Appendix do Portretu podstawkowego Sztaby „w skrócie – Witkacy” – rozmowa z Okołowiczem
„Odtwarzam wizję Witkacego…” – o nagradzanej animacji Miazmat Kuchnia Czystej Formy
nr 2/2018 (5) issn 2543-7909
Farewell to Autumn – pierwsze tłumaczenie powieści na angielski
nr 2/2018 (5), issn 2543-7909
Wydawca
witkacy.eu
Redaktor Naczelna: dr Małgorzata Vražić Zastępca Redaktor Naczelnej: Przemysław Pawlak Sekretarz Redakcji: Magdalena Baraniak
Redakcja
dr Marcin Klag, dr Dorota Niedziałkowska, Tomasz Pawlak Krzysztof Dubiński, doc. dr inż. Marek Średniawa Dział Międzynarodowy: dr Izabela Curyłło-Klag, dr Elżbieta Grzyb Grafika, skład i łamanie: dr Marcin Klag Korekta: Magdalena Baraniak, dr Dorota Niedziałkowska Przemysław Pawlak, Tomasz Pawlak dr Małgorzata Vražić, Beata Zgodzińska
Rada Naukowa
prof. Janusz Degler prof. Dalibor Blažina dr hab. Tomasz Bocheński, prof. UŁ dr Jarosław Cymerman dr hab. Jagoda Hernik Spalińska, prof. IS PAN Kapsyda Kobro-Okołowicz prof. Anna Krajewska, Stefan Okołowicz prof. Maria Jolanta Olszewska prof. Lech Sokół, dr Wojciech Sztaba dr hab. Katarzyna Taras, prof. PWSFTviT Beata Zgodzińska
Doradca Honorowy
Na I i IV stronie
Włodzimierz Mirski
okładki:
Recenzenci
kolaże z cyklu
prof. dr hab. Lechosław Lameński
100 na 100,
Redakcja zastrzega sobie prawo podzielenia artykułu na części drukowane w kolejnych numerach. Redakcja i wydawca dołożyli wszelkich starań, by ustalić autorów i spadkobierców praw autorskich do materiałów zamieszczonych w bieżącym numerze. Osoby nieumyślnie pominięte prosimy o kontakt z Instytutem Witkacego, ul. Marszałkowska 68/70/34, 00-545 Warszawa, red.witkacy@gmail.com
aut. uczestni-
Zamówienia: sklep.witkacy@gmail.com mBank 92 1140 2004 0000 3502 7618 2197
przy Polskim
Druk i oprawa: Hera Drukarnia Offsetowa ul. Słoneczna 2, 05-270 Marki www.drukarniaoffsetowa.com
ków Warsztatu Terapii Zajęciowej „Diament” Stowarzyszeniu na rzecz Osób z Niepełno-
Nakład 500 egz.
sprawnością Intelektualną, Koło w Słupsku.
2/2018
2
Spis treści Małgorzata Vražić
Anna Pieńkos, Tomasz Pieńkos
Wstępniak .
Dbajcie o czystą formę, czyli cykliczny Rajd Rowerowy W jak Witkacy . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
Janusz Degler
Wojciecha Sztaby witkacologia.eu i O Witkacym w Petersburgu ze Stefanem Okołowiczem . . . . . . .
. . . . . . . . 5
Wojciech Sztaba
Kajecik z moimi ulubionymi zdjęciami Witkacego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . 6
Przemysław Pawlak
Książka „w czytaniu wręcz rozkoszna”. Cz. 1
. . . . . . . . . . . . . . . . . . 102
„Odtwarzam wizję Witkacego malującego Kompozycję” Z Klaudiuszem Wesołowskim, reżyserem animowanego filmu krótkometrażowego Miazmat,
Wojciech Sztaba i Witkacy – próba bibliografii. . . . . . . .
rozmawia Dorota Niedziałkowska . . . . . . . . . . . . . . . . . 110 . . . . . . . . . . . . . . .14
Wojciech Sztaba
Appendix do artykułu Z Laboratorium Firmy Portretowej: portret podstawkowy .
Hanna Wojak
Witkacy i kobiety (nie)koniecznie fatalne. Cz. 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
„w skrócie – Witkacy”
Daniel Gerould. Sztuka przekładu lub jak uwolnić Szewców. Cz. 2 . . .
Stefan Okołowicz
Halina Magiera
Faul Marii Anny Potockiej na Witkacym! .
. . 40
Redakcja „Witkacego!” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
Farewell to Autumn
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
Z Lauren Dubowski o pierwszym angielskim przekładzie Pożegnania jesieni rozmawia Elżbieta Grzyb . . . . . . . . . . 62 Dorota Niedziałkowska
. 136
. . . . . . . . 143
Martyna Leśniak
Witkacowska teoria i krytyka sztuki. Cz. 2
„Tłumacz jako mediator dla różnych typów wrażliwości”
Wystawa 100 na 100
. . . . . . . . 126
„…w typie swoim jedyny w Polsce” – o Witkacym w listach Kazimiery Alberti do Marii Grabowieckiej. Cz. 1 . . . . . . . . . . . . Dla nauczycieli i wychowawców…
Stanisław Ignacy Witkiewicz
. . . . . . . . 120
Elżbieta Grzyb
Ze Stefanem Okołowiczem rozmawia Przemysław Pawlak . . 26
Degleralia 8.0
. . . 98
Anna Kowalska
. 144
„Kuchnia Czystej Formy” Ze Sławkiem Kardasiem, właścicielem i szefem restauracji Bubuja, rozmawia Marek Średniawa . . . . . . . . . . . . . . . 152 Anna Wende-Surmiak, Marek Średniawa
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68
Przemysław Pawlak
Matka Polek na obczyźnie – Julia Lachowicz-Duval .
Apel o utworzenie Muzeum Witkacego
. . . 158
Marek Średniawa . . . . . . . . . . . . . . . 72
Justyna Staroń
Makuszyński i Witkacy. Glosa do tego, co już zostało opisane . . . . . . . . . . . . . .
. . . . 82
List do Redaktor Naczelnej
. . . . . . . . . . . . . . 168
Metafizyka dwugłowego cielęcia w USA i Polsce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89
. . . . . . . . . 171
Małgorzata Vražić
Wariat i zakonnica w Varaždinie .
Tomasz Pawlak
Ludzie wywiadu w kręgu towarzyskim Witkacego. Cz. 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . .160
Włodzimierz Mirski
Jolanta Juszkiewicz
Witkiewicz po raz pierwszy w Kazachstanie . . . . . . . . . . .
Nowe pastele Witkacego w kolekcji Muzeum Tatrzańskiego
Noty o autorach
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174
. . . . 92
3
. . . . . . . . . 172
2/2018
Szanowni Czytelnicy!
T
o drugi, a więc ostatni w tym wyjątkowym roku numer „Witkacego!”. Stąd spogląda na Was Stanisław Ignacy, taki właśnie, a nie inny, w kolejnym ze swoich wcieleń, nadanym mu przez twórców instalacji fotograficznej 100 na 100. To Witkacy rocznicowy i stukrotny, to Witkacy, który ciągle się odradza. W jego spojrzeniach zawarta jest powaga chwili, gra znaczeń i sensów naszej kultury. Ten niepodległościowy kolaż odzwierciedla osobność naszego patrona, fakt jego ciągłej obecności, uniwersalność jego myśli, nie zapominając o jego zbawiennym poczuciu humoru. Żart zawarty zarówno w poszczególnych foto- i grafikomontażach, jak i w całej instalacji, jest sprzężony ze słowami Witkacego, które mogłyby być jej mottem: „Nie mam nic przeciw wesołości, o ile jest na miejscu”. 2018 jest rokiem wielkich podsumowań, związanych z setną rocznicą odzyskania przez Polskę niepodległości w 1918 r. oraz uzyskania przez Polki praw wyborczych. Świętujemy też stulecie polskiej awangardy, powstawania licznych ruchów artystycznych w Krakowie, Warszawie, Poznaniu, Lwowie czy Wilnie. Już u progu niepodległości zaczęły aktywnie działać różne grupy: ekspresjoniści, formiści czy futuryści, które poszukiwały nowych form wyrazu. Ich głos był śmiały i mocny, ich estetyka rewolucyjna. Nie wszystkie zaproponowane przez tych twórców rozwiązania przetrwały próbę czasu, nie wszystkie eksperymenty były udane. Jednak artystów powinniśmy „rozliczać” nie tylko na podstawie odpowiedzi, jakie nam dają, ale także na podstawie pytań, jakie stawiają sztuce i kulturze. Latem 1918 r. wrócił też do kraju Witkiewicz – z całym bagażem doświad-
2/2018
4
czeń zebranych w carskiej Rosji, ogarniętej przez chaos wojny i rewolucji. Rozpoczął się nowy etap jego działalności na polu sztuki, literatury, filozofii, w nienasyconej formą przestrzeni wolnej Polski. Tak wiele się wydarzyło! Metafizyka dwugłowego cielę cia w Los Angeles; Szewcy w Ałmatym w Kazachstanie; Wariat i zakonnica w Varaždinie; audycja o Witkacym w Polskim Radiu w Górnej Austrii; książka pt.: Witkacy. Umysł drapieżny wydana po litewsku przez Instytut Polski w Wilnie, Instytut Adama Mickiewicza i wydawnictwo Aukso žuvys, we współpracy z Instytutem Witkacego; wystawa Anioł i Syn w Kownie w Narodowym Muzeum Sztuki, której kuratorem był Stefan Okołowicz; tłumaczenie Pożegnania jesieni na angielski; obecność ożywiającej Kompozycję z 1922 r. animacji Miazmat Klaudiusza Wesołowskiego i Platige Image na festiwalach w Vancouver, Londynie, Tokio – taki jest pokrótce bilans działań na rzecz promowania twórczości Stanisława Ignacego na świecie w roku 2018. Intensywność ta potęguje się i różniczkuje, ponieważ rok 2018 jest również rokiem jubileuszy na wielką skalę. W czerwcu obchodziliśmy hucznie we Wrocławiu 80. urodziny prof. Janusza Deglera. Teraz Wojciech Sztaba i Stefan Okołowicz – artyści i wybitni witkacolodzy – obchodzą 70. urodziny. Główne ich osiągnięcia wyłaniają się z kart numeru. Także sami na naszych łamach zabierają głos. Życzymy Im „możliwości nieskończoności we wszystkich spełnieniach”. Redaktor Naczelna Małgorzata Vražić
Wojciech Sztaba
Appendix do artykułu Z Laboratorium Firmy Portretowej: portret podstawkowy
dącym jednakże jego własnym, oryginalnym pomysłem, który przed dwoma laty zaprodukował po raz pierwszy w jednym z zakładów fotograficznych w Petersburgu. Portrety, zdejmowane tym wynalezionym przez siebie sposobem, artysta nazwał fotorzeźbami, mają one bowiem (jak przekonywa drzeworyt) zupełne podobieństwo do fotogramów, zdjętych z biustów rzeźbionych, i o wiele są wyższe od wykonywanych za granicą imitacji płaskorzeźb i kamei. Widać w nich dążność do najmożliwszego zbliżenia i niemal zjednoczenia fotografii ze sztuką […]1.
Elliott & Fry, Portret Maude Branscombe, carte de visite, w zbiorach Victoria & Albert Museum, London, Guy Little Collection.
Ponieważ ilustracja powstała w technice drzeworytu (rytował A. Malinowski), musimy wierzyć podpisowi, że popiersia wykonane były jako fotografia,
1 R. [A. Pietkiewicz], Piękności tyfliskie w fotorzeźbach Henryka Filipowicza (typy mieszane), „Kłosy” 1888, nr 1215 z 29 września / 11 października, s. 230, il. podpisane: Fotorzeźby, zdjęcia fotograficzne H. Filipowicza, tamże, s. 229.
Forma jako taka działa
Redakcja przeprasza za zamianę podpisów w portretach nr 10 i 11 w 4 numerze W!
21
2/2018
z opisu nie wynika też, na czym polegała technika wynalazku Filipowicza. Zapewne fotomontaże te wyglądały tak, jak inna carte de visite z końca XIX w. zachowana w Victoria & Albert Museum, przedstawiająca aktorkę Maude Branscombe pozującą jako popiersie2. Według opisu katalogowego fotografia aktorki w peruce nałożona została na podstawę popiersia. Mamy tu więc przykład fotograficznego portretu podstawkowego, bliskiego pomysłowi Witkacego. Kalunio miał trzy lata, kiedy reprodukcja Fotorzeźb Filipowicza została umieszczona w «Kłosach», których kierownikiem artystycznym był w tym czasie Stanisław Witkiewicz”.
▪ Pojęcie fotorzeźba wymaga jednak dodatkowego wyjaśnienia. Kiedy w 1885 r. Filipowicz rozpoczął swoją fotorzeźbiarską działalność, od przeszło 20 lat stosowano już we Francji technikę zwaną photosculptu-
2 Portret Maude Branscombe, carte de visite, Victoria & Albert Museum, London, Guy Little Collection.
2/2018
22
Galeria z modelami fotorzeźb (photosculpture) w ceramice i brązie, „Le Monde Illustré” 1864, nr z 17 grudnia.
re, polegającą na wytwarzaniu sposobem mechanicznym trójwymiarowych portretów, posługując się przy tym fotografią. Wynalazł i opatentował tę technikę w 1861 r. malarz, portrecista i rzeźbiarz, François Willème, który w latach 60. XIX w. prowadził z powodzeniem w Paryżu pracownię „Photo-sculpture”3. Wykonanie portretu w jego studio zaczynało się od sfotografowania modela, który stał lub siedział (zależnie od rodzaju zamówionego portretu) pośrodku wielkiej rotundy. Za okienkami w ścianie umieszczone były 24 aparaty fotograficzne, połączone ze sobą i jednocześnie wykonujące 24 ujęcia portretowanej osoby. Następnie fotografie wyświetlano po kolei na mleczną szybę, na której asystent jednym końcem pantografu obrysowywał kontur postaci, a nóż umieszczony na drugim końcu wyci-
3 Informacje o photosculpture wg R. A. Sobieszek, Sculpture as the Sum of Its Profiles: François Willème and Photosculpture in France, 1859–1868, „The Art Bulletin" 1980, vol. 62, no. 4 (Dec.), s. 617–630. Zob. też: C. Chik, La photographie sérielle et séquentielle. Origines et ambiguïtés, „Cinémas” 2014, vol. 24, no. 2–3, s. 187–215.
Forma jako taka działa
nał go w glinie. Suma wszystkich konturów dawała trójwymiarową całość, nierówności wygładzał na końcu artysta–modelarz. Z portretu w glinie robiono matrycę służącą do dalszej obróbki. Można było zamówić portret w wielu materiałach – jako odlew w brązie, w gipsie, jako figurę w terakocie, porcelanie albo w marmurze. Użycie pantografu pozwalało na wykonywanie portretu w różnych wymiarach: od małych portretów czy statuetek, do popiersia naturalnej wielkości4. Portret był gotowy w ciągu 2–4 dni, jego cena była konkurencyjna: u artysty rzeźbiarza kosztował ok. 3000 franków, a jako mechaniczna photosculpture tylko 500. Stąd też w latach 60. XIX w. ta technika cieszyła się dużą popularnością w środowisku, w którym portret odgrywał ważną, prestiżową rolę społeczną. Wśród klientów atelier Willème’a byli prominenci,
Photosculpture: studio fotograficzne z 24 aparatami, „Le Monde Illustré” 1864, nr z 31 grudnia. Aparaty fotograficzne ukryte były pod konsolami z fotorzeźbami.
Photosculpture: warsztat z pantografami, „Le Monde Illustré” 1864, nr z 17 grudnia.
arystokraci, nawet królowie, także tancerze oraz aktorzy Comédie Française, pragnący uwiecznić się w swoich charakterystycznych rolach. Czy fotorzeźby Filipowicza, których przykłady reprodukowano w „Kłosach”, były rodzajem techniki photosculpture stosowanej we Francji? Z komentarza w czasopiśmie wynika, że nie o stworzenie pełnoplastycznego przedmiotu chodziło Filipowiczowi, lecz o imitację rzeźby w fotografii, o „zupełne podobieństwo do fotogramów, zdjętych z biustów rzeźbionych”. Przykładem takiego efektu jest carte de visite z podobizną aktorki jako marmurowego popiersia. W książkach z końca XIX w. o warsztacie, narzędziach i trikach fotografa znajdują się instrukcje, w jaki sposób wykonać portret wyglądający jak marmurowe popiersie5.
4 Zachował się brytyjski film dokumentalny z 1939 r., w którym widać, jak technika ta jest używana przez Marcusa Adamsa (1875–1959). Zob. https://www. youtube.com/watch?v=jS_rcwG9mxU (dostęp: 6 listopada 2018).
5 H. Schnauss, Photographischer Zeitvertreib: Eine Zusammenstellung einfacher und leicht ausführbarer Beschäftigungen und Versuche mit Hilfe der Camera, wyd. 4, Düsseldorf 1893, tu: Statuen – oder Büstenbilder, s. 90–93; F. Stolze, Die Werkstatt und das Handwerkzeug des Photographen, 1898, s. 66–67; W. E. Woodbury, Photographic amusements. Including
Forma jako taka działa
23
2/2018
Model ustawiano do zdjęcia za rzeźbionym postumentem w taki sposób, żeby w odpowiednim miejscu widać było tylko głowę i szyję, resztę zasłaniano kartonem owiniętym czarnym aksamitem. Ubranie robiono z jasnokremowej wełny, dającej układać się w efektowne fałdy. Aby głowa i dekolt portretowanej osoby sprawiały wrażenie wykonanych w marmurze, stosowano makijaż jasną szminką oraz dokładnie pokrywano włosy pudrem lub mąką ryżową. Oczy, trudne do przedstawienia w fotograficznej imitacji marmuru, mogły być na życzenie klienta retuszowane na negatywie. Można też było nabyć gotowy negatyw z postumentem, który nakładano na negatyw portretu.
Photosculpture:
How the bust is
modelarnia, „Le
made, ilustracja w:
Monde Illustré”
A. A. Hopkins, Ma-
1864, nr z 31
gic. Stage illusions
grudnia.
and scientific diversions. Including trick photography, New York–London 1897, s. 449.
funkcję 24 aparatów fotograficznych
a description of a number of novel effects obtainable with the camera, New York 1896 (pierwsze wydanie 1895), tu: Statuette Portraits, s. 17–18; A. A. Hopkins, Magic. Stage illusions and scientific diversions. Including trick photography, New York–London 1897, tu: New Type of Photographic Portrait, s. 448–449.
2/2018
24
przejmuje skaner 3D Forma jako taka działa
przychylne recenzje prasy. Z pewnością wyróżniał się odtwórca głównej roli – poety i „szaleńca” Mieczysława Walpurga – Marinko Prga, który, wedle autora recenzji z pisma „Jutarnji List”, Tomislava Čadeža, wykorzystał swoje ciało jako poligon do ukazania tego, co niewidzialne i stłumione w umyśle („Jutarnij List”, 12 listopada 2018). Istnieje szansa – dzięki staraniom Polskiego Towarzystwa Kulturalnego „Mikołaj Kopernik” w Zagrzebiu oraz Konsulatu RP, że sztuka zostanie zaprezentowana szerszej, zagrzebskiej publiczności jesienią 2019 r. jako wydarzenie współtworzące większą kulturalną imprezę poświęconą Witkacemu. Małgorzata Vražić
Małgorzata Vražić The Madman and the Nun in Varaždin Information on the premiere of The Madman and the Nun which took place on November 7th, 2018 in the Croatian National Theatre (Hrvatsko Narodno Kazalište) in Varaždin.?
Noty o autorach Janusz Degler – witkacolog, teatrolog, historyk literatury, edytor; profesor emerytowany Uniwersytetu Wrocławskiego i wrocławskiej Filii Akademii Sztuk Teatralnych im. S. Wyspiańskiego (d. PWST im. L. Solskiego) w Krakowie; członek Komitetu Nauk o Sztuce PAN (1990–2015), Polskiego PEN Clubu, Rady Redakcyjnej „Dialogu” i „Teatru”, redaktor serii „Dramat – Teatr” (od 2000); współzałożyciel Instytutu Witkacego. Od 1989 r. przewodniczący Komitetu Redakcyjnego Dzieł zebranych S. I. Witkiewicza, w ramach których opracował: Nienasycenie (1992, wspólnie z Lechem Sokołem), „Teatr” i inne pisma o teatrze (1995), Nowe formy w malarstwie i wynikające stąd nieporozumienia. Szkice estetyczne (2002, wspólnie z L. Sokołem), Dramaty I (1996; 2 wyd. 2016), Dramaty II (1998; 2 wyd. 2016), Dramaty III (2004; 2 wyd. 2016), „O Czystej Formie” i inne pisma o sztuce (2003), przyg. do druku przez A. Micińską: Listy do żony (1923–1927) (2007; 2 wyd. 2015), Listy do żony (1928–1931) (2010; 2 wyd. 2015), Listy do żony (1932–1935) (2010; 2 wyd. 2016), Listy do żony (1936–1939) (2012; 2 wyd. 2016) oraz Pisma krytyczne i publicystyczne (2015). Wraz ze Stefanem Okołowiczem i Tomaszem Pawlakiem wydał Listy II, wol. 1 (Warszawa 2014) oraz Listy II, wol. 2, cz. 1 i 2 (2017). Obok A. Micińskiej, S. Okołowicza i T. Pawlaka współredaktor Kroniki życia i twórczości Stanisława Ignacego Witkiewicza (2017). Opracował i posłowiem opatrzył wydanie 622 upadków Bunga, czyli Demonicznej kobiety (2013) i Narkotyków. Niemytych dusz (2016). Autor około 200 artykułów i recenzji oraz książek, m.in.: Witkacy w teatrze międzywojennym (1973), Wprowadzenie do nauki o teatrze, t. 1–3 (1974–1978), Problemy teorii dramatu i teatru (1988; 2 wyd. 2003), Witkacego portret wielokrotny (2009; 2 wyd. 2013). Opracował i wydał pisma Jerzego Grotowskiego, Tymona Terleckiego, Konstantego Puzyny, Zbigniewa Raszewskiego i Anny Micińskiej. Lauren Dubowski – urodzona w USA tłumaczka i pisarka, której przekłady i teksty drukowano w „European Stages”, „The Theatre Times” i „Words Without Borders”; stypendystka programu wspierającego debiutujących tłumaczy (2018–2019 Emerging Translator Mentorship from the American Literary Translators Association) oraz programu Fulbrighta; magister sztuk pięknych, doktorantka na Wydziale Dramaturgii i Krytyki Dramatu w Yale School of Drama. Na zlecenie Instytutu Adama Mickiewicza przełożyła na język angielski powieść Pożegnanie jesieni. Elżbieta Grzyb – absolwentka filologii polskiej i angielskiej, wykładowczyni Szkoły Języków Obcych Uniwersytetu Warszawskiego. Prowadzi badania nad przekładami dzieł Witkiewicza na język angielski. Obroniła doktorat Miejsce dramatów Stanisława Ignacego Witkiewicza w polisystemie literatury amerykańskiej w świetle wybranych koncepcji z kręgu Translation Studies. Uczestniczy w wydarzeniach
promujących wiedzę humanistyczną – jak Europejski Dzień Języków czy Festiwal Nauki – oraz w konferencjach naukowych poświęconych obecności literatury i kultury polskiej za granicą oraz dialogowi kultur. Członkini redakcji „Witkacego!” (Dział Międzynarodowy). Jolanta Juszkiewicz – absolwentka Wydziału Aktorskiego wrocławskiej Filii Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Krakowie; odbyła staże teatralne w Indiach, Norwegii i Kanadzie. W Australii ukończyła Performing Arts Studies na Sydney University i założyła własny teatr – Kropka Theatre. Parokrotna stypendystka Australian Council for Arts, Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Prezydenta m. st. Warszawy, Marszałka Województwa Pomorskiego, laureatka międzynarodowych nagród. Poza Polską prezentuje swój repertuar i reżyseruje w: Australii, Albanii, Armenii, Belgii, Brazylii, Bułgarii, Zjednoczonych Emiratach Arabskich, Francji, Finlandii, Hiszpanii, Iranie, Izraelu, Kazachstanie, Kosowie, Luksemburgu, Macedonii, na Malcie, w Niemczech, Rumunii, Rosji, Słowacji, Szwecji, Ukrainie i Wielkiej Brytanii. Sławek Kardaś – właściciel i szef kuchni res tau racji Bubuja w Zakopanem. Amator „kuchni Czystej Formy”, modyfikacji kuchni regionalnej, autorskiego menu Bubui. Nominowany w kategorii „Szef Kuchni Tradycyjnej 2019” w najnowszej polskiej edycji Żółtego Przewodnika Gault & Millau. Anna Kowalska – absolwentka filologii polskiej (specjalizacja edytorska) Uniwersytetu Pedagogicznego im. KEN w Krakowie i studentka edytorstwa na Uniwersytecie Jagiellońskim (studia magisterskie), witkacofilka i pasjonatka sztuki. W kręgu jej zainteresowań znajdują się przede wszystkim życie i twórczość S. I. Witkiewicza, nurt awangardowy w malarstwie oraz prozie dwudziestolecia międzywojennego, a także projektowanie graficzne i typografia. Martyna Leśniak – absolwentka historii sztuki; w 2017 r. obroniła pracę magisterską Stanisław Ignacy Witkiewicz (1885–1939) jako krytyk artystyczny na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Jej zainteresowania badawcze obejmują sztukę pierwszej połowy XX w., krytykę artystyczną oraz sztukę kobiet. Halina Magiera – zawodowo związana ze Szkołą Podstawową nr 2 im. Juliana Fałata w Bystrej. W grudniu 2018 r. obroniła na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Śląskiego pracę doktorską Z zagadnień biografii i twórczości Kazimiery Alberti. Włodzimierz Mirski – rodowity poznaniak, emerytowany lekarz radiolog, asystent Zakładu Histologii Akademii Medycznej w Poznaniu, przez jeden sezon lekarz dyżurny poznańskich teatrów. Od 1964 r. mieszka w Gorzowie Wielkopolskim. Przygodę z Witkacym zaczął w 1985
2/2018
174
kupnem jubileuszowego wydania Dzieł Wybranych. W 1988 r. poznał Teatr Witkacego w Zakopanem. Uczestnik większości wystaw, konferencji i wydarzeń witkacowskich w ostatnich latach. Otrzymał medal z okazji 25-lecia istnienia zakopiańskiego teatru oraz Nagrodę Honorową w ogólnopolskim konkursie „Witkacy pod strzechy” w Słupsku (2013). Wygłasza pogadanki o Witkacym, wystąpił z gawędą na sesji Zakładu Estetyki Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej Witkacy w kontekstach (Zakopane 2014, druk w tomie zbiorowym). Jeden z fundatorów Instytutu Witkacego, Doradca Honorowy redakcji „Witkacego!”. Dorota Niedziałkowska – absolwentka historii sztuki i polonistyki Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II. Autorka Eksperymentu symultanicznego w pisarstwie Stanisława Czycza (2018), redaktor (wspólnie z Markiem Kurkiewiczem) książki Kazimierz Kummer. Literatura i „dziennikarska febra” (2018), edytorka prozy i poezji Czycza (Arw, 2007; Samo już to, 2011; Opowiadania krzeszowickie, 2016; Nie wierz nikomu, 2016) oraz prozy Kummera (Klatka. Opowiadania i słuchowiska, 2015). Napisała magisterium o autoportretach S. I. Witkiewicza, prezentowane w postaci referatów na konferencjach w Zakopanem (2009, 2014), Słupsku (2009) i Waszyngtonie (2010). Wspólnie z Beatą Zgodzińską autorka tekstu o wydawaniu książek z obrazami i rysunkami Witkacego („Sztuka Edycji” 2016, nr 1), z Jerzym Kupczykiem – artykułu o wątkach gadzich w twórczości plastycznej Firmy Portretowej w słupskich materiałach konferencji (2016). Opracowała projekt edycji korespondencji Stanisława Witkiewicza („Rocznik Podhalański” 2016, t. XI). Członkini redakcji „Witkacego!”. Stefan Okołowicz – ukończył Wydział Malarstwa Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie (1975). Zajmuje się fotografią oraz jej historią. Witkacolog, od połowy lat 70. prowadzi badania nad mniej znaną dziedziną twórczości Stanisława i Stanisława Ignacego Witkiewiczów. W 1986 r. wraz z Ewą Franczak opracował album o fotografiach Witkacego Przeciw Nicości. W 2011 r. w Oranżerii Muzeum Pałacu w Wilanowie odbyła się wystawa, zatytułowana Witkacy i inni, na której przedstawił fotografie z własnej kolekcji; wystawie towarzyszył obszerny katalog. W grudniu 2015 r. wydał album Anioł i Syn. 30 lat dialogu Stanisława i Stanisława Ignacego Witkiewiczów (Boss & Okołowicz). Publikacja znacznie poszerza temat wystawy o tym tytule w Muzeum Tatrzańskim, której był kuratorem (16 maja – 15 listopada 2015). W maju 2016 r. wraz z żoną Kapsydą Kobro-Okołowiczową przygotował w Muzeum Tatrzańskim wystawę Nineczka i Witkacy – „zginiemy marnie oboje bez siebie”, Jadwiga z Unrugów i Stanisław Ignacy Witkiewiczowie. Kurator wystawy Angelas ir Sūnus. Witkiewicziai Zakopanėje ir Lietuvoje / Anioł i Syn. Witkiewiczowie w Zakopanem i na Litwie, zorganizowanej w Muzeum M. K. Čiurlionisa w Kownie przez Muzeum Tatrzańskie, Instytut Adama Mickiewicza i Instytut Polski w Wilnie (20 września – 18 listopada 2018). Wraz z J. Deglerem i T. Pawlakiem edytor tomów w ramach Dzieł zebranych: Listy II, wol. 1 (2014) oraz Listy II, wol. 2, cz. 1 i 2 (2017). Obok A. Micińskiej, J. Deglera i T. Pawlaka współredaktor Kroniki życia i twórczości Stanisława Ignacego Witkiewicza (2017). Jeden z fundatorów Instytutu Witkacego. Przemysław Pawlak – absolwent Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie, doktorant w Instytucie Sztuki PAN, jeden z fundatorów i prezes Instytutu Witkacego. Edytor, bibliograf (cz. 2 tomu Bibliografia w Dziełach zebranych, PIW), popularyzator twórczości Witkacego, autor tezy o biocybernetycznych źródłach katastrofizmu autora Szewców. Biograf i redaktor pism ks. Henryka Kazimierowicza (Powiernik Witkacego, 2017), edytor Wspomnień Henryka Jasieńskiego. Działacz Stowarzyszenia Miasto Jest Nasze, organizator ogólnopolskiej akcji #RatujPIW, która zapobiegła likwidacji ostatniego w Polsce państwowego wydawnictwa. Współtwórca portalu krajoznawczego gdziebylec. pl. Bibliofil, kolekcjoner starych znaków proweniencyjnych i calisianów. Autor publikacji i wpisów na portal witkacologia.eu. Zastępca redaktora naczelnego i pomysłodawca pisma „Witkacy!”. Tomasz Pawlak – absolwent Międzywydziałowych Indywidualnych Studiów Humanistycznych oraz Ośrodka Studiów Amerykańskich UW. Jeden z fundatorów Instytutu Witkacego, członek redakcji „Witka-
Conchita, czyli tryumf bestii
cego!”. Edytor korespondencji Witkiewicza. Opublikował m.in.: „W państwie duńskim Ejbolów” („Twórczość” 2007, nr 4), Listy do Marii i Edmunda Strążyskich („Zeszyty Literackie” 2011, nr 115), Prywatysta Witkiewicz. O maturze Stanisława Ignacego Witkiewicza („Pamiętnik Literacki” 2013, z. 2). Opracował dwa tomy korespondencji w ramach edycji Dzieł zebranych: Listy I (2013), Listy II (wraz z J. Deglerem i S. Okołowiczem, wol. 1, 2015 oraz wol. 2, cz. 1 i 2, 2017). Obok A. Micińskiej, J. Deglera i S. Okołowicza współredaktor Kroniki życia i twórczości Stanisława Ignacego Witkiewicza (2017). Opracował i wydał przedwojenne recenzje Narkotyków Witkiewicza – Pierwsza książka abstynencka, która nie jest nudna (2016). Autor publikacji i wpisów na portal witkacologia.eu. Anna Pieńkos – absolwentka filologii polskiej Uniwersytetu w Białymstoku oraz historii sztuki Szkoły Wyższej im. P. Włodkowica w Płocku. Założycielka i instruktorka w pracowni plastycznej Tusiemaluje, działającej przy teatrze Scena Kotłownia w Ostrowi Mazowieckiej. Nauczycielka języka polskiego i plastyki, artystka malarka. Współpracuje z galeriami sztuki współczesnej (Zachęta, MOCAK, Arsenał), gdzie organizuje projekty artystyczne dla młodzieży szkolnej (happeningi i murale). Pisze teksty do serwisu Agora S.A. Współpracuje z Miejską Biblioteką Publiczną oraz Muzeum Domem Rodziny Pileckich w Ostrowi Mazowieckiej. Zainicjowała i prowadzi liczne konkursy plastyczne, m.in. Moje spojrzenie na obrazy S. I. Witkiewicza oraz Witkacy dziś, który odbywa się w ramach współtworzonego przez nią Rajdu Rowerowego W jak Witkacy, nagrodzonego w słupskim konkursie „Witkacy pod strzechy” (2018). Propagatorka twórczości Witkiewicza w edukacji szkolnej. Współzałożycielka Ostrowskiej Masy Krytycznej oraz aktywna działaczka w stowarzyszeniu Zakręcona Ostrów, uczestniczka wielu rajdów, maratonów rowerowych i wyścigów MTB. Szczęśliwa żona miłośnika Witkacego. Tomasz Pieńkos – miłośnik twórczości Witkacego, współzałożyciel stowarzyszenia Zakręcona Ostrów, Ostrowskiej Masy Krytycznej i nagrodzonego w słupskim konkursie „Witkacy pod strzechy” (2018) Rajdu Rowerowego W jak Witkacy. Rowerowy pasjonat, uczestnik wielu rajdów, maratonów i wyścigów MTB. Człowiek na równi kochający sportowe wyzwania, jak i spokój domowego zacisza z dobrą muzyką i książką. Lubi górskie wycieczki, przyrodę i zwierzęta, interesuje się sztuką, filmem i teatrem. Wykształcenie przypadkowe, pracuje (wg Witkacego) w jednym z najbardziej antypatycznych miejsc na świecie. Szczęśliwy mąż miłośniczki Witkacego. Anna Spólna – pracuje w Katedrze Filologii Polskiej Uniwersytetu Technologiczno-Humanistycznego w Radomiu oraz w Muzeum Witolda Gombrowicza we Wsoli. Jest autorką książek Nowe „Treny”? Polska poezja żałobna po
Conchita, czyli tryumf bestii
II wojnie światowej a tradycja literacka (2007), Na skrzyżowaniu głosów. Szkice krytycznoliterackie (2012), Dialogi z Mickiewiczem. Aktualizacje tradycji romantycznej w nowej i najnowszej poezji polskiej (2017) oraz kilkudziesięciu artykułów w książkach zbiorowych i czasopismach. Publikowała m.in.: w „Caietele Echinox”, „Przeglądzie Humanistycznym”, „Tekstualiach”, „Studia Poetica”, „Napisie”, „Frazie”. Pod jej współredakcją ukazały się monografie Iwaszkiewicz w podróży (2013) i Gombrowicz z przodu i z tyłu (2015). Należy do redakcji „Radomskich Studiów Humanistycznych”. Zasiada w jury Nagrody Literackiej Miasta Radomia i w komitecie naukowym Il Congresso Internacional Witold Gombrowicz (Buenos Aires). Justyna Staroń – doktor literaturoznawstwa. Interesuje się literaturą XX w., zwłaszcza w ujęciu edytorskim i filologicznym. W 2018 r. obroniła z wyróżnieniem pracę doktorską o rękopisach Kornela Makuszyńskiego na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Jana Pawła II. Stypendystka Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Uczestniczka m.in. konferencji Witkiewiczowskiej Wokół Witkiewiczów, zorganizowanej przez Muzeum Tatrzańskie, z referatem Kobiety w życiu Stanisława Witkiewicza. Glosy do listów (druk w: Fascynacja, zachwyt, zakręcenie w polskiej literaturze XIX i początków XX wieku, red. S. Karpowicz-Słowikowska, K. Warska, 2016). Wojciech Sztaba – witkacolog, historyk i krytyk sztuki, fotograf, malarz, doktor historii sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Wykładał na ASP w Krakowie, w College of Education w Port Harcourt w Nigerii i na Uniwersytecie Johannesa Gutenberga w Moguncji. Obecnie pracuje na Uniwersytecie Pedagogicznym w Ludwigsburgu. Autor książek o twórczości S. I. Witkiewicza, m.in. Gra ze sztuką (1982) oraz Witkacy. Zaginione obrazy i rysunki (1985), a także licznych o nim publikacji w: „Pamiętniku Literackim” (m.in. Z lektur Bunga: Gabriele D’Annunzio, „Rozkosz” [„Il piacere”], 2016, nr 4), „Pamiętniku Teatralnym” (Pocztówki z piekła. Stanisław Ignacy Witkiewicz w Paryżu 1908, 2016, nr 4), „Odrze” (O higienie duszy i ciała. Petera Altenberga „Prodromos” i Witkacego „Narkotyki” i „Niemyte dusze”, 2014, nr 1), „Przestrzeniach Teorii” (Tło zmieszane z niczego. Problem nihilizmu u Witkacego, 2014, nr 21), „Kontekstach” (Żal mi tropików, 2014, nr 3–4). Od 2012 r. prowadzi portal internetowy witkacologia.eu. W Appendiksie do Kroniki życia i twórczości Stanisława Ignacego Witkiewicza (red. J. Degler, A. Micińska, S. Okołowicz i T. Pawlak, 2017) drukowano jego opis losów Witkacego w krakowskiej ASP. Członek Künstlerbund Baden-Württemberg oraz Międzynarodowego Stowarzyszenia Krytyków Sztuki AICA. Marek Średniawa – pracownik naukowy Politechniki Warszawskiej. Autor publikacji o współczesnych inspiracjach twórczością Witkacego i jego relacjach ze sztuką nowoczesną (z Factory Andy’ego Warhola, Franciszką i Stefanem Themersonami itp.) w materiałach pokonferencyjnych oraz pismach „Sztuka Edycji” i „Estetyka i Krytyka”, wpisów na portal witkacologia.eu. Inicjator i pomysłodawca (wspólnie z Małgorzatą Sady) polsko-angielskiej bibliofilskiej edycji dramatu Witkacego Gyubal Wahazar, przygotowanej w ramach projektu Instytutu Witkacego i studentów Wydziału Sztuki Nowych Mediów Polsko-Japońskiej Akademii Technik Komputerowych w Warszawie. Współorganizator międzynarodowych konferencji: Witkacy: 21st Century Perspectives Conference and Festival (Waszyngton 2010) i Wokół Witkiewiczów (Zakopane 2015). Współorganizator wydarzeń popularyzujących twórczość Witkacego: corocznych rajdów rowerowych W jak Witkacy w Ostrowi Mazowieckiej (2015–2018), Nocy teatrów w Wodzisławiu Śląskim (2017), Pożegnania jesieni w Katowicach (2017); spotkania w Boguszycach (2017), wspólnie z Przemysławem Pawlakiem warsztatów Szewska pasja w Krakowie (2014). Jeden z fundatorów i członek zarządu Instytutu Witkacego oraz członek redakcji „Witkacego!”. Małgorzata Vražić – absolwentka Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego. Autorka rozprawy doktorskiej Stanisław Witkiewicz i Witkacy – dwa paradygmaty sztuki, dwie koncepcje kultury (2013), współautorka podręcznika Młoda Polska (2006), antologii Modernizm: spotkania (2008) i książki Przerabianie XIX wieku (2011) oraz trzytomowego cyklu o literaturze i kulturze Europy Środkowo-Wschodniej: Teksty
175
doświadczenia, Doświadczenia tekstu, Wspólnota pytań. Antologia (2017). Redaktor merytoryczna oraz sekretarz redakcji kwartalnika naukowo-artystycznego „Literacje” (2010–2014), członkini jury Olimpiady Literatury i Języka Polskiego (2003–2011). Jurorka w Ogólnopolskim konkursie interpretacji dzieł S. I. Witkiewicza „Witkacy pod strzechy” (2018). Interesuje się związkami literatury ze sztuką i szeroko rozumianą estetyką XIX–XXI w., literaturą popularną, kulturą Bałkanów oraz modernistyczną i awangardową literaturą chorwacką. Redaktor naczelna „Kopernika” – kwartalnika Polskiego Towarzystwa Kulturalnego w Zagrzebiu. Działaczka polonijna. Pracuje w Szkolnym Punkcie Konsultacyjnym przy Ambasadzie RP w Zagrzebiu. Redaktor naczelna „Witkacego!”. Anna Wende-Surmiak – dyrektor Muzeum Tatrzańskiego im. Dra Tytusa Chałubińskiego w Zakopanem od 2012 r. Absolwentka Instytutu Lingwistyki Stosowanej Uniwersytetu Warszawskiego – specjalność filologia romańska, podyplomowych studiów muzeologicznych na Uniwersytecie Jagiellońskim. Od grudnia 2015 r. prezes IMMA (International Mountain Museums Alliance – Międzynarodowy Związek Muzeów Górskich). Inicjatorka wydarzeń kulturalnych, m.in. „Roku Witkiewiczów 2015”, „Sezonu włoskiego w Zakopanem”, wystaw Anioł i Syn. 30 lat dialogu Stanisława i Stanisława Ignacego Witkiewiczów oraz Bronisław Piłsudski (1866–1918). Niezwykły brat Marszałka”, albumów Sztuki piękne pod Tatrami oraz Witkacy w kolekcji Muzeum Tatrzańskiego, prezentacji wystaw Muzeum Tatrzańskiego m.in.: w Warszawie, Rzymie, Turynie, Wilnie, Kownie. Klaudiusz Wesołowski – pomysłodawca, twórca i reżyser Miazmatu – animacji komputerowej 3D ożywiającej Kompozycję Witkacego z 1922 r. Uczył się w Liceum Plastycznym w Lublinie, gdzie rozwijał swoje umiejętności rysownicze, malarskie i rzeźbiarskie w technikach tradycyjnych. Ukończył Akademię Sztuk Pięknych w Warszawie. W 2007 r. zdecydował się zamienić tradycyjne medium wyrazu na narzędzia cyfrowe. W swoich pracach poszukuje nowych form wyrazu, wyraźnego i unikatowego stylu. Eksploruje zapomniane teorie estetyczne, próbuje zinterpretować je na nowo w kontekście współczesnych narzędzi i kultur. Hanna Wojak – aktorka, magister sztuki z dyplomem Akademii Teatralnej im. A. Zelwerowicza w Warszawie. Zakopianka wychowana wśród wiszących na ścianach obrazów Witkacego, prawnuczka Olgi Wojakowej – jego muzy. W 2017 r. obroniła pracę magisterską Witkacy i kobiety (nie)koniecznie fatalne. Role dyplomowe zagrała u Adama Sajnuka i Waldemara Śmigasiewicza. Zadebiutowała w Teatrze WARSawy rolą Benedikte w spektaklu Plaża w reżyserii Piotra Kurzawy.
2/2018
100 na 100 lat praw wyborczych kobiet. Kopernik też była kobietą