T E M AT N U M E R U I R y n e k e n e r g i i
Sztuka zarządzania energią • • •
ograniczenie energochłonności odpowiedzialność energetyczna prosumenctwo
UZDRAWIAJĄCA KOGENERACJA > 19
Elektrownia na dachach
> 30
Jeszcze mniej rtęci > 50
SPIS TREŚCI
OCHRONA ŚRODOWISKA 50 I JESZCZE MNIEJ RTĘCI Małgorzata Iwona Szynkowska, Krzysztof Jóźwik 57 I NIECHCIANA, TOKSYCZNA… I Z WĘGLA Maria Jędrusik, Arkadiusz Świerczok 61 I ROZWÓJ W ZGODZIE Z OCHRONĄ ŚRODOWISKA Aldona Senczkowska-Soroka R E M O N T Y I U T R Z Y M A NIE R U C H U 64 I NIE TRAĆMY (TYLE) ENERGII Waldemar Jędral 68 I KIEDY KOMIN ZACHORUJE… Jacek Hulimka, Rafał Krzywoń F E L IE T O N 74 I JA TO MAM SZCZĘŚCIE Jerzy Łaskawiec
Fot. 123rf, freeimages.com
R YNEK ENE R GII Z A R Z Ą D Z A NIE ENE R GI Ą
W (PRZE)BUDOWIE Jan Popczyk
48
N o w o czesne tec h n o l o g ie
Wszechobecny Mamy wodór i co dalej…? cz. 1
Kinga Klima Andrzej P. Sikora
68
Fot. 123rf
N O W O C Z E S NE T E C H N O L O GIE 44 I ZBUDOWAĆ POROZUMIENIE Tomasz Marciniszyn 48 I WSZECHOBECNY Kinga Klima, Andrzej P. Sikora
8 T E M AT N U M E R U I
R E M O N T Y I U T R Z Y M A NIE R U C H U
Kiedy komin zachoruje… Technologie przebudowy przewodu spalin w kominach współczesnych elektrowni i ciepłowni węglowych cz. 1 Jacek Hulimka Rafał Krzywoń
Fot. 123rf
T E M AT N U M E R U R YNEK ENE R GII Z A R Z Ą D Z A NIE ENE R GI Ą 8 I W (PRZE)BUDOWIE Jan Popczyk 16 I PRZEMYSŁ MOŻE POMÓC rozmowa z Henrykiem Kalisiem, prezesem Izby Energetyki Przemysłowej i Odbiorców Energii, przewodniczącym FOEEiG oraz pełnomocnikiem zarządu ds. zarządzania energią elektryczną w ZGH „Bolesław” 19 I UZDRAWIAJĄCA KOGENERACJA Aldona Senczkowska-Soroka 22 I WIĘCEJ ENERGII, MNIEJ CIEPŁA rozmowa z Piotrem Ciepałem, wiceprezesem Przedsiębiorstwa Uzdrowiskowego „Ustroń” S.A. 24 I RZECZOWO PODEJŚĆ DO NOWEGO OBOWIĄZKU… Tomasz Słupik 28 I WSZYSTKIE RYNKI W JEDNYM MIEJSCU rozmowa z Ireneuszem Łazorem, prezesem zarządu Towarowej Giełdy Energii 30 I ELEKTROWNIA NA DACHACH Jakub Staruszkiewicz 36 I ENERGETYKA LOKALNIE Bożena Herbuś 41 I STRATEGICZNIE I Z PRZYGOTOWANIEM Monika Bogdał
ECiZ 2/2016 3
O D R E DA KC J I
Aldona Senczkowska-Soroka
Wydawca: „BMP bis” spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa KRS: 0000406244, REGON: 242 812 437 NIP: 639-20-03-478 ul. Morcinka 35 47-400 Racibórz tel./fax 32 415 97 74 tel.: 32 415 29 21, 32 415 97 93 energetyka@e-bmp.pl www.kierunekenergetyka.pl
redaktor wydania tel. 32/415 97 74 wew. 20 tel. kom. 792 809 881 e-mail: aldona.soroka@e-bmp.pl
Po pierwsze… EFEKTYWNY 1. dający dobre wyniki; wydajny 2. istotny, rzeczywisty Słownik języka polskiego PWN
P
rzymiotnik ten zagościł już na dobre w języku polskim, upowszechniając się głównie pod wpływem języków obcych – łac. effectivus, niem. effektiv, ang. effective i fr. effectif. To popularne dzisiaj słowo, w wielu dziedzinach życia, nie ominęło także energochłonnego przemysłu, który – mimo że o efektywności wie już bardzo dużo – wciąż musi się jej uczyć.
M
usi, ponieważ takie są trendy światowe. 23 lutego 2016 r. Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o efektywności energetycznej. Jej celem jest zapewnienie pełnego wdrożenia Dyrektywy 2012/27/UE zobowiązującej państwa członkowskie UE do osiągnięcia, do końca 2020 r., określonego poziomu oszczędności energii. Do jej uzyskania niezbędne są inwestycje, na które oczywiście potrzeba pieniędzy. Gdyby tego było mało, do szeregu wyzwań dołączyć trzeba także zobowiązania dotyczące ograniczenia emisji, wysokie ceny energii… no i kondycję rodzimej energetyki, która nie spisała się 10 sierpnia 2015 r., co szczególnie dotknęło przemysł (artykuł prof. Jana Popczyka s. 8).
4 ECiZ 2/2016
S
am przemysł nie stoi jednak z założonymi rękami i proponuje szereg rozwiązań: – W liście otwartym do pani premier Ewy Kopacz pisaliśmy o konieczności tworzenia, w miejsce ograniczeń o charakterze administracyjnym, strategicznych rezerw mocy opartych o dobrowolne redukcje zapotrzebowania odbiorców przemysłowych, dostępnych do wykorzystania w sytuacjach kryzysowych w oparciu o zawierane na zasadach komercyjnych umowy – mówi Henryk Kaliś, prezes Izby Energetyki Przemysłowej i Odbiorców Energii. Ze strony rządu brak jednak nadal odpowiedzi…
P
rzed dużymi odbiorcami energii wiele nowych wyzwań i walka o to, aby pozostać konkurencyjnym na europejskim i światowym rynku. Każda wiedza i doświadczenie są tu przydatne. O tym, jak efektywnie zarządzać energią, dyskutować będą przedstawiciele polskiego przemysłu m.in. w czasie XIV Konferencji Efektywne Zarządzanie Energią w Przemyśle 10-11 marca w Czeladzi.
Rada Programowa: prof. Jan Popczyk – przewodniczący, Politechnika Śląska prof. Andrzej Błaszczyk – Politechnika Łódzka Wiesław Chmielowicz – prezes ECO Opole SA dr hab. inż. Maria Jędrusik – prof. nadzw. Politechniki Wrocławskiej Mieczysław Kobylarz – dyrektor ENGIE Energia Polska S.A. prof. Stanisław Mańkowski – Politechnika Warszawska dr inż. Mariusz Pawlak – Politechnika Warszawska Waldemar Szulc – członek zarządu Towarzystwa Gospodarczego Polskie Elektrownie prof. dr hab. inż. Artur Wilczyński – Politechnika Wrocławska prof. nadzw. dr hab. inż. Krzysztof Wojdyga – Politechnika Warszawska prof. Jacek Zimny – Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie
Prezes zarządu BMP’ Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Sp. k. Adam Grzeszczuk Redaktor naczelny Przemysław Płonka Redakcja Aldona Senczkowska-Soroka Redakcja techniczna Maciej Rowiński, Marek Fichna Prenumerata, kolportaż Aneta Jaroszewicz Sprzedaż: Beata Fas, Magda Kozicka, Ewa Zygmunt, Jolanta Mikołajec, Małgorzata Pozimska, Magdalena Widrińska
Druk: FISCHER POLIGRAFIA Cena 1 egzemplarza – 23,15 zł + 8% VAT Wpłaty kierować należy na konto: Bank Spółdzielczy w Raciborzu Nr konta: 40 8475 0006 2001 0014 6825 0001 Prenumerata krajowa: Zamówienia na prenumeratę instytucjonalną przyjmuje firma Kolporter Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością S.K.A.. Informacje pod numerem infolinii 0801 40 40 44 lub na stronie internetowej http://dp.kolporter.com.pl/
Magazyn kierowany jest do prezesów, dyr. ds. technicznych i głównych specjalistów (mechaników, automatyków, energetyków) reprezentujących branżę energetyczną, organizatorów targów, sympozjów, imprez branżowych, urzędów, ministerstw, instytutów, wyższych uczelni oraz biur projektowych. Redakcja nie odpowiada za treść reklam. Niniejsze wydanie jest wersją pierwotną czasopisma Wykorzystywanie materiałów i publikowanie reklam opracowanych przez wydawcę wyłącznie za zgodą redakcji. Redakcja zastrzega sobie prawo do opracowywania nadesłanych tekstów oraz dokonywania ich skrótów, możliwości zmiany tytułów, wyróżnień i podkreśleń w tekstach. Artykułów niezamówionych redakcja nie zwraca. Fot. BMP’. Fot na okładce: 123rf
Z D J Ę C IE N U M E R U
fot. Enea
E L EK T R O W NI A W O D N A J A S T R O W IE Obecnie na moce wytwórcze Grupy ENEA pochodzące z odnawialnych źródeł energii składają się: farma wiatrowa w Bardach o mocy 50 MW, farma wiatrowa w Darżynie o mocy 6 MW, biogazownia w Liszkowie o mocy 2,1 MW oraz 21 elektrowni wodnych o mocy zainstalowanej 60,38 MW. Elektrownia Wodna Jastrowie: rzeka: Gwda, ilość turbozespołów: 2 szt., moc zainstalowana: 1,8 MW, spad nominalny: 7,2 m, średnia produkcja roczna: 5,40 GWh, rok uruchomienia: 1930
ECiZ 2/2016 5
Z P O R TA L U
k i e ru n e k e n e r g e t y k a . pl
TAURON Ciepło uruchomił nowe kotły w Zakładzie Wytwarzania Katowice
W styczniu w EC Zielona Góra odbyło się uroczyste otwarcie nowej pompowni wody sieciowej po modernizacji.
Kotły są przystosowane do pracy zgodnie z potrzebami sieci ciepłowniczej i z powodzeniem mogą produkować ciepło dla mieszkańców konurbacji śląsko-dąbrowskiej. Wartość inwestycji to około 66 mln zł.
Fot. BMP
Otwarto nową pompownię wody sieciowej w EC Zielona Góra
Fot. BMP
– Otwarcie nowej pompowni po modernizacji w EC Zielona Góra zakończyło cały cykl inwestycyjny. Potrzebne były: idea inwestora, projekt na podstawie tej idei oraz firma wykonawcza, która dokona realizacji na bazie małego kompromisu między ceną wykonania a jego jakością. Który z tych elementów jest najważniejszy? Najważniejsi są w tym wszystkim ludzie, którzy przeistaczają projekt w rzeczywistość – podkreślał Jacek Dziarmakowski, prezes zarządu KSB Pompy i Armatura Sp. z o.o., głównego wykonawcy nowej pompowni.
Urządzenia – o sumarycznej mocy cieplnej około 114 MWt – spełniają wszystkie rygorystyczne standardy unijne w zakresie efektywności i ochrony środowiska. Przekazane do eksploatacji kotły mają możliwość zamiennego zasilania zarówno gazem ziemnym, jak i olejem opałowym lekkim. – Budowa nowych kotłów olejowo-gazowych w Zakładzie Wytwarzania Katowice to ważny projekt z punktu widzenia rynku i zapewnienia bezpieczeństwa ciągłości dostaw ciepła dla mieszkańców aglomeracji – mówi Jacek Uhryn, prezes zarządu TAURON Ciepło. Źródło i fot.: TAURON
C I E K AWO S T K I
Ile?
Elektrociepłownia Żerań dysponuje mocą cieplną o wartości 1580 MW i elektryczną o wartości 386 MW, co oznacza, że mogłaby ogrzać około 40% budynków w Warszawie i zaświecić około 5 800 000 żarówek o mocy 60 W
W ramach modernizacji pompowni zostały zbudowane cztery identyczne pompy wirowe wody sieciowej typu OMEGA 300-700 B SC G F (Q = 1140 m3/h; H = 130 m) firmy KSB z silnikami elektrycznymi firmy ABB o mocy 710 kW na napięcie 6 kV typu HXR450LG4 i przemiennikami częstotliwości ABB /6kV/ typu ACS 2000 6kV moc 866kVA dla płynnej regulacji obrotów. Więcej przeczytasz na portalu
6 ECiZ 2/2016
Fot. freeimages.com
Źródło: PGNiG TERMIKA
Z P O R TA L U
Nowe eksponaty w PGE Gigantach Mocy
RO Z M A I TO Ś C I
28
Tablice pomiarowe, fragment ekranów kotła, elementy rusztu dopalającego i 5 sztuk kości mamuta włochatego – to nowe eksponaty przekazane przez elektrownię i kopalnię w Bełchatowie, oddziały spółki PGE GiEK.
MW
Najważniejszym przesłaniem konkursu jest promowanie i wspieranie młodzieży uzdolnionej naukowo posiadającej pasje badawcze. Konkurs służy aktywizacji młodzieży myślącej kreatywnie i nieszablonowo. Źródło i fot.: Krajowy Konkurs Energetyczny
„
Źródło i fot.: PGE
Fot. © COLAS – Joachim Bertrand
Słoneczne drogi
Źródło: www.treehugger.com
Wszystko zależy od energii Ósma edycja konkursu energetycznego dla młodzieży w wieku od 16 do 23 lat.
to całkowita zainstalowana moc drugiego parku wiatrowego Senvion uruchomionego w Nowym Stawie przez RWE
Nowe elementy interaktywnej ekspozycji muzealnej przekazane zostały przez bełchatowską elektrownię i kopalnię w ramach podjętej kilka lat temu współpracy pomiędzy PGE GiEK S.A. a organizatorem ekspozycji PGE Giganty Mocy – Miejskim Centrum Kultury. W skład 9 segmentów tablic pomiarowych wchodzi aparatura pomiarowa (wskaźniki, rejestratory, przełączniki, lampki sygnalizacyjne). Tablice pomiarowe są uzupełnieniem przekazanego wcześniej fragmentu pulpitu i razem z nim tworzą całość, jaką jest nastawnia blokowa, w której nadzorowana i monitorowana jest praca bloku energetycznego. Fragment ekranów kotła stanowi wycinek ściany kotła – około 1 m2. Elementy rusztu dopalającego to kilkanaście rusztowin, fragment łańcucha i obudowy łożyska wału rusztu.
W ciągu pięciu lat Francja chce zainstalować 1000 km jezdni słonecznej.
k i e ru n e k e n e r g e t y k a . pl
– Propozycje dotyczące wprowadzenia taryf strefowych są spóźnione co najmniej o kilka lat. Nie rozumiemy, dlaczego dyskusje na temat tego bezkosztowego narzędzia racjonalizacji zachowań odbiorców trwają tak długo, dlaczego dotąd tego oczywistego rozwiązania nie wprowadzono – Henryk Kaliś, prezes Izby Energetyki Przemysłowej i Odbiorców Energii, przewodniczący FOEEiG
KW „Czatkowice” kończy kolejny etap prac nad nowym złożem Zakończył się jeden z pierwszych etapów prac związanych z udostępnieniem pod eksploatację nowego złoża w należącej do Grupy TAURON Kopalni Wapienia „Czatkowice”. Polegał on na adaptacji 8,5 ha gruntów leśnych przeznaczonych pod eksploatację nowo udokumentowanego złoża. Następnym etapem realizacji inwestycji będzie zdjęcie wszystkich warstw nadkładu w celu przeprowadzenia docelowych robót górniczych (wydobycia). W październiku ubiegłego roku spółka wykonała również projekt techniczny rekultywacji wyrobiska poeksploatacyjnego Zakładu Górniczego Czatkowice, który zostanie wdrożony po wyeksploatowaniu złoża. Określa on warunki prac rekultywacyjnych w sposób odpowiedzialny i przyjazny naturze, zgodne z decyzją Starosty Krakowskiego ustalającą leśny kierunek rekultywacji. Źródło i fot.: TAURON
ECiZ 2/2016 7
T E M AT N U M E R U
I R YNEK ENE R GII , Z A R Z Ą D Z A NIE ENE R GI Ą
W (prze)budowie Energetyka prosumencka, w szczególności segment energetyki przemysłowej, na interaktywnym rynku energii elektrycznej cz. 1 prof. dr hab. inż. Jan Popczyk Politechnika Śląska
Światowe inwestycje w 2015 roku w trzech najważniejszych segmentach przebudowy energetyki osiągnęły (roczny) poziom: energetyka wiatrowa (60 GW) – 100 mld $; energetyka PV (55 GW) – 90 mld $; samochody elektryczne, które z istoty wymagają zasilania energią ze źródeł OZE (0,9 mln samochodów) – 40 mld $.
A
merykańscy pretendenci do rynków energii (elektrycznej, a w ślad za tym ciepła i energii transportowej, też elektrycznej) inwestują miliardy dolarów w transformację tych rynków, aby następnie łatwiej je przejąć. Pretendentami tymi są głównie firmy informatyczne, chociaż najbardziej charakterystycznym przykładem pretendenta do całkowicie nowego rynku prosumenckich (energetycznych) łańcuchów wartości jest Elon Musk, który
8 ECiZ 2/2016
realizuje biznesowy łańcuch wartości obejmujący: samochód elektryczny (marki Tesla) → zasobniki energii elektrycznej (akumulatory litowo-jonowe; budowa największej na świecie fabryki takich akumulatorów zostanie zakończona już w 2018 roku) → budynkowe ogniwa PV (firma Solar City) → powiązanie energetyki prosumenckiej z inteligentną infrastrukturą (firma Google and SolarCity 2.0); tylko kapitalizacja firmy Tesla Motors przekracza 20 mld $.
I
R YNEK ENE R GII , Z A R Z Ą D Z A NIE ENE R GI Ą
Fot. 123rf.com, freeimages.com
T E M AT N U M E R U
Przykład Microsoftu Innego przykładu dostarcza firma Microsoft. Bill Gates, twórca firmy, w energetyce widzi klucz do przyszłości i inwestuje w technologie energetyczne o charakterze przełomowym. Dotychczas Bil Gates zainwestował 1 mld $ w firmy start-up (wysokiego ryzyka) ukierunkowane na rozwój nowych technologii energetycznych. Jedną z tych technologii są jądrowe źródeł energii elektrycznej, ale całkowicie nowej generacji, wykorzystujące dotychczas wypalone paliwo jądrowe w elektrowniach jądrowych starej generacji, które stanowi ciągle nierozwiązany (w perspektywie kilkaset lat) problem ludzkości. Między innymi ten przykład pokazuje, że pretendenci do rynku usług energetycznych są nastawieni na naprawianie tego, co energetyka WEK zniszczyła w przeszłości, nie opłacając kosztów zewnętrznych (bardzo szeroka kategoria), natomiast nie na przysparzanie światu kolejnych wielkich kłopotów. Konsekwentnie, w czasie szczytu klimatycznego w Paryżu (2015) Bill Gates ogłosił, wraz z prezydentami USA Barackiem Obamą i Francji Francois Hollandem oraz premierem Indii Narendrą Modim, utworzenie funduszu badawczo-rozwojowego wspierającego działania z obszaru energetyki odnawialnej i walki z globalnym ociepleniem i sam zainwestował w ten fundusz 2 mld $.
Świat i OZE Roczna produkcja energii elektrycznej z zainstalowanych w Europie w 2015 roku źródeł OZE,
o zerowych kosztach krańcowych, będzie w kolejnych latach (przez minimum 25 lat) wynosić 40 TWh (około 30 TWh w źródłach wiatrowych i około 10 TWh w źródłach PV). Chiny ogłosiły na początku 2016 r. przystąpienie do likwidacji 1400 kopalń węgla kamiennego (oznaczającej roczny ubytek wydobycia o 700 mln ton) i zastąpienia energii elektrycznej odpowiadającej temu ubytkowi (niewyprodukowanej w źródłach węglowych) produkcją ze źródeł OZE. W USA źródła OZE produkujące energię elektryczną osiągnęły w 2015 roku sieciowy parytet cenowy w 20 stanach. Antycypuje się, że do 2020 roku liczba takich stanów wzrośnie do 42 (i nie będzie potrzebne żadne wsparcie dla całkowicie nowej energetyki). W 2015 roku (w połowie roku, przed wystąpieniem sierpniowego 20. stopnia zasilania) porównanie cen energii elektrycznej na europejskim rynku hurtowym, kluczowe dla Polski (uwzględniające w szczególności Niemcy i Szwecję), wyglądało następująco: Polska – 160 PLN/MWh, Niemcy – 140 PLN/MWh (energia w 30% „zielona”), Szwecja – 80 PLN/MWh (energia zielona w ponad 50%). W tym samym czasie niemiecka elektroenergetyka (obciążenie szczytowe systemu 90 GW, moc zainstalowana źródeł wiatrowych – 45 GW, źródeł PV – 40 GW) osiągnęła zdolność zregulowania gradientów produkcji wymuszonej: w wypadku gradientów 15-minutowych 1600 MW – źródła PV i 1400 MW – źródła wiatrowe oraz w wypadku gra-
ECiZ 2/2016 9
T E M AT N U M E R U
I R YNEK ENE R GII , Z A R Z Ą D Z A NIE ENE R GI Ą
dientów godzinowych 9700 MW – źródła wiatrowe i 5400 MW – źródła PV.
Na przykładzie Niemiec
„
W bardzo dużym regionie, bo zamieszkałym przez 16 mln mieszkańców, mianowicie w północno-wschodnich Niemczech (praktycznie dawne NRD), zapotrzebowanie na energię elektryczną zostanie przekroczone przez jej produkcję w źródłach OZE w 2020 roku – oczywiście przy dużej wymianie z regionami północno-zachodnim i południowym Niemiec. W całym kraju w 2015 roku produkcja w źródłach OZE przekroczyła 33% krajowego zapotrzebowania na energię elektryczną; struktura technologiczna produkcji była następująca: źródła wiatrowe miały udział w rynku OZE wynoszący 33%; biomasowe, czyli biogazownie rolnicze łącznie ze źródłami w ochronie środowiska – 30%; PV – 24%; wodne – 13%.
Przyspieszenie rozwoju energetyki prosumenckiej do 2020 r. spowoduje bardziej równomierne wykorzystanie istniejących zasobów Dotychczasowa przebudowa energetyki w Niemczech (program Energiewende) doprowadziła do wszczęcia działań na rzecz nowych powiązań niemieckiego systemu elektroenergetycznego z zasobami magazynowymi energetyki wodnej (elektrownie szczytowo-pompowe i zbiorniki zaporowe) w systemach Austrii i Szwajcarii oraz Norwegii i Szwecji – wynoszących 12 TWh i 116 TWh odpowiednio; szczególne znaczenie mają w tym kontekście inicjatywy niemieckie dotyczące nowych podmorskich układów przesyłowych prądu stałego z systemem skandynawskim (NORDEL).
Szwecja, Austria, Szkocja… Szwecja wyeliminowała już (w czasie od pierwszych kryzysów naftowych 1973/74 r.) całkowicie paliwa kopalne z produkcji ciepła, elektroenergetykę ma praktycznie całkowicie bez emisji CO2, a na rynku paliw transportowych realizuje skutecznie cel zapisany w dyrektywie 2009/28 dotyczący udziału biopaliw na poziomie 10%. Dolna Austria, region zamieszkały przez 1,65 mln mieszkańców, całą energię elektryczną produkuje w źródłach OZE (udziały poszczególnych technologii są następujące: źródła wodne – 63%, wiatrowe – 26%, biomasowe – 9%, PV – 2%). W Szkocji udział źródeł OZE (w dominującej części wiatrowych) w produkcji energii elektrycznej osiągnął w 2015 roku wartość ponad 50%; Szkocja jest przy tym eksporterem energii elektrycznej do „brytyjskiego” (Anglia i Walia) systemu elektroenergetycznego (udział eksportu w 2014 roku wynosił około 25%).
10 ECiZ 2/2016
… i Polska Powyższe dane obrazują strategiczne opóźnienie Polski w zakresie przebudowy energetyki. W stosunku do krajów w najbliższym regionie, obejmującym Niemcy i kraje skandynawskie (Dania, Norwegia, Szwecja), opóźnienie wynosi około 10 do 20 lat. Powstało ono w ciągu ostatnich 20 lat, w szczególności jako wynik całkowicie błędnej strategii konsolidacyjnej w okresie 2000-2010 oraz błędów i zaniechań w zakresie realizacji dyrektywy 2009/28. Dla przeciwstawienia należy podkreślić, że w latach 1990-1995, czyli zaledwie w ciągu 5 lat, polska elektroenergetyka uwolniła się od swojej historycznej nieadekwatności względem elektroenergetyki Europy Zachodniej (wówczas), która to nieadekwatność miała związek z gospodarką centralnie planowaną w RWPG (Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej). W szczególności w tym czasie KSE (Krajowy System Elektroenergetyczny) został przełączony ze wschodu na zachód. Została też zrealizowana reforma decentralizacyjno-rynkowa polskiej elektroenergetyki na wzór brytyjskiej reformy prywatyzacyjno-liberalizacyjnej, pierwszej na świecie, zrealizowanej w latach 1989/90. Do opóźnienia doszedł nowy błąd o strategicznym znaczeniu. Jest nim największy w Europie polski plac budowy bloków węglowych klasy 1000 MW (pomijając blok klasy 500 MW w Turowie). Podkreśla się przy tym, że cztery bloki na tym placu, o łącznej mocy 3700 MW, wymagają coraz wyższych nakładów inwestycyjnych z powodu przekroczeń kosztorysów, jak i zmian kursu złotego; obecnie należy je szacować na około 30 mld PLN. Ten największy i drożejący plac budowy oznacza niestety „dynamiczny rozwój nowoczesnego zacofania”, i wielkich przyszłych kłopotów, w całym okresie potencjalnego użytkowania bloków, sięgającym w tym wypadku horyzontu 2070 r. Mianowicie, wszystkie budowane bloki będą, a nawet już są (w czasie budowy), narażone na skutki wygaszania kompetencji u kontraktowych dostawców. Kontrakt na dostawę bloku w Kozienicach (1075 MW) został podpisany przez Hitachi Europe, a od 2014 roku blok jest budowany przez następcę prawnego Mitsubishi Hitachi Power Systems. Umowa na dostawę bloków w Opolu (2 x 900 MW) została podpisana przez Alstom Energy, ale tej firmy już nie ma; w listopadzie 2015 została przejęta przez GE. Z kolei blok w Jaworznie (910 MW) jest ostatnim blokiem węglowym budowanym przez Siemensa (firma podjęła już decyzję o likwidacji linii biznesowej związanej z takimi blokami). Podkreśla się ponadto: wszystkie wymienione bloki, budowane w Polsce, mają zakresy regulacji ograniczone do zakresów tradycyjnych, nie są dostosowane do nowych wymagań związanych z wielkimi gradientami zmian obciążenia i produkcji wymuszonej w źródłach OZE (wysiłek Siemensa w Niemczech idzie np. w kierunku obniżenia dolnej granicy pracy istniejących bloków węglowych do 30% mocy znamionowej).