DURF TE VRAGEN

Professor Dr. Herman Depypere is als gynaecoloog gespecialiseerd in borstkanker en menopauze in het UZ Gent en auteur van Menopauze: alle vragen beantwoord en Menopauze menostart. Als voorzitter van de Belgische Vereniging voor Menopauze schept hij klaarheid. Tekst Lut Geypens

Nog even kort: wat is de menopauze precies?

“De menopauze start wanneer de eierstokken stoppen met werken en geen vrouwelijk geslachtshormoon meer aanmaken. Zolang er eicellen zijn, produceren de eierstokken oestrogeen en progesteron. Is de voorraad eicellen op, dan stopt deze productie en is de vrouw onvruchtbaar en belandt ze in haar menopauze. Men denkt vaak dat dit een periode van enkele jaren is, terwijl het een blijvende toestand is. Het is geen pauze, wel een definitieve stop. Het stilvallen van de oestrogeenproductie heeft een enorme impact op het hele lichaam.”

Welke klachten kunnen optreden?

“De lijst is erg lang. De meest voelbare klachten zijn warmteopwellingen, slecht slapen, spierpijn, gewichtstoename, depressieve neigingen. Daarnaast: vermoeidheid, dunner wordende huid, verminderd libido en vaginale droogte. Gelukkig heeft niet iedereen last van al deze klachten. De intensiteit verschilt erg van persoon tot persoon. Het gebrek aan oestrogeen kan ook ongemerkt zorgen voor een verhoogd risico op osteoporose, hart- en vaatziekten, hoge bloeddruk en cholesterol en dementie. Kortom, een versnelling van het verouderingsproces. Als zorgverlener zet ik me in om deze levensfase zo kwaliteitsvol mogelijk te maken met de middelen die we ter beschikking hebben.”

Welke zijn dat?

“Om te beginnen is een gezonde levenswijze erg belangrijk. Een evenwichtige voeding, genoeg bewegen, weinig alcohol en zeker niet roken. Toch volstaat dit voor een groot aantal vrouwen niet. In dat geval kan het toedienen van vrouwelijke geslachtshormonen wel helpen. Ook zogenaamde verborgen aandoeningen als osteoporose en hart- en bloedvatenklachten kunnen er baat bij hebben.”

Het hoge woord is eruit: hormonen.

“Hormonen zouden al lang geen issue meer mogen zijn. De algemene opvattingen over en weerstand tegen hormonen werden helaas te lang beïnvloed door inmiddels achterhaalde studies. Zo werd destijds een mogelijk verhoogd risico op borstkanker bij het toedienen van hormonen sterk overdreven. De latere studies die dat tegenspreken, haalden niet of amper de media. Waarmee ik geen pleidooi wil houden voor hormonen, mijn uitgangspunt is dat wie klachten heeft, geholpen moet worden. Als hormonen de beste of enige manier zijn, dan mogen we daar niet voor terugdeinzen. Daarover bestaat wereldwijd een consensus in wetenschappelijke kringen. ”

Het is onnatuurlijk, zullen sommigen aanvoeren.

“Ach, wat is natuurlijk? Dat wij zo lang leven, is ook niet natuurlijk en danken we vooral aan de verbeterde gezondheidszorg. De hormonen van vandaag zijn meestal bio-identieke hormonen, met dezelfde chemische samenstelling als de eigen hormonen. Ze zijn doorgaans lager gedoseerd dan vroeger. Na 60 jaar ervaring weten we welke goed zijn. Kennis blijft ook evolueren. Zoals het er nu uit ziet, kunnen we over een jaar of twee voor elke vrouw een profiel op maat opmaken aan de hand van klachten, bloedtesten en risicofactoren, waarbij zij de meest aangewezen individuele behandeling krijgt. Gelukkig concentreert het onderzoek zich niet enkel op hormonen. Er worden ook nieuwe medicijnen getest die direct inwerken op de temperatuurregeling in de hersenen.”

Staat er een limiet op de periode waarin je menopauzeklachten kan hebben?

“Helaas niet. Bijna een kwart van de vrouwen ondervindt geen klachten, andere gedurende enkele jaren. Maar zo’n 20 procent heeft blijvende klachten. Dan is er geen bezwaar om hormonen te blijven nemen. Mijn moeder is 88 en neemt ze nog steeds. Waarom niet? Mijn vader is 98 en heeft nog zijn eigen hormonen. Wel wil ik benadrukken dat hormonen geen vrijgeleide mogen zijn om ongezond te leven. Het is een en-enverhaal. Overgewicht verdubbelt de kans op borstkanker en bloed- en vaatziekten. Een recente studie wijst uit dat meisjes die roken tussen hun 12 à 13 jaar en hun eerste zwangerschap later 80 procent meer kans op borstkanker hebben. Een gezonde levenswijze blijft uiterst belangrijk.”

Is deze visie doorgedrongen in de brede medische wereld?

“Bij klachten wordt te weinig het verband gelegd met de menopauze. Zo krijg je vaak medicijnen die de oorzaak niet aanpakken. Er is ook nog te veel angst voor hormonen, terwijl ze de levenskwaliteit erg kunnen verhogen. Veel huisartsen en gynaecologen geloven de achterhaalde studies nog over de relatie tussen borstkanker en hormonen. Vrouwen staan voor een nieuwe levensfase waar ze iets moois van kunnen maken, maar moeten wel gewapend zijn. Vergelijk het met een wielerwedstrijd: als je concurrent een koersfiets heeft en jij een stadsfiets, dan maak je geen kans. Ik wil vrouwen in de menopauze helpen zich gezond en vitaal te voelen, zodat ze een ‘menostart’ kunnen nemen.”

‘Hormonen zouden al lang geen issue meer mogen zijn’

Leen Steyaert is menopauzeconsulent en helpt anderen op weg tijdens de overgang. Ze schreef de boeken Stralend door de overgang en Jouw menopauzeplan. Want of de menopauze nu gepaard gaat met klachten of niet, ze kan steeds het begin betekenen van een nieuw bewustzijn. Tekst Nathalie Dirix

Stralend door de menopauze. Is dit geen contradictie, alle fysieke ongemakken indachtig?

“Het valt niet te ontkennen dat de menopauze met ernstige, dan wel milde klachten gepaard kan gaan. Belangrijk is dat je je bewust bent dat je aan een nieuwe levensfase begint. Je hebt nog zoveel jaren voor je, dit is de uitgelezen kans om je leven over een andere boeg te gooien. Voor veel vrouwen valt deze periode samen met kinderen die het huis verlaten. De tijd die vrijkomt, biedt nieuwe mogelijkheden. Facetten van jezelf die ondergesneeuwd raakten, kunnen opnieuw tot bloei komen. Dit is hét moment om in contact te komen met de oerkracht van het leven.”

Uitgerekend in een periode waarin we onze vruchtbaarheid verliezen?

“Precies omdat we met de eindigheid geconfronteerd worden, gaan we het leven intenser ervaren. Het doet ons stilstaan bij de vraag: wat kunnen we er nog van maken? Vroeger maakten hormonen de tijger in ons los, dat wezen dat altijd in de weer was, vooral voor mensen rondom ons. Die sturm-und-drang maakt plaats voor een andere manier van zijn met meer ruimte voor eigen verlangens. Ik zie veel vrouwen die opnieuw gaan studeren. Zelf ging ik piano leren spelen.”

Welke vragen krijg je het vaakst als menopauzeconsulente?

“Meestal gaat het over fysieke klachten. Mijn advies? Wees dankbaar voor je opvliegers. Ze komen je iets vertellen. Vaak zijn ze een teken dat je er goed zou aan doen om gezonder te leven. Gezond eten en voldoende beweging blijven het basisprincipe waar je niet omheen kan. In grote lijnen: vermijd alcohol en suikers. Kies onbewerkte, natuurlijke, verse voeding met veel groenten, liefst seizoensgebonden. Drink genoeg water of kruidenthee. Beperk je inname van verzadigde vetten uit zuivel. De calcium die je botten nodig hebben, haal je beter uit groene groenten.” yam. Omdat ze meestal via de huid of vaginale weg worden toegediend, kan de optimaal werkzame dosis laag blijven. Zo zijn bijwerkingen zo goed als onbestaande. Ik raad aan hormoonsupplementen steeds onder begeleiding van een arts te nemen.”

Hoe komt het dat huishoudelijke taken ons tijdens de menopauze steeds zwaarder vallen?

“Omdat oestrogeen, het zorghormoon dat door je eierstokken aangemaakt wordt, wegvalt, heb je minder zin in zorgtaken. Maar dit helpt je je kinderen die stilaan volwassen worden, los te laten. De natuur zegt je dat het tijd is om voor jezelf te zorgen: geniet dus van deze nieuwe levensfase.”

Wat zeg je tegen vrouwen die last krijgen van een negatief zelfbeeld?

“We kunnen niet anders dan aanvaarden dat het leven zijn gang gaat en dat we een dagje ouder worden. We hebben het geluk in een tijd te leven waarin er veel middeltjes zijn die kunnen helpen om jeugdig ouder te worden.”

Wat als een gezonde levensstijl niet volstaat? Ben jij ook voorstander van bio-identieke hormonen?

“Bio-identieke hormonen hebben precies dezelfde samenstelling als het oestrogeen en het progesteron die je lichaam normaal zou produceren. Ze worden uit natuurlijke grondstoffen gemaakt in een laboratorium, op basis van extract van de wortel van wilde

Stemmingswisselingen maar ook depressiviteit komen vaak voor bij vrouwen in de menopauze.

‘Wees dankbaar Hoe komt dat? “Stress en menopauze gaan niet goed samen. Veel komt opnieuw door voor opvliegers, de hormonale veranderingen in je lichaam. Pak daarom de problemen ze komen je iets die zich in je leven stellen aan. Zo kan je stress effectief verminderen en vermijden dat je in overdrive geraakt. vertellen’ Hoe ouder je wordt, hoe minder goed je overweg kan met stress.”

Hoe heb jij zelf de menopauze ervaren?

“Bij mij begon het toen ik 46 was. Ik had vooral last van slapeloosheid. Met de hulp van natuurlijke middelen, zoals saliethee, ben ik erdoor geraakt. De typische identiteitscrisis heb ik ook ervaren. Tegelijkertijd was het voor mij de start van een nieuw leven. Ik heb geleerd los te laten wat ik niet kan veranderen. De menopauze bracht ook de auteur en ondernemer in mij naar boven. Ouder worden heeft mijn leven alleen maar verrijkt.”

Heb je een motto voor de menopauze?

“Vergeet niet een ‘pauze’ in te lassen (lacht). Dit is hét moment om tot jezelf te komen en te bepalen wat je verder met je leven wilt. Als je erin slaagt het halfvolle in plaats van het halflege glas te zien, dan heeft deze nieuwe levensfase nog veel moois in petto. Onze jeugdigheid moeten we weliswaar loslaten, maar we krijgen er een diepere menselijke dimensie voor in de plaats.” Meer info: www.menopauzeconsulent.be ■