkif;\ tajccHvkdtyfcsufrsm;udk jznhfqnf;ay;jcif; oabmobm0udk xJxJ0if0if odjrifcHpm;em;vnfEkdif ap&efvnf; jzpfonf/ zefwD;rI tEkynm\ tpdwftydkif;jzpfaom yef; 10 rsdK;twwfynmonf zuf'&,fjynfaxmifpk jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;vlrsdK;wkdY\ 0daoo½dk;&m twwf ynm jzpfonf/ 4if;wkdYrSm 92

yef; 10 rsdK; (odkYr[kwf) zefwD;rI tEkynm bmom&yfrsm;\ ta&;ygrI ausmif;om;vli,frsm;tm; todynm? uRrf; usifrI? pm&dwåESihf &ocHpm;wwfrI? wefzkd;xm;wwfrI wdkYtwGuf jyKpkysdK;axmif&mwGif zefwD;rI tEkynm\ tcef;u@rSm txl;ta&;BuD;ygonf/ jrefrmEkdifiH&Sd wdkif;&if;om;vlrsdK;rsm;\ rd½dk;zvm zefwD;rItEkynm vkyfief;jzpfaom yef; 10 rsdK; twwfynmudk wynfh ausmif;ol ausmif;om;rsm;tm; oifMum;ay;jcif;? 'DZdkif; ykHpHtrsdK;rsdK;udk udk,fwkdif wDxGifzefwD;apjcif;jzihf ausmif;om;rsm;onf wDxGifBuHqrI t&nftaoG; wkd;wufjrihfrm;apNyD; twwfynmrsm;ESihf &if;ESD;uRrf; 0ifrIudk &&Sdapygonf/ Oyrm - wynfhausmif;om;rsm; onf yef;csDynmoifMum;ay;jcif;jzihf pdwful;ÓPfudk


aeYpOf0wfpm;qif,ifrIESihf tokH;taqmifrsm; t wGuf txnftvdyfESihf ukefMurf;rsm;/ 1 pm;? 0wf? aea&;twGuf vdktyfonfh tajccHvlokH; ukefypönf;rsm;\ tokH;0ifrIwefzkd;rsm;udk od&Sd em; vnfí rdrdESihfrdom;pk\ vdktyfcsufrsm;ESihf aMumfjim rsm;\ 0g'jzefYcsDjcif;rsm;ukd od&Sdem;vnfap&ef/ rdom;pk0ifrsm; pkaygif;aexkdifMuaom tdrfwpf tdrftwGif;ü pm;0wfaea&;? ynmoifMum;a&;? usef; rma&;? oma&;ema&;paom vlrIudpörsm;udk vlom;wdkif; rvJGraoG BuKHawGUMu&ygrnf/ rdrdwdkY\ b0&Sifoef &nf&G,fcsufrsm; &nfwnfa&;udk ajz&Sif;aqmif&GufEkdif&eftwGuf tdrf 1 ausmif;ol ausmif;om;rsm; bufpkHynm wwf wGif;rI bmom&yfrsm;udk oifMum;ay;&ayrnf/ om"u ajrmufap&ef/ tm;jzihf rkefYrsdK;pkHjyKvkyfjcif;? [if;rsdK;pkH csufjyKwfjcif;? 1 tajccHypönf;rsm;jzpfaom opfom;? oHxnfESifh t0wftxnfrsm;csKyfvkyfjcif;? yef;tvSjyifjcif;? vuf aMu;xnfypönf;rsm;jzihf tuRrf;0ifrI &Sdap&ef/ rIxnfrsm;jyKvkyfjcif; ponfwkdYonf vufawGUb0 1 omrmeftao;pm;pufESihf pufypönf;rsm;? vuf wGifvnf; tokH;0ifonfh oufarG;0rf;ausmif;ynm&yf vkyfud&d,mwefqmyvmrsm;udk udkifwG,ftokH; rsm;jzpfojzihf tdrfwGif;rIynmudk ausmif;wGif bmom&yf jyK&mwGifuRrf;usifrI pGrf;&nf&&Sdap&ef/ wpfcktaejzihf xnfhoGif;oifMum;jcif; jzpfonf/ xdkY 1 ausmif;jyify&Sd &yf&Gma'oESifh aetdrw f w Ydk Giv f uf tjyif þbmom&yfonf uav;rsm;\ wDxGif zefwD; awGUvkyfudkifaqmif&Gufaeonfh vlrIpD;yGm;a&; vdkpdwfESihf yl;aygif;aqmif&GufvkdpdwfwkdYudk ysdK;axmif b0 wGif qufpyftokH;jyKoGm;Ekdif&ef/ ay;Ekdifavonf/ (C) tdrfwGif;rI bmom&yf? b0wGufwm uRrf;usifp&m &nf&G,fcsufrsm; &ifhoefapNyD; rSwfÓPfudkvnf; ydkrdkzHGU NzdK;apygonf/ zefwD;rI tEkynmoifMum;jcif;jzihf odrIe,fy,fwGif yg0ifaom taMumif;tusdK;qyfpyfí pOf;pm;EkdifrIESihf &oe,fy,fwGif yg 0ifaom &ocHpm;rIrsm; jynfhpkHaom tcg uRrf;usifrIe,fy,fwGif yg0ifaom ouf0ifvIyf&Sm; jcif;? OD;pD;OD;aqmifjyKvkyf jcif;? wDxGifzefwD;jcif; (creativity)? vkyfief;aqmif&Gufay;jcif;wkdYudk aqmif&Guf vmEkdifapygonf/

1

t"dyÜg,fzGihfqkdcsuf tdrfwGif;rIynm&yfonf ausmif;ol ausmif;om; rsm; (rdef;uav;rsm;ESihf a,musfm;av;tm;vkH;)twGuf wefzkd;&Sdonfh bmom&yfwpfckjzpfygonf/ twdwfum vrsm;wGif rdef;uav;rsm;ESihfom oufqkdifonf[lí t,ltq rsm;&SdcJhaomfvnf; ,cktcgwGifrl rdef; uav;rsm;twGufomrubJ a,musfm;av;rsm;t wGufyg tm;vkH;twGuf oifMum;ay;oihfonf[lí vufcHvmMuygonf/ þbmom&yfonf uav;rsm;\ A[kokw? pGrf;&nfrsm;ESihf tjrif oabmxm;rsm; zHGU NzdK;wkd;wufapí olwdkY\ b0&Sifoefa&;? rdom;pk b0&Sifoefa&;ESihf vlrItodkif;t0dkif;\ &Sifoefa&;wkdY twGuf taxmuftulrsm;pGm jzpfapygonf/ þbmom&yfwGif 1 usef;rmaomb0twGuf tpm;tpmESihf tm[m& wefzkd;rsm;ESihf pDrHcefYcJGwwfrI/

(1) ausmif;olausmif;om;rsm;onftdrfrIudpöqkdif&m twwfynm? todynm&yfrsm;udk acwfESifh avsmf nDpGmavhvmod&Sd uRrf;usifwwfajrmuf&ef/ (2) rlvwef;? tv,fwef;ausmif;rsm;wGif tdrfwGif;rI ynm&yfqkdif&m oifcef;pmrsm;udk pmawGU vuf awGU oifMum;jyoEkdif&ef/ (3) ausmif;jyify ynma&;vkyfief;rsm;ESifh toufarG;0rf; ausmif;vkyfief;rsm;twGuf taxmuftuljyK&ef/ (4) uav;rsm;onf vkyftm;wefzkd; cspfjrwfEkd;í tm; vyfcsdefudk tusdK;&SdpGm tokH;cswwf&ef/ (5) ,Ofaus;rI tpOftvmaumif;rsm;udk xdef;odrf; apmihfa&Smufwwfaom rsdK;qufopfvli,frsm; arG;xkwaf y;&ef/ (6) rdrd wwfajrmuf uRrf;usifaom todynmt wwfynmrsm;jzihf a&muf&mt&yfa'owGif us&m wm0efudk aus>yefpGm xrf;aqmifwwf&ef/ 93


(7) ausmif;ol ausmif;om;aumif; yDoí wkdif; jynf\ tusdK;udk wwyfwtm; yg0ifulnDumurÇmh t qifhrD wufvSrf;Ekdif&ef/ xkd&nf&G,fcsufrsm;jzihf ausmif;rsm;wGif bmom &yfwpfcktaejzihf xnhfoGif;oifMum;Ekdif&ef vkdtyf onf/ oifMum;&jcif; OD;wnfcsufrsm; (1) rdom;pk0ifwkdif; usef;rma&;ESihf nDñGwfpGm aexkdifpm;aomuf? 0wfpm;qif,if&ef vdktyfonfudk em;vnfoabmaygufap&ef/ (2) ausmif;om; ausmif;olrsm;onf wkdif;&if; om;tpm;tpmrsm;udk tm[m&jynfh0wpGmESihf odyÜHenf; usNyD;acwfrDwkd;wufaom tajccHcsufjyKwf enf;ynm rsm;udk em;vnfí wwfajrmufuRrf;usif&ef/ (3) vlwpfa,muftwGuf aeYpOfvkdtyfaom tpm;tpmESihf tm[m&jynfhpGm csufjyKwfjcif;taMumif; od&Sd&ef/ (4) tajccHcsKyf½dk;rsm;ESihf tvScsKyf½dk;rsm;udk cJG jcm;csKyfvkyfwwfí tcsdefrDcsKyftpkwfoufomykHudk em; vnf&ef/ (5) tdrfwGif;rIbmom&yfwGif yg0ifaom tcsuf tjyKwf? tcsKyftvkyf Zmxkd;yef;xkd; ynmrsm;rS 0goemyg onfudk OD;pm;ay;oifMum;wwfajrmufjcif;jzihf touf arG;0rf;ausmif;rI jyKEkdifap&ef/ (6) pufjzihf wDxGifjyKvkyfxm;aom vlokH;tdrf okH;ypönf;rsm;xuf vufjzifhwDxGifvkyfudkifxm;aom vufrItEkyynmypönf;rsm;\ wefzkd;udk ydkrdkod&Sdem; vnfí uRrf;usifpGm aqmif&Gufvkyfudkifwwf&ef/ (7) td r f w G i f ; rI v uf r I y nm&yf r sm;onf ausmif;olausmif;om;rsm;\todÓPfzHGUNzdK;wkd;wufrI? wDxGifBuHqrI? jzwfxkd;ÓPfrsm;udk jzpfay:aponfh tjyif? rdrdywf0ef;usif wkd;wufrIudk jzpfap&ef/ (8) jrefrmwkdif;&if;om;wdkY\ ½dk;&mtpm;tpm rsm;? tokH;taqmifrsm;ESihf tdrfwGif;rI ynm&yfrsm;udk avhvmcGifh&&Sdjcif;jzihf ½dk;&m,Ofaus;rIudk wefzkd;xm;í rsdK;cspfpdwf"mwfrsm; udef0yfaeap&ef/

94

oifMum;&rnfh taMumif;t&mrsm; (1) tm[m&jynfh0pGm csufjyKjcif;ynm (2) tyfcsKyf yef;xkd;ynm (pufcsKyf? vufcsKyf trsdK;rsdK;) (3) vufrItEkynm (4) uGefysLwm twwfynm (5) arG;jrLa&;? pdkufysdK;a&; tajcH tm[m& jynfh0pGm csufjyKwfjcif;ynm 1 [if;csufenf;trsdK;rsdK;/ 1 taMumfaMumfenf; trsdK;rsdK;/ 1 tokyfokyfenf; trsdK;rsdK;/ 1 rkefYvkyfenf; trsdK;rsdK;/ 1 azsmf&nfazsmfenf; trsdK;rsdK;/ 1 rD;vGwftpm;tpm pDpOfenf; trsdK;rsdK;/ tyfcsKyfyef;xkd;ynm 1 tyfcsKyfpufjzihf t0wftxnftrsdK;rsdK; csKyfjcif;/ 1 vufjzifh t0wftxnftrsdK;rsdK; csKyfjcif;/ vufrItEkynm 1 puúLacgufjcif;ynm 1 ta&mifcs,fjcif;ynm 1 tvSwefqmqifjcif;ynm 1 yef;tdk;xkd;jcif;ynm 1 ydkYpu'fjyKvkyfjcif;ynm 1 odk;arT;xkd;jcif;ynm 1 vnfqJG? em;uyf? vufaumufjyKvkyfjcif; ynm 1 tavtvGihfypönf;rsm;jzihf vlokH;? tdrfokH;ypönf; rsm; jyKvkyfjcif;ynm 1 a'oxGuy f pön;f rsm;jzihf vlo;Hk tdro f ;Hk ypön;f rsm; jyKvkyfjcif;ynm 1 jcif;? awmif;&ufvkyfief;ynm 1 yef;csD? aumuf½dk;yef;csDynm 1 uGefysLwmynm 1 arG;jrLa&;twwfynm 1 pdkufysdK;a&; twwfynm


twef;ESihf tqifhtvkduf tywfpOf pmoifcsdef wGif xnhfoGif;í oifhavQmf&mtaMumif;t&mrsm;udk vkdtyfonfh uRrf;usifol q&m q&mrrsm;cefYtyfí avhusihfoifMum;ay;Ekdifygonf/ touft&G,fESihf twef;tvkduf oifcef;pmrsm;udk a&G;cs,fí tajccH rsm;udk oifMum;ay;jcif;onf wDxGifzefwD;jcif;pGrf;&nf udk zHGU NzdK;apygonf/ ywf0ef;usifESifh a'owGif; &&SdEkdif onfh ypönf;rsm;? ykHpHwljyKvkyfEkdifonfh ypönf;rsm;? tokH; jyKEkdifonfh pGefYypfypönf;rsm;ESihf tjcm;aom tvG,fwul &&SdEkdifonfh oifaxmufulypönf;rsm;udk tokH;jyKí oif cef;pmrsm;udk zefwD;&rnfjzpfonf/ (i) pmMunfhwkduf tokH;jyKjcif; 21 &mpk todynmacwfwGif pmMunfhwkdufrsm;\ tcef;u@rSm vGefpGm us,fjyefYívmonf/ pmMunfh wkdufrsm;udk tokH;jyKí rdrdbmomavhvm qnf;yl;Ekdifonfh tavhtusihfjzihf b0wpfoufwm ynma&; tawG;tac:rSm vGefpGmacwfpm;vQuf&Sdonf/ þtavhtusihftajccHudk i,f&G,fonfh rlvwef;rS p wifumjyKpkysdK;axmifay;oifhygonf/ ausmif;wkdif; wGif pmMunfhwkdufxm;&Sdí vdktyfonfh pmtkyfpmwrf;rsm;udk tpOfjznhfqnf;ay;&rnf/ ausmif;ol ausmif;om;rsm; udk wpfwef;vkH;taejzihf pmMunfhwdkufodkY tygwfpOfac: aqmifí pmtkyfiSm;&rf;apjcif;? tdrfwGifrdom;pkESihf twlwuGzwf½Iapjcif;? rdrdavhvmzwf½IcJhonfrsm;udk twef;wGif;üjyefvnfajymjyjcif; ponfh tpDtpOfrsm;udk jyKvkyfay;oihfygonf/ xkdYtjyif oifcef;pmtvkduf vdktyfonfh tcsuftvufrsm;ESihf taMumif;t &mrsm;udk &&Sdap&ef pmMunfhwkduftokH;jyKjcif;udk ulnDtm;ay; oifhonf/ ausmif;pmMunfhwkdufomrubJ &yf&Gm a'otwGif;&Sd pmMunfhwkdufrsm; tokH;jyKjcif;udkvnf; wkdufwGef;oifhygonf/

taxmuftuljyKygonf/ rD'D,m[k qkd&m0,f a&'D,kd? ½kyf&Sif? w,fvDaA;&Sif;? pmay? uGefysLwmenf;ynmESihf "gwfykHynmponfh ykHo@mefrsm;udk qkdvdkonf/ vuf awGUzefwD;jcif;? avhvmjcif;rsm;jzihf uav;oli,f rsm;udk,fwkdif rD'D,mtrsdK;rsdK;\ tajccHoabmw&m; rsm;udk od&Sdem;vnfap&ef ulnDay;&rnf/ uav;rsm; tm;þrD'D,mtrsdK;rsdK;udkcJGjcrf;pdwfjzmavhvmEkdifap&ef ESihf olwkdYudk,fwkdif zefwD;wwfap&ef tcGihftvrf;rsm; xm;&Sd&rnfjzpfonf/ twdwfumvrsm;ESihf ,ckrsuf arSmuf? ypöKyÜefumvrsm;&Sd rD'D,mrsm;\ zefwD;csuf rsm;? jzefYa0jcif;rsm;ESihf vlxktay: rD'D,m\ tusdK;ouf a&mufrIrsm;udk avhvmMuonf/ rsufarSmufacwf\ rD'D,mrsm;tokH;jyKrI? tusdK; aus;Zl;? oufa&mufrIrsm;tygt0if trsm;jynfol\ vlrIb0rsm;tay: ykHazmfcs,fvS,fjcif;rsm;\ oabm obm0udk od&Sdem;vnfap&ef oifcef;pmrsm;udk zefwD; &rnf/ i,f&G,fonfh touft&G,frsm;rS pwifum oifhavsmfudkufnDonfh ½dk;pif;vG,fulaom oifcef;pm rsm;jzihf pwifrdwfqufí twef;BuD;vmonfhtcgwGif ydkrdkí eufeJonfh rD'D,moabmw&m;rsm;? a0zefcsuf rsm;? zefwD;csufrsm;udk avhusihfoifMum;ay;&ef jzpfyg onf/ (oif½kd;ñTef;wrf;pHEIef;rsm; tñTef;abmif NHEC 2006 rSaumufEIwfazmfjyonf/)

(p) rD'D,m rD'D,mqkdonfrSm vufawGU jzpfysufaerIrsm;udk jzpfapESihf pdwful;pdwfoef;jzihf zefwD;xm;rIrsm;udkjzpfap cHpm; odjrif&aom tawGUtBuKHrsm;udk pDpOfwifquf jcif;jzpfonf/ rD'D,mbmom&yfonf ausmif;ol ausmif;om;rsm;udk pGrf;&nftrsdK;rsdK;&&Sdap&ef rsm;pGm 95


tifwmAsL;

awGYqHkar;jref;jcif; ' q&mrwdkY&JU tzGJ Y&JU aemufcHtaMumif;udk t&ifOD;qHk; ajymjy ay;ygvm;/ usrwdkY tzGJYudk 2002 ckESpfrSm csif;rdkifjrdKUrSm pwifzGifhvSpf cJh ygw,f/ visual arts vdkYac:wJh tjriftm&HktEkynm oifwef;awGay;wJhtzGJYyg/ jrefrmuav; 10 OD;eJY pwif cJhwmyg/ Bamboo Garden rSm paeaeY reufydkif;awGrSm oifay;wmyg/ tckawmh 2010 rSm oifwef; 13 ck &Sdae ygjyD/MAPFoundation urdkuf*&efYuav;i,fawG ydkjyD;awmh oifwef;wufvmEdkifzdkYudk tultnDay;yg w,f/ tywfpOf oifwef;awGrSm uav;awGudk tdrf awGuae oGm;ac: jyD; oifwef;ay;w,f/ jyD;&if tdrfudk jyefydkYay;w,f/ txl;ojzihf a&TUajymif; jrefrmtvkyf orm; rdom;pkawG aexkdifMuwJh aqmufvkyfa&; qdkuf awG? tvkyform; pkjyHKaexdkifMuwJh wef;vsm;awGrSm uav;awGudk oGm;ac:&wm? oifwef;udk tJ'Dae&m awGrSmvnf; ay;ygw,f/ FPB tzGJUeJY IRC wdkYu ynm a&; vkyfief;awG wdk;csJU vkyfaqmifEkdifzdkYtwGuf tult nDawG ay;cJhygw,f/

oifMum;ay;wmwJh bmom&yfe,fy,fawGuawmh (1) yHkqGJjcif; (2) ta&mifjc,fjcif; (3) 3D zefwD;rI (4) printing (5) vufrItEkynm craft (6)rsufvHk;? udkf,fvuft*Fgtpdwftydkif;awGudk toHk;jyK jyD; zefwD;&wJh tEkynm wdkYjzpfygw,f/ tjriftm&HkcHpm;rI xufoefapjyD; tEk&oynm zGYHjzdK;rI? wwfodrIwdkY &&Sdapygw,f/

'tckvdk visual art oifwef;awGay;&jcif;&JU &nf&G,fcsuf rsm;udkvnf; ajymjyay;ygOD; q&mr/ usrwdkYtzGJY&JU t"du &nf&G,fcsufawGuawmh uav;oli,fzGHYjzdK;rIeJY uav;oli,frsm;&JU pGrf;aqmifEdkif pGrf; jrifhrm;vmzdkYjzpfygw,f/ uav;i,fwdkif;&JU zGHYjzdK;rI yHkpHawGrSm tqifhtvkduf wlnDwJh tqifawG &Sdygw,f/ cE¨mudk,fvuft*Fg MuD;xGm;zGHUjzdK;rI? todynmeJY pdwfydkif; qdkif&m zGHYjzdK;vmrIawGrSm zGYHjzdK;rI tqifhqihfawGudk twl tckaemufydkif;rSmawmh q&mtwwfynm oifwef;awG wl jzwfoef;Mu&wmudk qdkvdkygw,f/ tEkynm oif eJY child development uav;oli,fzGHU jzdK;a&; wef;awG? avhusihfay;rIawG[m 'Dvdk tqifhqihf zGHYjzdK; vkyfief;awGeJY twlwGJzufjyD;awmh oifwef;awG ay;ae vmjcif;twGuf taxmuftul trsm;MuD; ay;Ekdifyg w,f/ tEkynm avhusihfrIawG[m uav;zGHUjzdK;rI yg w,f/ e,fy,f (7) &yf pvHk;twGuf wefzdk; jrifhrm;vSygw,f/

'Visual art vdkYac:wJh tjriftm&Hk tEkynmqdkwm bmvJ 'uav;zGHUjzdK;rI e,fy,f (7) ckudk &Sif;jyay;yg/ q&mr/ 'D visual art oifwef;awGrSm avhusihf uav;zGHUjzdK;rI e,fy,f (7) ckuawmh 96


Ms. Dao Coordinator Studio Xang (AMCP)

(1) ½kyfydkif;zGH YjzdK;rI Physical - vuftxdef;todrf;? pma&;EdkifrI t&nftaoG;? rsufvHk;ESihf vufndSEIdif; aqmif&GufrI/ (2) pdwfcHpm;rI zGHYjzdK;rI Emotional - rdrdudk,fudk azmf jyEdkifpGrf;ESihf ,HkMunfrIwdk;yGm;apjcif;/ (3) vlrIqufqHa&;zGHUjzdK;rI Social - tjcm;uav;rsm; ESihf aqG;aEG;? tjrifzvS,f? yl;aygif;aqmif&Gufwwfjcif;/ (4) odrIzGHU jzdK;rI cognitive - tawG;? a&G;cs,frI? usKd;aMumif; qifjcifrI/ (5) tm½HkcHpm;jcif; zGHUjzdK;rI perception - tm½Hk ig;yg;udk qufpyfaqmif&GufwwfrI/ (6) tvS&ocHpm;wwfjcif; zGHU jzdK;rI Aesthethic - rdrd ESihf tjcm;olrsm;\ MudK;pm;zefwD;rItay: wefzdk;xm; cHpm;/ (7) zefwD;rI pGrf;&nf zGHUjzdK;rI Creativity - rdrdtjrif? cHpm;csufrsm;udk enf;pepfrsm;ESihf aygif;pyfjyD; zefwD;jcif;/ 'gawG[m uav;i,f&JU udk,f&nfudk,faoG;awG bufpHk zGHY jzdK;apjcif;jzpfygw,f/ 'tekynmbmom&yf art education u ae 'De,fy,f 7 ck zHGY jzdK;rItwGuf b,fvdk ulnDay;ygovJ/ txl;ojzihf tEkynm bmom&yf[m 'De,f y,f 7 ck pvHk; wjydKifeufwnf; [efcsufnDpGm zGHUjzdK;vm apzdkYulnDavhusihfay;jcif;jzpfygw,f/uav;i,fawG&JU tEkynmpdwf? tEkynm pGrf;&nfawGudk zGHUjzdK;apjcif;? &ocHpm;wwfodrItwGuf avhusihf ysKd;axmifay;yg w,f/ 'DpGrf;&nfawG &&SdrSomvQif e,fy,f 7 ckzGHU jzdK;zdkY

tvm;tvm ydkaumif;ygw,f/ tekynm bmom&yfxJ avhusihfcef;awG[m uav; zGYHjzdK;rI e,fy,f 7 ckpvHk; wjydKifeuf zGHU jzdK;vmEkdifapwJhtjyif ausmif;oifyifr bmom&yfawGjzpfwJh bmom pum;? ocsFmeJY todynm zGHU jzdK;rIwdkYtwGufvnf; trsm;MuD; taxmuftul jzpfwmudk awG Y&ygw,f/ 'tJ'Dawmh i,fpOfumvrSm tEkynmbmom&yfudk avhvmoif ,lcGihf &&SdwJhuav;eJY oif,lavhvmcGifh r&&SdcJhwJh uav;awG tMum;rSm b,fvdk uGmjcm;rI &SdEdkifygovJ/ trsm;MuD;udk uGmjcm;aewm awGY&ygw,f/ txl;ojzihf tEkynmbmom&yfudk avhusihfcGihf r&&Sd bl;qdk&if uav;i,f&JU zGHU jzdK;rIrSm wGJzufygvm&r,fh pGrf;&nfawG[m wpfOD;csif;tvdkuf tjrifhrm;qHk; zGHU jzdK;zdkY tcuftcJ&Sdw,f/ i,f&G,fpOfuwnf;u avhusihf ysKd; axmifay;rS &&Sdr,fh pGrf;&nfawGtwGuf trsm;MuD; vnf; epfemEdkifygw,f/ 'D pGrf;&nfawG[m txufu aqG;aEG;cJhwJh zGHYjzdK;rI e,fy,f 7 &yfpvHk;eJY wdkuf&dkuf oufqkid af ewmyg/'Dawmhuav;i,f&JUpGr;f &nftrsK;d rsKd; zGHUjzdK;rItwGuf jyóem&SdaejyD/ rdrfd cHpm;csufudk azmfjy EdkifpGrf;eJY rdrdudk,fudk ,HkMunfrIawG &&SdzdkYvnf; tcuftcJ &Sdaew,f/ tjcm;olrsm;eJY vlrIqufqHa&;rSmtzktxpf awGydkjzpfwwfw,f/ olrsm;awGqDuvnf; oif,lavh vm&rSmjzpfw,fqdkwJh todw&m;&zdkY cufr,f/ zefwD; rIpGrf;&nfzHGU jzdK;rItwGuf tuefYtowf &Sdaeygvdrfhr,f/

97


aemuf ta&;MuD;wJh tcsufwpfckuawmh tEkynm[m udk,fydkifae&mi,f? urÇmi,fav;wpfckudk ydkifqkdifcGifhay;w,f/ 'g[m 'Drdkua&pD tcGihfta&; wpf &yfvdkyg/ tpdk;&jzpfjzpf? rdbjzpfjzpf? q&mq&mrjzpfjzpf 0ifa&mufpGufzufvdkY r&wJh udk,fydkif oD;oefY urÇmi,f av;/ tJ'Dae&mrSm uav;i,f[m udk,fydkif &SifoefrIeJY? ukd,fydkif tawG;tac:eJY? vGwfvyfaew,f/ aysmf&Tifcsrf; ajrhcGihf &w,f/ b,folYudkrS taESmuft,Sufray;ovdk? olYudkvnf; b,folurS taESmuft,Suf ray;EkdifwJh ukd,fykdif urÇmi,fav;/ tJ'DurÇmi,fav;[m uav; wdkif;rSm &Sdoihfw,f/ tEk&oynmudk avhvmcGifh? qnf; yl;cGihf r&&SdwJh uav;i,ftwGuf tJ'D udk,fydkif ae&m? urÇmi,fav;udk ydkifqkdifcGifh r&Sdbl;aygh/ 'Dawmh uav;i,fwdkif;[m tEk&o ynm bmom&yfudk oif,lavhvmcGifh &&Sdoihfygw,f/ 'q&mrwdkY&JU pwl'D,dk Zif; u b,fvdk avhusihfay;ygovJ/ uav;rsm;&JU udk,fydkif wDxGifzefwD;rI? cHpm; csufawGtay:rSm t"du tav;xm;ygw,f/ vGwfvGwf vyfvyf zefwD;cGihfudk ay;xm;w,f/ pdwful;pdwfoef; awGudk rydwfqdkYxm;bl;/ tzGihfoabmeJY xm;Muw,f/ q&mawGuvnf; vTrf;rdk;rI? csKyfcs,frI r&Sdbl;/ uav;&JU pGrf;aqmif&nfeJY udk,fydkif tawG;twkdif; zefwD;ap wmyg/ uav;&JU tEkynmzefwD;rItay:rSm rSm;w,f? rSefw,f &,f vdkY rqHk;jzwfbl;/ ]rif;[mu rvSbl;} }rif; [m rSm;aew,f} vdkYvnf; rajymMuygbl;/ zefwD;rI? MudK;pm;rI? a&;qGJrI? udk,fydkiftawG;awGtay:rSm wefzdk; xm;ay;w,f/ csD;usL;pum;qdk&w,f/ tm;ay;w,f/ rdrdudk,fudk ,HkMunfrIeJY zefwD;vdkpdwfudk wdk;yGm;apzdkY ta&;tMuD;tqHk;yg/ uav;tcsif;csif;vnf; EdIif;,SOf wmrsKd;rvkyftyfygbl;/ odrfi,fpdwf? tm;avsmhpdwf? t zsufpdwfawG uif;EkdiforQ uif;apzdkY vdktyfw,f/ tjyK pdwf? taumif;jrifpdwf? MudK;pm;vdkpdwfeJY ,HkMunfrIudk avhusihfay;jcif;yg/ tEkynmeJY enf;pepfawGuawmh Mum;cH ud&d,mrQomjzpfw,f/

tao;pdwfawmh usr rajymjyEdkifygbl;/ rdb awGeJY usr&JU vkyfazmfudkifzuf enf;jyq&m q&mrawGu tjrJwrf; ajymjyMuw,f/ jrefrmjynf ausmif;oif&dk; nTef;wrf;rSm tEk&oynmbmom&yfeJY ywfoufvdkY wduswJh oif&dk;nTef;wrf;r&Sdao;bl;wJh/ tcsdefvnf; ray;Mubl;/ oifMum;ay;r,fh q&mq&mrvnf; r&SdMu wmrsm;w,fvdkY ajymMuygw,f/ 'g[m tifrwefrS 0rf; enf;p&myg/ pHEIef;awG tMuD;tus,f vGJaeovm;vdkY xifrdygw,f/ ynma&; udk t"dyÜg,f zGihfqdkrIrSm abmif odyfusOf;vGef;w,f vdkY vnf; usr cHpm;rdw,f/ rdbawG? q&mq&mrawGtaeeJY 'D tEk ynmbmom&yfudk wefzdk;xm;Ekdifvmatmif&,f? ta&; MuD;yHkudk odjrifvmatmif&,ftwGuf yHhydk;rIawG? ulnD rIawG trsm;MuD;vdktyfaew,fvdkY aqG;aEG;Muygw,f/ tEk&obmom&yfudktrsm;jynfoleJYynma&;orm;rsm; em;rvnfMuao;wJh e,fy,fvdkY vnf; ajymMuygw,f/ t"dutcsufuawmh ausmif;oif&dk; nTef; wrf; &JU rjynfhpHkrIygyJ/ ausmif;ynma&;rSm txifu& xnfhoGif; avhusihf oifMum; ay;EkdifzkYdtwGuf q&mtwwf ynma&; oifwef;awGrSm avhusihfay;&r,f/ oif&dk; nTef;wrf;eJY udk;um;pmtkyfawG? uav;pmtkyf awGudk jyKpkoifhygw,f/ tEk&obmom&yfudk avhusihfoifMum; ay;jcif;[m uav;&JU odrIpGrf;&nfeJY cHpm;rIpGrf;&nf? ÓPf&nfawGudk xufoefapvdkY tjcm;aom; bmom &yfe,fy,ftoD;oD;? ocsFmeJY bmompum;awGudk avh vm&mrSmvnf; taxmuftuljyKw,f/ usKd;aMumif; qifjcifÓPf wdk;wufvmr,f/ rQwwJh pdwfxm;udk jzpfay:apr,f/ta&;MuD;wJh tcsufuawmh ydkrdk vlom; qefvm apjcif; jzpfygw,f/

'tjcm;aom bmom&yfawGeJY qufpyfrIeJY taxmuftuljyKyHkudk aqG;aEG;ay;ygOD;/ Oyrm-orkdif;oifcef;pmqdkMuygpdkY/ uav; i,fawG[m ordkif;xJu tjzpftysufwpfckudk tEkynm bmom&yfxJu o&kyfaqmifoifMum;jcif; enf;vrf;eJY 'vuf&Sdausmif;awGu jrefrmoif½dk;nTef;wrf;tay:rSm q&mr Zmwfudk jyefvnfqef;opfEdkifMuw,f/ pmoifcef;xJ b,fvdk jrifygovJ/ rmyg/ ae&ma'owpfckckudk a&G;cs,fMur,f/ bk&if 98


vkyfr,fhol? rdzk&m;vkyfr,fhol? ppfolMuD;vkyfr,fhol? oHwrefvkyfr,fhol? 0efMuD; vkyfr,fholawGudk a&G;cs,f jyD; tjzpftysuftwdkif; jyefvnf o&kyfaqmifMur,f/ ordkif;xJu pum;awGudk jyefajymMur,f/ tjzpftysuf aemufcHpum;ajymjyD; oifcef;pmudk rodrom rdwf qufvdkufwmygyJ/ [efygyg? rmefygygeJY uav;awG[m odyfudk vkyfcsifMuwm/ pmoifrSef;? ordkif;oifrSef; rodvdkufyJeJYudk olwdkY ordkif;tjrifawG? em;vnfrIawG & oGm;Mur,f/ ydkta&;MuD;wmu twdwforkdif;[molwdkY b0xJ? &ifbwfxJudk 0ifa&mufcGihf&&Sdjcif;yg/ odjrifcHpm; EkdifpGrf; &&Sdjcif;yg/ ]upm;&if;yif ynmoif} qdkwJh ynm a&; oabmw&m;vnf; &Sdw,fr[kwfvm;/ uav;awG [m tkyfpktvdkuf ordkif;tjzpftysufawGudk t&kyfawG zefwD;Edkifao;w,f/ &THUaysmhawGeJY yHkpHi,fawG zefwD; Ekdifjyefw,f/ 'Dvdkqdk&if orkdif;oifcef;pmawG[m ydkjyD; aysmf&TifzG,f&,f jzpfvmr,f/ tjcm;aom bmom&yfawGwdkif;udkvnf; tEk ynmtajccHjyD; oifMum;oifhygw,f/ bmompum;? ocsFm? odyÜHeJY vlrIa&;bmomawG tm;vHk;rSm tcgtm; avsmfpGm tEkynmenf;pepfeJY aygif;pyfjyD; oifMum;ay; Ekdifygw,f/ i,f&G,fwJh uav;i,fawGtwGuf pma&;& wmxuf yHkqGJ&wm ydkvG,fulwmudk ajymjycsifygw,f/ tJ'g uav;obm0jzpfw,f/ abstract qefwJh pma&; jcif;[m uav;twGuf rdrdukd,fukd azmfjy&mrSm tcuf tcJ&Sdygw,f/ 'gayr,fh yHka&;qGJjcif;? aumufaMumif; jcpfcsif;rSmawmh rdrdtawG;? pdwful;eJY odjrifrIudk vGwf vGwfvyfvyf azmfxkwfcGifhay;Edkifw,f/ tckvdkaqG;aEG;ay;wm q&mrudk aus;Zl;trsm;MuD; wifygw,f/

Isamu Noguchi, Humpty Dumpty, 1946. Ribbon slate, 59 × 21 1/2 × 19 1/2 in. (149.9 × 54.6 × 49.5 cm).

99


arykn (yef;csDq&mr) obm0w&m;eJY aygif;ul;ESD;EG,faewJh vlYavmuxJ zefwD;wDxGifrIawGuvnf; wpfaeYxufwpfae Yjrifh wufvmaewm awGU&ygw,f/ tEkynmqkdwm us,fjyefYygw,f/ vlawG&JU &SmazGMuHqrIeJY zefwD;rIrsm;pGmxJu vlYobm0qE´t& xGufay:vmwJh ESpfouf zG,fvuf&mawG? toH*DwawG? bmompmay,Ofaus;rIpwJh t&mtm;vkH;udk tEkynm vkdY usr ,lqygw,f/ pdwfcHpm;rIrSm tajcwnf wkd;yGm;vmNyD; vltcsif;csif; qufoG,fEkdifrI? wlnD&m tmoDoawGudk rQa0cHpm; Ekdifatmif wifqufrIawGudk &oajrmuf tEkynm zefwD;jcif;vkdY xifjrifrdjyefygw,f/ vlYobm0t& ESpfoufrI&SdrS om wkyrI? ,kHMunfarQmfvifhcsufeYJ BudK;pm;tm;xkwfrIwkdY xufoefjyif;jyvmMurSm jzpfygw,f/ 'gaMumifh ausmif;om; awGudk odyÜH? 0dZÆmbmom&yfawG oifMum;ay;&if; wcsdefxJrSm 'Dbmom&yfawG vSvSyy wkd;wufzefwD;EkdifzkdYtwGuf tEk&oynma&;udk oifMum;ay;Mu&ygr,f/ vlrsdK;wpfrsdK;? EkdifiHwpfEkdifiHcsif;&JU ,Ofaus;rIqkdwmuvnf; pmaytEkynm? zefwD;rItEkynm wkdYuom wkd;wufjrihfrm;vmEkdifwmrdkY rdrd&JU Zpfjrpf? rdrdwdkY&JU ,Ofaus;rI wefzkd;awGudk ausmif;oifynma&;rSm xnfhoGif; vuf qifhurf;ay;Ekdifr,fqkd&if ykdNyD;om,maumif;rGefwJh vlYtzJGUtpnf;wpfck jzpfvmrSm rvJGygyJ&Sif/

apmclqJ? yef;csDq&m tEkynmudk opömvdkYyJ usaemf jrifygw,f/ tEkynmr&SdwJh tvkyf[m vlñTefYwkH;apwmyJqkdwJh tqkdudk ynm&Siftqufquf ajymcJhMuwmawGvnf; &Sdygw,f/ trSefw&m; r&Sdawmh&if bmrSudk wefzkd;&SdawmhrSm r[kwfbl;/ tEkynm[mEl;nHhodrfarGUapw,f cufcJeuf½dIif;w,f? trSefw&m;udk a&muf&Sdapw,f/ ,kHMunfcsufawG cdkifrm vmapygw,f/ 'DtodeJY tusihfudk ausmif;ol ausmif;om;awG &&Sdapcsifygw,f/ 'gaMumifh usaemfuawmh yef;csDq&m wpfa,mufrkdY 'ku©onfpcef;rsm;tygt0if e,fpyfausmif;awGrSm yef;csDtEkynm vkdufvH rQa0oifMum;ay;aeygw,f/

100


xG#fatmif (yef;csDq&m) vGefcJhwJh tESpfav;q,favmufu jynfwGif;u ausmif;wpfausmif;rSm vlrIa&;? bmoma&;? usef;rma&;eJY todynmqkdif&m bmom&yfrsdK;pkH oifMum;rItjyif tEkynmqkdif&m yef;csDbmom&yftwGuf usaemf tcsdefwpfcsdef ,lay;cJh&ygw,f/ tJh'Duwnf;u tjcm;todynmqkdif&m zHGUNzdK;rIbmom&yfawGtjyif ausmif;om;vli,f awGudk rjzpfrae tEkynmbmom&yf oifMum;ay;oifhw,fvkdY cHpm;rdygw,f/ 0goemygonfjzpfap rygonfjzpfap wpfcsdefxJrSm twlwuG oif,lMu&wm jzpfwJhtwGuf vli,fwpfa,muf&JU &ifxJtenf;qkH; tEkynm&JU El;nHhodrfarGUrI? jzefYusufawG;ac:rI? tav;xm; tm½kHpl;pkdufrI? Nidrf;csrf;pGm aexkdifwwfrIeJY rQa0cHpm;wwfrIqkdwJh tavhtxaumif;awG tjrpfwG,fpl;0ifNyD; i,fpOfuyJ &if;ESD;aer,fvkdY ,kHMunf rdygw,f/ b,ftEkynmjzpfjzpf tEkynmqkd&if orkdif;udkazmfaqmifovkd? ,Ofaus;rI todkif;t0dkif;udkvnf; wkd;wuf zHGU NzdK;apEkdifygw,f/ 'gaMumihf usaemfwkdY ausmif;om;vli,frsm;&JU tem*wftwGuf ausmif;rSmbmom&yfpmawGeJYyJ yifyef;aeMur,fhtpm; wjcm;e,fy,fwkdif;eJY vlrIYavmutwGuf ta&;BuD;wJY tEkynmbmom&yfawGudk rsm;rsm;xnfh oGif;ay;apcsifygw,f/

ausmfodef; (yef;csDq&m) wcsdefwkef;u jrefrmEkdifiH ynma&;pDrHudef;awGrSm yef;csDynmudk roifrae& xnhfoGif;oifcJhygw,f/ tJ'Dwkef;u yef;csD0eftjzpf aqmif&GufcJhwJh yef;csDq&mBuD; OD;pH0if;u ausmif;awGrSm yef;csDynm xnhfoGif;oifMum;& jcif;taMumif;udk tckvdk ajymcJhzl;ygw,f/ (1) tvSty jrwfEkd;pdwfawG ay:aygufapzkdY? tvStyudk wpwp jrwfEkd;vm&if zsufvdkzsufqD; pdwfawG wpwp aysmufuG,favsmhyg;oGm;apvdrfhr,f/ (2) obm0xJrSm jrifawGU&wJht&mudk aocsmpGm ½IrSwfwwfvmNyD; jyefvnf a&;qJGwwfvmr,f/ tavhtusihf&vmwJhtcg rjzpfrae BudK;pm;wwfwJh tavh tusihfawG aygufzGm;vmr,f/ (3) q&mrsm;u uav;rsm;udk pdwfBudKufvGwfvyfpGm a&;qJGapjcif;jzihf uav;rsm;wGif zefwD;vdkpdwf? rdrd ukd,fukd rdrdtm;udk;vkdpdwfrsm; jzpfay:vmapr,fvdkY qkdygw,f/ q&mBuD; OD;pH0if;ajymcJhovdk q&mBuD;&JU &nf&G,f&if;twkdif; ausmif;awGrSm usaemfwwfpGrf;orQ yef;csD ynmudk avhvmoifMum; ay;aeygw,f/ 'ghtjyif q&mBuD; A*sDatmifpdk;&JU ]opömonfom trSefw&m;}qkdwJh aqmif yk'fav;udkvnf; t&rf;cspfrdvdkYyg/ tvSw&m;udk cspfwwfatmif? opömw&m;udk jrwfEkd;wwfatmif? uav;rsm;udk jyKpkysdK;axmifaeygw,f/ txl;ojzihf aemifrsdK;qufuav;rsm;udk urÇmajrudk eufeuf½dIif;½dIif; cspfcifwwfzkdY? obm0tvSw&m;awGudk xdef;odrf;apmihfa&SmufoGm;zkdY vdr®m,Ofaus;wJh uav;awGjzpfzkdY &nf&G,fNyD; oifMum;ay;aeyg w,f/

101


0PÖaZmf (yef;csDq&m) ,aeY jrefrmEkdifiH ynma&;rSm yef;csDtygt0if tEkynmeJY pyfvsOf;wJh tajccHoifcef;pmawG enf;yg;vGef;aeygw,f/ t"dutcsufuawmh jrefrmhvlYtzJGU tpnf;rSm tEkynmtay: tjrifvJGrSm;rIawG &SdaevkdYygyJ/ tEkynmqdk \wm wPSmrm,m rsm;omjzpfNyD; wdrf;rl;aumif;aom t&mr[kwfqkdwJh bmoma&;eJY qufEG,fwJh tjrif awGaMumifh usaemfwdkYqDrSm wkd;wufoihfoavmuf rwkd;wufwmvdkY xifygw,f/ 'gayrJY acwfqkdwm t&Sdeft[kefeJY ajymif;vJaeygw,f/ tEkynmpepfqkdwm awGvnf; tEdIif;tqrJh ajymif;vJjrihfrm;vmaeygNyD/ tEk&o[mvnf; rwluJGjym;wJh vlY,Ofaus;rI tzkHzkHtay: vTrf;rkd;vmcJhNyDqkdwm awGU& rSm jzpfygw,f/ a[mfvefEkdifiHom;awGqkd&if olwkdYukd,folwkdY rdwfqufwJhtcg a[mfvefuvmw,fvkdYrajymbJ Aef*dk;EkdifiHu vmw,fvkdYajymNyD; rdwfqufwwfMuygw,f/ urÇmausmf yef;csDq&mBuD; Aif;qihfAef*kd;u a[mfvef EkdifiHzGm; r[kwfvm;/ EkdifiHwpfEkdifiH&JU *kPfodu©mudk onfvdktEkynmtjzpfeJY jr§ifhwifEkdifw,fqkdwm odzkdYvkdygw,f/ tEk&o[m vlyk*¾dKvf? acwfeJY olYjzpfwnf&m ywf0ef;usifudk jr§ihfwifay;avh &Sdygw,f/ tJawmh tEkynmcHpm;rI tawG;pOf udef;0yfaerIudk usaemfwkdY jr§ifhwifMuzkdY vkdygw,f/ ausmif;awGupNyD; tEk&oynma&; wkd;wuf ygap/ uAsmq&mwpfOD; oihfajcz0g;atmufrSm ajrurÇm&Sdonf/ oifhOD;acgif;xufrSm aumif;uif&Sdonf/ oifhoufwrf;rSmvnf; axmifcsD aeNyD;cJhygNyD/ ae? v? Mu,fwm&m? yifv,fork'´&m? awmawmifa&ajr? prf;acsmif;uav;? ESpfvkdzG,f &eYHY&Sdaom yef;uav;? pdrf;vef;vwfqwfaom avpdrf;zefYzefYuav;... xkd obm0[kac:aom t&mrsm;Mum;rSm oifBuD;jyif;&SifoefvmcJhonf/ oif,lwwfajrmuf vmcJhonf/ obm0wåw&m; oif½dk;ñTef;wrf;awGESihf tajymus,fvSonfh oifhausmif;awmf &mBuD;u oihfudk ,Ofaus;rI qkdonfh vufaqmifay;cJhNyD/ oif[m rD;udkawGU&SdcJh? *leH&HrSm t½kyfawGa&;cJh? wif;ykwfwpfvufeJY tcspfudk &SmazGcJhonf/ a&S;twD awpGmaom tarmawGESihf ausmudkjym;jym;csNyD; jrufcif;ay:rSmem;onf/ wl½Iudk Munfhai;onf/ wpfenf; rSwfom;onf/ wpfenf;oifawG;wwfvmonf/ oihfrSwfpkpmtkyf naumif;uif,HBuD;xJrSm rSdwfwkwfrSdwfwkwf Mu,fuav;awG? N*dK[foGm; N*dK[fvm awG? eu©wfwm&m tuGmta0;twGuftcsufawGuae oknukdoifawGU&SdcJhNyD/ oli,fwef; ocsFmpmtkyfxJu ]prf;acsmif;uav;usOf;vSw,f? jrpfavmufolrus,f}wJh EIdif;&"r®udk awGU&SdcJhNyD/ oifhrSm e=mc2 &SdaejyD/ nDrQjcif;wck&JU wzufrSm bm&SdovJ/ ynmvm;/ tom;0gvlrsdK;awG&JU NrdKU BuD;ESpfNrdKUvm;/ ynmuaum &ifhrSnfrSnhf yef;oD;BuD;wpfvkH;txJuvm;/ vif;vGef;yifBuD;\ blrdeufoefuvm;/ ar;cGef;rsm;pGm &Sdwnfaeaom avmuBuD; jzpfygonf/ tajzvnf; &Sdygonf/ oifqkdonfrSm uREkfyfwkdY jzpfonf/ uREkfyfwdkYqkdonfrSm vlowå0grsm; jzpfonf/ vlowå0grsm;qkdonfrSm tpmudk vkpm;zkdY&ef rBuHaumif;rpD&m/ vlowå0gqkdonfrSm wif;ykwfwpfvufjzihf om,mrI &SmazGzkdY&ef rBuH aumif; rpD&m/

102


& a m myn

u w H kEdifi

; f i w o ;

awmifudk&D;,m; pmoifcef;rsm;twGif; ½kdabmhq&mrsm; a&muf&Sd ykHrSefpmoifcef; jrifuGif;eJYrwlwJh t*Fvdyfbmom pum; oifMum;rIrsdK; awmifudk&D;,m;EkdifiH rufqefurf; ajcNrdKUwGif ay:xGufvmonf/ ausmif;q&mu omref vlr[kwf? odyÜH½kyf&SifZmwfum; r[kwf/ yvwfpwpfESihf uGefysLwmqm;upfrsm;jzihf jyKvkyfxm;aom Engkey t rnf& puf½kyfausmif;q&mu ausmif;om;rsm;udk t*F vdyfpm oifay;aejcif;jzpfonf/ ausmif;rsm;wGif t*FvdyfpmoifMum;a&; tult nD&apzkdY tpdk;&rS pDpOfaqmif&Gufjcif;jzpfonf/ ½kdabmh q&mav;rsm;u 'kwd,wef; ausmif;om;rsm;udk oif cef;pmrsm; oifMum;ay;aeNyD/ awmifudk&D;,m; tpdk;&u ynma&; &nf&G,fcsufrsdK;pkHtwGuf tqifhjrnfenf;ynm wyfqifxm;wJh ½dkabmhrsm;udk ausmif;trsm;tjym;wGif xm; &SdoGm;rnfjzpfonf/ ,ckESpftukef ausmif;rsm;wGif ½kdabmhq&mav; 830OD; xm;&SdoGm;rnf/ 2013ckESpfwGif rlvwef;ausmif; tm;vkH; ½dkabmhrsm; a&muf&Sdap&rnf/ Engkey ½kdabmh rsm;udk tcef;tjyifzuf&Sd vlom;q&mu xdef;csKyfxm;

rnfjzpfNyD; vlom;q&m&JU rsufESmu ½dkabmhzefom;jyif ay:wGif ay:aernfjzpfonf/ MopaMw;vs? tar&du wkdY vdk a0;uGmaom ae&mrsm;&Sd vlq&mrsm;rS oifMum;ay;zkdY udkvnf; ½dkabmhrsm;u qufoG,faqmif&Gufay;oGm; rnf/ udk&D;,m; odyÜHESihfenf;ynmtifpwDusLUrS 'g½dkuf wm rGefwufcRwfu ]½dkabmhawGu vlom;q&mawGudk vkH;0tpm;xkd; z,f&Sm;oGm;zkdY r[kwfygbl;/ wu,fhq&m awGudk tultnDay;NyD; oifMum;a&; xda&mufapzkdY &nf&G,fwmyg/ uav;awGuvnf; ½dkabmhudk olwdkYol i,fcsif;vkd oabmxm;Muw,f}[k &Sif;jyonf/ ½dkabmhonf vlq&mrsm;udk tem;&apNyD;? ausmif; om;rsm;twGuf oifcef;pmrsm; txyfxyf avhusihfEkdif rnf/ ukefusp&dwf oufomNyD; t*FvdyftoHxGuf em; &nf0aprnf/ *smeDbkdac: puf½kyfacG;uvnf; uav; i,frsm;udk tuESihf tm;upm; oifMum;ay;OD;rnf jzpf onf/ CNN (23 October 2010)

103


tar&duefq,fausmfouf&JU ajrmufudk&D;,m; rpf&Sif ajrmufudk&D;,m; ppfrJhZkefwGif uav;rsm;t wGuf Nidrf;csrf;a&;opfawm (childrens' peace forest) xlaxmifzkdY BudK;pm;aeonfh tar&duef q,fausmfouf ausmif;om;av;u olYya&m*suf taumiftxnf azmfEkdifzkdYtwGuf a'owGif; &efvkd rIrsm; t&ifqHk; tqkH;owfrS jzpfrnf[k ajrmufudk&D;,m;rStjyef w½kwfjynfwGif owif; axmufr sm;udk ajymjycJhonf/ rpöpyDjynfe,frS touf 13ESpft&G,f Jonathan Lee u ajrmufudk&D;,m;onf awmifudk&D;,m;? tar&duefjynfaxmifpkwkdYESihf &efjzpfaeorQ umv ywfvkH; ppfrJhZkefwGif olY&nf&G,fcsuf Nidrf;csrf;a&; opf awm pdkufzkdY cufcJaMumif; ajymjyonf/ ]uav;rsm; Nidrf;csrf;a&; opfawmrvkyfcif ajrmuf udk&D;,m;ESihf tar&dueftMum; Nidrf;csrf;a&;pmcsKyf t&if qkH; csKyfqkdxm;&r,f/ usaemfhc&D;pOf&JU ratmifjrifEkdif ao;wJhtwGuf tenf;i,f pdwfysufp&mawGawmh &Sdyg w,f/ 'gayrJY qufBudK;pm;ygOD;r,f/ 'Dc&D;pOfu opf yifrsdK;aphpkdufovkdygyJ}vkdY ajymonf/ ajrmufudk&D;,m; t&m&Sdrsm;&JU pdwf0ifpm;rI jyorIaMumihf a&SUqufvkyf aqmifcsifao;aMumif;? ajrmufudk&D;,m; t&m&Sdaygif;pkH eJY olawGUcGihf&ayr,fh or®w uif*sKHtD;ESihf awGUcGihfr&vkdY pdwfraumif;aMumif; &Sif;jyonf/ *sdKeoefu ajrmufudk&D;,m;ausmif;rsm;udk ol0if a&mufavhvmcGihf&cJhaMumif;? ajrmufudk&D;,m;? awmif udk&D;,m;? tar&duefwkdYrS uav;rsm;tcsif;csif; awGUqkH

Ekdifrnfh ae&mzefwD;ay;zkdY olpOf;pm;aMumif;? taumif; qkH;uawmh uav;rsm;twGuf Nidrf;csrf;a&;opfawm jzpfaMumif; ajymonf/ *sdKeoefu obm0ywf0ef;usif jyóemrsm;udk pdwf0ifpm;aMumif;ESihf olU&JUuav;rsm; opfawmtwGuf aqmifyk'fu ]y#dyu©wdkYtxufrSm? e,fedrdwfwkdY txuf rSm? t,ltqwkdYtxufrSm}(above conflict, above borders, above ideology)[kqkdonf/ ]'gu wurÇmvkH;&Sd uav;awGeJY vlom;awGudk arQmfvifhcsufay;zkdY? obm0ywf0ef;usifudk u,fwifzkdY? pGefYypfypönf;awG &Dqkdufu,f vkyfMuzkdY? tokH;jyKaewJh zefrD;oD;awG? uGefysLwmawG cPrSdwfxm;MuzkdYaygh} [k ausmif;om;av; *sdKeoefu olYyef;NcHopfawm&JU &nf &G,fcsufukd ajymjyonf/1 CNN(23 August 2010)

zDvpfydkif vufwGef;vSnf; ausmif;q&m CNN ol&Jaumif;qk &&Sd zDvpfydkifEdkifiHrS qif;&Jom; uav;i,frsm;udk pmoif Mum;ay;zdkY pmtkyfrsm;? oifykef;ESifY oifMum;a&; t axmuftul ypönf; tenf;i,fudk vufwGef;vSnf;jzifY wifjyD;? ]a&TUajymif; vufwGef;vSnf; pmoifcef;} (mobile pushcart classrooms) rsm; zefwD;cJYol vli,f ausmif;q&m yefemzvdk&D tm; CNNowif;XmerS 2009 ckESpftwGuf wpfESpfwm ol&J aumif;qk (CNN's Hero of the Year) csD;jrSifYvdkuf onf/ 1997 ckESpfuwnf;u yefemzvdk&D'gESifY q,f 104

ausmfouf vkyftm;ay; oli,fcsif; 12000 wdkYu zDvpfydkif vrf;MudK vrf;Mum; &yfuGufBudKMum;? blwm½kHESihf aus;vufrsm;&Sd uav;rsm;pGmudk tajccH pma&;pm zwfrsm; vdkufvHoifay;cJhonf/ olY&JUvufwGef;vSnf; pmoifcef;ESifY uav;rsm;pmoifrIudk NGO wpfck tultnDjzihf pwifcJhjcif; jzpfonf/ a[mvd0k'fwGif tcrf;tem;jzihf qkvufcH,lcJh aom touf 29ESpf&Sd yefemzvdk&D'gu ]'Dqk[m usaemf wkdY tvGwfoifausmif;q&mrsm;twGuf tvGefta&;yg


ygw,f/ vrf;ay:u q&mawG&JU pdwf"mwf udk jr§ifhwifay;wmyJ}[k ajymcJhonf/ olYudk csD;usL;*kPfjyKrIonf &yfwefYroGm;yg/ zDvpf ydkifEkdifiHtjyef reDvmNrdKUvrf;rsm;wGif vuf wGef;vSnf;aygif;rsm;pGmjzihf csDwufBudKqkdcJh Muonf/ or®w tm½dk,dkuvnf; wkdif;jynf &JU tjrihfqkH; vlrIxl;cRefqkudk tyfESif;ay;cJh onf/ ,ck zdvpfydkifEkdifiH ae&mtESHYtjym; wGif vufwGef;vSnf; pmoifcef;rsm; ysHUESHY vsuf&SdNyD; urÇmtESYHrS tm;ay;ulnDrIrsm;& &Sdaeonf/ q&mav; yef'gzvkd&D'g&JU udk,f vufwGef;vSnf; ausmif;q&mi,f tkyfpktwGuf vSL'gef; usdK;rzufynma&; vIyf&Sm;rIrSwfwrf; wDAGDrsm;udk *syef? vdkuo f nf/ udk&D;,m;? *smreD? pydef? uae'gEkdifiHwkdYwGif vlBudKuf CNN (18 September 2010) rsm;vQuf &Sdonf/CNN rS qkaMu; aiG 125000 a':vm tjyif uGefysLwmcef;? pmMunfhwkduf? aq;cef;wdkYudkyg

rdcifbmompum;twGuf wdbuf ausmif;om;rsm; qE´jy wdbufa'o? vmqmNrdKU&Sd ydkw,fvmeef;awmf a&SUwGif w½kwf&Jrsm; uif;vSnhfaeonf/ w½kwftpdk;&&JU ynma&;jyKjyifajymif;vJrI tpDtpOftay: wdbuf ausmif;om;rsm; ,ck&ufydkif;twGif; qE´jyaejcif; aMumihfjzpfonf/ tpdk;&&JU w½kwfbmompum; twif;tusyf oif ,lckdif;rItay: ausmif;om;axmifaygif;rsm;pGmu a'go xGufNyD; usif[kdif;jynfe,fwGif qE´jyMujcif;jzpfonf/ rauseyfrIrsm;rSm NrdKUawmfayusif;txd ul;qufoGm;NyD; aomMumaeYwGif ayusif;&Sd rifZkwuúodkvfrS wdbuf ausmif;om; 400ausmfyg qE´jyyJGwGif yg0ifvmcJhonf/

qE´jyyJGjzpfyGm;&jcif; t"dutaMumif;rSm pmoif cef; bmom&yf oifMum;rIrsm;wGif w½kwfbmompum; udkt"duxm;Ny;D ?wdbufbmompum;udkab;z,faom ynma&; jyKjyifajymif;vJrI pwifjcif;aMumihfjzpfonf/ wdbufausmif;om;rsm;u usif[kdif;jynfe,f wdbuf a'oESihf tjcm;ae&mrsm;wGif rdcifbmompum;twGuf wkdufyJG0if umuG,foGm;zkdY jyifqifaeMuonf/ 2008ckESpf? rwfvwGifvnf; usif[kdif;jynfe,f ae&mawmfawmfrsm;rsm;wGif w½kwfqefYusifa&;rsm; jzpf yGm;cJhonf/ Bangkok Post (25 October 2010)

105


zefjyGefoaE¨om; pxGifol aq;ynm Edkb,fqk&&Sd zefjyGefoaE¨om; pwifwDxGifol jAdwdoQvlrsKd; Robert G.Edwards udk 2010 ckESpftwGuf aq;ynm Edkb,fqk csD;jrSifYaMumif; Edkb,fqkaumfrwDrS xkwfjyefaMujimcJY onf/ ]zefjyGefxJwGif rsKd;yGm;jcif;} (in vitro fertilization-IVF) udk zGHYjzdK;atmif Edwards u vkyf EdkifcJYjcif;rSm acwfopfaq;ynmtwGuf atmifjrifrSI ordkif;rSwf wdkif wpfckjzpfonf[k azmfjycJYonf/ 1950 ckESpfawGuwnf;u rsKd;ryGm;EdkifbJ jrHKae olrsm;udk ukozdkY IVF enf;vrf;udk toHk;jyKEdkifw,fvdkY Edwards u ,lqxm;cJYonf/ urÇmay: &Sd pHkwGJ 100 rSm 10 a,mufESIef;u tjrHKawG jzpfaejyD;? tJ'D 10 &mcdkifESIef;t wGuf tm;wufzG,f aq;ynmopfjzpfonf/ Edwards onf vlom;rsKd;yGm;rSItwGuf ta&;yg wJY vrf;aMumif;opfudk &SmazGcJYjyD;? zefjyGefxJwGif vlom; rsKd;OqJvfawGudk atmifjrifpGm rsKd;azmufEdkifcJYonf/ 1978 Zlvdkif 25 &ufaeYwGif yxrqHk; zefjyGefoaE¨om;udk arG;zGm;ay;cJYonf/ olarG;zGm;ay;cJYwJY vl;0pfba&mif;

qdkolrSm ,ck tdrfaxmifusum om;wpfa,mufzcif jzpfaejyD; t*Fvef ajrmufydkif;wGif aexkdifvsuf&Sdonf/ Edwards udk 1925 ckESpfwGif arG;zGm;jyD;? ,ck t*F vefEdkifiH uif;b&pfcsf wuúodkvfwGif aq;ynm ygarm u© wm0ef xrf;aqmifvsuf &Sdonf/ olY MudK;pm;rSIaMumifY uav; 4 oef;ausmf arG;zGm;EdkifcJYjyD;? Edkb,fqk aumf rwDrS a':vm 1.5 oef; csD;jrSifYrnf jzpfonf/ CNN (05 October2010)

xkdif;uav;vli,fESpfoef;cefY tajccHynma&; vJGacsmfae xkdif;EkdifiHwGif uav;vli,fESpfoef;cefYrSm wkdif; jynf vlrIa&;? pD;yGm;a&;? EkdifiHa&; tusdK;qufrsm;aMumihf ynmNyD;ajrmufatmif roif,lEkdifbJ ausmif;pmoifcef; rsm;udk ausmckdif;cJh&onf/ ausmif;aet&G,f vlOD;a&&JU 11 &mcdkifEIef;&Sd touf 3ESpfESihf 17tMum; uav;oli,frsm;rSm ynma&;pepf jyify wGef;ydkYcHae&aMumif; xkdif;ynma&;aumifpD rl0g' tBuHay;a[mif; Juajan Jongsathiyouu u ajymMum; cJhonf/ ,ckvkd qdk;&Gm;0rf;enf;zG,f tajctaeudk &ef*f ppf wuúodkvfrS azmfxkwfcJhonf[kvnf; qkdonf/ ausmif;ynma&;pepf tjyifzufa&mufaeaom uav;rsm;udkMunhfvQif aiGaMu;tcuftcJ&Sdjcif;? tdrf axmifa&; rajyvnfaom rdbrsm; tusdK;qufcHpm;& jcif;? usef;rma&;raumif;jcif;ESihf ausmif;pm&v'f r aumif;jcif;wkdYaMumifh jzpfonf/ ausmif;pmoifcef;xJ wGif xdyfqkH;a&mufaeaom uav;rsm;rSmvnf; ynm wwfcsrf;omaom vlrvkdifrdom;pkrsm;rSjzpfNyD;? qif;&J 106

csrf;om uGm[csufrSm wkdif;jynfwGifaMumufp&m t aumif;qkH; tajctaewGif&SdaMumif; ajymqkdonf/ ynmrJh ynmedrfhaom? vli,frsm;rSm xkdif;EkdifiH t em*wfuRrf;usifvkyfom;tiftm;pk vkdtyfcsuftwGuf BuD;rm;aom jyóemjzpfvmrnf/ vuf&Sdta&twGuf rSm 21.6oef;&SdaeNyD;? wkdif;jynfwGif t&G,fa&muf vky fom; tiftm;pk&JU 60&mcdkifEIef; &Sdaeonf/ a&&SnfwGif


t&nftaoG;rD xkwfukefrsm;jzihf rNydKifqkdifEkdifbJ ydkYukef OD;wnfaeaMumif; ynma&;t&m&Sdu okH;oyfonf/1 vkyfief;rsm; usqif;aprnf/ ausmif;jyifya&muf uav; Bangkok Post (26 August 2010) rsm;rSm rl;,pfaq;0g;okH;pJGrIESihf &mZ0wfrIrsm;qD

touf 6 ESpft&G,f pma&;q&mi,f pmtkyf 23 tkyftwGuf pmcsKyfcsKyfqkd [,f&Day:wm Zmwfvrf;rsm;udk BudKufESpfouf ol touf 6ESpft&G,f pma&;q&mi,fwpfOD;jzpfonfh NAdwdefEkdifiHom; vD,kd[efwmu pmtkyf 23tkyf a&;om; &ef ukrÜPDwpfckESihf pmcsKyfcsKyfqkdvdkufonf/ [,f&Day: wmZmwfvrf;wJGrsm; a&;om;ol urÇmausmf pma&;q&m r a*sau½kdvif;xufyif ydkdausmfaZmvkdonf[k olu ajymqkdonf/ vD,kdu olYacG;i,fav;ESihf ywfoufaom ]us aemfESihf usaemhftaumif;qkH;oli,fcsif;}pmtkyfudk a&; om;cJhonf/ vD,kd&JU rdcifjzpfol pma&;q&mr a*srDu om;i,fpma&;q&mudkxkwaf 0olrsm;ESifhqufoG,af y; cJhNyD;? tar&duef Strategic Book Publishing rS aemuf xyf 23 tkyfxkwfa0&ef pmcsKyfcsKyfqkdcJhonf/ uav; yk*¾vvGwfvyfcGihfumuG,f&ef pmtkyf rsm; a&;om;rnfh vD,kdu ]usaemf Harry Potter pmtkyf awGudk ESpfoufygw,f/ usaemhfpmtkyfawGudkawmh ydk BudKufw,f/ pma&;ae&&if odyfaysmfwmyJ? pdwf0ifpm;p

&mvnf; aumif;w,f}[k ajymonf/ vD,kd&JU atmifjrifrIudk ausmif;rS q&m q&mrrsm; u auseyf*kPf,laomfvnf; pma&;om;&ef avhvm&OD; rnfjzpfaMumif; &DydkYu'fwGif rSwfcsufay;xm;onf/ p? v,f? qkH;ykHpHjzihf a&;om;&ef vdktyfonf[k rSwfcsufjyK cJhMuonf/1 Indo-Asia News Service (29 August 2010)

w½kwfa'gufwmrsm; trsm;tjym; arG;xkwf rMumcifu Ph.D 47 a,muf wNydKifwnf; BuD;MuyfcJhaom q&mwpfa,mufudk owif;axmufrsm; u ar;jref;Munhf&m rsm;jym;vSaom olYwynfhrsm;udk olr rSwrf ad Mumif;?olBu;D Muyfay;cJah ompmwrf;acgi;f pOfrsm; udk olrodawmhaMumif;? ausmif;om;rsm; twef;r0ifvkdY oltwef;rS xGufcJh&wJh aeYawGrsm;aMumif; ajymjyonf/ 2000 rS 2006 ckESpftwGif; w½kwf Ph.D ta&t wGufrSm 40&mcdkifEIef; rsm;jym;vmaMumif;ESihf zHGU NzdK;NyD; tdk tD;pD'DEkdifiHrsm;xuf 10&mcdkifEIef; ydkrsm;aMumif;azmfjy xm;onf/ xdkodkY Ph.D ta&twGuf azmif;yGaeaomf w½kwfjynfwGif Ph.D a'gufwmrsm; aygaygaom vnf; a'gufwmwpfa,muf&Sd&rnfht&nftcsif;tqifh aom arG;xkwfaeaomfvnf; oufqkdif&me,fy,f t twef;udk wif;wif;usyfusyf xdef;csKyfEkdifpGrf;r&SdaMumif; oD;oD;wGif taumif;qkH; uRrf;usifolrsm; r[kwfao; a0zefcHae&onf/ aMumif; China Daily owif;pmu azmfjyonf/ 107


2009ckESpftwGuf Ph.D bGJUtyfESif;cH&ol 62000 vuf&SdtcsdefwGif t&nftcsif;xuf t&nftwGufudk &SdNyD; w½kwfonf urÇmheHygwfwpf bmom&yfqkdif&m qufvufOD;pm;ay;aeOD;rnf[k owif;pmacgif;BuD;rS a'gufwmbJGUtyfESif;onfh wkdif;jynfjzpfvmonf/ rnf a&;om;xm;onf/ 1 odkYyifjzpfap w½kwftpdk;&ESihf w½kwfwuúokdvfrsm;tzkdY China Daily (10 September 2010)

touf 100 ü pmoifaeqJ tdE´d,tzkd;tdk pmoif,l avhvmjcif;rSm rnfonfhtcsdefrS aemufusjcif;r&Sd[k cH,lcsufjzifh tdE´d,EkdifiHrS touf 100&SdaeNyDjzpfonfh tbkd;tkdwpfOD;onf Oya' ynm &yfudk wuúodkvfü qufvufoif,lvsuf&Sdonf/ ]pmayoifMum;jcif;eYJ A[kokw&&SdzdkY pmayzwf ½Iavhvm&mrSm touft&G,f uefYowfcsuf r&Sdyg}[k bDtdkvm&rf'wfpftrnf&Sd tqdkyg tbdk;tdku attufzf yDowif;XmeodkY ajymMum;vkdufonf/ bDtv kd m&rf'wfpo f nftdE, d´ Ekid if w H Gifw&m;a&; qkdif&m t&m&SdwpfOD;tjzpf 39ESpfMum wm0efxrf;aqmif cJholjzpfNyD;? ,cktcsdefwGif yifpifcHpm;aeol wpfOD;jzpf arG;aeYrSm 1911 ckESpf? atmuf wdkbmv 16 &ufjzpf&m onf/ bDtkdvm&rf'wfpfonf tdE´d,EkdifiH *l0g[mwDNrdKU touf 100 jynfhcJhNyD jzpfonf/ wGif aexkdifvQuf&Sdonf/ AFP (21 October 2010) olYwGif om;orD;ig;OD;&SdNyD; om;av;OD;ESihf orD; wpfOD;? ajr;ESihfjrpf 10OD;&SdaMumif; od&onf/ ol\

q,fausmfouf ukd,f0efaqmifrsm;twGuf pmoifausmif; q,fausmfoufudk,f0efaqmifrsm;twGuf oD; oefYpmoifausmif;udk rav;&Sm;EkdifiH? rvuúm;jynfe,f wGif zGihfvSpfvkdufonf/ vufrxyfbJ udk,f0efaqmif xm;aom q,fausmfoufrdef;uav;rsm;&JU *kPfodu©m xdef;odrf;ulnD&eff &nf&G,fcsufESihf pufwifbm 16&uf aeYwGif zGihfvSpfvkdufNyD;? udk,f0efaqmifausmif;ol 30 OD;udk abmf'gaqmifjzihf pwifvufcHrnfjzpfonf/ jynfe,f tpövmrfa&;&mXmerS wm0efcH zGifhvSpf NyD; ocsFm? odyÜHESihf tjcm;bmom&yfrsm;tygt0if bm oma&; tBuHjyKcsufrsm;vnf; yg0ifrnf/ xkdtpDtpOfrSm ausmif;olrsm; udk,f0ef&&SdNyD; aemufydkif; ausmif;xGuf Mu&onfh udpörsm;jym;vmrIudk pdk;&drfNyD; zGihfvSpf&jcif;jzpf onf/ 108


vufrxyfbJ vdifqufqHaomudpöudk rav;&Sm; rlqvifrsm;tMum;wGif vufrcHEkdifaomaMumihf ausmif; olrsm;rSm udk,f0ef&NyD;aemufydkif; ausmif;xGufMuonf/ ,ckESpftwGif; vufrxyfbJ arG;zGm;aomuav;i,f 170a,muf&SdNyD;? 70ausmfrSm q,fausmfoufrsm;rS arG; zGm;cJhjcif;jzpfonf/ rdcifi,ftcsdKUrSm uav;rsm;udk trdIuf ykH;rsm;? awmtkyfrsm;ESihf tdrfomrsm;wGif pGefYypfcJhonf/ ,ckESpf uav;arG;uif;p 50txd pGefYypfcJhNyD; trsm;pkrSm

aoqkH;Muonf/ rvuúm;jynfe,f 0efBuD;csKyfu rlqvifvli,f rsm;taejzihf vdifqufqHvdkygu vufxyf,lMuyg&ef wkdufwGef;NyD; rdom;pkb0 pwifxlaxmif&ef aiGaMu;yHhydk; ulnDrnfjzpfaMumif; uwdjyKcJhonf/1 Indo-Asia News KL (14 September 2010)

pMum0�mudk zefqif;olrSm bk&m;ocif r[kwfaMumif; pwDzifa[mhuif;ajym bk&m;ocifonf pMum0|mwpfckvkH;tm; zefqif; cJholr[kwfaMumif; urÇmausmfodyÜHynm&SifpwDzifa[mh uif;u ajymMum;vdkufonf/ bmoma&; t,ltqrsm; udk qefYusifonfh tqdktm; NAdwdoQ\tausmfMum;qkH; odyÜHynm&SifBuD;u 4if;\ a&mif;tm;taumif;qkH; pm&if; 0if The Grand Design pmtkyfwGif a&;om;azmfjycJh onf/ a[mhuif;u acwfopf½lyaA'wGif zifqif;&Sifqkd aom a0g[m&twGuf ae&mr&Sd[k a0zefokH;oyfjyonf/ rdrdwkdY touf&Sif&yfwnfaejcif;ESihf pMum0|mBuD; wnf &Sdaejcif;onf tvdktavsmufay:aygufvmjcif; jzpf aMumif; a[mhuif;u a&;om;xm;onf/ touf 68ESpf &Sd a[mhuif;onf bk&m;ociftay: ,kHMunfjcif; &Sdr&Sd qkdaom ar;cGef;tm; tNrJa&SmifvJTajzqkdavh&Sdaomfvnf; ,ckazmfjycsufrSm bmoma&;wkdufckdufrIwpfck[k,lq& zG,f&Sdonf/

a[mhuif;u aewpfckudk N*dKvfrsm;uvSnfhywfrI oDtkd&Dtm; udk;um;NyD; taMumif;wkdufqkdifojzihf rdrdwkdY onf aetzJGUtpnf;&Sd urÇmN*dKvfwGif &Sifoefaejcif;jzpf aMumif; axmufjyonf/ olYtt,ltqrSm M-theory tay:tajccHaMumif;? M-theory qkdonfrSm t&m&m wdkif;twGuf oDtkd&D (a theory of everything) jzpf onf/ a[mYuif; tjrifu ]pMum0VmawG[m bmrSr&Sd wmawGxJu xGufvmwm/ tajccHudku bmrSr&Sdwm jzpfwJYtwGuf wpHkw&m &Sdygw,fvdkY ajymr,fY a*gY'f rvdkawmY? a*gY'f 0ifygp&mrvkdawmY} [kqdkonf/ olY pmtkyfopfrSm y&dwfowfrsm;tMum; yGJqlaejyD;? ,ckvdk c&pf,mefESifYtpövrfbmoma*gY'ftm;jydKifrSIMuD;aeaom umvwGif odyÜHynmu rnfonfh a*gY'frS rvdkaMumif; wifjycsuf jzpfonf/ CNN (10 September 2010)

109


ay;pm

u@

okdY

odkY t, f' armu Dwm ©ynm a&;r

t,f'DwmcifAsm; usaemfu jrif;jcHNrdKU rS jzpfygw,f/ usaemfh ausmif;q&m t awGYtMuHKav;udk rajymrD rqvacwf usaemfwdkY vli,fb0udk jzwfoef;&ykH tenf;i,f pajymcsifyg w,f/ vli,fb0rSm wyfrawmfrS abmif;bDcRwf wkdufykH0wf rqvygwD0ifrsm;ESifh ezl;awGY'l;awGY &ifqdkif MuHKawGYcJh&ygw,f/ abmvkH;toif;? oMuFef,drf;? &yfuGuf oma&;ema&;rsm;wGif ygwDaumifpD vlBuD;qdk olrsm;ESifh olwdkY aqGrsKd;om;csif; todkif;t0kdif;rsm;u t ppt&m&m armifydkifpD;xm;Muygw,f/ wuf<uvIyf&Sm; aom vli,frsm;udk uGefjrLepf wHqdyfuyfNyD; z,fusOf cJhygw,f/ usaemffwdkYeJY tdrfeD;em;csif; aexdkifcJholrsm;rSm t&D;rcifñGefY? udkvS0if; (jrif;jcHarmifvS0if;- ,ck uGef jrLepfA[dkwGif&dSol) wdkdYjzpfaomfvnf; usaemfuawmh teDuH rygojzifh reDcJhyg/ tJ'D tcsdefu jynfolYqkdif (yy u) rS "gwfAl;? 1^30 csnfacsmvkHcsnf? o&ufxnfyGifh &dkuf ? "gwfcJ ponfh ypönf;rsm; cJGwrf;cs&mwGif atmuf ajctqifhtxd trsKd;rsKd; tEkdifusifhrIrsm; awGYMuHKcJh&yg w,f/ tEkdifusifholrsm;eJY tEkdifusifhcH&olrsm; tvTmESpf vTmrSm acsmufeufBuD;ozG,f jzpfaeNyD; ? jynfoljynfom; rsm; tMum; aoG;cJGtkyfcsKyfrIpepf jzpfaecJhygw,f/ tcGifhta&;rSeforQudk ygwDaumifpD vlBuD; rsm;uom cHpm;cGifh&dSwmaMumifh jynfolwdkY pdwfxJwGif igwdkY bmyJvkyfvkyf bmrS jzpfvmrSmr[kwfbl;vdkY pdwf 'kef;'kef;cs xm;Mu&ygw,f/ usaemf&Spfwef;rSm av;bmom*kPfxl;eJY pm ar;yJGatmifygw,f/ rkefYzdk;&r,f txifeJY rkefYpkHvkyfief; vkyfukdifaeol OD;av;udk 0rf;omtm;& oGm;ajymawmh OD;av;u ] rif;ES,fYuGm bmvdkY *kPfxl;awG&atmif vkyfwmvJ? yifyef;vdkY atmifawmfa&maygY} vdkY jyefajymygw,f/ NyD;awmh ] rif; pmar;yJGawG atmifvnf; bmrS vkyfpm;vdkY&rSm r[kwfbl;uGm? igYqDrSm 'g;vSD;rkefY 110

vmvkyfwmurS rif; olaX;jzpfOD;r,f} vdkY ajymwmudk usaemfwtH *�Zif; wMo Mum;cJh&zl; yg w,f/ ,cktouf 50 ausmftxd OD;av;Muif&JU toHukd Mum; a,mifaeqJyg/ 'gvDS;rkefYa&mif; NyD; olaX; rjzpfcJhwmudkvnf; usaemf aemifw vkH;0 r& yg/ tJ'Dvdk tajctae ynma&;cH,lcsuf todkif; t0dkif;rsm;atmufrS usaemf q,fwef;atmifNyD; aemuf awmh bJGY&cJhygw,f/ or0g,rrSm tvkyfoGm;avQmuf w,f/ aumifpDpma&; avQmufw,f/ wpfckrS tvkyfr& yg/ a,mifcsmcsmeJY rdbvkyfpm r&SufraMumuf xdkifpm; ae&if; wpfaeY oli,fcsif;wifpdk;eJY awmrSvlwpfpk us aemfYqD a&mufvmMuygw,f/ wifpkd; rdwfqufay;vdkYd awmifomNrdKUe,f &Gmopfausmif;u ausmif;aumfrwD rsm;jzpfaMumif; od&w,f/ qJGcefY tiSm;q&m vdkufrvm; aygY/ usaemfu odyÜHwJG? wifpdk;u 0dZÆwJG udkifay;&r,f aygY/ vpm 200 usyf&r,f/ NyD; tjcm;pnf;urf;csufawG ajymNyD; aps;wnfh vkdufMuygw,f/ usaemfwdkY wm0ef,l&r,fh &Gmopf wJGbuf t xufwef;ausmif;qdkwmu tckvuf&dS AdkvfrÈ;csKyfjynhfpkH? pufrI (1) 0efBuD; OD;atmifaomif;? wdkif;rÈ;AdkvfcsKyf at;aomifwdkY bkef;BuD;ausmif;om; b0jzifh aeoGm; aom ausmif;ygyJ/ yxrqkH; usaemfwdkY awGYMuHK&wmu ausif;csdef twdtus xm;vdkY r&wmygyJ/ reufydkif; xef;wufwJh ausmif;om;rsm;ukd aeYcif;ydkif;tcsdefrsm; ay;&ygw,f/ naeydkif; jrLtkd; aumufwJh ausmif;olrsm;udk reufydkif; ausmif;csdefac:&yg w,f/ bkef;BuD;ausmif;om;rsm;u bkef;BuD;qGrf;pm;csdef tkef;armif;acgufNyD;rS ausmif;udk vmMuygw,f/ us aemfuvnf; tm;oGefcGefpdkuf BudK;pm;oifygw,f/ rvdk tyfwJh pnf;urf;awG vkH;0rowfrSwfbl;/ udk,fht&yfeJY udk,fhausmif; jzpfaevkdY tqifajyovdk vkyfoGm;&wm u rsm;ygw,f/


vli,fajcwuft&G,f ausmif;q&mrdkY wuf <uvdkufonfrSm ajymp&myifr&dSyg/ usaemfwdkY vrf;xJ pma&;BuD; OD;pdk;vIdifu vpm 126 usyf &wJh tcsdefrSm us aemfwdkYu vpm 200 usyf &Muolrsm;rdkY b0jrifh&wm qdk zG,fr&dSawmh/ oifMum;a&;wGif ausmif;aumfrwDjzifh BudKwifnd§EIdif;xm;wJhtwdkif; usL&SifykHpHjzifh oifMuyg w,f/ pmppftzJGY trSwfay; pnf;rsOf;twdkif; ar;cGef;ykHpH a[mif;rsm;eJY oifvdkY pmoifcsdefenf;ayr,fh xda&mufrI &dSygw,f/ usaemfwdkY jrif;jcHe,fw0kdufrS m atmifcsuf t aumif;qkH;ausmif; jzpfcJhygw,f/ oifMum;a&;rSm atmifjrifayr,fh ESpfESpf avmufMumawmh aus;&GmygwDpdwfrI;qdkoleJY jyóem jzpfvdkY usaemf tvkyfjyKwfoGm;cJhygw,f/ tjypfu jref rmhqdk&S,fvpf vrfpOfygwD0if tqdkjyKvTmykHpHrSm usaemf Y trnfudka&;NyD; vufrSwfxkd;cdkif;wmudk jiif;qefrIygyJ/ 'DtrIu BuD;av;wJh tjypfBuD;jzpfaMumif; NrdKUe,fygwD ,lepf&kH;udk qifhac: NyD; tvkyfjzKwfvdkfufrS usaemf od&yg w,f/ &GmrS ygwDpdwfrI;qdkoludk ausmif;ol ausmif; om;awGu idk;a<u;awmif;yefMuayr,fh usaemfhtay: rausat;EkdifaMumif; Mum;od&ygw,f/ aemufaeYrSm usaemftrnfudk pm;vkH;BuD;eJYa&;NyD; þausmif;odkY vkH;0 (vkH;0) ausmif;wufvm&ef rvdk[k a&;xm;aMumif; ol i,fcsif; wifpkd;u jyefajymjyygw,f/ tJ'Dvdk ausmif;q &mwpfa,muf&JU *kPfodu©mukd xdyg;vmwm&,f? ausmif;ynma&;eJY roufqdkifwJh jyifyab;ya,m* awG&,fudk rauseyfvdkY oli,fcsif; wifpkd;vnf; aemuf wpfvrSm ausmif;xGuf vkdufygw,f/ wpfaeY ausmif;q&mjyKwf usaemfwdkYESpf a,muf ausmif;aezuf oli,fcsif; yJG&kHydkif&Sif ?pmykHESdyf pufydkif&Sif? aq;&dk;pufydkif&SifwdkYeJY w&kwfbkHausmif; pdef tef;vÇuf&nfqdkifrSm qHkMuygw,f/ vÇuf&nfzdk; &Sif;zdkY pm;yJGxkd;udk ac:aewkef; aq;&kd;pufydkif oli,fcsif;u ] [dwfaumifawG rif;wdkY r&Sif;eJY ig&Sif;r,f? rif;wkdYu awmrSmoGm;NyD; ausmif;q&m vkyfcJh&wJh taumifawG 'gaMumifh ig&Sif;vdkufr,f } ajym&if; usoifhaiGudk &Sif;ay;vdkufygw,f/ tJ'DaeYn ntdyf,m0ifcsdefrSm tdyfvkdYr&bJ aq;&dk;pufydkif&Sif oli,fcsif;rsufESmudk usaemftdyfwJh

jcifaxmiftrdk;rSm "gwf&SifMunfh&wJhtwkdif; jrifae&yg w,f/ wqufxJ ausmif;q&mb0&JU wjcm;wpfzuf wGifvnf; qif;&Jjcif;? EGrf;yg;jcif;? tcufcJ'ku©aygif;pkHwdkY &dSaeyguvm;[k odvdkuf&ygawmhw,f/ tJ'DaeYupNyD; aemufwpfBudrf ausmif;q&mavmu0ifzdkY ywfawm ydwfoGm; ygawmhw,f/ usaemf tdrfaxmifjyKNyD; aemufydkif; pD;yGm;a&; tajcrusao;cif usaemfwdkY i,fq&mrBuD; a':cifcif av; (ausmufyef;awmif; tvSr,f) u olyifpifoGm;cg eD; olYvkyfydkifcGifht& ausmif;q&m wpfae&m 0ifa&muf vkyfudkifay;zdkY olYynma&; &kH;cef;rSm ac:ajymqdkcJhygao; w,f/ usaemfuawmh cJrSefzl;wJh pmoli,fvkd ausmif; q&mb0 taoaMumufoGm;ygNyD/ e0wacwfrdkY 0ef xrf;awGudk MuHhckdifa&;xJ qJGoGif;rSm BudKjrifa,mifaecJh ygw,f/ ausmif;q&m rvkyfyg&apeJY q&mrBuD;&,fvdkY ajym&if; tomEIwfquf jyefvmcJhygw,f/ ajymvdkwmu txufrSm usaemfqkdcJhwJht wkdif; usaemf rvkyfEkdifcJhwJh ynma&; e,fy,fxJrSm ESpf aygif;rsm;pGm b0udk jr§KyfESH&if; ausmif;q&mtvkyfudk vkyfudkifaewJh q&mq&mr tm;vkH;udk av;pm;pmem ae rdygw,f/ tdrfaxmifpD;yGm; wpfzuf? vlrIa&;rsm;wpf zufeJY jzwfoef;ae&if; ESpfumv r&SnfMumvkdufwJh us aemf&JU ausmif;q&mb0 a[mif;av;udkvnff; cPcP trSwf trSwf& aewwfygw,f/ usaemfY om;orD;rsm; 7 wef; 8 wef; jzpfvm csdef zcifwpfa,muftaeeJY rlvwef;? tv,fwef; ausmif;awGudk rjzpfrae oGm;&wJh tcgrSmawmh oli,f csif; ausmif;q&mawG rawGY&oavmufjzpfNyD;? q&mr awGcsnf; jzpfaewmvnf; tHMojcif;rsm;pGmeJY jrifcJh&yg w,f/ ausmif;tkyfBuD;vnf; q&mr? ynma&;rÈ;vnf; q&mr? twef;ydkifvnf; q&mr awGcsnf; jzpfaeMuyg w,f/ atmf q&mrawGu avmu"H&JU txktaxmif;? qdk;&Gm;wJh pepfqdk;&JU vIdif;'PfcsufawGudk ydkcHEkdif&nf &dSMuovm;vdkY awG;rd&if; pma&;ydkYvkduf&ygw,f/ rkawåm armap,sH

armifat;0if; (jrif;jcH)

111


EdkifiHwum aqmif;yg;

odyÜHESihf bmoma&; ynma&;okawoDwpfOD; awG[m prf;oyfppfaq;rIudk cHEkdifr,fh udk,fwkdifavhvm EkdifwJh awG;qcsufawGtay:rSm trSDjyKygw,f/ tjcm;ol awGuvnf; jyefvSefppfaq; prf;oyfEkdif&r,f/ odyÜH ed ,mrtay: tajccHNyD;awmh oufaotaxmuftxm; udk pkaqmif;&&SdwJhaemuf vltrsm;u tjyefjyeftvSef vSef avhvmokH;oyfvkdY twnfjyKwJhtcgrSmawmh ]odyÜH} oDtkd&Dwpfck jzpfvmNyD/ tcsuftvuftopfawGudk xyfrHawGU&SdwJhtcgrSm oDtkd&Dudk jyefvnfjyifqifvkdY &Ekdifayr,hf oDtdk&D tajccH,lqcsufuawmh usef&SdaeNrJ jzpfygw,f/ tJ'D oDtkd&Dudkvnf; odyÜH½IaxmihftwGuf t ajccHtjzpf okH;Ekdifw,f/ rSef;qcsufawG vkyfEkdifw,f/ qefYusifzufuawmh bmomw&m;awG[m ,kHMunf csuftay:rSm tajccHwnfxm;yg/ prf;oyfppfaq;rI jyK vkyfEkdifwJh awG;qcsuftay:rSm tajcrjyKxm;bl;/ rdrd ,kHMunfaewJht&mtay: tjcm; olawGuvnf;yJ jyefvSef ppf aq;vdkY r&jyefbl;/ wpfckckudk ,kHMunf&if; qE´&SdwJh tavsmuf ,if;qE´t& ½dk;½dk;&Sif;&Sif; vufcH xm;jcif;yg/ qefYusifzuf tawG;tac:rsm; bmomw&m; tjrifuawmh bmomw&m; ,kHMunfrI? urÇmESihfcsDwJh jzpfpOfBuD;awGeJY ywfoufvkdY e,fy,f udk;uG,f&mawG&JU (jrifhjrwfaom) a&;om;a[m ajym ESpfckpvkH;u udk,fpDt"dyÜg,fzGihfqkdrIawG &SdMuygw,f/ csuf aw Gtay:rSm tajccHygw,f/ qkd&&if pMum0VmBuD;&JUtp? ouf&SdawG&JU b0tp? rsKd;EG,fpkawG tp/ odkYayr,fh t"dyÜg,f zGifhqkdrIawG[m r[mjyóemrsm; vkH;0udk uJG jym;jcm;em;Muygw,f/ odyÜHeJY bmomw&m; tMum; jiif;ckHaqG;aEG;rI ]odyÜH}&,fvkdYtrnfwyfac:EkdifzkdYodyÜHtjrif½Iaxmifh awGuawmh tMuifolwpfOD;&JU bmomw&m;tay:rSm 'Dtcsufuawmh usaemhftwGuf tifrwefrSudk pdwf 0ifpm;p&m acgif;pOfwpfckygyJ/ odyÜHynmeJY bmomw&m;tMum; wkdufyJG[m tNrJ wrf;vkdvdk jyif;xefvSayhg/ vltrsm;pkBuD;[mvnf; udk,fh pdwfwGif;rSmudk 'Djiif;ckHrItay: xyfqifhNyD; ½kef;uefaeMu &w,f/ [kwfygNyD/ 'D ESpfck[m o[Zmw jzpfEkdifyghrvm;/ 'DajrurÇmay:rSmrSw D if;aexkid fMuwJhvlom;trsm;pk BuD;[m wpfpkHwpfckaom udk;uG,fqnf;uyf&mtay: ,kH Munfouf0ifMuw,f/ bk&m;ocif jzpfcsifjzpfr,f? ewf bk&m; wpfyg;yg; jzpfr,f/0dÓPfawmfBuD;jzpfcsifjzpfr,f/ 'grSr[kwf&if tjcm;aom emrf0dÓPfqkdif&m wpfckck/ odkY aomf 'Dvltrsm;pkBuD;[m urÇmrSm awGU&SdNyD;jzpfwJh odyÜHqkdif&m trSefw&m;rsm;pGmudkvnf;yJ vufcHMuyg w,f/ 'DtwGuf usaemf rSef;qMunfhrdw,f/ odyÜHeJY bmomw&m;[m wpfpkHwpfckaom twkdif;twmtxd twl,SOfwJG &yfwnfEkdifMuw,fvkdY/

112


yk*¾v t"dyÜg,f zGihfqkdcsufawGaMumihfyg/ 'Djiif;ckHrI&JU t"duyifr tcsufuawmh zefqif;rI0g' (Creationism) eJY qifhuJjzpfxGef;vmrIoDtkd&D (Evolution) wkdY jzpfygw,f/ tajccHtm;jzifh tpövmrf? c&pf,mef? [dE´Lbmom w&m;rsm;eJY tjcm;aom yifrudk;uG,f,kHMunfrIrsm;rSm ouf&SdrsdK;EG,fpkawG rsdK;pkH? axGjym;qef;Mu,f&jcif;eJY ywf oufvYdk &Si;f vif;csuu f , kd pf D&SMd uygw,f/t"duuawmh bk&m;ocif jzpfw,f/ 'grSr[kwf&ifvnf; jrifhjrwfaom wefckd;&Sif wpfyg;yg;uaeNyD;awmh owå0gawG tm;vkH;udk zefqif;cJhw,f/ ouf&SdawG axGjym;pkHvifrItay:rSm 'D bmomw&m;rsm;&JU oufaotaMumif;jycsufawGu awmhjzihf ½dk;pif;vSygw,f/ a&SmifwcifjzpfrI chance eJY rsdK; pdwfrsm;&JU ADZ"gwfawG jzpfcsifovdk ,SufEG,f qufpyfjzpfxGef;rI random mutation awGaMumifh urÇmay:rSm axGjym;pkHvifvSwJh ouf&SdawGjzpfay:vm& w,fqdkwmuawmh vkH;0 udk ryg&Sdygbl;/ odyÜHtjrift&awmh ouf&SdawGtm;vkH;[m quf pyfvdkY wnf&SdaeMuw,fqkdwmyg/ ynm&Sif csm;vfpf'g0if (Charles Darwin)&JU qifhuJjzpfay:rI evolution oDtkd&D t& rsdK;EG,fpkawG axGjym;vmw,f/ pkHvifvmw,f/ ]BuHh cdkifEkdifpGrf;t&SdqkH;u t&SifoefqkH;jzpfw,f/} survival of the fittest qdkwJh tcsuf uawmh tcsKdUaom rsKd;EG,fpkawG&JU xl;jcm;wJh rsKd;&dk;qdkif&m trSwftom;o&kyfeJY ZmwdaMumihf OD;a&wdk;yGm; vmap wmvdkYqdkw,f/ 'Dxl;jcm;wJh Zmwdo&kyfawG wdk;yGm; vmjcif;aMumihf rlvrsKd;&dk;eJY rwlawmhwJh rsKd;EG,fpk topfwpfck qif;ouf jzpfxGef; vmawmhw,f/ 'Djiif;cHkrI&JU yifrtcsufuawmh vlom;&JU rlvtpeJY ywfoufvdkYyg/ vlom;[m arsmufuae qif;oufvmw,f (rsKd;&dk;vkdif;cGJvmw,f) qdkwJh tMuHjyK csuf[m bmomw&m; udk;uG,f ,HkMunfolawG twGuf [m;wdkuf &,farmp&mjzpfw,f/ vlom;&JU ra&rwGufEkdifwJh oD;oefYjzpfwnfaewJh p&dkuf? oGifjyif vu©PmawG[m zefqif;&SifaMumihf jzpf&w,f qdkwm udk jyozdkY vHkavmufwJh oufaotaxmuf txm;vdkY olwdkYu qdkMuygw,f/ tjcm;wpfzufrSmawmh ausmufjzpf&kyf<uif;

rsm;u oufaocHae jyefygw,f/ vGefcJhwJh ESpf 5 oef;ausmfu pwifNyD; vlom;rsKd;EG,f rsKd;uGJvmcJhwJh jzpfpOfyg/ usaemfwdkY&JU DNA (deoxyribonucleic acid rsKd;&dk;ADZ tajccH) [m csifyefZD arsmufawGeJY r,HkMunfEkdifavmufatmif xyfwlusaewm/ (arsmuf0HawGeJYawmh enf;enf; uGJvGJaew,f/) 'Dt csuf[m usaemfwdkY&JU qufEG,faerI oufao t axmuftxm;ygyJ/ ouf&Sdb0&JU tpeJY rsKd;EG,fpkrsm;&JU tp ouf&Sdb0&JU tpudk rsKd;EG,fpk&JUtpeJY ra&m axG;oifhygbl;/ 'Dae&mrSmvnf; bmoma&;usrf;pmawGu bk&m;ocif (b,fusrf; pmtkyfrsKd;udkyJjzpfjzpf oif zwfaeygap) [m pMu0VmBuD;udk zefqif;NyD;wJh aemufrSm tm;vHk;aom ouf&SdowÅ0grsm;udk zefqif; awmfrlcJhwmjzpfw,fvdkY a[mMum; Muw,f/ tjcm;wpfzufrSmawmh odyÜHrSm tHhtm;oifh avmufwJh &Sif;vif;csufawG trsm;BuD; &Sdaejyefygw,f/ 'gayrJY bmrSudkawmh qkyfqkyfudkifudkif oufao rjy&ao;ygbl;/ odyÜHenf;us r&Sif;jyEkdfifwmeJYyJ vG,f vifhwul bmoma&; ,HkMunfcsufxJvnf; twif;xdk; rxnfhoihfygbl;/ t&Sif;qHk;ajym&&if &SmazGvdkY rawGY &Sdao;wmyg/ tem*wf wpfcsdefcsdefrSmawmh awGY&Sdvm rSmjzpfw,f/ b,fudpörSmrqdk vlom;taeeJY r&Sif;jy wwfao;&HkeJYawmh &Sif;jycsufr&Sdbl;vdkY rqdkEkdifygbl;/ a'gufwm umvf;qm*efudk udk;um;NyD; tar&duef umuG,fa&; 0efBuD;a[mif; a':e,f&rfpfzvf ajymcJh bl;wJh txifu& pum;wpfcGef;udk trSwf&p&myg/ ]oufaor&Sdjcif;[m r&Sdjcif;&JU oufao r[kwfacsbl;/ the absence of evidence is not evidence of absence }

tjcm;aom tawG;tac: wdkufyGJrsm; odyÜHeJY bmomw&m;wdkY&JU tjcm;aom jiif;cHk aqG;aEG;csufawGxJrSm pMu0VmBuD;&JU rlvtpvnf; tygt0if jzpfw,f/ c&pf,mefbmom? *sL;bmom pwJh tcsKdUaom bmomw&m;awGrSm &Sif;jycsufawG[m jrifh 113


'Dtwkdif;om trSefw&m;qdk&ifawmh odyÜHe,fy,fxJu blrdaA'? ZD0aA'eJY tmumoodyÜHqkdif&m BuD;rm; us,fjyefYwJh ynm&yfqdkif&m awGY&SdcsufawG[m jzpfEkdif p&m r&Sdygbl;/ usihf0wfeDwdeJY vlom;tjyKtrludk bmom w&m;uae wqifh &Sif;jyavh&SdMuygw,f/ bmomw&m; r&Sdjcif;? ,HkMunf&m uif;rJhjcif; (bk&m;r&Sdjcif;0g') udk raumif;qdk;0g;? rdpäm'dXdt,lqdkNyD; pGyfpGJwwfw,f/

jrwfaom usrf;pmawmfxJrSm yg&Sdw,f/ bk&m;ocif[m pMu0Vmudk OD;pGmzefqif;cJhNyD;wJhaemuf 6 &uftwGif;rSm tJ'DtxJu t&mtm;vHk;udk zefqif;awmfrl cJhw,f qdk wJh &Sif;jycsufyg/ 'g[m t"dyÜg,fzGihfqdkrIawG tajrmuf trsm;twGuf vrf;pvnf; jzpfw,fav/ odyÜHzufuMunfh&ifawmh pMu0VmBuD;&JU jzpfxGef;vmrIudk ,HkMunfvufcHxm;wJh oDtdk&Duawmh ] bpfbefoDtkd&D Big Bang theory} ]r[m aygufuGJrIBuD;} jzpfygw,f/ vGefcJhaom ESpfoef; axmifaygif; 13.5 avmufwkef;u 'D ]r[m aygufuGJrIBuD;} jzpfay:cJhw,f/ qlygEkdAmwpfckaMumihf tmumorSm trIeftrTm;? tmumo t&m0w¬Kypönf; awGeJY pkpnf;NyD;awmh ajrurÇm[m ESpfoef; 4 axmif ausmf (4.5 billions years ago) avmufrSm jzpfay:vmcJhw,f/ tar&duef c&pf,mef toif;awmfBuD; wpfck&JU BuD;rm;wJh vIyf&Sm;rI wpfck&Sdygw,f/ olwdkY udk,folwdkY ]toufi,fao;wJh urÇmBuD;&JU zefqif; &Sifrsm; Young Earth Creationists} vdkY uif;yGef; wyfxm;Muw,f/ olwdkYu 'Dvdkqdkygw,f/ urÇmBuD;[m tESpfajcmufaxmif (6000) om oufwrf;&Sdao;w,f/ okdYayr,fh 'guawmh trsm;pkBuD;&JU tjrifr[kwfygbl;/

114

bmomw&m;rJh0g' usaemfhtaeeJYawmh 'gudk jyóem&,fvdkY rjrifygbl;/ usaemf[m bmomw&m;rJh 0g'DwpfOD;yg/ 'gayrJY usaemfYukd,fudk usaemf usihf0wfeDwdt& aumif;jrwfjcif;&Sdol? tcgtm;avsmfpGmrSm ay;urf; pGefYMuJvSL'gef;olvdkY jrifygw,f/ 'DtajccHw&m; awG udkawmh rdbawGu oifMum;ay;cJhwmyg/ bk&m;o ciftay:rSm olwdkY ,HkMunf Muayr,fh bmomw&m; udkif;&Idif;olawGawmh r[kwfMuygbl;/ vlawG[m wpfOD;eJYwpfOD; jyKrIqufqH yHkawGuawmh udk,fcsif;pmw&m;? u&kPmw&m; aMumihfeJY ESpfOD;ESpfzufpvHk;twGuf ydktusKd;&SdwJh ukd,fusKd;pGefYrI? ay;urf;rIawGaMumihfvdkY xifrdygw,f/ bk&m;ocif&JU trsufa'goeJY jypf'Pfcwfjcif;udk aMumufvdkYawmh r[kwfygbl;/ jrihfjrwfaom bmoma&; pmtkyfawGuawmh ]tjcm;olawGu udk,fhudk qufqH apcsifovdkrsKd;udk udk,fuvnf; tjcm;olawGtay: jyKrlqufqHyg} qdkNyD; oGefoif a[majymMuayr,fh 'g[m yHkrSef&dk;&dk;tawG;eJYwif em;vnf,lvdkY&wJh udpöjzpfw,f/ bmomw&m;awGu Ncdrf;ajcmufrIeJY oGefoifp&m&,f awmhvnf; rvdktyfygbl;/ usaemhf&JU tjrifyg/ ouf&Sdrsm; qihfuJajymif;vJ jzpfxGef;vmrI (tDaAmfvl;&Sif;) ZD0aA'ynm&Sif &pfcswfa'guifpf Richard Dawkins [m bmomw&m;rhJ wpfa,mu f jzpfygw,f/ pmaya&;om;olvnf;jzpfNyD; olu bmom w&m;awGudk r,HkMunfaMumif; yGifhvif;pGm xkwfazmf ajymcJholyg/ olutckvdk aoaooyfoyf? vdrfrm,Of aus;pGm ajymjycJhzl;w,f/ ]vlYtzGJYtpnf; toD;oD;rSm ,HkMunfouf0ifaeMuwJh bk&m;ocifawG? ewfbk&m;


awGeJY ywfoufvm&ifawmh usaemfwdkY vlom;tm; vHk;[m bmomw&m;rJholawG jzpfygw,f/ tJ'DxJu vlwpfcsKdUuawmh ewfbk&m;wpfyg;yg;? bk&m;ocif wpfyg;yg;aemufudk tqHk;txd vkdufygoGm; Muwm ygyJ/} 'DurÇmajrjyifay:rSm bmomw&m; tajrmuf trsm;eJY bk&m;ocifawG trsm;BuD; &Sdaew,f/ olwdkY tm;vHk;awmhvnf; rrSefuefEkdifbl; r[kwfvm;/ 'g aMumihfrdkvdkY bk&m;ocifwpfyg;yg;? ewfbk&m;wpfyg;yg; tay:rSm ,HkMunfouf0ifrI&SdNyD; tjcm;aom bk&m; ocifawG? ewfbk&m;awGudk r,HkMunfjcif;[mvnf;yJ oif[mvnf; bmomrJhwpfOD;vdkY qdk&if&w,fav/ vHk;0udk bmomrJhwJh olawGuawmh b,fbk&m;ociff urS rSefuefw,fvdkY r,HkMunfMubl;/ jyóemvm; acwftqufquf xGef;awmuf xif&Sm; cJhMuwJh odyÜHynm&SifawG[m bmomw&m;awG tay:rSm r,HkMunf cJhMuolawGyg/ rsufarSmufacwf odyÜH ynm&SifawG[mvnf; bmomw&m;awG tay:rSm r,HkMunfMuygbl;/ ynm&Sif tkdifqufe,lwef[m t xifu&aygh/ ZD0aA'ynm&Sif csmvf;pf'g0if&JU r[m awGY&SdrIBuD;upvdkY bmomw&m; ukd;uG,f,HkMunfol odyÜHynm&SifawG enf;yg;vmayr,fh tifrwef t a&;BuD;vSwJh odyÜHvkyfief;awGudkvnf; bmomw&m; wpfckckudk ouf0if,HkMunfol od y Ü H y nm&S i f a wG [ m vkyfaqmif aeMuwkef;ygyJ/ bmomw&m; wpfckckudk udk; uG,fonfjzpfap? rudk;uG,fonfjzpfap? odyÜHed,m rawGudk avhvm? awGY&SdMuw,fqdk&if &v'fawGuawmh twlwlyg/ urÇmhodyÜHtjrif[m vlom;awG&JU onf;cHEkdif pGrf;tm;? pmempdwfudk wdk;jr§ihfay;vdrfhr,fvdkY usaemfu ,lqygw,f/ wu,fvdkY oif[m odyÜHynmu avhvm awGY&Sdxm;wJhtwkdif; vlom;wdkif;[m rsKd;EG,fpk wpfck xJuom jzpfw,f? rsKd;EG,fvkdif;aMumif; wpfckxJu twlwl qif;ouf vmMuw,fvdkY pOf;pm;Munhf rdr,fqdk&if vlrsKd;a&;cGJjcm;rIawG? txl;ojzihf bmom a&; onf;rcHEkdifrIawG yaysmufoGm;rSm taotcsmygyJ/

]] odyÜHynmuavhvmawGY&Sdxm;wJhtwkdif; vlom;wdkif;[m rsKd;EG,fpk wpfckxJuom jzpfw,f? rsKd;EG,fvkdif;aMumif; wpfckxJu twlwl qif;ouf vmMuw,fvdkY pOf;pm;Munhf rdr,fqdk&if vlrsKd;a&;cGJjcm;rIawG? bmom a&; onf;rcHEkdifrIawG yaysmufoGm;rSm taotcsmygyJ/

}}

wpfenf;r[kwfwpfenf;eJYawmh odyÜHeJY bm omw&m;wdkY&JU wdkufyGJ rjzpfoihfygbl;/ zefqif;rIeJY tDaAmfvl&Sif;qdk&ifawmh jzpfEkdifygw,f/ 'gawGu oufqkdif&m e,fy,fawGxJu oD;oefY acgif;pOfawGyg/ 'gayrJY odyÜHeJY bmomw&m;udk acsmufwGef;NyD; &ef wdkufay;r,f qdk&ifawmh vHk;0udk rw&m;wmyg/ wpf ckcsif;pDudk rSefrSefuefuef (yHkrSef&dk;&dk;av;) om pOf; pm;Munfh oihfw,f/ tJ'D ESpfck[m ,SOfwGJvdkY? EIdif;,SOfvdkYrS r&wm/ tJ'guvnf; t"dyÜg,fzGifhqdkrI&JU tvS wpfckygyJ/ olwdkYvkdcsifovdk? vdktyfovdk vlawG[m ,HkMunf udk;uG,fEkdifygw,f/ usaemfYtaeeJYuawmh wdkufwGef;csifwm 'Dvdkyg/ jyóem? jiif;ckefcsuf ESpfzuf pvHk;uaeNyD;awmh udk,fukd,fudk ynmay;rI? udk,fwkdif avhvmrIawG jyKvkyfNyD; udk,fwdkif qHk;jzwfMuzdkYygyJ/ arG;zGm;vmuwnf;u t,ltq wpfckwnf; udkom wpfzufouf? twif;tusyf em;axmifckdif;wmxuf pm&ifawmh tcsuftvuf cdkifvHkpGmeJY qHk;jzwfcsufcs EkdifMuygr,f/ / ynma&;okawoDwpfOD; (David Canavan [m r[modyÜHbGJYudk tjyKtrl a*[aA'

eJY &&SdcJhw,f/ befaumuf? *g;'ef; EkdifiHwum ausmif;? txufwef; odyÜHausmif;tkyfwpfOD;jzpfygw,f/)

&nfnGef; BKK post Aug 2009

115


xkdif;EkdifiH? ynma&;0efBuD;Xme\ ausmif;oif½dk;ñTef;wrf;? ausmif;oifbmom&yfrsm; wpfESpfwm tcsdefcJGa0rI .. Learning Time Structure

The Basic Education Core Curriculum prescribes the framework for learning time as follows Learning Time (in hours) Learning Areas/ Activities

Primary Education Level

Lower Secondary Upper Secondary Education Level Education Level Gr 7 Gr 8 Gr 9 Gr 10-12

Gr 1 Gr2

Gr 3

Gr 4 Gr 5

Gr 6

200

200

200

160

160

160

120 (3crs)

120 120 (3crs) (3crs)

240 (6 crs)

200

200

200

160

160

160

120 (3crs)

120 120 (3crs) (3crs)

240 (6 crs)

80

80

80

80

80

80

120 (3crs)

120 120 (3crs) (3crs)

240 (6 crs)

120

120

120

120

120

120

160 (4crs)

160 160 (4crs) (4crs)

320 (8 crs)

40

40

40

40

40

40

40 (1 cr)

40 (1 cr)

80 (2 crs)

Religion, Morality and Ethics, Civics. Culture and Living in Society, Economic, Geography

80

80

80

80

80

80

120 (3crs)

120 120 (3crs) (3crs)

240 (6 credits)

Health and Physical Education

80

80

80

80

80

80

80 (2crs)

80 80 (2crs) (2crs)

120 (3 credits)

80

80

80

80

80

80

80 (2crs)

80 80 (2crs) (2crs)

120 (3 crs)

40

40

40

80

80

80

80 (2crs)

80 80 (2crs) (2crs)

120 (3 crs)

40

40

40

80

80

80

120 (3crs)

120 120 (3crs) (3crs)

240 (6 crs)

Total Learning Time (Basic Level)

840

840

840

840

840

840

880 22crs

880 880 22crs 22crs

1640 (41 crs)

. Learner Development Activities

120

120

120

120

120

120

120

.learning Areas Thai Language Mathematics Science Social Studies Religion and Culture History

Art Occupations and Technology Foreign Languages

. Additional courses/ activities provided by schools, depending on their readiness and piorities Total Learning Time

116

120

40 (1 cr)

120

360

Not more than 40 hours for each year.

Not more than 200 hours for each year.

Not Less than 1600 hours

Not more than 1000 hours for each year

Not more than 1200 hours for each year

Not less than 3600 hours for a total of 3 years


AD,uferf uGefjrLepf ygwDtwGuf tu,f'rpf ynma&; &Jjrifhausmf

jyD;cJYwJY ESpfvavmufu idkbkdacsmuf wpfa,muf Fields Medal qk &&SdoGm;onf/ Fields Medal qkdwm u EkdifiHwum ocsFmynm&Sifrsm;tzJGUu av;ESpfwpfBudrf csD;jr§ihfwJh touf 40atmuf ocsFmynm&Sifqk jzpfonf/ 'Dqkudk ocsFmqkdif&m Ekdb,fqkvdkYvnf; ajymqkd Muonf/ olYZmwd AD,uferfowif;pm rsufESmzkH;rsm;wGif awmh qk&wJhtaMumif; pmvkH;rnf;MuD;awGeJY azmfjyMu onf/ or®wudk,fwkdifu 0rf;ajrmufaMumif; o0Pf vTmay;ykdY cJhonf/ idkbkdacsmufrSm EkdifiHwum tjrihfrm; qkH;qk &&SdwJh yxrqkH; AD,uferf jzpfvmonf/ 'gayrJY oluRrf;usifwJh ynm&yftvkyfudk AD,uferfwGif vkyfcJh wmr[kwf/ vuf&Sd tar&duef? csDum*kd wuúodkvfwGif ygarmu© wm0ef,lxm;ol jzpfonf/ jyifopfrS Ph.D bJUG&&SdcJhNyD;? jyifopfEkdifiHom;tjzpfvnf; cH,lxm;ol jzpf onf/ jyifopfEkdifiHom;ajymif;cH,lxm;jyD; olYEdkifiHrSm tvkyfrvkyfwmaMumihfawmhrpöwmacsmufudkb,folrS tjypfrwifEkdif/ AD,uferf wuúodkvfwpfckrS olYrdwfaqG ocsFmynm&SifwpfOD;uawmh ]AD,uferf wuúodkvfawG&JU ynma&;pepfu bkd;awmfbk&m;acwfu ykHpHawGyJ}[k ajymonf/ oifMum;a&;pepfrsm;u vkH;0 acwfaemuf usaeonf/ wuúodkvf todkif;t0dkif; rSmvnf; eD;pyf&mqJGcefYawGeJY BuD;pkd;xm;onf/ w&m;ao ygwD t,ltqrdIif;rsm; wuúodkvfynma&;xJ oGwfoGif; rSIu t½dk;pJGaeMuwkef;yif/ tawG;opf tjrifopf pmwrf; rsm;tay: qifqmjzwfawmufrIeJY 0ifa&mufpGufzufrI wkdYu vuf&JZuf&J &SdaeqJyif/

okdYESihfwkdif wkdif;jynfpD;yGm;a&; wkd;wufvmwmESihf trQ enf;ynmu@ wkd;csJUwnfaqmufzkdYvdkvmNyD/ trdefY ESihfvmwwfwJht½dk;pJGtusihfawG?omaygif;nmpm;p½dkuf ysufawGu ynma&;opftwGuf vmzsufqD;aeonf/ pufrIeJY enf;ynmukefxkwfvkyfief;awGqkdwmu yxr wef;pm; okawoevkyfief;rsm;eJY vufwJGoGm;EkdifrS jzpf rnf/ AD,uferf wuúodkvfrsm;rSm wu,hfokawoe vkyfief;&,fvdkY ususee r&Sdao;/ xdyfwef;okawoe vkyfEkdifavmufwJh odyÜHynm&Sifvnf; r&Sdoavmuf/ bJGU&awGqdkwmuvnf; tm*kHaqmif tm*yk*d¾Kvfxl;rsm; om/ EkdifiHjcm;ukrÜPDawG0ifvmawmY tvkyfcefYzdkYt wGuf? rcefYrD 6v avmuf oifwef;ac:ay;ae&onf/ rnfokdYqkdap AD,uferfu olYtdrfeD;csif;EkdifiHrsm; xuf ynma&;tay: ydkrkdokH;pJGvmonfh (atmufyg Z,m;

117


udkMunfhyg) pmwwfolEIef; jrifhvmonf/ rdbrsm;u u av;awGudk wuúodkvfydkYEkdifa&;twGuf tepfemcH ½kef;uef aeMuonf/ 2001 ckESpf AD,uferf wuúodkvfrsm;wGif ausmif; om;OD;a& 900000 &Sd&mu? 2006ckESpfwGif 1.6 oef;txd wufvmcJhonf/ 'gayrJY tpdk;&wuúodkvf wufaeoltrsm;pku cyfxkdif;xkdif;eJY tifwkduftm;wkduf odyfr&SdvS/ aiGaMu;wwfEkdifolawGGu EkdifiHjcm; wef; xGufoGm;Muonf/ rpöwmacsmufvkd &Sm;&Sm;yg;yg; awmf vGef; olrsm;uvnf; jyefajcOD;rvSnhfMuawmh/ tpdk;&taejzihf wuúodkvfrsm; jyKjyifajymif;vJa&; BudK;pm;rIawGawmh &SdcJhonf/ odkYaomf prf;oyfrI trsdK;rsKd; atmufrSm trSm;rSm; t,Gif;,Gif;rsm;ESihf/ 2008ckESpfwGif awmh tpdk;&u bmpdwful;aygufoGm;onf rod/ okaw oevkyfief;oufoufawG OD;wnfvkyfEkdifr,hf wuúodkvf opfwpfckudk EkdifiHjcm; wuúodkvfawGESihf aygif;vkyfzkdY BudK; pm;vmonf/ [kdcsDrif;NrdKUawmfwGif ]AD,uferf-*smref wuúodkvf (VGU) pzGifhvkdufonf/ aemuf[EGdKif;NrdKUrSm jyifopftultnDay;r,fh enf;ynmausmif;wpfausmif; qufzGihfcJYonf/ VGU wuúodkvfwGif tif*sifeD,m? pD;yGm;a&;pwJh bmom&yfawGudk t*Fvdyfbmompum;eJY *smrmef{nfh ygarmu©awGu oifMum;ay;NyD;? okawoeausmif;om; 220 &Sdaeonf/ q,fESpftwGif; okawoeausmif;om; 5000 wufEdkifzkdY arQmfvihfxm;onf/ AD,uferfwGif tu,f'rpf vGwfvyfcGihf&&SdwJh yxrqkH; wuúodkvfjzpf vmonf/ uGefjrLepfygwDrS 0ifrcsKyfcs,fawmhbJ vGwf vyfwJh wuúodkvf tkyfcsKyfa&;tzGJYatmufrSm udk,fydkif bmom&yf oif½dk;'DZkdif; awG a&;qJGvmEkdifonf/ vuf&Sd tajctaerSmawmh VGU twGuf aiGaMu; trsm;pkudk *smreDu axmufyHhay;xm;onf/ AD,uferf tpdk;&u wpfESpfudk a':vm 500000 om xnhf0ifEdkif onf/ 'gayrJY 2030ckESpfus&if udk,fhzmom&yfwnfEkdif NyD;a':vmoef;50txdtukefuscHEkdifrnf[kcefYrSef;xm; onf/ AD,uferfwkdY oabmaygufvmwmu okawoe okH; ypönf;ud&d,mawGeJY xdyfwef;urÇmhtausmftarmf ygarmu©awGudk aps;aygaygeJY r&Ekdifbl;qkdwmudk/ tpdk;&taeESihf yg&rD&SifawGudk &uf&ufa&ma&m ay;urf; csD;ajr§muf&rnf/ EkdYrkdYqkd&if VGU urÇmYwuúodkvf aumif; 118

rsm;pm&if; wdk;aygufEdkifr,fr[kwf[k wuúodkvf VGU OuúXu qkdonf/ tck rpöwmacsmufvkd &nfrSef;csufjrifhwJh yk*¾dKvfrsdK; jyefvnfac:,lEkdifzkdY tpdk;&taeESifY pwifpum;ajym aeMu&NyD/ AD,uferf BuKHawGU&wJh taetxm;rsdK; w½kwf wkdYvnf; BuKHawGUcJh&onf/ aiGaMu;? rsdK;cspfpdwf"mwf? tu,f'rpf vGwfvyfpGmvkyfEkdifcGihf pwmawGeJY EkdifiHjcm;a&muf ynm&SifawG jynfawmfjyefatmif odrf; oGif; pnf;½kH;aeMu&onf/ odkYESihfwkdif w½kwfeJY AD,uferf ESpfEkdifiHvkH;&Sd tqihf jrihf tu,f'rpfvkyfief;rsm;wGif ygwDESifY tmPmydkifwdkY rS 0ifpGufzufaESmihf,Sufaewwfonf/ xdk txkH"avhpGJ udk &dkufcsKd;ypf&rnf/ wuúodkvfq&mawGtwGuf vpm vkHvkHavmufavmuf ay;xm;½kHru? okawoetcif; tusif;twGuf vkdtyforQ jyifqifyHYydk;ay;xm;&rnf/ odyÜHynm&Sif wpfa,muftwGufu aiGomvkdwmr [kwf/ vkyfazmfudkifzufawGeJYjydKifqdkifEdkifzdkY tu,f'rpf vGwfvyfcGihfawGay;zkdY ta&;BuD;onf/ *vdkb,f NydKifqkdifrIuGif;xJ0ifzkdY uGefjrLepfygwD taejzihf tqihfjrifhynmwwftiftm; rsm;rsm;pkpnf; EkdifzkdY vkdygrnf/ ynmwwftiftm; pkpnf;EkdifrI csdKUwJhygu rnfonfhygwDrS tvkyfrjzpf/ EkdifiHwumuGif;jyifus,f qD vlxkudk OD;aqmifvrf;jyac:aqmifoGm;r,hf tqifY jrifY tifpwDusL;&Sif;aumif; jzpfvmzkdYxuf? ygwDtrnf cH tkyfpkzJGU*kdPf;tqifYjzifY vlxkudk 'ku©ay;zkdYom &Sdae rnf/ EkdifiHa&;ygwDrsm;onf wkdif;jynftwGuf tifpwD usL;&Sif;aumif;rsm; jzpf&rnf/ vufndK;axmif acgif;Nidrfh udk,f&nfudk,faoG;rJh ygwD0ifrsm;onf tifpwDusL;&Sif; twGuf ,lepfrsm; au'gaumif;rsm; jzpfrvmbJ ? *kdPf; *CpGJ yk*¾dKvfa&;tpGJrsm;jzifY vlYtzJGUtpnf;rsm;udk qGJcs aewwfonf/ 21&mpktwGuf EkdifiHa&;ygwDrsm;rSm rnfonfh t,ltqudkifxm;xm; rjzpfrae tqifhjrihfynmwwf tiftm; pkpnf;ysdK;axmifMu&rnf/ wpfOD;csif; plygyg0g rsm;( Super -empowered individuals)ESifY zGJYpnf; wnfaqmufoGm; ½kHrSwyg; tjcm;vrf; r&SdEkdifyg/ &JjrifYausmf &nfñTef; The Economist


t*¾jref

Ak'¨ynma&;ESihf aysmf&Tifaeonfh blwefEkdifiH

obm0tvS ,Ofaus;rI"eawG MuG,f0wJY [dr0EÅm bk&ifYEdkifiHawmf blwefudk usaemf a&mufoGm; cJYonf/ ,aeYtcsdefrSm blwefEdkifiH&JU pD;yGm;a&;? vlrIa&; xl;xl;jcm;jcm; atmifjrifrIawGtay: wpfurÇmvHk;u pdwf0ifpm;Mu ar;cGef;xkwfMu jzpfae&onf/ blwef&JU cufxefMurf;wrf;wJY yx0D ajrrsuf ESmoGifjyifu usef;rmMuHcdkifwJY v,form;rsm;eJY arG; jrLa&;vkyfudkifolrsm; ay:xGufvmaponf/ wdbuf ordkif;eJY qufpyfwJY Ak'¨,Ofaus;rIuvnf; tcdkiftrm tm;aumif;vsuf/ jyifopft&G,ftpm;&SdEdkifiH vlOD;a& 700000 u usKd;wdk;usJwJ aexdkif&if; euf½Idif;wJY csKdifY0Srf; rsm;tMum; pdkufysKd;a&; vkyfudkifMu? awmifukef;jrifYjrifY awGay: wd&dpämef arG;jrLMuonf/ csKdifY0Srf; wpfckcsif;pDudk bkef;BuD;ausmif;awGNrdKU&dk;cHwyfBuD;awGeJY0dkif;ywfxm;NyD; taqmuftODtm;vHk;rSm qef;jym;<u,f0wJY &mpkESpf aygif;rsm;pGmu tEkydokum vuf&mrsm;udk azmfjyae onf/ t&if pdkufysKd;a&; tajccHpD;yGm;a&;? ukefoG,frI

r&Sd wHcg;ydwfpepfeJY bmom a&; vlrIb0wdkYu q,f pkESpf aygif;rsm;pGm txD;usefrI ESifY qif;&JrGJawrI jzpfapcJY onf/ odkYaomf aemufydkif; bk&if tqufqufu vrf; wHwm;? vQyfppf? usef;rma&; apmifYa&SmufrI? ynma&;? enf;ynm zGHYNzdK;rI? EdkifiHwum ukefoG,fa&; (txl;ojzifY tdEd´,ESifY)? 'Drdkua&pD wdkY twGuf pwif vrf;zGifY ay;cJYMuonf/ r,HkMunfEdkifavmufatmif tHtm;oifYp&m u armf'efEdkufaZ;&Sif; tajymif;tvJtwGuf blwef awG&JU csnf;uyfenf;rSm Ak'¨todynmeJY tusifYudk tajccHjyD; wdk;wufatmif vkyf,ljcif;yifjzpfonf/ GNH

blwefEdkifiH wdk;wufrItwGuf pdefac:csufu pkpkaygif; trsKd;om; xkwfukef (gross national product-GNP) jrifYwufa&;r[kwfbJ? pkpkaygif; trsKd;om; aysmf&TifrI (gross national happiness-GNH) tay: wGif tajcwnfxm;onf/ usaemf blwefudk oGm;cJYjcif; uvnf; GNH udk blwefawG b,fvdktoHk;jyKae ovJqdkwm em;vnfcsifvdkY jzpfonf/ pD;yGm;a&;ynmt& GNH twGuf azmfjrL vmESifY oDtdk&D&,fvdkY r&Sdao;/ 'Dpdefac:csuftwGuf

119


]] qif;&Jaom EkdifiHrsm;tzkdY zuf&Sif'DZkdif;topfESihf aemufqkH;ay: ypönf;awGu ta&;rBuD;? vlxktwGuf tajccHvdktyfcsuf jznhfqnf; ay;zkdYu t"du pdefac:csufjzpfonf/ }} blwefwdkYu eufeJodrfYarGUwJY tpOftvm Ak'¨bmomrS EIduf,l&if; trsKd;om;zGHjzdK;rIESifY wnfNidrfat;aq;rIudk &,lxm;Edkifonf/'Dtcsufu tjcm;EdkifiHrsm; tm;vHk;t wGuf tm;usp&m apYaqmfrI jzpfvmonf/ wu,fawmY blwef GNH vkyfief;ydkif;wGif vlxktwGuf tajccH vdktyfcsuf jznfhqnf;rIu t"du jzpfonf/ usef;rma&;apmifYa&SmufrI wdk;jrifYvmapa&;? rdcifESifYuav; aoqHk;rI avsmYusa&;? txufwef;qifY txd tcrJYynma&;? vQyfppf aomufoHk;a& ywf0ef; usifoefY&Sif;rIESifY aq;&Hk pwJY tajccHtaqmufttHkrsm; aumif;rGefa&;wdkY yg0ifonf/ blwefvdkY 0ifaiGedrfY EdkifiH wpfEdkifiHwGif vlxk tajccHvdktyfcsufrsm;tay: xddxd a&mufa&muf ypfrSwfxm; vkyfaqmifjcif;rSm trsm;MuD; t"dyg,f&Sdonf/ wdkif;jynfbwf*sufudk rvdktyfwm awGtwGuf rjzKef;/ [kwfonf/ GNH t"dyÜg,fu qif;&Jom;rsm; wdk;wufvmapa&;qdkwmxuf ydkrdkus,fjyefY av;euf onf/ blwefu pD;yGm;a&; wdk;wufrIESifY obm0ywf 0ef;usif pOfqufrjywfxdef;odrf;rIudk aygif;pyfzdkY MudK;pm;onf/ wdkif;jynftESH&Sd opfawmrsm;ESifY ZD0 rsKd;pdwfrsm; umuG,fzdkY tifwdkuftm;wdkuf MudK;yrf; Muonf/ wef;wlnDrQa&;ESifYtwl ,Ofaus;rI tarGrsm;udk xdfef;odrf;Muonf/ NrdKU jyxGef;um;rI? owif;enf;ynm xGef;um;rIpwJY tvsiftjref ajymif;vJrIatmufwGif wpfOD;csif; pddwfydkif;qdkif&m wnfNidrfzdkY tav;ay; Muonf/ tdEd´,EdkifiH a'vDNrdKUwGif usif;ywJY 2010 ]pOfqufrjywf zGHUjzdK;a&; xdyfoD;tpnf;ta0;wGif blwef 0efBuD;csKyf *sifrDoif;av; &JU tm;vHk;udk zrf;pm;wJY

120

rdefYcGef; Mum;jyD;wJYaemuf pdwf0ifpm;vGef;vdkY blwefudk usaemf a&mufoGm;cJYjcif; jzpfonf/ *sifrDoif;av; u ta&;BuD;wJY ESpfcsufudk axmufjycJYonf/ yxrtcsufu tdE´d,wdkufwGif ajr,mqHk;½IH; rIrsm;ESifY a&cJjrpf vrf;aMumif;ajymif;rIwdkY tygt0if obm0ywf0ef;usifysufqD;rI rsm;aewJYtaMumif;/ 'kwd,tcsufu wpfOD;csif;wefzdk;ESifY aysmf&TifrI t"dyÜg,f zGifYqdkcsuftaMumif; tpnf;ta0;wGif ajymcJYonf/ olu &dk;&dk;&Sif;&Sif; wifjyonf/ usaemfwdkY wpfOD;csif;pDrSm tuefYtowfrJY wef;zdk;&Sdoavmuf txdcdkufvG,faom owÅ0grsm; jzpfwJYtaMumif;/ wpf cgoHk; tpm;tpmrsm;? wDADGaMumfjimrsm;? ZdrfcHum;rsm;? aemufqHk;ay: enf;ynmESifY zuf&Sif'DZdkif;rsm;udk pdwf tvdkvdkuf txdef;tuGyfrJY rufrufpufpuf roHk;oifYwJY taMumif;/ qif;&Jaom EdkifiHrsm;tzdkY zuf&Sif'DZdkif;topf ESifY aemufqHk;ay: ypönf;awGu ta&;rBuD;/ vlxkt wGuf tajccHvdktyfcsuf jznfhqnf;ay;zdkYu t"du pdefac:csuf jzpfvmaeonf/ aemufqHk;ay:yif topf opfawGaemuf vdkufjcif;u aysmf&TifauseyfrI wu,f ay;Edkifrnfr[kwf/ wdkif;jynfwdkif;&dS tpdk;&wdkif;u EdkifiH om;wdkif;&JU aumif;usKd;csrf;omtwGuf ta&;wBuD; aqmif&GufoifYaMumif; blwef0efBuD;csKyfu ajymcJY onf/ tck vlwdkif; odavmufygjyD/ tar&duefpwkdif w&m;vGefpm;oHk;rI (hyper-consumerism) u vlrIa&; rwnfNidrfrIudk jzpfay:aponf/ &efvdkrI? twÅavmb MuD;rI? txD;usefrI? tm;tifukefcef;wJYtxd tvkyf vkyfudkif&rI? aiGrSvGJNyD; b,ft&mrS wefzdk; rxm;rIawGqD


OD;wnfoGm;onf/ tar&duef jynfaxmifpkudk vTwftxifBuD; olrsm;tzdkY ,aeY tar&duefawG b,fvdkjyoemawG &ifqdkifaexdkfifMu&ovJqdkwm odxm;MuzdkYvdkrnf/ r&yf rem; xdk;ppfqifaewJY aMumfjimrsm;atmuf vlxktzdkY vl;vl;vdrfYvdrfY/ ukrÜPDBuD;rsm;rSm urÇmY qif;&Jol qif;&Jom;rsm;udk wpfa':vm ay;urf;pGefYMuJzdkY wGefYwdk ayr,fY? aMumfjimrsm;xJ oef;aygif;rsm; yHkatm jzKef;wD;NyD; vlwdkif;qDrS EIduf,lzdkY aeYpOf0efrav;vS/ 'gjzifY &kyfydkif;qdkif&m aumif;usKd;csrf;omESifY twl vlom;usef;rma&;? obm0ywf0ef;usif xdef; odrf;a&;? ,Ofaus;rI aysmufysufroGm;a&;? pdwfydkif;qdkif &m &ifYusufrI&Sda&;wdkY aygif;pyfxm;xm;rnfh ]pOfquf rjywf aysmf&TifrI} udk tm;vHk;twGuf b,fvdk xkwfvky f MurvJ/ blwefrSmawmY olenf;eJYol wpfEdkifiHvHk; aysmf &Tifcsrf;omzdkY tawmfc&D;a&mufaeonf/ jrpfudkjzwfjyD; a&tm;vQyfppf a&mif;csvdkY&wJY EdkifiHjcm;aiGeJY ynma&;? usef;rma&;? tajccH vdktyfcsufrsm;udk yHkrSef jznfhqnf; oGm;onf/ wdk;wufrI toD;tyGifYudk NrdKUjy aus;vuf a' opHk tvTmpHk cHpm;&atmif tpdk;&u pDrHonf/ odkY ESifY wdkif blweftwGuf pGefYpm;csufawG &SdaeOD;rnf/ urÇm

vHk;qdkif&m &moDOwk tajymif;tvJawGu blwef&JU pD;yGm;a&;ESifY a*[aA'udk jcdrf;ajcmuf vmEdkifonf/ a& &SnfwGif GNH u wdkif;jynfwGif usa&muf vmrnfh rjrifEdkifwJY ab;qdk;awGudk ausmfvTm; Edkifrnf vm;/ blwefEdkifiH qufvuf atmifjrifzdkY aomYcsuf u vuf&Sd GNH udk auseyfa&mifY&JraebJ a&&SnfcHjyD; usefEdkifiHrsm; tm;vHk;twGuf pHjyarmf',f jzpfvmzdkY BudK;pm;zdkYyif/ blwef&JU Ak'¨bmom todt& aysmf&TifrI qdkonfrSm ukefypnf;rsm; 0efaqmifrIvkyfief;rsm; u t"dur[kwf/ wpfOD;csif; twGif;pdwf oefYpifat;csrf;zdkY tjcm;olrsm;tay: tMuifem arwÅmyGm;rsm; apmifY a&SmufMu zdkYu tc&musonf/ blwefu olYc&D;udk qufvuf csDwufae onf/ usefurÇmYEdkifiHrsm;uvnf; blwefuae oifcef; pm,lp&mawG &SdaeygvdrfYrnf/ t*¾jref ( a'gufwm *sufz&Dqcsf rSm udkvHbD,m wuúodkvf pD;yGm;a&; ygarmu jzpfjyD;? ukvor* axmifpkESpf zGHjzdK;a&; yef;wdkifrsm;udk OD;aqmif yHkazmfaeol jzpfonf/) &nfnTef; / Growth in a Buddist Econaomy by Jeffery D.Sachs

wydkif;wp trSefrsm;

121


urÇm hq&mrsm;aeY txl;u@ jyefvnfxlaxmifrI ausmif;q&mrsm;ESihf tpjyK UNESCO, UNICEF, UNDP, ILO, EI

tMuD;tuJwdkY\ o0PfvTm 5 &uf? atmufwdkbm? 2010 ,aeY urÇmhq&mrsm;aeY tcgor,wGif q&mtm;vkH;udk *g&0 jyKtyfygonf/ q&mrsm;onf uav;wdkY\ b0udk ykHazmfay;Mu&mwGif ta&;ygaom tcef;u@rS yg0if aqmif&GufaeMu&onfh enf;wl ynmwwf vlYtzJGU tpnf; ay:xGef;vmapa&;twGuf t&dSeft[kefjzifh aqmif&Gufay;aeMuolrsm;vnf; jzpf Muygonf/ EkdifiHrsm;\ vlrIa&;? pD;yGm;a&; todynm zHGYNzdK;wdk;wufa&;wdkYtwGuf axmufyhHjznfhpGrf;EkdifNyD; ajymif;vJwdk;wufvmrIrsm;udkvnf; aqmif&Gufay; EkdifMuolrsm; jzpfMuygonf/ ,aeY q&mtajrmuftrsm;onf vGefuJ onfh pdefac:rIrsm;udk &ifqkdifMuHKawGU aeMu&NyD; cufcJ aom tajctaersm;wGif tvkyfvkyfudkif aeMu& ygonf/ qif;&JrJGawrIEIef; jrifhrm;aom vlYtzJGU tpnf;twGif;rS vkyfukdif aqmif&GufaeMu&NyD; pmoifcef; twGif;tjyifü tMurf;zufrI? ckduf&ef jzpfyGm;rIwdkYudkvnff; wm;qD;umuG,f ajz&Sif;ay;Mu &ygonf/ xdkYtjyif vkyfief;cGif twGif;rSmyif HIV ESifh AIDS wdkYaMumifh pdwf"mwf usqif;aeaom rdom;pk rsm;ESifh ausmif;om;ausmif;olrsm;tm; pdwf"mwfjr§ifh wifay;NyD; urÇmay: &dS 'ku©onf uav;oli,f 18

122

'or 5 oef;tm; ynmoif,lcGifh &&dSatmif MudK;yrf; aqmif&Gufay;aeMu&ygonf/ tjiif;yGm;rI? y#dyu© jzpfyGm;rI? oabmxm; uJGvJGrIrsm;ESifh &ifqdkif MuHKawGU aeMu&aom EkdifiHrsm;&dS q&mrsm;onf jyefvnf xlaxmifa&;ESifh jidrf;csrf;a&;wdkYudk zefwD; aqmif&Guf ay;Ekdifonfh ta&;ygolrsm;vnf; jzpfMuygonf/ uREkfyfwdkYonf q&mrsm;\ udk,fpGrf; ÓPfpGrf;jzifh vkHYvpdkufxkwf aqmif&Gufaejcif;wdkYudk xkwfazmf csD;usL; Mu&rnfjzpfygonf/ vkHjcHKa&; uif;rJhaom a'oESifh vlrIa&;? ynmEGrf;yg; tm;enf; aom a'orsm;odkY oGm;a&mufNyD; xdka'ocHwdkYtm; b0 om,m vSya&;twGuf aqmif&Guf ay;aeMuol trsKd;orD; q&mrrsm;\ tm;xkwfMudK;yrf; aqmif&Guf aerIrsm;udk xkwfazmf csD;usL; Mu&rnfjzpfonf/ y#dyu© tajctaersm;? ta&;ay: tajctaersm; ½kwfw&uf jzpfay: MuHKawGY&NyD; jyefvnf wnfjidrfpumvwGif jyefvnfxlaxmifa&; vkyfief;rsm; a&&SnfwnfwHh ckdifjrJa&;ESifh zHGYjzdK;wdk;wufa&; vkyfief;rsm; aqmif&Guf &mwGif q&mrsm;\ MudK;yrf;aqmif&GufrIu ta&;ygvS ygonf/ vGefcJhaom Zefe0g&DvwGif a[wDEkdifiHwGif jzpfyGm;cJhaom ajrivsifaMumifh wpfjrdKUvkH; ysufpD;


&onfhtjyif ausmif;om;aygif; okH;aomif;&Spfaxmif ESifh ausmif;q&mESifh ynma&;0efxrf;aygif; 1300 wdkY touftkd;tdrfrsm; qkH;½IH;cJh&ygonf/ ygupöwefEkdifiH wGifvnf; a&ab;tEÅ&m,f MuHKawGYae&ol oef;aygif; 20 &dS&m wpf0ufrSm uav;rsm;jzpfaMumif; ukvor*¾ rS cefYrSef;ygonf/ tqdkyg EkdifiH ESpfEkdifiHvkH;wGif vlom;csif; pmema&;vkyfief;ESifh jyefvnfxl axmifa&; vkyfief;rsm; MudK;yrf; aqmif&Guf&mü ynma&; pepfudk jyefvnf &Sifoefapjcif;onf ta&;ygvSaom OD;pm; ay; tpDtpOfjzpfygonf/ta&;ay:tajctaersm;wGif toufqkH;½IH; oGm;Mu&aom q&mrsm;\ wm0efodrIudk txl;*½kjyK csD;usL;tyfygonf/ &if;ESD;jr§KyfESH obm0ab;tEÅ&m,fESifh tjcm;aom ab; tEÅ&m,frsm; usa&mufaepOfESifh usa&mufjyD; tcsdefrsm;wGif q&mrsm;onf pOfqufrjywf ulnD tm;ay;NyD; pdwfaomu ylyefpdk;&drfrIrsm;udk ajzazsmuf ay;EkdifMuygonf/ tem*wftwGuf arQmfrSef;csuf ay;jcif;jzifhvnf;aumif;? ykHrSef pdwfcHpm;rI &&dSatmif todw&m;? qifjcifwkHw&m;rsm;udk pkpnf;ay;jcif; jzifhvnf;aumif; tm;ay; az;rMujyD; wdkufyJGrsm;? y#dyu©rsm;? obm0tEÅ&m,frsm;aMumifh tdk;rJhtdrfrJh jzpfay:vm&rI qdk;usKd;rsm;udk avsmhyg;ap&eftwGuf vnf; ulnD aqmif&Gufay;Muygonf/ qdk;&Gm;vSaom tMurf;zufrI odkYr[kwf aetdrftysuftpD;rsm;Mum; aexdkif&rIESifh rdom;pk0ifrsm; aysmufqkH;rI? qkH;½IH;rIrsm; MuHKawGYae&ojzifh pdwfaomu a0'emcHpm; aeMu& aom uav;rsm;ESihf vli,fvl&G,fav;rsm;udk pdwf oufomrI &&dSap&eftwGuf vkdtyfonfh vlrIa&; qdkif&m pdwfydkif;qdkif&m taxmuftyHhaumif;rsm;udk q&mrsm;uyhHydk;ay;Muygonf/vlrIa&;tusyftwnf; rsm; usa&mufNyD;onfh tajctaersm;wGif q&mrsm;udk taxmuftyHhay;jcif;onf jidrf;csrf;a&;ESifh zHGYNzdK;a&; twGuf &if;ESD;jr§KyfESHrIyif jzpfygonf/ tpdk;&rsm;onf ynma&;qdkif&m tokH;p&dwf? q&mtvkyfrsm;? vpmp&dwfrsm;ESifh aumif;rGefaom oifMum;rI? oif,lrI tajctaersm;udk tmrcHay;&ef

MudK;yrf;tm;xkwfrI jyKvkyfaeMucsdefwGif uREkfyfwdkYonf q&mhvkyfief;tay: urÇmBuD;\ pD;yGm;a&; aES;auG; usqif;aerI\ tusKd;oufa&mufrI jzpfEkdifajcrsm;udk tav;teuf xm;&rnf jzpfygonf/ vlYpGrf;tm; zHGHYjzdK;wdk;wufrItwGuf taxmuftul tjzpf ynma&; onf axmifpkESpf zHGYjzdK;wdk;wufrI &nfrSef;csufrsm; tm;vkH;ESifh vlwdkif;twGuf ynma&;qkdif&m OD;wnf csufrsm; tm;vkH; atmifjrif aygufajrmufa&;twGuf t"du aomhcsufjzpfygonf/ odkYaomfvnf; aumif;rGef pGm avhusifhay;xm;NyD; toufarG;0rf;ausmif;qdkif&m aphaqmfrIay;xm;onfh vkHavmufaom q&mrsm; r&dSvQif uREkfyfwdkYonf vGefcJhonfh 10 ESpfu jyKvkyf cJhaom urÇmhuav;rsm;ESifh vlki,frsm;twGuf urÇmh ynma&; nDvmcHu csrSwfcJhonfh uwdu0wfrsm;udk tcsdefwdktwGif; jydKvJoGm;apEkdifonfhtwGuf t&JpGefU aqmif&Gufovdk jzpfaeygonff/ tb,faMumifh qdk aomf q&mrsm;onf ynma&;pepf\ ESvkH;onf;yGwf jzpfaomaMumifhyif jzpfygonf/ apmifhxdef;vdkufem q&mrsm;\ toufarG;0rfausmif; tqifh ESifh ywfoufí 1966 ckESpf? atmufwdkbmv 5 &uf aeYwGif csrSwfcJhonfh ILO ESifh UNESCO tzJGYwdkY\ tMuHjyKcsufudk vnf;aumif;? tqifhjrifhynm oif Mum;ay;olrsm;\ toufarG;0rf;ausmif;tqifhESifh ywfoufNyD; 1997 ckESpf UNESCO tMuHjyKcsufudk vnf;aumif; apmifhxdef;vdkufemMuyg&ef uREkfyfwdkYtaejzifh wkdufwGef;tyfygonf/ tqdkyg tMuHjyKcsuf rsm;\ vlYusihf0wfqdkif&m pGrf;yum;onf tpOftjrJ tusKH;0ifvsuf &dSaeygao;onf/ tqifhtwef; edrfh jcif;? vpmenf;jcif;? vkyfudkifcGifh tajctae nHhzsif;jcif; wdkYonf q&mrsm;\ tcGifhtvrf;rsm;udk csKd;azmuf&m a&mufaeNyD; t&nftcsif;jynhf0aom vli,frsm;\ q&mvkyfvkdpdwfudk pdwfysuf tm;avsmhapygonf/ EkdifiHwum oabmwlnDrI jyKxm;Muonfh 2015 ckESpf ynma&; arQmfrSef;csufjynfhrDa&;twGuf urÇmay:wGif q&mtopf 10 'or 3 oef; vdktyfvsuf &dSae ao;aMumif; cefYrSef;xm;&dS&m azmfjyyg tajctaeudk

123


taumiftxnfazmf ay;&rnf jzpfygonf/ tvm;wl t&nftaoG; jynfhrDaom q&m rsm;tjzpf avhusifh ysKd;axmifay;jcif;uvnf; ta&; BuD;ygonf/ pepfwus avhusifhysKd;axmifay;NyD; vpm vkHavmufpGm ay;xm;onfh q&mrsm;onf oifhwifh aumif;rGefaom ynma&;udk ay;EkdifpGrf;&dSonfhtjyif EkdifiHom;tjzpfwnf&dSjcif;? jidrf;csrf;jcif;ESifh ,Ofaus;rI zvS,fjcif;wdkYtay: wefzdk;xm;rIudk wufMuGpGm jr§ifhwif ay;Ekdifolrsm; jzpfvmygonf/ odkYjzpfí EkdifiHawmf tpdk;& taejzifh q&mrsm; avhusifh ysKd;axmifa&;? q&m topfrsm; xyfrH cefYxm;a&;ESifh csD;jr§ifhrIrsm;ay;a&; wdkYtwGuf EkdifiHawmf\ rl0g' vkyfief;tpDtpOfrsm;? qufvuf &if;ESSD;jr§KyfESHrIrsm;wGif zHGYNzdK;NyD;rdwfzuftzJGYt pnf;rsm; taeESifh 0kdif;0ef; ulnDyhHydk; ay;Muyg&efvnf; wdkufwGef; EId;aqmftyfygonf/

q&mrsm;aeY wGif tEl;tnGwf arwåm&yfcH tyfygonf/ a&&Snf wnfwHhckdifjrJonfh tem*wfudk ykHazmf ay;Ekdifrnfh ynm ÓPf? A[kokw? uRrf;usifrIrsm;ESifh jynfhpkHaom? wm0effodpdwf&dSaom EkdifiHom;rsm; jzpfvmap&ef rsKd;qufopf vli,frsm;udk jyifqif ay;ae&olq&mrsm;tm;¤if;wdkY\wm0ef0wå&m;rsm;udk tjynfht0 xrf;aqmif&eftwGuf uREkfyfwdkYu oifh wifh aumif;rGef aom vkyfief;tajctae ay:atmif zefwD;ay;jcif;jzifh taumif;qkH; *kPfjyKEkdifygonf/ ,aeY 2010 jynfhESpf atmufwdkbmv 5 &ufaeY urÇmwpfvTm;ü q&mrsm;udk *kPfjyKonfhyJGwGif uREkfyf wdkYylaygif; yg0ifMuygpdkY/

taumiftxnfazmf xdkYtjyif q&mrsm;taeESifh ¤if;wkdY\qkH;jzwf csufrsm;udk ¤if;wdkY udk,fwdkif 'Drdkua&pDt& a&G;cs,f xm;onfh tzJGYtpnf;rsm;rS wqifh xkwfazmf ajym Mum;Edkifrnfh vlrIa&;qkdif&m aqG;aEG;rIrsm;udk taumif txnfazmf aqmif&GufoGm;Mu&efvnf; wdkufwGef; tyfygonf/ q&mrsm; rygbJESifh ynma&; jyKjyif ajymif;vJrIudk ykHazmf&ef rjzpfEkdifovdk ynma&; &nfrSef;csufrsm; jynfhrDatmifvnf; taumiftxnf azmf aqmif&GufEdkifrnf r[kwfygay/ urÇmtESHY&dS EkdifiHawmftpdk;&rsm;? &yf&Gm vlYtzJGYtpnf;rsm;? trsKd;om;a&;qkdif&mESifh tjynfjynf qdkif&m tzJGYtpnf;rsm; taejzifh q&mrsm;tay: uwd ay;xm;onfh tvkyfrsm;udk qufvufMudK;yrf; aqmif&GufoGm;Muyg&ef uREkfyfwdkYtaeESifh urÇmh

a&TUajymif; jrefrmausmif;q&mrsm; tpnf;t&Hk;rS urÇm h q&mrsm;aeY tcrf;tem; usif;yaeyHk (rJaqmuf) 124


Zmwdcsufa<u arG;&yfajr tvmc&D; a&umwmBuD;ay:rSmayhg q&mtdkwpfa,muf vrf;tavQmufeJY wnfhwnfh&ifqkdifwkd;rdw,f/ aEG;axG;wJhtNyKH;eJY ykckH;udktomxdNyD; ]rSwfrdvm;q&m}qkdawmh rsufESmudkvufumMunfhNyD; ][m} .... wJh awmfawmfeJY pum;rajymEkdif&Smbl;/ ESpfawGvJa[mif; tjzpfawGvJ ajymif;vmawmh (wpfcgu) q&mhwynfh pum;twefMumqkdcJhw,f/

urÇmhq&mrsm;aeY txl;u@

rSwfrSwf&& wefcl;v&JU ae0ifzsdK;zs wnae/

ESpfokH;q,feD;yg;u ausmif;om;b0ykH&dyfawG tvGrf;ajyayhgq&m&,f/ EGrf;yg;wJh ausmif;om; tdrfrSmac:NyD; ausmif;xm; om;orD;eJY rjcm; jyKpkvkdYxm; ([dkwkef;u) q&m q&mrawG[m (ckacwfrSmawmh) a&S;a[mif;ypönf;awGayhg q&m/ ausmif;vc ray;EkdifvkdY twef;ydkifq&m pufbD;cPiSm; taygifqkdif ajy;xm;NyD; pyfNzD;NzD; jyefvmwJh q&mhwynfhawG[mvJ vGrf;p&myJayhg q&m&,f/ &du©meJY odu©m ,SOfwJGvmNyDqkd&if&du©mr&Tifayr,fh 125


odu©mwif&wmvnf; &Sd&JU odu©mpifrS vdyfjym&TifrSm r[kwfvm; qkdwmvkd 0goem? apwem? tepfem *½kPm pwJh emawGeJY b0emcJhMuwJh (wpfcsdefu) q&mhwynfhawG[m (ckcgrSmawmh) tdrfrufawGygyJvm; q&m/ &SyftusÐ vnfuwkH; rNyKH;r&D wnfMunfwJh [efyefeJY tm;rmeftjynfh "m; vSH a0SYovkdyJ pGJepfatmif oifcJhMuwJh q&mhb0 [dkwkef;uawmh tm;rusrdcJhwm trSefyg/ t&G,f&vmwJh q&mhwynfhawGvJ jrufEka&Munf&SmMu&if; avmuZmwfckH b0tzkHzkHrSm wpfcsdKUu q&m0ef wpfcsdKUu AvmtcHG wcsdKUu tif*sifeD,m wcsdKUu oGifjyifryD&Sm wcsdKUu 0wfvkHb0 wcsdKUu cRwfcsKHus wcsdKUu t&m&Sd wcsdKUu Avmtwd wcsdKUu wyfrawmfom; wcsdKUu t&yfapmfum; wcsdKUu &JxJvdkuf wcsdKUu zJyJ½dkuf wcsdKUu wkdufum;toG,foG,f wcsdKUu qkdufum;crvG,f wcsdKUu usL&Sifq&m wcsdKUuawmh .... 126

wcsdKUu ykvif;axmif wcsdKUu yÍÆif;abmifayhg/ atmifjrifaewJhol aomifwifaewJhol aumif;pm;aewJhol acgif;yg;aewJhol BuD;yGm;aewJholawG &Sdovdk acs;iSm;aewJholawGvnf; &SdMuwmaygh q&m&,f/ tcktcsdefrSmawmh q&mhwynfhawG b,fb0a&mufa&muf ]tazsmuf t.x.u}rS q&m q&mrawG&JU *kPfaus;Zl; txl;atmufarhrdygw,f q&m&,f tNrJ owd&rdygw,f/ tazsmufNrdKU? tajccHynmtxufwef;ausmif; 10 Budrfajrmuf q&muefawmhyJG ausmif;om;a[mif;wpfOD;\ *kPfjyuAsmtm; rQa0vdkufygonf/


urÇmhq&mrsm;aeY txl;u@

eHeufrkd;aomuf tvif;a&mufaomf pdwfaemufaxGjym; aomuyGm;cJY tawG;&JUtawG; uav;&JU ta&; wpfaeY odkYr[kwf ta0;wmc&D; t&SnfMuD;av../ naeqnf;qm ae0ifcgrS Asmyg&SIyfaxG; uAsmawGa&;&if; ykHoGif;xkqpf tem*wftopfudk ryDa00g;ao;ayr,fh yDwdpm;oHk;vsuf yifhouf½dIufarm oufysif;aZmcs tdyfr&cJh/ b,fvkdyJjzpfjzpfy? q&m q&mrawG&JU O,smOfrSL;b0xJrSm b,fvkdyJpdwfyifyef; 'DuaeYu uav;awG[m tem*wftwGuf orkdif;armfuGef;opf pdkufxl&pfr,fY vlom;qefwJh vlom;av;awG jzpfvmOD;rSmygvm;vdkY awG;NyD; b0xJu b0awGta&; MunfEl;aecJhrdw,f/ / tdacsm (0gxem b0t&nftaoG;jr§ifhwifa&; oifwef;ausmif;? &aemif;NrdKU) 127


0,0vkH;av; 0dkif;0dkif;a&; uav;b0 tprSm uBuD; cacG; *i,f CBuD; i oli,fwef;b0eJY pcJhwm wqifhwufvm? ntcg vomomeJY? ynmazG&Sm q&mqkH;r? oifjyMum;em/ wcgw&H remcHvdk pdwfwkd pdwfysuf pdwfuGufcJhzl;? q&mOD;udk &ufvESpfa[mif; ESpfawGajymif;vm umvMumaomf ynmvnf;pkH? bJGUawG NcKHvTrf; vkyfief;cGifxJ a&mufawmhrS/

128

i,fu q&mawG aocsmqkH;r oGefoifjywJh b0wufvrf; atmifjrifyef;wkdif vSrf;udkifqGwfcsL vlwvkH; olwvkH; NyKH;yef;yGihfawG vdSIifawmhrS jrwfapwem jrwfq&mpum; em;vnfEkdifcJh&ygNyD/ um,uH 0pDuH raemuH uHwyg;yg; vGeftrSm;&Sd 0EÅmrdjzihf &Sdckd;uefawmh vkdufygonf/ aemifaemif (urÇmhq&mrsm;aeYrSm q&m q&mrrsm;udk *kPfjyKvQuf)


pmtkyu f usrudk q&mrvkyaf emf/q&mq&mrppfppfawG &JU yDwd[m bmeJYrSrvJEkdifbl;vdkY ajymjyaeovdkyJ cHpm;& ygw,f/ ]igBuD;vm&if q&mBuD;vkd aus;&Gm? a'oawG trsm;BuD;rSm pmvdkufoifr,f}vkdY tawG;pwpfp jzpfcJh& ygw,f/ usr&JU q&mrjzpfcsifwJh ajcvSrf;awGyg/ ckESpf wef;t&G,fa&mufvmawmh ausmif;pmtkyfxJuae q &mBuD;&JU &ifwGif;pum;awGudk xyfrH&if;ESD;cGihf&cJhjyefyg w,f/ ausmif;olb0rSm q&mBuD; OD;zkd;usm;&JU &ifxJu p um;awGudk q&m q&mrawG u olwkdY&JU&ifxJ ajymif;xnhf jyD; wqifhcH cHpm;rIuae vmwmqdkawmh usrpmzwf pOfu &wJhtodxuf ydkom aewmudk odcJh&ygw,f/ em; axmifvkdY ykdaumif;ygw,f/ 'g[mvnf; BuD;rSod&wmyg/ q&mBuD;[moloGm; av&m t&yfrSm vlawG&JU tm;udk; ,kHMunfrI &olwpfa,muf jzpf½kHomru cspfcifav;pm; rI cH&oljzpfcJhw,fqdkwm olY

usr q&mrsm; &m awGu usr&JUb0udk taumif;qkH; xkqpfay;cJhMuyg w,f/ Mum;q&mawGuawmh usr&JU pdwf"mwfudk xkqpf ay;cJhMuolrsm;yg/ q&mrsm;aeYrSm usr&JU Mum;q&mawG udk *g&0jyKyg&ap/ xkdq&mrsm;&JU xkqpfay;rIaMumifh q&mr vkyfcsifpdwfaygufvmykHuawmh usr av;pm; &aom q&mrsm; wpfOD;csif;pD usrb0xJrSm ta&;yg vmykHawG aMumifhygyJ/ xkdq&mrsm;uawmh .... yxrqkH; usr&UJ Mum;q&mu ouf&Sdxif&Sm; &if;ESD; cJholwpfa,mufawmh r[kwfygbl;/ usreJY pmzwf&if; &if;ESD;cGihf&wJh Mum;q&myg/ oluawmh q&mBuD;OD;zkd;usm; (ynma&;0efBuD;) yJ jzpfygw,f/ q&mBuD;&JU tw¬KyÜwåd

pmawGuwqihf odcJh&ygw,f/ at;at;jrifh usrvnf ; ol Y p mawG z wf & if ; uae olYudk av;pm;vmw,f/ olYudk rsufpdeJYwyftyfjrif NyD; &if;&if;ESD;ESD;pum;awGajymcsifpdwfawG jzpfvmcJhyg w,f/ tJ'Davmuftxdatmif usr q&mBuD;udk av;pm; wmyg/ 'kwd,tBudrfajrmuf q&mryJvkyfygvkdY ajymolu awmh wkdif;wyg;u q&mBuD;wpfOD;ygyJ/ tJ'Dq&mBuD;[m usr&JU 'kwd,ajrmuf av;pm;MunfndK&wJh q&mBuD;wpf OD;yg/ q&mBuD;udk usrjrifvnf; rjrifzl;ygbl;/ pmtkyfu rSwqihf av;pm;cGihf&olyg/ oluawmh jrefrmEkdifiHom; vnf; r[kwfygbl;/ vlrnf;ausmif;q&mwpfOD;yg/ tJ'D 129

urÇmhq&mrsm;aeY txl;u@

usrb0rSm q&mr ESpfBudrfjzpfcJhzl;ygw,f/ 'Dvdkyg yxrwpfBudrf pmoifjzpfoGm;wkef;uawmh oli,fcsif; awG wkdufwGef;csufaMumihf pmoifjzpfoGm;wmyg/ yxr wpfBudrf pmoifNyD;oGm;awmh ESpftwefMum em;aecJhygw,f/ 'kwd,tBudrf pmjyefoifjzpfoGm;wm uawmh usrwkdY jrefrmEdkifiHxJrSm &SdwJh usL&Sifrxm;EkdifwJh uav;awG&,f? vrf;ay:a&mufaewJh uav;awG? rdb&Sd awmh&Sdw,f ausmif;rxm;EkdifwJh uav;awG? taz tar rjynfhpkHvdkY ausmif;rxm;EkdifwJh uav;awGtwGuf vkdtyfcsufaMumihf q&mr jzpfoGm;cJh&wmyg/ usr q&mrwpf a,muf &JU pdwf"mwfjzpfvm wJhtxd usrudk oifMum; ay;aom q&m q&mrawG trsm;BuD; &Sdygw,f/ usr rSm oifq&m? jrifq&m? Mum;q&mqkdNyD; okH;rsdK; ydkif qkdifcJhygw,f/ q&m okH;rsdK; vkH;pDrS rwlnDwJh tjrif wrsdK;pDudk oifMum;cGihf &cJh ygw,f/ jrifq&meJY oifq


onf wwd,EkdifiHodkY oGm; a&muf tajccs&ef taMumif; zefvmcJhonf/ xkdtcsdefwGif BMWEC udk qufvuf OD; aqmifpDrHcefYcJG&efESihf ynma&; vkyfief;rsm;udk qufvuf vkyf aqmif&ef tvkyftrIaqmiftzJGUrS trsm; o abmwlnDcsufjzihf q&mrBuD; aemfazma& (pma&;ol) tm; a&G;cs,fwm0efay;cJhMuonf/ 2004 ckESpfrSpí BMWEC \ Ouú|ESihf aumfrwD 0ifwkdY\ tm;wufoa&mBudK;yrf;rI? ynma&;vkyfief;wdkY udk wpdkufrwfrwfvkyfaqmifrIrsm;aMumihf tzJGU0ifjzpfvkd Muaom ausmif;rsm;vnf; wkd;wufrsm;jym;vmcJhonf/ ,aeYwGif BMWEC onf tvSL&SifwkdY\ ,kHMunfrIudk &,lEkdifNyD;aemuf a&TUajymif;ausmif; 35ausmif;? IDP ausmif; 15ausmif;wkdYudk ausmif;vnfywfa&; b@m aiG &SmazGaxmufyHhay;Ekdifonfh tzJGUtpnf;tjzpfodkY a&mufvmcJhonf/ vuf&SdtcsdefwGif BMWEC tzJGU0if ausmif;aygif; 55ausmif;&SdaeNyD jzpfonf/ xkdYtjyif ynma&; vkyfief; rsm;udkvnf; rdrdwdkY ,cif&nf&G,fxm;onfxuf ydkrdk wkd;wufaumif;rGefatmif aqmif&GufEkdifcJhayonf/ ausmif;rsm;udk rlBudKrS txufwef;txd wdk;csJUzGihfvSpfEkdif cJhonfomru ausmif;rsm;tm;vkH; wajy;nD oif½dk;ñTef; wrf; tokH;jyKEkdif&ef t*Fvdyf? ocsFm? odyÜHESihf xkdif;bm omwkdYukd xkdif;ynma&;Xme MOE,WE wkdYESihf yl;aygif; n§dEdIif;um rlvwef;twGuf trsm;vufcHEkdifonfh oif ½dk;ñTef;wrf;wpf&yfudk aqmif&GufEkdifcJhonf/ xkdYtjyif ausmif;q&m q&mrrsm; t&nft csif;jr§ifhwifa&; oifwef;rsm;udkvnf; wpfESpfvQif t enf;qkH;ESpfBudrf vkyfaqmifay;cJhygonf/ xkdoifwef;wkdY wGif ausmif;tkyfBuD;rsm;twGuf ausmif;pDrH cefYcJGrIoif wef;? ausmif;q&m q&mrrsm;twGuf bmom&yfqkdif &moifwef;? oifMum; a&;enf;pepfoifwef;? rlBudKq&m q&mroifwef;rsm;tjyif Community Managment oifwef;vnf; yg0ifygonf/ xkdoifwef;rsm;udk jyKvkyf&eftwGuf WE (World Education), TOPS (Taipei Overseas Peace Education Service Area

158

twl yl;aygif;vkyfaqmifcJhyg onf/ vuf&Sdynma&;ausmif;rsm;onf w&m;r0ifynm oifMum;a&;pifwmrsm;tjzpfom xkdif;tmPmydkifrsm;u todtrSwfjyKxm;ygonf/ xkdYaMumifh xkdynma&;pifwm rsm;udk w&m;0iftodtrSwfjyKEkdifa&;? ynma&;tcGihft vrf;rsm; tjynfht0&&SdEkdifa&;twGuf xkdif; MOE ESihft wl rkduf*&rfhynma&; rl0g'wpf&yfa&;qJGum xkdif;ynm a&;0efBuD;rSwqifh xkdif;tpdk;&xH wifjyawmif;qkdcJhyg onf/ vuf&Sd tcsdefwGif xkdif;tpdk;&rS todtrSwf jyK wkefYjyefrIudk arQmfvifhae&qJ jzpf onf/

]]vlxkudk,fpm;jyKtzGJYtnf;rsm;? jynfya&muf EkdifiHa&;? ynma&;paom tzJGUtpnf;rsm;rSmvnf; BMWEC ESihf rkduf*&rfh ynma&;udk tm½kHrjyKEkdif½kHomru vufawGUtm;jzihf OD;aqmifay;EkdifrI? yHhydk;EkdifrI vGefpGm tm;enf;vSayonf/

}}

Migrant Advocacy ESihf Awareness rsm;udkvnf; EkdifiHwumtqihftxd aqmif&GufcJhygonf/ tjcm;aom u@rsm;jzpfonfh usef;rma&;? vlrIa&;? uav;ol i,frsm;apmihfa&Smufa&;ESihf oufqkdifaom vkyfief;rsm; udkvnf; NGO, CBO tzJGUtpnf;rsm;ESifhtwl wuf<u pGm yl;aygif;aqmif&GufcJhonf/ ,ckqkdvQif BMWEC tzGJUtaejzihf oufwrf; q,fpkESpf wpfESpfudk ausmfjzwf cJhNyD; jzpfonf/ vdktyfcsufrsm;? tcuftcJrsm;udk &ifqkdifcJh&onfrsm;&Sdovkd? rdrdwkdY arQmfrSef;xm;onfh twkdif; atmifjrifrIrsm;pGmudkvnf; &&SdcJhayonf/ rdrdEkdifiH r[kwfaom EkdifiHwpfckwGif þrQavmuf rsm;jym;onfh ausmif;rsm;jzihf xkxnfBuD;rm;aom ynm a&;vkyfief; Service), MECC, Tak rsm;udk vGwfvGwfvyfvyf vkyfaqmifEkdifonfrSm tHhMo Office 2 (MOE) wdkY ESifh p&m wkd;wufrIjy,k*fwpfckyif r[kwfyg vm;/


q&mBuD;udkvnf; olY&JU twKyÜwådpmtkyfuae qkHpnf; cGihf&wmyg/ q&mhemrnfuawmh vlrnf;ausmif;q&m bGwfumwD 0g&SifwefyJ jzpfygw,f/ olYb0[m tifrwef av;pm;zkdY aumif;ygw,f/ q&mBuD; OD;zkd;usm;eJYvnf; qifwlygw,f/ vlrsdK;twGuf wkdufyGJ0if q&myg/ tJ'Dtcsdeftcgwkef;u vlrnf;awG[m uRefb0u ae rvGwfajrmufMuao;ygbl;/ 'gawGudk ausmfjzwfNyD; twGef;twkduf? twkduftcdkuf 'PfawGudk jzwfoef; &if qkdifNyD; olYvlrsdK;awGudk tvif; jycJhwJh q&myg/ udk,fhvlrsdK;? udk,fhtcGihfta&;udk ynmeJY b,fvkd wkduf,lvkdY&w,f qkdwmudk ,aeYynmwwf oGm;MuwJh vlrnf;awGeJY oufaojyvkdY&ygw,f/ urÇmhq&mrsm;aeY[molYaMumihf ay:aygufvmw,fvkdY usr wpdwfwa'o odcJh&ygw,f (usrMum;zl;wmudk ajymwmyg)/ q&mBuD; bGwfumwD 0g&Sifwef[m olYvlrsdK;awGudk vrf;jyzdkY ausmif;aqmufcsifcJhygw,f/ q&mjzpfcsifcJhyg w,f/ 'DtwGuf olynmwwf&ygr,f/ olynmwwfcJh wm[m tvG,fwul&&SdwJh ynmawmh r[kwfygbl;/ ausmif;wufae&if; olYvufxJrSm ydkufqHr&SdvdkY ausmif;xGufcJh&rIawGvnf; BuKHcJh&ygw,f/ olYvlrsdK; vlrnf;awGtwGufyJ tm½kHpkdufolyg/ tJ'D q&mBuD;&JU pdwf"mwfukd av;pm;wmwpfcku olYausmif;BuD; wpfck jzpf zkdYudk olYausmif;u uav;awG&JU acR;awGeJY wnf aqmuf cJholyg/ uav;awG[m olwkdYaewJh ausmif;udk olwkdYbm omwefzkd;xm;wwfatmif OD;aqmifvrf;jy ay;cJholyg/ olYausmif;BuD;aqmufzkdY uav;awGudk,fwkdif tkwfcJ zkwfNyD; ausmif;aqmufcJhwmyg/ tkwfcJtusdK; tyJhudk b,fae&mrSm okH;vdkY&w,fqkdwmutp vrf;jy ay;cJhol q&mBuD;yg/ q&mBuD;bGwfumwD 0g&Sifwefudk usr jrifzl;csifyg w,f? qkHzl;csifygw,f/ 'gayrJY rjzpfEkdifawmhygbl;/ olr&Sdawmhygbl;/ olYausmif;BuD;uawmh &Sdaewkef;ygyJ/ i,fi,fwkef;uykHjyifawGxJuvkd]b,fEkdifiHoGm;csif ygovJoifhudktcGihfta&;wpfckay;r,fvkdY}ajymvmr,f qkd&ifawmhjzihf ]q&mBuD;bGwfum&wD 0g&Sifwef wnf axmifcJhwJhausmif;BuD;udk oGm;csifygw,f}vkdY usr pdwf ul;,OfcJhzl;ygw,f/ olY"gwfykH&,f? olYausmif;&,fudk pm tkyfxJrSm awGUvdkuf&vdkYygyJ/ wu,fyg? wu,fudkoGm; a&muf MunfhcsifwJhpdwful;yg/ usrudk,fwkdif tJ'DtcGifht 130

]]q&mBuD;yavwkd&JUausmif;cef;[m vSywJhyef;cif;BuD;eJYwlaevkdY usroifcJh&wJh jrefrmuAsmxJu av;armifhpHausmif; uAsmav;udk owd&rdoGm;ygw,f .. .

}}

vrf;rsdK;udk ,aeYwkdif apmihfarQmfaewkef;ygyJ/ q&mBuD; bGwfum&wD 0g&Sifwef wnfaxmifcJhwJhausmif;rsdK; usr wnfaqmufcsifygw,f/ tJ'Dvkdausmif;rsdK; usr ydkifqkdif csifygw,f/ tJ'Dausmif;cef;xJrSm usraecJhwJh awmifwef; BuD;awG Mum;xJu rdbrJhoGm;wJh uav;awG&,f? em*pf aMumifh tkd;aysmuf? tdrfaysmuf? rdbaysmufoGm;wJh u av;awGudk usraqmufxm;wJh ausmif;xJrSm xnhfxm; csifygw,f/ olwkdYvufeJYpdkufwJh pdkufcif;BuD;udk jrifcsifygw,f/ olwkdYvufeJYaqmufwJh ausmif;BuD;udk olwkdYudk,f wkdif&Sd aeapcsifygw,f/ olwkdYav;awG olwkdYbmom udk,fh ukdudk,f ,kHMunfrI&SdwJh pdwfawGudk ydkifqkdifapcsifygNyD/ usrtm;uswJh q&mBuD; bGwfum&wD 0g&Sifwefvkd ausmif;BuD;rsdK; usrydkifqkdifcGihf&r,fqdkwm ,kHMunfae ygw,f/ q&mr jzpf½kHruyJ ausmif;ygwnfaxmifjzpfoGm;wJh txd pdwf"mwfjr§ihfwifay;cJholuawmh usr&JU wwd, ajrmufq&mBuD; yavwkdygyJ/ yavwkd&JU ausmif;av;udk usr rjrifzl;ygbl;/ usr pdwful;eJYykHazmfMunfhaewmyg/ t&rf;udk vGwfvyfw,f? ayghyg;w,f? cspfp&maumif; w,f? aysmf&TifrI&o tjynfh&Sdw,f/ pmoifvkdY oifoGm;rSef; rodwJh ykHpHav;ygyJwJh?/ tJ'Dpmtkyfav;udk zwfNyD;csdefupNyD; usr ausmif; cef;av;wpfck ydkifqkdifcJhwmygyJ/ q&mBuD; yavwkd&JU ausmif;cef;[m vSywJh yef;cif;BuD;eJY wlaevdrfhr,fvkdY xifygw,f/ usrwkdY oifcJh&wJh jrefrmuAsmxJu


olvnf;jzpfwJh q&mBuD;uawmh q&matmifoif;ygyJ/ q&matmifoif;u wu,fawmfcJholyg/ ynmay;awG vnf; trsm;BuD; a&;om;cJholyg/ q&matmifoif;&JU ]uefY ulvufvSnfh} pmtkyfudk usrtESpfoufqkH;ygyJ/ usr odrf;xm;qJyg/ uav;awG udkifwG,fykHudk uGufuGuf uGif;uGif;BuD;udk a&;om;xm;wm ESpfoufp&mygyJ/ tckqkd&if 'DbufvGwfajrmufe,fajrrSm ynma&;eJY ywfoufNyD; a&;om;aeMuwJh q&m q&mr tajrmuft rsm;&SdaeMuygNyD/ tJ'D q&m q&mrrsm;&JU pmawGudkvnf; usr zwfjzpfygw,f/ 'Dbufa&muf q&mrsm;&JU jzwfoef; rIrSmvnf; BuD;us,fcrf;em;wJh awG;ac:rIawG? jrefrmjynf tem*wf wkdif;&if;om;awGtay: pmemem;vnfpGm 'Drkd ua&pD ynma&;jzpfzkdY BudK;yrf;aeMuolawGudk usrtxl; yJ av;pm;pdwf jzpf&ygw,f/ xkdq&mrsm;ESihf usr\ oifq&m? jrifq&m? Mum;q &mrsm;tm;vkH;udk þae&mrS *g&0jyK ylaZmfuefawmhvdkuf ygw,f/ usrtm; oifMum;ay;cJhaom q&m q&mrrsm; tm; vkH;wdkY udk,fpdwfESpfjzmusrf;rm csrf;omMuygap/ av;pm;vsuf at;at;jrihf

131

urÇmhq&mrsm;aeY txl;u@

av;armifhpHausmif; uAsmav;udk owd&rdoGm;jzpfyg w,f/ uAsmq&mwifrkd;&JU qGrf;tkyfeDeDuAsmeJY oajyoD; rSnhfuAsmav;udkvnf; owd&vdkufrdygawmhw,f/ q &mBuD; yavwkdu pmroifbJ ausmif;aysmfatmif oifcJh NyD;rS ausmif;oGm;csifpdwfaygufvmNyD; pmoifcsifpdwfjzpf atmif oifMum;cJhwJhausmif;udk usrcspfw,f/ q&mBuD; yavwkdaMumihf usrrlBudKausmif;av;udk bmawGvkyf r,f? b,fvdkoifr,fqkdwJh tawG;pawG&cJhw,fav/ uav;awGudk usr r½dkufzl;cJhygbl;/ 'g[m q&mBuD; yavwkdudk tm;usvkdYygyJ/ olYwnfaqmufrI&JU atmifjrif rIudk ,aeY usrwkdY q&m q&mrawGMum;rSm tjiif;yGm; aeMuqJygyJ/ vkyfMunfhaeMuqJygyJ/ tkda[mif;roGm; ao;ygbl;/ qufvufjiif;ckef&if; wkd;wufrIawGudk avh vm&if; ol[m wavQmufvkH; uyfNid vkdufygaeOD;r,f qkdwm usr odygw,f/ usr ausmif;okH;Budrf axmifcJhzl;ygw,f/ rlBudKausmif; uav;udk yxrqkH; axmifcJhwmyg/ aemufwpfBudrfu awmh udk,fydkifausmif;vkdYac:rvm;? usL&SifvdkYyJ ac:&r vm; ausmif;av;udk axmifcJhygao;w,f/ aemufqkH; wpfBudrf axmifcJhwJhausmif;av;uawmh ,aeYxd ouf &Sdxif&Sm; jrefrmEkdifiHxJrSm &Sdaewkef;ygyJ/ ausmif;uav; r[kwfawmhygbl;/ vli,fawG&JU toufarG;rIoifwef; ausmif;BuD; jzpfaeygNyD/ aemufqkH;tBudrf wnfaxmifcJhwJhausmif;u usr wpfa,mufxJ wnfaxmifcJhwm r[kwfygbl;/ q&m q&mr tajrmuftrsm;eJY tvSL&Sif (Donor)wpfOD;&JU tultnDeJY touf0ifoGm;cJhwJh ausmif;uav;ygyJ/ tJ'DtvSL&SifBuD;[mvnf; uifqm a&m*geJY uG,fvGef oGm; cJhygNyD/ tck usra&;om;ol q&mawGuawmh ouf&Sdxif &Sm;&SdaeolawG wpfa,mufrS r[kwfMuygbl;/ 'gayrJY olwdkY[m usrtwGufawmh ,aeYxufxd touf&Sif? touf0ifaeMuwkef;yJ jzpfygw,f/ usrtwGufawmh tJ'Dq&mawG[m pHjyq&mawGyJ jzpfMuygw,f/ olwkdY [m usrcspfaom q&mrsm;jzpfMuygw,f/ olwkdYawG[m pmtkyfxJu usr&JU q&mawGyJ jzpfMuygw,f/ pmtkyf awGxJu q&mawG[mvnf; usrb0&JU pdwf"mwfawG udk t&m&mudk ajymif;vJay;EkdifolawG jzpfygw,f/ pwkw¦ajrmuf q&mvnf;jzpf? ouf&Sdxif&Sm;&Sdae


ab;&ef qD;um jrwfq&mudk rarhEkdifyg xaemif; usr i,f&G,fpOf ynmoifMum;cJh&pOfu uHMur®m&JU aus;Zl;aMumifh q&morm;*kPfeJY tvGefudk jynfhpkHaom q&mwpfa,mufESihf ynmoifMum;cGihf&cJhygonf/ usrwkdY EkdifiH&JU cspfp&m? wefzkd;xm;p&m ,Ofaus;rIt& udk,fhudkynmoifay;wJh q&mawG[m rdbeJY w*kdPf;wnf;qkdwJh qkH;ryJhjyifrIawGatmufrSm usr aexkdifBuD;jyif;cJh&onf/ xkdYtwl oli,fwef; uav;upNyD; wuúodkvf a&mufonftxd ynmoif Mum;ay;wJh q&maygif;rsm;pGmxJrSm usrwkdYu zcifwpf a,mufvkda&mq&mwpfa,mufvdkygcspfcifav;pm;&NyD;? q&muvnf; wynfhawGudk om;orD;awGvkdwrsdK; wynfhwyef;vkdwzkH tpOfwefzkd;xm;jr§ifhwifay;wwfwJh jrwfaomq&mwa,muf taMumif;udk jyefvnf rQa0 csifygonf/ i,fpOfb0 ajrvwfa'o tv,fwef;ausmif; av;&SdwJh &Gmuav;rSm arG;zGm;BuD;jyif;cGihf&onfhtwGuf ausmif;r&Sdaom&Gmrsm;rS uav;rsm;ESihf EdIif;,SOfvQif usr t&rf;uHaumif;cJhonf[k udk,fhudk,fukd,f rSwf,lcJh onf/ tnmajrvwfa'oqkdonfrSmvnf; rkd;acgifa&

132

&Sm;a'ojzpfojzihf tvGefudk yljyif;vSonf/ 'ghtjyif qif;&JwGif;eufonfuvnf; a'oaejynfolvlxk t Mum;rSm wef;wlnDrQaeav&JU/ 'Dvdk ajcmufajcmufuyf uyf &Gmuav;awGrSm ausmif;q&mvmvkyfzkdYuvnf; awmf½kH0goem tepfemESihf pmvmoifay;EkdifzkdY vG,ful cJh[efawmh rwlygbl;/ q&mq&mrawGa&mufvm? tvGefqkH; ESpfESpf avmufqkd jyefajymif;oGm;qkdwJh oHo&m0JxJrSm ausmif; ol ausmif;om;awG w0Jwnf;&,fwJh wvnfvnfyg/ 'Dvkd w0Jvnfvnf b0xJrSmyJ usrESihf taygif;tazmf rsm; usifvnfusufpm;cJh&onf/ usrwkdYwifyJvm; r[kwfyg bl;/ usrwkdY&JU aemifawmfh aemifawmfawGvnf; 'DoHo &mudk jzwfoef;ausmfvTm;cJh&onf/ wcgw&Hawmh tvGef uHaumif;vSpGm &Sm;&Sm;yg;yg; q&m q&mrrsm; vnf; &GmwGif tajccsaeavmufatmifyif ESpftMum BuD; aexkdif&if; ynmoifay;cJhwmawGudkvnf; awGU BuKH&wwfonf/ rSwfrSwf&& usr 6wef; wufonfhESpfu usrwkdY cspfcif&aom usrwkdY\ twef;ydkifq&m ajrvwfNrdKUu


vnf; &Dcsifjzpfaeonfht&G,fr[kwv f m;/ qkdawmh wpf vrf;vkH; ½Iyf,Swfcwfayhg/ pmMunfhwkdufwGif pma&;ud&d,mrsm; a&mif;ay; rnfh q&monf usrwdkY &if;ESD;pGJ q&mjzpfrnf[k twyfpJGí ykdufqHrygbJESihf ta<u;0,frnfqkdum okH;av; a,muf &J&J0Hh0Hhyif csw D ufcJhMuonf/ txufrSm ajymcJhovkdyJ q,fausmfoufwkdY xkH;pH vufvIyfvIyf yg;pyfvIyfvIyfESihfaygh/ wu,fwrf; pmMunfhwkduf avSum;ay:wuf&ef [efjyifpOfrSmyif avSum;xdyf wHcg;rBuD;udk ausmay;NyD; pm;yJGwGif pmawGa&;aeonfh usrwkdY&JU q&mtopfjzpf

txufwef;jytjzpf &mxl;wkd;&ef rauG;NrdKUwGif pmar;yGJoGm;ajzwkdif; wynfhawGpm;zkdY rauG;rS emrnfBuD; pdefjrifhyJvdyf 0,fvmwwfcJhaom q&m? ausmif;ydwf&ufrsm;wGif t&ufrl;atmif aomufwwfaom q&m ...

urÇmhq&mrsm;aeY txl;u@

av;odkY ajymif;a&TUoGm;ojzihf wwef;vkH; twef;ydkifr&SdbJ &ifuGJyufvufjzifh twef;ydkifq&mtm; vGrf;qGwfae aom umvyifjzpfonf/ q&majymif;cgeD; EIwfqufyJGü EIwfqufpum;ajympOfuvnf; tuJydkaom usrESihf ol i,fcsif;wpk idkvdkufonfrSm rnfonfhq&mrS acsmhr& jzpfcJhonf/ udk,fwkdifvnf; 0rf;enf;aeqJ umvjzpfonf/ rlvwef; t&G,fuwnf;u q&mwa,mufudk cJG&wkdif; cHpm;&onfh cHpm;csufrsm;udk usrwkdYawG quf vuf &ifrqkdifcsifawmhaom tcsdefwGif jyefvnfMuHK awGU&jcif; jzpfonf/ wcsdefwnf; aemufxyfa&mufvm rnfh usrwkdY&JU twef;ydkifq&mu t&ifq&mvkd oabm aumif;yghrvm;? pmoifaumif;yghrvm;? &Gmausmif;rSm ausmif;tdyf ausmif;pm;eJY pmvmoifEkdifyghrvm;? &GmrSm aeaysmfyghrvm;qkdwJh vm;aygif;rsm;pGmeJY usrwkdY\ pdk;&drf ylyefrIrsm; i,fxdyfokdY wufaqmifhaeaom umvjzpf onf/ arQmfaeayr,fh awmfawmfeJY ay:rvmwJh q&m topfaMumihf tpm;xkd;q&mawGvnf; 0ifNyD; pmoif aeNyDqkdawmh usrwkdYvnf; uav;yDyD arharhaysmuf aysmufyJ jzpfoGm;onf/ vmwJhq&mudkyJ vufcH&rSmayhg/ jiif;cGihfrS r&SdwmbJqkdNyD;awmhvnf; pdwfavQmhoGm;Mu [efwlonf/ b,folrS bmpum;rS rpyfawmhbJ ae onfhtcsdefwGifrS q&mtopfudk rxifrSwfaomtcsdef? rxifrSwfaomae&mwGif awUG qkHcJh&onf/ xkdpOfu usrwkdYausmif;rsm;wGif jrefrmjynf\ xkH;pH twkdif; ausmif;0ifaMu;rsm; ay;oGif;pOf ay;xm;aom A vmpmtkyf(vufa&;)rsm; ukefoGm;ygu &efykHaiGtwGuf [kqkdaom ausmif;rSa&mif;onfh pmtkyf? cJwHESifh aywH rsm;udk vkdtyfvQif ausmif;om;rsm;rS 0,f,lokH;pJGMu&yg onf/ ZGef? Zlvdkif jzpfayr,fh ajrvwfyDyD tvGefudkyljyif; wJh aeYvnfrkefYpm;qif;csdefwGif usrESihf usroli,fcsif; wpfpk pma&;ud&d,mrsm; a&mif;ay;onf[k ajymxm; aom pmMunfhwkdufokdY oGm;Muygonf/ pmMunfhwkdufwGif pma&;ud&d,mrsm;udk ausmif; om;rsm;tm; pmMunfhwkduf wm0ef,laom q&mwpfOD; OD;ua&mif;ay;avh&Sdonf/xkdodkYvkdtyfonfrsm;0,f&ef csDwufoGm;onfh usrwkdYwpfpkonfvnf; q,fausmf ouft&G,f tv,fwef; ausmif;olawG jzpfonfh tavQmuf opf&GufvIyfvnf; &D (&,f)csif? avwkduf

[efwlol rsufESmopfq&mudk &ifqkdifvkduf&wmygyJ/ wpfa,mufESihf wpfa,muf [kdqdwf'Dqdwf? ajcwkdYvuf wkdYvkyf&if; toHrxGufatmif pum;ajymMuonf/ toHrxGufatmifqkdayr,fh wD;wkd;wD;wkd; ozef;ydk;aygh/ ]a[m [dkrSmMunfhOD; wkdYpmMunfhwkdufrIvnf; r [kwfbl;[} ]tif; q&m topfvm; rodbl;aemf} ][if; vmw,fvkdYvnf; rMum;ao;ygbl;} ]jzpfEdkifw,f igwkdYudk rajymao;wmyJ aer,f? 'Dq &mudk wdkYawGwpfa,mufrS rodwmBuD;udk pmMunfhwkduf xJrSm rdefYrdefYBuD; pmxkdifa&;aewm q&mjzpfvkdY aerSmaygh b,f &Gmom;u vmaeyghrvJ} ]tif; [kwfrSm olYMunfh&wm &Gmom;ykHvnf; rayguf ygbl;} 133


aemufawmh q&mtopfjzpfrSmyg[laom tqkdudk tm;vkH;u axmufcHMu&if;eJY ][if; q&mu vSvnf;r vSbl;? oabma&maumif;yghrvm;? t&ifwkdY q&mvdk pmoifa&m aumif;yghrvm;rodbl;? Mum;xJu t½dkuf Murf;&ifawmhvm; trav; igawmh ausmcsrf;w,f}[k wpfa,mufwpfaygufjzihf twif;vkajymum .. usrwkdYtm;vkH; rodao;aom q&mtm; cspfjcif;? rkef;jcif;uif;uif;ESihf jypfaumESpfaum a0zefvkdufMu wmu q&mrMum;bl;xifí jzpfonf/ wu,fwrf;awmh tvGefyg;eyfvSNyD; tawGUtBuKHrsm;aom ausmif;q&mh em;yDyD usrwkdY ozef;ydk;vkyfaewm tm;vkH;udk taot csm Mum;aerSm trSefyifjzpfonf ('guvnf; udk,fwkdif ausmif;q&mr vkyfygrS odvm&aom vufawGUtawGUt BuKHt& jzpfonf) / aemufqkH;awmh q&mu aemufjyef vSnfhum ] nnf;wkdY bmawGajymaeMuwmvJ}[laom toHjymjym udk Mum;vkduf&rSyJ usrwkdYtm;vkH; rD;udka&eJY Nidrf;vkduf ovkd NidrfoGm;awmhwmygyJ/ ]atmf ar;aewm rMum;bl; vm;? nnf;wkdY 'DudkbmvmvkyfwmvJ} qkdwJh rjyif;r aysmhwJh q&m&JU avoHudk b,folurSvJ jyefrajym&Jaom usroli,fcsif;rsm;u usrausmukdom ukwfvkdY aeMu onf/ oabmu usru aywHESihf rifacsmif; vkdcsifol jzpfwJhtwGuf olwkdYu usr&JUtazmfawG? usrom um, uH&Sif ajzvkdufqkdonfhoabm/ usrvnf; udk,fhudk,fudk,f &Jaq;wifum ]usr wkdY aywHeJYrifacsmif; 0,fcsifvkdYyg q&m}[k aMumuf[ef rjybJ av;av;pm;pm; jyefajymcJhwm/ 'Dawmh q&mu ] vmcJh wufvmcJh}whJ/ cufwmu ydkufqHrygwJhtwGuf q&mtopfqDrSm b,fvdk ta<u;0,frvJqkdwJh tawG; u acgif;udk'def;ueJ wufaqmifhwmygyJ/ ]&ygw,fq&m aemufrS vmcJhygr,f} qkdawmh ]vm cJhygat nnf;wkdYu ighudk pyg,f&S,ftwif;tkyfNyD; ckrS aMumufaeMuw,fayghav} qkdawmh ]r[kwfygbl;q&m} [k usruyJ oGufoGufvufvuf jyefajzcJhwm/ ]'gqdk vmcJh aywHvma&G;} vnf;qkda&m usrwkdYtajctaeu ydkufqHrygvnf; qkH;jzwfcJhwJhtwkdif; ta<u;0,fzkdYuvJG vkdY aemufjyefqkwfvkdY r&awmhay/ aemufqkH;awmh tusdK;taMumif; ajymjyNyD; 0,f r,f[k pdwfwif;um usryif OD;aqmifwufoGm;NyD; q&m 134

q&mESihfwynfhMum; ,kHMunfrIawG wnfaqmufxm;EkdifcJh&if udk,fh0ef;usifrSm jzpfay:vmwwfwJh avmu&JU jyóem tBuD;tvwfawGudkvnf; q&mawGu wm0ef,l 0ifa&mufxdef;odrf; ay;Ekdifwmw,f? tJ'Dwm0efcHrIawGuwqihf tem*wfvli,fawGtwGuf olwdkYb0udk ,kHMunfrI&Sd&SdeJY qufvufavQmufvSrf;Ekdifatmif yHhydk;ay;Ekdifw,f/


ausmif;ol ausmif;om;&,fvdkY rcJGjcm;bJ wef;wl &nfwl qufqHwwfwJh? pufbD;udk pufydef;vdkY yaqmuf oHygygjzihf ac:wwfaomq&m? txufwef;jytjzpf &m xl;wkd;&ef rauG;NrdKUwGif pmar;yJGoGm;ajzwkdif; wynfhawG pm;zkdY rauG;rS emrnfBuD; pdefjrifhyJvdyf 0,fvmwwfcJh aomq&m? ausmif;ydwf&ufrsm;wGif t&ufrl;atmif aomufwwfaom q&m? wynfhawGpum;udk em;axmif NyD; t&ufjzwfzkdY BudK;pm;aom q&m? vrf;avQmuf&if yk qkd;&Snf&Snf0wfNyD; ykqkd;atmufp wpfpavmuf vuft zsm;av;jzihfqJGum vrf;avQmufwwfaom q&mu usrwkdYESifh wpwp t&if;tESD;ydkvmcJhonf/ xkdYtjyif pmawmfatmif ? pmBudK;pm;atmif qkH;ry JY jyifBudrf;armif;wwfaom q&mu ocsFmoif&mwGif vnf; tvGefawmfygonf/ q&m\ toiftjyaumif; rIrsm;aMumifh usr pdwf0ifpm;rI tvGefenf;aom ocsFm bmom (txl;ojzihf ocsFmtwJG 2) udk pdwf0ifpm; vmatmif oifjyay;wJhq&m? aemuf&GmrSm &Gmom;awG&JU oma&;? ema&;rSeforQ &Gmaygufq&mwa,mufvkd rnnf;rjiL vkdufvHvkyfaqmif wmawGuvnf; q&mhudk usrwkdY wynfhawGomru? wpf&GmvkH; tcspfydkcJhMuwm jzpfonf/ &Gmom;awGudk b,favmufyJ cspfygap?olYwynfh awG tay: tjrifapmif;wJh tajymrsdK;udk tajymawmif rcHbJ q&myDyD wynfhom; csif;tay: ,kHMunfrIawGjy&if; &yfcHumuG,fcJhwmawGu wu,hf&Sm;yg; q&mwpf a,mufvkd jzpfapcJhonf/ xkdokdY &yfcHumuG,f&if;ESihfyif wcsdefwnf;wGif wynfhawG ynmBudK;pm;&ef enf;aygif;pkH okH;í tm½kHoGif; ay;EkdifcJhonf/ wcgw&H q&maumif;awGeJYawGUovkd usrwkdYvkd rdef;uav; ausmif;olawGudkac:NyD; q&m tausmwuf vkdY ESdyfay;yg[k ajymqkdqufqHcdkif;avh&Sdaom q&mwpf a,mufaMumihf usrwkdY tvdktavsmuf pdwfroufom jzpfvmawmh rjzpfompGm q&mhtm; zGihfajymjycJhonf/ tJ'Dq&mtm; usrwdkYa&SUrSmyif q&mu tausmwuf wwfw,faemf? a,musfm;av; wynfhawGudk ulnD cdkif;&if ykdaumif;wmayhgq&m olwkdYu oefvnf;oefrm Muw,f[k yGihfyGihfvif;vif; tBuHay;&if; usrwkdYudk um uG,fay;wwfonf/ txl;ojzihf rdef;uav;rsm;twGuf t&m&m tuefY 135

urÇmhq&mrsm;aeY txl;u@

qDoGm;cJh&onf/ teD;uyf MunfhvkdufrS qHyifwkdwkd n§yfxm;NyD; yifeDa&mif &SyftusÐ vuf&SnfeJY ykqkd;pdrf; 0wfxm;wJh ½kyfracsm tom;rjzLayr,fh rndKvGef; aom t&G,fcwfvwfvwfq&mudk aemufausmrS Munfh&if; twif;tkyfcJhaom usrwdkY taotcsm MunfhcGifh &cJhwm yg/ usrwkdYausmif;u rsufESmMuufr&SdwJh oGyfrkd; ausmif;qkdawmh tvGefylonf/ xkdpOfu q&m acR;'D;'D; usaeonfudk jrifcJh&onf/ q&muyif ]tr,fav; nnf;wkdYausmif;uvnf; ylvkdufwmvGefa&m}wJh/ usr wdkY aMumufaMumufjzihf vkdtyfonfrsm; ta<u;0,f um bmrSefjyefNyD; cGef;wkefYrjyefbJ cyfokwfokwfjyef xGufvm cJh&onf/ ausmif;cef;xJjyefa&mufawmh usrudk ab; usyfeHusyfjzpfatmif wGef;ydkYcJhwJh oli,fcsif;awGudk t jypfwif&if; usrwkdYjzpfykHudk usrwkdYbmom oabmus um w0g;0g;jzifh tjcm;ausmif;ol ausmif;om;awGudk azmuf onfcscJhonfrsm;udk rSwfrSwf&& jzpfrdonf/ wu,fwrf; tJvdkA½kwfokwfcjzihf yxrqkH;qkHcJh wJh q&mOD;a|;vGifvkdYac:wJh usrwkdY&JU q&mtopfu tJ 'DaeYu ta<u;0,fcJhwJh aywHeJY rifacsmif;zkd;awGudk ol udk,fwkdifyif pdkufxm;cJhayonf/ usrwkdY oGm;ay;pOfu q&mu yxrOD;qkH; 'Dausmif;rSma&mufvmcsdef igrMum; bl;xifNyD; ightaMumif;udk ightem;rSmvmNyD; tm;remp wrf; ajymMuwJh q&mhwynfhawGeJY b,folrS rdwfquf ray;bJ qkHcGihf&wJh txdrf;trSwftjzpf q&may;wJh vufaqmifawGvkdY oabmxm;[kajymawmh usrwkdY wpfpk q&mhtm; &Suf&,f&,fjy&if; aus;Zl;wifpum; ajym jzpfcJhMuonf/ a&mufvmr,fh q&mtopftwGuf pdk;&drf ylyefpdwf awGeJYqD;BudKaer,fh wynfhwyrf;awGudk q&mu tJvkd enf;udkokH;um yxrqkH; q&musihf0wfeJY apwemudk xkwfazmfjyocJhwmu wu,fhtrSwfw&ygyJ/ 'DvkdeJY olrsm;awGeJYrwl wrlxl;jcm;pGm pwifcifrif &if;ESD;cJhMuwJh wynfhawGeJY q&mvnf;? wu,fhudki,f q&mt&if;vkd &if;ESD;cspfcif oHa,mZOfwG,fvdkufwm pum;pyfrdMuvdkY igwkdYi,fi,fuav ausmif;rSm[k tp csDvdkufwkdif; rsufpdxJrSm q&mhrsufESmu udk,fwufcJh&m ausmif;awmfBuD;ESihftNydKif ,SOfwJGay:vmwwfwm ,ck tcsdeftxdygyJ/


towf jzpfaewwfonfh usrwdkY BuD;jyif;usifvnf&m 0ef;usifudkvnf; q&mu axmufjyajymqkdpnf;½kH;&if; wynfhrrsm;\ ynmoifMum;cGihf tcGifhtvrf;awGudk vrf;yGihfapcJhonfyif/ tJ'DtuefYtowfawGuawmh rdef;uav;qkd pdwf rcsvdkY nzufausmif;wGif tcsdefykdoifvQif rvTwfcsifMu wmeJY (vkH;0rvTwfEkdifaMumif; jiif;wJh rdbrsm;yif&Sdonf) tBudKtydkY 'ku©rcHEkdifbl;? nausmif; rwuf&vdkY ratmif vnf;udpör&Sdbl;8wef;awmifa&mufaeNyD/rdef;uav;yJ awmfa&mayhg paomtaMumif; jycsufrsm;ESihf jiif;csuf aygif;pkHudk ausmfvTm;Ekdif&ef olukd,fwkdifyif wpftdrfwufqif; rdbrsm;ESihf vdkufvHawGUqkHum BudK;pm;em;cs ay;cJhonf/ xkdpOfu 8 wef;pmar;yJGrSm tpdk;&ppfpmar;yJG ajzqkd&aom umvjzpfonf/ q&ma&m wynfhyg tonf;toef BudK;pm;EkdifrS pmar;yGJatmifEkdifaom acwfjzpfonf/ rdef;uav;qkd pdwfrcsbl; rvTwf bl;qkdwJh rdbrsm;tm; ajymvdkYr&onfhtqkH; q&mudkyif usrwdkY rdef;uav;wpfpk tyluyfum ajymay;aemf? &atmif ajymay;aemf q&mhpum;qkd usrwkdYrdbem;axmif rSm[k awGUwkdif;ajymaom? ylqmaom usrwkdYwpfpktm; ] nnf;wkdY bmjzpfaeMuwmvJ? usaemfrsdK;u nnf;wkdY&JU q&myg? nnf;wkdYynma&;twGuf b,fvdkvkyf&r,fqkd wm odNyD;om; cP cPvmrajymeJYawmh? pdwfwkd&if &SdNyD; om; tpDtpOfawGyg zsufvkdufr,f}[k pdwfqkd;[ef aqmifum aigufirf;cJhaom q&mu olajymovkdyif usrwkdY rdef;uav;rsm; tcsdefydk nausmif;wufEkdif&ef rd brsm;tm; aumif;aumif;pnf;½kH;ay;EkdifcJhonf/ xkdESpfu usrwkdYausmif;wGif 8 wef; atmifcsuf aumif;aumif;ESihf atmifcJhovkd usrtvGefysif;aom pdwfr0ifpm;aom ocsFmyif *kPfxl;ygcJhao;onf/ xkdYtjyif usrb0twGuf ta&;BuD;aom *kPf odu©mydkif;qkdif&m tusyftwnf;wpfckudkvnf; wynfh udkcspfvS? ,kHMunfvSpGmaom usr q&mu (usryif od raeaom jyóemwpfckwGif) 0ifa&mufwm0efcH &Sif; vif; ay;cJh&ao;onf/ usr q,fwef;wufaepOf usrwkdY&GmwGif y|mef;yJG wpfck tBuD;tus,f usif;ycJhonf/ xkdy|mef;yJGwGif y|mef;rsm; &Gwfzwfaom oHCmawmfrsm;wGif yOÆif;ysdK 136

rsm;pGm yg0ifcJhonf/ &[ef;ESihf rmwk*gr eD;eD;pyfpyf rae tyf[laom pum;twkdif; xkdyOÆif;rsm;ESifh &if;&if;ESD;ESD; qufqHajymqkdaeaomaMumifh &nfiHaeMuNyD [k &Gmom; trsm;pku usrtygt0if oli,fcsif;wpkudk pGyfpJGcJhMu onf/ 'DtjzpftysufrsdK; wu,fwrf;ay:aygufvm&if &Gm&Sd&Gmom; &GmolBuD;rsm;u jyefvnfajz&Sif;cGihf ray;bJ t&yfu0dkif;NyD; uJh&JUtjypfwif 'PfcwfwwfMuonf/ &Gm"avh xkH;pHtwkdif; ausmif;q&m? bkef;BuD;? &Gm olBuD; (BuD;okH;BuD;)wkdY acgif;csif;qkdif aqG;aEG;pOf wynhf udk ,kHMunfaom q&mu aqG;yifaqG;aEG;rcHbJ olwm 0ef,lw,f? olYwynfhawG 'DvdktajctaersdK;a&muf atmif b,fawmhrSvkyfrSm r[kwfbl;/ olY&JU i,fwynfh awGjzpfw,f? tusihfpm&dwåa&;&mrSm rdbawGNyD;&if ol om todqkH;qkdNyD; cif;Asm;wkdY twif;rpGyfpJGeJY? usKyfw ynfhawGbuf usKyftmrcHw,f wm0ef,lw,f[laom qwfqwfxdrcH wkefYjyefrIawGaMumihf pum;0dkif;wGif yg 0ifaom usefvlBuD;rsm; bmrSqufraqG;aEG;awmhbJ Zmwfvrf;u tJ'DrSmwif &yfwef;u&yfcJhwmygyJ/ aemuf 'DvdkjzpfysufajymqkdaqG;aEG;cJhwJh tajctae txifvJGrIawGudk ½dk;om;BudK;pm;aeMuwJh um, uH&Sif olYwynfhawGudk rodvufpeJY qufxdrf;xm;zkdY? uav;awGMum;oGm;&if jzpfcJhwJhtajctaeawGtay: pdwfysuftm;i,fwmawG jzpfrSmpdk;vkdY jyefrajymMuzkdY tjcm;olawGqDrSm q&mu uwdawmif;NyD; pum;0dkif;udk jzwfcJhw,fqkdyJ/ 'DvdkjzpfysufcJhwmawGudk usr&JUi,f q &mu usryifrodbJ 0ifa&mufajz&Sif;cJh wmawGudk usr ausmif;q&mrtjzpf jynfe,fav;wpfckwGif oGm;vkyf udkifae&if; &GmodkY tvnfjyefa&mufpOfrS t&rf;&if; ESD;aom trBuD;wa,mufrS jyefvnfajymjyí odcJh& jcif;jzpfonf/ usrajymcsifwmu q&meJYwynfhMum;rSm ,kHMunf rIawG&SdcJh&if wnfaqmufxm;EkdifcJh&if udk,fh0ef;usifrSm jzpfay:vmwwfwJh avmu&JU jyóem tBuD;tvwf awGudkvnf; q&mawGu 0ef;usiftwGif;rSm wm0ef,l 0ifa&mufxdef;odrf;ay;EkdifwmawG? tJ'Dwm0ef,lrI wm 0efcHrIawGuwqihf tem*wfvli,fawGtwGuf olwkdY &Jb U 0udk,kMH unfr&I &dS edS JYqufvufavQmufvrS ;f Ekid af tmif yHhydk;ay;jcif;u tusdK;rsm;vSw,fqkdwmudkygyJ/ 'ghtjyif q&meJYwynfhtMum;rSm &if;ESD;rIawG ,kH


wu,fwrf; q&mrsm; ausmif;ajymif;onfudk BudK wifpdk;&drfaewwfcJhaom usrwkdY ausmif;ol ausmif;om; awGtwGuf q&mu (cRif;csuftaeESihfajym&vQif) pHjy q&mwpfa,mufygyJ/ usrwkdY wynfhawGom pmar;yJG awGatmif ausmif;awGajymif; ynmawGpkH? Muif,mawG pkHum Zmwd&Gmav;qDokdY rjyefjzpfMuayr,fh q&muawmh usrwdkY&JU &Gmuav;rSmyJ pmawGoifay;aecJhwm oluG,f vGefoGm;onfh tcsdeftxdjzpfonf/ ckvkd e,fpyfa'oawGrSm rdbawGu b0twGuf cufcufcJcJ ½kef;uefvIyf&Sm;ae&if; om;orD;awGudk ynm oifMum;cGihf&atmif BudK;pm;ay;aewJh tajctaersdK;rSm tem*wfvli,fawGtwGuf q&maumif;awGeJY awGU BuKHapcsifwJh qE´&Sdovkd wynfhaumif;awGtjzpf b0udk tusdK;&Sd&Sd jzwfoef;apcsifwmuvnf; uav;awG twGufapwemyg/'gaMumihf'Dpmpkav;udka&;zkBYd uKd ;pm;cJh jcif; jzpfygonf/ rSwfcsuf/ / urÇmavmurSm uav;wkdif;twGuf orm; *kPfESihfjynfhpkHaom jrwfq&mawG rsm;rsm;ay:aygufvm ygap[k qkawmif;&if; usrcspfcifav;pm;&aom? avm uwGif r&SdawmhNyDjzpfaom i,fq&mtm; þpmpkav; jzihf *kPfjyKygonf/ xaemif;

qGrf;awmf wifxm;vkdufvkdY

taru om;udkqkH;ronf/ ]om; ... qGrf;awmfwifxm;wJh ypönf;udk jyef,lrpm;&bl;? NrJNrJrSwfxm;aemf/} om;i,fav;uvnf; rdcifpum; waoGa0rwdrf; vkdufemrSwfom;onf/ wpfaeY ausmif;wuf&ef ysif;aom om;u olYausmif;pmtkyftm;vkH;udk bk&m;pifay: wifxm;vkduf onf/ om; ausmif;oGm;wm rawGUawmh taru ][Jh .. om;bmvdkY ausmif;roGm;ao;wmvJ} om;u jyefajzvkdufykHu ]om;ausmif;oGm;vkdY r&awmhbl; arar/ om;pmtkyfawG bk&m;pifay: wif xm;rdvdkY? jyef,lvdkY r&awmhbl;? bk&m;pifay:wifxm;&if jyefr,l&bl;vdkY ararajymxm;wmyJ}

137

urÇmhq&mrsm;aeY txl;u@

MunfrIawG twlae&wJhumvawGrSm wnfaqmuf ,l&wmyg/ aemuf tJ'DwnfaqmufrIuvnf; wzuf owfwnfaqmufvkdY r&wmrsdK; jzpfw,fqkdwmudkyg/ tem*wfacgif;aqmifawG&JU ynma&;twGuf q&m? wynhf? rdbaygif;rS uav;ynmaumif;qkdovkdygyJ/ q&meJYrdb &if;ESD;,kHMunfrI? wynfheJYq&m &if;EDS;cspf cifrI? aemufxyfta&;BuD;wJh rdbESihf om;orD;tMum; rSmvnf; tem*wfynma&; twGufaqG;aEG;zvS,frI? BudK;pm;zkdY wdkufwGef;aphaqmfrI awGu tem*wf vlom; rsdK;EG,fawG&JU b0udk zHGU NzdK;wkd;wuf om,maprSm jzpf onf/ uav;awGu uav;t jrifeJY vGwfvGwfvyfvyf yGihfyGihfvif;vif; aexkdifMurSmjzpfovkd q&mawGu vnf; tJ'DtajctaeawGudk xdef;xdef;odrf;odrf; 0ifa&mufumuG,foifh&if umuG,f? qkH;rwef qkH;rMu &rnf/ ajymqkdqufqH&rSm? wynfhom;ajr;awGuvnf; q&mtay:rSm ,kHMunfrI &Sd&SdeJY ½dk½dkaoao av;av; pm;pm; ajym&Jqkd&JeJY yGihfyGihfvif;vif;qufqHzkdYvkdovdk wzufrSmvnf; ynma&;twGuf BudK;pm;zkdYvdkygonf/ 'grSvnf; pmawmfNyD; BudK;pm;½dk;om;aom wynfhwkdif;udk q&mucspfovdk rdbawGuvnf; ajrawmifajr§muf ay;rSm jzpfw,fqkdwm usrvufawGUb0ESihf,SOfí ,kH Munf ygonf/


pmoifaepOf uav;tcsdKU&JU wD;wkd;pum;ajymoH udk Mum;vdkuf&w,f/ 'DaeYbmaeYvJuGwJh? [kwfyg&JU udk,f udk,fwkdifawmif b,faeYa&mufovJ rodbl;jzpfae w,f/ bmaMumifhvJqkdawmh NyD;cJhwJh wevFmaeYu tm ZmenfaeYqkdawmh ausmif;ydwfw,f/ t*FgaeYu tpnf; ta0;wpfckudkoGm;awmh ausmif;udk ra&mufjzpfbl;/ 'D wywftwGif; usr ausmif;udkvmwm 3 &ufajrmufaeY qkdawmh pdwfxJ Ak'¨[l;aeYyJvdkY xifaewm/ 'gayrJh usr&JUtoHu ykHrSefr[kwfawmhbl;/ odyf

a&T[oFm

pdwftm;eJY tvkyfvkyfjcif;

ratmfEkdifawmhbl;/ vluvnf; wudk,fvkH; t½kdufcHxm;&ovkd enf;enf;av; vmNyD/ 'gayrJY pdwfuawmh vef;aewmyJ/ usr wukd,f vkH;rSm tJ'Dvdk cHpm;csufrsdK; jzpfay:vmNyDqkd&if bmaeYvJ rpOf;pm;eJY aocsmoGm;NyD aomMumaeYyJ/ aomMumaeY rSmvlyifyef;NyD; bmaMumihf pdwfvef; ae ovJqkdawmh pae? we*FaEG ausmif;ydwf &ufrSm em;&r,fqkdwJh pdwful;eJY wywfwm&JU aemufqkH;aeYrSm ighudkBudKuf oavmuf cdkif;Muprf;qkdNyD; udk,fhudk,fudk pdefac:tvkyf vkyfwwfwJh tusihf&SdvkdYyg/ 'gqkd&if wevFmaeYa&m tJ'DaeYrSmawmh vluawmh t&rf;udk wuf<u aeyg&JU/ pdwf uawmh i,fpOfausmif;ol b0wkef; uvkdyJ wevFm tysif;ygqkdwJh pum;twkdif; usrausmif; udka&mufcsdef aemufuswwfw,f/ usefwJhaeYawGrSmawmh ykHrSef 138

twkdif;ygyJ/ ausmif;u rlvwef;yJqkdawmh eHeuf 8 em&Du nae 3 em&DcJGxdudk rem;wrf; atmf& ajym& rsufpdzGifhem;pGihfNyD; armcsdefr&Ekdifatmif vIyf&Sm; oif Mum;ae&wmyJ/ tcef;&,fvkdY wcef;om&SdNyD; wzufcef;u a[m cef;vkd jzpfaewJh pmoifcef;&SnfxJrSm usrwkdYq&mrsm; [m tcsif;csif;em;vnfrI,lNyD; usm;uGufa&TUovkd pm oif&wJhtcgrsm;vnf; &Sdw,f/ xkdif;q&mvmwJhaeYrsdK; volunteer u pmvmoifwJhtcgrsdK;awGrSmayhg? oD;oefY tcef;vkd jzpfaewJh pmoifcef;udk ol wkdYudk ay;okH;&w,f/ 'DvkdrSrvkyf&if usrwkdYtwGuf child control vkyf&wm odyfyifyef;vkdYyg/ rlvwef;qkdawmh tcdsKUbmom&yfawGudk tcsdefZ,m; twkdif; oGm;vdkYr&wJh tydkif;awG&Sdw,f/ udk,fu pmoifvkdYaumif;aewkef; tcsdefu jynfhoGm;NyD/ 'Duav;awGudk xkdif;pm tcsdefay;&awmhr,f/ 'gayr,fh udk,foifaewJhacgif;pOf&JU &nf&G,fcsuf awG? &Sif;vif;csufawGudk uav;u em;vnfrI r&Sdao;bl;qkd&if q&mt

csif;csif; nd§EdIif;NyD; wjcm;twef;udk xkdif;q&mudk ay;vkduf wmawG vkyf&zl;w,f/ ausmif;uusOf;awmh xkdif;pmoif NyD;om; uav; awGudk pmoifcef;wGif; jyefae&mcsxm; ay;&wm[m waeYwaeY usm;uGufa&TUae&ovkdygyJ/ ausmif;rSm 'DESpf xl;jcm;wmu t&ifESpfawGvkd oli,fwef;av;? oli,f wef;BuD;awGrSm uav;awG ykHatmraebJ q&mwpf a,mufwpfa,mufxdef;EkdifwJh uav;taetxm; 15 a,mufuae? 20 a,muftxdyJ &Sdw,f/ 1wef; eJY 2 wef;usawmh 25 a,mufuae? 30a,muf 0ef;usifpDeJY 3wef;? 4wef;usawmh 10 a,mufausmfpD&Sdawmh pm oif&wm wu,fhudk NrdKifNrdKifqkdifqkdifyJ/ q&mawGtm; vk;H uvnf; wuf<urI&o dS vkd uav;awGtm;vk;H uvnf;


ay;&w,f/ aeYcif; 3em&D ausmif;qif;NyDqkdwmeJY uav; tBuD;awGu zdeyfpifu zdeyfawGudk ausmif;a&SUrSm t ukefcsay;xm;NyD; 10a,muf wwJGpD ausmif;qif;ckdif;& w,f/ uav;awGwkd;a0SYNyD; ypönf;taysmuft&S jzpfrSm pdk;vkdYyJ/ ausmif;qif;csdefrSm aeYcif;uydkwJh xrif;awGudk xkwfydk;NyD; tqifrajywJh uav;awGudk tvSnhfusa0iS ay;&wmvnf; 0efwckyg/ olwkdYjyefoGm;rS usrwkdYu aomufa&tkd;? aomufa&cGufawGudk &Sif;vif;aq;aMum Mu? tdrfomawG oefY&Sif;a&;vkyf? aemufaeYrSm uav; awG tapmykdif;upm;vkdY&atmif av;wef;ausmif;om; awGu ckHawGudk ab;rSmoyfoyf&yf&yf a&TUxm;ay;&w,f/ NyD;awmhrS tm;vkH;tdrfjyefMu&w,f/ wcgwavvnf; pOf;pm;rdw,f? a&TUajymif;ausmif;awG&JU uav;A[dkjyK p epfqkdwm 'gawGrsm;vm;vkdYyg/ a&TUajymif;ausmif;awGrSm uav;awGudk txl;*½k pkdufaewJhMum;u bmaMumifhrsm; ynmoifESpfudk qkH;cef; wkdif rwufMuwmvJ/ ausmif;wkdif;vkd ESpfprSm uav; rsm;jyD; ESpfv,fqkd&if wjznf;jznf;avQmhvmwmyJ/ NyD;cJh wJh pmoifESpfuqkd&if ausmif;uq&mrawGu uav; awGudk b,favmuf*½kpdkufovJqkd&if aeraumif;vkdY ausmif; rwufEkdifwJh uav;awGudk olwdkYtdrfoGm;Munhf NyD; jyKpk,k,vkdufMu? tdrfrSma&r&Sd qyfjymr&SdwJh uav; awGudk ausmif;rSmwif t0wfawGavQmfay;Mu? rdef;u av;qHyifawGudk ESpfvwpfcg oef;aysmufaq;eJY acgif; avQmaf y;MueJY uav;awGeJY ywfoufvm&if usrwkdY

]]a&TUajymif;ausmif;awGrSmuav;awGudk txl;*½kpkdufaewJhMum;u bmaMumihfrsm; ynmoifESpfudkqkH;cef;wdkif rwufMuwmvJ?ausmif;wkdif;vdkvdk ESpfprSm uav;rsm;NyD; ESpfv,fqkd&if wjznf;jznf;avsmhvmwmyJ ...

}} 139

urÇmhq&mrsm;aeY txl;u@

oif,lrI tydkif;rSm tm;aumif;MuwmrdkY ausmif;ysufenf; NyD; pdwf0ifpm;rI&SdMuw,f/ cufwmu pmoifcef;yJ/ eH&Hr&Sdawmh wwef;eJY wwef; 'dk;,dkaygufpmtHoH ,dkpD;rIaMumihf usrwkdYrSm pmoif&wm tm;r&vkdY toHjr§ifhNyD;oif&wm pdwfarmvl arm jzpfaewm ZGefvwpfvvkH;ygyJ/ wpf&ufwpf&uf aeylygapvkdYyJ qkawmif;ae&w,f/ aeyl &ifawmfao; w,f/pmudkyDyDooeJY&Gwfzwfoifay;&r,hfuav;i,f awGudk tvSnhfus ausmif;0ef;usifajcmuf aoGUwJhae&m awGrSm zsmcif;? ausmufoifykef;axmifNyD; vGwfvGwf vyfvyfudk oif&awmhwmyJ/ tJ'DvdkykHpHeJY pmoifawmh uav;awG pmwwfajrmufrI&Sdyghrvm;qkdwJh pdk;&drfwJh ar;cGef;rsdK; wcsdKUu ar;csifMuvdrhfr,f/ odyfwwfwmayhg vkdY usru &J&JBuD; ajzcsifw,f/ bmaMumifhvJqkd&if ESpfpOfausmif;zGihfcsdefa&muf wkdif; wjcm;ausmif;toD;oD;u a&TUajymif;vmwJh uav;awGeJY usrwkdYausmif;u ausmif;om;a[mif; awGudk EdIif;,SOfNyD;pmoifMunfhawmhrSudk,fhuav;awG&JU xl;cRefrIu odomxif&Sm;vmw,f/ (pmawmfwmudk rqkdvdkyg) pnf;urf;ydkif;? vufa&;vufom;? pm&Gwf zwfrIykHpH? vdr®ma&;jcm;&SdNyD; rdbq&m½dkaoudkif;½dIif;rIu wjcm;uav;awGxuf omaewmudkawGU&awmh udk,f BudK;pm;NyD;vkyfxm;wJh tvkyftwGuf *kPf,l yDwdvnf; jzmrdygw,f/ aeYcif; 11 em&DcJGuae 1 em&DtcsdeftwGif;rSmqkd usrwkYdq&mrsm;ubmeJw Y o l vJqadk wmhydou k mq&mr BuD;awGvkdygyJ/ ausmif;&JUwpfckwnf;aom a[mcef;xJrSm yJpmoif? upm;? xrifpm;vkyfae&awmh 11em&DcJGqkdwm eJY q&mrwa,mufu uav;awGvufaq;zdkYjyif? w a,mufu uav;i,fawG wef;pDwJhae&mrSm apmihfMuyf ay;? wa,mufu xrif;pm;zkdY ckHawGjyifqif? usef 2a,muf u xrif;[if;xnfhay;zkdY ae&m,l/ uav;awGudk t&if qkH;auR;NyD;rS usrwkdY pm;Muwm/ pm;NyD;wmeJY oufqkdif&m aeYtvdkuf wm0efusolawGu tkd;cGufawGudk oefY&Sif; a&;vkyf? uav;awG upm;zkdYckHawGudk&Sif;ay;&eJY waeY waeY aeYcif;pm[m b,fvkd0ifoGm;rSef;udk rodawmhwm yJ/ ausmif;ywf0ef;usifrSm vlaetdrfawGeJY uyfaeawmh ausmif;upm;uGif;qkdwm oD;oefYr&Sdbl;/ 'gaMumihf pm; aomufNyD;wmeJY uav;awG upm;zkdYae&mudk jyefpDpOf


rvkyfwwfwm bmwckrSr&SdovkdyJ/ aEG&moDausmif; ESpfv ydwfawmh usrjyefpOf;pm; Munfhrdw,f/ usrwkdY uav;A[dkjyKvkdufwm enf;enf; rsm;oGm;ovm;vkdY/ [kwfw,f rsm;oGm;w,f/ 'Dausmif; xm;vkdY ydkufqHvnf;rukef? xrif; vnf;ausmif;uauR;? t0wftpm;vnf;qif? aq;vnf;ukay;? wukd,f&nf oefY&Sif;rIvnf;vkyfay;qkdawmh uav;tBudKuf? rdb toJcdkufwJh ausmif;jzpfoGm;a&m/ vmr,fh pmoifESpfrSm uav;awGeJY ywfoufvm&if oifMum;rIr[kwfwJh wjcm;udpöawGudk t"dueJY omrncJGNyD; ausmif;om; rdbrsm;eJY vufawGUusus yl;aygif;aqmif &Gufr,fvkdY pOf; pm;rdw,f/'Dvv kd yk jf cif;tm;jzifhusrwdv Yk dka&TaU jymif;q&m awG&JUb0?wefz;dk ?*kPo f u d m© jri§ w hf ifrIukdwpdww f a'o tusdK;oufa&mufEkdifw,fvkdY ,lqrdvdkYyg/ ausmif;&JUuab;rSm tdrf(wef;vsm;) 35vkH;eJY u av;? vlBuD; 100 0ef;usifavmuf aeMuw,f/ trsdK;om; trsm;pku yef;&H(usyef;)vkyfMuNyD;? trsdK;orD;trsm;pk u rDSckdawGjzpfMuw,f/ tdrfaxmifpkwpfpkrSm uav; t enf;qkH; av;a,mufavmuf&SdMuawmh NyD;cJhwJhpmoif ESpfuqkd&if ausmif;ol BuD;awGu rdbtvkyfoGm;csdefrSm nDi,f? nDri,fawGudk csDydk;&if; pmoif&wJhtcgawG vnf;&Sdw,f/ 'DpmoifEpS rf mS awmh ESppf uwnf;u&yfuGuw f Gi;f u trsdK;orD;awGudk tpnf;ta0;ac:NyD; rdrdwdkY&JU uav; awGeJY ywfoufNyD; ukd,fxludk,fxvkyfwwfatmif aqG; aEG;ajymjy&w,f/ usrwkdY t&ifxifxm;wmu igwkdY q&mrawGu uav;awGudk *½kpkduf&if rdbawGuaemuf uvdkufygvmrSmyJvkdY ,lqwm? tusdK;oufa&mufrIu ajymif;jyefawG jzpfukefa&m/ olwkdYu tyltyifuif;NyD; usrwkdYrSmu rem;&bl;/ tckawmh uav;awGzsm;&if? 0rf;ysuf0rf;avQmpwJh a&m*gwckckjzpf&if rdbukdac:NyD; ausmif;rSm&SdwJhaq;udk b,fvkdwkduf&r,f? uav;udk b,fvkdjyKpk&r,fqkdwm ajymjyvdkufw,f/ aq;½kHoGm; zkdYvdkwJh uav;qkd&if aq;½kHBuD;udk b,fvdkoGm;&w,f qkdwm &Sif;jy? oGm;cdkif;NyD; aq;xkwfcsdefa&mufrSm ydkufqH oGm;&Sif;ay;vkdufw,f/ wjcm;wif;MuyfwJh pnf;urf; awGyg xkwfvkdufawmh rdbawG&JU jyKjyifajymif;vJvmrI awGudk awUGvm&w,f/ ausmif;qif;csdefqkd&if vmBudK vku d Mf uwm(uav;udpk w d yf v l )Ykd ?ausmif;ysu&f ifcGiv hf m 140

wkdifMu? q&mawGudkawGU&if olwdkYuav;awG&JU ynma&; udkar;MueJY [kwfaewmyJ/ pOf;pm;EkdifwJh tiftm;enf;wJh? ynma&csdefedrfhwJh rdbawGvkdY t&ifuxifcJhrdwmawGu usrwdkY&JU trSm;wckjzpfr,fxifw,f/ ausmif;qif;csdef eD;vmawmh xkH;pHtwkdif; 0rf;xJu [mNyD; wckckaomufcsifovkdyJ/ 'DaeYaomufvkdYrS jzpfygh rvm;pOf;pm;Munfhrdw,f/aeYuawmhodNyD?b,fESpf&uf aeYygvdrfh/ aocsmoGm;NyD 23&uf? 24&uf w&uf&ufyJ/ vpmu ukefoavmufjzpfoGm;awmh npm[if;zkd;udkyJ tqifajyatmif vkyf&awmhr,f/ vkHavmufrIr&SdwJh vpmeJY ukefaps;EIef;jrihfwufvmwmaMumifh udkf,fw a,mufwnf; usyfwnf;ovm; atmufarhw,f/ NyD; cJhwJh MOE tpnf;ta0;wkef;u q&mrwcsdKUu cg;av;axmufNyD; vufESpfacsmif;axmifjyawmh Akdufem w,fxifaewm/ q&mwa,mufu AkdufyGwfjyNyD; vufESpfacsmif;axmifawmh pdwfxJZa0Z0g jzpfoGm; w,f/ rBuD;ri,feJY ihgudk peace vkyfjywmawmh r[kwfavmufbl;aygh/ ar;MunfhawmhrS olwkdYvpm r& Muwm ESpfv&SdNyDwJh/ aMomf udk,furS awmfao;&JU/ wcgwcg tusyftwnf;eJY BuHKwkdif; i,fi,fwkef; u tazqkH;rzl;wJh pum;wcGef;udk owd&w,f/ tJ'gu pdwfwJh/ usru yJcl;olav/ tazu usr 12ESpf orD;avmufu usrvufudkqJGNyD; a&Tarma"m bk&m;&JU paeaxmihfudkac:oGm;w,f/ tJ'DrSm&SdwJh wpfcsdefu i vQif vIyfvkdY NydKusvmwJh apwD&JUtkwfykHtBuD;BuD;ay:rSm ] pdwf}qkdwJh pmvkH;xGif;xm;wm jyzl;w,f/ 'DpdwfaMumihf vlawGu cHpm;rItrsdK;rsdK;&JU pdefac:rIawGudk BuKHawGUae& wmwJh/ rdrd&JU pdwf"mwfudk BuHhBuHhcHEkdifr,fqkd&if? pdwfudk Ekdifjcif;[m urÇmBuD;udk EkdifwmeJY twlwlyJwJh/ taz&JU tm;ay;pum;[m tcktcsdefxd &ifxJrSm udef;atmif;aeqJyg/ tckvnf; vpmawG b,fvkdenf; enf;? ausmif;u b,fvkdyJusOf;usOf;? b,fvkduav; rsdK;yJ oifay;& oifay;& udk,fa&G;cs,fxm;wJh tvkyf qdkawmh wefzdk;xm;NyD; atmifjrifrI&Sdatmif BudK;pm;&rSm ygyJ/ a&T[oFm


]] apwem? tepfemawG uREkfyfESvkH;om;xJ uREkfyf rodvdkufbJ b,ftaygufu ckd;0ifvmonfudk rodvdkufyg/ onfapwem? tepfem? 0goemrsm;onf uREkfyfESvkH;om;rSwqihf ausmif;ol ausmif;om;rsm;tay: ckefqif;NyD; aEG;axG;aom apmifwpfxnfuJhodkY vTrf;NcKHoGm;ygonf ...../

}}

q&mwum q&mwdkY\ q&m vl&,fvkdY jzpfvmNyDqkd&if yDwdudk wpfcsdefr[kwf wpfcsdefcsdefawmh awG YBuKHcHpm;&rnf jzpfygonf/ uREkfyf uvnf; vlom;xJu vlom;wpfOD;jzpfonfhtwGuf uREkfyfudk,fawGU &&SdcHpm;&aom yDwdrsm;pGmxJu t&om t&SdqkH;ESihf tBuD;rm;qkH; yDwdwpfckudk a&;om;wifjyvkd ygonf/ uREkfyf ausmif;ynmudk pwifqnf;yl;onfh tcsdef rSpí twef;ynmNyD;qkH;onftxd ausmif;q&mtvkyf udk uREkfyf\ pdwful;xJwGif wpfBudrfwpfcgrQ rpOf;pm;cJh bl;acs/ &Sif;&Sif;ajym&vQif a,mifvkdYawmif pdwful;xJ wGif rxnhfyg/ bmaMumifhvJ/ qkd;wJh ausmif;ol ausmif; om;rsm;ESihf BuKHawGU&ifqkdifae&rnfudk tifrwefrS pdk;&drf aevdkY jzpfygonf/ uREkfyf txufwef;ausmif;om;b0 wkef;u ausmif;tkyfq&mrBuD; ajymzl;onf/ ]igod&if ausmif;q&mr tvkyfudk rvkyfygbl;wJh/ q&m0ef vkyf wmawmif ukodkvfvnf;&? 0rf;vnf;0ao;w,f/ tck awmh b,f[kwfrSmvJ ukokdvfwpfyJ? i&JwpfvSnf; jzpf aew,fwJh/} ausmif;tkyfq&mrBuD;\ ajympum;udk uREkfyfausmif;NyD;onftxd em;xJrSm Mum;a,mifaeqJ jzpfonf/ uREkfyf ukodkvf&aom tvkyfwpfckwnf;udkom vkdcsifNyD; i&J&aom tvkyfrsdK;udkawmh rvkdcsifyg/

uREfkyfonf wdarG;ukodyÜHausmif;wpfckrSm wuf a&muf ynmoifMum;aeonfh ausmif;om;wpfOD; jzpfyg onf/ aq;ukowJh 0goemygvdkY jzpfygonf/ i,fpOfu wnf;u q&m0efjzpfcsifaom uREfkyf[m vlq&m0ef r jzpfbJ wd&pämefudk jyKpkuko&aom q&mwpfa,muf jzpf ae&onf/uREfkyfqE´rjynfh0yg/ausmif;NyD;vdkYoli,fcsif; wpfpkeYJ &efukefodkYqif;NyD; tvkyfoGm;avQmufygonf/ uHaumif;ojzihf tpdk;&arG;jrLa&;NcHwpfckrSm BuD;Muyfa&; rSL;tjzpf tvkyf&cJhygonf/ odkYaomf 0goem odyfrygvkdY rvkyfawmhyg/ 0goemrygaom ausmif;q&mtvkyfudk r avQmufbJ usvmonf/ pkdufysdK;arG;jrLa&; txufwef; ausmif;wpfausmif;rSm enf;jytjzpf wm0efxrf;aqmif &rnf/ þonfvnf; a0;vdkYqkdNyD; roGm;awmhyg/ trSef wu,frSm ausmif;q&m tvkyfudk rvkyfcsifvkdY qifajc ay;aejcif; jzpfygonf/ ausmif;q&mtvkyf[lonf uREfkyfod&orQ trsm; tm;jzihf csdKomaompum;udk ajymavhr&Sd? rmausmaom pum;awGudkom tajymrsm;onf/ odkYjzpfí ukodkvfr& Ekdifyg/ i&Judk twkH;vkduf tcJvkduf&rnfh ausmif;q&m tvkyfrsdK;udk a0;pG/ olwpfyg; om;orD;udk qHk;rvQif wpfrsdK;? rqkH;rjyefvQifvnf;raumif;? trkef;cH &rnhf

141

urÇmhq&mrsm;aeY txl;u@

u'l;zkd;


tvkyfrsdK;udk rvkyfEkdifyg/ a'goxGufvQif toufwkd rnf? tkdvG,frnf? aoG;wkd;a&m*g? ESvkH;a&m*g jzpfvG,f rnf[k usef;rma&; pmtkyfxJu zwfzl;ygonf/ odkYjzpfí pdwfysdKvQif udk,fEkqkdaom pum;udk vufpJGudkif xm;csif onf/ 'grS t&G,fwifrnf tNrJEkysdKrnf[k pdwfxJwGif tNrJ&Sdonf/ tpdk;&tvkyfudk rvkyfcsifaom uREfkyfonf udk,f ydkifpD;yGm;a&; vkyfMunfhonf/ odkYaomf atmifjrifrI r&Sdyg/ aemufqkH;awmh tBuHukefvkdY aomif&if;jrpf wpfzufurf; udk a&muf&Sdvm&ygonf/ aeYpm;tvkyf vdkufvkyfygonf/ rvG,fulygvm;[k pdwfxJwGif NiD;wGm;rdonf/ vl aumif; bk&m;rvkdY xifygonf/ rm*&ufausmif;wpfckrSm q&m vdktyfvkdY uREfkyfudk ac:ygonf/ 0ifvkyfvdkufonf/ pdwf ryghwygayhg/ okdYaomf uREfkyf rxifrSwfbJ oHvdkufwkH; wpfcku oHwkdoHpuav;rsm;udk qJGiifNyD; oHwkdoHprsm; qJGuyf vmouJhodkY uREfkyf\ ESvkH;om;rSm ausmif;olausmif; om;awGudk cspfwJhpdwfawG wjznf;jznf;wkd;0if csnf;uyf jidwG,fvmygonf/ ausmif;ol ausmif;om;rsm;tay:

oHa,mZOfrsm;onf rsm;onfxufrsm;vmonfru Mum vmaomf ydkícdkifrmvmygonf/ apwem? tepfem? 0go emrsm;onf uREfkyf\ ESvkH;om;rSwqifh ausmif;ol ausmif; om;rsm;tay: ckefqif;NyD; aEG;axG;aom apmifwpfxnf uJhodkY vTrf;NcKHoGm;ygonf/ vlqkdonfrSm twåorm; jzpfygonf/ wpfyg;oludk cspfonfxuf udk,fhudk,fudk ydkcspfonf/ okdYaomf uREkfyf wpfa,muf bmaMumihf ausmif;ol ausmif;om;rsm;udk ydkNyD;cspf&ovJ/ tajz&Smí r&yg/ ausmif;q&m[lonf ppfAkdvf\ q&m? EkdifiHudk tkyf csKyfaeaom EkdifiHhacgif;aqmif\ q&m? q&m0ef\ q&m ponfh q&mwum q&m\ q&mjzpfae&vdkY uREkfyf 0rf; om*kPf,lrdygonf/ yDwdwumyDwdxJrSm ausmif;q&m b0rS&aom yDwdomvQif wefzkd;t&SdqkH;? toefY&Sif;qkH; ESihf tBuD;rm;qkH;jzpfonf[k &ifwGif;jzpf cHpm;csufudk a&;om;wifjyvdkufygonf/ u'l;zkd; qmol;avtxufwef;ausmif;? rJaqmufjrdKU

Developmental Tasks For Childhood Birth to 6 years

6 to 12 years

• • • •

• Learning physical skills necessary for or-

Learning to walk Learning to take solid foods Learning to talk Learning to control the elimination of body

dinary games

• Building wholesome attitudes toward oneself as a growing organism

• Learning to get along with age-mates • Learning sex differences and sexual mod- • Learning an appropriate masculine or femwastes estly

• Achieving physiological stability • Forming simple Concepts of social and physical reality

• Learning to relate oneself emotionally to parents, siblings, and other people

• Learning to distinguish rignt and wrong and developing a conscience

142

inine sex role

• Developing fundamental skills in reading, writing, and calculating.

• Developing concepts necessary for everday living

• Developing conscience, morality, and a scale of values

• Achieving personal independence


jrefrmhvlabmifb0wGif wkEdIif;í r&atmif aus;Zl; BuD;rm;vSonfh bk&m;? w&m;? oHCm? rdbESihf q&mwkdY onf trGeftjrwfig;jzm jzpfonf/ jrefrmrSefvQif bk&m;\ *kPfaus;Zl;? w&m;awmf\ *kPfaus;Zl;? oHCmawmf\ *kPfaus;Zl;? rdb\ *kPfaus;Zl;? q&morm;wkdY\ *kPf aus;Zl;wkdYudk txl;odjrif atmufarhtyfvSayonf/ ]vufOD;q&m? rnfxkdufpGm? ykAÁp&d, rdESihfz} [I qkdonfhtwkdif; vlYb0wGif vufOD;q&monf trdtz wkdYjzpfygonf/ 'kwd,q&mrSm ausmif;wGif pmayoifMum; jyoaeaom q&mrsm;yif jzpfygonf/ odkYjzpfí 'kwd,rdb rsm;[kvnf; qkdEkdifygonf/ ]rdbwkdYum; toufudkay;\? q&mwdkYum; xkdtoufudk apmihfa&Smuftyfaom ynm udkay;\}[k t&pöwkdw,fvfu qkdcJhygonf/ vlwkdYt wGuf toufudk apmihfa&Smuftyfaom ynmudkay; onfh q&mh*kPfaus;Zl;um; txl;yifBuD;rm;vSayonf/ q&m[lonf ]tmp&d,}[laom yg|dpum;rS qif; oufvmjcif;jzpfNyD; ]q}[lonf csdefcsdefqq? EdIif;EdIif; qqjyKwwfol? ]&m}[lonf t&mcyfodrf;? t&mtm; vkH;/ xkdYaMumifhq&m[lonf t&mtm;vkH;? t&mcyfodrf; udk csihfcsifhcsdefcsdef EdIif;EdIif;qq jyKrlvkyfudkifwwfol [lí a&S;usrf;*efrsm;wGif teufzGifhqkdjyxm;ygonf/ q&mwkdYonf apwem? 0goem? tepfem t&if;cH vQuf wynfhrsm;ynm&atmif wwfodvdr®matmif qkH; rvrf;ñTef oGefoifjyoMuolrsm; jzpfonf/ ]twwf vnf;oif? yJhjyifqkH;r? odyÜrcsef? ab;&efqD;um? oifh&m tyfzkdY? q&mwkdY? usifhzkdY0wfig;jzm}[lonfhtwkdif; q&m wkdYonf wynfhrsm;tm; todynm? twwfynmrsm;udk rdrdwwfpGrf;orQ rcRif;rcsef oifMum;ay;&onf/ rvdr®m onfudkvdr®matmif?r,Ofaus;onfudk,Ofaus;atmif qkH;roGefoif yJhjyifay;&onf/ wynfhwkdY ynmjynfh0 ESvkH;om;vSolrsm;jzpfap&ef q&mwkdYonf tNrJwap * ½kpdkufí vrf;ñTefay;&onf/ rdbwkdYrSm ]om;cspfrnD? om;csDrrQ} rjzpfMu&ouJh

arpdk;

odkY q&mwkdYrSmvnf; wynfhrsm;tay: qif;&Jcsrf;om t qifhtwef;rsm; rcJGjcm;bJ wom;wnf; &Sd&rnf/ w ynfhwkdYudk &if0,fom;uJhokdY cspfjrwfEkd;aom q&mwkdYonf wynfhtaygif;wkdYtay: usa&mufvmrnfh ab;Oyg'f tEÅ&m,ftoG,foG,frSvnf; umuG,fwm;qD;ay;wwf onf/ tjypf&SdonfhtcgwGifvnf; 0rf;wGif;rxm;bJ t jypftavsmuf ememusifusif qkH;ronfhtcg qkH;rMu& onf/ xkdYaMumihfvnf; refvnfq&mawmfbk&m;u rmCa'0 ysdKUwGif ]a&S;½Iarwåm? u½kPmjzihf? ememusifusif? tjypf jrifwkdif;? 0rf;wGifrodk? [kwfwkdif;qkdí? usdK;vdkpdwfu? qkH; rwwfol? q&m[l\} [lí q&mh*kPf? q&mhaus;Zl;udk a&;cif;jycJhonf/ opfyifyef;yifwkdYonf a&? ajrudk trSDjyKí &Sifoef BuD;xGm;&ouJhodkY wynfhwkdYonf q&mudktrSDjyKí b0 wGif wkd;wufBuD;yGm;Mu&pNrJyif jzpfygonf/ ]q&mhpum;? wpfcGef; Mum;u? ywåjrm; qHusdK; tzkd; jynhfwef}[laom tqkdtrdefY uJhokdY oH0&rif;om;onf q&mocif\ aus;Zl;aMumihf rif;tjzpf&&SdcHpm;cJh&ykHudk ig;&mhig;q,fZmwfawmfvm oH0&rif;om;taMumif;wGif xif&Sm;pGm odjrif&ygonf/ Am&mPoDjynfü jA[®'wf rif;BuD;tkyfcsKyfpOf oH0& rif;om;onf om;awmfwpf&m teuf ti,fqkH; om;awmfjzpfonf/ oH0&rif;om;tm; oGefoifvrf;jy qHk;ray;aom q&mrSm ÓPfynmt ajrmftjrifESihf jynfhpkHvSonhf bk&m;avmif;jzpfonf/ jA[®'wfrif;BuD;u t&G,fa&mufvmaom om; awmfrsm;tm; NrdKU? &Gm? c½kdifrsm;udk toD;oD;ay;aomf oH0& rif;om;onf q&mjzpfol bk&m;avmif;\ tqkH;trt wkdif; NrdKU? &Gm? c½dkifrsm;udk r,lbJ crnf;awmfrif;BuD;tyg;ü omvQif ½dkaopGmjzihf vkyfauR;jyKpk apmihfa&SmufcJhonf/ rSL;rwfjynfoltaygif;wkdY av;pm;cspfcif MunfndK atmifaqmif&GufcJhonf/ Am&mPoDrif;BuD; ewf&GmpH aomtcg rSL;rwfAkdvfyg jynfoltaygif;wkdYu 143

urÇmhq&mrsm;aeY txl;u@

q&m *kPfaus;Zl;


oH0&rif;om;udk xD;eef;tyfMuavawmhonf/ þwGif aemifawmfrif;om;rsm;u rauseyfí ppfwkduf&ef 0kdif;&H vmMuonf/ oH0&rif;om;vnf; q&mjzpfol\ tBuHay;csufudk cH,lum jyefvnfppfwkdufjcif;rjyKbJ xD;eef;tarGudk tpkwpf&mcJGí aemifawmfwkdY a0pkudk ,lMuyg[k jyefMum;cJh onf/ aemifawmfrif;om;rsm;vnf; nDaxG;oH0& rif;om;\ vkyf&nfudkif&nfESihf tod tvdr®mjynfhpkHykHudk auseyfESpfoufMuvQuf xD;eef;ay; tyfcJhMuavonf/ þum; q&mh*kPf aus;Zl;aMumihf aumif;usdK;csrf;om cHpm;&ykH om"uyifjzpfygonf/ wynfhrsm; ckdudk;&aom q&mwkdYt&dyfum;? rdbwkdY \ t&dyfuJhodkY at;jrvSygonf/ xdkYaMumifhvnf; avmu eDwdysdKUü ]tvGefw&m? opf&dyfrSmvQif? csrf;omonfxuf? pkHrufjrwfEkd;? aqGrsdK;rdb? t&dyf&aomf? at;jronfyif? xkdYxufvQifvnf;? yJhjyifq&m? t&dyfrSmum;? csrf;omyGm; \}[k pyfqkdxm;onf/ wynfhwkdY ynmpkHí avmuZmwfckHay: wufa&muf ujyEkdif&ef oifhawmf&mae&m? XmetoD;oD;odkY ta&muf ydkYay;&onfrSmvnf; q&mwkdY wm0efyifjzpfygonf/ O ,smOfrSL;onf yef;yifwkdYudk jyKpkysdK;axmif&\/ yef;rsm;a0 qmpGmzl;yGihfvmvQif0rf;omyDwdjzpf&onf/O,smOfrSL;\ wm0efonf yef;udkysdK;&ef yef;yGihfrsm;yGifhap&ef avmuudk tvSqif&ef jzpfonf/ q&mwkdYonf rdrdukd,fudk O,smOf rSL;tvm; yrmxm;í wynfhrsm;tm; jyKpkysdK;axmifay; Mu&onf/ yef;uav;rsm; vSypGmzl;yGihf&efrSm O,smOfrSL; \ wm0efjzpfouJhodkY wynfhav;rsm;\ tem*wfb0 vSy&efrSm q&mwdkY\ wm0efyifjzpfygonf/ q&m\ qkH;roGefoif ñTefMum;rIaMumifh wynfhwkdY onf vlawmfvlaumif;jzpf&onf/ rdrdb0wGif tcuf tcJr&Sd vlwpfvkH;olwpfvkH; jzpf&onf/ todynm? t wwfynm? tawG;tac:? tBuHtpnf? todtvdr®mESihf pdwf"mwfa&;&m jrihfrm;olrsm; jzpfMu&onf/ um,? ÓP? pm&dwå bufpkHvSaom b0udk&Ekdifoljzpf&onfrSm q&m \ *kPfaus;Zl;aMumifhyif r[kwfygavm/ þodkYvQif ]tmp&d,*kaPm? teaEÅm}[k qkdprSwf jyKMuonfh arwåm? apwem? u½kPmwkdYjzihf vTrf;NcHKxm; aom jrwfq&mwdkY\ *kPfaus;Zl;taxGaxGudk tpOf atmufarh owd&aeMu oifYygonf/ arpdk;(CDC) 144

av;pm;pGm zdwfac:tyfygonf armu©ynma&; r*¾Zif;ESihf 0bfqkd'fonf jrefrmEkdifiH ynma&; vGwfvyfcGihf? ynma&; w&m;rQwrIESihf ynma&;t&nftaoG; wdk;wufaumif;rGefapa&;wkdYtwGuf BudK;yrf;tm;xkwfrIwpf&yf jzpfygonf/ armu©ynma&;r*¾Zif;odkY ynma&;ESihfywfoufaom owif;? umwGef;? uAsm? aqmif;yg;? 0wåKwkd? tufaq; pmrlrsm; ay;ydkYyg&ef av;pm;pGm zdwfac:tyfygonf/ aus;Zl;wifpGmjzihf t,f'DwmtzJGU editors@maukkha.org maukkha@gmail.com

www.maukkha.org


tjzLa&mif yef;uav;rsm;ESihf vrf;jyMu,f q&mrkd;,H q|rwef; (A) tcef;odkY 0ifvkdufNyD qkd &ifyJ uav;rsm;tm;vkH; NydKifwlrwfwyf&yfvdkufNyD; ]r*F vmyg q&m}[k tm;vkH; nDnDnmnm EIwfqufvkdufMu ygonf/ ]r*FvmyguGm om;wkdY orD;wkdY xkdifMuyg} q&m rkd;,H uav;tm;vkH;udk xkdifckdif;vkdufavonf/ ]'DaeY om;wdkY orD;wkdYudk taMumif;t&mwpfckeJY ywfoufNyD; q&meJY aqG;aEG;r,f? uJ om;wkdYorD;wkdYudk q&mwpfckar;r,f? ,ckv bmvvJuGm} ]pufwifbmvyg q&m} (ausmif;olwpfOD;u ajz onf)/ ]awmfovif;vqkwfxJrSmyg q&m} (ausmif; om;wpfOD; tajzyg)/ xkdtajzudk bmtaMumif;&,f awmh rod twef;om;tm;vkH; 0dkif;í &,fMuygonf/ ][kwfNyD? om;wkdYorD;wkdY ajzwmrSefygw,f/ 'gayrJh q&mu t*Fvdyfvkdvudkar;wm? 'DaeYqkd pufwifbm 29&ufaeYaemf? bmveJY eD;aeNyDvJ} ]atmufwkdbmveJY eD;aeygNyD q&m} ][kwfNyD aemufar;cGef;wpfck xyfar;r,f? atmuf wkdbm yxrywfxJrSm bmtxdrf;trSwfaeY &SdvJ} q&mrkd;,H ar;vkdufonfqkd&ifjzihf uav;tm;vkH; pOf;pm;MuygNyD/ olwkdYawG trsdK;rsdK; pOf;pm;aeykH&onf/ xkdtxJrSmrS tmar#dwfoHwpfckESihftwl ]aMomfodNyD q &m? odNyD}/ q&mrkd;,HrS odvQifajymqkdonfh oabmjzihf ar;qwfjyonf/ ]atmufwkdbm 5 &ufaeYrSm urÇmhq&mrsm;aeY t xdrf;trSwf &Sdw,favq&m}/ tJ'DawmhrS twef;om; tm;vkH; ]aMomf [kwfom;yJvkdY} ajzMuonf/ 'DtxJrSmrS uav;wpfOD;u q&mrkd;,Hudk ar;cGef;wpfckar;vkduf onf/ ]q&m? urÇmhq&mrsm;aeYa&muf&if om;wkdYudk bm auR;rSmvJ q&m} xkdtcdkufrSmyJ twef;xJrS uav;rav;u ]q&m

rsm;aeYrSm q&mawG&JU arwåmBuD;rm;rIawGudk *kPfjyKwJh taeeJY wurÇmvkH;u ae&mtoD;oD;rSm usif;yjyKvkyfMu wm eifiwfBuD;us&r,fhaeYrS r[kwfwm}[k axhvkduf awmh twef;om;tm;vkH; 0g;ueJ yJGusoGm;ygawmhonf/ q&mrkd;,Hu NyKH;&if; ][kwfygNyDuGm uJ q&majymcsif wm bmvJrif;wkdYodvm;} ]odygw,f q&m? [dkESpfawGwkef;uvdkyJ ausmif;rSm urÇmhq&mrsm;aeY pmpDpmukH;? uAsm? yef;csDNydKifyJGvkyfr,f r[kwfvm; q&m? om;uBudKwifavhusihfrIawmif vkyf aeNyD q&m? 'DESpf yxrqk ,lrvkdYav} ][ w,f[kwfygvm;uG q&mhwynfhu? [kwfw,f q&mwdkYausmif;rSm q&mrsm;aeY txdrf;trSwftwGuf pmpDpmukH;? uAsm? yef;csDNydKifyJGawG&Sdw,f? awmfwJhuav; udk xkdufxkdufwefwef qkay;r,f? 'Dawmh rif;wkdY&JU twef; ydkifu q&mqkdawmh urÇmhq&mrsm;aeYeJY ywfoufwJh t aMumif;t&m tcsuftvufawGudk avhusihfay;r,f? q&mu avhusihfw,fqkdayr,fh t"du taMumif;t&m av;awGudkyJ ajymrSmaemf? rif;wkdYu vkdcsifwJhtcsufawG udk rSwfrSwfoGm;/ a&;wJhtcgus&if udk,fh tdkif'D,meJY udk,fa&;&rSm q&majymaewJhtcsdefrSm udk,frodwJh tcsufawG? em;rvnfwmawG? r&Sif;wmawGtm;vkH; ar;vdkY&w,f? q&meJYwynhfwkdY urÇmhq&mrsm;aeYeJY ywf oufNyD; aqG; aEG;MurSmayhguGm [kwfNyDvm;} ][kwfuJhyg q&m} (twef;om;tm;vkH; ajzoHyg) ]uJ q&muvJ wynhfwkdYudk ajymvnf;ajymr,f? ar;vnf;ar;r,f? urÇmhq&mrsm;aeYudk b,ftcsdefupNyD; usif;ycJhwmvJ? odwJhol ajzyg} uav;tm;vkH; pOf;pm;aeMuygonf/ ]orD;ajzr,fq&m} [k ausmif;olwpfa,mufu ajymvQif q&mrdk;,Hu ]ajymorD; rSm;rSm;rSefrSef} ][kwf .. 2002 ckESpf? atmufwkdbmv 5&ufaeYrSm pwifcJhwmygq&m} 145

urÇmhq&mrsm;aeY txl;u@

&Sdef; (qmrlaxmf)


][m rSefw,fuGm orD;awmfw,f} ]ajzmif; ... ajzmif; .... ajzmif; } uav;rsm;tm;vkH; vufckyfwD;í *kPfjyKMuygonf/ ausmif;olav;uawmh *kPf,l0ifh<um;aom rsufESm av;jzihf ... ][kwfNyD ? 'kwd,ar;cGef; b,ftzJGU BuD;u todt rSwf jyKcJhwmvnf;} xkdtckdufrSmyif ausmif;om;wpfOD;u .. ]q&m? om;ajzr,f} q&m rdk;,Hacgif;ndrfhjyvdkufygonf/

rD;wkwfBuD;rsm;udkudkifvQuf tjcm;rD;wkwfaygif;rsm;pGmudk ul;pufay;ol? q&m[l\ qkdwJh yavwkd&JUpum;? q&muyg;pyfESihfoif wynfhu &ifxJxnhfí taumiftxnfazmfqdkwJh r[wår*E´D&JUpum;? 'DvkdyJ .. q&meJYywfoufwJh jrefrmpum;ykHawGvJ 'keJYa';yJ ......

]om;xifwmawmh q&m? urÇmhq&mrsm;aeYvdkY ac: wJhtwGuf jrefrmq&mrsm;aeY wpfOD;wnf; r[kwfwm awmh usdef;aow,f? 'gaMumihf jrefrmjynf q&mrsm;twGuf wifrubl; wurÇmvkH;u q&mawGeJY oufqkdifw,f} usefuav;rsm;tm;vkH; NyKH;pdNyKH;pdESihf pdwf0ifpm;ae Muygonf/ q&mrdk;,HrS usefuav;rsm;udk toHrxGuf &ef oabmjzihf vufumjyonf/ ]'gaMumihf q&m wurÇmvkH;ESifh oufqkdifwJhtwGuf 'DaeYudk owfrSwfay;wJhtzJGUu urÇmhukvor*¾tzJGU BuD; vkdY om;ajymcsifygw,f q&m} ][m [kwfoGm;NyDuGm? q&mhwynfhu tawG;tac: aumif;wmyJuGm} usefuav;rsm;\ vufckyfoH wajzmif;ajzmif;ESihf twl yDwdtNyKH;jzihf jyeffxkdifoGm;ygNyD/ 146

]uJ .. om;wkdYorD;wkdYtm;vkH; awmfMuygw,f/ q&m enf;enf; xyfajymr,f} q&mrdk;,H ajymr,fqkd&ifyJ uav;awGtm;vkH; Nidrf oufpGm em;pGihfaeMuygonf/ ]q&mwkdY jrefrmjynfoljynfom;awGwif rubl;/ wurÇmvkH;rSm&SdwJh urÇmolurÇmom; uav;i,f? vl vwf? vlBuD;tm;vkH;rSm q&mqkdwm&Sdw,f? 'DrSmrS q&m qkdwm trsdK;rsdK;&Sdao;w,f? rif;wdkYawGMum;zl;MuwJh oifq&m? jrifq&m? Mum;q&mqkdwm tm;vkH;odw,f r[kwfvm;} ][kwfuJh odygw,fq&m} (uav;tm;vkH; pdwfyg 0ifpm;pGm ajzMuygonf/) ][kwfNyD? jrefrmrI jrefrm[efrSm oifq&m? jrifq&m? Mum;q&mqkdwJh t"dyÜg,fu q&mqkdwm pmoifaewJh yk*d¾KvfudkyJ rqkdvkdbl;? rdrda&SUrSm olwpfyg; vkyfudkifaewm udktwk,lNyD; wwfoGm;&ifvnf; Mum;q&mvkdY ac:qkd xkdufw,f/ wpfyg;olajymwmudk Mum;&HkeJY wwfoGm;&if vnf; Mum;q&mvdkY ac:qkdxkdufw,fvdkY tqkd&Sdw,f? 'g u q&meYJ ywfoufwJh yxrqkH; OyrmyJ/ 'DtxJrSmrS pm oifay;wJh q&mtaMumif;ukd oGm;r,fqkd&if q&mqkdwm wynfhwpfa,mufudk vrf;ñTefay;½kH? oifMum;ay;½kHrQ ESihf rvkHavmufao;bJ? tmp&d, *kdPf;0ifq&maumif; q&mjrwfjzpfzkdY? udk,fusihfodu©m? pmayynmESihfvnf; jynfhpkHzkdY vkdtyfao;w,f/ ,ck urÇmhEkdifiHrsm;rSmqkd&if q&mq&mrawG &Sm;yg;vmrIudk aMumufrufzG,f&m &if qkdif ajz&Sif;aeMu&w,f/ 'gaMumihf q&mar;csifw,f? urÇmrSm q&mqkdwm r&SdvdkYjzpfvm; wynfhwdkY} ]rjzpfygbl; q&m} ]'gayhg? q&mqkdwm r&SdvdkY rjzpfbl;? q&mqkdvkd &if;u trsdK;om;q&mawGwif r[kwfbl;? trsdK;orD; q&mrawGvnf;ygw,f/tm;vkH;udkac:qkdjcif;jzpfw,f/ uJ [kwfNyD? bmaMumihf q&mawG r&SdvJvkdY qef;ppfMunfh awmh tcsdKUEkdifiH? ae&m? a'oawGrSm q&mawGqkd&if ESdrfh cscJGjcm;qufqHvmrI? ausmif;q&m q&mrawGu tjcm; tpdk;&0efxrf;awGxuf em;csdefenf;NyD; vpmusjyefawmh vnf; enf;jyefw,f/ 'gaMumihf ynmwwfvli,fawG[m vufqifhurf;ay;a0rI r&SdawmhbJ? q&m0ef? tif*sif eD,m? tjcm;tjcm;aom *kPfxl;bJGUxl;awGeJY t&Sdeft0g aumif; aiGaMu;aumif;wJh b0awGudkom vdkcsifwyf


]at;yguGm aus;Zl;wifygw,f} ]q&m om;rodvkdY wpfckar;yg&ap q&m} ]ar;avuGm om;} q&mrkd;,HrS cGihfjyKNyD;qkd&ifyJ ]q&mqkdonfh pum;u b,fwkef;u ay:aygufNyD;? b,ftcsdefxJu pcJhwmvJ q&m} ][kwfNyD? om;tar;udk q&majzr,f} uav;tm;vkH; pdwf0ifpm;rI&Sdvm;[k q&mrdk;,H rsufvTmwpfcsufa0SYí twef;ud ktuJcwfvkdufygonf/ uav;tm;vkH; pdwfyg0ifpm;rI &Sdonfqkd&ifjzihf .. ]q&mwdkY jrefrmrI? jrefrm[efrSm a&SUuajymcJhovkd oifq&m? jrifq&m? Mum;q&mqkdwm &SdcJhw,f r[kwf vm;} ][kwfygw,f q&m} (ausmif;om;tm;vkH; ajzMuyg onf) ]q&mwdkY&JU okH;avmuñGwfxm; jrwfAk'¨&JU owåa'0 rEkóe*kPfawmfrSm vl? ewf? jA[®mowå0g taygif;wkdY\ q&mjzpfawmfrlaom jrwfpGmbk&m;vdkY tqkdtrdefYawG &Sd cJhw,fav? 'gaMumihf q&mqkdwJhpum;u bk&m;&Sif yGihf awmfrlxJu &SdcJhw,fvkdY qkdEkdifw,f/ oufaotjzpf xif&Sm;cJhw,f/ 'gaMumihf tmp&d,*kdPf;0if q&mqkdwm jrwfAk'¨eJY w*dkPf;wnf;xm;tyfonfh teEÅ*dkPf;0if BuD; us,fjrifhjrwfwJh yk*¾dKvfrsm;tjzpf ckdifrmpJGNrJpGm &SdcJhw,f/ 'DvkdeJY jrwfbk&m; y&dedAÁmefpH0ifNyD;aemuf at'D 450 cefY rSm zGihfvSpfwnfaxmifcJhwJh evE´wuúodkvfBuD;[m xif &Sm;vSwJh ausmif;awmfBuD;jzpfw,f/ [dk;a&S;uqkd jrefrm awG&JU pmaytodynmawG oifMum;oif,l&mXmeu bkef;awmfBuD;ausmif;rSm jzpfw,f/ ya'o&mZfacwf wavQmufvkH;rSmqkd&if bkef;awmfBuD;ausmif;awGrSm bk&ifrif;jrwf? tdrfa&SUrif;? 0efBuD;? 0efaxmuf? trwf pwJh EkdifiHhtwGuf tzkd;wef vlYt&if;tjrpfawGudk ysdK; axmifarG;xkwfay;EkdifcJhMuwmuG? jrefrmwkdY udk;uG,f qnf;uyfaewJh ax&0g'Ak'¨bmom&[ef;awmfrsm;[m jrefrmwkdY&JU vufOD;q&mvkdY ac:qkdEkdifw,f/} ]'gaMumihf jrefrmwkdYtzkdY vl&,fvdkY jzpfvmvQif ynmudkoif&rnfqkdwJY orkdif;ay;vlrIwm0efBuD;udk vufqifhurf; tarG&&SdcJhw,f/ 'gaMumihf pmoifausmif; eJY ausmif;q&mqkdwmukd txl;tav; tjrwfxm; wwfNyD; jrefrmvlaerItzJGUtpnf;rSm tjrpfwG,f tajc 147

urÇmhq&mrsm;aeY txl;u@

rufvmMuw,f/ urÇmrSm q&mqkdwm &Sm;yg;vmMu w,f/ 'gaMumihf ausmif;q&m q&mrawG[m ta&;yg t&ma&mufrIESihf jrifhjrwfrIwdkYukd azmfusL;*kPfjyK&ef vdktyfvmw,f/ 'gudk urÇmhukvor*¾tzJGU BuD;u odjrifvmNyD; urÇmhukvor*¾tzJGUBuD;&JU tzJGUtpnf;awG jzpfMuwJh ukvor*¾ynma&;? odyÜHESihf ,Ofaus;rItzJGU (UNESCO)? ukvor*¾ uav;rsm;&efykHaiGtzJGU (UNICEF) wdkYu 2002ckESpf? atmufwkdbmv 5 &ufaeYudk urÇmhq&mrsm;aeYtjzpf owfrSwfcJhMuw,f/ urÇmhEkdifiH rsm;tvkduf q&mrsm;&JU *kPfaus;Zl;udk azmfusL;wJY taeeJY urÇmh q&mrsm;aeY tcrf;tem;udk usif;yay;&ef aMujimcsuf wpfapmifudkvJ ESpfpOfxkwfjyefcJhMuw,f/ 'gaMumihf urÇmhq&m rsm;aeYudk ESpfpOfusif;yMujcif; jzpfw,f/ } 'gqkd urÇmhq&mrsm;aeYu q&mawG&JU 0rf;enf;0rf; om aeYxl;aeYjrwfBuD;ayhgaemf q&m} ]'gayhguG om;wkdYajymovdk 0rf;enf;p&mvnf;aumif; ovkd? 0rf;omp&mvnf;aumif;wJh q&mawG&JU *kPfaus; Zl;udk wrf;watmufarh trSwf&apr,fh aeYxl;aeYjrwf ayghuG/ 'DaeYudka&mufwkdif; q&mwkdYuvnf; q&mwkdYudk oifMum;jyo? qkH;rMo0g'awG ay;cJhwJh ynm&Sif q&m jrwfawGudk atmufarhwrf;w uefawmh&wJhaeYayghuG} ]q&majymwmeJY orD;awmif BuD;vm&if q&mrvkyf csifvmNyD} ][kwfw,fq&m om;vnf; BuD;vm&if q&mvkyf r,f} ]at;yguGm rif;wkdY&JU &nf&G,fcsufu tvGefw&mrS rGefjrwfvSwJh pdwfESvkH; jrifhjrwfolawG&JU oabmyg/ q&m om"kac:ygw,fuGm/ 'gayrJY q&mqdkwm pmoif½kHeJYwif r&ao;bl;uG/ q&maumif; q&mjrwfwkdY&JU usihf0wf twkdif;? ynma&;tqifhtwef; jrihfrm;zkdY? uav;i,f awG&JU ½kyfykdif;qkdif&mESihf pdwfykdif;qkdif&m zHGU NzdK;wdk;wufa&; wkdYtwGuf vdktyfwJYbufu vrf;ñTefazmfaqmifrIay;zdkY? uav;i,fawG&JU ypöKyÜefESihf tem*wfumvawGrSmvnf; t&nftcsif;jynfh0NyD; aemufaemifvmr,fh acwfawGrSm vnf;?ydkrkdaumif;rGefwJhvlYtzJGUtpnf;jzpfvmap&efwkdYudk a&SU½INyD; oifMum;ajymqkd qkH;rEkdif&r,fuG/ 'g[m q&m aumif;wkdY&JU usihf0wf 0wå&m;awGyJuG wynfhwkdY&} ]om;wkdY BudK;pm;ygr,f q&m}


pdkufvmMuw,f/ q&mawG&JU tcef;u@[mqkd&if t"duyg0if ywfoufvmw,f/ 'DvkdyJ aemufxyf tqkdwpfcku c&pfawmfray:rD bDpD 400 pkavmufxJu q&mqdkwm&SdcJhw,fvdkY wduscdkifrmpGm rSwfwrf;wif xm;Muw,f/ 'DvkdeJY acwftqufquf q&mawG ay:aygufvmcJhwm qkdua&;wD;? yavwkd? t&pöwkdw,f wkdY[m olwkdYacwfrSm tausmfMum;qkH;oif q&mawG jzpfcJhw,f/ yavwkdeJY t&pöwkdw,fvfwkdY[m qkd&if tu,f'rD odyÜHausmif;BuD;udk wnfaxmifcJhw,f/ om; aumif;&wemawG arG;xkwfay;cJhw,f/ qufvufNyD; q&maumif;? q&mjrwfawG ay:xGufcJhwm aAmfvf wkdif;,m;? ½l;qdk;? yufpwmvdkZD? *Refavmhcf? uGefrD;eD;,yf ponfh yk*¾dKvfawG[m txl;ausmfMum;vmcJhw,f/ olwkdY [mqkd&if 17 &mpk 20 &mpkESpftwGif;xJu urÇmhvlom; rsm;twGuf ynm[laom t"dyÜg,fESihfwuG ynmoif Mum;&m enf;vrf;rsm;udk BuHqñTefjyKoGm;MuwJh ynm&Sif q&mjrwfawG jzpfw,f/ 'gaMumihf q&mqkdwm om;wkdY? orD;wkdY? q&mwkdY rrSDcJhwJh ESpfaygif;rsm;pGmxJu wnf&SdcJh wm/ 'g[m wduswJh rSwfwkdifyJ} q&mrkd;,HrS pum;cPem;&if; uav;tm;vkH;udk tuJcwfMunfhvdkufygonf/ uav;rsm;tm;vkH; q&m\ aemufxyfay:xGufrnfh pum;oHudkom tm½kHpkdufaeMu ygonf/ 'gaMumihf q&mrdk;,H pum;qufvdkufonf/ ]ckaemufydkif; rsufarSmufacwfawGrSmqkd&ifvnf; ynm&SifawG ay:xGufcJhw,f? a&SUynm&SifawG&JU pum; tqkdtrdefYawGqkd&if BudKufESpfoufzG,faumif;ovkd av;pm;zG,fvnf; aumif;w,f? 'DtxJrSmrS ausmfMum; ol q&mBuD;awG&JU pum;wpfcsdKUudk q&majymjyr,f? tm; vkH;em;axmifcsifvm;} ]em;axmifcsifygw,f q&m} twef;om;tm;vkH; ajzMuygonf} ][kwfNyD} rD;wkwfBuD;rsm;udk ukdifvQuf tjcm;rD;wkwfaygif; rsm;pGmudk ul;pufay;ol q&m[l\/ qkdwJh yavwkd&JU pum;/ q&mu yg;pyfESihfoif? wynfhu &ifxJxnhfí t aumiftxnfazmf qkdwJh r[wår *E´D&JU pum;/ ]'DvkdyJ q&meJY ywfoufwJh jrefrmpum;ykHawGvnf; 'keJYa';yJ/ q&mrjy enf;rus? q&mudkumjyef tmacgif 148

vSHpl; tp&Sdojzihf trsm;BuD; &SdcJhw,f/ 'DtxJrSmrS om; wkdYorD;wkdY tm;vkH;odMuwJh q&musihf0wf uAsmav;udk rSwfrdvm;? Mum;zl;&JUvm;} ][kwfuJh Mum;zl;ygw,f? rSwfrdygw,f q&m} ]at; tJ'DuAsmav;[m wu,fawmh bk&m;a[m w&m;awmfyJuG? 'gudk NcKHrdikHrdoGm;atmif a&;pyfoDukH;zJGU qkdNyD; wynfhwdkY q&mwdkY tm;vkH;odwJh q&musihf0wfqkd wJh uAsmu od*Fgavm0g'okwfvkdYac:w,f/ uJ 'gavmuf qkd q&mqkdwm b,fwkef;upvJqkdwm &Sif;oifho avmuf&Sif;NyDvm;} ][kwfuJh &Sif;oGm;ygNyD q&m} (ausmif;om;tm;vkH; ajzMuygonf)

]] q&mqkdwm þavmuBuD;xJrSm rdbNyD;&ifolyJ? 'gaMumihf olu qkH;rol? vrf;ñTefol? zefwD;ol? ysdK;axmifol? qDrD;wkdifajrmufjrm;pGmudk xGef;n§dtvif;wHcg; zGihfay;olvkdY ajymcsifw,fuGm ...

}} ]uJ 'gqkd ,ckrsufarSmufacwfrS xyfajymr,f/ tm; vkH; em;axmifOD;rvm;} ]em;axmifygr,f q&m} ],ckacwfrSmqkd&if ausmif;q&m q&mrawG b,f avmufta&;yg t&ma&mufvmNyDvJqkdwmudk vlBuD;? vlvwf? vli,ftm;vkH; odvmMuNyD/ csufEdkiHrSmqkd&if ausmif;q&m q&mrawGu tjcm;tpdk;&0efxrf;awG xuf tcGihfta&;ydkrsm;w,f? vpmydk&w,f? 'DtxJrSmrS rlvwef;udk oifwJhq&mawGqkd&if vpmydkaumif;w,f/ 'gu q&mawG b,favmufta&;ygovJqkdwmudk t pdk;&u *kPfjyKay;wmyJuG/ aemufNyD;awmh oif½kd;ñTef; wrf;udkvnf; EkdifiHawmf tpdk;&udk,fwkdif OD;aqmifNyD;


vSygonf) twef;om;tm;vkH; wdwfqdwfoGm;csdefwGif ]q&m om;udkwpfckavmuf ar;cGifhjyKyg} ]ar;av bmodcsifvJ} q&mrkd;,H cGihfjyKvdkufvQif ],aeY om;wkdYacwfrSm q&mawGtrsm;BuD; &SdaerSmyJaemf q&m? wurÇmvkH;rSmqdk q&mawG b,favmuf&SdaeNyDvnf; q&m} ][kwfNyD tm;vkH;rSwfxm;aemf? q&mwdkY jrefrmjynf rSmqkd&if tajccHtqifhuae wuúodkvftxd q&m q&mrawG 238600 ausmf&SdaeNyD/ wurÇmvkH;rSmqkd&if ausmif;q&mOD;a& 57 oef;ausmf &SdaeNyD? q&majymwm tm;vkH;rSwfxm;vm;} ]rSwfxm;ygw,f q&m} ]urÇmrSm ausmif;q&mawG awmfawmfrsm;wmyJaemf q&m} q&mrkd;,H NyKH;íomaeygonf/ ]q&m orD;wpfck xyfar;r,f} q&m rkd;,HESihfwuG twef;om;tm;vkH; ar;cGef;udk apmifharQmfaeygNyD/ xkdtcsdefrSmyJ ausmif;olav;u ... ]q&mqkdwJh t"dyÜg,fu b,fvdk t"dyÜg,fvnf; q &m} ][m eifuvnf; q&mygqkdrS q&mayhg} [k ab;rS twef;azmf rdef;uav;wpfOD;u ajymvdkufjcif;jzpfonf/ ]at;uGm olrkdY BuHBuHzefzef ar;w,f} wcsdKUuawmh &,faeMuygonf/ q&mrkd;,HrS twef;om;tm;vkH; Nidrf onftxd NyKH;NyKH;av; apmihfaeygonf/ NyD;awmhrS ]uJ q&majzr,f} tm;vkH;em;pGihfaeMuyg onf/ ]q&meJY ywfoufwJh ykHcdkif;awG? usihf0wfawG trsm; BuD;&Sdygw,f/ a&SUrSmvnf; ajymoifhoavmuf q&majym cJhw,f/ [kwfNyD tJ'DtxJrSmrS q&meJY ywfoufwJh q&m qkdwJh t"dyÜg,fzGihfqkdcsufudk q&m&Sif;jyr,f/} q+&m = qdkwm awG;awG;qqESihf BudKwif&Smxm; aqmif&Gufwwfol/ q&m = olwpfxl;udk oifjyol/ qm,m = wynfhrsm;udk t&dyfay;ol/ p&m = (p&) yg|dpum;rSvmNyD; tusihfpm&dwåaumif; rGefol..vkdY zJGUqkdxm;w,f/'DvdkyJrdvdE´ynmusrf;rSmvnf; q&mh*kPft*Fg25 yg;&Sdw,f/ twkdcsKyfajym&&if ... 149

urÇmhq&mrsm;aeY txl;u@

a&;qJGay;w,f/ 'gayrJY Guideline yJay;wmaemf/ Curriculum u ausmif;toD;oD;u q&mawG rdrdukd,fwkdif a&;qJG&wm} }tJ'gudk 2005 ckESpfrSm pwifcJhw,f/ NyD;awmh q&m q&mrvkyfwJholu omreft&nftcsif;eJYawmh r&bl;/ t&nftaoG;jynfh0oludkyJ a&G;cs,f&w,f/ q&mwpf a,muf[m Master Degree &xm;NyD;ol jzpf&r,f/ NyD;&if Grade-5 eJY Grade-9 twef;awGrSm Special ppfaq;rIawGvnf; jyKvkyfao;w,f/ t&nftcsif;jynfh 0wJh q&mawGarG;xkwfw,f/ t&nftcsif;eJY xkdufwef wJh tcGihfta&;awGay;NyD; q&mawGudk EkdifiHawmftpdk;& u *kPfjyKay;aewmayhg/ 'Dvkd *kPfjyKrIawGaMumihf q&m awGvnf; auseyfMu&w,f/ q&mtvkyfudk ydkNyD;auseyf *kPf,lMuw,f/ ,ck om;wkdYorD;wkdYacwfu ynmacwf urÇmBuD;[mqkd&ifvnf; t&Sdeft[kefeJY wkd;wufajymif; vJvmNyD? enf;ynmawG rsm;vmNyD} }tJ'DaemufrSm trSD vkdufEkdifzkdY vdktyfvmNyD? tJ'DrSmyJ q&mawG&JU tcef;u@u twkdif;rod us,f0ef;vm awmhwmyJ/ a&S;tcguqkd&if q&mwpfa,muf[m udk,f usihfodu©m&Sdjcif;? aumif;aomtawG;tjrif t,lt q&Sdjcif;? aumif;pGmoif,lNyD;aom q&mtwwf &Sdjcif;qkdwJh ]t&SdokH;rsdK;}ESihf q&mb0 q&mtjzpfudk odjcif;? rdrdwynfhrsm;udkodjcif;? rdrdoif Mum;&rnfh t aMumif;t&mbmom&yfudkodjcif;qkdwJh ]todokH;rsdK;} &SdaevQif jynfhpkHvkHavmufNyDvkdY qkdEkdifw,f/ ,ckacwf rSmu odyÜHeJYenf;ynmwkd;wufaewJhtwGuf a&SUu todokH;rsdK;eJY rvkHavmufawmhbl;/ 'DacwfrSm o wif;rD'D,m?jyefMum;a&;?qufoG,fa&;awGt&Sdefaumif; wJhacwfrSm uGefysLwmudk aumif;pGmtokH;jyKwwfzkdYvnf; vdktyfvmNyDav? ,ckacwfrDEkdifiHBuD;jzpfwJh tar&duef jynfaxmifpkrSmyJ ausmif;q&mOD;a&&JU 50&mcdkifEIef;u uGefysLwm ynm&yfawGrSm tawGUtBuKHr&SdMuaMumif;ukd azmfjyxm;cH&w,f/ 'gaMumifh q&mwkdYukd,füuvnf; BudK;pm;aeMu&NyD? ynmqkdwmu ukefoGm;w,f? NyD;qkH; oGm;w,fvdkYrS r&SdwmuG? 'gaMumihf wynfhwkdYvnf; a&SU quftrsm;BuD; BudK;pm;oGm;&r,fvkdY q&mowdxyfay; csifw,f? tm;vkH;q&majymwmudk em;vnfMuvm;} ][kwfuJhyg q&m BudK;pm;yghr,f} (twef;om;tm; vkH; NydKifwlajzqkdMuonfh toH[m MunfEl;zG,faumif;


rpGefYjcif;[lonf t*Fg (2) yg; taygif;toif;udkodjcif;t*Fg (4) yg; ppfaq;0efcHjcif;t*Fg (4) yg; xda&mufpGm oifay;jcif;t*Fg (6) yg; rarhavQmhjcif;t*Fg (2) yg; csD;jr§ifhjcif; t*Fg (3) yg; tajctaeudkodjcif; t*Fg (4) yg; qkdNyD; pk pkaygif; 25 yg;&Sdw,f/ tJ'DvkdyJ t*Fvdyfvdk Teacher qdkwJh t"dyÜg,fudkvnf; zGihfqkdxm;w,f/ T = Teaching

E = Education

A = Active

C = Clever

H = Honest

E = Expret

vdkY zGJUqkdxm;w,f/ jrefrm vdkuawmh q&mawG[m ynma&;rSmqkd zswfvwfwuf <uaomol? vdr®mxufjruf uRrf;usifaomol? wnf MunfyGihfvif;NyD; ajzmifhrwfwJh orm"d&Sdaomol? vdktyf wJh A[kokwawGudk tywfwukwf avhvmwwfajrmuf NyD; tawGUtBuKH&ifhusufaomol? vdktyfwJh ÓPf&SdNyD; oabmxm;jzLpifwJholvkYd qkdxm;w,f/ 'DvdkyJ q&mwdkY rodwJh bmomawGrSmvnf; t"dyÜg,fzGihfqkdcsuf trsdK;rsdK; &SdrSmyJ/ q&majymwm tm;vkH;oabmaygufvm;? &Sif;&JU vm;? em;vnfvm;} q&mrdk;,H ar;cGef;awG qufwkdufar;vkdufvQif u av;tm;vkH; ]em;vnfoGm;ygNyD q&m}vdkY ajzqkdvdkufMu avonf/ ]uJ em;vnfw,fqkd&ifjzihf q&mqkdwJh emrfpm;udk wynfhwkdYtaeeJY b,fvdkem;vnfvJ? b,fvkdt"dyÜg,f zGihfMurvJ q&modcsifw,f ajymEkdifol ajymMuyg} ausmif;om;wpfOD; xí ajzMum;ygNyD/ ]om;uawmh q&mqkdwm twkdif;rod BuD;jrwfol vkdY xifw,fq&m} ][kwfNyD aemufwpfa,muf} ]orD;uawmh wynfhawGtwGuf tepfemcHNyD; ajr awmifajr§mufay;olvkdY xifw,fq&m} ][kwfNyD uJ qkdprf;ygOD;}

150

R = Research minded

]orD;uawmh q&mqkdwm avmuBuD;udk csrf;ajrh om,matmif pGrf;aqmifay;EkdifwJh tajrmftjrif&SdolvdkY xifw,f q&m} ]aumif;ygNyDAsm? uJ b,folajymOD;rvJ} ]om;ajymr,f q&m} ]uJ vif;ygOD;} ]om;uawmh q&mqkdwm urÇmwnfoí xm0& &Sd aer,fh yk*d¾KvfvdkY xifygw,fq&m} ][kwfoGm;NyDuGm} ]q&m wynfhawG ajymwJhpum; q&mBudKufw,fuGm? aemufxyf b,folajymOD;rvJ? bmar;p&m&Sdao;vnf;} ausmif;om;rsm; tcsif;csif; Munfh&if; EIwfqdwfae Muygonf/ ]uJ [kwfNyD om;wkdYorD;wkdY awmfw,fuGm tcsdef vnf;ajymif;awmhr,f? ar;p&mvnf;r&Sd&if ed*kH;csKyf q&m xyfajymr,f? em;axmifMuaemf/ q&mqkdwm þavmu BuD;xJrSm rdbNyD;&ifolyJ/ 'gaMumihf olu qkH;rol? vrf; ñTefol? zefwD;ol? ysdK;axmifol? qDrD;wdkifajrmufrsm;pGm udk xGef;n§daeol? tvif;wHcg;zGihfay;olvkdY q&mu ajym csifw,fuGm? q&majymwm wynfhwkdYa&m vufcHMu vm;} ]vufcHygw,f q&m} ]at;[kwfNyD om;wkdYorD;wkdY tm;vkH;udk aus;Zl;wif ygw,f/ ausmif;rSmusif;yr,hf pmpDpmukH;? uAsm? yef;csD NydKifyJGrSm qk&&SdMuygapuGm/ q&mawGudkvnf; cspfcif av;pm;wJh wynfhaumif;? wynfhjrwfawGjzpfNyD; ynm wwfvl&nfcRefawG jzpfMuygapuGm} ]ay;aomqkESihf jynfh&ygvdk\ q&m} ][kwfygNyD? tm;vkH;r*Fvmyg} ]r*Fvmyg q&m? aus;Zl;wifygw,f q&m} urÇmrSm&Sdaom q&m q&mrrsm;ESihf uREkfyfudk oifMum;jyo oGefoifqkH;ray;cJhaom oifq&m? jrifq&m? Mum;q&mrsm;udk ½kdaoOD;ñTwf *g&0jyKvsuf &Sdef; qmrlaxmfausmif;? uyÜDbef;


q&mrsm;twGuf

rdk;a&rdk;pufrsm;jzihf yufzsef;ay;aom 0gqkd? 0gacgifv 0óefrdk;rsm;ESihftwl pmoifausmif;rS ausmif;om; ausmif;olrsm;\ pmtHoHrsm;onf ta0;odkYysHUvGihf vQuf&Sdonf/ xkdtcsdefrSm vlom;wkdif; tvkyfcGifrSm 0rf; a&;twGuf tvkyfvkyfaeMu&NyD; ausmif;om;rdbrsm; onf &ifaoG;i,f om;orD;rsm; pmoifMum;ae&onfudk awG;rdwkdif; ]q&m}[laom teEÅ*kdPf;0if oifq&m? jrif q&m? Mum;q&mrsm;\ aus;Zl;udk jyefvnfjrifa,mifum q&mrsm;udk &ifrSm vufq,fjzmrdk;NyD; &Sdcdk;rdrnfrSm trSef yifjzpfayrnf/ usaemfwdkYonf i,f&G,fpOftcsdefu taz? t aray;aom rkefYzkd;udk,lNyD; vG,ftdwfudk,fpDvG,fum oli,fcsif;rsm;ESihftwl ausmif;udkoGm;cJh&ykH? aqmhupm; cJh&ykH? pmoifcJh&ykHESifh aysmf&TifMunfEl;cJh&ykHrsm;udk awG;rd wkdif; ausmif;pmoifcef;xJwGif ynmoifMum;ay;NyD; w ynfhrsm;rtm; qkdqkH;rcJhaom q&mrsm;udk tNrJowd&rdyg onf/ tmp&d,[laom q&mrsm;onf ]twwf vnf;oif? yJhjyifqkH;r? odyÜrcsef? ab;&efqD;um? oifh&mtyfydkY} [laom q&mwkdY\ usihf0wfig;yg;ESifhtnD wynfhrsm;udk todynm? twwfynm? enf;vrf; aumif;rsm;? pnf; urf;aumif;rsm;ESihf A[kokwrsm;udk b0c&D;twGuf ay;tyfcJhygonf/ q&m[laom O,smOf rSL;rsm;onf wynfhrsm;tm; O,smOfNcHxJwGif ajrawmif ajr§mufpdkufysdK;&aom yef;rsm;uJhokdY a&avmif;aygif; oifum w,kw, pdkufysdK;NyD;? avmuyef;O,smOft v,fwGif yGihfzl;vSyap vdkaom qE´rsm;jzihf &opkHvif tEkpmayynmrsm;udk oifMum;ay;cJhygonf/

tPÖ0gaX;

q&mrsm;onf arwåm? apwem? *½kPm? pGefY vTwf tepfemcHjcif;[laom jrifhjrwfaompdwfxm;jzihf wynfhrsm; vrf;rSm;ra&mufatmif EIwfrSqkdqkH;rcJhNyD; xkdufwefaomtjypfudk ay;cJh&mrSmvnf; tdk;rsm;udk vSy cdkifcefYapvkdNyD; uJGpdwfroGm;atmifcwfaom tkd;xdef; onfwdkY\oabmjzihf Eke,faomuav;rsm;\ pdwfudk vrf;rSefa&mufatmif jyKjyifcJhygonf/ q&m[laompum;udk t"dyÜg,fzGihfqkdygu ]w ynfhrsm;\ b0c&D;vrf;udk a&SUjzwfausmfEkdif&ef tody nm? twwfynmrsm;udk oifMum;ay;aom em;cdk&mopf yifBuD;wpfyif\ at;csrf;aomt&dyfESihfwlaomolrsm; [k odcJh&ygonf/ q&mrsm;\*kPfudk pmyef;csDzJGUqkd&mwGif yef;rsm;udk jyKpkysdK;axmifaom O,smOfrSL;tjzpf vnf; aumif;? "g;rsm;udk xufatmifaoG;aom "g;aoG;ausmuf tjzpfvnf;aumif;? ywf0ef;usifudk tvif;a&mifay;NyD; rdrdudk,fudk tqkH;½IH;cHaom za,mif;wkdiftjzpf vnf; aumif;? tkd;aumif;rsm; &&Sdatmif cwfay;aom tkd;xdef; onftjzpfvnf;aumif; yrmjyK zJGUqkdcJhygonf/ pmoifausmif;rsm;onf vlom;rsm;twGuf umvtydkif;tjcm;jzihf pepfwus avhusihfoifMum;ay; NyD; oif,lcJhorQudk jyefvnftokH;cswwfatmif jyKpkysdK; axmifay;aom ae&mjzpfygonf/ ausmif;ynmoif½dk; rsm;\ t"dutcef;u@rSm twwfynm? todynm? uRrf;usifrIoabmxm;ESihf tokH;cswwfrIrsm;&&Sd&ef jzpf onf/ q&mrsm;onf wynhfrsm;\ &ifqkdifBuKHawGU&aom tcuftcJrsm;udk ajyvnfatmif ajz&Sif;wwf&ef enf; ay;vrf;jyolrsm;jzpfNyD; tem*wftwGuf rsdK;qufopf vli,frsm;\ b0vkHNcKHpdwfcsap&eftwGuf r&Sdrjzpfaom tzkd;weft&if;tESD;wpfckjzpfaMumif;wifjy&if; EkdifiHt 0Srf;wGif&Sdaom q&mhq&mrsm;\ *kPfaus;Zl;udk atmuf arhowd& *kPfjyKa&;om;vdkuf&ygonf/ tPÖ0gaX;

151

urÇmhq&mrsm;aeY txl;u@

pmyef;csD


wdkYqHk;jzwfwmuawmh ]'g;Apf} qdkwJh q&mav;u em;vnf edkifavmufwJh t*Fvdyfpum;udk rajymwwf vdkYwJh/ ('Dpmudk zwfaewJh e,l;ZDvefom;rsm;udk usaemf awmif;yefygw,f/) 'DvdkeJYyJ usaemfh&JU pmoifMum;jcif; tvkyf pwif cJhawmhw,f/ odyfpdwf0ifpm;p&m raumif;ovdk auseyfp&m rjzpfcJhwJh pmoifMum;jcif; tvkyf ESpfrsKd; avmuf ajymif;tjyD;rSmawmh wu,f vkyfoifhwmu ynma&; bJGUausmif;om; tvkyf[m (ausmif;jyefwuf wm) ydktoifhawmfqHk;vdkY qHk;jzwfcJhw,f/ txl;ojzifh awmh rEkóaA' &Iaxmifhuae pOf;pm;wmyg/

jrwfyef;&Sif

O,smOfrSL;aumif; ysKd;axmifa&;

usaemfyxrqHk; vkyfcJhwJh tvkyf (taumif; qHk;vnf; jzpfygw,f) uawmh ausmif;q&m wpf a,muf taeeJYyg/ ausmifNyD;vdkY touf 22 ESpf jynfh w,fqdk&ifyJ rav;&Sm;edkifiH ta&SU ydkif; qm&m0uf awm eufMuD;xJrSm&SdwJh tv,fwef; ausmif;av; wpf ausmif;rSm pwif cJhwmaygh/ tvkyfvkyfudkifcGifh vufrSwf ay:rSm a&;xm;wJh twkdif; usaemfh wm0efuawmh ] rdcif bmom pum; ajymqdkol} taeeJYyg/ ausmif;rSm pmoifcef; av;cef;&Sdygw,f/ ynma&;Xmeu w&m;0if taMumif;Mum;pmrydkYrD us aemf a&mufoGm;wJhtcg q&m ig;OD; &SdcJhygw,f/ usaemf vmr,f&,fvdkY arQmfvifhrxm;MuwJhtwGuf e,l;ZD vefedkifiHom; q&mi,fwpfOD; raeYuwnf;u a&muf&Sd aewmaMumihf odyÜHbmomeSihf t*Fvdyfpmudk oifzdkY olYudk wm0ef ay;xm;cJhw,f/ usaemfuawmh b,fwkef;urS ravhvmbl;wJh tm&Swdkuf ordkif;eSihf awmifurÇm bufydkif; yx0D0ifwdkYudk oifMum;ay; &rSmwJh/ aemuf wpfckuawmh *Dw jzpfygw,f/ ESpfywf twGif;rSmyJ *Dwudk vufavsmhvkduf &ygw,f/ (oDcsif;rqdk wwfbl;qdkwmudk oufaojycJh &ao;wm/) t*Fvdyfpmudkawmh oifcGifh &cJhw,f/ ol 152

'g[mynma&;udk qkyfqkyfudkifudkif wdkuf&dkuf yg0if aqmif&Gufwmxuf ynma&; qdkwmawGudk cGJjcrf;pdwf jzm ydkif;jzwf&wmudk wpfoufwm pdwf0ifpm;rIeJY pwif ygawmhw,f/ tESpfav;q,favmuf MudK;pm;vkyfudkifcJh tjyD; tckawmh usaemfwdkY b,fae&mrSm &yfwnfae &ygovJ/ tajctae odyfraumif;bl;vdkY ajym&rSm pdwf raumif;ygbl;/ wpfaeYxuf wpfaeY ydkrdk qdk;&Gm;vmaewJh pdefac:rI topfawG? tEÅ&m,f topfawG tjynfht ESuf&SdaewJh tajctaeeJY urÇmMuD; r[kwfvm;/ tck


6/ tem*wfumv raocsm rwdusrI tay: rSm zefwD;vdkpdwf ajymif;vJjcif;eSifhtwl vdkufa&GU EdkifzdkYudk avhusihfoifMum; jyoay;&ef vdktyfrI? t pOfoif,laewJh vlYtzJGYtpnf; twGif;rSm pOfqufrjywf wpfoufwm avhvmvdkrI? y#dyu©awG ydkjyD;wdk;vdkYaewJh urÇmBuD;rSm jidrf;csrf;rIeSihf vdkufavsmnDaxG twl rSDwGJ aexdkifedkifrI/ 7/ trSwftom; o&kyf tkdif'D,m rwlwm&,f jyD;awmhvnf; aemufcH tajctae trsKd;pHk&SdaewJh ausmif;ol ausmif;om;awGudk &ifqkdifEdkifzdkY / aemufqHk; wpfcsufuawmh 8/ taumif;qHk;aom arQmfrSef;csufawGxm; jyD;? ausmif;wufEIef; wdk;vmwmawG? aiGaMu;t&if;t eSD; ydkjrKyfeSHxm;wmawGESifY wpfurÇmvHk;rSm t&nf twGuf wdk;vmapzdkYqdkwJh &nfrSef;csufudk wjznf; jznf; a&SUwdk; avQmufvSrf; aeygw,f/ xdkpOfrSmyJ ynma&;pepf awGeJY pmoifausmif;[m ausmif;om;rsm;&JU vdktyfcsuf awGudk jznfhqnf; oifMum;ay;zdkY ysufuGuf aewmudk ydkawGY ae&ygjyD/ ausmif;q&m q&mrrsm;[m 'Dpdefac:rIawGudk ajz&Sif;&mrSm t"duuswJh ae&mrSm &Sdaew,f/ ynm a&;uae urÇmBuD;udk ulu,f&r,f qdkwmvnf; tyg t0ifaygh/ ]ausmif;q&m q&mr rvdktyfwJhoif&dk; nTef;wrf;} qdkwm&,?f ]ausmif;q&m q&mreSihfwlnD aom uGefysLwm } qdkwmawGudk rMum;rdao;yg bl;/ ynmoifMum;ay;ol? pHjyKedkifol? vrf;nTefay; olawG&,fvdkY wifpm;ac:xm;wJh ausmif;q&m q&mr rsm;[m 'DurÇmajrrSm &SdaeygOD;r,f/ oif,lavhvmrI wdk;wufapzdkY 'guynma&; vkyfief;

tnTef;abmif Dakar Framework for Action &Jh tm;vHk;twGuf ynma&; tpDtpOf Education For All (EFA) udk t&ifqHk; usaemf aqG;aEG; yg&ap/ 2000 jynfheSpfwkef;u edkifiHwkdif;&Jh tpdk;&tm;vHk; wcJeuf oabmwlnD vufrSwf a&;xdk;xm;cJhwJh 'DpmcsKyf[m taotcsm jyif qif xm;wmjzpfw,f/ tJ'D tpDtpOfxJrSmygwJh twkdif;qdk&if q&m q&mrrsm;eSihf ywfoufjyD; atmuf 153

urÇmhq&mrsm;aeY txl;u@

awmh 'Djcdrf;acsmufrIawG[m ykdjyD;awmhom BuD;xGm;vm aew,f/ urÇmBuD; ysufpD;awmhr,fqdkwJh jrifuGif; awGjzpfwJh aiGaMu;pD;yGm; uyfqdkufaerIawG? &moDO wkazmujfyef ajymif;vJvmaerIawG? tMurf;zufo rm;rsm;eSihf avsmhenf;vmaewJh obm0 t&if;jrpfawG udk tjydKiftqdkif vk,lwJh ppfyGJawG tpHktvif yg0if aew,fav/ jyóemuawmh 'Dpdefac:rIawG ydkrdkrsm;jym; vmwmeJYtrQ ]ynma&;} u ulu,fedkifr,f qdkwJh arQmf vifhcsufaMumifY urÇmBuD;udk acsmufxJruszdkY u,f q,fay;edkifr,fqdkjyD; jrifvmMuawmhw,f/ y nma&;orm;rsm;twGuf tm;wufzG,f&m arQmfvifh csufygyJ/ odkYayr,fh ynma&;udk pdefac:cHae&awG uawmhjzihf tonf; xdwfp&myg/ 1/ wpfurÇmvHk;rSm MuHKawGYae&mwmu ynm a&;qdkif&m pDrHtkyfcsKyfa&;udk A[dkOD;pD; csKyfudkifrIuae avsmhcs vdkufjcif; jzpfygw,f/ (taumif;a&m? tqdk;yg? vkyfyHkenf;vrf; rSefuefrIeJY vrf;rSm;rIawG &Sdaew,f/) 2/ ynma&; pepftwGif;rSm t*wdw&m; vdkufpm;rIawG BuD;xGm;vmaew,f/ yk*¾vdueSifh t caMu;aiGay;&wJh usL&SifawGrSmom ausmif;q&m q &mrrsm;[m oif&dk;nTef;wrf;udk xdxda&mufa&muf oifMum; awmhw,f/ 3/ ynma&;pepf&Jh tqihfqihfwdkif;rSm vrf; aMumif; vrf;oG,fawG axGjym;vdkYaejyD; t&nftaoG; jynfh0wJh q&m q&mrawG? oifMum;a&; t&if;t jrpfawGudk vrf;aMumif; wdkif;rSm ydkvkd tyfaew,f/ 4/ ynma&;[m urÇmrIjyKjcif; jzpfpOfeSihf pHEIef; awGtwGuf tusKd;aqmif &rSmvm;? 'grSr[kwf&if a'o tvdkuf vdkufavsmnDaxG&SdrIeSihf ,Ofaus;rI t rSwftom; o&kyfawGeSihf rsdK;EG,fpkH axGjym;rIudk xdef;odrf; umuG,f ay;&rSmvm;qdkwJh tawmrowfedkifwJh aqG;aEG; jiif;cHkrIawG/ 5/ ynma&;udk ud&d,mwpfcktjzpf t oHk;jyKaewJh (ukefxkwf? OmPfxkwf pGrf;tm; wdk;yGm;apzdkY uRrf;usif vkyfom;xk ysKd;axmifa&;) tajctaeuae jyD;jynfhpHkwJh vlom;wpfOD; jzpfvmapzdkYqdkwJh vlom; A [dkjyK tawG;tjrif zufudk ajymif;vJvmrI/


ygtcsufawGudk jyKpk xm;&Sdw,f/ q&m q&mrrsm;udk * av;pm;orI&Sd&r,f/ cHpm;cGifh vpm xdkuf wefpGm &&Sdoifhw,f/ * oifwef;yhHydk;ay;oihfjyD; pOfqufrjywf vkyfief;cGif t&nftcsif;jr§ifh oifwef;awG wufa&mufap oihf w,f/ * olwdkY&Jh vkyfief;eSihf ywfoufjyD; oufa&mufrI awG jzpfapr,fh udpö&yfawGudk qHk;jzwfcsuf csrSwf &mrSm yg0if aqmif&GufcGihf &&Sd&r,f/ * ausmif;ol ausmif;om;rsm;&Jh oif,lavhvmrI yHkpH

]] edkifiHtawmfrsm;rsm;rSmausmif;q &m q&mravmif;rsm;[m eSpftawmf Mum Mum aumvdyf pmoifcef;rsm;twGif;rSm ysif;&dav;wGJpGm xdkif jyD; oif,ljcif; oifMum;jcif; oDtdk&DawGudk avhvmaeMu&wmjzihf uHqdk;vSygw,f/

}}

awG? &kyfydkif;eSihf todÓPf zGHYjzdK;wdk;wufyHk rwljcm; em;csufawGudk oabmayguf em;vnf xm;&r,f/ * tm&Hkedk;Mum;apjyD; udk,fwdkifyg0if vkyfaqmifoif,l edkifwJh pmoifcef; taetxm;? ywf0ef;usifudk zef wD; wwf&r,f/ * ausmif;q&m tvkyftudkif&JU wm0ef0wå&m; awGudk vufcHjyD; ausmif;ol ausmif;om;rsm;eJY &yf&Gm vlY tzJGYtpnf; tay:rSm wm0ef cHekdif&r,f/ 'gayrJY yxrqHk; taeeJY ausmif;q&m? q&mr topf pkaqmif;yHkudk MunfhMu&atmif/ q&m tvkyft udkif twGuf ydkrdkoifhawmf udkufnDwJh oifwef;ol? oifwef;om;awGudk qGJaqmifedkif&r,f/ 'Dvdk vkyfrSudk jzpfrSmyg/ ouú&mZf 2015 rSm tm&SwdkuftwGif; tm;vHk; twGuf ynma&; EFA &nfrSef;csufawGudk atmifjrif EkdifzdkY twGufqdk&if q&m q&mrtopf av;oef;xyfvdk 154

rSm jzpfw,fvdkY,leufpudktzGJYBuD;ucefYrSef;xm;ygw,f/ q&mtwwfynm oifwef;jyKjyifajymif;vJa&; wdkif;jynf&JU OD;aqmifrIuae tqifhtqifh wdkif;u ekdifiHa&;t& taxmuftyHhudk trsmBuD; vdk tyfw,f/ ynma&;twGufyg/ txl;ojzihfawmh ausmif;q&m q&mrrsm;twGufjzpfw,f/ aemufjyD; awmhvnf; xufjrufwJh bJGY&vli,frsm; ausmif;q&m tvkyfvkyfzdkY twGuf rufvHk;awG xm;&Sd oifhw,f/ q&m tvkyftudkif zHGHYNzdK;wdk;wufrItwGuf b0woufwm avhvm&mrSm vkyfief;cGif tBudKq&m twwfynmoifwef; pre-service [m tifrwefrS ta&;BuD; vSygw,f/ 'gayrJY edkifiHtawmfrsm;rsm;rSm ausmif;q &m q&mravmif;rsm;[m eSpftawmfMumMum aumvdyf pmoifcef;rsm;twGif;rSm ysif;&dav;wGJpGm xdkifjyD; oif,l jcif;-oifMum;jcif; oDtdk&DawGudk avhvmaeMu&wm jzihf uHqdk;vSygw,f/ tJ'DtwGuf vkyfief;cGif tBudK q&mtwwfynm oifwef;pepfudk b,fvdkrsm; jyKjyif ajymif;vJ edkifrvJ/ t&ifqHk;taeeJY q&mtwwfynm oifwef; awG[m ynma&;bJGY oifwef;jzpfap? bJGYvGef 'D*&DawG jzpfap pmoifcef;twGif; tawGYtMuHK tawmfrsm;rsm; yg0if&rSm jzpfw,f/ q&m twwfynm oifwef;awGrSm ta&; BuD;wJh tjcm;pGrf;&nf 3 rsKd;udkvnf; xnfhoGif;oifhyg w,f/ * q&m q&mrrsm;[m ausmif;awGudk usef; rma&;eSihf nDnGwfjyD;? ab;tEÅ&m,fuif; vHkjcHKaEG;axG; wJh ae&mawG jzpfatmif b,fvdkvkyf&rvJ qdkwmudk od&Sdxm;&r,f/ * q&mq&mrrsm;[mausmif;olausmif; om;rsm;? olwdkY&JU rdom;pk0ifrsm;eJY &yf&Gm vlYtzGJYtpnf;&Jh yg0ifaqmif&GufrIudk &&Sdatmif b,fvdkvkyf&rvJ qdkwmudk avhvm xm;&r,f/ aemufjyD;awmh * ausmif;q&m q&mrrsm;[m pmoif om;rsm;&JU yk*¾vvdktyfcsufawG? ynma&; txl;tultnD vdktyfrIawGudk jznfhqnf; ay;EkdifzdkY twGuf oD;oefY


a&SUquf vrf;zGihfay;jcif;eSihf tqihfjrihf wm0efawG ,lekdif zdkYudk vrf;aMumif; ESpfckeJY xm;&Sd&r,f/ ynma&; qdkif&m pDrHtkyfcsKyfa&; vrf;aMumif;eSihf ynm&Sif vrf;aMumif; awGu wqihf jzpfygw,f/ ed*Hk;csKyfajym&&if ausmif;q&mtvkyf zHGYNzdK;rI twGuf ya&mfzuf&Sife,f ausmif;q&m tpnf;t&Hk;awG? or*¾awG zJGYpnf; ay;&r,f/ olwdkY udk,fwdkif wuf<upGm vkyfaqmifEdkifatmif tm;ay;& r,f/ uav;wkdif;[m oD;oefY jzpfwnfNyD; &Sifoef aew,fvdkY usaemfwdkY ,HkMunfw,f qdk&if ]q&m] &,f vdkY xkdufwefpGm tac:cHedkifol pGrf;&nfjynfh ya&mfzuf&Sif e,fawGupmoifcef;wdkif;&Sduav;wdkif;udkvrf;nTefEdkif ol &&dSzdkY vdktyfw,f/ ydkNyD;awmh ra&&mrwdusvSwJh tem*wf umv pdefac:rIawGudk &ifqkdifEkdifzdkYtwGuf vdktyfwJh pGrf;&nfawG &&dSEkdifzdkY jzpfw,f/ 'Dtajctaexuf avsmh ausmif;q&mtvkyftudkifzHGYNzdK;wdk;wufrI enf;NyD; vkyfvkdYroifhwJh tzdk;xdkuf &wemav;awG t"dutm;jzifhawmh xl;cRefxuffjruf r[kwfvm;/ wJh ausmif;om;awG q&m twwfynmudk avhvmMu? t&nf taoG;jynfhrDwJh oifwef;awGrSm wufMu? tvdk (Ref: BKK post 13 &2 1 Jan 2009 Sheldon Shaeffer &S,f'efa&S;zm[m befaumuft tyfqHk; ae&mawG? twef;awGrSm pmoifMum;Mu/ ausmif;q&m tvkyfrSm jrJaezdkYeJY pmoifMum;jcif; ydkrdk ajcpdkuf ,leufpudk tm&SeSihf ypdzdwfa'o ynma&;jAL&dk &JU nTefMum;a&;rI; a[mif;wpfOD;jzpfjyD; 2008 'DZif aumif;rGef vmapzdkYtwGuf bmawGrsm; vkyfay;EkdifrSm bmvrSm tjidrf;pm; ,lcJhw,f/ e,l;a,mufeJY bef vJ/ aumuf ,leDquf? tif'dkeD;&Sm; zdkY'f azmifa';&Sif;? yJ&pf yxrqHk; taeeJYawmh q&m q&mr topf tajcpdkuf ynma&; pDrHudef;a&;qGJa&; edkifiHwumtif awGudk ausmif;vkyfief; rdwfquf tpDtpOfawG? vkyf pwDusL uae'gedkifiHtajcpdkuf edkifiHwumzHGYNzdK; wdk; ief;cGif vufawGY tprf;cefYumv tpDtpOfawGudk wufa&; okawoe XmeawGrSm tvkyfvkyfcJhw,f/) usaemfwdkY taotcsm pDpOfvkyfaqmifMu&rSm jzpfw,f/ q&m twwfynm oifwef; umv tpydkif;uwnf;u q&m q&mravmif;awGudk rdrdwdkY&UJ oifMum;rIudk jyefvSefavhvmoHk;oyfwwfwJh olawGjzpfvmzdkY avh usihf oifMum;&HkwifrubJ rdrdtxufu q&mBuD; q&mrBuD;awG vkyfazmfudkifzuf q&m q&mrawGeSihfyg pmoifMum;a&; wdk;wufvmzdkY twlwuG yl;aygif;aqmif &GufwwfwJholawG jzpfvmatmifvnf; avhusihf ay;& rSmyg/ aemufqHk; wpfcsuftaeeJYawmh ausmif;q&m q&mrrsm;udk q&m tvkyftudkif&Jh wdk;wufrItwGuf 155

urÇmhq&mrsm;aeY txl;u@

pGrf;&nfrsm;udk ydkifqdkif &&Sdxm;&r,f/ uJ tckvkyfief;cGifrSm ae&mcsxm;a&;udk MunfhMu&atmif/ rlvwef; ausmif;av;&JU yxr wef;rSm pmoifzdkY b,fvdk q&m q&mrrsKd;udk wm0ef ay;Muyg ovJ/ usaemfwdkY tm;vHk; od&SdMuwJhtwkdif; tawmfqHk; q&m q&mrawGawmh r[kwfao;ygbl;/ awmfaom? aumif;aom q&mq&mrrsm;udk olwdkY&Jh pGrf;aqmif Ekdif&nftvdkuf tvdktyfqHk; ae&mawGrSm wm0ef ay;Mu &rSmyg/ ausmif;awGrSm wm0efay;tyfrIeJY ywfouf vdkY 'kwd, tcsufuawmh cufcJwJh ae&m a'oawGudk xufjruf xl;cRefwJh q&m q&mrawGoGm;jyD; pmoif zdkYtwGuf b,fvkd vkyfay;MurvJ/ tydkaqmif;qk aMu;aiG tygt0if rufvHk;awG ay;p&m trsm;BuD; vdkaeygw,f/


ESihf a&TUajymif;ynma&; aemfazma& a&S;,ciftp urÇmOD;uyif vlom; wkdYonf a&Munf&m jrufEk &modkY vSnfhvnf oGm;vm aexkdifMu onf/ tpma&pm aygrsm;aom? jynfhpkH <u,f0aom jref rmEkdif iHonf a&Munfaom? jrufEkaom qefa&pyg; ayg <u,f0aom? tvkyftudkifaygrsm;aomEkdifiHjzpf&m tdrf eD;csif;EkdifiHtoD;oD;rS vlwkdYonf ajcvsifwpfrsdK;? yif v,fudkjzwfNyD;wpfzkH? jrefrmEkdifiHwGif;odkY a&TUajymif;0if a&muf aexkdifvmMuonf/ okdY&mwGif jrefrmEkdifiH vGwfvyfa&;&NyD;csdefr S pí jynfwGif;ppftajctae? tmPm odrf;ppftmPm&Sif tpdk;&rsm;\ udk,fusdK;&SmpDrHcefYcJGrIrsm;aMumihf jrefrm EkdifiHonf a&vnf;aemuf Mumvnf;aysmufcJhNyD; jrefrm EkdifiHom;rsm;onf a&Munf&mjrufEk&m tdrfeD;csif;EkdifiH rsm;odkY acwåa&TUajymif; aexkdifvmMu &ygawmhonf/ txl;ojzihf 1988 aemufydkif;wGif jrefrmEkdifiH a&;aMumihfwpfrsdK;? ppfab;ppf'PfaMumifhwpfzkH? jynf wGif;pD;yGm;a&; ,kd,Gif;'PfaMumifhwpfoG,f jrefrmEkdifiH om; trsm;tjym;onf tdrfeD;csif;xkdif;EkdifiHokdYvnf; 0if a&mufí tajccscdkvIHvmMuygawmhonf/ EkdifiHa&;? ppfa&;ponfrsm;aMumifh xGufajy; wdrf;a&SmifvmMuolrsm;twGufrSmrl jrefrmjynfodkY rjyef &JawmhbJ xkdif;EkdifiHtwGif;üom q,fpkESpfESihfcsDí ae xkdifMu&ygonf/ xkdvlrsm;teuf tcsdKUonf rdom;pk 156

vdkuf a&TUajymif;vmMuolrsm; jzpfMuonf/ 4if;wkdYwGif ynmoifMum;Ekdifonfh uav;i,frsm;pGmvnf; yg0ifMu onf/ tcsdKUrSmrl 0ifvmpOfu wpfudk,fa&wpfum,jzpf aomfvnf; xkdif;EkdifiHtwGif;0,f tkd;tdrfwnfaxmifMu onf/ xkdYaMumifY xkdif;EkdifiH0,f a&TUajymif;uav;i,f ta&twGuf wkd;wufrsm;jym;vmMuygonf/ xkduav; i,fwkdYonf jrefrmEkdifiHom;jzpfaomfvnf; jrefrmEkdifiH om; rSwfwrf;r&Sd/ xkdif;EkdifiHwGifvnf; EkdifiHom;r[kwf onfhtwGuf ynmoifcGihfr&Muay/ xkdYtjyif pD;yGm;a&; aMumihf a&TUajymif;vmMuolrsm;onfvnf; rdom;pkvdkuf a&mufvmouJhodkY xkdif;EkdifiHa&mufrS tkd;tdrfxlaxmif olrsm;vnf; &SdMuonf/ 4if;uav;i,frsm;onf jrefrm EkdifiHtwGif;üvnf; ynmrjynfhpkHcJhovdk xkdif;EkdifiHwGif vnf; ynmqufvufoif,lcGihfr&Sdí xkdif;EkdifiHwGif rsufESmi,fMu&onfhb0? todÓPfedrfhusonfhb0 t&m&m atmufusaemufusonfhb0odkY a&mufMu& &Smonf/ þjyóemrsm;udk ajz&Sif;&eftwGuf a&TUajymif; a'ordbrsm;ESihf ausmif;q&m q&mrrsm;taejzihf 4if;


]u} (uBuD;)? ]c} (cacG;) rlvwef;ynmrQom jzpfonf/ uav;rsm; pmrsufpdruef;½kH? aopm&Sifpmzwfwwf½kH? vrf;ay:ra&muf½kHrQom oifay;&if;rS wjznf;jznf;wkd;wufvmcJh ...

}}

wdkY\ uav;i,frsm; tem*wfynma&;twGuf ]u av;i,frsm;\ ynma&;onf igwkdYta&;}[laom cH,l csufjzihf ausmif;rsm;udk udk,fpDukd,fpD wnfaxmifcJhMuyg onf/ odkYaomfjim;vnf; rdrdwdkYrSm tvkyform;rsm;om jzpfMuaomaMumifh xkdif;EkdifiHtwGif;&Sd ausmif;rsm;uJhodkY ynmoifaxmufulypönf;ypö, rpkHvifMuay/ xkdYt jyif tdrftdktdrfa[mif;rsm;? *dka'gifrsm;&Sdajrrsm;udk iSm;&rf; í,m,Dtaqmifrsm;udkwnfaqmufumausmif;tjzpf wnfaxmifcJhMu&onf/ ausmif;rSmvnf; rsm;rsm;pm;pm;r&Sd? [dkem;wpf ausmif; 'Dem;wpfausmif;avmufom jzpfonf/ uav; i,ftrsm;pk&Sdonfhae&m acsmifBudKacsmifMum;rsm;wGif jzpfovkd zGihfvSpfMu&ygonf/ oifMum; onhfynma&; rSmvnf; ]u} (uBuD;) ]c} (cacG;) rlvwef;ynmrQom jzpfonf/ uav;i,frsm; pmrsufpd ruef;½kH? aopm &Sifpmzwfwwf½kH? vrf;ay:ra&muf½kHrQom oifay;&if; wjznf;jznf;wkd;wufoifMum;vm&m 1999 aemufydkif; wGif rJaqmufwcGifü xkduJhokdY ukd,fxludk,fxausmif; rsm; 7 ausmif;txd &SdvmcJhygonf/ xkdausmif;wkdYonf udk,fxludk,fx jzpfonfh t wkdif; rnfonfh oifMum;a&;taxmuftyHhrS r&&Sdaom aMumihf ausmif;q&m q&mr tcuftcJ? ausmif;okH; ypönf; tcuftcJrsm;ESihf &ifqkdifae&NyD; ausmif;jzpf½kHom pmoifay;EkdifcJhonf/ xkdYtjyif vkHNcKHa&; tajctaerSm vnf; usD;vefYpmpm;b0jzihf aexkdif&if; ynmoifMum;

157

urÇmhq&mrsm;aeY txl;u@

]]oifMum;onfhynma&;rSmvnf;

&onf/ xdkodkYtajctaewGif a&TUajymif;a'oynma&; t wGuf pkaygif;BudK;pm;tm;xkwfEkdif&eftwGuf ynma&; tzJGUtpnf;wpfckudk pepfwus xlaxmifEkdif&ef BudK;pm; tm;xkwfcJhMuonf/ xkdtzJGUonf ausmif;rsm;udk pepfw us zGihfvSpfEkdif&ef taxmuftyHhypönf;rsm;ESihf b@maiG rsm;axmufyHhay;Ekdif&ef ausmif;rsm;udk pepfwuspDrHcefY cJGEkdif&ef &nf&G,fcJhonf/ xkdokdYBudK;yrf;vmMu&m 2000 ck ESpfwGifa&TUajymif;ausmif;rsm; q&mrsm;? rdbrsm;ESihf a'o cHacgif;aqmifrsm; yl;aygif;NyD; (BMWEC - Burmese Migrant Worker's Education Committee)ac: ]jref rma&TUajymif; tvkyform;rsm; ynma&;aumfrwD}[l aom tzJGUtpnf;w&yf ay:xGef;vcJhonf/ xkdaumfrwD \ &nf&G,fcsufrsm;rSm (1) a&TUajymif;uav;i,frsm;? rdbrJhuav;i,f rsm;? ppfab;ppf'PfaMumifh xGufajy;vmonfh uav; i,frsm;? ausmif;raeEkdifaom uav;i,frsm;twGuf tajccHynmoif,lcGihf tcGihftvrf;rsm; &&Sdap&ef/ (2) rl;,pfaq;0g; a&mif;0,fjcif;ESihf &mZ0wfrI rsm;wGif uav;i,frsm; yg0ifywfoufaerI? tokH;cscH& rI ponfwdkYrS umuG,fwm;qD;&ef/ (3) q&m q&mrrsm;twGuf vkHavmufaom t &nftcsif;? taxmuftyHhESihf oifwef;rsm; &&Sdap&ef/ (4) ausmif;rsm;twGuf taxmuftyHh? oif axmufulypönf;ESihf b@maiGrsm; &SmazGay;Ekdif&ef p onfwkdY jzpfygonf/ BMWECpwifwnfaxmifcsdefwGif yg0ifcJhaom trIaqmifrsm;rSm q&mrBuD; zD;av;av;jzL? q&mBuD; ref;Avpdef? q&mr a':oZifa|;Ekdif? q&mjrihfatmifESihf q&mraemfazma&ponfh trIaqmifrsm;jzihf pwifzJGUpnf; cJhMuygonf/ pwifzJGUpnf;pwGif BMWEC onf jrefrm a&TUajymif;ynma&;twGuf tkwfwpfcsyfrjzpfEkdifcJhaomf vnf; oJwpfyGihfozG,f ulnDay;EkdifcJhygonf/ þodkY jrefrma&TUajymif;ynma&;twGuf BMWEC onf wufnDvufnD avSmfcwfae&if;rSyif tajctaewpfrsdK; ajymif;vJjcif; jzpfay:vmonf/ 4if; rSm wwd,EkdifiHta&;yif jzpfygonf/ 2003 ckESpfwGif BMWEC udk OD;aqmifpDrHcefYcJGcJh ol q&mrBuD; av;av;jzLESihf BMWEC rS EC tcsdKU


ynma&; paom tzJGUtpnf; rsm;rSvnf; BMWEC ESi hf rkduf*&rfhynma&;udk tm½kHrjyK Ekdif½kHomru vufawGU tm;jzihf OD;aqmifay;EkdifrI? yHhydk;EkdifrItm; vGefpGm enf;yg;vS ayonf/ xkdYaMumihf BMWEC onf jrefrm a&TUajymif;ausmif;q&m q&mrrsm; tpnf;t½kH; BMTA ESihf tjcm;ynma&;? usef;rma&;tzJGUtpnf; rsm;? EkdifiH wumtvSL&Sifrsm;? a'oqkdif&mwkdYESihftwl yl;aygif;um jrefrmhuav;oli,frsm;\ ynmrsufpdzGihf ay;a&;t wGuf trsdK;rsdK;aom pdefac:rIrsm;udk &ifqkdif oGm;&ef BudK; pm;ae&rnf jzpfonf/ BMWEC t"du tBuD;rm;qkH;&ifqkdif&aom jy óemrSm ausmif;rsm;vnfywfrIudk axmufyHhay;aom b@maiGMuyfwnf;rI? wcgw&H jywfawmufrIyif jzpf onf/ ausmif;rsm;taejzihfvnf; xkdtcuftcJESihf ESpf pOfvkdvkd ½kef;uefaeMu&onf/ pdefac:rIrsm;pGmMum;rSyif tm;omcsufrSm xkdif;ynma&;Xme (MOE)ESihf a'oqkdif &m tmPmydkifwdkYqDrSm todtrSwfjyKjcif;ESihf ,kHMunfrI wkdYukd &,lEkdifcJhjcif;wkdYaMumifh rkduf*&rfhynma&;ausmif; rsm; qufvufzGihfvSpfEkdifcJhonf/ rkduf*&rfhynma&;wkd; wufrIudk pGrf;aqmifEkdifonfh t&nftcsif;jynfhaom yk*d¾Kvfrsm;vnf; vdktyfygonf/ aemufumvwGif jzpf ay:vmEkdifrnfh tcuftcJrsm;udkvnf; BudKwifpOf;pm;& rnfjzpfygonf/ wpkHw&m tcuftcJrsm; BuKHvmygu aumfrwD0ifrsm;? EC rsm;taejzihf tzJGU0ifausmif;rsm;ESihf nDnDnGwfnGwfvufwJGNyD; aqmif&GufoGm;Ekdifvdrfhrnf [k ,kHMunfrdygonf/ xkdYtjyif aumfrwD0ifrsm;udkvnf; vuf&Sdaumfr wD0ifrsm;xuf ydkrdkpGrf;aqmifEkdifrnfh trIaqmifrsm;ESihf xyfrHtm;jznfhzdkY vdktyfygonf/ BMWEC taejzihf a&TU ajymif;uav;rsm; ynma&;twGuf aqmif&Gufay;vkd onfhqE´ESihf xyfwlvkyfief;rsm;udk ydkrdkaqmif&Gufay;Ekdif rnfh rnfolYudkrqkd vufurf;BudKqkdaernf jzpfygonf/ tem*wftwGuf jrefrmjynfol jynfom;rsm;\*kPfudk aqmifusOf;ay;Ekdifrnfh vlcRefvlaumif;rsm; arG;xkwf ay;Ekdifrnfh tzJGUtpnf;tjzpf ordkif;wGifusef&pfatmif pkaygif;0dkif;0ef;BudK;yrf;MuygpdkY[k wkdufwGef;vdkufygonf/ aemfazma&

159

urÇmhq&mrsm;aeY txl;u@

2009-2010 ynmoifESpfwGif 12wef; ynma&; udk atmifjrifcJhaom ausmif;ol ausmif;om;OD;a&rSm 87 OD;&SdcJhNyD jzpfygonf/ 4if;wkdYtxJrSm tcsdKUonf txuf wef;vGefynma&;udk qufvufoif,lMuouJhodkYtcsdKU rSmvnf; oufqkdif&mvkyfief;cGifrsm;ESihf rdrdwdkYqufEG,f aeonfh CBO ponfh tzJGUtpnf;rsm;wGif wuf<upGm wm0efxrf;aqmifaeNyDjzpfonf/ tcsdKUrSmrl rdrdwdkYa'o rsm;odkY jyefvnfoGm;a&mufum ynma&;? vlrIa&;vkyf ief;wdkYudk vkyfaqmifaeMuNyDjzpfonf/ ,cktcsdefwGif ausmif;aygif; 55 ausmif;wGif ausmif;olausmif;om;pkpkaygif;10699OD;?ausmif;q&m q&mr 473 OD;txd rsm;jym;vmcJhNyD jzpf onf/ xkdY aMumihf xkdwkd;wufvmaom uav;oli,frsm; twGuf ynma&;vkyfief;wkdYudk aqmif&Gufay;Ekdif&ef 2004ckESpfwGif zGJUpnf;cJhaom EC 7 OD;rS ,aeYwGif EC tzJGU0if 9 OD;txd wdk;wufzJGUpnf;cJhNyD;? ½kH;0efxrf;tiftm; 13OD; txd &Sdvm&m ynma&;wGif ckdifrmaom tzJGUt pnf;BuD; wpf&yftjzpf a&SU½IjzpfwnfvQuf&Sd ygonf/ tajccHynmtxufwef;tqifhausmif;aygif; 6 ausmif;? tv,fwef;tqihf 8ausmif;? rlvwef;t qihfausmif;aygif; 24ausmif;ESihf abmf'gaqmifrsm;tjyif tqihfjrifhynmoif toufarG;0rf;ausmif; 2ausmif;udk yif zGihfvSpfí tem*wfEkdifiHawmftwGuf todynm&Sif twwfynm&Sif rsdK;aphrsm;udk csay;aeNyD jzpfygonf/ a&TUajymif;a'oausmif;rsm;wGif tajccHynmwwf ajrmufNyD;aom ausmif;om; ausmif;olrsm; t"du &if qkdifae&aom jyóemrSm txufwef;vGef ynma&; qufvufoifMum;cGihf&a&;yif jzpfygonf/ tcsdKUaom ynma&;vkyfaqmifolrsm;u rdrdwkYdEdkifiH 'Drkdua&pDpepf odkY rMumrDul;ajymif;zG,f&Sdonf[laom arQmfvifhcsuf rsm;xm;&SdaomaMumifh txufwef;vGefynma&;pepfudk ta&;wBuD;vkyfaqmif&ef r&nfrSef;cJhMuay/ odkYaomf vnf; ESpf 20ausmfvmonfhumvwpfcktxd tajymif; tvJwpfpkHwpf&mudk rjrif&aomtcg txufwef;vGef ynma&;twGufomru toufarG;0rf;ausmif;rI t wGufyg xnfhoGif;pOf;pm;vmcJhMu&onf/ vuf&Sdrkduf*&rfhe,fajronf awmfvSefa&;e,f ajr[k todtrSwfjyKxm;aomfvnf; oufqkdif&mvlxk udk,fpm;jyKtzJGUtpnf;rsm;? jynfya&muf EkdifiHa&;?


] q&m} qdkaom a0g[m&onf jrefrmrI e,f y,fwGif tvGefMunfndKzG,faumif;aom pum;vkH;jzpf onfudk? jrefrmh,Ofaus;rIu oufaoxlvsuf&dSonf/ a&S;&dk;pOfvmrysuf? apmifhxdef;vdkufemcJhonf[k qdk& rnf/ odkYaomf q&m\b0wGif jzpfwnfaeaom wefzdk; (odkY) todtrSwfjyKrI twkdif;twmonf? acwfa&pD; ESifh twlajymif;aeonfudkvnf; awGU ae&onf/ tmp&d, *kaPm teaEÅm qdkxm;í q&m wefzdk;onf twkdif;twmr&dS jzpfoGm;onf/ a&S;&dk;pOf vmü ynm&zdkY q&mxHtyfESHNyD; om;wynfhtjzpf auR;

xdkacwfxdktcgu q&mwpfa,mufu w ynfhwpfa,muftwGuf olYb0xJu tcsdefawG trsm; BuD;ay;cJh&onf/ wm0ef,lrI twdkif;twm BuD;rm;vS onf/ wynfhOD;a&u enf;onf/ ynm&yfwdkYu axGjym; vSonf r[kwf? tH0ifcGifus &dScJhonf/ ynmudk aiGjzifh 0,fr&aom acwfjzpfonf/ teEÅ*dkPf;0if[k orkwfcJh onf/ ,ckacwfajymif;oGm;NyDjzpfí q&m? wynfh qufqHa&;ykHpHvnf; ajymiff;oGm;onf/ odkYjzpfí q&mESifh wynfh\ teuft"dyÜg,fopf zGifh&awmhrnf/ acwfopf

q7m ESihf acwfa&pD; 0if;jrihfarmif

arG;apmifha&Smuf ynmoifay;&onf/ tXm&o wpf q,fY&Spf&yfaom twwfynm[k qkdcJhonf/ ESpf&Snfv rsm; ysKd;axmifay;cJh&onf/ q&mu wynfhtwGuf tp pwm0ef,lcJh&onf/ xdkYaMumifh wynfh0wfwGif? qkH;rem ,l? vmrlBudKqD;? xHeD;vkyfaMuG;? oifay;? tH&Gwf? w ynfh0wf } [k vnf;aumif;? q&m0wfwGif twwfvnf; oif? yJjyifqkH;r? odyÜrusef? ab;&efqD;um? oifh&mtyfydkY q&mwdkY usifhzdkY0wfig;jzm[k vnfaumif;? Ak'¨ bmom ,Ofaus;rIu q&mwynfh qufqHa&;udk ykHpHcs ay;cJh onf/ 160

q&mrsm;onf ,cif q&mrsm;uJhodkY wynfhudk tcsdef ray;Ekdifawmhovdk? wm0ef,lrItydkif;wGif avsmhoGm;onf/ q&m wwfuRrf;rIuvnf; txl;jyK bmom&yf wpfck? ESpfckom&dSojzifh? rdrd wm0ef ,l&aombmom&yfudkom wm0efcHí ynmoifay;&onf/ ,cif xuf wm0efaygYoGm;onf/ oGefoif vrf;jyol? wpfpdwfwpfydkif; tm;jzifh tMuHÓPfay;oltqifhodkY ajymif;vJ oGm;onf/ wm0ef,lonfh 0efaygYoGm; ouJhodkY wynfhudk qkH;r&m wGifvnf;? MoZmtmPmjyí qkH;rcsifwkdif;qkH;r r&awmhay/ uav;tcGifhta&; awmif;qkdrIu q&m\ vufudk wkwfaESmifxm;vkduf onf/ xdktcg q&muvnf;? ajym&orQom ajymawmh onf/ r&u oluHMur®m twdkif; vspfvsL½Ivdkuf&onf/ rdbwdkYuvnf; oabmxm; ajymif;oGm; onf/ om;orD;ESifh ywfoufvmvQif q&mudk &ef axmif&efawGU vkyfonftxd vkyf&efvdktyfonfxif um? &efawGU&Jvmonf/ aiG&dSvQif ausmif;aumif; aumif; a&TUxm;onf/ q&maumif;&SmNyD; ? tdrfodkYac:


vnf;r[kwf? pnf;jyifynma&;vnf; r[kwf? y&[dw ynma&;vnf; rrnf/ trdwdkif;jynfrS taMumif;aMumif;aMumihf pGefYcGmvmonfh ]pGefYajy;olrsm;}ESihf a&Munf&mjrufEk&m pm;usuf&Smolrsm;\ om;orD;rsm; twGuf ynma&; ...

}}

oifMuonf/ vlrIp&dwf jrifhwufvmNyD; aiGwefckd;BuD; onfxuf BuD;vmonf/ ynma&;p&dwf w&dyf&dyfjrifh wufvmí ynmudk aiGESifh0,f&onf ht,ltq 0ifvm onf/ q&m wynfhqufqHa&;onf pD;yGm;a&;qef onfhbufodkY ajymif;oGm;&m? qif;&Jom; om;orD;wdkY ynma&; vlpOfrD&ef tcufMuHK&awmhonf/ vlwpku ynmwwf? vlxku ynmiwf b0tajcodkY wGef;ydkYae av&m ynma&;tqifhtwef; uGm[csuf BuD;rm;jcif; onf oufqkdif&m vlYtzJGU tpnf;twGif;? tEkdifusifh tjrwfxkwfp&kdufudk arG;zGm;vmapí rwnfNidfrfaom vlYtzJGY tpnf;qDodkY OD;wnfvmawmhonf/ q&muvnf;? ynma&;aps;uGuf &Smvm& onf/ pmudkavSBuD;xdk; &kd;&dk;oifír&awmhojzifh? w ynfhBudKufvmatmif? oifenf;udk MuHqvm&onf/ w ynfhawmfa&;? wwfa&;xuf? wynhfausmif;rSmaysmfNyD;? pmar;yJGwGif trSwfaumif;aumif;&a&;om OD;wnf oifvm&onf/ 0goem? apwem? tepfem qdkaom a0g [m&onf ,©Kacwf b0xJrSm wjznf;jznf; arS;rdefvm onf/ q&monf olYtxGmESifhol ajymifajymifa&mif a&mif 0wfcsifonf/rdom;pk pD;yGm;a&; om;orD; ynm a&; usef;rma&; p&dwfawG&dSonf/ emokH;emqdkNyD; q&m udkemckdif;í r&awmhonfh b0odkYa&mufoG;ojzifh o bm0usus awG;qvufcH wwf&rnf/ ] wynfhr&Sm;?

161

urÇmhq&mrsm;aeY txl;u@

]]e,fpyfynma&;onfpnf;wGif;ynma&;

wpfjym;r&dS} qdkpum;onfvnf; pum;wefqmqifrI oufoufom jzpfvmonf/ ykk*¾vdu ausmif;rsm; wGif us,fonfh ynma&;aps;uGufwGif xdkvu©Prsm;udk ydk awGYEdkifonf/ ynma&; tifpwDusL&Sif;rsm;ESifh zJGYpnf;wnf aqmufxm;aom? pnf;wGif;ynma&; (formal education) wGifvnf;? q&mrsm;onf vcpm;0efxrf; b0ESifh &kef;uefaeMu&onf/ vlaerIp&dwfudk rumrd aomvpmaMumifh q&mwkdY pdwf"gwfusukefonf/ Mum; ayguf enf;vrf;jzifh? tjyif0ifaiG&Sm vm&awmhonf/ xdk tcg wm0efo dpdwf"gwfysufjym;vmNyD; udk,fusKd;iJh pddwf tm;aumif;vmavonf/ txl;ojzifh jrefrmjynf ynm a&; ay:vpDaMumifh ,if;odkY p&dkufqdk;awG jzpfay:vm& jcif; jzpfonf/ q&mh*kPfnSKd;EGrf; xdckdufvmonf/ twef;atmif trSwfaumif;a&;om OD;wnf NyD;? wu,ft&nftaoG;&dSa&;udk t"durxm;onfh ynma&;jzpf aeonf/ wdkif;jynf wdk;wufa&; twGuf ynmwefzdk; BuD;rm;ykHudk rodusKd;uRHjyKaeaom ppftpdk; &\ wm0efrJh vkyf&yfrsm;yif jzpfonf/ e,fpyf ynma&; (odkY) rdkuf*&efYynma&;onf pnf;wGif;ynma&; (formal education) vnf;r [kwf? pnf;jyif (imformal) ynma&;vnf;r[kwf/ y &[dw ynma&;vnf;rrnf/ trdwdkif;jynfrS taMumif; aMumif;aMumifh pGefYcGga&mufvmonfh ] pGefYajy;ol} rsm; ESifh (a&Munf&m jrufEl&m vm&Smol) pm;usuf&Smolrsm; \ om;orD;rsm; aemifa&;twGuf ynma&; jzpfonf/ txl;ojzifh wkdif;&if;om; aygif;pkHyg0ifaomf vnf; u&ifwkdif;&if;om;u trsm;pk jzpfaeonf/ tajctae\ awmif;qdkcsufaMumifh? e,fpyfynma&; ausmif;rsm; tvQKdvQKday:cJh&m? ausmif;aygif; 60 ausmfoGm;NyD; umvtm; jzifh 10 ESpfausmf&dSaeygNyD/ odkY aomfvnf; q&mtrsm;pkrSm ynma&;avmuESifh pdrf; aeolrsm; jzpfaeonf/ odkYwkdif ] q&mjzpfoifwef;} [lí ckwkdif yDyDjyifjyiff r&dSao;onfrSm? e,fpyfynma&;\ t"du [muGufBuD;jzpfaeonf/ q&mjzpfoifwef;qdkonfrSm ynmt&nf tcsif;rDolrsm;udk ] q&mykH&dyf} ? q&mudk,f&nf udk,f aoG;rsm;ay:vm&ef ykHavmifay;aom ae&mjzpfonf/ q&mu wynfhudk ykHavmif;ay;&onf/ q&mu wynfh


udk pepfwus ykHavmif;Ekdif&ef? q&mudk t&ifykHavmif; &jyefonf/ pmoifay;ol&dSNyD;? oif,lrnfh wynfh&dSvQif? ausmif;axmifí&NyD[k ,lqxm;ovdk jzpfaeonf/ ynma&; tvkyfonf þrQvG,ful&dk;pif;aom tvkyfr [kwfyg/ q&mcefYxm;aomfvnf;? a&G;cs,f cefYxm;a&;rlr&dSMubJ olYt&yfESifholYZmwf? pdwfBudKwfETJ aeMuonf/ ] rl} r&dS onfhtwGuf q&mt&nftaoG; jynfhrDol&Sm;ygonfh jyóemESifh &ifqkdifae&onf/ q&m a&mwynfhyg olrsm; wdkif;jynfckduyfae&onfhtwGufESifh b0yifudk,fuyif rwnfNidrfyg/ ydkíqdk;onfu tvÈ&Sif udkvkH;0 tm;udk;ae&onfhtwGuf &efykHaiGr&dSvQif ausmif;ydwfvdkuf&kHyif &dSonf/ xdkxkdtajctaewkdY aMumifh &Sifoef&kH vnfywfaeMu&onfudk awGYEkdifonf/ ynma&; ] pH} rDa&; qdkonfrSm a0;qJyif&dSonf/ q,fp k ESpfwpfpkru MumcJhaomfvnf; tom;rusEkdifjzpfaeí uav;awG\ aemifa&;rSm avSmf&if;epfoGm;Ekdifonfh t&dyfta,mifrsm; awGYae&onf/ xdkif;tpdk;&uvnf; ] rdkif;*&ef} ausmif;rsm; azgif;yGaejcif;udk udkifwG,fzdkY vkH;yrf;aeonf/ apwem rSefrSef tajrmftjrif&dS&dS udkifwG,fEkdifygapvdkY qkawmif; rdonf/ e,fpyfynma&; todkif;t0ef;uvnf; ,if;ud pöudk ta&;wBuD; udpöw&yftaeESifh rlwpfckcsrSwfNyD; vkH;yrf;oifhonf/ jyóem\tajzrSm ESpfzuf&ifqdkif ajz&Sif;rSom tajzrSefzufodkY a&mufEkdifonf/ þ t,ltqonf pdwful;r[kwfbJ?vufawGYb0u xGuf ay:vmonfh oabmw&m; w&yfjzpfonf/ jyóemudk obm0ususudkifwG,f ajz&Sif;EkdifrSom epfemqkH;½IH;rI enf;oGm;Ekdifonf/ 'Pf&mudk ukpm;Ekdifrnf jzpfonf/ apwem rSef&rnf? ajzmifhrwf wnfMunf&rnf/ tpGrf; xuf&rnf/ q&m\t"duwm0ef q&mwGif usL&Sifq&m? tpdk;&cefYq&mESifh ]rkdif; *&ef} ausmif;q&m [lí okH;rsKd;uJGaeaomfvnf;? q &m\t"du wm0efokH;&yfrSm rajymif;rvJ wnf&dSae onf/ (u) oifrnfh oifcef;pmrsm; jyifqif a&;qJG& jcif;? (c) oif,lEkdif&efvrf;ñGef xdef;ausmif;jcif;? (*) rnfrQoif,lEkdifonf udk tuJjzwfjcif;? 162

] q&m} [lí tac:cHxdkuf&efrSm rdrdvkyfukdif onfh ynma&;vkyfief;udk ydkifEkdifuRrf;usifol jzpfrSom q&mrnfxdkuf\/ bJGU wpfck&&kHjzifh ] q&m} ac:xkdufonfh ynmonftqifhodkY ra&mufEdkifyg/ oifMum;rnfh bm om&yfudk uRrf;usifydkifEkdifjcif;? oifenf;twwf ynm udk wwfuRrf;jcif;? wm0efodpdwfxufoefjcif;? rdrdtvkyftay: rSefuefonfhoabmxm;&dSjcif;?acwfa&pD;ESifh twl ñTwfajymif;wkefYjyef qufqHwwfjcif; ponfht csufrsm;u q&m&kyfvkH;ykH<u vmapyg onf/ 1943ckESpf? OD;oefY (taxGaxGtwGif; a&;rÈcsKyfa[mif;)&JUynma&;rdefYcGef;wGifpmoifMum;&mü q&m\ ta&;BuD;ykHudk þodkYaz:jyxm;ygonf/ (u) oifMum;rnfh q&monf ausmif;om; rsm; erlem,lEkdifavmufatmif tusifhpm&dwå aumif;& rnf? oefY&Sif;pGmae&rnf/ acsiHaom pum;udk qdkwwf &rnf/ (c) q&monf A[kokESifh jynfh&rnf/ acwfrSD &rnf/ owif;pmzwfjcif;? pmzwfjcif;0goem xkH&rnf/ (*) q&monf EkdifiHa&;ygwDpJG r&Sd&ifomí aumif;rnf/ ygwDpJGrdvQif rdrdpGJvef;aomygwDudk ausmif; om;oli,frsm;tm; pJGvef;apvdrfhrnf/ (C) q&monf rsdK;cspfpdwf"mwf xufoef& rnf/ jynfa&;jynf&m oifMum;jcif;\ ta&;BuD;aom &nf&G,fcsufwpfckrSm rsdK;cspfpdwf"mwfxufoefap&ef

]] rl r&SdonfhtwGuf t&nftaoG;jynfhrSDol &Sm;yg;onhf jyóemESihf &ifqkdifae&onf/ q&ma&m wynfhyg olrsm;wkdif;jynf cdkuyfae&onfhtwGuf b0yifukd,fuyif rwnfNidrf .....

}}


ynma&;yef;wkdif? ay:vpDESifh jrwfq&m ynma&;&yf0ef;\ yef;wkdifonf EkdifiHwum ]pH}rDaom vlcRefvlrGefrsm; xGufay:a&;jzpfonf/ ,if; onf r[mAsL[m ay:vpDESifY csrSwf&aom &nfrSef;csuf yef;wkdifjzpfonf/ ,if;udk OD;aqmifrI tcef;u@wGif;&Sd r[mAsL[m pDrHudef;csrSwfol acgif;aqmif;rsm;u csrSwf jcif;jzpfonf/ 4if;wdkYu csrSwfaom yef;wkdifokdYa&muf&Sd &ef rnfuJhodkYaom q&mt&nftaoG;udk arG;xkwfrnf/ vdktyfaom q&mtqihftwef;? trsdK;tpm;&&Sda&; t wGuf rnfonfhoifwef;rsdK;udk zGihfvSpfrnf? avhusihfay; rnf? rnfonfhoif½dk;ñTef;wrf;udk a&;qJGtaumift xnfaz:rnf/ ponfwkdYudk ynma&;ay:vpD csrSwfol rsm;u pDpOftaumiftxnf azmf&onf/ ynma&;ay:vpD aumif;rSom? q&maumif;? wynfhaumif;rsm; ay:vmNyD;? pHrDynmwwfrsm; arG;xkwf Ekdifygrnf/ ay:vpDnHhygu ynma&; wavmuvkH; u armufurjzpfrSm aocsmonf/ jrefrmjynfynma&;onf nHhzsif;aom ynma&;ay:vpDaMumihf wkdif;jynf\ ynm t&nftaoG; xkd;usoGm;&jcif; jzpfonf/ q&mu enf;AsL[mvkyfief;pOfudk wm0efcH aqmif&Guf&aomoljzpfí t"duusaom tpdwfydkif;udk taumiftxnfazmf&onf[kqkdEkdifonf/ wpfpHkvkH;qkdif&m udpöudkwm0efcH&ol r[kwfyg/ abmvkH; tm;upm;enf;ESihf EdIif;ygu q&monf vufa&G;pifabm vkH;orm;ESihfwlNyD; ynma&;ay:vpD csrSwfOD;aqmif olrsm;onf toif;enf;jy? toif;tkyfcsKyfolwkdYESihf wlonf[kqkdEkdifygonf/ enf;jyESihf toif;tkyfcsKyfol aumif;vQif aumif;oavmuf abmvkH;orm;ajca y: rnf/ tuGuf aphrnf/ wkdufuGufqifEkdifrnf jzpfonf/ qkdvdkonfrSm q&mt&nftaoG;udk Munhf& ouJhokdY ynma&;ay:vpDESihf ay:vpDcsrSwfolrsm;\ t

pGrf;tpudk Munfh&ygrnf/ ydkíta&;BuD;onf[k cH,lyg onf/ ausmif;wGif ausmif;bufpkHzHGUNzdK; wkd;wufa&;onf a&SUuvHkYvpdkufaeaom q&momru? tqifqifh pDrH cefYcJGaeMuaom tkyfcsKyfa&; wm0efcHausmif;tkyfrsm;? ynmc&D;wpfckvkH;udk vrf;aMumif;azmuf yef;wkdifcsrSwf ay;aom r[mAsL[macgif;aqmifrsm; tm;vkH; wufnD vufnD&SdrSom csrSwfaom ynma&;yef;wkdif okdYa&muf Ekdifrnf jzpfonf/ q&monf ynma&;wGif t"duus aomfvnf; enf;AsL[m yef;wdkiftqifhom pGrf;Ekdif oljzpf onf/ tpdwftydkif;tm;jzihf ta&;ygaomfvnf; wpfpHk vkH;qkdif&m jyóemrSm ynma&;ay:vpD csrSwfolrsm;\ wm0ef jzpfonf/ jyóemwpfck\ tajzudk&Sm&mwGif tpdwft ydkif;udkvnf;aumif;? wckHvkH;udkvnf;aumif;? tpdwft ydkif;u wpfckvkH;wGif rnfonfhae&m? rnfonfhykHpHjzihf rnfodkY yg0ifywfoufonfwkdYudk Munfh&ygrnf/ ,if;odkY tpdwftydkif;ESihf wpHkvkH;tMum; rnfuJhodkY quf qHa&;ykHpHpaom a'gihfpkHatmifMunfhNyD;rS a,bl,sqkdif &mtajzESihf wdusaom tajzwkdYudk &SmEkdifrnfjzpfonf/ 0if;jrihfarmif

163

urÇmhq&mrsm;aeY txl;u@

jzpfonf/ rsdK;cspfpdwf&Sdaom q&monfomvQif oifMum; ydkYcsaom uav;rsm;tm; rsdK;cspfpdwf"mwfoGif;ay;Ekdifay rnf/ ausmif;wpfausmif;wGif q&monf tvkyf& ½kHESihf q&m*kPfESifhnDaom q&mjzpfrvmEkdifyg/ q&monf *kPf&nfrsm;pGmESihf pkpnf;xm;aomyk*d¾Kvfjzpfygonf/ (Teacher is a professional preson) jzpf&rnf/


0w¬Kwdku@

ajym&OD ; r,f / ajym&OD ; r,f qkdwmu ausmif;q&mav; udk oDv&JU taMumif;yg/ b,fvkd taMumif;rsm;ygvJ qkdawmh... jzpfykH u .. 'Dvdk ../ ausmif;q&mav; udkoDv [m olwyg;EkdifiHu e,fpyfNrdKU uav; rSm w&m;r0if ausmif; q&mav; wpf a,muf jzpfw,f/ tv,fwef; (ckESpfwef;eJY &Spfwef;)udk t*Fvdyfpm jy&w,f/ tJ... 'DESpf 2010-2011 ynmoifESpfrSmawmh udkoDvcrsm t*Fvdyfpmtjyif jrefrmpmyg jyay; &awmhw,f/ ausmif;uav;&JU vdk tyfcsuf t&udk;/ tJ'DrSm udkoDv&JU 164

Zmwfvrf;taMumif;u pawmhwm ygyJ/ jzpfwmu &Spfwef;udk jrefrmpm oifwJh tcsdefrSm jzpfwm/ Zmwfvrf;udk rajymcif wif BudKajymxm;csifwmu udkoDv pmoifwJhausmif;uav;rSmtv,f wef; jrefrmpmoif½dk;ukd jynfwGif;u oif½dk;twkdif;yJ oifw,f/ qdkawmh &Spfwef;qkd&if ra[mfo"m Zmwf awmfBuD;udk oif&wmayhgAsm/ tJ... uAsmqkdvnf; &Sifr[m&|om& qkH;rpmuae pw,f/ 'Dawmh udk oDv jrefrm&mZ0ifxJu jrefrmpm ta&;tom;udk avhvmzkdY aeYpOfeJY trQ olYudk,fol wkdif;pvpf(yf)

vkyf&awmhwmayhgAsm/ b,fckESpf? b,facwfb,fumvqkdwm twd tus rodwJh [dk;a&S;a&S;wkef;u qdkwmBuD;xJudk uav;awGudk vkduf rydkYcif udkoDvcrsm oludk,fwkdif t&ifoGm;oGm; ae&w,f/ Am&mP oDqkdwJh wkdif;jynfBuD;rSmvnf; bm rif;tkyfcsKyfrSef; rod&wJh eef; \awmf xJrSm bmbk&if;rSef; rodwJh olqDrSm 0ifa&muf cpm;&wmvnf; tarm ayhg/ tJ'DvdkeJY udkoDvvnf; twdwfu udpöawGukd odovkdvkd? rodovdkvkdeJY wwfa,mifum; qkdygawmhav/ uav;awGudk


rQa0zkdY edpö"l0 jyifqifae&awmh w,f/ udkoDvrSm tajccH pdwfxm; av;wckawmh tckdiftrm&Sdw,f/ olwu,frodwmudk uav;awG udk NzD;jzef; rajymwmyJ/ tJ'Dawmh cufqpfawG? tbd"mefawGeJY ukd oDv[m aeYpOfeJYtrQ a&eJYig;vkd jzpfvmw,f/ udk,fhxufodr,fh acgif;okH;vkH;&SdwJh vlqkdvdkYvnf; tem;rSm tbwpfa,mufyJ&Sdawmh olYudk ar;&w,f/ 'DvdkeJY udkoDv&JU jrefrmpm pmoifcef;av;[m &if wxdwfxdwfeJY ykHrSefvnf ywfae awmhw,f/ udkoDvuvnf; pm wkdayp a&;wwfol qkdawmh uav; awGuvnf; olwkdYq&mudk tm;udk; wBuD; &Sdygayw,f/ 'Dawmh udk oDvvnf; yJGr0ifcif tjyifu usif; y qkdovdk ydkvkdYom BudK;pm;jyifqif &awmhwmayhg Asm/ waeY udkoDv &Spfwef; ausmif;olausmif;om;awGudk jref rm uAsm poifw,f/ ppcsif;rSmudkyJ &Sifr[m&|om&eJY wkd;awmhwmygyJ/ &Sifr[m&|om&[m omref vl 0wfaMumif r[kwfbl;/ axBuD; 0gBuD; &[ef;wpfyg;jzpfw,f/ o'´g wkdY? oN*ØK[fwkdY qkdwmudkvnf; aMumifig;aMumfpm;ovkd<uyf<uyf0g; Ekdifw,f/ Ak'¨pmay usrf;*efqkdvnf; xkH;vkdacs? a&vkdaESmufNyD;om; jzpf w,f/ 'gaMumifh olYqkH;rpm[m b,f avmuf wefzkd;rsm;Ekdifw,f qkdwm EdIif;,SOfzkdY&m rpGrf;Ekdifatmif &SdvS w,f/ bmjzpfw,f? nmjzpfw,f qkdNyD; ukdoDvu uav;awGudk uAsm taMumif; raqG;aEG;cif ysdK;cef; 0ifw,faygh/ NyD;rS uAsmudk oifw,f/

]wa,mufpum;? wa,mufem;rSm rcg;&atmif? owdaqmifí armifwkdYqkdav? ysm;oumodkY csKdvSap/} ... qkdwJh tydk'fuawmh ukdoDv tawmhfudk tmoGuf aeawmhwmyJ/ odyfvnf;rcuf? cufqpfawG? a&S; okH; pum;awG&JU ESdyfpufjcif; vnf;uif;awmh udkoDv tJ'Dtykd'f udkyJ ausausvnfvnf &Sif;jyae awmhw,f/ 'DrSm uav;r wpf

]]udkoDvrSm tajccH

pdwfxm; av;wckawmh tckdiftrm&Sdw,f/ olwu,frodwmudk uav;awG udk NzD;jzef; rajymwmyJ/

}}

a,mufu uGefyvdef; wufawmh wmyJ/ ]q&m pum;u em;eJY em; axmifwm? ysm;oumodkY csKdvS apqkdawmh em;rSm vQmygvkdYvm; q&m} wJh/ udkoDv tawmhfudk tBudKuf awGU oGm;w,f/ 'gudkoDv&JU tdrfuGif; a&mufNyDav. .. 'Dawmh .. ]'Dvkd&Sdw,f orD;? uAsmrSm wifpm;csufqkdwm &Sdw,f/ &o qkdwm&Sdw,f/ tvuFm qkdwm &Sdw,f? Oyrm zkd;vrif;BuD;udk a&Tvifyef;vkdY cdkif;EdIif; zJGUqkdwmrsdK;?

zefrD;tdrfeJY EdIif;wk wifpm;wmrsdK; oabmayguf&JUvm;} tkdau... ]tJ'Dawmh vdr®ma&;jcm; &SdwJh vl[m pum;ajymwJhtcg olwyg; em;cHomatmif? em;axmifaumif; atmif pum;udk csKdcsKdomom ajym &r,f/ 'grS ,Ofaus;rI jrifhrm;wJh tzkd;wef trsKd;aumif; om;orD;awG jzpfr,f/ 'grS udk,fhvlrsdK;? udk,hfEkdifiH [m a&pifjzef;wJh yef;Mum0wfrIefvkd trsm;tv,frSm wifhw,f vef; qef; aevdrfhr,f/ bm nmqkdNyD; ukd oDv tmoGuf aeawmhwmayghAsm/ uav;awGuvnf;rsuv f ;Hk uav; awG 0kdif;NyD; auseyfpGmem; axmif rSwf,l aeMuw,fayhg/ tJ ... waeY ... tJ'D waeYrSm jyóemu pawmhwmygyJ/ &Spfwef; pmoifcef; rSmygyJ/ udk oDv&JU jrefrmpm tcsdefrSm jzpfw,f/ tJ'DaeYu udkoDvuav;awGudk ra[mfo"m ZmwfawmfBuD; udk oif&w,f/ ra[mfo"mzGm;awmf rlcef; oifNyD;vkdY Z&yfaqmufcef;udk qufoif&rSm jzpfw,f/ 'Dawmh udk oDv Z&yfaqmufcef;udk oifw,f/ ra[mfo"meJY olYzGm;zufawmf abmf 'g waxmifwdkY[m olwkdYvGwfvyfpGm aqmhupm;zkdY Z&yf wpfaqmif aqmufr,f/ wpfa,mufudk wpf usyfpD pkNyD; tojym wpfaxmifwef Z&yfBuD;aygh/ tJ... Z&yfqkdwm tbd "mefxJrSm bmajymxm;ovJ qkd awmh Z&yfqkdwmwJh &yfeD;? &yfa0; c&D; onfawG ,m,Dem;ae ae xkdifzkdY tcrJh wnf;ckdEkdifwJh ae&mwJh/ ck[mu ra[mfo"meJY olYabmf'g wpfaxmifu olwkdY aqmhzkdY cktac: rkd;vkHavvkH tm;upm;uGif;ayhgAsm/ 165


'gudkaqmufrSm/ 'gudk a&S;,Ofaus;rI tokH;t& Z&yfvkdYyJ a&mBudwf vkduf ykH&ygw,f/ xm;ygav/ Z&yf aqmuf cef; taMumif; quf&atmif yg/ 'geJY ra[mfo"meJY olYabmf'g wpfaxmiftwGuf tojymwpf axmifwef Z&yfBuD; aqmufvkyfzkdY (tojym wpfaxmifqkdwm 'D acwfu aiGwefzkd;eJYqkd&if a':vm rDvQHeJYudk csDEkdifr,f xifygw,f/ [dk; a&S;a&S;wkef;u qkdwmudk;) emrnf ausmf Adokum ynm&SifBuD;udk iSm; w,f/ Adokum ynm&SifBuD;uvnf; vufcHvdkufNyD; Z&yfaqmufr,fh ae&mudk ikwfawG? csdKihfcGufawG? urlawGudk &Sif;vif; nDnm jyefYjyL; apNyD; wHrsOf;BudK; (vuform;okH; twkdif; twmBudK;) csw,f/ 'DrSm vuform;q&mBuD;eJY ra[mfo"m udGKifwuf awmhwmygyJ/ ra[mf o"mu vuform; q&mBuD; cswJh wHrsOf;BudK;udk rBudKufbl;/ 'geJY ra[mf o"mu... ]q&mBuD; þodkY rcif;vifh? topfjyifícif;OD;avmh}[kqkw d ,f/ 'DtcgrSm q&mBuD;u ... ]t&Sihfom;... þwHrsOf;BudK; tcif;um; uREkfyfwwforQ ynm pGrf;jzihf pD&iftyfaom tcif;yifjzpf onf/ þxufvGefí qef;Mu,f avsmufywfaomt&mudk uREfkyf rwwfNyD} [k ½dk;½dk;om;om; jyef ajym&Smygw,f/ 'DrSm ra[mfo"m uqufNyD; ... ]q&mBuD; þrQavmufaom Adokumtwwfjzihf igwkdY Opömwpf axmifudk ,lvQuf Z&yfudk aqmuf tHh[k 0efcHav\/ tb,fodkY oif jzpftHhenf;}[kqkdNyD; ]wHrsOf;BudK;udk 166

,lacs? igcif;í ay;tHh}[kqdkNyD; 0dok BuKH ewfom; cif;ouJhodkY ra[mf o"mu wHrsOf;BudK;udk cif;jyw,f/ 'gygyJ udkoDvtawmhfudk tusyf½dkufoGm;w,f/ uav;awG uvnf;rsufvkH;uav;awGuv,f uv,feJY udkoDv bmajymrvJ em;axmifaew,f/ &Sifr[m&| om&&JU qkH;rpmu rat;ao;bl;/ ylylaEG;aEG;yJ &Sdao;w,f/ b,fhES,f bk&m;avmif;ra[mfo"mu ukd,hftaz t&G,f? udk,fhtzkd;t&G,f Adokum ynm&SifBuD;udk ynmrme wufNyD; ajymqkd okH;EIef;vdkufwJh pum;awGu &ifhoD;vGef;aew,f/ ]q&mawmh bk&m;avmif; ra[mfo"mu ckvdkajymr,fvdkY rxifbl;/ bmvdkYvJqkdawmh bk&m; awG? bk&m;avmif;awGqkdwm arwåm0g'DawG r[kwfvm;/ q&mht xif udk,fhbk&m;avmif;udk trTrf; wifcsif vGef;tm;BuD;NyD; pmudkt vGeftusL; zGJUEJGUa&;om;rdw,f xif wmyJ/ OyrmuGm q&mBuD;&,f wHrsOf;BudK;udk 'Dvdkav; cs&if raumif;bl;vm; qdkwmrsdK;/ ysm; oumvdk csKdomatmif ajymygvdrfh r,f... aemf} 'DtcsdefrSm cyfaemufaemuf ausmif;om;wa,muf u... ]q&m [dk;a&S;a&S;wkef;u qkdawmh ,Ofaus;rI oifwef;awG bmawG r&Sdbl; xifw,faemf} wpfcef;vkH; yJGusoGm;w,f/ yJGrusEkdifolu udkoDv/ rjzpfbl; pma&;ol rif;bl; (rif;yl;)q&mawmf OD;Mobmo qkdwmuvnf; emrnf ausmf ax&fBuD;0gBuD; &[ef;BuD;? rjzpfbl;/ udkoDv aemifESpfrSm

tzJGUtpnf;&JU wm0ef&SdolawGeJY n§dEdIif;NyD; jrefrmpm oif½dk;udk ajymif;rS jzpfawmhr,f/ b,fhES,f Zmwfvdkuf udk tvGeftusL; ñTef;&if;u Zmwf vkdufcrsm ADvdefjzpf&w,fvkdY/ t*F v d y f p ma&;q&mBuD ; qmtuf'Giftef;&JU ]vkduzf fatmhzf at;&S} uAsm&SnfBuD;udk bmomjyef xm;wJh ]tm&Swkduf&JU tvif;a&mif} uAsm&Snfudk zwfcJh&zl;ygw,f/ uAsmu od'¨w¬taMumif; zJGUwmygyJ/ uAsmxJu .. ]urÇmh'ku©awG xkdif½Iae&wmxuf pm&if wd&pämefwpfaumifaumif a0'em avsmhwmu jrwfw,f} ajcaxmufemaewJh odk; uav;udk od'¨w¬u &ifcGifxJrSm ayGUydkufNyD; odk;awG&JU tdrftjyefc&D;udk vkdufydkYwmyg/ udkoDv pOf;pm;w,f/ ynm &Sifcsif;wlw,f/tm&SeJY Oa&myawmh uGJw,f/ bk&m;eJY bk&m;avmif;udk tEkynmt& csOf;uyfykHcsif; rwl ygvm;vdkYayhg/ udkoDv armawG; awG;&if; tdyfaysmfoGm;ygw,f/ tdrfrufxJrSmawmh ... q&mawmf rif;bl; OD;Mobm ou udkoDvudk olY ausmif;ocFrf;&JU tv,fu uRef;wkdifBuD;rSm BudK;eJY wkyf csnfNyD; oumv a&pdrfxm;wJh ESpfvkH;yl; BudrfvkH;eJY vSdrfhum? vSdrfhum tm;&yg;& ½kdufESuf qkH;raeyg awmhw,f/ urmykvJ


(1) s;jyif uGufvyfwGif ap u k p pf w K d ys ; rD o ; K d suf/ trs fBudwfwkd; pnfum;v smfajzaecsdef/ a'ocH w d az u f B ih m z rS j ; s u ap t n f &m i k ; k ½d ½d ; f ; f i i d k Sonfh x Gef;? nudk;em&DcefY cs Grsm;ESihf tvkyf½Iyfv f&if; usufoa& &Sdv q w T a f ñ ; G w rd ; f u i s ma c f o , i l t k d o ;u ykHr&/ olwkdYvufuav;rsm m *½kpkduf Munfhtm; w ae u G w ;a v kHyJ&onf/ a K d s f;ry hf tcsdefukefvGef aecsify i S ;E trsm;pkuawmh rde m s ;r av u ; f i zs f;u twif;t &ufowåywf twGi 167


vrf;ab;aps;onfrsm;pGm u vrf;wavQmuf tjynfhpDwef; ae&m,lxm;onf/ xrif;csuf oH a,mif;rrS xkdif;½dk;&mt0wftpm;xd trsdK;pkHatmif a&mif;aeMuonf/ ol wkdYrsufpdu usrESihf usrorD; uD,m pwifwdkYxH arQmfvifhcsufrsm;ESihf MunfhvQuf/ usrwkdYu taemuf wkdif; 0wfpm;ykHESihf jzpfonf/ xkdif;bm ompum; aw;oHu usrwdkYudk rqJG aqmifEkdifao;/ odkYaomfem;xJrSm awmh w0D0DESihf tqef;om;/ usrESifhtwl ygvmonfh q,fESpforD;av; uD,mpwif t zkdYawmh t&mtm;vkH;u topft qef;csnf;/ wuf<uaysmf&TifvGef;vkdY wcpfcpf/ usrvufudk uspfuspf qJG&if; a&SUudk yJ oGm;zkdYavmaeonf/ a&SUrSm &wemodkuf awGUawmhr,fh tvm;/ xkdif;EkdifiHajrmufzuf ,ck 'Dae&m uGufvyf ao;ao;av; a&mufaeawmh [dk;ta0;u usrwkdY aexkdifonfh aumfvkd&m'dkjynfe,f udkyif arhoGm;onf/ aEG;aEG;av; wkdufvmonfh navajyatmufrSm usr ra0cJGEkdifwJh wpkHw&m tawG; jzwfueJ 0ifvmjyefonf/ 'Dae&mrSm b0u ydkaES;auG;oGm;ovm;/ vkHNcKH pdwfcs&rIaum &Sd&JUvm;/ tkd... bmyJ jzpfjzpf aMumihfMuraeeJY/ usrpdwf xJ 0ifvmwJh Za0Z0g tpdk;r&pdwf awGudk avQmhcsypfvkduf&onf/ 'g naps; taysmfxGufvm wmyJ/ xkdif;EkdifiHudk vdifukeful;rI t aMumif;a&;zkdY usrvmcJhwJh tvkyf udpöawGudk cParhxm;ypfvdkuf/ ]aar... vm} uD,mpwif u usrvufudkqJG&if; teHYrsdK;pkHarT; 168

BudKifaeonfh pm;p&mqkdifem; t wif; qJGac:oGm;onf/ umvma&mifpkH rkefYawGudk aoaooyfoyf cif;jy xm;onf/ rD;uifxm;aom tom; rsm;rSvJGvdkY tm;vkH;u pm;csif zG,f &mawG/ ]arar wpfckck pm;ygvm;} orD;u twif;wkdufwGef;aeonf/ ab;qkdifu ydk;aumifrTm;aumifaMumf xm;wmawG wpfcsufvSrf;Munfh&if; ]rpm;csifao;ygbl;uGm? [dkrSmMunfh prf; ydk;aumifav;awG&JU ajcaxmuf pm;zkdYudk arar b,fvkdrS pOf;pm;vdkY r&bl;}/ t&m&mwdkif;wGif pGefYpm; csuf &Sdvdrfhrnf/ ydk;aumifawGpm;zkdY usrtwGufvnf; pGefYpm;&OD;rnf xifonf/ aps;xJwGif a&Ta&mifqHyif ESihf tjyifu vlqkdvdkY usrwkdYom;t rdu xif;xif;jzpfaeonf/ odkYaomf xkdif;vlrsdK;rsm;u azmfa&GMuifemMu onf/ a&TvnfqJGav;rsm; a&mif;wJh qkdifa&SUusrwkdY &yfvkdufMuonf/ uD ,mpwifu aps; ar;Munhf&if; ]aps; oufomvkdufwm}wJh/ tar&duef a':vmu xkdif;wGif rmaecsdefr[kwf vm;/ usrwkdY vdkcsifwmav;awG 0,fzkdY vufvSrf;rSDEkdifonf/ xkdif;&JU pD;yGm;a&; tvTmpkH tajctaeudk 'D aps;uav;wGif jrifEkdifonf/ vlt rsm;pk Munfh&wm oufaomifhouf om at;at;aq;aq;ESihf ½dk;&Sif; onfhb0/ vnfqJGav;awG usrpdkuf MunfhaecsdefwGif toufcyfvwf vwf qkdif&SiftrsdK;orD;u a&Tavmh uwfoD;av; jyaeonf/ olwkdYcsif; vnf; bmompum; em;rvnfMu ayr,fh cspfcifykH &oGm;Muonf/ vrf;

wavQmuf orD;u ol0,fvmwJh avmhuwfoD;av;udk &ifbwfem; uyfuyf Munfhaeonf/ odyfrMumvdkuf? usr ol i,fcsif; eefpDESihf aps;xJrSm qHkMu onf/ ]xkdif;awGu uav;cspfwwf w,faemf} [k trSwfrxif olYudk ajymvdkufrdonf/]at;[?xkdif;awG u olwkdYuav;awGwifru tjcm; uav;awGvnf; cspfwwfw,f/ uav;awGudk 'DrSm &wemawGvdk wefzkd;xm;wwfw,faemf} eefpDu vnf; rSwfcsuf jyefay;ygonf/ eefpD tjrifudk usracgif; Nidrfhvdkufonf/ eefpDu olYa,musfm;? uav;ESpfa,mufESihftwl xkdif;rSm ESpfaygif;rsm;pGm tajcus aexkdifae wJhol/ 'gayr,fh usr acgif;xJ ½IyfaxG; aeao;onf/ uav;awGudk 'Davmuf cspfcif,k, jrwfEkd;wJh xkdif; EkdifiHrSm bmaMumifh uav; jynfhwef qmvkyfief; aygrsm; ae&wmvJ/ usr&JU a0cJGr&rIudk eefpDh qufar; Munfhawmh ]tif;} [k wpf csufom ajym&if; a&SU qufwkd;NyD; tjcm;vrf; buf ul;zkdY vkyfaeonf/ ]olwkdYu tcgvlrsdK;awG av} vkdY eefpDu ajymjyonf/ csufcsif; usr pdwf0ifpm; oGm;onf/ tcgawGu xkdif;EkdifiH ajrmufzufydkif; awmifukef;awGay: aexkdifwJh xif&Sm;wJh rsKd;EG,fpk ajcmufpkxJu wpfpk jzpfonf/ rsdK;EG,fpk wpfckcsif;pDwGif rdrdukd,fydkif bmompum;ESihf ,Ofaus;rI &SdMu onf/ tjyifbufuvlawGtjrif uawmh vlrsdK;pkawG[m tvGef a0;vHwJh a'orSm aeNyD; a&S;OD;vlrsm; qefonf[k ,lq xm;Muonf/


olwkdYaus;&Gm tdrfuav;awGu 0g;eJY vkyf oufu,frkd;? vQyfppfrD;r&Sd? aomufokH;a& oG,fwef;rIr&Sdao;/ xk d i f ; vl r sd K ;awGuvnf; olwkdYudk vufrcH/ vlOD;a& 540000 cefY &Sdonfh vlrsdK;pkawGrSm xkdif;EkdifiH om;tjzpf todtrSwfjyK rcHMu&/ udk,fydkif arG;pm;&if; taotcsm r&Sd/ xkdif;acwfrD aq;½kHrsm; wufEkdif zkdYqkdwm ta0;BuD;/ 'Dvkd w&m;0if tqift h wef; jiif;y,f cH&rIaMumifh ynma&;? rJay;ydkifcGihf? ajr,m ykdifqkdifcGihf pwJh aus;&Gm tajccH tcGihfta&;awG qkH;½IH; xm;Mu&ol rsm;yif/ pkdufysdK;a&; vlYtzJGU tpnf; wGif aexkdifMuolrsm; taejzihf ajr ,m ydkifqkdifcGihf rpGrf;Ekdifjcif;rSm awmif ukef;a'o vlrsdK;pkrsm;tzkdY jyóem trsm;BuD;&Sdonf/ajrqDvTmcrf;ajcmuf rIaMumifh tcgESihf tjcm;vlrsdK;pkrsm; rSm rwfapmufonfh awmifukef;ay: uqif;NyD; xkdif;ESihf tdrfeD;csif; wkdif;jynfrsm;odkY a&TUajymif; tajccs vmMu&onf/ ,ckaemufydkif; xkdif; tmPmydkifrsm;uvnf; ajr,m xGef ,uf pdkuyf sdK;rIrsm; tay: wif;wif; usyfusyf csKyfudkifrIrsm; &Sdvmonf/ NyD;awmh armf'efEdkufaZ; &Sif;&JU zdtm;awGu tcgvlrsdK;pkawG ukd 'ku©tzkHzkH xyfwGef;tm;ay;vm onf/ waeYwjcm; qif;&JrJGawrI jrihfrm;vmrIaMumifh tqif;&JqkH; vlrsdK;pkjzpfonfh tcgvlrsKd;awGrSm rl;,pfaq; okH;pJGrI rsm;vmNyD;? xkdif; EkdifiHwGif t&G,f rwkdifrD uav; aoqkH;rIEIef; trsm;qkH;jzpfonf/ bdef;pJGrIESihf uav;jynhfwefqm vkyf ief;rSm awmifwef;a'o vlrsdK;pk

rsm;twGuf tBuD;rm;qkH; jyóem jzpfaeonf/ usr 'Dudkvm&wm csDum*kd owif;pmtwGuf uav;jynfhwef qmvkyfief;taMumif; a&;zkdYyif/ Ekdif iH trsm;pkwGif vdIufpm;aeaom jy óemBuD;/ xkdif;EkdifiHwGifawmh ul; puf a&m*gozG,f ysHU ESHYaeonf/ usr xkdif;udkxGufrvmcif oli,fcsif;wpfa,mufu ar;ao; onf/ ]eifu 'DtaMumif; bmvkdYa&; csif&wmvJ} usrtajzu ,kwådus csifrS usrnf/ jynfhwefqmvkyfief;&JU qkd;&Gm;wJh tusdK;qufawGudk rD'D,m awGuae azmfxkwfwmeJYtrQ vlrI a&; jyóemqkd;awGudk avQmhcsay; Ekid rf ,fqw kd Jh usr,kMH unfcsuaf Mumih/f usr wpfa,mufwnf; tjrif ajym&&if vlom;xk aumif;usdK; twGuf arQmv f ifhcsufa&mifjcnfawG tvif;a&mifawG usrwdkY &SmazGMu &rnf/ odkYaomf 'Dudpöu vG,f vG,f ululawmhr[kwf/ xkdif;EkdifiHrSm vdifc&D;oGm;vkyfief;twGufuav; awG? vli,fvl&G,fawGu a&mif; ukefypönf;vkd jzpfaeonf r[kwf vm;/ tpdk;&u Oya'xkwf zdtm; ay;NyD; a':vmoef;aygif;rsm;pGm t ukefcH wdkuzf sufaeayr,fh xkdif; wGif uav;jynfh wefqm 2 oef; ausmf &Sdaeonf[k at*sifpD wpfcku w&m;0if aMujimxm;onf/ 8 odef;cefYu 16 ESpfatmufawG/ Oya' opft& uav;awGudk jynfh wefqm jyKusihfonhf EdkfifiHjcm;om;awGudk olwdkYEkdifiHwGif jypf'Pfay;zkdY jy|mef; xm;onf/ 'gayrJY vdifwkd;&pf awGu wpfESpfxufwpfESpf avsmhoGm; onf

r&SdbJ xkdif;wGif ydkwkd;vmaeonf/ tjypfuif;pif vef;qef; aeonfh q,fESpft&G,f usrorD; av;rsufESm wpfcsufMunhf&if; u av; jynfhwefqmtaMumif; awG;rd awmh usr&ifxJ emusifoGm;&onf/ b,fvdk vlpm;rsdK;awGursm; rdb&if cGifxJuae uav;awGudk ac:xkwf aewmygvdrfh/ (2) csif;½dkifrS em&D0ufomom um;armif;oGm;vQif jrefrmjynfe,f pyfwavQmuf a&mufoGm;rnf/ tJ'D rSm awmifay:a'o vlrsdK;pkawGtwGuf tajctaeu ydk½IyfaxG;ygao;onf/ 1960ESpfrsm;uwnf;u ppftmPm &Siftpdk;&tqufqufujrefrmjynf &JUcsrf;om<u,f0rIawGudk jyKwfjyKwf jyKef;apcJhonf/ jrefrmjynfqkdaom emrnfudk &SmMunfhvdkufvQif ppfwyf u wuúodkvfawG cPcPydwfxm; rI?qif;&JrJGawrI?vlraI &;rNird o f ufrI rsm;taMumif; trsm;pkudk jrifawGU& rnf/,ckvnf;jrefrmjynfrS'ku©onf awG xkdif;e,fpyfwavQmuf vSdrfhpD; qif;vmaeonf/ aemuf ajrmufzufokdY em &D0ufcefY um;armif;oGm;vQif qif;&J rJG awrI? y#dyu©xlajymrIwkdYESihf vlod rsm;wJY vmtkdokdY a&mufoGm;rnf/ EkdifiHokH;EkdifiH xdpyfxm;onfh ae&m udk a&TBwd*Ha'o[kac: NyD;? wpfcgu bdef;tBuD;tus,f pkdufysdK;aom NrdKU uav;jzpfonf/ vdifukeful;cH&onhf uav;trsm;pkrSm vmtkdESifh jrefrm EkdifiHwkdYrSjzpfaMumif; eefpDu usrudk ajymjyxm;onf/ tqkH;pGef qif;&JrJG awrIatmufrS ½kef;xGufzkdY vGwf 169


vrf;&SmazGMu&if; yef;uefaq;? pm;yJG xkd;? tdrfazmfESihf tapmihftvkyfrsm; &zkdY xkdif;EkdifiHudk a&mufvmMuonf/ 'DvdkESihf tvkyftudkifaumif; wpf ckck &rnfhtpm; avmbom;rsm;&JU t vdrftnmrd aoG;aqmifcHvkdufMu& onf/ ]arar orD;'g0,fvkdY &r vm;} tcgvlrsdK; 0wfpkHqiffxm;wJh t½kyfao;ao;av;udk udkif xm;&if; orD;uar;onf/ ],lvdkufaygh? odyfawmh r cdkifbl;aemf aocsmudkif atmufrus apeJY} orD;rsufESmMunfh&if; us racgif;xJ tawG;awGu quf0ifvm onf/ uav;wpfa,mufcsif;pDu urÇmavmuxJudk El;nHhwJh yef;u av;wpfyGihf? ajcmufjypfuif;oJvJpif? tdrfrufaygif;rsm;pGmESihftwl 0ifa&muf vmMuonf/ aemufawmh &uf&uf pufpuf avmu"Hudk &ifqkdifBuKHawGU Mu&&if; tdrfrufawGvnf;qkH; b0 awGvnf; qkH;½IH;oGm;Mu&onf/ orD;av; uD,mpwifudk Munfh&if; 'DrSm uav;trsm;pk BuKH awGUae&wJh cufcJrmausmvGef;wJh 'ku©awG? tMurf;zufcH&rIrsdK;awG o rD;av; r&ifqkdif&ygapeJYvdkY qkawmif; rdygonf/ rdcifwpfa,muftaeESihf tpGrf;ukef tumtuG,fay;vkdpdwf awGvnf; &ifxJtvdkvdk 0ifvm onf/ usrorD;av;xH usvmr,fh urÇmavmuwGif; &Sd&SdorQ raumif; rIawGudk BudK;pm;umuG,fay;oGm; rnf/ [if .. 'gqkd uD,mpwifudk 'D c&D;ac:cJhwm rSm;oGm;NyDvm;/ uav;jynfhwefqmvkyf ief;u q,fESpforD;t&G,fwifru 170

t&G , f a &muf N yD ; ol a wG t wG u f y g pdefac:rIwpf&yf jzpfaeonf/ tck vmcJhwJh c&D;uvnf; pdefac:rIyg/ us rvnf; wukd,faumif;qefpGmyif usr oGm;av&m&m ausmif;awG? tm;upm;½kHawG? bk&m;ausmif;awG qD orD;udk ac:oGm;wwfonf/ u av;csif;awmif xdawGU cGihfodyfray;? orD;udk taysmufrcH/ orD;txuf

]]qif;&JrJGawrIESihf vlom;ADZrSmygvmwJh tjyKtrItcdsKUrSm t&if;cHaewJh uav;jynfhwefqmvkyfief;[m ausmfvTm;zdkY cufcJwJh jyóemBuD;yJ 'gudk b,fvkdajz&Sif;MurvJ ...

}}

u tBuD;ESpfa,mufudk xm;cJhNyD; uD ,mpwifudk usrem; ac:vmcJhonf/ usrwpfa,mufxJ c&D;xGuf&rSm NiD; aiGUvdkY/ xkdif;EkdifiHu uav;twGuf pdwfcs&w,fvkdY ajymMuw,f r[kwf vm;/ eefpDuawmh bmaMumifh rdom; pk vkdufrvmMuwmvJvkdY ar;onf/ av,mOfp&dwfu BuD;w,fav eef pD&,f odNyD;om;r[kwfvm;/ usr okawoevkyfrnfh acgif;pOfeJYouf qkdifwJh rdef;uav;tcsdKUudkawGU Munfh onf/ orD;ESihf&G,fwlav;awG t

rsm;BuD;ESihf ½dk;½dk;&Sif;&Sif; yGifhyGifhvif; vif; pum;ajymMuonf/ uD,mp wifu wtHhwMoESihf em;vnfzkdY BudK; pm;ae&onf/ vdifukeful;rItaMumif; orD;udk &Sif;jyawmh uD,mpwifu jyefar;onf/ ]olwkdY cHEkdif&nf &Sdyghr vm;? wwfEkdifyghrvm; arar? olwdkY u orD;vkd uav;awGyJ[m} usrwGif tajzr&Sd? usr vnf; tvm;wlar;cGef; udk,fh[m udk,fyif ar;aerdonf/ olwdkYuav;awGudk vdif uReftjzpf vdkvdkvm;vm; a&mif;pm; aeonfh rdbawG? OD;av;awG? ta': awG &Sdaewmudk usrb,fvdk &Sif;jy& yghrvJ/ rdbr&Sd? axmufyHhr,fholr&Sd wJh uav;tcsdKUuawmh olwdkYAkduf jznfhzkdY vrf;ay:xGufvm&if; 'ku©awGU MuwJhtaMumif;?rl;,pfaq;twGuf aiGvkdvkdY? vSvSyy 0wfcsifpm;csifvkdY udk,fhbmom jynfhwefqmjyKvkduf MuwJh t&G,fa&mufpawGtaMumif; orD;wcgxJ em;vnfatmif b,fvdk &Sif;jy&rvJ/ qif;&JrJGawrIESihf vlom; ADZrSmygvmwJh tjyKtrItcsdKUrSm t &if;cHaewJh uav;jynfhwefqmvkyf ief;[m ausmfvTm;zkdYcufcJaewJh jy óemBuD;ygyJ/ 'gudk b,fvdkajz&Sif; MurvJ/ eefpDESihf usr tcsdefMumMum pum; ajymjzpfonf/ eefpDu NyD;cJhwJh q,fESpfvkH; uav;jynfhwefqm wkdufzsuaf &;vkyfief; vkyfcJhol/ xkdif; EkdifiHudk a&mufrvmcifu c&pf,mef vlrIulnDa&; tzJGUwpfzJGUrSm tcsdef MumMum vkyfcJhzl;ol/ ]usr befaumufudk p jrif&awmh 'DnpfywfwJhNrdKU BuD;udk


rESpfNrdKUbl;/ aemufawmh xkdif;ajrmuf zufydkif; awmifay:NrdKUav;udk a&muf oGm;w,f/ tJ'DrSm rdef;uav;awG twGuf tdrfopfwpfvkH;aqmufNyD; OD;aqmif vrf;ñTefay;&w,f} vdkY eefpDu ajymjy onf/ ]yxrqkH;tBudrf uav; jynfhwefqm tpD&ifcH &DykdYawG zwf& awmh usr tdyf,mxJoGm;NyD; wpfem &Davmuf idkcJh&w,f/ pdwfraumif; vkdufwm rajymeJY/ 'Dvdk pdwfzdpD;rIrsdK; t&ifu rcHpm;&zl;bl;/ usr bm vkyf&rSef;vJ rodbl;/ jyóemu t BuD;BuD;rdkY aMumufp&mBuD;/ usr udk,w f kdifvnf; i,fi,fuwnf;u aumif; umif;rGefrGef aevmcJh&awmh usrywf0ef;usirf mS 'grsKd ;'kua© &muf wm r&Sdbl;/ b,fvkdyJjzpfjzpf BudKwifum uG,fa&; enf;vrf;awGeJY tBuHay; zkdY qkH;jzwfcJhw,f} [kwfonf/ eefpDu rdcif wpfa,mufvkd rdef;uav;i,fawG udk apmifha&Smufay;aeol jzpfonf/ 'gu vG,fwJh tvkyfawmhr[kwf/ wcPwm vrf;BuKHvkdY 0ifvkyfvkdY& wmrsdK;r[kwf/ ]yxr xkdif;pum;awmif ajymwwfwm r[kwfbl;/ usr bmp vkyf&rSmvJ/ olwkdY bmompum;em; vnfzkdY usrtwGuf tawmfcufwm? usr BudK;pm;ygw,f/ tbd"me f awGvSef ½kyfykHawGMunfhNyD; uav;r awG ajymcsifwm? olwdkY &efjzpf aewmawG udk odatmifvkyf&w,f/ aemufawmh rjzpfrae wwfvmwm ayhg} eefpDu qufajymonf/ ]wpfESpftwGif; rdef;uav;awGudk xkdif;pum;eJY usracsmhwwf? tm;ay;

ESpfodrfhwwfvmw,f/ olwkdY vkdtyf vufxyfjzpfcJhonf/ ]tcgvlrsdK;awG csufawGeJY vrf;opfudkñTefjyzkdY usr Mum;xJrSm at*sDudk usrawGU&awmh ulnDay;Ekdifvmw,f/ t"du[m tawmf pdwfvIyf&Sm;rdw,f/ olom taemufEkdifiHom;jzpf&if wpfrdepf twGif; usrvufxyfrdvdkufrSm/ 'g ayrJY usrwkdY tcsdef,lNyD; rdwfaqG tjzpfuae cspfolb0? aemuf tdrf axmifonfb0 jzpfcJhMuwm/ t&if u usrtzkdY awmifay:om; vlrsdK;pk xJu wpfa,mufudk vufxyf,lzkdY qkdwm b,fvkdawG;MunfhjzpfrSmvJ} vkdYajymaepOf eefpDrsufESmu tNyKH; awGESihf/ olwkdYESpfa,mufu aus; &GmvlrIa&; ya&mh*sufrsm;pGm vkyf&if; cspfolawG jzpfoGm;cJhMuonf/ ]wpfaeY at*sDu ajym w,f/ ol[m edrfhuswJh vlrsdK;pku vmwm? olUrSm armfawmfqkdifu,f &,f? bJGUvwfrSwf&,f? bk&m;ocif twGuf ESvkH;om;&,fuvJGvdkY bm ydkifqkdifrIrS r&Sdbl;wJh/ tar&durSm olynmqufoifcsifayr,fh? olUvl xkudk 'Dtwdkif;ypfrxm;&ufbl;vdkY ajymvmw,f/ qkdvdkcsifwmu usr olYudk vufxyf&if b,fenf;eJYrqdk usrwkdY wkdif;jynfudk pGefYcJh&r,fayhg} eefpDtzdkY cufcufcJcJ qkH; jzwfcsuf cscJh&r,fqkdwm usr pOf; pm;rdonf/ ]at*sD&JU tazu aus;&Gm BuD;&JU vlrsdK;pkacgif;aqmifqkdawmh r*FvmyJGudk w&GmvkH; vmMuw,f/ awmh olwkdYudk *½kpdkufwJh wpkHwOD; &Sd tcgvlrsdK; xkH;pHtwkdif; ZeD;r,m; w,fqkdwmolwdkYodzkdYyJ r[kwfvm;} wpfa,mufjzpfzkdY usr oufaojycJh eefpDuaus;&Gmya&mh*suf &wmawG&Sdw,f/ r*FvmyJGrSm opf wpfckvkyfae&if; ]at*sD}vkdY ac:wJh yifckwfjy&w,f? MuufawG tpm cyfacsmacsm tcgvlrsdK; vli,fwpf auR;jy&w,f} a,mufeJY awGUcJhonf/ aemufawmh at*sDu yxrqkH; tcgvl 171


rsdK;xJu wuúodkvfu bJGU&wJhol? olU vlrsdK;pktwGuf tcsdefjynfh c&pf,mef oif;tkyfq&m tvkyfeJY vlrIa&;t vkyfawG wJGvkyfoljzpfonf/ aemuf eefpDeJY ESpfa,mufaygif;NyD; rsdK;EG,fpk xJu 'ku©a&mufwJh uav;awG t wGuf NcHus,fus,fxJrSm tdrfBuD;BuD; wpfvkH;aqmufNyD; vdifukeful;rI u,fwifay;zkdY vkyfMuonf/ *sif; abmif;bD0wf aeumrsufrSefESifh y nmwwf at*sDwpfa,muf olYaus; &GmvlrsdK;pkrsm;ESihf tvkyfvkyfaeykHudk usr jrifMunfhaerdonf/ usrwkdY aps;0,fNyD;oGm;awmh eefpDu orD;uD,mpwifESihf usrudk tjcm; vrf;wpfzufqD qJGac:oGm; jyefonf/ arSmifarSmifrnf;rnf; t &dyfo@mefawGyJ jrif&wJh vrf;u av;? tar&durSawmh 'Dvkdvrf;Mum; rsdK;a&mufoGm;onfESihf vkHNcKHpdwfcs &rIur&Sd? tEÅ&m,feHYu oif;aernf/ orD;twGuf xdwfueJ pdk;&drfoGm;rd onf/ a&SUrSm 'pöudkrD;oD;vdk vnf aeaom rD;pvdkufudk awGU&onf/ bm;qkdifawGyJ jzpfrnf/ ]tkdau ygh rvm;}[keefpDudk ar;vkdufonf/us rwkdY aemufem;cyfcGmcGmrS vli,fokH; a,muf vrf;avQmufvdkufvmae onf/ usrwkdYudk wpkHw&m tEÅ&m,f ay;&ifawmh usrwkdY bmrSwwfEkdif rnfr[kwf/ uD,mpwifudk tem; em; ydkuyfxm;vdkufonf/ tkd 'g xkdif; EkdifiH ajrmufydkif;yJ/ eefpDu vkHNcKHpdwf cs&vdkY 'Dac:vmwmyJ/ bm;qkdifwpfqkdifa&SUwGif eefpDu &yfvkdufvdkY usrMunfhvdkuf awmh 15ESpf 16 ESpf rdef;rysdKav;awG/ wcsdKU vnf; 20 avmuf&Sdrvm; 172

rqkdwwfbl;/ bm;qkdif tjyifzufwGif pk½kH;pk½kH; vkyfaeMuonf/ *sif;awG wD&SyfawG 0wfxm;Mu onf/ puwfwkdwdk 0wf oluvnf;

]] trsdK;orD;i,fawGqD vmaeMu azmufonf EkdifiHjcm;om;awG awGUvdkuf&onf/ xkdjrifuGif;aMumifh atmf[pfqJqdkypfcsifpdwfawG renf;atmifhNyD; rsdKcsxm; vdkuf&awmh rsuf&nfawG tvdkvkd usryg;jyifay: pD;usvmonf/ bmaMumifh uav;awGudk wul;wu vmzsufqD; aewmvJ ...

}} 0wf/ tm;vkH;q,fausmf oufawG/ ]olwkdYu jynfhwefqmr av;awGav}eefpDtoHu qdkYeifheifh/ eefpDpum;u usrudk a&Smh jzpfoGm;aponf/ tar&duef ½kyf&Sif awGrSm usrjrifzl;wJh jynfhwefqm

awGeJY bmrSudkrqkdif/ 'gaMumifhvnf; taemufuvlawG wul;wu vm Muwm jzpfrnf/ usrwkdY bm;qkdifwpf qkdifNyD;wpfqkdif aumifrav;awGudk jzwfausmfvmonf/ qkdifwpfqkdif a&SUa&mufawmh eefpDY tcgvG,ftdwf udk puwfwkdwkd aumifrav;u o wdjyKrdykH&onf/ tcgpum;ESifh][vdk} [k vSrf;EIwfqufonf/ eefpDu tcg pum;ESihf jyefEIwfqufvkdufawmh tm;vkH;MuufaoaooGm;Muonf/ 'Dae&mrSm tcgpum; b,folajym wwfrSmrkdYvJ/ jynfhwefqmrav; okH;OD; teuf ti,fqkH;u q,fhokH;ESpf/ t BuD;qkH;u q,fhudk;ESpf/ eefpD&JU tcg vG,ftdwfukd udkifMunfhMuonf/ NyD; orD; uD,mpwifudk rsufvkH;jymjym 0dkif;0kdif;uav;rsm;ESifh Munfh&if; p um;wGwfxdk;aeMuonf/ orD;u olwkdYpum;udk em;rvnfbJaMumuf &GHUaeonf/ eefpDuawmh aMumuf&THUrI rjy/ aEG;axG;MuifemrIawG tjynfh ESihf vdIufvdIufvJSvSJ pum;ajymae onf/ olwdkYav;awGqDrS tNyKH;u orD;qDvnf; ul;pufoGm;NyD/ usr orD;av;vnfyif;rS qJGBudK;av;udk udkifMunfh&if; ]nDrav;u t½kyfu av;vkdyJaemf}[k eefpDuwpfqifh ajymaeonf/ eefpDu usrwkdY tar&durS tvnfvmcJhaMumif; ajymjyawmh olwdkYNyKH;Muonf/ uD,mpwifeJYt wl "gwfykHwJG½dkufonf/ rdef;uav; awG&JU tNyKH;wGif 0rf;enf;&dyfpGufae onf/ olwkdY ESvkH;om;wGif emusif aeovdk usrESvkH;om;wGifvnf; av;vH emusifaeygNyD/ olwkdYwpf a,mufcsif;pD&JU vdifaus;uRefb0rS


vGwfajrmufa&; tdrfrufawGudk us r arQmfawG;aerdonf/ uJ .. a&SUqufa&GU&OD;rnf/ vufjyEIwfquf&if; vrf;Mum;av; twkdif; xGufvmcJhMuonf/ [kd[kd'D 'DMunfhrdawmha'ocHtrsdK;orD;i,f awGqD vmaeMu azmufonfEkdifiH jcm;om;awG awGUvdkuf&onf/ rdef; uav;tcsdKUudk t0wftpm; vuf aqmifay;aeoluvnf; &Sdonf/ jrifuGif;aMumifh atmf[pfqJqkdypf vdkufcsifpdwfawGudk renf;atmifh jyD; rsdKodyfxm;vkduf&awmh rsuf&nf awG tvdkvkd usryg;jyifay: pD;usvm onf/ bmaMumifh uav;awGudk w ul;wu vmzsufqD;aeMuwmvJ/ orD;uawmh usrvufudk uspfuspf qkyf&if; t&m&mudk wdwfqdwfpGm ai;Munfhvsuf jrifuGif;wpfckvkH; &JUteufudk zrf;qkyfEkdifykHr&/ xkdif;&JU xl;xl;qef;qef; qefYusifzufobm0ESpfck twlwJG&Sd rIudkvnf; usr tHhMu&onf/ uav; jynfhwefqmvkyfief; aMumufruf zG,f&m jzpfaewJhEkdifiHrSm? uav;udk t&rf;wefzdk;xm; cspfjrwfEkd;olawG aexkdifaeMuonf/ wnfNidrfwJh rdom; pkrsm;u uav;awGudk aumif;aumif; apmihfa&Smuf? ausmif;aumif;xm;? a&SmhyifxGuf? yef;NcHac:oGm;/ xkdif;vlY tzJGUtpnf;wGif uav;rsm;u tc &mjzpfonf[k qkd&rnfyif/ 'Dvkd½dk;&Sif; cspfp&m tjyKtrIrsm;u olwdkYywf 0ef;usifu olawGudkawmif yDwD jzpf aponf/ odkYaomf qif;&JwGif;wGif arG;zGm;olrsm;? aq;pJGaeol&JU om;o rD;rsm;twGufawmh uHMur®mu jcm; em;vSonf/ jynfhwefqmvkyfief;rS

&r,fhaiGaMu;uolwdkYudkaoG;aqmif xm;onf/ xrif;wpfyef;uef? aygif rkefYwpfzJhtwGuf cE¨mudk,f&if;& onfh uav;i,fawGu odef; aomif; csDaeNyD/ cPMumawmh [kdw,fcef; qD usrwkdY jyefcJhMuonf/ uD,mp wifu tar&duef&Sd tdrfudkzkef;ac: onf/ awGU BuKHcJh&orQ olYazazudk azmufonfcsonf/ olYtazudk &if zGifhvkduf&awmh orD;av;rsufESmwGif zkH;vTrf;aeonfh 0rf;enf;rIawG vGihf jy,foGm;[ef&Sdonf/zkef;udkvufESifh tomzdxm;&if; ]jynfhwefqm av; awGtaMumif; azazudk ajymjyvdkuf &rvm; arar}[k usrudk wkd;wkd; vSrf; ar;onf/ ]jyefa&mufrSajymayhg orD;&,f}vkdY olYtaz pdk;&drfoGm;rSm pdk;vkdY ESpfodrfhxm;vdkuf&onf/ (3) tJ'DnrSm 0rf;enf; idka<u; aewJh rdef;uav;awGrsufESmu usr tdrfrufxJ ajy;rvGwfawmh/ odkYaomf t½kPfOD; tvif;a&mifESihf twl usrwkdY tdyf,mxMuonf/ jrpfudkqefwuf&if; u&ifvlrsdK;pk aus;&Gmwpf&GmqD oGm;zkdY pDpOfxm; onf/ uD,mpwifuvnf; qifwpfaumif pD;r,fqdkwJh pdwful;awG ESihf/ at*sDuawmh xkH;pHtwkdif; uav;rsm;apmihfa&Smufa&; tdrfa* [mrSm tvkyf½IyfNrJrdkY? eefpDyJ usrwkdY twGuf tazmfvrf;jy vdkufcJYonf/ usrwdkY avSESifU armif;r,fholudk iSm;& onf/ eefp&D JU ckESpfESpfom; ZD,GefESihf av;ESpfom; aq;vfwdkYuvnf; us r wdkYESihftwl/

usrwkdY armfawmfbkwfu av;u csif;½dkifNrdKUuav;udk aemuf rSmxm;NyD; rJacgifjrpftwdkif; qefwuf oGm;onf/ tpdrf;a&mifopfyifBuD; awGeJY jruf½kdif;&SnfBuD;awG zkH;vTrf; xm;wJh awmjrifhjrifhBuD;awGu urf; yg;wavQmuf vuf0Jvuf,m/ acgif; ay: [dk;ta0;rSm a0h0dkufysH0JaewJh odef;iSufrsm;uvJGvkdY vlolwd&pämef awm&dyfwGif rjrifawGU&/ armfawmf bkwfq&muawmh olYrsufvkH;u a&SU wnfhwnfhqD pl;pl;pdkufpkduf/ ½kwfw &ufig;ydu k q f ifwJhvlwpfa,mufEpS f a,muf a&xJu bGm;ueJ? bGm;ueJ ay:vmwwfayr,fh usrwdkYudk vkH; vkH;*½krpkduftm;/ uav;okH;a,muf uawmh a&awGudk vufeJYykwf&if; atmf[pfvQuf/ awmifajcwpfckem; armf awmfuyfvdkufawmh vlrsdK;pkaus;&Gm wpf&Gmudk yxrqkH; usrjrifzl;vkduf& onf/ tdrftm;vkH;u 0g;eJYaqmuf xm;wJh wJawG? rdepftenf;cefY em; aecdkuf orD;uD,mpwifu xatmf onf/ ]arar [dkrSm [kdrSm Munfh} olvufjy&m Munfhvkduf awmh jrpfxJrSm a&aqmhupm;aewJh qifawGtrsm;BuD;udk jrif&onf/ usef q,faumifavmufu urf;ay:rSm/ usrwkdY&Sdaewm *½kpkdufykHr&/ ½kwf w&uf q,hfig;ayavmuf&SnfwJh p yg;BuD;a>rBuD; xrf;vmonfh vlESpf a,mufavmufu usrwkdYudk "gwfykH ½kdufrvm;[k EIwfqufar; ar;ae onf/ uD,mpwifuawmh i,foHyg atmif atmfNyD;xGufajy;aeonf/ rMumcif vlESpfa,muf aemufrSmqifawGwNyKHBuD;vdkuv f m 173


Muonf/ olwdkYESmarmif;udk usrwdkY qD vSrf;,rf;&if; tpmawmif;ae onf/ wpfaumif&JU ESmarmif;u uD ,mpwifudk twif;wkdYxdaeonf/ orD;u usrem; twif;wkd;acGU0if vmonf/ tBudrf'gZifaygif;ru a&mufzl;aewJh a&mufzl;aewJh eefpD uawmh qifESmarmif;awG wGef;z,f &if; tomz,favQmufoGm;onf/ uD,mpwifu owdxm;aecsdef? ZD ,GefwkdY nDtudkuawmh iSufaysmoD; awGauR;&if; tljrL;aeonf/ eefpDu u&if&Gmom;awG udk xkdif;pum;ESihf ajymonf/ xkdif;p um;u e,fpyfu&ifvlrsdK;pkrsm;tzkdY 'kwd, bmompum;av/ ]qifwpf aumifiSm;pD;&if 150 bwf}vkdY usr wkdYudk vSrf;ajymonf/ uD,mpwif u pD;zkdYolY[mol wdwfwdwf qkH;jzwf NyD;om;/ 'DvdkESifh usrwkdYqifay:udk BudK;opfom;avScg;twkdif;wufvkduf Muonf/ qifpD;&onfrSm txmr usvS/ uD,mpwifuawmh wcpf cpfESihf ]abmvkH;BuD;pDae;ovdkyJ ar ar}wJh/ u&ifaus;&Gm vrf;Mum; uav;udk jzwfoGm;pOf MuufawG? acG;awGu [kdajy;'Dajy;ESihf/ usr t ay:pD;uae &GmwJtrsm;pkudk vSrf;jrif ae&NyD;? xrif;csuf? tusÐcsKyf? oef; wkwfaeMuonf/ uD,mpwifuawmh pl;pl;pkdufpkduf vkdufMunfhaeonf/ vQyfppfrD;r&Sdwm? tdrfomawG r&Sd wmudk owdjyKrdyghrvm;/ usrwdkY aumfvkd&m'dku tdrfeJYb,favmuf uGmjcm;ovJ/ aumuf½dk;eJY oufu,f tdrfeH&HawG? npfywfwJhMurf;jyifawG u orD;udk a&Smhjzpfapovm;/ olwkdY Munfhvdkufawmh bmrSrajymbJ t 174

awG;eufaeonf/ awmifajcrSm aexkdifMu onfh u&ifvlrsdK;pkrsm;rSm pdkufysdK;a&; ESihf rkqkd;vkyfief;rsm; vkyfudkifMu onf/ trsdK;orD;trsm;pk t0wft pm;awGu EGrf;aMuaeNyD;? &Snf&Snf vsm;vsm; qHyifrsm;udk xkH;olxkH; zm; vsm;csolcs/ qifay:xkdif&wm awmifh

]]uav;awGudk b,frSmxm;vJqkdwmrod&if BudKwifumuG,fzkdY cufygw,f? uav;awGu um&mtdkauqkdifrSm bm;rSm? tESdyfcef;rSm "gwfykH t,fvfbrfawG&JU aemufuG,frSm

}}

wif;aeNyDrkdY? usrwdkY npfywfonfh &Gmvrf;wavQmuf [kdckef'Dausmf ESifY qif;avQmufMuonf/ &G m qk d i f u av;rsm;wG i f trsdK;om;rsm; pk½kH;pum;ajymaeMu onf/ trsdK;orD;i,fwpfa,muf u aeylylatmuf i½kwfoD;xGufvSrf; aeonf/ olYom;i,fav;u zkef awGaya&NyD; aqmhaeonf/ tdrft rsm;pkwGif pm;yJGwpfvkH; ukvm;xkdif wpfvkH;avmufrSvJGvdkY ypönf;rsm;rsm; pm;pm; &SdykHr&/ uD,mpwif rsufvkH;

awGvnf; ydkus,fvmonfxifh/ qif;&JrJGawrIqkdwm orD; yxrqkH; pjzifzl;vkdufwm jzpfonf/ usrwdkY NrdKUtjyefrSm nOfh eufNyD; armfawmfbkwfay:rSmawmh csrf;pdrfhaeonf/ taEG;xnfawG ,l vmrdwm uHaumif;onf/ ZD,GefESihf aq;vfuawmh armfawmfxGufNyD; r Mumcif tdyfaysmfoGm;NyD/ eefpDESihf usr wkdY uav;awGtem; eD;eD;uyfuyf aeMu&if; bm&,frod NyKH;rdMuonf/ usrpdwfawGu &GmjrifuGif;av;xJ urxGufawmh/&Gmuuav;awGudk b,fvkd ynmwwf vlvm;ajrmuf atmif ysdK;axmifMuyghrvJ/ ½kyf0wåKypönf; taxmuf tyHh bmrSukdr&Sdoavmuf jzpfaewJh ae&mrSm uav;awG ysdK;axmifzkdYqkd wm rcufbl;vm;/ bmrS ½kyf0wåKr&Sd? vSvSyy 0wfpm;p&mr&Sd? zuf&Sifr&Sd? vQyfppfrD;r&SdwmawGu ydkaumif;o vm;/ uav;awG&JU aysmf&TifrIu aiG aMu;eJY 0,f,lvdkY&wmawGrS vm wmr[kwf/ rdom;pk&JU Muifemapmifh a&SmufrIu vmw,fqkdwmvnf; [kwfaejyefonf/ urÇmtESHYu rdcifwkdif;vkd yif tcgvlrsdK;pk? u&ifvlrsdK;pk rdcif awGvnf; olwkdY&ifaoG;awGtwGuf tpGrf;ukef cspfMu? umuG,fapmifh a&SmufMu? tajccHvkdtyfcsufawG jznhfqnf;csifMurSmyif/ 'gqkd tdrfBuD; &cdkif? wdkufwmawGrSm aeMuwJhrdcif eJY wJpkwfpkwfrSm aexkdifMu&wJh rdcif awG bmaMumifh om;orD;awGapmihf a&SmufykH 'DurÇmrSm trsm;BuD; uGmjcm; aeMu&ovJ/ (4)


&uftenf;i,fMumawmh eefpD? uD,mpwifESihf usrwkdY xkdif;jrefrme,fpyfudk jzwfNyD; wmcsDvdwf NrdKUodkY oGm;cJhMuonf/ vrf;rsm;ay: wGifaps;onfaygi;f ajrmufrsm;pGmESifh aps;aygaygt0wftpm;rsm;?vÇuf&nf qkdifrsm;udk awGU&onf/ aps;0,fjcrf; zkdY aumif;vkdufwm/ odkYaomf tcsdef u rsm;rsm;r&Sd? jrefrmjynfzufjcrf;u tcgawGqD oGm;vnfzkdY vmcJhwm r [kwfvm;/ ]e,fpyfjzwfausmf&wm wpfcgwpfcgodyv f HNk cKw H mr[kwb f ;l / u&ifeJY ArmppfwyfawGtMum; rMumcP wkdufyJGawG ypfwwfcwf wwf wmawG&Sdw,f/ Armppfwyfu &GmvkH;uRwf &Sif;ypfwmawGvnf; &Sd w,f}[k eefpDu ajymjyonf/ tJ'DaeYuawmh tajct aeaumif;ykH&onf/ e,fpyfvkyfenf; vkyf[efawGudk usr odyfem;rvnf ayr,hf xkdif;bufwGif usrwkdY ywfpf ydkYudktyf? rdwåLudk jrefrmbuf ,loGm; &onf/ jrefrmzuful;c 5 a':vmpD ay;&NyD; nae 6 em&D jyefMu&rnf/ ]rsufvkH;udk a&SUwnfhwnfh yJMunfh? udk,foGm;r,fhae&m udk,fod aeykHeJYae? b,folYudkrS pum;rajym rdapeJY}vkdY eefpDu ESpfEkdifiHe,fpyfwH wm; tul;wGif uyfrSmxm;onf/ okdY aomf usrrsufvkH;u a&SUwnfhwnfh rMunhfEkdiftm;yg/ ydefydefao;ao; npfywf aya&aewJh uav;'gZif ausmfu wHwm;ul;uwnf;u vkduf vHawmif;&rf;aeonf/ ]tjyefusrS ydkufqHay;? tckay;vdkuf&if waumufaumuf vdkufaeMuawmhrSm}vkdY eefpDu ajym onf/ cufwmu ajcmufESpft&G,f

uav;wpfa,mufu usrwdkYaemuf wwGwfwGwfajym&if; xyfMuyfvkduf vmonf/ vnfyif;uvnf; apmif; ief;ief;ESihf/ jrifuGif;udk usr rcHpm; Ekdifawmhyg/ orD; uD,mpwif rsufESm wGifvnf; pdk;&drfxdwfvefYNyD; usr vufudk uspfuspfqkyfudkifxm;onf/ eefpD rsufESm vSrf;Munfhvkdufawmh vnf; idkawmhrnfhykH/ ]usrwdkY wwfEkdifrSm r[kwf bl;? 'Dvdk uav;awG trsm;BuD; rS trsm;BuD;} eefpDu BudK;pm;&Sif;jy onf/ jref r mjynf M unf h & wm urÇmESihf tawmfhudkacwftqufjywf usef&pfaeonf/ jrif;vSnf;awGu vrf;ay:wusDusDESihf jzwfwufoGm; onf/ vltrsm;pku vkHjcnf0wfMu onf/ pwkd;qkdifaumif;aumif; ukef oG,fa&;pifwmaumif;aumif; usr &SmMunfhonf/ xkdif;wGif rdIvkdayguf aewJh 7 Eleven pwkdif;qkdifykHpHqkdvdkY wpfqkdifyJ &SmawGUonf/ usrwkdYudk vmawGwJh eef pDY rdwfaqG tcgrdom;pkav;a,muf twGuf tEÅ&m,fu rsm;vSonf/ wkdif;&if;om;vlrsdK;u EkdifiHjcm;om; ESihf qufqHzkdY jrefrmEkdifiHwGif rvG,f vS/ odkYaomf i,f&G,fol tcgawGu 0rf;omt,fvJjzpfaeonf/½dk;½dk;&Sif; &Sif; aqmufxm;onfh opfom;ESpf xyftdrfBuD;&JU pm;yJG&Snfay:wGif pm; p&mtjynfhESihf {nfhcHMuonf/ t& om&SdvdkufwJh tpm;tpmawG? tcg awGu usrwdkYem; 0dkif;aeMuonf/ uD,mpwifuawmh acgif;wGif yef; av;wpfyGifh? &,foHESifhtwl aysmf vGef;aeonf/ aeYvnfpm pm;aomufNyD;

csdefwGifvli,fawGuukvm;xkdifrsm; wef;pDvsuf ESpfwef;cJGvkdufonf/ tcg c&pf,mef,kHMunfcsuf aw;oD csif;rsm;ESihf qkdMu? uMu/ eefpDu us rwkdYudk bmomjyefjywmawGvnf; &Sdonf/ tm;vkH;rsufESmrsm;ay:wGif aysmf&GifrIawGu twdkif;om;/ ]arar olwdkYrSm bmrS &Sd wmr[kwfbl;aemf/ 'gayr,hf odyf aysmf&TifMuw,f} xkdif;zuftjyef wH wm;ul;pOf uD,mpwifu ajymonf/ odyfaysmf&TifMuw,f qkdygvm;/ tcg awGrSm acgif;ay:rSm trdk;uvJGvkdY ykdif qkdifrIawG rsm;rsm;pm;pm;r&Sd/ orD; twGuf oifcef;pmaumif;wpfckESihf pOf;pm;p&mawG &oGm;onf/ (5) aemufwpfywfwGif eefpD u um;ESihf usrwkdYudk armif;ac:oGm; NyD; ]tm&Sc&D;oGm;vkyfief; uav; jynfhwefqm yaysmufa&;} (ECPAT) tzJGUrS a'oqkdif&m wm0efcH'g½dkuf wm xkdif;trsKd;orD; ulplr,fvf&cs a0gifESihf awGUqkHaponf/ touf 35 ESpfcefY&Sd ulplr,fvfu olrtvkyfudk pJGpJGvef;vef; t½l;trl; vkyfaeolrkdY usr oabmusonf/ vufbuf&nf ESihf {nfhcHNyD; xkdifpum;ajymjzpfMu onf/ uD,mpwifudkawmh rMum;0Hh remomawG rMum;apcsifvkdY pmtkyf awGESihf cyfa0;a0;rSm xm;&onf/ ]w&m;0if &DydkYt&awmh xkdif;rSm jynfhwefqm ta&twGuf usqif;oGm;NyDvdkY wifjyMuwmayhg aemf/ 'g rrSefygbl;/ ½kHawGudk ydwfypf vdkufawmh ajratmufvkyfief; ydkjzpf ukefw,f/ rdef;uav;awGudk um&m tkdau? bm;awG? [kdw,fawGeJY t 175


ESdyfcef;awGrSm &SmvdkY&w,f} [k ulpl r,fvfu &Sif;jyonf/ ]ath'fpfa&m*gu tNrJaMumuf rufzG,f tajctaeyg/ xkdif;rSm HIV/ AIDS eYJ &SifoefaexkdifaewJh touf 15ESpfatmufuav;24000&Sdw,f/ uav;vdiftvkyfor trsm;pkudk vnf; ath'fpf a&m*g &Sdr&Sd prf;oyf wm r&Sdao;bl;/ olwdkY i,fi,feJYao oGm;rSm usr pdwfylaew,f}vkdY &Sif;jy onf/ vuf&Sd ath'fpfa&m*g jzpfyGm;rI rSm xkdif;c&D;oGm;vkyfief;ESihf qufpyf aeaMumif; ECPAT tzJGUu awGU&Sd xm;onf/ ]acgif;wpfa,mufu azmufonfawG a&G;cs,fzkdY [kdw,f rSm "gwfykHt,fvfbrfawG ay;xm; r,f/ NyD;rdef;uav;awGu olvTwf wJhae&moGm;&wmyJ}[k ulpkr,fvf u ajymonf/ xkdif;vdifukeful;rI vkyfief;rSm tar&du? MopaMw;vs? NAdwdefESihf tm&SrS trsdK;om;rsm;twGuf ausmf Mum;NyD;? zHGU NzdK;NyD;EkdifiHaygif;pkHrS vdifc &D;oGm;vkyfief;twGuf xkdif;EkdifiHudk vmMuonf/ 'gaMumihfyif xkdif;c&D; oGm;vkyfief;u aumif;aeNyD;? tqkd; oHo&mudk azmufxGufzkdY cufaejcif; jzpfonf/ ]uav;awGudk b,frSmxm; vJqdkwm rod&if BudKwifumuG,f a&;vkyfzkdY cufygw,f/ uav;awG u um&mtkdauqkdifrSm? bm;rSm? t ESdyfcef;rSm? "gwfykHt,fvfbrfawG&JU aemufuG,frSm t0SufcHxm;&w,f} [k ajymjyonf/ usr uD,mpwifukdvSr;f Munfh vkdufawmh pmtkyfvSefaeonf/ usr wkdY ajymaewm wpGef;wpawmh Mum; 176

rSmyJ/ 'Dc&D;Murf;twGuf orD;av;&JU &ifhusufrIu vkHavmufyg&JUvm;/ usrwkdY aemufxyfpum;ajymaepOf uD,mpwifu jynfhwefqmtjzpfrS u,fwifxm;cH&onfh uav;rsm; ESihf pum;ajym aqmhupm;aeonf/ xkduav;awGu vdrfvnfvSnhfjzm; rIrsdK;pkcHcJh&olav;awG/ olwkdYpdwf 'Pf&m? 'PfcsufawGudk ukpm;ay; aeMu&onf/ vdifukeful;rIu ½dk;om; tjypfuif;pifolrsm;twGuf

]] tarhrsufESmrSmawmh pdk;&drfxdwfvefYzG,f&m wpHkw&m zkH;vTrf;aewmaygh bdef;pJGaewJh usrtazu trudka&mif;ypfvkdufwmwJh

}} aMumufvefYp&m trm&GwfawG csef xm;cJhonf/ ]wu,fhtrSefw&m;uawmh usrwkdY rwwfEkdifwJht&mayhg/ aiGyg/ vlawGu tvGeftrif; qif;&JMu w,f/ jynfhwefqmvkyfief;u aiG aumif;aumif;&Ekdifw,fav} ulpl r,fvfutqkH;owfajymvkdufonf/ aemuf&ufrsm;wGif eefpDwdkY vifr ,m;xlaxmifxm;onfh ausmif;u av;udk oGm;vnfjzpfonf/ bwfp uwfabmupm;uGif; tjyifbuf wGif vlaetdrfwpf'gZifru aqmuf xm;onf/ touf 7ESpfrS 23ESpftxd

rdef;uav; 80ausmfaexkdifMuonf/ tm;vkH; xkdif;ausmif;rsm;wGif wuf a&mufMuNyD; t*FvdyfpmESihf tcgbm ompum;wkdYvnf; oif,lMuonf/ t0wftpm;a[mif;uav;rsm;udk aoaooyfoyf 0wfqifxm; onf/ olwdkY&JU aysmf&Tif&,farmoH awGudk usrwkdY Mum;ae&onf/ rdef;uav; wpftkyfpku eefpD um;ay:uqif;awmh tNyKH;yef;awG ESihfajy;ayGUzufMuonf/uD,mpwif u um;jywif;aygufuae olwkdYudk ai;Munfhaeonf/ rdef;uav;i,f awG 'Dae&mwGif vma&mufaexkdif onfrSm aemufcHtaMumif;trsdK;rsdK; aMumihf jzpfonf/ tcsdKUusawmhzat bdef;pJGaeolu olYaq;zkd;twGuf o rD;udk jynfhwefqmvkyfzkdY a&mif;pm;vkdY u,fwifxm;&wmrsdK; jzpfonf/ w csdKUuvnf; rdbawG ath'fpfa&m*gESihf qkH;yg;oGm;NyD; aqG;rsdK;om;csif;awG u vdifukeful;a&mif;csxm;jcif; jzpf onf/ eefpDu touf 12ESpft&G,f rdef;uav;udk vufndK;xkd;jy&if; ]us rwkdYtdrf vlawGjynfhaewJhtcsdef ol a&mufvmwmayhg/ olYrdbawG at'fhpf eJY qkH;ukefvdkY olYOD;av;u 'Dac:vm wmyg/ olYOD;av;uvnf; arG;xm; csifpdwfr&Sdbl;/ olYOD;av;aemufrSm aumifrav;u wtDtDeJYidkvdkY/ usr t&nfaysmfoGm;w,f/ b,fenf;eJY rqkd usr ac:xm;&rSmaygh} eefpDESihf at*sDwkdYrSm i,f&G,f wJh uav;ta,muf&Spfq,ftwGuf rdbrsm; jzpfaeNyD/ c&pf,mef,kHMunf csuf? arwåmw&m;ESihf b0aexkdifrI wkdYukd vrf;jyaeMuonf/ wu,fhrd om;pk r[kwfayr,hf? rdom;pkarwåm


w&m; tjynfht0 jznhfqnf;ay;ae onf/ cspfp&m rdefuav;wpfOD;u uav;i,fESpfa,muf vufqJGNyD; tcef;xJ 0ifvmonf/ ]olYemrnf ata*gvdkY ac:w,f? usrwkdYvkyfief; udk t"du ulnDolaygh} [k eefpDu rdwfqufay;onf/ ata*gu vuf buf&nfazsmfwkduf&if; olrb0udk ajymjyonf/ ]usr 14ESpforD;rSmayhg/ wpf aeYtjyifu tdrfjyefvmawmh 16ESpf &SdwJh usrtr rlcf' aysmufaewmod oGm;w,f/ tr tdrfubmaMumihf xGufoGm;w,fqkdwmvnf; b,fol rS rajymMubl;/ tarrsufESmrSm awmh pdk;&drfxdwfvefYzG,f&m wpkHw&m zkH; vTrf;aewmayhg/ aemufawmhrS usr odoGm;w,f/ bdef;pJGaewJh usrtaz u trudk jynfhwefqmvm0,fol awGudk a&mif;ypfvdkufwmwJh/ aemuf ig;ESpfMumawmh trvnf; ath'fpf a&m*geJY qkH;oGm;ygw,f/ tpfrudk a&mif;NyD;wmeJY taru usrudk xyf a&mif;rSmpdk;vkdY 'Drdef;uav;a*[m qDvmydkYwm/ tdrfuae xGufvmwm tazawmif rodvkdufbl;} tckawmh ata*gtoufu 25 ESpf? aumvdyfu bJGU&NyD; a*[m rSmyJ tvkyfjyefvkyfzkdY qkH;jzwfcJhonf/ rdef;uav;a*[m&JU vufaxmuf rdcif jzpfaeNyD/ ata*gu qufajym jyonf ]'DrSm tm;vkH;u *½kpkdufzkdY vkdaewJh rdef;uav;awGcsnfhyJ/ tcg vlrsdK;awG[m arQmfvifhcsufrJhpGmeJY aexkdifae Mu&wm/ pdwfysufnnf; nLoHawG tpfrvnf; Mum;bl; rSm aygY/ wcsdKUu jynfhwefqmtjzpf a&mif;pm;cH&wm? wcsdKUu ath'fpf

aMumifhaoMuwmawG/ 'Dudka&muf vmwJh rdef;uav;awG[m olwkdYi,f &G,fEke,frIudk jyef&Muw,f/ aemuf b,f awmhrS 'grsdK;rjzpfatmif arQmf vifhEkdifw,f av} ½kwfw&uf wHcg;yGifhvmNyD; rdef; uav;i,f wpftkyfBuD; tcef;xJ ajy;0ifvmonf/ uD,mpwifu t v,frSm qHyifudk oyfoyf,yf,yf aemufvSefpD;xm;onf/ olYudktjcm; uav;rav;awGu 0kdif;zufxm; Muonf/ tif; -- rdef;uav;i,f awGu odyfrMumvSwJh tcsdefrSm trsdK;orD; BuD;awG jzpfvmMuawmh r,fav/ b,fvkdyJjzpfjzpf olwkdYa&SUrSm arQmfvifph &m tem*wf&SdaeonfrkdY NyKH;aysmfEkdifMurSmyJ/ aus;Zl;wifpdwfawG usr&if xJ vTrf;NcKHvmonf/ usrorD;av; udk xkdif;EkdifiH 'Dae&mac:cGihf&onfht wGufvnf; aus;Zl;wifaerdonf/ b0wavQmufvkH;twGuf oif,lp &m trSefw&m;tcsdKUudk uD,mpwif jrifawGU zrf;qkyfcGihf&cJhvdrfhrnf/ aemufxyf nbufawGxGuf Munfhvdkuf&if emusifrI pufqkyf&GH&Sm rIawGeJY idka<u;aernfh tjcm;rdef;u av;i,faygif;rsm;pGm usef&Sdaeao; onf/ urÇmavmu&JU &ufpuf,kwf rmrIudk qufridka<u;EkdifawmYwJh rsuf vkH;aygif;rsm;pGmvnf; &SdaeMuOD;rnf/ um&mtkdauqkdifawG? bm;qkdifawG u rdef;uav;i,fawGtwGuf tdrf rufawGaum usef&Sdao;&JUvm;/ ata*gudk Munfhvdkufawmh uav;awGESihf &,farmvsuf? olY &,foHvGifvGifu ppfrSefwJh aysmf&Tif rIeJY arQmfvifhcsufawG &Sdaeao;w,f vkdY usrudk ajymjyaeovdk/ reufjzef

rdef;uav;tcdsKUudk tifwmAsL;vkyfp &m&Sdaeao;onf/ usr ESvkH;om;ydk emusifzkdY &Sdaeao;onf/ uaeYn awmh aiG&Sm;ayr,hf cspfjcif;arwåm jynfhvQrf;wJhae&m usr a&mufae onf/ a&mifh&JauseyfwJh tNyKH;awGudk usr jrifae&onf/ wdrfom;rJh aumif;uifay: v tvif;a&mifwufvmcsdefrSmawmh u av;awG&JU &,farmoH ydkMum;ae& onf/qHyifeufeufrdef;uav;i,f tcsdKU bufpuwfabmupm;ae&mrS ckefayguf ajy;0ifvmaeonf/ uD,m pwifuawmh olwkdYav;awGeJY rcJG csifatmif&SdaeNyD/ orD;twGuf usr b,favmufMunfEl; *kPf,lrdw,f qdkwm oltck odyghrvm;/ jznf;jznf;n§if;n§if; wkdufcwf vmwJh avajyat;u jywif;wHcg;0 rSwqifh tcef;xJ vTrf;NcKHoGm;onf/ arT;jrjryef;½dkif;&eHYoif;oif; usrqD 0ifvmonf/ wcP&yfem;NyD; rSwf wrf;awG a&;&OD;rnf/ xkdif;EkdifiH&JU vSyat;csrf;onfh nav;wpfn usrwkdY ydkifqkdifcGihf&vdkufonf/ (Thailand's Lost Children by Janna L.Graber udk cs,f&Drdk;oJ bm

om jyefqkdonf/

177


(1)

if kwfvQ x m frSwfv g/ u ykH v f y mi u M h J t c l a ; f e D; ), av;w D;tvkH; (40 f;tkyfBu i m s au uGrf;o

178


ausmif;a&SU aMujimoifykef; rS xdkpmonf rdrdESvkH;tdrftwGif; odkY tvG,fwul0ifa&mufcJh\/ xkdpm wGif t"dyÜg,frsm;pGm yg0ifaeonf [kvnf; jrif\/ qkdvdkonfrSm NrdKU ausmif;rsm;wGif þuJhodkY ta&;t om;rsdK;udk xifxifay:ay: a&;Mu vdrfhrnf r[kwf/ a&;&JMuvdrfhrnf vnf; r [kwf/ ,cka&;om;xm;ykHESihf trsm;jrifomatmif azmfjyxm;ykH rSm pdwf0ifpm;p&m/ rdrdwdkYwGif tavhtxwck &Sd \/ ppfaMumif; &GmxJ0ifNyD qkdonf ESihf ausmif;? ausmif;q&mESihf ausmif;om;rsm;rSm rdrdwkdY\ &if;ESD;&m rdwfaqG t&if;\tcsmrsm;? vnf ywf&m? &ifcsif;quf&mrsm; jzpfMu awmYonf/ rdrdwdkYu ausmif;om; wyfrawmfjzpfaeonfudk;/ ,ckvnf; auaum&GmodkY a&mufonfESihf RC bk&m;ausmif; teD;u pmoifausmif;uav;rSm rd rdwdkYudk BudKqkdaejyefygNyD/ ausmif; ydwfxm;csdef jzpfojzihf ausmif;a&SU 0&efwmwGif rdrdwdkY 0ifxkdifvkdufMu onf/ &GmbufodkY vSrf;Munfhvkduf pOf ausmif;a&SUabmvkH;uGif;ESihf &Gm av;\ tedrfhtjrifh taetxm; aMumihf tdrfacgifrdk;rsm; tqifhqifh qufpyfwnf&SdaeykH jrifuGif;rSm yef; csDum;wpfcsufudk jrifvkduf&onfh tvm;/ (2) rdrdwdkY ppfaMumif;rSm xkdif;-jref rme,fpyfrS u&ifjynfe,f? wyfr [m 2 ppfe,fodkYoGm;rnfh c&D;pOf/ odkYaomfjzwfoef;&mvrf;aMumif;rSm u&ifeDe,fajrjzpfí KNPP ppf aMumif;rsm;ESifh yl;aygif;vm&onf/

c&D;pOfwavQmuf&Sd u&ifeDjynf a' ocH wkdif;&if;om;toD;oD;\ b0 rsm;udk awGUjrif&onfrSm rdrdwdkY t wGuf topftqef;csnf;om/ &Gmrsm;udk awmifukef;tay: wGifom wnfxm;avh&Sdojzihf a&&Sd &mt&yfESifh reD;jcif;/ &Gm&Sd tdrfrsm;rSm wpftdrfvkH; wHcg;wpf aygufom &Sdí tvkHydwfjzpfonfh tvif;tm; enf; enf; wnfaqmufrIjzpfaejcif;/ &Gm rsm;wGif tdrfom[k owfowfrSwf rSwf rxm;MubJ &GmtjyifwGifom oGm;Muí &Gmra&mufrD ta0;uyif teHYtoufrsm;u BudKqkdaejcif;/ tkd;cGufyef;uefrsm;rSm aq;aMum onhf tavYtx tm;enf;jcif;wkdY aMumihfnpfayaejcif;ESihftcsdKU&Gmrsm; wGif yef;uef? a'gif;vef;ykHpH ajc axmufygaom Aef;BuD;rsm;wGif xnfh pm;Muí? vlpm;NyD; acG;rsm;udk xkdyef; uef? Aef;rsm;jzifhyif ay;pm;avh&Sdjcif; rsm;rSm rdrdwdkY twGufowdrlp&mrsm; jzpfaeonf/ jcHKajym&vQif vlaerSItqifY t wef; jrifYrm;rSIudk rsufuG,fjyKxm;& avmufatmif b0Murf;Murf;rsm;udk jzwfoef;aeMu&onfh yuwd tajc taersm;yif/ c&D;pOfwavQmuf tjzpft ysufrsm;wGif&ifxJpJGavmufatmif trSwfw&av;awGvnf; &Sd\/ wpf cku e,fpyfESihf oHvGifjrpfMum;rS tjzpftysuf? &Gmwpf&Gmü pcef;cs xm;pOf/ rdrdESifhwpftdrfxJ twl wnf;aom udkrif;a0wpfa,muf reufapmapm tdrfay:odkY tl,m;zm; ,m;ajy;wufvmNyD; ../ ]udkvlAdkvfa& yJGyJAsdKU/ usaemf Asm 0rf;wtm;oGm;csifvkdY tdro f m

vdkuf&Smwm? b,fem;rSrS rawGYvdkY &Gmjyifudk xGufvkduf&w,fAsm/ r vif;wvif;rkdY aMumufpdwf0ifae& wJhtxJ? aemufzufu toHMum;vdkY Munfhvkdufawmh . bmajymaumif;r vJ? 0ufwpftkyfav usaemfhaemuf rSm 0dkif;aeMuw,f/ 0ufawGu vnf; &JvdkufMuwmAsm/ vludk 0ifqJG rwwf tem;xdudk uyfvmwm/ qufrae &JawmhvkdYudk ajy;cJh&wm AsdKU} [kwfygonf/ 'DtjzpfrsdK;udk c&D;pOfwavQmufvkH; wpfa,muf r [kwf wpfa,muf BuKHcJhMu& onf/ avhvma&;rsufvkH;jzihf pl;prf;Munfh rdrS odvkduf&onfu þt&yfwGif 0ufrsm;udkarG;Muaomfvnf; tpm auR;½dk; xkH;pHr&Sd/ 0ufrsm;rSm oifh awmf&m pm;aomufMu&if;jzifh t ouf&Sifae MuykHay:onf/ ukdrif; a0vdk tjzpfrsdK;rSm 0ufrsm;twGuf tpm vmauR;onfh taetxm;jzpf aeojzihf tvkt,uf0dkif;tkHvm Mujcif;om/ 0ufrsm;\ ykHo@mefrSm vnf; NrdKU0ufrsm;ESihfrwl? awm0uf rsm;ESihfvnf;rwl? cE¨mudk,frsm;rSm acG;rsm;uJhodkY ydefydefyg;yg;av;/ aemuf x yf t jzpf w pf c k u awmh yxrtjzpftysuf\ tquf [kyif qdk&rvkdvdk/ rdrdwdkYwGif aq; 0g;rsm; ykdydkvQHvQHygvm\/ odkYtwGuf &Gmrsm;udk a&mufwkdif; usef;rma&; ynmay;pum;rsm; ajym&if; &Gm&Sd vlemrsm;udk aq;ukay;avh&Sdonf/ 'DvdkESihf &Gmwpf&Gmta&muf ykHrSef twkdif; vkyf½dk;vkyfpOfrsm;udk pMu ygonf/ usef;rma&;ynmay;pum; rsm; ajymtNyD;? NrdKUudka&mufzl;í Arm &nfvnfaom &Gmom;wpfOD;rS x 179


a&cyfqdyfab;em;u ajcwH &Snf&Snf eJYtdrfu q&mBuD; tdrfyJ/} &Gmom;rsm;\ tqihfqifh vrf; ñTefrIrsm;t& ausmif;tkyf BuD;tdrfokdY rdrdwdkYa&mufcJhMuonf/ tjyeftvSef rdwfqufMuNyD; pum;vufqkHusrd &mrS q&mBuD;ESihf rdrdwdkY wom;wnf; jzpfoGm;\/ bmompum; wxyf wnf; jzpfaejcif;aMumihf[k qkd&rnf xifonf/ ]ESpfwkdif;awmh q&m q&mr awG ESpfa,muf? oHk;a,mufa&muf vmMuwmygyJ/ 'gayr,fh odyfrMum ygbl;/ tarbmjzpfvkdY? tazbmjzp f vkdYeJY taMumif;jyNyD; jyefjyefoGm;Mu wm 'DrSmawmh xkH;pHvdkjzpfaeygNyD/ 'D &GmrSmu tpm;taomuf? taet xkdifu tpp qif;&Jw,f r[kwf vm;/ aemufqkH;awmh usaemfwpf a,mufwnf;yJ ausmif;wpfausmif; vkH;udk wm 0ef,l&jyefwmayhg/} ]usaemfvnf; Ekdifoavmuf (3) awmh wm0efausatmif BudK;pm; ]ausmif;tkyfBuD;tdrf b,fem; ygw,fAsm/ 'gayrJh wpfa,muf rSmvJAs/} wnf;eJY wpfausmif;vkH;udk b,fvdk ]'Dvrf;av;twkdif;qif; oGm;? rS EkdifEkdifeif;eif; roiffEkdifbl;av/ &yfum ../ ]usaemfwkdY&GmawGrSm tdrfom r&Sdwm rSefygw,f/ 'gayrJh tcke ajymovkd a&m*g&w,fqkdwmawmh rjzpfEkdifygbl;/ bmvdkYvnf;qkd&if NrdKUrSm tdrfomawG tdrfwkdif;&SdMuay r,fh aq;½kHrSm vlemawG tjynfhyJ av/ usaemfwdkY&GmrSm&SdwJh vlemu enf;enf;av;} ]aemufwpfcku NrdKUrSmtdrfom awG&Sdayr,fh vlwifrubl;? 0ufem? Muufem? acG;emawGyg jzpfMuw,f/ usaemfwdkYqDrSm wpfcgrS 'DvdkrsdK; r jzpfzl;bl;/} usaemfwkdYtm;vkH; jyef&Sif;jyzkdY yif qHGUtcJhMu&onf/ tao;pdwf jyef&Sif;jyzkdY vdkaomfvnf; tcsdefudk iJhuGufí r&Sif;jyjzpfcJh/ odkYaomf xdk tjzpftysufESihf xkdvl\ pum;rsm; rSmum;? rdrdwkdYESifhtwl ygvmEkdif oavmufatmifudk trSwfw&/

tckvkd touft&G,fvnf;&? om; orD;awGvnf; rsm;vmawmh ydkqkd; wmayhg/} ]&GmuvlBuD;awGeJY Father qD rSm usaemf cPcP awmif;xGuf cJhzl;ygw,f/ tm;vkH;u0kdif;NyD; awmif; yefMuawmhvnf; tm;em&jyefa&m/ usaemfudk,fwdkifuvnf; 0goemu &Sdawmh ydkqkd;wmaygh/ rxGuf&ufbl; Asm/ igr&Sd&if ausmif;&Sdawmhyghrvm; vkdY awG;ylae&i;fu tckqkdausmif; q&moufwrf; tESpf 20 ausmf NyD/} q&mBuD; wynhfrsm;wGif w csdKUrSm bJGU&rsm;yif &SdaeMuNyD? txuf wef;tqihfavmuf wynfrh sm;rSm vnf; trsm;tjym;/ wcsdKUrSm NrdKUay: a&mufukefíwcsdKY rSm 'D&GmxJwGifyif &SdaeMuonf/ odkYaomf ausmif;q&m tvkyfudkum; rnfolrQ pdwf0ifpm;rI r&Sd Mu[kvnf; od&\/ [kwfawmhvnf; t[kwfom;/ 'Dvkd a'orsdK;wGif ausmif;q&m&SdzkdYvdk onfudk tm;vkH;vdkvdku vuf cHxm; Muaomfvnf; ausmif;q&m tvkyf rSmum; tyifyef;qkH;ESihf 0ifaiG tenf;qkH;rdkY vkyfrnfholr&Sd/ ynm

]]tcsdKU&Gmrsm;wGifyef;uef?a'gif;vef;ykHpH ajcaxmufygaom Aef;BuD;rsm;wGif xnhfpm;Muí? vlpm;NyD; acG;rsm;udk xkdyef;uef? Aef;rsm;jzihfyif ay;pm;avh&Sdjcif;rSm owdrlp&mrsm; jzpfaeonf ....

}} 180


toifhtwifw h wfvmvQifyif t&yf aq;q&m? ta&mif;t0,form;ESifh aps; qkdifaxmifjcif;wdkYavmufom pdwf0ifpm;Muonf/ ,if;tvkyfrsm; u 0ifaiGaumif;Muonfudk;/ (4) q&mBuD; OD;apmxl;rSm u&if yDopGm ½dk;om;yGihfvif;\/ ausmif; tkyfBuD;qkdaomfvnf; xnfxnf0g 0gr&Sd/ rme[lí rawGY&/ rdom;pk 7 a,mufwm0efudk atmufajctvkyf rsm;rSpí wm0efausolvnf; jzpf onf/ rd rdwdkYESihf pum;ajymae&if;yif 0ufpmauR;jcif;udpö? uav;xdef; jcif; udpörsm;udk vkyfudkifaeonfh tjyif yvdkif;wpfvkH;udkyif &ufae ao;\/ tdrfatmufwGif vkyfp&m &Sdonfrsm;udk qif;vkyfvkduf? pum; jyefajymvdkuf? yvdkif;&ufvkduf? ESD;jzm vdkuf? aq;wHrD;n§dvdkuf? zGmvkduf/ q&mBuD ; ud k M unf h & onf r S m uGrf;udkvnf; tvGefBudKufykH& onf/ olYoGm;rsm;rSm ppfpD;a&mif wifxm; onfhtvm;/ yg;pyfxJwGifvnf; uGrf; urjywf/xdkYaMumihfyif atmifvwff rSwftwGuf uGrf;oD;tvkH; 40 [k a&;xm;jcif; jzpfrnf/ ]usaemfvnf; 'D&Gmuuav; awGtwGuf wm0efauscsifvdkY? 0go emygvGef;vdkYom pmoifae&wmyg/ rdom;pkrsm;vmavav &yfwnf& cufavavygyJ/ ausmif;q&mtvkyf u tcsdefjynfhqkdawmh awmif,m vnf;rckwfEkdif? NcHvnf;rvkyfEkdif/ &Gmuausmif;om;rdbawG 0kdif;Munfh MuvkdYom cHomwmayhg/ usaemfh ausmif;q&mvpmu 'Darmqkd;rSm ausmif;oGm;wufaewJh usaemfhom;

]] usaemfwkdY &GmawGrSm tdrfomr&Sdwm rSefygw,f/ 'gayrJh tckeajymovdk a&m*g&w,fqkdwmawmh rjzpfEkdifygbl;/ bmvdkYvJqkd&if NrdKUrSmtdrfomawG tdrfwdkif;&SdMuayrJh aq;½kHrSm vlemawG tjynfhyJav? usaemfwdkY&GmrSm&SdwJh vlemu enf;enf;av; .../

}} &JU ausmif;p&dwfzkd;awmif r&Sdygbl; Asm/ usaemhfom;BuD;eJY orD;wpf a,mufuvnf; vdGKifaumfrSm ausmif;oGm;wufaewmav/ ol wkdYtwGufawmh bmoma&;(bkef; awmfBuD;)u wm0ef,lxm;vdkY awmf ao;w,f} q&mBuD;u usaemfwdkYoGm; vnfwkdif; acgif&nfESihf {nfhcHavh&Sd \/0g;Al;xJwGifajymif;aumufrsm;udk xnhfí rnfodkYjyK vkyfxm;onfrod/ aomufcgeD; rS a&aEG;avmif;xnhfí ydkufjzifh pkyfaomuf&aom acgif&nf rsdK; jzpfonf/ acgifwAl;xJudk wpf a,mufwpfvSnhf tvSnhfuspkyf aomufMuavh&Sdonf/ a&crf;oGm; vQif a&aEG;jyefxnhfí aomufEkdif onf/t&omuawmfawmfEiS rfh ys,f oGm;/ aomufí tawmfaumif; onf/ usaemfqdkvQif a&aEG;wpfcg xnhf acgif&nfwpftkd;wnf;ESihfyif acgif;xJ &Da0a0/ ]usaemfvnf; uav;awG udk pmoif&wm tm;r&ygbl;Asm/ uav; awGvnf; aumif;aumif; &oGm;Mu r,frxifbl;/ wpfa,mufxJ [kdt

wef;ajy;oifvkduf? 'Dtwef;ajy; oifvdkufeJYqkdawmh usaemfhtawGU tBuKHt& awmfwJh ausmif;om;t BuD;awG&JU tultnDudk oifMum; a&;rSm xnhfokH;xm;vdkY oufom wm/ twef;tvdkuf armfeDwmxm; NyD; xdef;cdkif;wmwkdY / pmac:cdkif;wmwkdY vnf; ygwmayghAsm/ pmppfNyDqkd&if vnf; usaemfudk,fwkdif rppfEkdif awmhbl;av/ ausmif;om;tcsif; csif;yJ tjyeftvSef ppfcdkif;vkduf& w,fAs/ udk,fwdkifvnf;a&;&? ppf vnf;ppf&awmh uav;awG tavh tusihf ydk&oGm;Muwmaygh/ usaemf u ykHpHusvmatmif? NyD;pvG,frjzpf atmif?rvkyfbJrae&atmifavmuf yJ xdef;ay;&w,fav/} usaemfwkdYudk &ifzGihfvkduf& jcif;u q&mBuD;twGuf t[m&jzpf aeykHay:onf/ q&mBuD;uawmf\ tajymt& usaemfwdkYeJY pum;ajym jzpfrS acgif&nfESihf uGrf;pm;EIef; cg wkdif;xufusoGm; aMumif;od&onf/ ]wcgwcgvnf; usaemf pdwfr aumif;jzpfrdw,fAsm/ usaemfhausmif; u uav;awGNrdKU ausmif;awGrSm 181


oGm;wuf&ifyxrppcsif;wpfESpfrSm pmar;yJGusMuwm rsm;w,fAsm/ usaemf wpfa,mufwnf; rEkdifreif; oifvdkuf&wmtjyif? 'DrSmu pmoif &if a'ocHpum;eJYyJ &Sif;jy&awmY NrdKU a&muf&if 'ku©a&mufMuwmaygh/ 'D&GmrSmu auaumpum;eJYyJ ajym Muwm/ uav;awGu Arm \ pum;r wwfMubl;av/} usaemfhrSm q&mBuD;\cHpm; csufawGudk weifhwydk; &vdkuf onf/ q&mBuD;tay:vnf; pm emoGm;rd\/ ausmif;om;av; awGtwGufvnf; pdwfraumif;? olwkdYu olwdkY&GmrSm pmawmfEkdifMuaomfvnf;NrdKUausmif; a&mufonfESihfbmompum;tcuf tcJaMumihf pmrvkdufEkdif jzpfMu& onfhtwGuf../ rnfodkYaom enf; rsm;jzihf ajz&Sif;&rnfudk rdrd awG;rqkH; Ekdifatmif jzpfaerd\/ ]q&mBuD;&,f 'DtcuftcJ awGudk b,fvkdajz&Sif;&&ifaumif;r vJAsm/} 'Dudpöu usaemfhtwGuf pdwf yifyef;vGef;tm;BuD;í ar;vdkufrd onf/ ]usaemfvnf; 'Dudpöudk tNrJ wrf; awG;aewmygyJ/ 'DvdkAs/ [dkwpf aeYu ajymovdkNrdKUu q&m q&mr awG a&mufvmMuw,f/ a&mufp awmh 'D&Gmupum;udk rwwfMubl;/ taeMumawh wwfvmMuNyD/ 'D&Gm u pum;eJYyJajym? 'D&Gmupum;eJYyJ oifvmMuw,f av/ q&mawGuyJ 'D&Gmupum;udk wwfwwfoGm;Mu NyD; uav;awGu Armvkd rwwfMu awmhbl;/ t&ifvkd 'kH&if;yJ} ]tJ'Dawmh 'D&Gmupum;udk r oifbJ? rajymbJ awmifhcHEkdifr,fh? 182

Armpum;eJYyJ oifay;r,fh ausmif; q&mawG&Sdvm&if? tckusaemfh ausmif;om;awG &ifqkdifae&wJh t cuftcJudk wpfpkHwpf&m ajz&Sif;ay; Ekdifr,fvkdY ,kHw,fAsm/ tenf;qkH; taxmuftyHhawmh &Ekdifr,fav/ cku usaemfudk,fwkdif u&ifjzpfay r,hf auaumpum;eJYyJ pmoifay; ae&wm/ usaemfvnf; Armvkd odyfrwwf bl;/ uav;awGu jref rmpmudkawmif Muufwla&G;vdk t vGwf usufae&wmav/ t"dyÜg,f em;vnfMuwm r[kwfbl;} q&mBuD;vnf; pum;ajym& wm tawmfarmoGm;ykH ayguf\/ acgifAl;xJudk a&aEG;topfjznhfum tm;&yg;& pkyfaomufaeygawmY onf/ olwcgwcgaomufonfrSm usaemfwdkY 3? 4 cgpkyf avmufESihfnD rQEkdifonf/ ½kwfw&uf pkyfaomuf ae&mu acgif;axmifvmum... ]cif A sm;wk d Y t zJ G U x J r S m ausmif ; q&m0goemygwJh vlr&Sdbl;vm; Asm/ usaemf wdkY&GmtwGuf usaemf wkdYu av;awGtwGuf ulnDay;Muyg vm;/ cifAsm;wkdYvdk ynmwwfawG om ausmif;q&m tvkyfudk 0goem ygNyD; vkyfMu&if odyfaumif;rSmyJ/} tjcm;olrsm;awmhrod/ us aemfawmh q&mBuD;\pum;aMumihf acgif&nftrl;av;yif ajyoGm;\/ q&mBuD;\ tar;udkrnfodkY ajz& rnfudkyif pOf;pm;r& ../ (5) ]usaemf 'D&GmrSmaecJhawmh r,f udkoef;ausmfa|;/ usaemf ausmif; q&mvkyfawmhr,f/} udkoef;ausmfa|;rSm usaemf wdkY

tzJGU\acgif;aqmif/ usef;rma&;? ynma&;ESihf y&[dwpdwf&Sd olvnf; jzpfonf/ usaemfpum;tay: olem; vnfEkdifrnf[k ,lqí vdk&if;udk 'JYajymvdkuf onf/ ]'Dtvkyfu aumif;wJh tvkyf yJ udkvlAkdvf&,f/ aemufNyD; q&mBuD; ajymjycsuft&qkd&if 'D&GmtwGuf wu,fhvkdtyfcsufvnf; jzpfaewm yJAsm/ cifAsm; cHEkdif&nf&SdzkdYeJY aocsm zkdYyJvdkwm/ usefwJhudpötm;vkH; us aemf wm0ef,lw,f/ av;pm;ygw,f &Jabmf/} usaemfwkdY ppfaMumif;BuD; c&D; qufMuygNyD/ usaemfwpfa,muf wnf;om &GmrSmusef&pfcJh\/ odkYay r,hf tm;i,fp&mr&Sd/ zmomvl;0Dpf? ausmif;tkyfBuD;ESihf &Gmol&Gmom;tm; vkH;u usaemfhudk 0dkif;&Hay;oGm;Ekdif r,fvdkY ,kHMunfonf/ txl;ojzihf vkdtyfcsuf uGufvyfwpfckudk rdrd&& jznhfEkdifvdrhfrnf[k udk,fhudk,fudk ,kHMunfrdívnf; jzpfonf/ ausmif ; jyef r zG i h f a o;ayr,f h ausmif;av;udk aeYwkdif;vkdvdk us aemfa&muf\/ ausmif;wGif; ausmif; jyif oefY&Sif;a&;vkyf&ef &nf&G,fí 'D&Gmudka&mufp usaemfwdkY &Jabmf awG xkdifcJhMuwmudk jyefjrifa,mif rdao;onf/ tif; ..tJ'Dwkef;u 'DaMujim oifykef;upm[m usaemfh ausmif;q &mb0jzpfwnfrIudk tpjyKapvdrfh r,fvdkY rxifcJhrdwm trSef/ / vlAdkvf 21 ESpfjynfh ABSDF arG;aeY trSwfw& (2009ckESpf? Edk0ifbm)


cifav

usr wm0

;Mun

fMunf

ef rausc

Jhyg

183


]uJ om;wkdYorD;wdkY onfaeY q &mru rif;wkdYudk opfyifawGtaMumif; ajymjycsifw,f} q&mrutwef;wGif;&Sduav; rsm;ukd ajym&if; ar;cGef;xkwfvkduf onf/ ]opfyifBuD;awG touf½Io vm;} ]½Iygw,f} ]aocsmvm; .. ½Iw,fqkd&if ol wkdYbmeJY touf½IvJ? rif;wkdY opfyif rSm ESmacgif;aygufrsm;awGUzl;vkdYvm;} ]rawGUygbl; .. r½Iygbl;} ]½Iygw,f .. tjrpfeJYyg} ]tudkif;eJY ½Iygw,f} q&mru taMumifzrf;ar;vkduf í uav;rsm; wpfa,mufwpfayguf jzpfukefMuonf/ q&mru NyKH;vkdufNyD; oifykef; ay:wGif ajrBuD;rSmaygufaeaom opf yifykHqJGvkdufonf/ xkdYaemufuav; rsm;buf jyefvSnhfum .. ]uJ rif;wkdYvnf; touf½I&if avudk½Iw,fav? opfyifvnf;av udk½IrSmayhg? 'gqkd b,ftydkif;eJY½IrvJ? tjrpfu ajrBuD;xJrSmqkdawmhtjrpf eJY½IvkdY&yghrvm;} ]avay:u tydkif;eJY½Iygw,f} ]'gaygh opfyifawGu t&GufawG uae touf½IMuw,f} ]opfyifawG[m avxJu um AGef'kdifatmufqkd'f"mwfaiGUudk t&Guf rSm&SdwJh avaygufuav;awGuae pkyf,lMuw,f? ajrBuD;xJu a&udk awmh tjrpfawGuae pkyf,lMuw,f? aemufopfyif&JU tpdrf;a&miftydkif; rSm&SdwJh uvdk½dkzD;vfqkdwJh "mwfuae a&mifjcnfudk tokH;jyKNyD;ckepkyf,lxm; wJhumAGef'kdifatmufqkd'feJYa&udkum 184

AGef[kdufN'dwfvkdYac:wJh tpmawGjzpf atmifcsufay;w,f? tJonfrSm ab; xGufypönf;taeeJY atmufpD*sifudk xkwfvTwfvkdufw,f} ]tdrfrSmrif;wkdYpm;zkdY tpmudk t aru xrif;tkd;xJ qefxnfh? a&xnhf NyD; xrif;csufovkdayhg? qefu um AGef'dkifatmufqkd'fqkd&if a&uawmh a&aygh? aea&mifjcnfu rD;qkd&if t aru bmvJ ..} ]taru xrif;csufwJholyg} ]taru uvkd½dkzD;vfayhg? opf yifBuD;uawmh xrif;tkd;BuD;aygh r [kwfbl;vm;uJGU} ][kwfygw,f q&mr} ]'Dawmh opfyifawG[m wkdYawG pm;zkdY tpmawGudk t"du xkwfvkyf ay;w,f? wkdYawG½IzkdY avaumif;av oefY atmufpD*sifawGudkvnf; xkwf ay;ao;w,f? wkdYvlom;awGudk t usdK;rjyKbl;vm;uG,f} ]jyKygw,f q&mr} ]at; 'gayrJY tJvkd vkyfay; wmu aeYcif;aea&mifjcnf tvif; &Sdwkef; olwdkYtpmcsufwJh vkyfief;pOf rSmyJuJGU? na&mufwJh tcgrSmawmh opfyifawGuvnf; wkdYvlawGtouf ½IovkdyJ olwkdYvnf; ½IMuw,fwJh} q&mru oifykef;wGif a&mif jcnfjzmaeaom aevkH;ykH? opfyifykH qJGjyNyD;? tjrpfu a&pkyf,lykH? yifpnf tay:ydkif;u pkyf,laom"mwfaiGU ? jyefxGufaom"mwfaiGU pwmawGudk uav;wkdY oabmayguf vG,f atmif rQm;av;awGjzihf jy&if; ar; vkdufonf/ ]vlawGu avxJu bm"mwf aiGUudk ½IMuwmvJ} ]atmufpD*sif "mwfaiGUyg}

]] tkd; ... odyf&wmayhg/ jyay;csifae wm tawmfyg yJ/ usr pmoif&rSmudk odyfaysmfwm/ pdwful;xJrSm tNrJ pm oifay;aewm/ olwdkYudk uAsmav; awGvnf; qkdckdif;r,f? udk,fvuf vIyf&Sm; upm;enf;av; awGeJYvnf; upm;ay;OD;r,f/

}}


]bm"gwfaiGUudk jyefxkwfovJ} ]umAGef'dkifatmufqkd'f"gwfyg} ][kwfw,f uav;wkdYodyfawmf wmyJ? opfyifBuD;awG[m aeYtcgrSm awmh aea&mifjcnftokH;jyKNyD; tpm csuf&mrSm vlawGxkwfvkdufwJh um AGef'kdifatmufqkd'fudk olwdkYu,l? vl awGtokH;vkdwJh atmufpD*sifudk ol wdkYu jyefxkwfay;vkdY vlawGeJY odyf tqifajyMuwmayhg} ]nbufa&mufvkdY aea&mifr&Sd awmhwJhtcg tpmrcsufEkdifawmhwJh tcsdefrSmawmh olwdkYvnf; vlawGvkd yJatmufpD*sifudk½INyD;umAGef'kdifatmuf qkd'fudkyJ xkwfMuowJhuG,f/ 'gaMumifh wcgwav nbuf opfyiftBuD; BuD; awGatmufrSmwkdY? opfawmawG xJrSmwkdY aerdtdyfrd&if touf½Ir0 jzpfNyD; owdvpfwwfw,fqkdwm? vlawGeJY opfyifawG atmufpD*sifudk vk½IMuvkdYayhg/ 'gudk rodwJholawGu awmh o&Jzrf;wm? ewfzrf;wmqdkjyD; aMumufwwfMuw,f? trSefuawmh opfyifawGu nrSmumAGef'dkifatmuf qkd'fudk xkwfwmudk;} aeYtcsdefwGif vlESihfopfyif o [ZmwjzpfpGm atmufpD*sifESihf um AGef'dkifatmufqkd'fudk tay;t,l

vkyfMuaomfvnf; ntcg atmufpD *sifudkcsnf;½Ií umAGef'kdifatmuf qkd'fawGcsnf; xkwfvTwfMuykHudk vnf; q&mru oifykef;ay:wGif aeY ncJGjcm;um ykHMurf;qJGjyvdkufonf/ ]rif;wkdY pOf;pm;Munfhprf;/ opf yifawGu olwkdYreufu okH;xm;pm; xm;wJh umAGef'dkifatmufqkd'f"mwf aiGUudk nusawmh jyefxkwf? olwdkYr eufu xkwfxm;wJh atmufpD*sifudk nusawmh,l? olYzmomvnfywf aewmyJaemf? olwdkYtpmtwGuf aps; oGm;zkdYrvdkbl;? rif;wkdYvnf; aps;oGm; zkdYrvkdatmif reufupm;xm;wm n usjyefxkwf? reufusjyefpm;&if r aumif;bl;vm;? taraps;zkd; ouf omwmaygh} ][ifh raumif;ygbl; q&mru vnf;} ][m;[m; 'gawmh odom;yJ} ]uJ opfyifBuD;awGu b,f avmufcspfzkdYaumif;vJaemf? olYywf 0ef;usifudk rQwaeatmif vkyfay; xm;wm? wkdYvlawGtwGufvnf; t pmawGvnf;ay;w,f? av½IzkdYvnf; vkyfay;w,f? aep&m? t&dyfckdp&m vnf;ay;wmyJ? t0wftxnfawG vnf;ay;wmyJ? opfyifawGudk cspf

wwf xdef;odrf;wwfzkdYvdkw,f? opf yifr&SdwJh urÇmBuD;qkd&if b,fvkdjzpf rvJ pOf;pm;MunhfMuprf;yg} ]aMumufp&mBuD;yg vlawG t ukefaoukefr,fxifw,f q&mr} ]at; rif;wkdYxifwmawGudk opf yifr&SdwJh urÇmqkdNyD; tdrfuae pmig; aMumif;avmuf a&;cJhMuaemf} q&mru oifykef;ay:&Sd ykHrsm;udk zsufum ykHopfwpfykHqJG&ef tpjyK&if; ar;cGef;xkwfvkdufonf/ ]tck opfyifawGtouf½Iwm odNyD? olwkdYvlawGvkd oGm;vmvkdY & vm;} ]r&ygbl; q&mr} ]vIyfvkdYa&m&vm;} ]vIyfvkdYawmh&ygw,f?avwkduf &ifav} ]at; rSefwmayhg? [kwfNyDolwdkY rsdK;yGm;vkdYa&m&vm;? rif;wkdY vltopf av;awG xyfarG;vmovkd? opfyif topf uav;awGa&m xyfayguf ao;vm;} ]aygufygw,f} ]b,fvdkaygufovJ} ]opfaphav;awGuae tyif opfav;awG aygufygw,f} ]odyfawmfwmyJ uav;wkdY 'DrSm

185


Munfh opfaphuav;uae onfvkd rsdK; tqihfqifh tyifav;aygufvm w,faemf? 'gu yJaphav;wpfaph t yifaygufykHayhg} wwd,wef; obm0odyÜHoif cef;pmrS yJaphtyifaygufykHtqihfig; qifhudk q&mru qJGjyvkdufonf/ ]uJ aumif;NyD/ tckrif;wkdYu opfaphav;wpfaphvdkY udk,fhudk,fudk pdwful; Munfh&atmifaemf? rif;wkdY bmaphav;awG jzpfcsifvJ? yJaphav; awGvm;? o&ufaphav; awGvm;? oabmFoD;taphav;awGvm; jzpf csifwJhtyifudk pdwful;Munhfyg} q&mru Murf;ay:wGif 'l;wkyf xkdifvkduf&if; udk,fudk0yfvkdufonf/ ]q&mr vkyfovdk vdkufvkyf r,f? ukd,fuav;awGudk ajrBuD;ay: rSm opfaphav;vdk uyfxm;yg} uav;wkdYtm;vkH;'l;wkyfuav; awGxkdifNyD; pmoifcef;Murf;jyifwGif ukef;ukef;av;awG vkyfaeMuonf/ ]uJ aea&mifjcnfawG? a&awG? avawG&vkdY opfaphav; tyifayguf vmNyD} q&mru wjznf;jznf; vuf ESpfzufudk vuftkyfcsDovdk vkyf&if; tay:udk ajr§mufjyonf/ uav;rsm; vkdufvkyfMuonf/ ]a[m opfyifaygufuav;&Snf vmNyD} q&mru'l;udak xmufcg;udq k efY vdkufNyD; vufz0g;ESpfckudk ab;buf um;&if; acgif;ay:udk ajr§mufvdkuf onf/ xkdYaemuf wjznf;jznf; rwf wyfxvkdufonf/ uav;rsm;vnf; w[d[d &D&if; vdkufvkyfMuonf/ ][kwfNyD opfyifBuD; qufBuD; xGm;vmNyD? aea&mifjcnf&atmif t 186

pGrf;ukef &SnfvkdufMuprf;yg} q&mru tpGrf;ukef cg;udkqefY NyD; vufudkajr§muf? ajczsm;udkaxmuf &if; uav;rsm;udk ajymvdkufonf/ uav;rsm;uvnf; wudk,fvkH; t pGrf;ukef qefY&if; tanmif;awG ajy ukefonf/ ]uJ vdkufqkdyg .. avNidrfNidrf} ]avNidrfNidrf} ]opfyifBuD; Nidrf} ]opfyifBuD; Nidrf}

]]q&mucsnf; oifray;ygeJY olwkdYudk aqG;aEG;apyg? olwdkYajymwmudk em;axmifay;ygvkdYajym&if uav;wpf&m&JU ajympum;udk em;av;aygufxJeJY em;axmifEkdifyghrvm; .../

}} ]avjyif;wkdufawmh b,fvkdjzpf w,f} ]avjyif;wkdufawmh b,fvkdjzpf w,f} ]a[m'Dvkdjzpfw,f} ]a[m'Dvkdjzpfw,f} q&mru vufESpfzufudk a0SU ,rf;&if;qkdawmh uav;rsm;vnf;

aysmf&TifpGm a0SY,rf;Muavonf/ ]uav;wdkYa& ta&SUbufu avwkduf&ifb,fbufudk,drf;rvJ} ]taemufbufudk,drf;ygr,f} ][kwfNyD qufqkdr,f} ]ta&SUuwkdufawmh taemuf udk,drf;w,f} ]ta&SUuwkdufawmh taemuf udk,drf;w,f} ]taemufuwkdufawmh ta&SU udk ,drf;w,f} ]taemufuwkdufawmh ta&SU udk ,drf;w,f} pmom;tvdkuf cg;udk a&SUaemuf ,drf;Muonf/ ]nmbufuwkdufawmh b,f bufudk ,drf;w,f} ]nmbufuwkdufawmh b,f bufudk ,drf;w,f} ]b,fbufuwkdufawmh nm bufudk,drf;w,f} ]b,fbufuwkdufawmh nm bufudk,drf;w,f} toHukdqJGqu dk mb,fnm,dr;f EJUG Mujyefonf/ ]avNidrfNidrf opfyifBuD;Nidrf} q&mru ½kwfw&uf vufESpf zufudk ab;uyfí ajcpkH&yfvkduf onf/ uav;rsm;uvnf; vufab; buf uyfvkduf&if; oHNydKifatmf[pf vkdufMuonf/ ]avNidrfNidrf opfyifBuD;Nidrf} ]uJ&Nyv D m;q&mreJYtwlaemuf wpfacgufqkdMuOD;r,f opfyifav; wkdYa&} uav;wkdY trlt&mESihfwuG oD qkdvkdufoHu q&mrtoHudkawmif zkH;vTrf;oGm;&onf/


avNidrfNidrf opfyifBuD;Nidrf avjyif;wdkufawmh b,fvkdjzpf w,f .. a[m'Dvkdjzpfw,f/ avjyif;wdkufawmh b,fvkdjzpf w,f .. a[m'Dvkdjzpfw,f/ ta&SUuwkdufawmh taemuf udk ,drf;w,f/ ta&SUuwkdufawmh taemuf udk ,drf;w,f/ nmbufuwkdufawmh b,fbuf udk,drf;w,f/ nmbufuwkdufawmh b,fbuf udk,drf;w,f/ avNidrfNidrf opfyifBuD;Nidrf/ (2) reufjzef olwdkYeJY awGU&awmh rnf/ usr aysmf&TifpGm pdwfvIyf&Sm;ae rdygonf/ olwdkYqkdwmu oli,f wef;uae av;wef;t xd &Sdonfh bkef;awmfBuD;oif ynma&; ausmif; rS uav;awGyg/ raeYu oli,fcsif; u zkef;vSrf; qufonf/ obufcg us&if igwkdYawG '*kHNrdKUopfawmifydkif;u bkef;BuD;ausmif; wpfausmif;rSm u av;wpf&mavmufudk aeYvnfpm auR;&if; uav;awGtwGuf yef;csD qJGwmav;? uAsm qkdwmav;awG vkyfr,f? eifvnf;pdwf 0ifpm;&if eifodxm;wJh? pmoifenf; av;awG udk jyay;rvm;wJh/ tkd;...odyf&wmayhg/jyay;csifae wm tawmfygyJ/ usr pmoif&rSmudk odyfaysmfwm/ pdwful;xJrSm tNrJ pm oifay;aewm/ olwdkYudk uAsmav; awGvnf; qkdckdif;r,f? udk,fvuf vIy&f Sm; upm;enf;av; awGeJYvnf; upm;ay;OD;r,f/ onfaeY wpfaeYvkH; olwkdYeJYawGU

&if oifjyzkdY oifcef;pmawG jyifqif aerdonf/ wpfem&Davmufqkd&if awmh uav;awG ysif;rvm;yJ/ av; q,fhig;rdepfavmufawmh rysif;avmuf ygbl;av/ olwdkYudk bmtaMumif; oifay;&if aumif;rvJ? ordkif;? yx 0D? jrefrmpm? t*Fvdyfpm? ocsFm? tif; 'gawGu olwdkY twef;pkH? t&G,fpkHqkd awmh oif&cufr,f/ tJawmh uav; tm;vkH;vnf; em;vnfEkdifr,fh wwd ,wef; obm0odyÜHxJu opfyift pmcsufwmeJY opfaphav;tyifayguf wJh ykHudk,loifay;r,f/ [kwfNyD/ om; om;wkdY rlBudKrSmoifwJh uAsmav;udk oifay;&r,f/ 'gqkd olwkdYudk,fvuf vIyf&Sm;NyD;om;vnf; &r,f/ oifcef; pmeJYvnf; udkufnDw,f/ aumif; w,f ckacwfpm;aewJh ywf0ef;usif xdef;odrf;a&;udk ynmay;&mvnf; a&mufw,f/ uav;A[kdjyK oifMum;a&;rSm uav;awG&JU odNyD;om;todukd t ajccHNyD; oifMum;ay;r,fh oifcef;pm eJY qufpyfqJG,l oifMum;ay;&w,f vkdY qkdw,f/ onfawmh uav;awG udk olwdkYodNyD; em;vnfNyD;wmawGudk ar;cGe;f awGxw k af y; ar;ay;&r,fw/Jh olwkdY pdwful;ÓPfawGudk topfpOf; pm;wwfvmatmifzGihfay;wJhar;cGef; awGar;&r,f/ olwdkY&JU udk,fydkif pOf; pm;csufawGudk pmaMumif;tenf;i,f a&;cdkif;wJhenf;? twef;om;awGa&SU rSm ajymcdkif;wJhenf;udkokHNyD; xkwfazmf ay;&r,fwJh/ 'grS uav;awG[m rdrd ,lqcsufudk xkwfazmfajymqkd&Jvm r,f/ pmta&;tom;pGrf;&nf? tajym pGrf;&nfvnf; wufvmr,fvkdY usr wufxm;zl;wJh oifwef;awGrSm odcJh &w,f/

usrjyifqifxm;cJhwJh oifcef; pmudk txyfxyfpOf;pm;? txyfxyf avhusihfaerdygw,f/usrpdwful;xJ rSmawmh uav;awGeJY tay;t,l rQ aewmyJ/ usrwdkY pmoifcef;av;u aysmfp&m odyfaumif;aeygw,f/ (3) oli,fcsif;uawmh ajymcJhom;

yg/ ausmif;uenf;enf;a0;w,f aemfwJh/ qif;&Jvnf; qif;&Jw,fwJh/ odygw,f[,f/ tpdk;&ausmif; rwufEkdifwJh u av;awGtwGuf zGihfwJhausmif;qkdrS awmh csrf;omyghrvm;ayhg/ 'gayrJY usrpdwful;xJrSmwkef; u onfavmufqif;&JNyD; onfavmuf a0;vdrfhr,fvkdY rxifcJhrdygbl;/ a0; w,fqkdwmu vlawGeJYa0;wmudk ajymwmyg/ &efukefNrdKUxJuae um;pD; &if wpfem&DavmufyJ MumwJhc&D;rdkY trSefawmh a0;vSw,fvkdY rqkdEkdifyg bl;/ 'gayrJY vlaexlxyfwJh NrdKUjy u aexGufvkdY v,fuGif;pdrf;pdrf;awG Mum;uajreDeDvrf;av;eHab; &THUtkdif xJu bkef;awmfBuD;ausmif;uav; uawmh acgifvGef;? a0;vGef;vSovkd ygyJ/ bkef;BuD;ausmif;qkd&if uav; awGtwGuf upm;p&m ajruGufvyf awmh&Sdr,f/ opfyif&dyfatmufu ajruGufvyfrSm pmoif&&if pmoif cef;rvdkygbl;/ emrnfausmf qefwd ed auwefausmif;vkd obm0ywf0ef; usifudk avhvmNyD;om;awmif &vdrfh r,fvkdY xifcJhrdw,f/ tckawmh bkef;awmfBuD;eJY pm oifom; ukd&if ig;yg;avmuf oDwif; okH;wJh q,fayywfvnf x&Hum 187


oGyfrkd;? ysOfcif;ausmif;uav; ESpf aqmifeJY uav;wkdY pka0;&m ayESpf q,fywfvnf jywif;aygufrygwJh ajrpkdufx&Hum pmoifausmif;t wGuf ajrae&muvJGvkdY usefwmu v,fuGif;jyifBuD;yJav/ opfyifBuD; qkdvkdY wpfyifawmifaygufp&mae&m r&SdwJh bkef;BuD;ausmif;udk awGUvdkuf &ygw,f/tif;onfvkdausmif;rsdK;udk &SmazGtvSLvkyfEkdifwJh oli,fcsif;wkdY tkyfpkudk csD;usL;rdygao;w,f/ q&mawmfudkuefawmhNyD;awmh uav;awG&SdwJh pmoifcef;ukd vmcJh w,f/ uav;awGuawmh cspfp&m av;awGyg/ wkdYEkdifiH&JU tem*wfyef; uav;awGayhg/ tm;vkH;yJ tjzL? t pdrf;av;awG0wfvkdY awmufawmuf yyBuD; r[kwfMuayr,fh? odyfEGrf;EGrf; yg;yg;awmh rawGU&ygbl;/ olwkdYudk MumZHausmfauR;r,f? yef;csDawGvnf; oifr,f? ausmif;udk{nfhonfawG vnf;vmw,fqkdawmh aysmf&Tifwuf <uaeMuwmayhg/ q&mrav; ESpf a,mufcrsm wkww f acsmif;pDuikd v f Ykd w[Jh[Jh atmfae&wmygyJ/ tif; usr wufcJhwJh oifwef;rSmawmh uav; pdwfynmt& wkwfrudkif&bl; qkdyJ/ onfaeYu {nfhonfawGvmvkdY twef;zJGUpnf;ykH jyifxm;ovm;/ t

188

&ifuvnf; onfvkdyJvm;awmh rod bl;/ wcef;wnf;om&SdwJh pmoif ausmif;&JU eH&HokH;bufrSm oifykef;ig; ckudk uyfxm;w,f/ eH&Hwbufu awmh 0ifaygufayhg/ tif; oli,fwef; twGufu [kdoifykef;jzpfr,f/ onf bufeH&Hu okH;wef;eJY av;wef;t wGufjzpfEkdifw,f/ okH;wef;eJY av; wef; t*FvdyfpmawG oifykef;ay:rSm a&;vufpawGUw,f/ 'gqkd [kdbuf eH&HrSm yxrwef;eJY 'kwd,wef; jzpf Ekdifw,f/uav;wpf&mausmftwef; ig;wef;twGuf q&mrESpfa,mufqkd awmh twef;awGudk Mum;rSm rum wmbJ tqifajyr,f xifyg&JUav/ q&mawmfa&m uloifay;ovm; r odbl;/ oifrSyJ jzpfr,fxifw,f/ udk &ifBuD;awG OD;yZif;awGvnf; &Sdom; yJ/ olwdkYvnf; ulxdef;ay;rSmayhg/ a[m .. uav;awG MumZHausmf pm;&atmif wef;pDygwJh/ q&mru wkwfwacsmif;udkif&if; atmfaew,f/ wef;pDwef;pDwJh/tif;twef;tvdkuf auR;vdkuf&if aumif;r,f/ wef;pDvkdY wifajymae&if olwkdYu b,fpDwwf rvJ/ ]uJ .. uJ oli,fwef;awG t&if a&SUudkvm/ twef;BuD;awG aemufrSm aeOD;}

trav; .. usr 0ifatmfay;rSyJ ydkqkd;oGm;ygvm;/ 0kef;ueJqkd oli,f wef;awG a&SUudkwJhqkdNyD; tm;vkH;eD;yg; NyKHwkd;a&mufvmMuw,f/ enf;enf; toufBuD;wJh uav;awGudk [Jheif wkdYu oli,fwef;vm; bmvdkY a&SUwdk; aewmvJ aemufrSmpDavvkdY ajym vdkufawmh ... ]orD;oli,fwef;yg? r,kH&if q &mrudk ar;MunfhygwJh} pdwf&IyfaeykH&wJh q&mrav;u vSnhfMunhf&if; ajymvdkufw,f/ ][kwfw,f tra&onfausmif; rSm oli,fwef;uwif ig;q,fausmf w,f/ tm;vkH;eD;yg; oli,fwef;csnf; yJ}wJhav/ aMomf .. [kwfrSmayhgaemf/ q&m awmfausmif;zGihfw,fqkdrS ausmif;p tyf&awmh olwkdYcrsm touf 8 ESpf? 9ESpfvnf; oli,fwef;yJ jzpfae wmudk;/ [efaqmifrI? NydKifqkdifrIuif;uif; eJYpm;aomufaeMuwJhuav;awGukd ai;Munhf&if; usrvnf; Akdufqmqm eJY olwdkYeJYtwl wef;pDNyD; MumZHausmf pm;vdkufygw,f/ NyD;&if olwkdYav; awGudkpmoif&if;?*drf;awGupm;ay; &OD;r,fav/ (4) yef;csDqJGjyaewJh q&mBuD;eJY t ay;t,lrQaewJh uav;awGudk aemuf em;u Munhfae&if; oabmusae rdygw,f/ t&rf;xkHxkHtt rajym&J rqkd&JwJh uav;awGawmh r[kwf ygbl;aemf/ ar;vkduf&if ajzMuwm csnf;yJ/'grsdK;rSaumif;w,f/tif;udk,fh tvSnhfrSmawmh b,fvkdvmrvJ rodbl;/ twef;em;u wkwfudkif&if;


xdef;ay;aewJh q&mrav;udk wkd;wdk; ajymrdw,f/ tr odyร Hoifcef;pm av; enf; enf;oifjyay;csifw,f aemfqkdawmh oifyg tr &ygw,fwJh/ uJ ukd,hftvSnfha&mufygNyD/ ol i,fwef;uae av;wef;txd tm; vkH;a&maewJh onfuav;awGudk BudK wifjyifqifvmcJhwJh oifcef;pmudk oifjyay;vdkufygw,f/ yxrig;rdepf avmufawmh bmtaESmihft,SufrS r&Sd tqifajyaeom;yif/ a[m . u av;wpfa,muf acR;awG&TJvkdY vdkuf atmf&vdkY armyef;aewJh rsufESmxm; av;eJY vufuav;wpfacsmif;axmif vkdY ]q&mr a&aomufwJh} usracgif; ndwfjyvdkufygonf/ uav;u pm oifcef; tjyifbufu a&tkd;pifqD xGufajy;oGm;onf/ t&Sdef&aewJhpmudkqufoifr,f vkyfwkef; .. a[m aemufwpfa,muf vufndK;av;axmifvkdY ]q&mrao; ayguf}wJh acgif;ndwfjy&jyefonf/ ar;cGef; ar;r,fvkyfwkef; vmjyefNyD vufwpfacsmif;axmifvkdY ]q&mr a&aomuf} bk&m;a& av;ig;a,muf wNydKifwnf; pkNyKHNyD; vufwpfacsmif; pDaxmifvkdY/ usr acgif;ndwfrjycsif awmhygbl;/ acgif;ndwfjyvdkufrd&if aemufxyf axmifvmOD;r,fh vuf ndK;av;awG trsm;BuD;udk jrifaeyg w,f/a,mifeeai;&if;bmvkyf&rSef; rodwJh usrtcuftcJudk wkwfudkif xm;wJh q&mrav;u 0ifulvkdufyg w,f/]tm;vkH;jyefxkdifMu?wpfa,muf rS rx&bl;/ a&vnf;raomuf&bl;? ao;vnf;rayguf&bl;? oGm;jyef xkdif} tif; .. awmfygao;&JU enf;enf;Nidrf oGm;wJh uav;awG udkMunhf&if; cke oifvufp oifcef;

]]q&mqkdwm"m;aoG;ausmufwJh/usrawmh vufrcHEkdifygbl;? olwkdYudkoif&if; udk,fubmvkdYvkH;yg; yg;&rSmvJ/ olwkdYvnf; xufjruf? udk,fvnf; wkd;wuf&rSmayhg

}}

pmudk qufoifvkdufygw,f/ cP awmh tqifajyom;/ a[m .. vufuav;axmifvkdY acR;&TJaewJh rsufESmeJY a&aomufwJh aemufwpf a,muf aemufESpfa,muf aemufokH; a,muf av;a,muf/ tif; ckevnf; pm;aomufaqmh upm;xm;? pmoifawmhvnf; atmf [pfxm;? jywif;aygufr&SdwJh oGyfrkd; atmufu pmoifcef;xJrSm acR;awG vnf;xGufqkdawmh a&iwfr,fqkd vnf;iwfrSmayhgav/a&aomufcsif aewJh uav;awGudk a&raomuf cdkif;bJ pmoifcef;xJrSm xkdifcdkif;xm; wm w&m;yghrvm;/ vlYtcGihfta&; csdK;azmuf&m usrSmayghaemf/ 'gayrJY 'g pmoifcsdefav/ olwkdY a& aomuf wkdif; ao;aygufwkdif;om oGm;cdkif;& &ifawmh wwef;vkH;tukef xGufMurSmyJ/ pmoifcef;xJ ausmif; om;awmif &Sdawmhr,f rxifbl;/ usruom bmvkyf&rSef;rod pOf;pm; aewkef; olwkdYq&mru jyefxkdifMu prf;qkdNyD; wkwfoH wjAef;jAef;ay;NyD; twef;xdef;ay;aeonf/ uJ .. uJ .. oifvufpvnf; b,f a&mufNyDrod/ pdwfvnf; ryg awmhbl;/ olwkdYudk uAsmyJqkdckdif;NyD; olwkdYq&mr vufxJyJ tyfvkduf awmhrnf pOf;pm;onf/ ]tm;vkH;

opfaphav;awG vkyfMur,f .. udk,fhae&mudk,faeyg? q&mr vkyf ovdk vkdufvkyfMuyg}/ tif; 'Dvdk awmhvnf; tm;vkH; vdkufvkyfMu onf/ aysmf&TifpGm tm;&yg;& atmf[pfoDqkdMuonf/ vGwfvyf pGm udk,fudkvIyf&Sm; ,drf;EJGU Muav onf/ (5) oli,fcsif;u ajymonf/ ]onfuq&mrav;ESpaf ,muf udk eifwufcJhwJh oifwef;u uav; A[dkjyKoifenf;wkdY bmwkdYenf;enf; avmufajymjyay;cJhyg[m? enf;av; awGvnf; jyay;cJhygOD;}wJh/ wu,fawmh usru tpdk;&0ef xrf;q&mr r[kwfyg/ acwfrDpmoif Mum;enf;oifwef;awGudkawmh wuf cJhzl;onf/ pmawGUvnf; avhvmcJh onf/ vufawGUvnf; pepfwus jyifqifzJGUpnf;xm;onfh pmoifcef; awGrSm oifaxmufulypรถnf;tpkHt vifeJY oifjyavhusifhcJhzl;onf/ u av; 25a,mufxufrydkwJh pmoif cef;awGrSm tkyfpkzJGUupm;enf;awG? uav;awGeJY tjyeftvSef aqG;aEG; ajymqkdwmawG? uav;awG&JU yifudk rlv pGrf;&nfawG tawG;tac:awG udkydkrdkawmufyvmapr,fhenf;vrf; 189


awGokH;vdkY oifMum; jyoay;cJhzl; onfayhg/ uav;pdwfynmpmtkyf awG? uav;zHGU NzdK;rIpmtkyfawG udk vnf; zwf cJhzl;onfayhg/ vufawGUb0rSm oli,fwef;u ae av;wef;txd ausmif;om; wpf &meD;;yg;udk bmompkHjyaewJh onf q&mrav; ESpfa,mufudk okH;v avmuf oifwef;awGwufNyD; odcJh wJh usru bmawGrsm; ajymjy&rSmyg vdrfh/ uav;awGudk r½kdufygeJY? wkwf rudkifygeJYvdkY ajym&rvm;/ q&mu csnf; oifray;ygeJY? olwkdYudkvnf; aqG;aEG;apyg/ olwkdYajymwmudk em; axmifay;ygvdkYajym&if uav;wpf &m&JU ajympum;udk em;av;aygufxJ eJY em;axmifEkdifyghrvm;/ upm;enf; awGudkokH;NyD; upm;&if;pmoifygvkdY tBuHay;&r,fqkd&ifawmh oifaxmuf ulypönf;odyfrvdkwJh upm;enf;av; awGudk pOf;pm;BuHqNyD; enf;ay;cJh&if aumif;r,fxifyg&JU/ ]tif; q&mrwkdY&,f enf;awG uawmh onfvdkonfvkd &Sdygw,f/ t"duuawmh apwemeJY 0goemudk A[dkjyKNyD; ukd,hftajctaeeJY udkufnD wJh oifenf;awGudk udk,fwkdifpOf;pm; NyD;awmhyJ oifMuyg/ tpdk;&u jyXmef; xm;wJhoif½kd;ñTef;wrf;udkvnf;ukef atmifoif&rSmqkdawmh tNrJwrf; u pm;enf;awGeJYcsnf; roifay;Ekdifawmh wpfywfrSm wpf&ufavmufawmh aysmfp&m pmoifcef;av;jzpfatmif oifay;ayhgaemf}/ ][kwfuJhyg tr&,f usrwkdYu vnf; bkef;awmfBuD;oifausmif;u cefYxm;wJh q&mrawGqkdayr,fh acwf rDenf;awGeJYvnf; oifay;csifygw,f? ckavmufajymjywmudkyJ aus;Zl;wif 190

ygw,f/ aemufBuKH&ifvnf; oifwef; awGzGifhay;&if usrwkdY wufcsifyg w,f/ usrwkdYvnf; udk,fht&nft csif;udk wkd;wufcsifw,fav} ][kwfwmayhg q&mrwkdY&,f? q&mqkdwm "m;aoG;ausmufwJh? us rawmh vufrcHEkdifygbl;/ olwkdYudk oif&if; udk,fubmvkdY vkH;yg;yg;&rSm vJ? olwkdYvnf;xufjruf? udk,fvnf; wkd;wuf&rSmayhg} usru usrxifjrifcsufawGudk qufNyD;ajymjyefonf/ ]aemufNyD; .. q&mrwkdY&JU uav; awGudk bJGU&ynmwwfBuD;awG jzpf ap&r,fvkdY BuKH;0g;p&mrvdkygbl;/ bJGU r&vnf; taumif;tqkd;udk cJGjcm;od wJhuav;awGjzpfatmif?avmuudk tusdK;jyKEkdifwJh vlawGjzpfvmzkdYyJ vkd wmyg/ rdbawGu udk,fhom;orD;udk bJGU&atmif oifay;EkdifrS wm0efaus w,f xifaeMuwm/ toufarG;0rf; ausmif;ynm&yfawGoifay;zkdYvdkwm udk arhaeMuw,f/ ]tra& onfywf0ef;usifu rd bawGuawmh tJvdkr[kwfygbl;/ ol wkdYu bJGU&NyD;vnf; xrif;iwfwmyJ? bJGU&wm txifBuD;zkdYr&Sdbl;wJh? olwkdY ausmif;ydkYwmu tdrfrSmxdef;&ouf omatmif ausmif;ydkYaewm tra&? cdkif;vkdY&wJh t&G,fa&muf&if ausmif; qufrxm;awmhbl;/ ckvnf; wcsdKU qkd q&mawmfu twif;ausmif;xm; cdkif;vkdY ydkufqHvnf;rukefvkdY xm;ae wm} ][kwfvm;? tif; bmyJjzpfjzpf ayghav? onfuav;awG ausmif; rSm&SdaeorQawmh olwkdYudk pmwwf atmif oifay;Ekdifwmayhg? q&mrwkdY pdwf"mwfrusygeJY? apwemu tusdK;

ay;rSmyg} oli,fcsif;u0ifNyD;t&Tef;azmuf onf/ ]q&mr&,f udk,fu uav;awG oifay;wmyJ? vlBuD;awGudk oifay; wmrS r[kwfwm? vlBuD;qkdwmrsdK;u oifvkdYr&awmhbl;? vTwfxm;vkduf awmh} q&mrav;u oabmuspGm&,f arm&if; ajymvdkufonf/ ][if; [if; [kwfygw,f? pdwf "mwfvnf;rusygbl;? udk,fhwm0ef auszkdYyJ *½kpdkufygw,f} q&mrav;udk pdwf"gwfruszkdY tm;ay;aom usrudk,fwkdifuawmh r&,fEkdifbJ arm&if; .. ]tif; iga&mwm0efaus&JUvm;} jyifqifvmcJhwJh oifcef;pmav; wpfckudkawmif NyD;atmif roifay; EkdifcJhwJh usrua&m .. wm0efausyg&JU vm;/ cifav;MunfMunf


tcef;quf 0w¬K&Snf

urÇm ESpfc k

Z,Edkif

Two Worlds

by H elen

E

plin m a tt-C e r ve

191


tcef; (1)

rwlnDwJh urÇmrsm; [Jvdk? uRefawmfh&JU emrnfu x&DAmyg/ owif;axmuf wpfOD; jzpfygw,f/ 'guawmh uRefawmfh&JU yHkyg/ owif;pm xJrSm uRefawmhf owif;awG eJY twlazmfjyMuwJh yHkvnf;jzpfygw,f/ uRefawmfh tvkyfu rwlnDwJh EkdifiHawGudk oGm;&avh&Sdw,f/ ppfyGJawG? 'grSr[kwf&if ajrivsifvdk? rkefwdkif;vdk obm0ab; tEÅ&m,fawGeYJ ywfoufwJh owif;awG &SdwJhae&m b,fae&mrqdk uRefawmf c&D;xGuf ygw,f/ oifpOf;pm;MunfhEkdifrSmyg/ ,lauEkdifiHeJY jynfywkdif;jynfawGrSm tifrwefrS aMum ufrufzG,f&mawG trsm;MuD;udk uRefawmf awGU MuHKcJh zl;ygjyD/ uRefawmf pdwfrysufrdzdkY MudK;pm;ygw,f/ 'gayrJY t&rf;udk cufcJwJht&mwpfckygyJ/ tckzwfaewJhpmtkyfeJY ywfoufjyD;awmh ajym jycsifygw,f/ 'Dpmtkyf[m urÇmwpfck uae tjcm; urÇm wpfckudk a&TUajymif;vmMuwJh vlawG&JU taMumif;pm tkyfyg/'DtwGuf ]urÇmESpfck}qdkjyD;trnfwyfxm;wmyg/ xl;qef;aeovm;[if/ [kwfygw,f/ uRefawmfvnf;yJ 'Dvdk xifcJhwm/ enf;enf;xyfjyD;awmh uRefawmf &Sif;jy yg&ap/ uRefawmfwdkY trsm;pkMuD;[m rdrdarG;zGm;&m wdkif;jynfrSmyJ wpfoufvHk; aexkdifMur,fvdkY xifyg w,f/ uRefawmfwdkY[m tjcm; wdkif;jynfawGudk tm;vyf &ufawGrSm taysmf? tvnftywf oGm;csifoGm;MurSmyg/ 'grSr[kwf&ifvnf; tvkyftudkifudpöawG jzpfcsifjzpf r,f/ 'gayrJY uRefawmfwdkY jyefcsifwJhtcsdefrSm b,ftcsde f tdrfqDudk jyefEkdifw,fqdkwm odxm;Muw,f/ wpfcgwpfavrSmawmh EdkifiHjcm;wdkif;jynfudk c&D;xGufzdkYqdkwm uRefawmfwdkY&JU udk,fydkif qHk;jzwfcsuf r[kwfygbl;/ txl; ojzihf i,f&G,fpOf t&G,fawGrSmaemf/ EkdifiHjcm;wkdif;jynf 192

wpfckckudk a&TU ajymif;csifw,fqdkjyD; rdbawGu qHk;jzwf csif qHk;jzwfMur,f/ uRefawmfwdkYu rvdkufcsif&ifvnf; bJ? olwdkYeJYtwl vkdufoGm;Mu&rSmyg/ oli,fcsif;awGudk csefxm;cJh&wmuawmh uRefawmfhwdkYtwGuf tawmfudk cufvSygw,f/ 'gayrJY uRefawmfwdkY trsm;pkMuD;[m oli,fcsif;topfawGudk odyfrMumcifrSmyJ &wwfMuy g w,f/ 'Dxuf ydkta&;MuD;wmuawmh uRefawmfwdkY[m rdom;pkeJY twlwl&SdaeMuwmyg/ jyD;awmhvnf; uRef awmfwdkY t&G,fa&mufvmwJhtcgrSm ukd,fydkif qHk;jzwf csufawG cscGihf&SdjyD; wu,fvdkYrsm; arG;&yf Zmwdajrudk jyefcsifw,fqdk&if uRefawmfwdkY jyefEkdifMuw,fav/ wu,fawmh t&G,fa&mufvmwJhtcgrSm b,fwkdif; jynfyJjzpfjzpf oGm;zdkY a&G;cs,fEkdifwmyg/ tm;vyf&uf tyef;ajzc&D;xGufzdkY jynfyudk oGm;vdkY&w,f/ acwå avmuf tjcm;wkdif;jynf wpfjynfrSm pmoifr,f 'grS r[kwf tvkyfvkyfr,fvdkY qHk;jzwfEkdifygw,f/ tcsdeft MumMuD;vnf;yJ aexdkifzkYd a&G;cs,fEkdifygao;w,f/ wpf oufvHk;jzpfjzpfaygY/ tJ'Da&G;cs,fcGifh&SdwJhtwGuf uRef awmf wdkY[m uHaumif;MuolawGyg/ 'gayrJY vlYtcsKdUuawmhjzihf tJ'D a&G;cs,fcGifh vHk;0udk r&SdMuwmyg/ olwdkY&JU wkdif;jynfuae pGefYcGg vmMu&w,f/ wcsKdUuawmh olwdkY&JU tdk;tdrfawG qHk;&HI; oGm;cJhMuw,f/ wcsKdUuawmh ppfyGJaMumihf pGefYcGg vmMu &w,f/ wcsKdUuawmh obm0ab;'PfaMumihf pGefYcGg cJhMuwmjzpfw,f/ wcsKdUuawmh ydkaumif;rGefwJh b0t wGufqdkjyD;awmh EkdifiHjcm; xGufzdkYudk aiGawG trsm;MuD; ay;cJhMu&wm/ 'gayrJY ydkqdk;aewmudkyJ MuHKMuwJho l awGvnf; &Sdjyefw,f/ urÇmwpfckuae tjcm;urÇm wpfckqDudk vlawG &TUajymif; aexkdifMu&wm[m t aMumif;&if;rsm;pGm &Sdygw,f/ udk,fh&yf? udk,fhajr? udk,fh tdrf&,fvdkY cHpm;&wJh ae&muaejyD;awmh udk,feJY rqdkifbl;vdkYcHpm;&wJh ae&mawGqDudkyg/ cspfcifjrwfEdkf; &wJh rdom;pkawG? oli,fcsif;awGudk csef&pfxm;Mu &w,f/ jyD;awmh vlpdrf;awGom &SdaewJh e,fajrwpfck qDudk a&TUajymif;Muw,f/ wpfrsKd;ajym&&ifawmh olwdkY[m &if;ESD;uRrf;0ifwJh t&yfa'ouae olwdkY vHk;0udk rodao;wJh a'oqDudk a&TUajymif; Mu&jcif;yg/ urÇm ESpf ckygyJ/ 'DvlawGeJY ywfoufjyD; uRefawmfwdkY wDADGrSm


&kyfyHkawGudk Munfhzl;MurSmyg/ 'grSr[kwf owif;pmxJrSm zwfzl;Mur,f/ uRefawmfwdkY wkefvIyfMur,f/ 0rf;enf;rdMur,f/ 'gayrJY uRefawmfwdkY r[kwfwJhtwGuf? udk,fwdkif rcHpm;Mu&wJhtwGuf aus;Zl;wifrdr,f/ 'geJY wDADGudk ydwfvdkufr,f/ owif;pmudk csxm;vdkufr,f/ cgwkdif;vdkyJ uRefawmfwdkY b0awGudk qufjzwf oef;Mur,f/ 'gayrJY owif;pmxJrSm zwfzl;wJh? wDADGrSm jrifzl;wJh 'DuHraumif;vSwJh olawG[mvnf; wu,fh vlom;awGqw kd mudkuReaf wmfwYkdowd&aeoihyf gw,f/ oifwdkY? uRefawmfwdkYvdk omrefvlom;awGyg/ omrefr [kwfwJh tajctaeawGatmufu omrefvlom;awG &,fyg/ uRefawmfu 'DvlawG tcsKdUudk awGYqHkcJhzl;jyD; olwdkY b,fvdk cHpm;Mu&w,fqdkwmudk jrifcJhzl;ygw,f/ olwdkYtaMumif;udk uRefawmf wDADGrSm owif;ydkYygw,f/ owif;pmrSm pma&;w,f/ owif;awGxJrSm ygavh&Sd wmuawmh ppfyGJaMumihf xdcdkfufrI&SdwJh axmifaygif; rsm;pGmaom jynfolawGeJY oef;aygif;rsm;pGmaom 'ku© onfawG&JU taMumif;awG jzpfygw,f/ aemufjyD;awmh vnf; aMumufrufzG,f&m ab;tEÅ&m,fawGuae vGwf ajrmufvmMuwJh vltkyfMuD;awG&JU yHkawGudk wDADGu jyowmyg/ 'gaMumifhrdkYvdkY vltkyfxJrSm vlawGudk cGJjyD; rawGYMu&wmaemf/ [kwfvm;/ pdwful;,Of jrifMunfhzdkY awmifrS odyfcufvSwm/ 'DvdkvlawG[m odyfudk trsm; MuD;&Sdaewmyg/ rwlnDwJh ukd,fpD Zmwfvrf;awGeJYyg/ 'gaMumihfrdkY olwdkYawG&JU Zmwfvrf;tcsKdUudk rQa0zdkY tcsdef usa&mufjyDvdkY uRefawmf pOf;pm;cJhygw,f/ wDADGzefom;jyifay:u &kyfyHkawGeJY owif;pm awGrSmygwJh vlawG&JU b0o&kyftrSefudk uRefawmf jycsif ygw,f/ olwdkY&JU toHawGudkvnf; Mum;apcsifw,f/ 'Dpmtkyfav;udk zwf&IaewJholawG[m aemufwpfcg wDADGrSm MunfhwJhtcgjzpfjzpf? owif;pmxJrSm zwfwJhtcgjzpfjzpf 'DvlawGtaMumif;udk owd&rdr,fvdkY vnf; uRefawmf arQmfvifhw,f/ olwdkYudk owd&jcif;ESihf twl uRefawmfwdkY&JU b0awG[m b,favmuf uH aumif;MuovJqdkwmudkyg owdjyKrdoihfygw,f/ ]urÇm ESpfck } [m vli,f 3 OD;&JU b0 Zmwfvrf;udk ajymjyxm;wmyg/ ausmif;olwpfOD;? abmf vHk; upm;orm;wpfOD;eJY wuúodkvf ausmif;olwpfOD;wdkY

jzpfw,f/ olwdkYb0 Zmwfvrf;awGudk tydkif; 3 ydkif;cGJjyD; ajymjyxm;Muw,f/ ]urÇm 1} rSmawmh olwdkY&JU rdcifwdkif;jynfxJu b0Zmwfvrf;taMumif;udk yxr qHk; rdwfqufxm;wmyg/ ]'kwd,} tydkif;uawmh owif; tpD&ifcHpm &DydkYjzpfygw,f/ 'g[m uRefawmftaeeJY 'Dvli,fav; 3 OD;udk yxrqHk;tMudrf awGYqHkcGihf &&SdcJhwkef;uaygY/ olwdkY&JU jyóemawGudk aqG;aEG; cJhpOf uyg/ olwdkY&JU wkdif;jynfuae bmaMumihf pGefYcGg vmcJh &w,fqdkwmudk ajymjycJhwkef;uyg/ ]urÇm 2} rSmawmh olwdkYav;awG[m tajctaetopfrSm tqifajy aexdkifEkdifatmif b,fvdkMudK;pm; aeMuw,fqdkwmudk ajymjyygw,f/ oifwzYkd wf&w I Jt h cgrmS olwaYkd wG[mwdik ;f jynf uae pGefYcGgvmMuwJh aemufcHtaMumif;&if;awG r w lMubl;qdkwmudk awGY&ygvdrhfr,f/ ,lauEkdifiHudk a&muf&Sd zdkYtwGuf vrf;aMumif;awG rwlcJhMubl;/ 'Dwdkif;jynfudk a&mufjyefawmhvnf; tawGYtMuHKawGu rwlMu jyefbl;/ 'gayrJY tcsKdUaom t&mawGuawmh olwdkYtm; vHk;twGuf wlnDaeygw,f/ olwdkYtm;vHk;[m b0rSm MuD;rm;vSwJh tajymif;tvJeJY MuHKawGYMu&w,f/ jyó em MuD;MuD;awGudk &ifqdkifMu&w,f/ 'gayrJY uRefawmfwdkY vlom;awG[m MuHhcdkifrI&Sd EkdifolawGjzpfjyD; cspfjcif;arwåmeJY rSefuefwJh taxmuf tyHh&&dr,fqdk&if ydkrdkaumif;rGefwJh urÇmqDudk wpfvSrf; csif; a&S;&IavQmufvSrf;EdkifMuw,fqdkwmudk olwdkY&JU Zmwfvrf;awGu ajymjyaeygw,f/ 'Dpmtkyf&JU aemuf qHk;tcef;rSm 'DtaMumif;udk enf;enf;ydkzwf&ygvdrfhr,f/ uRefawmfuawmh tJ'Dtcef;udk ]tcGihftvrf;rsm;pGmeJY urÇmwpfck} vdkY emrnfay;xm;w,f/ udkif;... tckavmavmq,f uRefawmfajym aewmudk em;ygawmhr,f/ b0Zmwfvrf; awGudk zwf&IMunhfyg/ 'Dpmtkyfudk a&G;cs,fwJhtwGuf aus;Zl;wifygw,f/ tjcm;olawGtay:rSm pdwf0ifpm; rI&Sdwmudkvnf; jyoygw,f/ 'g[m t&rf;udk aumif;yg w,f/ oifhtwGuf pOf;pm;p&mawG trsm;MuD;&jyD;awmh oif&JU rdom;pk0ifawG? oli,fcsif;awGeJY aqG;aEG;Mu r,fvdkY vnf; uRefawmf arQmfvihfygw,f/ owif;axmuf x&DAm

193


tcef; (2)

ausmif;olwpfOD; urÇm (1) qmzD\ 'dkif,m&D rwfv 17 &uf r*Fvmyg? usru qmzDjzpfygw,f/ 'DaeY[m usr 'kdif,m&DrSm yxrqHk; pa&;wJh aeYyg/ usr&JU pGefYpm;cef;awG taMumif;udk a&;csifwm/ 'gayrJY usrrSmu r&Sdao;bl;/ usru om ref rdef;uav; wpfOD;&,fyg/ 'DaeYu pdwf0ifpm;p&m aumif;wJh aeYuav;ygyJ/ bmjzpf vdkYvJqdkawmh ausmif;rSm usr qk wpfck &cJhvdkYyg/ t&m&mudk arhoGm; wwfwJh qifuav; wpfaumif taMumif;udk usr [mo uAsmav; wpfyk'f a&;cJh wJh twGufyg/ q&mru usrudk wpfcef;vHk;Mum;atmif toH us,fus,f zwfcdkif;cJhygw,f/ usr u qifuav;awGudk cspfwwfw,f qdkwm oli,fcsif;awG tm;vHk; od xm;Muygw,f/ qif&kyfuav;awG udk pkaqmif;w,f/ ausmif;vG,ftdwf awmifrS qifyHkpHav;yg/ qifawG t aMumif;vnf; usr tawmfuav; odw,f/ vlwkdif; odxm;wmuawmh qifawG[m b,fawmhrS rarhwwf bl; qdkwmyg/'gaMumihfvnf; usr&JU uAsm av;[m &Darm p&m [mo jzpf aewmav/ usr&JU uAsmav;udk &Gwfzwfjyaewkef;rSm twef;azmf awG w0g;0g;eJY &Darmae MuwJh toH u em;axmifvdkY aumif;vdkufwm/

194

q&mruvnf; MudKuf w,fwJh/ qufjyD; a&;usihfoGm;r,f qdk&if wpf aeYrSm pma&; q&mrwpfOD; jzpfvmEkdifw,fvdkYvnf; usrudk ajymcJhw,f/ jyD;awmh usrudk qkay;cJh w,f/tJ'guawmh 'D'ikd , f m&Dav;yg/ aomheJY aomhwHav;ygwJh ig;ESpfpm 'dkif,m&D jzpfygw,f/ usr&JU vsKdU 0Suf tawG;awGtm;vHk;udk tJ'DrSm a&; rSwfxm;r,f/wjcm; uAsmawG t wGufvnf; pdwful;awGudk a&;rSmyg/ usr&JU tcifrifqHk; oli,f csif; Zkd;uvnf; usrtwGuf aysmf&Tif aecJhw,f/ ausmif;qif;vdkY tdrf tjyefrSm olYtdrfudk ac:oGm;cJhw,f/ olYtaztarawGudk 'dkif,m&Dav; jyEkdifatmifvdkYyg/ (olr&JU arG;aeY vufaqmiftaeeJY yHkpHwl 'dkif,m&D wpftkyfudk vdkcsifw,fvdkY usr xifw,f/) Zkd;&JU araru yef;csDq&mr wpfOD;yg/ usrwdkY&GmtwGuf t&rf; vSy aumif;rGefwJh yef;csDum;awGudk a&;qGJygw,f/ trSeftwdkif; ajym& &ifvnf; wu,fudk vSwJh&Gmuav; qdkawmh yHkqdk;qdk; qGJzdkYqdkwm rjzpfEkdif ygbl;aemf/ ]rif;&JU qifuav;yHkawG udk qGJay;r,faemf} Zdk;&JU araru

usrudk ajymcJhygw,f/ ]yHkjyif Zmwf vrf;awGeJY uAsmaumif;awGrSm vdkufzufwJh yHkawGvdktyfw,f} tifrwef oabmaumif; wJh trsKd;orD;yg/ csufjcif;yJ [kwf uJh ygvdkY usrjyefajzcJhjyD; npmtwGuf td r f j yef a emuf u sr,f h t aMumif ; usr&JU ararudk zkef;quf ajymjy vdkufw,f/ Zdk;&JU araru qifyHkawG trsm;MuD; a&;qGJaewkef;rSm usr[m aysmf&TifpGmeJY apmihfMunfhaecJhygw,f/ tJ'DyHkawGxJu b,fqifyHku tarh wwfqHk;vJqdkwmudk Zdk;eJY usr ESpf a,mufom; a&G;cs,fMuygw,f/ b,ftcsdef &SdjyDvJqdkwmudk rod avmufatmif usrwdkY ESpfa,muf aysmfaevdkufMuwm/ azazu usrudk vmMudK awmhrSyJ owd&awmhw,f/ um;oH udk tdrftjyifrSm yxr Mum;&ygw,f/ aemufawmh olYtoHudk Mum;&awmh w,f/ ]vmawmha[h? qifrav;a&/ tdyf,m0ifzdkY tcsdefawmif a&mufae jyD} usr&JU 'dkif,m&DeJY qifyHkav; awGudk vG,ftdwfxJudk *&kwpdkuf xnfhjyD; Zdk;eJY olYararudk EIwfqufcJh w,f/jy;D awmhum;qDukdtajy;xGuf vmcJhygw,f/ tckawmh usr&JU tdyf,m


ay:rSm usr&JU wpfaewm udk a&;ae wm/ pGefYpm;wJh c&D;awmh r&SdcJhbl;/ 'gayrJY usrtwGufawmh pdwfvIyf &Sm;p&m aumif;vSygw,f/ usr&JU b0av;rSm aysmf&Tifaewm/oli,f csif;aumif;awG&Sdw,f/ cspfp&m aumif;wJh rdom;pkvnf; &Sdw,f/ jyD; awmh usraewJh ae&mav;u odyf vSwm/ 'gayrJY usr 'dkif,m&Dav;rSm qufa&;rSwfoGm;rSmyg/ omref rdef; uav;wdkif;rSm udk,fydkif vsKdU0Suf tawG;av;awG &SdMuwm/ {jyDv 12 &uf 'DaeYawmhusrararharG; aeYyg/ aysmfyGJpm;xGufzdkY usrwdkY jyif qifcJh Muw,f/ &GmxJu vltrsm; MuD;udk zdwfxm;wm/ arar rod atmif vnf; usrwdkY vsKdU0Sufxm;csif Muw,f/ 'geJY Zdk;&JU araru reufpm aumfzDaomufzdkY tjyifudk ac:xkwf oGm;cJhw,f/ arar tHhMooGm;r,hf arG;aeYyGJtwGuf usrwdkY jyifqifzdkY tcsdef&atmifyg/ Zdk;eJY olr&JU tudk ESpf a,mufu usrwdkYudk tpm;tpmeJY azsmf&nfawGudk yef;jcHxJ ulo,fay; cJhMuygw,f/ azazu pm;yGJudk r vdkY/ Zdk;&JU azazu xdkifcHkawG ,lvmay; w,f/ usr&JU tudk a*s;uawmh cgwdkif;vdkyJ aemufusrS a&mufvmjyD; olY*pfwmeJY abmvHk;udkyJ o,fvm wm/ ]tudk usrwdkYudk ulvnf; rul bl;} usru ajymvdkufw,f/ olu&,fvdkufjyD; jyefajym cJhw,f/ ]ypรถnf;awG ro,fEdkifygbl;/ igu odyfta&;MuD;wJh vl/ igu em rnfausmfqlygpwm;av/} olu awmh udk,fh[mudk,f oabmusaewm/

bmyJjzpfjzpf usrwdkY tm; vHk; MudK;MudK;pm;pm; vkyfcJhMuwmyg/ rGef;wnfhcsdefavmufusawmhpm;yGJ ay: rSm tpm;tpm? vufaqmifawG cif;usif;jyD;jyD/ usrwdkY odyfjyD;awmh vnf; yifyef;Muygw,f/ 'gayrJY Zdkf;arareJYtwl a&mufvmwJh usr ararh&JU rsufESmudk awGYMu&awmh usrwdkY yifyef;xm;&usKd; eyfvdkuf wmav/ tm;vHk;u ]aysmf&TifzG,f&m arG;aeY r*Fvmyg} vdkY EIwfquf vdkdufawmh arar atmf[pfidkaMuG; vkdufw,f/ tarawG[m aysmfMu wJhtcgrSm bmjzpfvdkYrsm; idkMuwmvJ rodbl;aemf/ xl;qef;w,faemf/ r[kwfbl;vm;/ tifrwefrSudk aysmf&Tif zG,f&m aeYvnfcif;av; wpfckyg/ tpm;taomufawGuvnf; t& om &SdvdkufwmrS/ &moDOwkuvnf; aeomvdkY/ tcsif;csif; twlwl &Sdae MuwJhtwGuf vlwdkif;vnf; aysmf vdkY? &TifvdkYyg/ a*s;u *pfwmwD;awmh vl awG[m twlwl oDcsif;qdkjyD; ucJhMu ygw,f/ abmfvHk;wpfvHk; a&mufvm wJh tcgrSmawmh wu,fudk aysmfp&m yGJ pygawmhw,f/ a,musfm;awGu tkyfpk ESpfpk cGJvdkufMuw,f/ touf MuD;wJh vlMuD;tkyfpkeJY vli,f tkyfpk aygY/ arQmfvifhxm;wJhtwkdif; vli,f tkyfpk 5 *dk; oHkneJY Ekdifwmyg/ a*s;u 3 *dk; oGif;cJhw,f/ usruawmh tudk twGuf *kPf,l&ao;w,f/ usr twGufawmh 'DaeY twGuf 'kwd, taumif;qHk; tydkif;aygY/ taysmf&Tif qHk;tcsdefuawmh aysmfyGJpm;udk arar a&mufvmwJh tcgrSm tHhtm;oihf oGm;wJh arharh rsufESmudk awGYvdkuf &wJh tcsdefygyJ/

{jyDv 21 &uf 'DaeYuawmh ysif;p&m aumif;vdkufwm/ usr jyLwif;ayguf ab;rSmxkdif&if; &GmxJudk ai;Munfh aecJhw,f/ aEGOD;&moD&JU aea&mif jcnfxJrSm cgwdkif;xufudk ydkvSae ovdkyg/ wpfzufrSm tpdrf;a&mif opfyif jrihfjrihfMuD;awGeJY opfawm tkyf&SdjyD; tjcm; wpfzufrSmawmh rD;cdk;a&mif awmifwef;MuD;awG &Sdae wJh tMum;rSmtdrfawG[m qGwf qGw fjzL aeawmhw,f/ jrpfuvnf; tjyma&mifawmufawmuf zJMudK; jym;vdk/ aemufjyD;awmh usr&JU oli,fcsif;awGjzpfwJh aus;iSufav; awG[mvnf; cgwdkif;vdk aw;oHom awG oDqdkvdkY/ aeomwm? romwm udk olwdkYuawmh rrItm;bl;/ tjrJ wrf;udk pdwfaumif;&Sd aeMuwm/ olwkdYav;awG aysmfMuawmh usr vnf; aysmfwmaygY/

]] usrudk,fwdkifvnf; wpfcgwpf&HrSm idkypfvdkufcsifw,f/ 'gayrJh usru cHEdkif&nf &SdrS jzpfrSm/ usrom pidkvdkufvdkYuawmh usr &yfawmhrSm r[kwfbl;vdkYvnf; pdk;&drfrdygw,f/

}} 195


odyfvSwJh &Gmjzpfovdk cifrifazmfa&GwJh &Gmav;vnf;jzpf w,f/ vlwkdif;u tjcm; vlwkdif;udk odaeMuwm/ tudk a*s;uawmh ajymw,f/tJovdkodaeMuwm[m raumif;bl;wJh/ bmjzpfvdkYvJqdk awmh tdrfeD;em;csif;awGu nzuf awGrSm oltdrfjyef aemufuswmudk tjrJwrf; owdjyKrd aeMuvdkYyJwJh/ ol b,favmufyJ wdwfwdwf uav; jyefvmvm/ araruvnf; ol b,ftcsdefrSm tdyf,m0ifw,f qdk wmudk twdtus odaew,f/ bmjzpfvdkYvJqdkawmh tdrfeD;em;csif; awGu aemufaeYrSm tarhudk jyef ajymjyvdkaygY/ arv 5 &uf raeYnu arareJY azaz wdkY ygwDwpfckudk oGm;vnfMuw,f/ tJ'geJY usr Zdk;&JU tdrfrSm ntdyfae cJhygw,f/ olr&JU tdyfcef;xJrSm usr wdkY oDcsif;awG em;axmifMuw,f/ jyD;awmh toufMuD;vmwJhtcgrSm bmawGvkyfMurv Jqdkwmudk ajym jzpfMuw,f/ Zdk;uajymw,f/ tq dk awmf vkyfrwJh/ usruawmh olY twGuf oDcsif;awG a&;ay;r,fvdkY ajymcJhw,f/ 'grS ESpfa,mufpvHk; emrnfvnf;MuD;jyD; csrf;vnf; csrf; omMurSm/ bmawG0wfr,f/ aiG b,favmufcsrf;omEkdifw,f? b,f ae&mrSm aeMur,f qdkwmawGudk ajymMu&if; pdwfawGvnf; vIyf&Sm; aecJhMuw,f/ t&rf;udk aps;MuD;wJh tdrfcef;MuD; wpfckrSm usrwdkY twlwl aeMur,fvdkY qHk;jzwfcJhw,f/ tdyf cef;us,f wpfa,mufwpfcef;pD/ usrwdkY&JU tusÐt0wftpm;eJY zdeyf 196

awG xm;zdkYu tcef;MuD; wpfcef;/ ZGefv 22 &uf 'DaeYawmh aEG&moD ausmif; rydwfcif aemufqHk;aeYyg/ 'gayrJY usr raysmfcJhbl;/ yHkrSefqdk&if awmh aysmfp&mtcsdefyg/ upm;enf; awG upm;Muw,f/ jyefcgeD;rSm oDcsif;awG twlwl qdkMur,f/ 'gayrJY 'DaeYrSmawmh ausmif;tkyfMuD; u &Snfvsm;vSjyD; ysif;p&m tifrwef aumif;vSwJh rdefYcGef;udk pdk;&drfvGefwJh avoHeJY ajymaecJhwm/ usrwdkYudk MuHMuHcHEkdifpGrf;&SdzdkY oluajymcJhw,f/ oli,fcsif; rdwfaqGppfawG[m b,folawGvJ qdkwmudk owd&zdkY vnf; rSmMum;cJhw,f/ tJ'Daemuf awmh EdkifiHa&;? bmoma&;? ordkif;eJY tjcm;aom ysif;p&m aumif;vSwJh [mawGudk avQmufajymcJhw,f/ usruawmh em;vnf;rvnf? pdwf vnf; r0ifpm;cJhbl;/ td r f j yef v rf ; rS m awmh twef;xJu a,mufsm;av;awG [m usreJYtjcm;aom uav;wcsKdU udk atmfMuD;[pfus,f ajymMuawmh w,f/ tdrftxd usrwdkYaemufudk vdkufvmMujyD;awmh cJawGeJY ayguf

]] tem*wfrSm oifh&JU

uav;awGudk usaemf wdkYu pmoifMum;cGifh ray;&bl;vdkY tpdk;&u ausmif;tm;vHk;eJY aumvdyfawGtm;vHk;udk ajymxm;ygw,f/

}}

Muw,f/ olwd kYpjyD; vkyfawmh Zdk;u usreJYtwl &Sdaeygw,f/ 'gayrJY csufjcif;qdkovdk olr[m xGufajy; oGm;cJhw,f/ tdrfjyefoGm;w,fvdkY usrxifcJhwm/ 'gayrJY usr aps; qdkifudkoGm;awmholrukdawGYcJhw,f/ usrudk cJawGeJY ypfcwfcJhwJh aumif av;awGeJY twlwl rwfwyf&yf ae wmyg/ usrudk emusifatmifvkyf vdkY tJ'D aumifav;awGudk olr a'go


xGufaewmjzpfrSmvdkY usr awG;xif cJhwmeJY rpdk;&drfzdkY ajymrvdkY olrqDudk usroGm;cJhw,f/ olrtem;udk a&mufwmeJY tJ'D aumifav;awGeJYtwl &,farm jyD; ajymifavSmifaewmudk usrawGY vdkufwmyg/ usrudkvnf;awGYa&m &,farmwm &yfweYfvdkufjyD; wpf avmuvHk; r&SdawmhovdkrsKd; usr wdkY ESpfa,muf wpfa,mufudk wpfa,muf MunfhaecJhMuw,f/ usr&JU 0rf;AdkufxJrSm aerxd xkdif rom cHpm;csufrsKd; ay:vmygw,f/ bmaMumihfvJvdkYawmh rajymwwf ygbl;/ olr&JU rsuf0ef;xJu xl;qef; wJ h t Munf h a Mumih f j zpf r ,f / enf ; enf; aMumufw,f? enf;enf; pdwf &IyfaxG;aew,f/ t&rf;udk 0rf;enf; rdw,f/ wpfckckajymrvdkY usr yg;pyf zGihfvdkufw,fqdk&ifyJ olr[m wpf zufudk vSnfhjyD; aumifav;awGeJY xGufoGm;awmhw,f/ bmjzpfvdkY olr[m tJ'Daumifav;awGeJY vkduf oGm;wmvJ/ &yfjyD;awmh usreJY bmjzpfvdkY pum; rajymwmvJ/ tifrwef xl;qef;wJh wpfckckawmh jzpfaejyD/ q&mq&mr awGuvnf; jyHK;jywmrsKd; r&Sdawmh bl;? twef;azmftcsKdU[m usrtay: rSm &ufpufvmMuw,f/ tcifqHk; oli,fcsif;awGu usrudk a&Smifae MujyD/ ]rif;wdkY&JU oli,fcsif;rdwfaqG ppfawGudk owd&yg} 'Dreufcif;wkef; u ausmif;tkyfMuD; ajymoGm;cJhwm/ usr&JU tcifqHk; oli,fcsif;awG b,folawGvJ qdkwm usr odyfod cJhwmaygY/ 'gayrJY tckawmh raocsm awmhbl;/

ausmif;tkyfMuD;xHrS qmzD\ rdbrsm;odkY ay;pm Zlvdkifv 12 &uf cifrif&if;ESD;&aom rdbrsm;cifAsm;? tem*wfrSm oihf&JU uav;awGudk usaemfwdkYu pmoifMum;cGihf ray;&bl;vdkY tpdk;&u ausmif;tm;vHk;eJY aumvdyfawGtm;vHk;udk ajymxm; ygw,f/ ausmif; pmMunfhwdkufuvnf; oifwdkY&JU bmompum;eJY pmtkyf awGudk vTifhypf&ygawmhr,f/ tajctaeawG ajymif;vJroGm;ciftxd 'Dausmif;uae oihf&JU uav;awGudk xkwfxm;zdkY uRefawmf taMumif;Mum;wmyg/ oifhwdkY&JU uav;awG vHkjcHKrItwGufjzpfvdkY 'Dvdk vkyfzdkY uRefawmf tMuHjyKygw,f/ odyf udk qdk;0g;vSwJh owif;qdkwmudk uRefawmf em;vnfygw,f/ 'gayrJY 'De,f w0dkufu ausmif;tm;vHk;[m 'Dpnf;rsOf;awGudk vkdufemMu&rSm jzpfvdkY yg/ aemufxyf owif;awG&&Sd&if uRefawmf oifwdkYudk xyfjyD; qufoG,fygr,f/ &if;ESD;vsuf ausmif;tkyfMuD; ZGefv 24 &uf usrwdkYudk ukd,fhzmom tjyifxGuf cGihf ray;awmhbl;vdkY azazu ajym w,f/ rdom;pkxJu wpfa,muf a,mufeJYom xGufcGihfay;Ekdifr,f wJh/ 'Dudpรถudk a*s;uawmh rauseyfbl;/ ]usaemfuawmh nDr ao;ao;av;eJY twlwJGjyD; oGm;vm wmudk tjcm;vlawG rjrifapcsifbl;} olu uefYuGuf ajymqdkcJhw,f/ ]odyfrrdkufbl;} ol usrudk Zdk;&JU tdrfudk rac:oGm;bl;/ arar? azazwdkYu vnf; usreJY vdkufrvmMubl;/ usr u tjrJwrf; ar;aeawmh usrod wmaygY/ bmawGjzpfaeovJqdkwm udk Zdk;eJY cPavmufav; pum; ajymcsifaewm/ em;vnfrIawG vGJ aewmavmufyJ jzpfr,fqdkwm usr aocsm ajym&Jygw,f/

qmzD 'dkif,m&D Zlvdkif 15 &uf 'DaeY arareJY azazwdkY ausmif;tkyfMuD;qDu pmwpfapmif &w,f/ reufpm pm;aeMuwkef; azazu zGihfvdkufygw,f/ usrwdkYudk zwfjyaewkef; ol&JU rsufESmrSm tif rwef pdk;&drfaecJhwJhyHkyg/ pmtkyfawG b,frSm &Sdae rvJvdkY usr ararudk ar;Munfh w,f/ rD;&dIU jyD;avmufjyDvdkY olru ajzcJhw,f/ araraemuf a ewmvd k Y usr xifayr,hf ararhtoH[m aemufaewm r[kwfcJhygbl;/ vlawG [m bmjzpfvdkY pmtkyfawGudk rD;&dIU &rSmvJ/ 'g[m rSefrS rrSefwm/ bmrS udk rrSefawmhbl;/ jyD;cJhwJhvu ausmif;tkyfMuD; rdefYcGef;ajymwkef;u taotcsm em;axmifcJh&if aumif; rSmyJvdkY usr jyefawG;rdaew,f/ tck 197


]]vlMuD;awGu

uav;awGudk rkef;wwfatmif oifaeMuwm nDrav; qmzD/ ae&mwdkif;rStEå&m,fawG &Sdaew,f/

}}

jzpfaewmawG[m ordkif;eJY bmom a&;eJY ywfoufaew,fvdkY usr xifygw,f/ EkdifiHa&; jzpfw,fvdkY vnf; usr em;vnfxm;ygw,f/ taMumif;wpfckckaMumihf tpdk;&[m usrwdkY bmompum;udk rMudKufbl;/ bmaMumihfvJqdkwmudkawmh usr em;rvnfcJhbl;/ aumif;wmwpfckuawmh cPavmufawmh usr ausmif; roGm;&wmygyJ/ pdwful;,OfzdkY t csdefawG ydk&jyD;awmh uAsmawG a&;csdefvnf;&w,f/ Zdk;eJYvnf; xyfjyD;awmh upm;cGihf &csif&OD;rSm/ [kwfw,f/ 'gayrJY aemufausmif; zGihfcsdefrSm Zdk;u ausmif;qufwufrSm vdkY araru ajymygw,f/ ]'gudpö r&Sdygbl;/} usrajymcJhwmyg/ ]ausmif;qif;&if usrwdkY awGYMu rSm}/ arareJY azazu wpf a,mufudk wpfa,muf xl;qef;wJh tMunfhawGeJY MunfhvdkufMuw,f/ azazu ajymcJhygw,f/ Zdk;eJY olr rdom;pkudk aemufxyf wpfMudrf awGYzdkYqdkwm rjzpfEkdifawmhbl;? bm 198

jzpfvdkYvJqdkawmh ]olwdkYu usrwdkY eJY rwlvdkY} wJh/ 'g[m usrudk t&rf;a'go xGufapcJhwmyg/ azazudk jyefatmf ajymcJhw,f/ ]b,fwkef;u olwdkY [m - orD;wdkYeJY rwlawmhwmvJ--? olw[ Ykd musrwd&Yk JUoli,fcsi;f awGyg/ Zdk;[m usr&JU nDrav;vdkyg/ olr twGuf usru oDcsif;awG a&;ay; rSm/ usrwdkY emrnfMuD;jyD; csrf;om vmwJhtcgrSm twlwl aeMurSm/ bmawG ajymif;vJoGm;cJhwmvJ/ bmjzpfvdkY usr olwdkYeJY rawGYEkdif& rSmvJ/} usr[m a'goxGufvGef; vdkY usr tdyfcef;xJ ajy;0ifoGm;jyD; tMumMuD;udk idkaecJhygw,f/ Zdk;eJY olr rdom;pkudk tJ'Dvdk ajymwmuawmh arar? azazwdkY rSm;w,f/ olwdkY rSm;wmudk usrodw,f/ 'gayrJY usr &JU OD;aESmufxJrSmawmh toH wpfoH [m wdk;wdk;av; ajymjyaecJh jyef w,f/ ]Zdk;u bmjzpfvdkYusrukd a&Smif usOfae&wmvJ/ aumifav;awGu usrudk cJvHk;awGeJY ypfcwfaewkef; u olr[m usrudk bmaMumihf rulnD cJh&wmvJ/} Mo*kwfv 2 &ufaeY t&m&m[m ajymif;vJ oGm;cJhygjyD/ azaz[m wpfcsdefvHk;udk pdk;&drfylyef aeawmhw,f/ arar[m &ufowåywfaygif;rsm;pGmrSm wpf csufrS rjyHK;EkdifcJhbl;/ ESpfa,mufpvHk; armyef;EGrf;e,faeMuw,f/ nzuf awGrSmpum;awGajymaeoHMum;ae &vdkY nn rtdyfMubl;qdkwm usr odw,f/ ]bmawGjzpfaewmvJ} qdkwmudk usr rar;awmhbl;/

bmjzpfvdkYvJqdkawmh ]rif;i,fao; w,f? em;rvnfEkdifao;bl;} vdkY jyef ajzMuvdkYyg/ vlMuD;awGu uav; awGudk bmjzpfvdkY tJ'Dvdk ajymMu &wmvJ/ usrwdkY em;vnfatmif bmjzpfvdkY rulnDMuwmvJ/ usrwdkY [m iwHk;awG r[kwfygbl;/ aMumuf p&maumif;wJh wpfckckawmh jzpfae jyDqdkwmudk usrwdkY odygw,f/ usr twGufawmh wu,fudk ydkqdk;0g; vGef;wmyg/ bmjzpfvdkYvJqdkawmh usrwkdY pma&;wJholawG[m xdckduf cHpm;wm ydkvG,fMuolawGyg/ tudk a*s;eJYrS usrudk tjyifxGufcGihf jyKMuw,f/ usrwdkY ESpfa,mufpvHk;u tJ'gudk rkef;vdkuf wm/ usr tudk a*s;udk cspfygw,f/ 'gayrJY usru Zdk;eJYyJ aecsifwmav/ raeYu olr&JU tdrfa&SU uae usrwdkY jzwfavQmufoGm; Muygw,f/ olr&JU tdyfcef; jyLwif; aygufuae tjyifudk Munfhaewkef; rSmyg/ 'geJY usru vufa0SU,rf;jy vdkufw,f/ tifrwef MunfEl;0rf; omp&m w'*Ftcsdefav; twGif;rSm yJ olr[m 0rf;omoGm;jyD; usrudk jyefjyD;awmh vufa0SY,rf;jy cJhyg w,f/ tJ'Daemufawmh olr&JU rsufESm [m ajymif;vJoGm;awmhw,f/ rESpf jrdKU p&m wpfckckudk owd& vdkufwJh yHkyg/ tJ'Dtcsdefav;rSmyJ Zkd;azaz rsufESm jyLwif;aygufrSm ay:vmjyD; ol[m vdkufumudk tvsiftjref qGJydwf vdkufygawmhw,f/ tudk a*s;udk cPapmifh zdkYusr ajymw,f/ bmjzpfvdkYvJqdk awmh Zdk;[m atmufudk qif;vmjyD; awmh usrudk EIwfqufr,fqdkwm usr taotcsm odaevdkYyg/


]eif tcsdefjzKef; raeprf;eJY qmzD} a*s;u jyefajymcJhygw,f/ tudka*s; ajymwm rSefyg w,f/ Zdk;[m b,fawmhrS xGufrvmcJh/ usrwdkY jyefvSnfh xGufvm wkef; Zdk;&JUtudk wpfa,mufudk awGY vdkufw,f/ csufjcif; qdkovdk a*s; [m usrudk olYvufarmif;awGeJY umuG,f ayGYydkufvdkufygw,f/ tp yxrawmh bmjzpfvdkYvJqdkwmudk usr em;rvnfEkdifcJhbl;/ 'gayrJY &kwfw&uf Zdk;&JU tudk[m usrwdkYudk atmf[pfygawmhw,f/ tifrwef &dkif;pkdif;wJh pum;vHk;awGudk oHk;wm/ usr vefYjzefYvGef;vdkY wpfudk,fvHk; wkefaeygawmhw,f/ a*s;uawmh usrudk oleJ Y teD;uyfqHk; wif;wif;usyfusyf zuf xm;jyD; wdk;wdk;av; ajymcJhw,f/ ]nDrav; qmzD? vrf;om yHkrSef qufavQmufyg/ odyfrMumcif wdkY tdrfa&mufrSmyg/} usrwdkY tjrefqHk; udkavQmufMuygw,f/wpfcsdefvHk;rSm a*s;[m wnfjidrfpGmeJY tm;vHk; tqifajy oGm;rSmygvdkY usrudk ESpf odrhfajymjyaecJhwm/ wpfa,muf wnf; tjyifudk xGufcsifwJh qE´udk tJ'D tcsdefav;rSm usr pdwfajymif; vdkufygawmhw,f/ a*s;eJY twl&SdvdkY usr 0rf;omvdkufwm/ tdrfjyefa&mufwJh tcgrSm awmh tudk[m usr&JU ykcHk;ay:rSm ol&JU vufudk wifxm;cJhygw,f/ olYrsuf vHk;awG[m pl;eufaejyD; pddk;&drfaecJh w,f/ ]vlMuD;awGu uav;awGudk rkef;wwfatmif oifaeMuwm? nDr av; qmzD/ ae&mwdkif;rSm tEÅ&m,f awG&Sdaew,f/ 'gayrJY nDrav; twGuf tudk 'Dae&mrSm tjrJwrf;

&Sdaew,f/ tJ'gudk owd&aemf/} tJ'D aemufawmh ol[m usrudk axG;ayGU xm;cJhygw,f/ tudka*s;u usrudk axG;ayGUcJhwm? t&ifwkef;u wpfcgrS 'DvdkrvkyfcJhzl;bl;/ tif; tckawmh tajctaeawG qdk;0g;aejyDqdkwmudk usr oabm aygufygjyD/

rSmxm;xm;w,f/ ]wu,fvdkYrsm; tvnftywf oGm;zdkYjzpfvmcJh&if} qdkjyD; araru usr tMudKufqHk; ypönf;awGudk tdwfwpftdwfxJ xnhf xm;zdkY ajymcJhw,f/ ]tvnftywf oGm;zdkY} [kwfvm;/ usrudkrsm; iwHk; vdkY xifa&mhovm;/ usrwd k Y & G m uav;[m wdwfqdwf jidrfoufvdkY aew,f/ pufwifbmv 10 &uf arar? azazwdkY aMumuf avxJrSmawmh vQyfppfvdkuf aeo vefYwkefvIyfaeMuw,f/ olwdkY rsuf vdkrsKd;yg/ rkefwdkif;ruscif nzuf vHk;awGxJrSm usr awGU&wmyg/ ol cHpm;rIrsKd;... wdkY c&D;aqmiftdwfwpfvHk;udk xkyf ydk;xm;Muw,f/ rD;zdkaqmifwHcg;em; 199


oifh&JU tdrfeD;em;csif;udk cspfyg/ x&DAm abÓPf

'DtpD&ifcHpmudk uRef awmf[m 'ku©onf pcef;wpfck xJuae a&;aewmyg/ owif; axmufwpfOD; taeeJY uRef awmf[m 'Dvdkae&m tawmf rsm;rsm;udk oGm;cJhzl;ygjyD/ uRef awmf usihfom;& aeoihfyg w,f/ 'gayrJY 'Dvdkr[kwfyg bl;/ pcef;wpfckckudk oGm;vnfwdkif; rSm uRefawmfh ab;ywfvnfu qlnHaewJhtoHawG? teHYtoufawG? ra&&mrIawGeJY tultnD uif;rJhaewJh tajctaeawGudk wkefvIyfrdw,f/ 'ku©onf tzGJYtpnf;awGu pcef;tcsKdUrSm usef;rma&;eJY roifhavsmfwJh tajctaeawGudk odyfr Mumao;cifu wifjyxm;cJhwJY txJrSm 'Dpcef;[m wpf ck jzpfyHk&ygw,f/ 'DrSmvkyfaeMuwJh vlawG&JU MudK;pm; tm;xkwfrIawG &SdaeayrJh iwfrGwfrI? zsm;emrIeJY yifyef; EGrf;e,frIawGu uRefawmf MunfhvdkufwJh ae&mwdkif; rSmyg/ vlawG axmifaomif;csD &Sdygw,f/ 'gayrJY ae&m? tpm;tpmeJY aomufa&[m rvHkavmufygbl;/ vlawGydkydjk y;D a&mufvmwmeJt Y rQwpf&ufxufwpf&uf tajctae ydkqdk;vdkY vmaew,f/ a&usJusJ [if;csKd&nf wpfcGuf? aygifrkefYtcsKdUeJY aomufa& Al;ao;wpfAl; &zdkY twGufudk vlwdkif;[m em&DeJY csDjyD; wef;pDMu&w,f/ owif;orm; (*sme,fvpf) awG[m pHk axmufawGeJY enf;enf;qifygw,f/ ]b,folvJ} ]b,fae&mrSmvJ} ]bmaMumihfvJ} ]bmvJ} ]b,f awmhvJ} eJY ]b,fvdkvJ} pum;vHk;awGeJY pwJh ar;cGef; awG trsm;MuD;udk uRefawmfwdkYu ar;ygw,f/ ar;cGef; awG ar;zdkYeJY tajz&SmzdkYtwGuf uRefawmfwdkYudkavhusihf ay;xm;wmyg/ 'Dvdk tajctaeawGrSmqdk&if uRefawmf 'Dvdk tjrJwrf; ar;ygw,f/ ]'DrSmaewm b,folygvJ? b,fuae a&mufvmwmvJ? bmjzpfvdkY xGufvmcJh &wmvJ/ bmawG jzpfcJhMuovJ/ b,fwkef;u a&muf wmvJ/ b,fvdk a&mufvmMuwmvJ/} tcsKdUaom 200

owif;orm;awG ar;wwfwJh odyftqifrajyvSwJh ar;cGef;udkawmh uRefawmf a&SmifzdkY MudK;pm;ygw,f/ Oyrm - ]cifAsm; b,fvdk cHpm;ae&ovJ/} tajzu &Sif;ae wmyJ r[kwfvm;/ 'Dae&mudk a&mufvmvdkY odyfrMumcifrSmwif 'Dpcef;&JU tawmfudk xl;jcm;vSwJh tcsuf[m ay:vGif aeawmhw,f/ a,mufsm;av; r&SdoavmufygyJ/ trsKd;om;xuf trsKd;orD; 'ku©onfawG rsm;avhrsm;x &Sdwmudk uRefawmf odygw,f/ trsKd;om;awGu wdkufyGJ 0ifaewkef;rSm trsKd;orD;awGeJY uav;awGu xGufajy; vGwfajrmufvmMuwm/ 'gaMumihfrdkY pcef;xJrSm trsKd; om; enf;enf;yJ awGY&wm rxl;jcm;vSygbl;/ 'gayrJY 'D pcef;rSmawmh a,musfm;av; bmaMumihf r&Sdoavmuf jzpf&wmvJ/ uRefawmfar;jref;&r,fh aemufxyf ar;cGef; wpfckyg/ vlawG&JU b0 Zmwfvrf;awGudk taotcsm ajymjyzdkYtwGuf owif;pmawGxJrSm a&;om;xm;wJh pum;vHk;awG[m tiftm;tjynfh r&Sdwwfygbl;/ 'g aMumihf uRefawmf ar;jref;cJhwJh trsKd;orD;wpfOD;&JU ajym pum;awGudk rajymif;vJbJ xm;cJhygw,f/ olr&JU pum; awGudk oifzwfwJhtcgrSm uRefawmf txufrSm ajymjycJh wJh ra&r&mjzpfwJh cHpm;rIeJY tultnDuif;rJhwJh cHpm;csuf awGudk oifem;vnfygvdrhfr,f/ ]olu owif;orm;wpfOD;vm;} uRefawmfh&JU rSwfpkpmtkyfeJY toHoGif; rdkufc&dkzkef;udk awGYwJh tcgrSm trsKd;orD;u pum;jyeform;udk ar;cJhw,f/ ]usr orD;av;u t&G,fa&mufvmwJh tcg rSm pma&;q&mrwpfOD; jzpfcsifaewmyg/ qmzD? orD;av;? rpöwm abÓPfudk [Jvdk vdkY EIwfqufvdkufav/ olu owif;orm; wpfOD;yg/} olr&JU eHab;u uav;rav;udk uRefawmf jyHK;jyvdkufygw,f/ 'gayrJY rdef;cav;i,f[m eufarSmif aejyD; aMumufvefYaewJh rsufvHk;awGeJY uRefawmfhudkpdkuf Munfh aecJhw,f/ vufwpfzufu olr rdcif&JU vuf armif;udk zufwG,fxm;jyD; aemufvufwpfzufeJY qif &kyfMuD;wpf&kyfudk udkifxm;ygw,f/ ]raMumufygeJYvdkY aus;Zl;jyKjyD; ajymay;ygAsm} uRefawmfajymcJhw,f/ ]uRefawmfu ar;cGef; enf;enf; avmuf ar;csifwmyg/}


]usr &Sifh&JU ar;cGef;awGudk ajzygYr,f/} trsKd; orD;u jyefajzcJhw,f/ ]usrwdkY wdkif;jynfrSmbmawGjzpf aeovJqdkwmudk urÇmu odzdkYvdkw,f/ 'gayrJY usr orD;av; .....} olr[m ajym&if; &yfwefYcJhw,f/ jyD;awmh uav;rav;udk iHYkMunfhcJhygw,f/ ]usrwdkY &Gmu xGuf vmuwnf;u orD;u pum;enf;enf;av;yJ ajym awmhw,f/} ]bmawG jzpfwmvJ[if} uRefawmfu trsKd; orD;MuD;udk ar;jref;vdkufygw,f/ ]usrwdkY&JU tdrfeD;em;csif;awGu usrwdkYudk wdkufcdkufcJhwmyg/ ESpfaygif;rsm;pGm usrwdkY[m jidrf;jidrf; csrf;csrf;eJY twlwuG aexdkifvmcJhMuw,f/ 'gayrJY &kwfw&ufqdkovdk tajctaeawG ajymif;vJoGm;cJh w,f/ usrwdkY uav;awGudk ausmif; qufwufzdkY cGihf rjyKcJhwmuae pwifcJhwmyg/ tJ'Daemuf usrwdkY bk&m;ausmif;udk ydwfypfcJhMuw,f/ 'grSr[kwf rD;&dIU zsufqD;Muw,f/ rMumcifrSmawmh usrwdkY v,f? jcHeJY vkyfief;awGudk odrf;,lcJhMuw,f/ tJ'Daemufawmh ..... } pum;ajymaewmudk olr[m &yfwefY vdkufygw,f/ rsufvHk;awGrdSwfjyD; OD;acgif;udk iHkYvdkuf ygw,f/ twdwfjzpf&yf tawGYtMuHKawGudk owd&pdwf [m odyfudk av;vH zdpD;aeovdkyg/ olr xyfjyD;awmh ajymcJhwJhtcgrSmawmh olr&JU toH[m 0rf;enf;aMuuGJrIeJY emusifrIawG jynfhESufaeav&JU/ uRefawmfar;cJhrdwm udkyJ tjypfwpfckvdk cHpm;&ygawmhw,f/ ]usr&JU b0uawmh jyD;qHk;oGm;ygjyD&Sif/ usr

wdkY&JU tdrfeD;em;csif;awGu usrwdkYtay:rSm tckvdkvkyf cJhwm udk r,HkMunfEkdifygbl;/ usrorD;av;eJY upm;azmf rdef;uav;&JU tazeJY olYom;awGu usrwdkY tdrfudk vmcJhMuw,f/ usr trsKd;om;eJY om;av;udk awmxJ ac:oGm;cJhw,f/ tJ'Daemuf olwdkYudk owfypfcJhMuw,f/ aoewfoHawGudk Mum;cJh&ygw,f/ -- 'dkif; 'dkfif; 'dkif; -cyfvSrf;vSrf;u ypfcwfoHawGyg/ olwdkY bmawG vkyfaew,fqdkwmudk usrwdkY odcJhw,f/ usrwdkYvnf;yJ aorSmyJvdkY xifcJhygw,f/ usru tdrfxJudk ajy; 0ifoGm;cJhjyD; vufqGJtdwfudk jrefjref ,lcJhw,f/ orD; av;uawmh ausmif;vG,ftdwfav;yJ ,lcsdef &cJhwm/ usrwdkY jrefEdkiforQ tjrefqHk; ajy;vmcJhw,f/ ta0; qHk;udk ajy;Ekdifoavmufvnf;yJ ajy;cJhMuw,f/ tJ'D aemufawmh usrwdkY tEÅ&m,fawGuae vGwfjyDvdkY ,lq &avmufwJhtcgrSm ajcusifqufavQmufcJhMuw,f/ qufjyD;awmh ajcusif avQmufcJhMuygw,f/} olr[m acwå&yfem;vdkufjyD; vltkyfMuD;zuf udk vufndSK;xdk;jycJhw,f/ trdIufyHkvdkygyJ/ uRefawmfwdkY ab;ywfywfvnf wpf0dkufu &l;oGyfaerIuawmh/ ]'Dae&mudk a&mufzdkY &ufaygif;rsm;pGm MumcJhyg w,f/ tckawmh usrwkdY bmawG MuHK&OD;r,fqdkwm rodygbl;/ usrwdkYrSm odyfvSwJh tdrfuav;wpfvHk; &SdcJh wmyg/'gayrJYtckawmhusrwdkYwJav;rSmaeae&ygw,f/ usrwdkYrSm tvkyfaumif;aumif;awGvnf; &SdcJhw,f/ pm;p&mawGvnf; zlvHk jynfhpHkcJhygw,f/ tckawmh usr wdkY tjrJwrf;udk qmavmif iwfrGwfaeMuw,f/ tjcm;vl awGu tpm;tpmawG ay;urf;zdkYudk wef;pD apmifhMu


&w,f/ usrwdkYrSm yHkrSef? aysmfp&maumif;wJh rdom;pkb0 &SdcJhwmyg/ tckawmh usreJY orD;av;yJ usefygawmh w,f/} olrwdkY&JU wkdif;jynfrSm tckvdk tvGeftrif; qdk;0g;vSwJh tjzpftysufawG jzpfysuf&wJh taMumif; &if;udk odygovm;vdkY uRefawmf ar;jref;cJhygw,f/ olr [m OD;acgif;udk cgjycJhygw,f/ ][ifhtif;? usr em;rvnfygbl;/ tJ'DvlawG [m usrwdkY rdwfaqG? oli,fcsif;awGyg/ r*FvmaqmifyGJ awGudk usrwdkY tjyeftvSef oGm;cJhMuwJholawGyg/ usr wdkY&JU uav;awG[m ausmif;twlwl wufcJhMuyg w,f/ usrwdkY twlwl &,farmcJhMuw,f/ twlwl idkaMuG; cJhMuw,f/ tJ'Daemufawmh csufjcif;qdkovdk usrwdkY&JU rdwfaqGjzpfrIeJY cspfjcif;arw氓mawG[m trkef;w&m;udk ajymif;oGm;cJhwmyg/ bmaMumihfvJ[if/ usrwdkYu bmom rwl? pum;rwlMuvdkYvm;/ t&ifwkef;u awmh 'g[m jy贸em r[kwfcJhbl;/ 'gqdk&if bmaMumihf ajymif;vJoGm;&wmvJ/ usr rodbl;/ usr b,fawmhrS em;vnfrSm r[kwfygbl;/ b,fawmhrS...} tJ'DvdkajymjyD;awmh olr[m OD;acgif;udk vuf eJY 0SufjyD; pidkawmhw,f/ ]aus;Zl;jyKjyD; ar;cGef;awG xyfrar;ygeJYawmh

aemf} uRefawmfh eHab;u toH ao;ao;av; wpfcku awmif;yefcJhw,f/ ]arar yifyef;aeygjyD} orD;av;u pum; jyefjyD;awmh ajymaecJhwm yg/ uRefawmfajzzdkY vSnfhtMunfhrSm eufarSmifaejyD; aMumuf&GUH pdk;xdwfaewJh rsuf0ef;awGudk awGY&jyefyg w,f/ ]xyfrar;awmhygbl;} uRefawmf oabm wlcJhygw,f/ jyD;awmh pum;jyefeJYtwl vltkyfMuD; xJuae wdk;a0SYvrf;&Sm&if; aemufxyf tifwmAsL; ar;zdkY xGufvmcJhygawmhw,f/ wpfrdepfavmuf MumwJhtcgrSm uRef awmf aemufjyef vSnfhMunfcJhygw,f/ trsKd;orD;MuD;eJY rdef;uav;i,fav;wdkY[m &THUxJrSm twlwl xkdifae Muav&JU/ rdef;uav;i,f[m olr ararudk vuf uav;awGeJY &pfywfxm;w,f/ cyfwif;wif;udk zufwG,fxm;ygw,f/ rdcifawGu om;orD;udk zufxm;wJhyHkrsKd;/ ppfyGJawG[m ajymif;vJjcif;awGudk o,f aqmifvmwwfygw,f/ wpfcgwpfavrSmawmh uav; i,fawG[m vlMuD;awGvdkrsKd; jyKrl vkyfaqmifMu&awmh w,f/ tif;.. vlMuD;awGuvnf;yJ uav;i,fav;awG jyefjzpfoGm;wwfMuw,f/

]]...wpfrdepfavmufMumwJhtcgrSmuRefawmfaemufjyefvSnfhMunfhcJhygw,f/

trsKd;orD;MuD;eJY rdef;uav; i,fav;wdkY[m &TUH xJrSm twlwl xkdifaeMuav&JU/ rdef;uav;i,f[m olr ararudk vufuav;awGeJY &pfywfxm;w,f/ cyfwif;wif;udk zufwG,fxm;ygw,f/ rdcifawGu om;orD;udk zufxm;wJh yHkrsKd;/ ppfyGJawG[m ajymif;vJjcif;awGudk o,f aqmifvmwwfygw,f/ wcgwavrSm awmh uav;i,fawG[m vlMuD;awGvdkrsKd; jyKrl vkyfaqmifMu&awmhw,f/ tif;... vlMuD;awGu vnf;yJ uav;i,fav;awG jyefjzpfoGm;wwfMuw,f/

202

}}


urÇm (2) qmzD 'dkif,m&D rwfv 17 &uf usr&JU 'dkif,m&Dav;rSm pmpa&; cJhwm[m tckqdk&if wpf ESpfwdwd jynfhcJhygjyD/ t&mrsm;pGm [mvnf; ajymif;vJcJh ygw,f/ tck qdk usr[m vef'efjrdKUrSm aexkdifae ygw,f/ tJ'gudk usr rkef;wD;vdkY aewm/ vlwdkif;[m tvsifpvdk jzpf aeMu w,f/ acwåavmuf &yfem;jyD; jyHK;jyzdkYudk b,fawmhrS tcsdef r&Sd Mu&Smbl;/ usrvdkrsKd; rdef;uav; i,fav;wpfOD;udk owdjyKrdzdkY qdkwm ydkjyD;awmhudk tcsdefr&SdMubl;/ avqdyfrSmwkef;u usr wdkY[m 'DrSm a&mufvmMuwm uH aumif;Muw,fvdkY pum;jyefu ajym cJhygw,f/ usrwdkY wdkfif;jynfrSm tajc taeawG ydkaumif;vmwJh tcsdef txd 'DrSm acwåavmuf aexdkifcGifh ay;zkYdudk jAdwdoQtpdk;&u qHk;jzwfcJh ygw,f/ 'Dajr[m usrwdkYtwGuf acwåcdkem;&m tdrfvdkYvnf; olru ajymcJhygao;w,f/ tdrfwJhvm;/ 'Dae&mrSm usr udk,fhtdrfvdkY b,fvdk cHpm;Ekdif rSmvJ/ usr&JU opfawmu b,frSm vJ/ jrpfua&m/ usr&JU awmifwef; MuD;awGu b,frSmvJ/ opfyifawG ay:rSm aysmfaysmf&Tif&TifeJY oDcsif;qdk aewJh iSufvSvSav;awGvnf; r&Sd bl;/ npfywfaewJh cdkiSuf rJrJwl;wl; awGyJ taqmuftOD tjrihfMuD; awGay:rSm xkdifaeMuwm/ ysif;&d av;wGJ aeMuwJhyHk/

usr[m 'Dae&mudk rvmcsifcJhygbl;/ usr tdrfjyefcsifvdkufwm/ tifrwef aMumufp&maumif;wJh 'ku©onf pcef;xJrSmaexkdifcJh&pOfwkef;uav usr tjrJwrf;vdkvdk &Gmuav;udk tdyfrufw,f/ tdyfpufjcif;[m usr&JU xGufayguf wpfck jzpfvmcJh ygw,f/ bmjzpfvdkYvJqkdawmh usr&JU tdyfrufawGu tjyifzuf wu,fh avmuxuf ydk vSy aecJhw,fav/ usr pOf;pm;cJhwmu 'Dvdk/ tdrf taMumif;udk trsm;MuD;? trsm;MuD; tdyfrufruf vdkufr,fqdk&if trSef wu,f jzpfvmrSmyJvdkY/ 'gayrJY usr rSm;cJhygw,f/ tck 'Dae&muom vufawGYb0 trSef/ usrwdkY wkdif;jynfu tjcm;vlawG trsm;MuD; eJY a&mjyD; [dkw,f wpfckrSm ae ae&wm/ bmbJjzpfjzpfyg/ tck awmh tdyfzdkYtwGuf tdyfcef;tppf wpfcef; tenf;qHk; &SdaejyDyJ/ arar eJY twlwl tdyf&wmaygY/ usrwdkY twlwl &SdaeMuzdkY vdktyfvSygw,f/ 'gayrJY xl;qef;aewmuawmh usr tck tdyfvdkY vHk;0udk r&wmyg/ npOf nwkdif; usr rsufvHk; ydwfvdkufwJh tcgwdkif;rSm 'ku©onf pcef;udk jyef

a&mufoGm;ovdk cHpm;ae&wm/ teHY toufawG? qlnHoHawG usr OD;acgif;xJudk jyefa&mufa&muf vm a&m/ tJ'Dpcef;rSm aewkef;uawmh usr ta0;udk pdwful; xGufajy; EdkfifcJhw,f/ 'gayrJY wu,f pGefYcGg vmjyefawmh tck nzufawGrSm o&J ajcmufcH&ovdk vmvmvnfae avawmh usr Edk;aeawmhw,f/ usr&JU tdyfrufqdk;awG taMumif;udk ararhudk ajymjycsif w,f/ 'gayrJY tck arar cHpm; ae&wmxuf ydkjyD;awmh qdk;0g;oGm; rSmudkvnf; usr rvdkvm;jyefbl;/ usreJY rwlwmuawmh nzuf awGrSmom ararrSm jidrf;at;cGihf &wmyg/ aeYzufawGqdk xkdifcHkay: xkdifjyD; idkaMuG; aewwfwm/ usr *&kpdkufzdkY MudK;pm;wmyg/ 'gayrJY tjcm; wpfOD;OD;u usrudk *&kpdkuf apcsif vdkufwm/ usr&JU tudk a*s;u *&kpkdufygr,fvdkY ajymcJhzl;w,f/ ol usrqDu b,fawmhrS xGufroGm; bl;vdkYvnf; ajymzl;w,f/ ol uwd ay;cJhygw,f/ rwfv 20 &uf 'DaeY[m ausmif;topf 203


rSm usr yxrqHk; ausmif; pwuf wJhaeYyg/ vlwdkif;u usrudk MunfhaeMuwm/ &if;ESD; azmfa&GwJh tMunfh rsKd;awmh r[kwfMuygbl;/ rdef;uav; ESpfa,muf avmufuawmh usrudk jyHK;jy cJhw,fvdkY xifygw,f/ 'gayrJY olwdkYu usr&JU qif yHk vG,ftdyfudk &,farm ae cJhMuwm/ upm;p&mwpfckvdkY olwdkY xifMuyHkyJ/ 'gayrJY olwdkY em;vnfrSm r[kwfygbl;/ uav; qefw,f qdkwmudk usrodygw,f/ vG,ftdyfuav;u usr tdrfudk trSwfw& jzpfapwmyg/ jyD;awmh usru tjrJwrf; twlwl o,foGm;rSm/ uav;tcsKdUu usreJY pum;ajymMunfhzdkY MudK; pm;Muygw,f/ olwdkY bmajymaew,f qdkwmudk usr em;rvnf EdkifcJhygbl;/ t*Fvdyfpum;[m xl;qef;wJh pum;wckyg/em;rvnfwJh*Dwudkem;axmifae&ovdyk J/ q&muawmh oabmaumif;yHk&ygw,f/ olajymwmudk vnf; usru em;rvnfcJhyg/ rMumcPqdkovdk q&m [m pum;ajymaewmudk &yfvdkufjyD; ar;wJh ar;cGef;udk usrudk ajzapcsifwJhyHkpHeJY Munhfwwfw,f/ ar;cGef;u bmrSef;udk rodawmh usru b,fvdk tajz jyefay; &rSm vJ/ 'gayrJY usrudkyJ MunfhjyD;awmh vufndK;nTef jyae awmhw,f/ 'geJY usruvnf; jyefjyD;awmh vufndK;xdk; vdkufygw,f/ tm;vHk;0dkif;&DMua&m/ pmoifcef;xJrSm aemufqHk;tMudrf &,farm oHawG Mum;cJhwkef;uawmh aysmfp&m taumif;om;/ 'guawmh rwlwJh &,foHawGyg/ tawmfhudkvnf; qdk;0g;cJh wm/ usr xGufajy;jyD; idkcs vdkfufcsifaecJhwmyg/ 'gayrJY usr rvkyfcJhygbl;/ usr tJ'DvdkrsKd; rvkyfawmhbl;/ usr &Gmu xGufvmuwnf;u ridkawmhbl;/ usr&JU azazeJYJ tudkwdkYtwGuf usr ridkcJhbl;/ 'gaMumihf ausmif;u tawmfrdkufrJvSwJh csmwdwfav;awGaMumihfawmh usr vHk;0ridkEdkifbl;/

qmzD\ q&mrS ausmif;tkyfxH rSwfcsufpm {jyDv 5 &uf qmzDeJY ywfoufjyD; uRefawmf aemufxyf rSwfcsufwpfck q&mMuD;xH xyfydkYay;ygw,f/ tckxdudk olr[m raysmfwm awGY&ygw,f/ twef;xJrSm tjcm; ausmif;om;awGeJYvnf; ra&mbl;/ olr&JU wdk;wufrIEIef; aES;auG;r,fqdkwmudkawmh uRefawmfodygw,f/ 'gay rJY olr[m vHk;0udk wdk;wuf rvmwmyg/ wu,fawmh ydk vdkYawmifrS qdk;vmw,f/ Oyrmjy&&if jyD;cJhwJh tywfu olr&JU ausmif;vG,ftdyfudk oGm;udkifwJh ausmif;ol aemufwpfa,mufudk xdk;vdkufjyefygw,f/ olrtwGuf usaemf tawmfhudk pdk;&drfwmeJY q&mMuD;qD today;jcif; jzpfygw,f/ 'ku©onf ulnDa&; tzGJYtpnf; tcsKdUudk q&m MuD; qufoG,fxm;jyD; tajz apmihfaewkef;qdkwmudk uRefawmfodygw,f/ uRefawmfwdkY apmihfaewkef;rSm qmzDtwGuf t*Fvdyfpm tydkcsdef wufEdkfifzdkY pDpOf ay;&ifaumif;r,fvdkY uRefawmf xifygw,f/ q&mMuD; b,fvdk xifygovJcifAsm/ olr&JU t*Fvdyfpm wkd;wufvmcJh&ifh oli,fcsif;topfawG &jyD;awmh 'DrSm udk,fhtdrfvdkrsKd; aysmfvmvdrfhr,fvdkY uRefawmf ,HkMunhfygw,f/ *sufba&mif;

204


{jyDv 12 &uf 'Dreufawmh ararhudk ][ufyDbmha';} EIwfqufjyD; arG;aeY u'fwpfck vufaqmifay;cJhw,f/ araruawmh pdwf0ifpm;yHk r&bl;/ ararhtwGuf pdk;&drfvdkufwm/ tajc tae rwdk;wufvmbl;/ q&m0ef uawmh ararhudk aq;awG trsm; MuD; ay;ygw,f/ 'gayrJY aq;awGu ararudk wpfcsdefvHk;udk tdfyfatmif vkyfaewmyJ/ tdyfaysmfraewJh tcgrSm awmh idkfaejyefw,f/ tm;vHk; tqif ajyoGm;rSmygvdkY usru tm;ay; pum; wpfcsdefvHk; ajymayr,fh 'Dvdk jzpfr,fvdkYvnf; rxifjyefbl;/ usrudk,fwdkifvnf; wpf cgwpf&HrSm idkypfvdkufcsifw,f/ 'gay rJY usru cHEkdif&nf&SdrS jzpfrSm/ usr om pidkvdkufvdkYuawmh usr &yf awmhrSm r[kwfbl;vdkYvnf; pdk;&drfrd ygw,f/ {jyDv 30 &uf &yfuGufxJu vlrIa&; XmewpfckrSm wpfywfudk oHk;&uf usr txl;twef;awG pjyD;awmh oGm;wufygw,f/ tjcm;aom rwlwJh EdkfifiHawGu uav;awGeJY twl usr t*Fvdyfpmudk avhvm &w,f/ usrwdkY wpfa,mufrS t*Fvdyfpm aumif;aumif; rajym wwfMubl;/ 'gayrJY usrwdkY tcsif; csif; ulnDay;Muygw,f/ usr&JU t*Fvdyfpm q&mr u tifrwef oabmaumif;wJh trsKd;orD; wpfOD;yg/ MuifemwwfjyD; pdwfvnf; &Snfwm/ usrwdkY b,fvdk rSefrSefuefuefeJY ajymqdk qufqH

&rvJqdkwm tjrJ wrf; odxm;wJhol/ olr[m usr udk,fhudk,fudk ,HkMunf rI &SdapwJhtwGuf jrefjref qefqefudk avhvmjzpfygw,f/ ausmif;om;wdkif;vnf;yJ tjyif;txef MudK;pm;Muygw,f/ usrwdkY tm;vHk;[m rwlwJh pum; awG ajymMuvdkYvnf; xifygw,f/ 'gaMumihfrdkvdkY t*Fvdyfpm rajym&if usrwdkY tcsif;csif; odcGihf&MurSm r[kwfvkdY/ wpfcgwpfavawmh vnf; usrwdkY wpfa,mufeJY wpf a,muf em;vnfzdkYtwGuf pum; ajymp&mudk rvdktyfygbl;aemf/ usr wdkY tm;vHk;rSm cg;oD;vSwJh tawGY tMuHKawG udk,fpDeJYyg/ usrwdkY&JU rsufvHk;awGxJrSm awGYEkdifw,fav/ [kwfygw,f/ usrwdkY&JU rsufvHk;awG [m usrwdkY&JU toHawGxuf ydkus,f avmifygw,f/ arv 4 &uf arar enf;enf; ydkae aumif;vmw,fvdkY xifygw,f/ 'gayrJY tawmfhudk tdyfwkef;yg/ wpf cgwpfav Edk;wJhtcgrSm usr b,fol vJqdkwmudk rodwwfjyefbl;/ arar aomufwJh aq;awGaMumihf tJ'Dvdk

jzpf&wmvdkY usrawmh xifwmyJ/ usr t&rf;udk pdk;&drfaeygw,f/ olr &JU urÇm usOf;usOf;av;xJrSmyJ aysmufqHk;aerSmudk pdk;&drfrdw,f/ usr vufvSrf; rrDEdkifwJh urÇm/ usr[m xl;qef;vSwJh wkdif;jynfxJrSm ae&wm/ xl;qef;wJh bmompum;udk ajymae&w,f/ tckawmh vlpdrf; wpfa,mufeJY vnf;yJ twlwlae&ovdk cHpm;& w,f/ olr[m uav;av; jyefjzpfoGm;jyD; usruawmh tar wpfa,mufvdkY jzpfaeawmhw,f/ 'g rw&m;bl;/ usruom uav;av; jyefjzpfcsifw,f/ arv 12 &uf 'DaeYawmh usrwdkY t*Fvdyfpm twef;udk a,musfm; av; topfwpfa,muf vmwuf w,f/ olemrnfu z&uf'Dyg/ 'Dwkdif;jynfudk olYzmomvmcJhwmwJh/ tjcm;uav;awG trsm;MuD;&SdwJh tdrfwpfvHk;rSm olaew,f/ 'DrSm olY rdom;pk wpfa,mufrSudk vHk;0 r&Sd bl;wJh/ olYudk apmihfa&SmufwJh vlMuD; awGawmh tdrfrSm &Sdw,fvdkY ajym w,f/ 'gayrJY rdbawG&SdwmeJY rwl

]]usrudk,fwdkifvnf;wpfcgwpf&HrSmidkypfvdkufcsifw,f/ 'gay rJY usru cHEkdif&nf&SdrS jzpfrSm/ usr om pidkvdkufvdkYuawmh usr &yf awmhrSm r[kwfbl;vdkYvnf; pdk;&drfrd ygw,f/

}} 205


bl;av/ [kwfvm;/ usrtwGuf tajctaeawG tawmfudk qdk;vS w,fvdkY xifygw,f/ 'gayrJY usr rSmu arar &Sdaeao;wm/ arar aeraumif; jzpfaewm usr odyg w,f/ 'gayrJY usr&JU tarygyJ/ 'Dudk pa&mufuwnf;u tjcm; wpf a,mufa,mufxuf ydk uHaumif; ygvm;vkYd cHpm;rdw,f/ z&uf'D[m usrxuf toufMuD;olyg/ 'gayrJY oleJYu tqifajyvdkufwmvdkY cHpm;rd yg w,f/ oluvnf; usrvdkyJ cHpm; &w,fvdkY ajymw,f/ t*Fvdyfvdk ajym&wm jzpfayr,hfvnf; wpf a,mufa,mufeJY pum; ajymazmf &Sdaewm odyfaumif;wmyJ/ ZGefv 5 &uf z&uf'D[m wpfOD;wnf; omjzpfayr,fh tcifqHk; oli,fcsif; vkdeJY? tudkwpfa,mufvdkyg jzpfae awmhw,f/ Zdk;eJY usrajymMuovdk awmhvnf; tusÐ t0wftxnf taMumif;? rdwfuyf taMumif; ajymvdkYawmh r&bl;qdkwm &Sif;yg w,f/ tudk a*s;eJYvnf; b,fawmhrS wlrSmawmh r[kwfygbl;/ 'gayrJY a*s;u usrudk [moajymovdkrsKd;? *&kpdkufovdkrsKd;awmholvkyfygw,f/ usr&JU t*Fvdyf pum;ajym av,l avodrf;u tawmfMuD;udk qdk;w,f vdkY olu ajymawmh usruvnf; ol[m pmvHk;aygif;awG t&rf;rSm;wJh olvdkY jyefajymypf vdkufw,f/ z&uf'DeJY twlwl &Sdae&if usr[m uav;av;wpfa,mufvdk jyefjzpf oGm;w,f/ tJ'DvdkrsKd; rcHpm;cJh&wm MumvSygjyD/ 206

'gayrJY ol[m usr&JU qifvG,ftdyfuav;eJY ywfouf vdkY &dkif;&dkif;pdkif;pdkif; rajymygbl;/ usr twGuf b,favmuf ta&;ygw,f qdkwmudk odvdkYygyJ/ tmz&du qif av; jzpfw,fqdkwmudk olcsufjcif; udk odcJhwmav/ em;&GufawGu tMuD;MuD;&SdaevdkY/ wpfcgwpfavrSm olwdkY &Gmem;rSm tJ'DqifawGudk awGY cJhzl;aMumif; olu ajymjyygw,f/ tm;yg;yg;/ usrwdkY &Gmuav;udk vnf; qifawG vmvnfcJh&if odyf aumif;rSmyJaemf/ usr&JU tawG;awGudk z&uf'DeJY a0rQvdkYvnf;&w,f/ olu em;vnfay;wwfyHk &ygw,f/ pma&; q&mwpfa,mufjzpfvmzdkY usr&JU tdyfrufawGudk ajymjycJhjyD;jyD/ olu vnf; abmvHk;orm;wpfOD; jzpfcsif wJh ol&JU tdyfrufudk a0rQcJhygw,f/ usr[m abmvHk;eJY ywfoufvdkY tawmfuav; odxm;wmudk ol tHhMoaeav&JU/ i,fi,fwkef;u usr avhvmxm;cJh&wm jzpfaMumif; ajymjyvdkufygw,f/ 'grSr[kwf&if a*s;eJYu ajymp&m pum;udk&SdrSm r[kwfbl;av/ 'DaeYvnf rSm ol abmvHk; upm; wmudk apmihfMunfhzdkY zdwfac:cJhygw,f/ ol aumif;aumif; upm; wwfaMumif;udk ajymcJh wmyg/ 'gayrJY ol[m tawmfhudk uRrf;usif wJholyg/olt&rf; awmf aMumif; usru 'DvdkyJ ajymcJhw,f/ ][kwfw,f?

uRefawmfodwmaygY/} oljyefajzcJh wm/ ]uRefawmfu qlygpwm;av/} olt&rf;yJ &,fp&m aumif;w,fvdkY xifyHk&w,f/ ZGefv 11 &uf usr aemufxyf qkwpfck &jyefjyD/..... t*Fvyd pf mtwGuw f J/h wu,fawmh usrwdkY tm;vHk; qk wpfckpD &Muwm yg/ t*Fvdyf tbd"gef wpftkyfpD/ rwlwJh pGrf;&nfawG twGufyg/ ]taumif;qHk; av,lavodrf;qk} udk usru &cJhwmyg/ z&uf'Duawmh ]taumif;qHk; pmvHk;aygif;qk} udk &cJh w,f/ usrwdkY tawmrowf &,farm aecJhMuygw,f/ bmjzpf vdkYvJqdkwmudkq&mrurodayr,hf vnf; usrwdkYeJY twlwl vkdufyg &,farmcJhygw,f/ ararudk tbd"gefpmtkyf jyzdkYtwGuf tdrfudk tajy;uav; jyefvmcJhw,f/ 'gayrJY araru awmh cgwdkif;vdk tdyf&mxJrSmyg/ pdwf 0ifpm;yHkay: zdkY olr MudK;pm;cJhayr,fh tdyfyJtdyfcsif aejyefawmhw,f/ oem;p&m arar&,f/ usr&wJh


qku ararudkvnf; aysmf&TifaprSmyJ vdkY xifxm;cJhwm/ t&ifESpfu pma&;wJhqk &cJhwkef;uvdkrsKd;/ tJ'D wkef;ursm; arar pdwfvIyf&Sm; aevdkuf wmav/ 'gayrJY tcktcgrSm awmh ....... / [ihftif;? [ihftif;/ usr 'Dvdkvkyfvdkr&bl;/ usr twdwfrSm aeaevdkYawmh rjzpfbl;/ twdwfudk owd&zdkY t&rf; ta&;MuD;w,f vdkY awmh q&mru ajymygw,f/ 'gayrJY tJ'DrSm aevdkYawmh rjzpfbl;wJh/ twdwfudk tjcm;urÇmwpfck tae eJY &Ijrif&r,fwJh/ --]raeYu urÇm}/ ]-raeYu urÇmudk oGm; vnf Ekdifygw,f -} olrajymcJhwm yg/ ]tjrJwrf; tJ'Dudk oGm;vnfEkdif wmyg/ wcgwavrSmawmh aysmfp&m tvnftywf c&D;aumif;jzpfr,f/ wcgwavrSmawmh 0rf;enf;p&m jzpfr,f/ wu,fvdkY 0rf;enf; ae&if awmh ]'DaeYurÇm} udk jyefvmoihf w,f/ tJ'Dtcg 'DrSm rif; MuHK&wJh txJu aumif;wJh wpfck ESpfck avmufudk pOf;pm; Munfhvdkufprf;yg/ q&mru tJ'gawGudk ]aysmfp&m tawG;rsm;} vdkY trnfwyfw,f/ wu,fvdkYrsm; ]aysmfp&m tawG;} uvnf; vHk;0 pOf;pm;vdkY r&bl;qdk&if ]reufjzef urÇm} udk oGm;vnfywf oihfw,fvdkYvnf; olru tMuHay; ao;w,f/ tJ'DrSm vkyfcsifwm awGudk vkyfzdkY tdyfruf rufvdkY &Edkfif w,fwJh/ usr[m pma&;q&mr wpfOD;qdkwmudk q&mr odygw,f/ usr&JU 'dkif,m&Dav; taMumif;udk ajymjyjzpfw,f/ 'geJY olru ]aysmf p&mtawG;} awGaum? 0rf;enf;p&m

]]

[ihftif;? [ihftif;/ usr 'Dvdkvkyfvdkr&bl;/ usr twdwfrSm aeaevdkYawmhrjzpfbl;/twdwfudkowd&zdkYt&rf;ta&;MuD;w,fvdkY awmh q&mru ajymygw,f/ 'gayrJY tJ'DrSm aevdkYawmh rjzpfbl;wJh/ twdwfudk tjcm;urÇmwpfck tae eJY &Ijrif&r,fwJh/ --]raeYu urÇm}/

awGudkyg a&;rSwf xm;oihfw,fvdkY ajymcJhygw,f/ 'gqdk&if 'DaeY usr aysmf p&maumif;wJh t&m ESpfckudk pOf;pm; vdkY&jyDaygYaemf/ usr&JU qkeJY z&uf'D&JU qk/ &,fvdkuf&wm tlawmifemyg&JU/ 0dk;../ tJ'g 3 ck ajrmufyJ aygY/ Zlvdkif 8 &uf aemuftywfrSm z&uf'D&JU arG;aeY&Sdygw,f/ ol bmvkyfrvJ vdkY usr ar;Munfhrdw,f/ ]bmrSrvkyfygbl;} olujyef ajz cJhw,f/ ]rdom;pkrSr&Sdwm/ rwlbl;} ol 0rf;enf;aewmudk usr rawGYcsifbl;/ 'geJY arG;aeY aeYvnfrSm usreJY ararwdkYeJY twl wl &SdaeEdkfifzdkYudk csufjcif;yJ zdwfac: vdkufygw,f/ tpawmh olzufu odyf raocsmcJhbl;/ aemufqHk;awm hvnf; oabmwlcJhygw,f/ ]uRef awmfwdkY bmvkyfMurvJ} olu ar;cJh ao;w,f/ tJ'gu usr rpOf;pm;xm; &ao;bl;av/ ol aysmf&Tifr,fvdkYyJ usr awG;w,f/ arar vnf; aysmfr,faygY/ b,fol ajymEdkifrSmvJ/

}}

Zlvdkif 9 &uf z&uf'D&JU arG;aeY t aMumif; ararudk ajymjycJhw,f/ 'gayrJY araru cgwdkif;xufawmifrS ydkjyD;awmh 0rf;enf;oGm;ovdkyJ/ usr pdwfysufvdkuf&wm/ ydkaumif;zdkY t wGuf usruawmh MudK;pm;cJh&wm/ 'gayrJY cgwkdif;vdkyJ tajctaeawG ydkqdk;atmif vkyfvdkufovdkjzpfjyD/ 'gayrJY em&D enf;enf; MumwJh tcgrSmawmh arar[m pm&Gufp wpfckrSm pm&if;awG a&;rSwf aewm owdxm;rdw,f/ ]wdkY udwfrkefYwpfvHk; vdk w,faemf} arar ajymcJhwmyg/ ]tom;n§yfaygifrkefYawGvnf; vdk w,f/ aw;oDcsif;vnf; vdkw,f/ atmf ... qmzDa&/ orD;&JU t*Fvdyfpm q&mrudkvnf; ajymMunfhyguG,f/ &yfuGufxJu vlrIa&;Xme ae&mudk ararwdkY toHk;jyKvdkY &Ekdkifrvm;vdkY/} usrr,HkMunfEkdifavmuf atmifygyJ/ arar[m wu,fhudk pdwftm; wufMuGaeovdkygvm;/ ]rESpfu arar twGuf tHhtm;oihfp&m arG;aeYyGJav;udk orD; rSwfrd&JUvm;} araru ar;jyef ygw,f/ ]orD;wdkYaMumihf ararrSm 207


aysmfvdkuf&wm/ tif;... tck 'DrSmu z&uf'DtwGuf vkyfay;r,fhol wpf a,mufrS r&Sdbl;aemf/ tJ'gaMumihf ararwdkYu ol&JU rdom;pk jzpfay; &r,f/ ararh arG;aeYwkef;uvdk olYtwGuf aysmfp&marG;aeYyGJav;udk zefwD;ay;&r,f/} arar[m usrudk tm;& yg; & zufxm;vdkufjyD; ajymjyaecJh ygw,f/ ]orD;av; qmzD&,f/ ararhudk jyKpk apmihfa&Smufwm aus;Zl;yguG,f/ orD;u odyfudk MuHhMuHh cHEdkifwmyJ/ 'gayrJY tckawmh arar[m tar taeeJY aemufxyf wpfcg jyefpjyD; orD;udk *&kpdkufzdkY tcsdefusygjyDuG,f/} 'DaeYtwGufawmh ]aysmf p&mtawG;} wpfcku vHkavmuf oGm; ygjyD/ usr ararudk jyef& vdkufygjyD/ Zlvdkif 15 &uf z&uf'D arG;aeYyg/ tifr wef aysmfp&maumif;wJh aeYav;aygY/ usr olYudk oGm;ac:awmh olYpdwf vIyf&Sm; aevdkufwm/ ]uRefawmfhtwGuf bm 0,fvmcJhvJ} olu aemufawmuff awmuf ar;w,f/ ][ifhtif;.../ bmrS ryg bl;/} usru 0rf;enf;aewJhyHkudk MudK;pm;vkyfjyD; jyefajz vdkufw,f/ ]qmzD&,f.../ rawmif; yefygeJYuG,f/} ol jyefajymvdkufwm yg/ ]rif;rSmu ydkufqHrS r&Sdwm/} ]usru bmrSudk r0,fcJh wmyg/ 'gayrJY usr 'gudk ay;r,f/} usr &,farmvdkufjyD; usr&JU qif vG,f tdyfuav;udk ay;vdkufw,f/ tpawmh ol tJ'gudk vufrcHcsif cJhygbl;/ 208

]'gayrJY tJ'gudk rif;&JU wkdif;jynfuae ,lvmcJh&wmav/ rif;twGuf b,favmuf t"dyÜg,f &SdovJqdkwm uRefawmfodygw,f/} olu ajymcJhwmyg/ ]z&uf'D&JU wkdif;jynfudk vnf; trSwf& p&mav;yg/ tJ'g aMumihf tJ'gudk z&uf'DqDrSm &Sdap csifw,f} usr jyefajzcJhygw,f/ olYtaeeJYvG,ftdyfuav; udk toHk;jyKzdkY usr rarQmfvifhygbl;/ tJ'DvdkrsKd; vufaqmif r[kwfyg/ qifyHkpHeJY vG,ftdyfuav; wpfvHk;rQ om r[kwfbl; qdkwmudkvnf; olod ygw,f/ tJ'Dxufudk t"dyÜg,fawG trsm;MuD; &Sdygw,f/ 'gudk em;vnf wm 'DurÇmMuD;rSm ol wpfa,mufxJ &SdEkdifw,fvdkY usr pOf;pm;rdw,f/ usrxufvnf; tJ'gukd olu ydkvdk Y tyfwJhvlyg/ 'DrSmu usrrSm arar &Sdw,f/ 'gayrJY olYararu [dk; ta0; MuD;rSm/ &if;ESD;vSwJh wdwfqdwfrIeJY usrwdkY &yf&Gm vlrIa&;Xme0if;udk vrf;avQmuf vmcJhMuw,f/ tJ'D ae&mudka&mufawmh arar[m tjyHK;yef;MuD;qifvdkY usrwdkYqDudk tajy;uav; vmMudKcJhygw,f/ ]aysmf&Tifp&m arG;aeY r*Fvmyg? om; z&uf'D} arar EIwfqufvdkufwm yg/ a[mvfcef;rus,fxJudk arar[m OD;aqmif ac:oGm;cJhyg w,f/ vlawG tjynfhudk &Sdaeawmh wm/ pm;yGJawGay:rSmu pm;p&m? aomufp&mawGeJY/ xdkifcHkwpfvHk; ay:rSmvnf; vufaqmifawG yHkvdkY/ pum;wpfvHk;rSudk rajym EdkfifbJ z&uf'D[m ol&JU ab;ywfywf vnfudk tMumMuD; MunfhaecJhyg

w,f/ ol[m ararhudk wpfckck wD;wdk; ajymvdkufygw,f/ aemuf awmh olY&JU ykcHk;awG wqwfqwf wkefaeawmhw,f/ [ifhtif;? usr tJ'gudk arQmfvifhxm;wm r[kwfyg bl;/ ol idkaew,fav/ csufjcif;yJ arar[m olYr&JU vufarmif;xJudk z&uf'Dudk xnfhjyD; wif;wif; usyf usyf axG;ayGY zufxm;ygw,f/ tudk a*s;udk zufxm;aeustwkdif;yJ/ tMumMuD; olwdkY ESpfa,muf tJ'Dvdk &SdaecJhw,f/ ararvnf;yJ idkfaewm udk awGYvdkuf&awmh usr[m ydkvdkY awmif pdk;&drf aerdw,f/ wu,fqdk 'Dvdk arG;aeYyGJrsKd; rvkyfcJhoifhbl;vdkY vnf; pOf;pm;aerdw,f/ 'gayrJY wpfa,muf a,mufu aysmfp&m aumif;wJh aw;oGm;av;udk zGihfvkdufwJh tcgrSm awmh tm;vHk;[m atmf[pfMuawmh w,f/ ]aysmfp&m arG;aeY r*Fvmyg}/ arar[m olr&JU vufudkify0geJY z&uf'D&JU rsuf&nfawGudk okwfay; vdkufjyD; ol&JU qHyifawGudk zGzGav; oyfay;jyD; jyHK;jycJhygw,f/ ]idkwmawG &yfvdkufzdkY tcsed f usjy?D wdv Yk nf;aysmMf u&atmif aemf} olr ajymcJhwmyg/ Z,Edkif a&SUvqufvufzwf&Iyg&ef/




Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.