Manipulacja powięzi w zespołach bólowych układu ruchu. Część praktyczna.

dr Robert Schleip dyrektor Fascia Research Project Uniwersytet w Ulm, Niemcy

ISBN 978-83-939274-6-3

www.manipulacjapowiezi.pl

9 788393 927463

Część praktyczna

ISBN 978-83-939274-6-3

MANIPULACJA POWIĘZI w zespołach bólowych układu ruchu

[…] Autorzy przedstawiają nowatorski model udziału powięzi w koordynacji nerwowo-mięśniowej poprzez topograficzne określenie specyficznych, położonych w obrębie powięzi, centrów (centrów koordynacji, centrów percepcji, centrów fuzji). Ten całkowicie nowy model został przedstawiony w niezwykle przekonujący sposób. Zawarte w książce dowody potwierdzające ów nowy intrygujący model, obejmują nie tylko szczegóły filogenetyczne i neurofizjologiczne, ale również wyniki tysięcy godzin badań anatomicznych zwłok, wykonanych osobiście przez twórcę metody Luigiego Stecco, jego córkę dr Carlę Stecco i syna dr. Antoniego Stecco. Ich wnikliwe badania sekcyjne zwłok doprowadziły do wielu nowych odkryć, opublikowanych w recenzowanych czasopismach anatomicznych. Ktokolwiek śledził pojawiające się w ciągu ostatnich kilku lat publikacje na temat powięzi, musiał zauważyć ten istotny wpływ. Rodzinny zespół naukowców badał szczegółowo morfologię powięzi i jej topografię w sposób, który nie tylko zrobił wielkie wrażenie, ale również pozwolił przedstawić nowoczesne opisy i odkrycia przemawiające za nowym modelem koordynacji mięś­niowo-powięziowej, który został opisany w tej książce. […]

LUIGI STECCO

CARLA STECCO

MANIPULACJA POWIĘZI w zespołach bólowych układu ruchu Część praktyczna

Manipulacja powięzi w zespołach bólowych układu ruchu część praktyczna

Luigi Stecco

Carla stecco

Manipulacja powięzi w zespołach bólowych układu ruchu część praktyczna

Przekład z języka angielskiego Paweł Poncyljusz

Szczecin 2015

Tytuł oryginału: Fascial Manipulation. Practical part Tytuł wydania polskiego: Manipulacja powięzi w zespołach bólowych układu ruchu. Część praktyczna Wydano za zgodą: piccin nuoVa liBRaRia s.p.a., Włochy

Przekład z języka angielskiego Paweł Poncyljusz Konsultacja naukowa Carla Stecco Julie Ann Day Luigi Stecco Grzegorz Sławiński Tomasz Laniecki Remigiusz Halikowski Opracowanie językowe Alicja Berner Korekta merytoryczna Remigiusz Halikowski Skład komputerowy Joanna Dubois-Mosora

isBn 978-83-939274-6-3 Copyright © for the Polish edition by Paweł Poncyljusz, 2015

Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadnej części niniejszej książki nie wolno, bez pisemnej zgody wydawcy, powielać ani wykorzystywać w jakikolwiek sposób i jakimikolwiek środkami – graficznymi, elektronicznymi lub mechanicznymi, łącznie z kopiowaniem, nagrywaniem, rozpowszechnianiem przez internet lub w sieciach informacyjnych lub systemach gromadzenia i wyszukiwania informacji.

Autorzy, redaktorzy, wydawcy i dystrybutorzy nie ponoszą odpowiedzialności za błędy, przeoczenia lub za skutki korzystania z informacji zawartych w tej publikacji oraz nie udzielają żadnej gwarancji, wyrażonej lub domniemanej, w odniesieniu do treści tej publikacji. Autorzy, redaktorzy, wydawcy i dystrybutorzy nie ponoszą żadnej odpowiedzialności za urazy i/lub uszkodzenia osób lub własności wynikające z zastosowania wskazówek zawartych w niniejszej publikacji.

Wydawca Wydawnictwo oDnowa ul. Jana iii Sobieskiego 14, 71-228 Szczecin, tel. 914241172 Druk i oprawa Przedsiębiorstwo Poligraficzno-Wydawnicze „anGRaF” ul. Wojska Polskiego 43, 64-920 Piła, tel. 673522024 Zapraszamy na stronę

www.manipulacjapowiezi.pl

SPIS TREŚCI

Wykaz skrótów

9

Przedmowa do wydania polskiego

11

Przedmowa do wydania anglojęzycznego

13

Słowo wstępne

17

Wprowadzenie 19 Podstawowe zagadnienia

21

Powięź powierzchowna Powięź głęboka Powięź namięsna Fizjologia powięzi

23 25 30 33

Część I Centra koordynacji Rozdział l. Manipulacja powięzi

39

A. Powięziowa kontrola ruchu segmentarnego Jednostka mięśniowo-powięziowa Fizjologia jednostki mięśniowo-powięziowej Anatomia jednostki mięśniowo-powięziowej Segmenty ciała Ruchy ciała Ból rzutowany a centrum percepcji (CP) B. Powięziowa kontrola postawy Sekwencja mięśniowo-powięziowa Fizjologia sekwencji mięśniowo-powięziowej Anatomia sekwencji mięśniowo-powięziowej

39 39 40 41 42 44 44 46 47 47 48

Rozdział 2. Leczenie centrów koordynacji

51

A. Wypełnianie karty pacjenta w przypadku leczenia segmentarnego 51 B. Wypełnianie karty pacjenta w przypadku leczenia globalnego 56 Manipulacja powięzi – wskazania i przeciwwskazania 58 Rozdział 3. Sekwencja mięśniowo-powięziowa ruchu przedniego

59

Jednostki mięśniowo-powięziowe tułowia Jednostki mięśniowo-powięziowe kończyny dolnej Jednostki mięśniowo-powięziowe kończyny górnej Przykład leczenia

60 70 76 84

Rozdział 4. Sekwencja mięśniowo-powięziowa ruchu tylnego

85

Jednostki mięśniowo-powięziowe tułowia 86 Jednostki mięśniowo-powięziowe kończyny dolnej 96 Jednostki mięśniowo-powięziowe kończyny górnej 102 Przykład leczenia 110 Rozdział 5. Sekwencja mięśniowo-powięziowa ruchu dośrodkowego

111

Jednostki mięśniowo-powięziowe tułowia Jednostki mięśniowo-powięziowe kończyny dolnej Jednostki mięśniowo-powięziowe kończyny górnej Przykład leczenia

112 122 129 137

Rozdział 6. Sekwencja mięśniowo-powięziowa ruchu bocznego

139

Jednostki mięśniowo-powięziowe tułowia Jednostki mięśniowo-powięziowe kończyny dolnej Jednostki mięśniowo-powięziowe kończyny górnej Przykład leczenia

140 150 157 165

Rozdział 7. Sekwencja mięśniowo-powięziowa rotacji wewnętrznej

167

Jednostki mięśniowo-powięziowe tułowia Jednostki mięśniowo-powięziowe kończyny dolnej Jednostki mięśniowo-powięziowe kończyny górnej Przykład leczenia

168 178 185 193

Rozdział 8. Sekwencja mięśniowo-powięziowa rotacji zewnętrznej

195

Jednostki mięśniowo-powięziowe tułowia Jednostki mięśniowo-powięziowe kończyny dolnej Jednostki mięśniowo-powięziowe kończyny górnej Przykład leczenia

196 206 213 221

Część II Centra fuzji Rozdział 9. Mobilizacja powięzi

225

A. Powięziowa kontrola segmentarnego schematu motorycznego 225 Centrum fuzji 228

B. Powięziowa kontrola globalnych ruchów złożonych 231 Przekątne mięśniowo-powięziowe 231 Spirale mięśniowo-powięziowe 233 Rozdział 10. Leczenie centrów fuzji

241

A. Wypełnianie karty pacjenta w przypadku leczenia segmentarnego obejmującego centra fuzji 241 B. Wypełnianie karty pacjenta w przypadku leczenia globalnego obejmującego centra fuzji 244 Rozdział 11. Centra fuzji retro-latero

251

Centra fuzji kończyny górnej Centra fuzji tułowia Centra fuzji kończyny dolnej Przykład leczenia

253 260 267 273

Rozdział 12. Centra fuzji retro-medio

275

Centra fuzji kończyny górnej Centra fuzji tułowia Centra fuzji kończyny dolnej Przykład leczenia

277 284 291 297

Rozdział 13. Centra fuzji ante-latero

299

Centra fuzji kończyny górnej Centra fuzji tułowia Centra fuzji kończyny dolnej Przykład leczenia

301 308 315 321

Rozdział 14. Centra fuzji ante-medio

323

Centra fuzji kończyny górnej Centra fuzji tułowia Centra fuzji kończyny dolnej Przykład leczenia

325 332 339 345

Rozdział 15. Tablice poglądowe

347

Centra koordynacji i centra fuzji Porównawcze weryfikacje ruchowe Podobieństwa do akupunktury

349 361 377

Zakończenie 381 Bibliografia 383 Alfabetyczny wykaz centrów koordynacji i centrów fuzji

385

Alfabetyczny wykaz fotografii anatomicznych

387

WYKAZ SKRÓTÓW

W przypadku skrótów wyrazów polskich w nawiasach podano ich odpowiedniki anglojęzyczne. *** maksymalne natężenie objawów +++ uzyskanie maksymalnej poprawy 1 x m. nasilenie objawów raz w miesiącu an / ante ruch przedni an-ca / ante-carpus ruch przedni nadgarstka, zgięcie w stawie nadgarstkowym an-cl / ante-collum ruch przedni szyi, zgięcie szyi an-cp / ante-caput ruch przedni głowy an-cu / ante-cubitus ruch przedni łokcia, zgięcie w stawie łokciowym an-cx / ante-coxa ruch przedni biodra, zgięcie w stawie biodrowym an-di / ante-digiti ruch przedni palców, zgięcie palców ręki an-ge / ante-genu ruch przedni kolana, wyprost w stawie kolanowym an-hu / ante-humerus ruch przedni ramienia, zgięcie w stawie ramiennym an-la-cl /ante-latero-collum ruch przednio-boczny szyi an-la-di /ante-latero-digiti ruch przednio-boczny palców, schemat motoryczny dla ruchu chwytnego ręki an-la-lu ruch przednio-boczny lędźwi an-lu / ante-lumbi ruch przedni lędźwi, zgięcie do przodu z leżenia na plecach an-me-... / ante-medio-... ruch przednio-dośrodkowy... an-pe / ante-pes ruch przedni stopy, zgięcie grzbietowe stopy an-pv / ante-pelvis ruch przedni miednicy, tyłopochylenie miednicy an-sc /ante-scapula ruch przedni łopatki, ruch łopatki do przodu an-ta / ante-talus ruch przedni kostki, zgięcie grzbietowe stopy an-th / ante-thorax ruch przedni klatki piersiowej b.ruch (ang. PaMo) bolesny ruch b.wcześ. (ang. Pa Prev) ból wcześniejszy bi. bilateralny, obustronny ca carpus, nadgarstek CC centrum/centra koordynacji CF centrum/centra fuzji

(wcześniejsza nazwa – fuzyjne CC) chron. chronologia cl collum, szyja, okolica szyi CP centrum/centra percepcji cp caput, głowa cu cubitus, łokieć

cx coxa, udo/biodro d. dzień, pierwszy dzień od wystąpienia objawów di digiti, palce rąk er / extra rotacja zewnętrzna, supinacja er-ta / extra-talus rotacja zewnętrzna kostki (kości skokowej), ewersja stawu skokowego ge genu, kolano hu ramię, część dalsza barku intens. (ang. int.) intensywność/natężenie bólu ir / intra rotacja wewnętrzna, inwersja ir-ta / intra-talus rotacja wewnętrzna kostki, inwersja stawu skokowego l. (ang. lt) lewa – kończyna lub strona ciała l. (ang. y) lat, lata la / latero ruch boczny, zgięcie boczne la-ca / latero-carpus ruch boczny nadgarstka, odchylenie promieniowego ręki la-cl / latero-collum ruch boczny szyi, zgięcie boczne szyi la-cp / latero-caput ruch boczny głowy la-cu / latero-cubitus ruch boczny łokcia, boczna stabilizacja stawu łokciowego la-cx / latero-coxa ruch boczny biodra, odwodzenie w stawie biodrowym la-di /latero-digiti ruch boczny palców, rozszerzanie palców reki la-ge / latero-genu ruch boczny kolana, boczna stabilizacja stawu kolanowego la-hu / latero-humerus ruch boczny ramienia, odwodzenie w stawie ramiennym la-lu / latero-lumbi ruch boczny lędźwi, zgięcie boczne lędźwiowego odcinka kręgosłupa la-pe / latero-pes ruch boczny stopy, rozszerzanie palców stopy la-pv / latero-pelvis ruch boczny miednicy, boczna stabilizacja miednicy la-sc / latero-scapula ruch boczny łopatki la-ta / latero-talus ruch boczny kostki, boczna stabilizacja stawu skokowego la-th / latero-thorax ruch boczny klatki piersiowej, zgięcie boczne piersiowego odcinka kręgosłupa lok. (ang. loc.) lokalizacja lu lumbi, lędźwie m. mięsień m. (ang. m) miesiąc m.bólu (ang. SiPa) miejsce bólu (wskazane przez pacjenta) maks. (ang. max.) maksymalny (ból)

10

manipulacja powięzi

me / medio ruch dośrodkowy me-cl / medio-collum ruch dośrodkowy szyi, ustawienie szyi w pionie me-di / medio-digiti ruch dośrodkowy palców rąk, ruch palców do linii środkowej me-hu / medio-humerus ruch dośrodkowy ramienia, przywodzenie w stawie ramiennym me-ta / medio-talus ruch dośrodkowy kostki mm. mięśnie mp (ang. mf ) mięśniowo-powięziowa/e (jednostka, spirala, sekwencja) n. (ang. nt) noc, nasilenie objawów podczas nocy nawr. (ang. rec.) nawracający, nawracanie bólu p. (ang. rt) prawa – strona ciała lub kończyna pe pes, stopa (stęp, śródstopie i palce stopy) pp. (ang. pm) po południu, nasilenie objawów po południu pv pelvis, miednica r. (ang. y) rok ra. (ang. mn) rano, nasilenie objawów nad ranem re / retro ruch tylny, ruch do tyłu re-ca / retro-carpus ruch tylny nadgarstka, wyprost w stawie nadgarstkowym re-cl / retro-collum ruch tylny szyi, wyprost szyi re-cp / retro-caput ruch tylny głowy re-cu / retro-cubitus ruch tylny łokcia, wyprost w stawie łokciowym re-cx /retro-coxa ruch tylny biodra, wyprost w stawie biodrowym

re-di / retro-digiti ruch tylny palców, odchylenie łokciowe V palca ręki re-ge / retro-genu ruch tylny kolana, zgięcie w stawie kolanowym re-hu / retro-humerus ruch tylny ramienia, wyprost w stawie ramiennym re-la-... ruch tylno-boczny... re-la-cl ruch tylno-boczny szyi re-lu / retro-lumbi ruch tylny lędźwi, wyprost lędźwiowego odcinka kręgosłupa re-me-... ruch tylno-dośrodkowy... re-pe / retro-pes ruch tylny stopy re-pv / retro-pelvis ruch tylny miednicy, przodopochylenie miednicy re-sc / retro-scapula ruch tylny łopatki re-ta / retro-talus ruch tylny kostki (kości skokowej), zgięcie podeszwowe stopy re-th / retro-thorax ruch tylny klatki piersiowej, przeprost piersiowego odcinka kręgosłupa sc scapula, łopatka, część bliższa barku seg. segment st. (ang. cont.) stały, niesłabnący (ból) ta talus, kostka (kość skokowa) th thorax, klatka piersiowa tow. (ang. conc.) towarzyszący (ból) TP punkt spustowy (ang. trigger point) wcześ. (ang. Prev) wcześniejszy (ból), ból już nieobecny

PRZEDMOWA DO WYDANIA POLSKIEGO

Leczenie metodą Fascial Manipulation nie tylko liSpotkał mnie ogromny zaszczyt i jednocześnie szczęście, gdy poproszono mnie o napisanie przedmowy do książki kwiduje przyczynę problemu, ale również pozwala ciału „Manipulacja powięzi w zespołach bólowych układu ru- na odnalezienie nowej, lepszej równowagi napięciowej, chu – część praktyczna” autorstwa Luigiego Stecco, po- prowadząc do niejako kaskadowego zwiększania odpornieważ od dawna fascynuję się systemem powięziowym ności na przyszłe bodźce patologiczne, atakujące nasze oraz logicznym tłumaczeniem manewrów podejmowa- ciało z różnych stron oraz na różnych poziomach. Innymi słowy: poprzez usuwanie densyfikacji hialuronowonych w trakcie leczenia pacjenta.

Kiedy kilka lat temu rozpoczynałem „wędrówkę” po -kolagenowych, ciało odkrywa nowe szlaki energetyczne przepastnych otchłaniach nieskończonej sieci powięzio- i reorganizuje szkielet łącznotkankowy, zwiększając tym wej, bazując na metodzie autora tego podręcznika, nie samym wentyl bezpieczeństwa w przypadku działania przypuszczałem jakich efektów terapeutycznych będę nie możliwych impulsów uszkadzających.

Niniejsza publikacja przedstawia bardzo efektywne tylko świadkiem, ale i bezpośrednim uczestnikiem.

Manipulacja powięzi w leczeniu zespołów bólowych algorytmy postępowania w leczeniu dysfunkcji układu narządu ruchu dotyczy przede wszystkim powięzi głę- mięśniowo-szkieletowego. Książka kontynuuje dociekabokiej, która odgrywa kluczową rolę w przenoszeniu sił nia dotyczące systemu powięziowego oraz demonstruje mięśniowo-powięziowych na odległość. Gdybyśmy ją praktyczne możliwości wykorzystania wiedzy teoretyczpominęli, nie uwzględnialibyśmy aż 30% siły mięśnio- nej, zdobytej na podstawie pierwszego tomu tego cyklu monografii. wej transmitowanej przez powięź.

Głęboko zakorzeniony pragmatyzm autora tej książDzięki swojej specyficznej organizacji przestrzennej oraz silnemu unerwieniu tkanka ta zdolna jest do od- ki, dostrzegalny w myśleniu i postrzeganiu ludzkiego bierania aktywności mięśniowej oraz przewodzenia ła- ciała, ułatwia Czytelnikowi zrozumienie realnych medunków pola bioelektrycznego wzdłuż konkretnych se- chanizmów kompensacyjnych w układzie mięśniowokwencji miokinematycznych. Jej istotność dostrzegana -powięziowym, a także poszukiwanie pierwotnych jest na poziomie układu mięśniowo-szkieletowego oraz przyczyn owych zaburzeń i likwidowanie ich z dużym kompleksów anatomiczno-funkcjonalnych w obrębie powodzeniem.

Mam nadzieję, że ten podręcznik, zawierający prakwewnętrznych jam ciała. tyczne wskazówki dotyczące leczenia metodą opracowaJest to jedyna tkanka w ludzkim organizmie zdolna do modyfikowania swojej konsystencji pod wpływem ną przez Luigiego Stecco, stanie się źródłem inspiracji wielorakich bodźców zewnętrznych i wewnętrznych. zarówno dla początkujących terapeutów, jak i tych doWykorzystując zatem te unikatowe właściwości, jesteśmy świadczonych, którzy na co dzień mają styczność z paw stanie normalizować nieprawidłowe aferentacje nocy- cjentem i jego dysfunkcjami manifestującymi się w naceptywne i przywracać spójną synchronizację w pętlach rządzie ruchu. współzależności nerwowo-mięśniowo-powięziowych, Remigiusz Halikowski a tym samym regulować homeostazę organizmu i popraMSc, PT, MT Międzynarodowy Terapeuta wiać jakość życia naszych pacjentów. metody Fascial Manipulation

PRZEDMOWA DO WYDANIA ANGLOJĘZYCZNEGO

Witamy w ekscytującej nowej dziedzinie terapii mięśniowo-szkieletowej – w fascynującym świecie powięzi. Powięź tworzy ciągłą, napiętą sieć w całym ciele, pokrywającą i łączącą każdy narząd, mięsień, a nawet każdy nerw i najmniejsze włókno mięśniowe. Po wielu dekadach zapomnienia ta wszechobecna tkanka przekształciła się od „kopciuszka nauki ortopedycznej” do pozycji prawie supergwiazdy w badaniach medycznych. Od początku XXI wieku liczba prac badawczych, dotyczących powięzi w recenzowanych czasopismach, wzrosła niemalże wykładniczo. Pierwszy Międzynarodowy Kongres Badań nad Powięzią (Fascia Research Congress), który odbył się w Harvard Medical School w październiku 2007 roku, został powszechnie doceniony. Podobnie jak w przypadku szybko rozwijających się badań komórek glejowych w neurologii istnieje ogólne przekonanie, że ta niedoceniana tkanka odgrywa dużo większą rolę w fizjologii i patologii, niż uważano w poprzednich dekadach.

O czym każdy student medycyny wie, a niemal każdy lekarz pamięta, dotychczas na kursach anatomii powięź przedstawiano jako białą strukturę wszystko pokrywającą, którą należy usunąć, aby „móc coś zobaczyć”. Również podręczniki anatomii konkurują ze sobą, aby jak najczyściej i jak najbardziej prawidłowo przedstawić układ ruchu, po uprzednim całkowitym, lub na ile to możliwe, usunięciu białej lub półprzezroczystej powięzi. Studenci doceniają atrakcyjne uproszczenia graficzne, na których każdy błyszczący czerwony mięsień przyczepiony jest do określonych miejsc szkieletu, ale z pewnością są rozczarowani, gdy okazuje się, że te uproszczone obrazy mają bardzo niewiele wspólnego z tym, jak naprawdę reaguje i zachowuje się ciało ludzkie podczas zabiegu chirurgicznego lub badania palpacyjnego.

Na przykład w organizmie mięśnie rzadko kiedy przekazują całą swoją siłę skurczu bezpośrednio, poprzez ścięgna, na struktury kostne szkieletu, jak to zwykle sugerują ryciny z podręczników. W rzeczywistości część tej siły przenosi się na blaszki powięziowe, które z kolei przekazują ją do synergistycznych oraz antagonistycznych

mięśni. W ten sposób usztywniają nie tylko odpowiednie połączenie stawowe, ale mogą nawet wpływać na okolice kilku dalej położonych stawów. Jeśli przyjrzymy się bliżej dwóm potężnie zbudowanym mięśniom – pośladkowemu wielkiemu (gluteus maximus) i naprężaczowi powięzi szerokiej (tensor fasciae latae) – to zobaczymy, że oba są przyczepione do zbitego pasma powięziowego biegnącego wzdłuż bocznej strony uda, noszącego nazwę pasma biodrowo-piszczelowego (tractus iliotibialis). Pasmo to jest częścią powięzi obejmującej udo, nazywanej powięzią szeroką, której napięcie wpływa nie tylko na sztywność mięśni kulszowo-goleniowych i mięśnia czworogłowego uda, ale również w sposób istotny oddziałuje na staw kolanowy i całe podudzie.

Proste pytania z podręczników opisujących układ mięśniowy, dotyczące mięśni uczestniczących w danym ruchu, stają się nieaktualne. Mięśnie nie są jednostkami czynnościowymi, bez względu na to, jak powszechne jest to błędne przekonanie. Większość ruchów jest raczej wynikiem pracy wielu pojedynczych jednostek motorycznych, które są rozmieszczone w kilku częściach danego mięśnia, a także w różnych częściach innych mięśni. Siły napięciowe tych jednostek motorycznych są przekazywane na złożoną sieć blaszek powięziowych, torebek stawowych i pasm powięziowych, które przekształcają je ostatecznie w ruch ciała. Odpowiedź na pytanie, ile mięśni znajduje się w ciele ludzkim, podawana w rekomendowanych historycznych podręcznikach, zależała głównie od zdolności manualnych i umiejętności sekcyjnych autorów.

Ich spostrzeżenia mają niewiele wspólnego z odpowiedzią na pytanie, jakie ruchy są możliwe do wykonania dzięki tym strukturom.

Wykazano również, że sztywność i elastyczność powięzi odgrywają istotną rolę w wielu balistycznych ruchach ciała ludzkiego. Nowoczesne badania ultrasonograficzne, przeprowadzone na tkankach podudzi kangurów, antylop, a później koni, wykazały, że sprężynowanie powięzi odgrywa równie ważną rolę w wielu ruchach człowieka.

To, jak daleko można rzucić kamieniem, jak wysoko

14

manipulacja powięzi

można skoczyć, jak długo można biec, zależy nie tylko od skurczu włókien mięśniowych, ale również od tego, w jakim stopniu właściwości sprężyste powięzi i jej napięcie są wykorzystane do wspomagania tych ruchów. Jeżeli struktura naszej sieci powięziowej jest rzeczywiście tak ważnym czynnikiem aktywności układu mięśniowo-szkieletowego, trzeba zastanowić się nad tym, dlaczego nie doceniano roli tej tkanki tak długo. Zmieniło się to m.in. pod wpływem rozwoju nowych narzędzi badawczych i możliwości przetwarzania obrazu, które obecnie pozwalają nam poznawać tkanki in vivo. Innym czynnikiem jest to, że powięź w znacznym stopniu opiera się klasycznym metodom badań anatomicznych, które dzielą wszystko na pojedyncze części, które można policzyć i nazwać. Można realnie oszacować liczbę kości lub mięśni, jednak każda próba policzenia powięzi w organizmie skończy się niepowodzeniem. Powięź tworzy duży sieciowy narząd, z wieloma torebkami i setkami lokalnych sznurowatych zgrubień, i z tysiącem kieszonek wewnątrz kieszonek, wszystkich połączonych zarówno wytrzymałymi przegrodami, jak i warstwami tkanki łącznej luźnej.

Ta „nieokreśloność” powięzi odzwierciedla się również w zróżnicowanej terminologii spotykanej w literaturze opisującej szczegółowo rodzaje tkanek, które obejmuje pojęcie „powięź”. Wydaje się, że zależy jedynie od indywidualnej opinii autora to, czy dotyczy to cienkiej wewnątrzmięśniowej śródmięsnej (endomysium) czy po­więzi powierzchownej (a raczej tkanki łącznej luźnej), czy tylko nieregularnych blaszek tkanki łącznej zbitej.

Pozwolę sobie zatem na przedstawienie nowej definicji powięzi zaproponowanej podczas Pierwszego Kongresu Badań nad Powięzią (First International Fascia Research Congress). Termin „powięź” opisuje tkankę miękką, będącą częścią układu tkanki łącznej, która przenika ludzkie ciało. Do powięzi zalicza się nie tylko zbite, płaskie warstwy tkankowe (takie jak przegrody, torebki stawowe, rozcięgna, otoczki narządów lub troczki), które są nazywane również „powięzią właściwą”, ale także miejscowe zgrubienia, przyjmujące postać więzadeł i ścięgien. Ponadto powięź obejmuje także tkankę łączną, zbudowaną z mniej wytrzymałego kolagenu, tworzącą powięź powierzchowną oraz położoną najgłębiej wewnątrzmięśniową śródmięsną (endomysium).

Chociaż nie wszyscy będą zadowoleni z nowej terminologii, daje ona wiele istotnych korzyści. Ważniejsze od wyznaczania najczęściej arbitralnych granic pomiędzy torebkami stawowymi a ściśle z nimi związanymi więzadłami i ścięgnami (oraz połączonymi z nimi rozcięgnami, troczkami i przegrodami międzymięśniowymi) jest po-

strzeganie tkanek powięziowych, jako jednej połączonej napiętej sieci, która dopasowuje układ i gęstość swoich włókien do potrzeb miejscowych obciążeń. Terminologia ta odzwierciedla właściwie łacińskie korzenie terminu „fascia” (wiązka, bandaż, pasek, unifikacja, wiążący ze sobą) i jest synonimem nieprofesjonalnego błędnego rozumienia pojęcia „tkanka łączna” (w przeciwieństwie do terminologii używanej w medycynie i biologii, gdzie chrząstki, kości, a nawet krew zaliczane są do tkanki łącznej).

Dynamiczny rozwój badań powięzi, do którego autorzy tej książki znacznie się przyczynili, wykazał na wiele sposobów, że powięź jest dużo bardziej żywotną tkanką niż wcześniej przypuszczano. Żywotność ta dotyczy co najmniej dwóch aspektów. Jednym z nich jest zdolność do czynnego skurczu, co wykazała nasza praca laboratoryjna na powięziach szczurów i ludzi (Fascia Research Project, Ulm University, Germany) oraz praca zespołu pod kierownictwem Iana Naylor (Bradford University, U.K.).

Drugim aspektem jest pełnienie przez powięź funkcji organu czuciowego. Wykazano, ze powięź jest bogato unerwiona przez wiele czuciowych zakończeń nerwowych łącznie z mechanoreceptorami i nocyceptorami, które mogą być przyczyną ostrych bólów mięśniowo-powięziowych. Powięź rozumiana w szerszym znaczeniu definicji podanej powyżej, jest jednym z najbardziej unerwionych czuciowo narządów. Jest to z pewnością najważniejszy narząd propriocepcji i „świadomości” naszego ciała.

Rodzina Stecco, której dwaj członkowie są autorami tej książki, stała się jedną z sił napędowych w dziedzinie pracy z powięzią. Ich pierwsza książka anglojęzyczna „Fascial Manipulation for Musculoskeletal Pain” (Piccin 2004) wzbudziła zainteresowanie na całym świecie, a informacja o niej szybko rozpowszechniła się wśród terapeutów. Nikogo nie zaskoczyło to, że wystąpienie autorów na Kongresie Badań nad Powięzią na Harwardzie w 2007 roku zostało uhonorowane nagrodą specjalną za jakość naukową i głębię przemyśleń. Nie mam wątpliwości co do tego, że ta kolejna książka, która nie tylko pogłębia teorię i anatomiczne informacje zawarte w książce poprzedniej, ale również szczegółowo opisuje techniki, będzie miała olbrzymi wpływ na rozwój całej terapii manualnej.

Autorzy przedstawiają nowatorski model udziału powięzi w koordynacji nerwowo-mięśniowej poprzez topograficzne określenie specyficznych, położonych w obrębie powięzi, centrów (centrów koordynacji, centrów percepcji, centrów fuzji). Ten całkowicie nowy model został przedstawiony w niezwykle przekonujący sposób.

Zawarte w książce dowody potwierdzające ów nowy intrygujący model, obejmują nie tylko szczegóły filogene-

PRZEDMOWA DO WYDANIA ANGLOJĘZYCZNEGO

tyczne i neurofizjologiczne, ale również wyniki tysięcy godzin badań anatomicznych zwłok, wykonanych osobiście przez twórcę metody Luigiego Stecco, jego córkę dr Carlę Stecco i syna dr. Antoniego Stecco. Ich wnikliwe badania sekcyjne zwłok doprowadziły do wielu nowych odkryć, opublikowanych w recenzowanych czasopismach anatomicznych. Ktokolwiek śledził pojawiające się w ciągu ostatnich kilku lat publikacje na temat powięzi, musiał zauważyć ten istotny wpływ. Rodzinny zespół naukowców badał szczegółowo morfologię powięzi i jej topografię w sposób, który nie tylko zrobił wielkie wrażenie, ale również pozwolił przedstawić nowoczesne opisy i odkrycia przemawiające za nowym modelem koordynacji mięś­ niowo-powięziowej, który został opisany w tej książce.

Pomimo, że powyższe odkrycia wpłynęły na wiarygodność ich pracy, konieczne będą dalsze badania w celu przekonania środowisk naukowych o wartości nowej koncepcji. Cokolwiek przyniosą kolejne lata, potwierdzając lub rozwijając niektóre z postawionych w tej książce tez, będą to lata ekscytujące. Prace rodziny Stecco, a także kilku innych zainspirowanych powięzią grup naukowych, zmotywowały kilku medycznych ekspertów, zajmujących się układem mięśniowo-szkieletowym, do otwarcia się na nowe kierunki badań.

Na przykład prof. Siegfried Mense, specjalista zajmujący się problemem bólu mięśniowego na Uniwersytecie w Heidelbergu, od niedawna zaczął uwzględniać powięź piersiowo-lędźwiową w badaniach związanych z unerwieniem i nocycepcją, i już zebrał kilka bardzo ciekawych szczegółów, które wkrótce ma opublikować. Natomiast dr Helene Langevin, znana badaczka z Vermont, zajmująca się akupunkturą, wykorzystuje aparat USG w celu porównania morfologii powięzi u pacjentów z przewlekłym bólem pleców i u osób zdrowych.

Jedną z najcenniejszych zalet tej książki jest duża liczba zdjęć preparatów sekcyjnych przedstawiających szczegóły

anatomiczne powięzi. Są znakomicie wykonane i ukazują miejscowe struktury, które nigdy wcześniej nie były przedstawione tak szczegółowo. Niemniej jednak pozwolę sobie zwrócić uwagę na to, że zdjęcia, mimo że są wspaniałe, przedstawiają ciało znacznie bardziej odwodnione niż u pacjentów, których badamy. Proszę, aby podczas badania wziąć pod uwagę dynamikę płynów w żywym organizmie, gdy po lekturze tej książki będziemy oceniać właściwości powięzi osób żywych. Powięź w żywych organizmach jest znacznie bardziej śliska i wilgotna, niż zazwyczaj to sobie wyobrażamy.

Jeśli stawiasz pierwsze kroki w dziedzinie fizjoterapii (lub ortopedii, rehabilitacji, terapii ruchowej itd.), bądź przygotowany na to, że nie jest to książka do pobieżnego przeglądania podczas oglądania telewizji. Jest to bogate źródło skondensowanych informacji. Jeśli przypadkiem pominiesz jedno zdanie, może ci go zabraknąć później, gdy spróbujesz zrozumieć logikę kolejnych stron, ponieważ w tej książce nie ma zbędnych informacji. Jednak daję słowo, że większość ekspertów w tej dziedzinie będzie czytać tę książkę z ogromnym zainteresowaniem i uczuciem radosnego odkrywania. Inne książki dotyczące powięzi przedstawiają różne punkty widzenia, natomiast ta książka wyraźnie ustanawia nowe standardy. Szczerze gratuluję autorom najcenniejszej i najbardziej wartościowej książki, jaka kiedykolwiek została opublikowana na temat pracy z powięzią, a także Tobie, Drogi Czytelniku, że wybrałeś tę niesamowitą książkę, aby dowiedzieć się czegoś więcej o tej fascynującej tkance i jej manipulacji. dr Robert Schleip dyrektor Fascia Research Project Uniwersytet w Ulm, Niemcy

15

SŁOWO WSTĘPNE

W ostatnich latach ortopedzi, reumatolodzy, osteopaci, chiropraktycy, fizjoterapeuci i inni specjaliści przyznają, że źródłem wielu dolegliwości układu mięśniowo-szkieletowego jest powięź. W różnych metodach terapeutycznych oddziałuje się na tę tkankę, wykorzystując różne sposoby: niektórzy wykorzystują nagłe rozciągnięcie (np. pchnięcie manipulacyjne), inni powolne rozciąganie, mikroiniekcje (mezoterapię), a jeszcze inni bardziej ogólne metody manipulacji (takie jak Rolfing).

Niemniej jednak nasza wiedza na temat anatomii powięzi jest nadal ograniczona.

W czasie prowadzenia szkoleń w zakresie metody Fascial Manipulation© wielokrotnie byliśmy pytani o budowę powięzi. Powszechnie uważana jest ona za raczej nieokreśloną, słabo zdefiniowaną tkankę, trudną do wyobrażenia także dlatego, że jest stale pomijana lub w najlepszym wypadku rzadko przedstawiana w większości dostępnych atlasów anatomicznych.

Z tego właśnie powodu przeprowadziliśmy rozległe badania anatomiczne powięzi u człowieka w Instytucie Anatomii Uniwersytetu im. René Descartesa w Paryżu.

Nasze badania wykazały, że w ciele ludzkim występują różne rodzaje powięzi, co uzasadnia konieczność stosowania różnych metod leczenia.

Metoda Fascial Manipulation© opiera się na leczeniu określonych punktów, których położenie często pokrywa się z punktami wykorzystywanymi w akupunkturze. Tradycyjna medycyna chińska zakłada, że poprzez oddziaływanie na poszczególne punkty (punkty akupunkturowe) możliwe jest osiągnięcie długotrwałego, często stałego, efektu terapeutycznego. Jednakże, aby wyselekcjonować odpowiednie punkty w ramach standardowej diagnostyki w medycynie chińskiej, należy uwzględnić badanie języka, pomiar tętna oraz inne określone kryteria. Odkryliśmy, że dzięki powiązaniu określonych testów ruchowych i precyzyjnych danych anatomicznych, możliwe jest dokładne

ustalenie, które punkty są odpowiedzialne za określone zaburzenie. Badania nasze, wraz z ponad trzydziestoletnimi rozważaniami teoretycznymi, obserwacjami i praktyką kliniczną, doprowadziły do opracowania metody Fascial Manipulation©. Teoretyczne zasady metody zostały przedstawione w jednym z naszych poprzednich opracowań („Manipolazione della Fascia”, Piccin 2002; edycja anglojęzyczna: „Fascial Manipulation for Musculoskeletal Pain”, Piccin 2004). Szczególną uwagę zwróciliśmy na istnienie przyczepów włókien mięśniowych do powięzi, podkreślając ich rozmieszczenie anatomiczne w stosunku do określonych kierunków ruchu w pewnym stopniu porównywalne z przebiegiem łańcuchów miokinetycznych i meridianów w akupunkturze.

Celem tej książki jest dostarczenie praktycznych wskazówek, mających ułatwić leczenie zaburzeń powięziowych. Książka ta jest owocem stale zwiększającej się liczby próśb uczestników szkoleń Fascial Manipulation© o usystematyzowanie wiadomości. Opisujemy zatem położenie wszystkich punktów, odpowiednie testy ruchowe i sposób leczenia każdego punktu.

Aby zajmować się manipulacją powięzi, trzeba znać lokalizację punktów, wiedzieć jak wykonywać testy ruchowe i właściwie układać pacjenta w celu przeprowadzenia terapii.

Mamy nadzieję, że nasza nowa książka pomoże wszystkim, którzy zaczynają stosować metodę Fascial Manipulation©, uzyskać satysfakcjonujące wyniki w praktyce klinicznej, a także pogłębi znajomość anatomii powięzi powierzchownej, głębokiej i namięsnej, ponieważ – jak zwykliśmy mówić – tylko ręka myśląca ma wielką moc (Manus sapiens potens est).

Padwa, grudzień 2008

Luigi Stecco Carla Stecco

WPROWADZENIE

SA P

ny, wykonuje się kilkuminutową manipulację, aż do ustąpienia bólu. Każde CC jest zlokalizowane w pewnej odległości od powiązanego z nim CP i jest bolesne tylko podczas badania palpacyjnego.

Druga część książki dotyczy schematów motorycznych obserwowanych w ruchach złożonych. W tym przypadku centra fuzji (CF) zlokalizowane w obrębie troczków – struktur powięziowych usytuowanych blisko stawów – koordynują aktywność dwóch lub trzech jednostek mp. Centra fuzji (CF) zazwyczaj rozciągają się na większej powierzchni niż CC i często składają się z dwóch lub trzech punktów, które mają udowodnione istotne znaczenie terapeutyczne. Dla ułatwienia pracy terapeuty punkty te zostały oznaczone numerem: 1, 2 lub 3.

Punkty te wymagają raczej mobilizacji warstw kolagenowych niż głębokiej manipulacji, ponieważ w miejscach ich występowania troczki składają się z wielu warstw włókien kolagenowych.

Segmentarne centra koordynacji tworzą sekwencje mięśniowo-powięziowe (łańcuchy miokinetyczne). Natomiast centra fuzji tworzą przekątne i spirale mięśniowo-powięziowe.

Fotografie anatomiczne powięzi ukazują sekwencje i przekątne mp. Chociaż fotografie różnych powięzi są mniej precyzyjne, niż ryciny anatomiczne poszczególnych mięśni, terapeuci pracujący z powięzią powinni bardziej skupić swoją uwagę na tej mniej znanej tkance niż na mięśniach.

Podsumowując każda jednostka mp składa się z włókien mięśniowych należących do kilku różnych mięśni i z powięzi, która łączy te włókna ze sobą.

Tablice poglądowe, zawierające zestawienie wszystkich punktów i weryfikacji ruchowych, można znaleźć na końcu książki.

NS IE

PO T S EN ST

S NU

Logo manipulacji powięzi E

MA

Książka ta została napisana z zamiarem dostarczenia praktycznych narzędzi terapeutom, którzy stosują manipulację powięzi w leczeniu bólu mięśniowo-powięziowego (mp).

Została ona podzielona na dwie części – pierwsza dotyczy leczenia centrów koordynacji (CC) każdej jednostki mięśniowo-powięziowej (mp), a druga – leczenia centrów fuzji (CF).

Rozdział „Podstawowe zagadnienia” dotyczy anatomii i histologii powięzi (powierzchownej, głębokiej i namięsnej). Znajomość budowy i położenia tych struktur jest podstawą ich skutecznego leczenia.

Pierwsza część książki dotyczy jednostek mięśniowo-powięziowych (mp), które odpowiadają za ruchy poszczególnych segmentów ciała w trzech płaszczyznach przestrzennych. Każdy staw koordynowany jest przez sześć jednostek mięśniowo-powięziowych: ruchu przedniego (ante), ruchu tylnego (retro), ruchu bocznego (latero), ruchu dośrodkowego (medio), rotacji wewnętrznej (intra) i rotacji zewnętrznej (extra). Każda jednostka mp ma swoje centrum percepcji (CP), odpowiadające miejscu, w którym pacjent odczuwa ból, oraz centrum koordynacji (CC), odpowiadające miejscu, które jest przyczyną dysfunkcji.

Miejsce bólu (CP) zwykle lokalizuje się w okolicy stawu. Każda jednostka mp jest odpowiedzialna za określony obszar stawu, w związku z czym dokładna weryfikacja ruchowa umożliwia zidentyfikowanie jednostki mp odpowiedzialnej za ból stawu lub jego dysfunkcję.

Weryfikacja ruchowa nie jest testowaniem poszczególnych mięśni; służy ocenie ogólnej wydolności kompleksu kostno-nerwowo-mięśniowo-powięziowego, czyli jednostki mięśniowo-powięziowej podczas ruchu segmentu ciała w określonym kierunku.

Po leczeniu z wykorzystaniem manipulacji powięzi wielu pacjentów stwierdza, że to nie był masaż. W rzeczywistości ten rodzaj terapii wykorzystuje głęboki ucisk w określonych obszarach (CC), konieczny do identyfikacji zmian powięziowych. Po określeniu rodzaju zmia-

PODSTAWOWE ZAGADNIENIA

Termin „powięź” jest często stosowany w opisie struktur tkanki łącznej, które różnią się zarówno budową, jak i funkcją. Z tego powodu musimy usystematyzować naszą wiedzę na temat powięzi powierzchownej, powięzi głębokiej i powięzi namięsnej.

Te struktury łącznotkankowe są uporządkowane warstwowo (ryc. 1). Jeśli przyjrzymy się im w tułowiu warstwa po warstwie, od zewnątrz do środka, wyróżnimy: 1) skórę, zbudowaną z naskórka i skóry właściwej; 2) powierzchowną warstwę tkanki podskórnej, składającą się z tkanki łącznej luźnej, bogatą w komórki tłuszczowe i poprzedzielaną troczkiem skóry powierzchownym; 3) powięź powierzchowną (warstwa błoniasta), utworzoną przez włókna kolagenowe i włókna elastynowe; 4) głęboką warstwę tkanki podskórnej, zbudowaną z tkanki łącznej luźnej i troczka skóry głębokiego; 5) powięź głęboką, która otacza duże mięśnie tułowia, a w kończynach zawiera włókna rozcięgnowe; 6) powięź namięsną, która w kończynach przebiega pod powięzią głęboką; 7) odpowiednie powięzie wewnętrzne leżące w klatce piersiowej i miednicy.

Jak przekonamy się dalej, organizacja powięzi głębokiej w kończynach jest zupełnie inna od obserwowanej w tułowiu.

Zanim szczegółowo poznamy powięź powierzchowną, omówimy różne tkanki biologiczne, z którymi ta powięź współdziała podczas manipulacji powięzi.

Tkanki Tkanka łączna. Obejmuje tak zwaną tkankę łączną luźną i tkankę łączną zbitą.

Tkanka łączna luźna występuje dość obficie pod skórą (warstwa podskórna bogata w komórki tłuszczowe) i w przestrzeniach między mięśniami. Tworzy również blaszkę właściwą (lamina propria), która podtrzymuje nabłonek śluzówki i błon wyścielających narządy jamiste.

POWIĘZIE TUŁOWIA Naskórek, skóra właściwa Tkanka podskórna

warstwa tkanki łącznej luźnej warstwa błoniasta warstwa tkanki łącznej luźnej blaszka powierzchowna

Powięź głęboka

blaszka środkowa blaszka głęboka

warstwa zewnętrzna mięsień (piersiowy większy) warstwa wewnętrzna warstwa zewnętrzna mięsień (piersiowy mniejszy) warstwa wewnętrzna

POWIĘZIE KOŃCZYN Naskórek, skóra właściwa Tkanka podskórna

warstwa tkanki łącznej luźnej warstwa błoniasta warstwa tkanki łącznej luźnej

Powięź głęboka

pofałdowane włókna kolagenowe rozcięgnowe włókna kolagenowe pofałdowane włókna kolagenowe

Powięź namięsna

pofałdowane włókna kolagenowe włókna mięśniowe okostna

Ryc. 1. Makroskopowy podział powięzi

Tkankę łączną zbitą można podzielić na regularną i nieregularną, w zależności od układu włókien kolagenowych 1. W pierwszym przypadku pęczki włókien kolagenowych biegną równolegle, są mocno spakowane i nie-

1

Wyróżnia się trzy rodzaje tkanki łącznej: zbitą regularną, zbitą nieregularną i luźną nieregularną. Tkanka zbita regularna występuje w pochewkach powięziowych, rozcięgnach itp. Tkankę luźną nieregularną znajdujemy w powięzi powierzchownej i głębokiej, w śródmięsnej, w pochewkach mięśniowych itp. Tkanka łączna luźna w większości tworzy powięź. (D. Hertling 2005)

22

manipulacja powięzi

włókna kolagenowe równoległe

włókna kolagenowe w szeregu

włókna mięśniowe powięź namięsna

omięsna ościęgno śródmięsna

Ryc. 2. Włókna kolagenowe rozcięgna mięśnia dwugłowego ramienia – lacertus fibrosus (barwienie metodą Azan-Mallory’ego; powiększenie x 50)

Ryc. 4. Szkielet łącznotkankowy wszystkich mięśni

rozciągliwe. Ich zadaniem, tak jak w przypadku ścięgien i rozcięgien, jest przenoszenie siły mięśniowej (ryc. 2).

W drugim przypadku pęczki włókien kolagenowych są w mniejszym stopniu uporządkowane. Możemy wyróżnić dwa rodzaje włókien: – włókna kolagenowe równoległe, rozmieszczone w wielu warstwach; w każdej z warstw włókna są ułożone w różnych kierunkach, tak jak w troczkach i w powięzi głębokiej kończyn; – włókna kolagenowe pofałdowane (ryc. 3), znajdujące się w powięzi namięsnej tułowia i kończyn; falista struktura umożliwia ich wydłużenie, dzięki czemu aktywowane są leżące w powięzi neuroreceptory.

Tkanka mięśniowa. Odpowiada za ruchy dowolne i mimowolne narządów i różnych układów ciała. Możemy wyróżnić trzy rodzaje tkanki mięśniowej: tkankę mięśniową poprzecznie prążkowaną szkieletową, tkankę mięśniową poprzecznie prążkowaną serca i tkankę mięś­ niową gładką. Każdy mięsień szkieletowy jest utworzony z pęczków włókien mięśniowych, objętych i połączonych tkanką łączną 2, która tworzy „szkielet” łącznotkankowy mięśnia (ryc. 4). Poprzez ten „szkielet” włókna mięśniowe przekazują swoją siłę skurczu na kości.

W rzeczywistości w każdym mięśniu występują włókna kolagenowe ułożone równolegle do włókien mięśniowych (namięsna, omięsna, śródmięsna), a także włókna kolagenowe ułożone w szeregu z włóknami mięśniowymi (ościęgno i włókna ścięgniste). Ościęgno (epitenon) jest przedłużeniem powięzi namięsnej, włókna ścięgniste natomiast są pofałdowanymi włóknami kolagenowymi omięsnej, przekształconymi w równoległe, nierozciągliwe, włókna kolagenowe.

Tkanka nerwowa. Jest utworzona z dwóch rodzajów komórek – neuronów, czyli komórek wyspecjalizowanych w odbieraniu i wysyłaniu impulsów nerwowych, oraz neurogleju, czyli komórek glejowych stanowiących ważne wsparcie czynnościowe neuronów. W komórkach

2

Ryc. 3. Pofałdowane włókna powięziowe pomiędzy komórkami tłuszczowymi a włóknami mięśniowymi mięśnia czworogłowego uda (barwienie hematoksyliną i eozyną; powiększenie x 25)

Pochewka tkanki łącznej zbitej – namięsna obejmuje każdy mięsień w obrębie ciała. Przyczepia się do kości poprzez ścięgna, z którymi tworzy ciągłość. Przegrody śródmiąższowe tkanki łącznej odchodzą od namięsnej i otaczają pęczki włókien mięśniowych, tworząc omięsną.

Ostatecznie śródmięsna, obejmująca błonę podstawną i cienką sieć włókien siateczkowatych, otacza każde pojedyncze włókno mięśniowe.

(S. Adamo 2006)

STRONY 23-31 NIEDOSTĘPNE

32

manipulacja powięzi

Ryc. 21. Rozcięgno i powięź (warstwa powierzchowna) prawego mięśnia piersiowego większego, które po przejściu nad mostkiem przechodzą w rozcięgno i powięź kontralateralnego mięśnia piersiowego większego

Ryc. 23. Powięź namięsna, czyli namięsna mięśnia trójgłowego łydki

Ryc. 22. Widoczne pod powięzią powierzchowną włókna rozcięgnowe mięśnia czworobocznego po jednej stronie, stanowiące ciągłość z kontralateralnymi włóknami tego samego mięśnia

Rozcięgno bliższe przyczepia się do powięzi podkolanowej i jest utworzone przez omięsną zaledwie kilku włókien mięśniowych. Ścięgno dalsze natomiast jest przedłużeniem omięsnej 26 wszystkich włókien mięśnia trójgłowego łydki.

Struktura włókien kolagenowych w powięzi namięsnej jest cienka i falista, ponieważ włókna te muszą dopasowywać się do skracania i wydłużania mięśnia, a także do rozciągania śródmięsnej i wrzecionek nerwowo-mięś­ niowych (ryc. 24).

26

Namięsna i omięsna łączą się ze sobą, aby utworzyć ścięgno. Nasze badania wykazały, że obecność namięsnej poprawia wytrzymałość ścięgna w odniesieniu do struktur, w skład których wchodzi jedynie omięsna. (J.F. Kragh 2005)

Powięź namięsna ślizga się na ogół pod powięzią głęboką 27, z wyjątkiem tych miejsc, w których mięśnie są przyczepione do powięzi.

Gdy mięsień jest poddawany stałemu napięciu (w wyniku przeciążenia, długotrwałej pozycji statycznej), pofałdowane włókna kolagenowe w obrębie jego powięzi mają tendencję do przyjmowania nierozciągliwej struktury typowej dla włókien ścięgna 28. Ta zmiana struktury 27 Powięź głęboka jest prostą strukturą zbudowaną z gęsto upakowanych pęczków kolagenu i włókien elastynowych, która zawiera kwas hialuronowy na swojej wewnętrznej powierzchni stykającej się z leżącym pod nią mięśniem. Preparaty pooperacyjne wykazały zachowaną strukturę powierzchni przylegania pomiędzy powięzią a mięśniem, włącznie z zachowaną wyściółką z kwasu hialuronowego w przypadku nienaruszenia namięsnej. Jednakże, jeśli dochodzi do jej przerwania, struktura przylegających powierzchni zostaje uszkodzona.

(D. McCombe 2001) 28

Pierwszy fenomen, zarówno histerezy, jak i napięcia–relaksacji, wykazał zwiększenie sztywności powięzi piersiowo-lędźwiowej podczas kolejnych rozciągnięć. Gdy powięź jest kolejno rozciągana, zmniejsza się jej zdolność do odkształcania. (L.H. Yahia 1993)

PODSTAWOWE ZAGADNIENIA

Ryc. 24. Ciągłość włókien mięśniowych ze śródmięs­ ną i powięzią namięsną (barwienie metodą Azan-Mallory’ego; powiększenie x 200)

tkanki łącznej wpływa na zaburzenie koordynacji ruchu, w następstwie czego niefizjologiczne napięcie jest przenoszone na staw, powodując inkongruencję (niedopasowanie powierzchni stawowych) i ból.

Fizjologia powięzi Nie da się zrozumieć fizjologii powięzi, jeśli nie rozpatruje się jej wspólnie z mięśniem.

Powięź powierzchowna umożliwia: – ślizg mięśni pod skórą podczas ich skurczu. Jeśli blizny lub oparzenia skóry powodują, że skóra przylega do powięzi mięśniowej, wówczas ruch jest utrudniony; – oddzielenie czucia skórnego (eksterocepcji) od czucia z głębokiej powięzi mięśniowej (propriocepcji).

Powięź głęboka synchronizuje: – aktywność uporządkowanych równolegle jednostek motorycznych realizujących ten sam ruch (jednostka mięśniowo-powięziowa); – aktywność kilku mięśni uporządkowanych szeregowo, realizujących ruch w tym samym kierunku (sekwencja mięśniowo-powięziowa).

Synchroniczna aktywność motoryczna mięśni położonych w różnych segmentach jest możliwa dzięki ich przyczepom do powięzi głębokiej 29.

29

W chirurgii ręki mięsień dłoniowy długi jest jednym z mięśni najczęściej wykorzystywanych w zabiegach rekonstrukcyjnych ścięgien. Zauważono, że nawet w przypadku występowania dodatkowego mięśnia dłoniowego długiego jest on przyczepiony do powięzi głębokiej. (C. Tiengo 2006)

Dochodzące do powięzi odnogi ścięgniste mięśni są utworzone z przebiegających w dwóch zasadniczych kierunkach pęczków włókien kolagenowych: – włókien podłużnych, które przekazują napięcie wzdłuż trajektorii motorycznych poszczególnych płaszczyzn przestrzennych. Trajektorie te odpowiadają sekwencjom lub łańcuchom miokinetycznym. Te podłużne mięśniowo-powięziowe „pomosty” koordynują mięśnie, które poruszają różnymi segmentami ciała wzdłuż określonej trajektorii, przede wszystkim dlatego, że są bardzo wytrzymałe na rozciąganie. Zastosowanie dynamometrów do zmierzenia ich wytrzymałości na rozciąganie wykazało, że wszystkie są w stanie wytrzymać trakcję wynoszącą kilka kilogramów.

– włókien skośnych, przenoszących napięcie skośnych włókien mięśniowych, które na ogół uczestniczą w złożonych gestach motorycznych o charakterze „spiralnym”.

Te podłużne i skośne pęczki włókien kolagenowych zlokalizowane są w obrębie powięzi głębokiej kończyn, natomiast w tułowiu są obecne w obrębie szkieletu łącznotkankowego mięśni.

Powięzi przypisuje się dwie zasadnicze funkcje: – percepcji ruchu w trzech wymiarach przestrzennych (sekwencje mp) i w schematach motorycznych (spirale mp); – koordynacji motorycznej pomiędzy statycznymi mięśniami posturalnymi (sekwencje mp) a mięśniami uczestniczącymi w gestach dynamicznych (spirale mp).

Ryc. 25. Przekrój powięzi goleni (S100; powiększenie x 400) ukazujący wolne zakończenia nerwowe (kolor brązowy) przylegające do pofałdowanych włókien kolagenowych

33

STRONY 34-67 NIEDOSTĘPNE

68

manipulacja powięzi

Jednostka mp ante-lumbi

Ryc. 3.20. Miejsce bólu i jego przyczyna

Miejsce bólu: Przednia ściana brzucha wzdłuż przebiegu mięśnia prostego brzucha. Nierównowaga po stronie przedniej może manifestować się po stronie tylnej bólem pleców.

Przyczyna bólu (CC): W powięzi brzusznej, która staje się mniej elastyczna, gdy jest poddawana nadmiernym obciążeniom, co wpływa też negatywnie na włókna mięśniowe.

Ryc. 3.21. Weryfikacja ruchowa

Pacjent leży na plecach; odrywa od podłoża jednocześnie głowę, klatkę piersiową oraz kończyny dolne. W pozycji stojącej trudno jest przetestować tę jednostkę mp.

Ryc. 3.22. Leczenie

W zależności od budowy ciała pacjenta terapeuta manipuluje za pomocą łokcia lub kostki palca pochewkę mięśnia prostego brzucha, na poziomie pępka; ból może promieniować w kierunku kości łonowej lub wyrostka mieczykowatego.

an-lu

SEKWENCJA MIĘŚNIOWO-POWIĘZIOWA RUCHU PRZEDNIEGO

Jednostka mp ante-pelvis

an-pv

Ryc. 3.23. Miejsce bólu i jego przyczyna

Miejsce bólu: Część dolna brzucha, więzadło pachwinowe, staw krzyżowo-biodrowy.

Przyczyna bólu (CC): W powięzi biodrowej, która synchronizuje włókna jednostawowe (mięśnia biodrowego) z włóknami dwustawowymi (mięś­ nia lędźwiowego) łączącymi się w dole biodrowym.

Ryc. 3.24. Weryfikacja ruchowa

Pacjent leży na plecach z kończynami dolnymi ugiętymi w stawach biodrowych i kolanowych pod kątem 90°; odrywa od podłoża jedno biodro, a jeśli ból nie wystąpi, odrywa oba biodra jednocześnie, przybliżając kolana do klatki piersiowej. Ból może manifestować się w pachwinie lub okolicy krzyżowej.

Ryc. 3.25. Leczenie

Terapeuta przykłada łokieć lub kostkę palca do powięzi biodrowej, przyśrodkowo od kolca biodrowego przedniego górnego; po uzyskaniu rozluźnienia tkanek przystępuje do głębszej manipulacji.

69

42

manipulacja powięzi

DI

Segmenty ciała

Każda jednostka mp obejmuje staw, towarzyszącą powięź, kości i różne włókna mięśniowe poruszające stawem.

Granice jednostki mp wykraczają więc poza granicę staCU wu lub kości. Z tego powodu oraz ze względu na pewne HU nieścisłości w terminologii tradycyjnej wprowadziliśmy SC nowe nazwy segmentów ciała (ryc. 1.3), adaptując międzynarodowe terminy łacińskie (tab. 1.1).

CP Ciało prymitywnych ryb składa się z jednego segmenCL tu, który porusza się jak pojedyncza jednostka mięśnioTH wo-powięziowa, zaś ciało człowieka składa się z wielu segmentów poruszających się niezależnie w przestrzeni.

LU Na przykład zgięcie boczne szyi może odbyć się bez angaPV żowania klatki piersiowej, a rotacja odcinka lędźwiowego w jedną stronę może być realizowana jednocześnie z rotacją miednicy w stronę przeciwną.

CX Każda z kończyn czworonogów i ludzi zawiera cztery główne stawy: GE – staw biodrowy lub ramienny; – staw kolanowy lub łokciowy; – staw skokowo-goleniowy lub promieniowo-nadgarstTA kowy; – stawy ręki lub stopy; jedynie u ssaków naczelnych rozwinęła się niezależność motoryczna palców.

PE Te stawy kończyn, podobnie jak stawy tułowia, są poruszane przez określone mięśnie, które z kolei są ściśle połączone powięziami.

Ryc. 1.3. Granice anatomiczne segmentów ciała Poznajmy teraz anatomiczne granice każdego segmentu ciała (ryc. 1.3): Segment DIGITI (di) obejmuje szereg dalszy kości Tab. 1.1. Terminy używane dla oznaczenia segmentów ciała oraz ich skróty nadgarstka, śródręcze i wszystkie palce ręki. Palce ręki oznacza się odpowiednio cyframi rzymskimi (I – kciuk, Skrót Terminy łacińskie Terminy polskie II – palec wskazujący, III – palec środkowy itd.).

Segment CARPUS (ca) obejmuje szereg bliższy kości di digiti palce ca carpus nadgarstek nadgarstka i 2/3 dalsze części przedramienia. cu cubitus łokieć Segment CUBITUS (cu) obejmuje 1/3 bliższą część hu humerus ramię przedramienia i 2/3 dalsze części ramienia; zawiera włóksc scapula łopatka cp caput głowa na mięśniowe (mięśnia dwugłowego ramienia, mięśnia cl collum szyja trójgłowego ramienia, mięśnia ramienno-promienioweth thorax klatka piersiowa go) realizujące ruchy w stawie łokciowym. lu lumbi lędźwie Segment HUMERUS (hu) zawiera staw ramienny i te pv pelvis miednica cx coxa biodro włókna mięśniowe mięśnia naramiennego, dwugłowego ge genu kolano ramienia i trójgłowego ramienia, które uczestniczą w ruta talus kostka chach stawu ramiennego. pe pes stopa Segment SCAPULA (sc) obejmuje kości i mięśnie obręczy barkowej, z wyjątkiem wchodzących w skład seg– udo, gdy pracują w łańcuchu kinematycznym otwar- mentu humerus.

Segment CAPUT (cp) obejmuje głowę z trzema podtym (czyli wtedy, gdy udo ma swobodę ruchu jak w fasegmentami, które odpowiadają oczom, żuchwie i uszom. zie wykroku podczas chodu, podczas kopania itp.).

CA

MANIPULACJA POWIĘZI

retro płaszczyzna czołowa

latero

latero

ante Ryc. 1.4. W środowisku wodnym ruch boczny zapewnia przemieszczanie ku przodowi

extra

Tab. 1.2. Stara i nowa terminologia, wraz ze skrótami, opisująca ruch w trzech płaszczyznach przestrzennych

intra

Płaszczyzna czołowa

płaszczyzna poprzeczna

ruch boczny ruch dośrodkowy LA ME odwodzenie przywodzenie Płaszczyzna strzałkowa ruch przedni ruch tylny AN RE zgięcie wyprost Płaszczyzna poprzeczna rotacja wewnętrzna rotacja zewnętrzna IR ER pronacja supinacja

cz

sz

a pł

a

n yz

r

st

a

w

ko

ł za

Ryc. 1.5. Kierunki i płaszczyzny ruchu

Skrót cp 1 oznacza podsegment oczu, skrót cp 2 – podsegment żuchwy, skrót cp 3 – podsegment uszu.

Segment COLLUM (cl) rozciąga się od pierwszego do siódmego kręgu szyjnego.

Segment THORAX (th) obejmuje klatkę piersiową z dwunastoma kręgami piersiowymi.

Segment LUMBI (lu) obejmuje kręgi lędźwiowe i część brzucha powyżej pępka.

Segment PELVIS (pv) obejmuje część kości kulszowych, grzebienie kości biodrowych, kość krzyżową i spojenie łonowe z przodu.

Segment COXA (cx) obejmuje staw biodrowy (panewkę, głowę i szyjkę kości udowej), 1/3 bliższą część uda, więzadła krzyżowo-guzowe i krzyżowo-kolcowe.

Segment GENU (ge) rozciąga się od 1/3 środkowej części uda do guzowatości piszczelowej z przodu, a z tyłu do 1/3 bliższej części mięśnia trójgłowego łydki.

Segment TALUS (ta) zawiera włókna mięśniowe w podudziu realizujące ruchy w stawach skokowych górnym i dolnym.

Segment PES (pe) obejmuje część kości piętowej, część stępu, śródstopie oraz palce. Każdy palec stopy jest oznaczany cyframi rzymskimi, tak jak w przypadku palców ręki (I – paluch, II – drugi palec itd.).

Granice wyznaczające powyższe segmenty nie są granicami bezwzględnymi, bo chociażby na przykładzie podudzia widać, że znajdujące się w nim mięśnie realizują ruch zarówno w stawie skokowym, jak i w stawach palców. To samo dotyczy nadgarstka i palców ręki. Stosując tę metodę, warto więc pamiętać o tym „przenikaniu się” się niektórych segmentów.

Generalnie powyższy podział pozwala zrozumieć funkcję jednostki mp oraz określić dokładną lokalizację bólu.

43

STRONY 44-45 NIEDOSTĘPNE

46

manipulacja powięzi

Ryc. 1.8. Rozcięgno mięśnia dwugłowego ramienia stanowiące „pomost” pomiędzy jednostką mp ante-cubitus a jednostką mp ante-carpus

Ryc. 1.9. Powięź przedramienia, przecięta i odciągnięta w tył w celu uwidocznienia przyczepów zginacza promieniowego nadgarstka do powięzi

maziowych, po czym rezonans magnetyczny pod kątem szczególne stosunki pomiędzy różnymi segmentami ciała” uszkodzenia stożka rotatorów. Gdy powyższe badania nie (G. Guidetti 1997). dadzą odpowiedzi, co jest źródłem bólu, zleca się badanie Dzięki napięciu podstawowemu powięzi, stymulowagęstości kości, a także badanie krwi pod kątem stanu za- ne są zakotwiczone w niej receptory, z których wysyłane palnego i innych stanów chorobowych. Przeprowadzenie są do centralnego układu nerwowego impulsy aferentne tych wszystkich badań trwa dość długo, a w tym czasie uczestniczące w kontroli postawy. Impulsy te są takie pacjent wciąż cierpi. Rozsądniej byłoby zacząć postępo- same w całym ciele; przyjmują znaczenie kierunkowe wanie od manipulacji powięzi, co w przypadku szybkiej i pozycyjne jedynie wówczas, gdy są związane z konkretulgi w bólu potwierdziłoby jego mięśniowo-powięziowe nymi strukturami powięziowymi. Powięź jest podzielona pochodzenie. Jeśli po dwóch lub trzech sesjach nie doj- na określone przedziały dla każdego łańcucha miokinedzie do złagodzenia objawów, wtedy dopiero terapeuta matycznego: powinien odesłać pacjenta do innych specjalistów w celu – sekwencje mięśniowo-powięziowe, które poruszają dalszej diagnostyki. segmentami ciała do przodu i do tyłu (w płaszczyźnie strzałkowej); B. Powięziowa kontrola postawy – sekwencje mięśniowo-powięziowe, które poruszają segmentami ciała w bok i w kierunku linii pośrodkoPowięź rozciąga się przez całe ciało, łącząc wszystkie segwej ciała (w płaszczyźnie czołowej); menty ciała. Jest to zgodne z definicją postawy sformułowanej przez Guidettiego: „Przez postawę należy rozu- – sekwencje mięśniowo-powięziowe, które rotują segmenty ciała do wewnątrz i na zewnątrz (w płaszczyźmieć każdą pozycję przyjętą przez ciało, którą cechują nie poprzecznej).

MANIPULACJA POWIĘZI

ŁAŃCUCH MIĘŚNIOWO-POWIĘZIOWY WZDŁUŻ SEKWENCJI RUCHU PRZEDNIEGO (ANTE)

mięsień piersiowy większy pociąga powięź ramienia w kierunku proksymalnym mięsień ramienny pociąga tę samą powięź w kierunku dystalnym mięsień dwugłowy ramienia, poprzez jego rozcięgno, pociąga powięź przedramienia w kierunku proksymalnym

„pomost” powięziowy – rozcięgno mięśnia dwugłowego ramienia (lacertus fibrosus) – ryc. 1.8. Podczas skurczu mięśni dwugłowego ramienia i ramiennego (an-cu), powięź ramienia pociągana jest w kierunku proksymalnym poprzez rozcięgno mięśnia dwugłowego ramienia. Gdy kurczy się zginacz promieniowy nadgarstka, miejsce powięzi przedramienia, do którego przyczepione jest wspomniane rozcięgno, pociągane jest w kierunku dystalnym.

Trakcja ta jest możliwa dzięki temu, że część włókien zginacza promieniowego nadgarstka jest przyczepiona do przebiegającej nad nim powięzi przedramienia (ryc. 1.9).

Podczas ruchu przedniego całej kończyny górnej, dzięki ciągłości włókien kolagenowych powięzi, synchronizowane są zatem różne zginacze, czyli jednostki mp ruchu przedniego.

Fizjologia sekwencji mięśniowo-powięziowej

Sekwencje mp odpowiadają łańcuchom miokinematycznym zgięcia, wyprostu, odwodzenia, przywodzenia, rotacji wewnętrznej i zewnętrznej. Sekwencje mp mają takie mięsień dłoniowy same nazwy, uwzględniające kierunek ruchu, co jedzginacze długi pociąga nadgarstka nostki mp, czyli: ante, retro, latero itd. Ponadto pełnią powięź dłoniową pociągają w kierunku funkcję koordynacyjną powięzi pomiędzy pojedynczymi tę powięź proksymalnym w kierunku jednostkami mp. Ta koordynacja różnych jednostek mp dystalnym następuje dzięki sprzężeniu zwrotnemu pomiędzy pomięśnie kłębu więzią a wrzecionkami nerwowo-mięśniowymi. Wrzei kłębika pociągają cionka są aktywowane na dwa sposoby – przez bezpotę samą powięź w kierunku dystalnym średnią stymulację z centralnego układu nerwowego oraz przez pasywne rozciągnięcie: – bezpośrednia stymulacja wrzecionek nerwowo-mięś­ Ryc. 1.10. Sekwencja mp ruchu przedniego kończyny niowych przez włókna eferentne gamma powoduje górnej skurcz intrafuzalnych włókien mięśniowych z pociąganiem śródmięsnej i omięsnej, do których te wrzePowięź, oprócz nadawania kierunkowego znaczenia cionka są przyczepione. W wyniku skurczu licznych wrzecionek napięcia przekazywane są pod różnym kąaferentnym impulsom nerwowym, uczestniczy także tem na głęboką powięź namięsną, a powstałe wektory w aktywnym zarządzaniu ruchem poprzez śródpowięziozbiegają się w CC pojedynczej jednostki mp. Gdy to we włókna kolagenowe.

CC jest elastyczne, wrzecionka mogą się skrócić i poszerzyć w środkowej części receptorowej, w wyniku Sekwencja mięśniowo-powięziowa czego aktywowane są zakończenia pierścieniowo-spiKażda sekwencja mięśniowo-powięziowa jest utworzona ralne, a impulsy aferentne przekazywane są poprzez z jednostek mp, które poruszają różnymi segmentami włókna Ia do rdzenia kręgowego, gdzie dochodzi do ciała w tym samym kierunku, w jednej płaszczyźnie. Akwzbudzenia neuronu ruchowego alfa. Impulsy z neutywność tych jednostek mp synchronizowana jest dzięki ronu ruchowego alfa wywołują skurcz włókien mięś­ przyczepom mięśni do przebiegającej nad nimi powięzi. niowych ekstrafuzalnych. Siła tego skurczu przekazyNa przykład, w przedniej części kończyny górnej wana jest przede wszystkim na ścięgno przyczepione znajduje się przedział powięziowy obejmujący jednostki do kości, w celu wywołania ruchu, natomiast część mięśniowo-powięziowe ante-cubitus w ramieniu i antetej siły przekazywana jest na wiele drobnych odnóg ścięgnistych przyczepionych do powięzi.

-carpus w przedramieniu. Te dwie jednostki mp łączy

47

48

manipulacja powięzi

Ryc. 1.11. Odnoga ścięgnista mięśnia najszerszego grzbietu łącząca się z częścią tylną powięzi ramienia

– pasywne rozciągnięcie wrzecionek nerwowo-mięśniowych zachodzi dzięki przyczepom wielu mięśni do powięzi. Ten rodzaj aktywacji wrzecionka synchronizuje czynność dwóch przyległych jednokierunkowych jednostek mp. W każdej jednostce mp znajdujemy odnogi ścięgniste, przyczepiające się do powięzi kolejnej jednostki mp. W mięśniach wrzecionowatych występuje wrzecionowate rozcięgno; w przypadku mięśni płaskich z rozległym przyczepem mięśniowo-powięziowym, rozcięgno jest cieńsze i szersze.

Anatomia sekwencji mięśniowo-powięziowej Przeanalizujmy teraz dla przykładu połączenia mięśniowo-powięziowe wzdłuż sekwencji ruchu przedniego. Jednostka mp ante-humerus (an-hu) składa się z włókien mięśniowych dwustawowych (część obojczykowa mięśnia naramiennego i mięsień piersiowy większy) oraz jednostawowych (mięsień kruczo-ramienny). Mięsień piersiowy większy wysyła ścięgniste przedłużenie do przedniej części powięzi ramiennej, a mięsień kruczo-ramienny jest przyczepiony częściowo do przegrody międzymięśniowej przyśrodkowej ramienia.

Ryc. 1.12. Powięź przedramienia, przecięta i odciągnięta w tył w celu uwidocznienia przyczepów prostownika łokciowego nadgarstka do powięzi

Podczas skurczu tych mięśni dochodzi także do nieznacznego napięcia powięzi ramienia (ryc. 1.10 – zob. strzałki wskazujące kierunek proksymalny). To delikatne rozciągnięcie powięzi ramienia jest wystarczające, aby aktywować lub, jeszcze lepiej, synchronizować wrzecionka nerwowo-mięśniowe mięśnia ramiennego. Wiele włókien mięśnia ramiennego biegnie od przegród międzymięśniowych bocznej i przyśrodkowej ramienia; podczas skurczu tego mięśnia powięź ramienia napinana jest w kierunku dystalnym (ryc. 1.10 – zob. cztery skośne strzałki). Zachodzi więc stałe sprzężenie zwrotne pomiędzy jednostką mp ante-humerus a jednostką ante-cubitus. Podczas zgięcia stawu łokciowego aktywowany jest nie tylko mięsień ramienny, ale również mięsień dwugłowy ramienia. Skurcz tego ostatniego mięśnia napina cześć przednią powięzi przedramienia poprzez rozcięgno mięśnia dwugłowego ramienia. Powoduje to pasywne rozciągnięcie wrzecionek nerwowo-mięśniowych jednostki mp ante-carpus. Skurcz mięśni tej jednostki (zginacza promieniowego nadgarstka i dłoniowego długiego) napina powięzie kłębu i kłębika łączące się ze ścięgnem

STRONY 49-50 NIEDOSTĘPNE

Rozdział 2 LECZENIE CENTRÓW KOORDYNACJI

Pierwsze rubryki przeznaczone są dla danych osobowych pacjenta, łącznie z wykonywanym zawodem i uprawianym sportem. Te dwa rodzaje aktywności mogą być

SA P S

NU

MA

Dane

PO T

ST

Wypełnianie karty pacjenta (ryc. 2.1) jest bardzo przydatne w ustaleniu właściwego punktu wymagającego leczenia. Bardzo istotne jest, aby początkujący terapeuci zrozumieli, że leczenia nie przeprowadza się w miejscu manifestowania się bólu; w zależności od tego miejsca należy znaleźć odpowiednie centrum koordynacji (CC) wymagające leczenia.

W karcie pacjenta, oprócz miejsca bólu (m.bólu), zapisuje się również inne dane, które mogą być pomocne w rozwiązaniu problemu.

NS

E

A. Wypełnianie karty pacjenta w przypadku leczenia segmentarnego

IE

S EN

Każdy zabieg terapeutyczny z zastosowaniem manipulacji powięzi odbywa się według precyzyjnego planu.

Na początku gromadzimy dane, takie jak miejsce bólu pacjenta (m.bólu) oraz związany z nim bolesny ruch (b.ruch). Pacjenci często, zamiast charakteryzować swój ból, odnoszą się do diagnozy postawionej przez lekarza rodzinnego lub innego specjalistę, z którym konsultowali swój problem. Diagnoza ta dotyczy zazwyczaj uszkodzenia stawu. Manipulacja powięzi nie modyfikuje uszkodzeń struktur anatomicznych, ale może oddziaływać na zaburzenia, które przyczyniają się do powstania bólu stawowego. Dlatego jeśli nawet wcześniej dokonano rozpoznania medycznego, możemy przeprowadzić ocenę czynnościową problemu (hipoteza i weryfikacja) i po przygotowaniu planu terapii przystąpić do jego realizacji.

Dla ułatwienia zrozumienia tej metody, przedstawimy na początku sposób wypełniania karty pacjenta dotyczącej zaburzeń segmentarnych, obejmujących jeden segment ciała (A), a następnie dotyczącej zaburzeń globalnych, obejmujących więcej niż jeden segment (B).

MANIPULACJA POWIĘZI – KARTA PACJENTA

Imię i nazwisko

Data urodzenia

Adres Zawód wykonywany

Sport uprawiany Nr telefonu

Diagnoza

m.bólu seg.

lok.

chron.

nawr.

intens.

maks.

b.ruch seg. maks.

ruch nasilający

Hipoteza

Która jednostka mp? Gdzie jest zlokalizowane CC?

Weryfikacja

zob. tabele dotyczące weryfikacji ruchowej i palpacyjnej

Leczenie

1. sesja: 2. sesja: 3. sesja:

leczone CC

wynik

po 1 tyg.

Ryc. 2.1. Karta pacjenta dotycząca terapii centrów koordynacji w zaburzeniach segmentarnych

przyczynami bólu pacjenta, chociażby ze względu na powtarzające się przeciążenia lub urazy.

W rubryce „diagnoza” zmiany patologiczne występujące u pacjenta przedstawia się za pomocą terminologii medycznej. Diagnoza zwykle dotyczy zaburzeń stawowych, np. zapalenie okołostawowe, wypadnięcie dysku, zmiany zwyrodnieniowe stawu kolanowego itd.

W rubryce „m.bólu” początkujący terapeuta może wpisywać dane dotyczące tylko jednego segmentu.

manipulacja powięzi

Miejsce bólu, które wskazuje pacjent, odpowiada centrum percepcji (CP) jednostki mp, czyli okolicy, MANIPULACJA POWIĘZI – KARTA PACJENTA w której wystąpiło zaburzenie ruchu lub podrażnienie Imię i nazwisko Data urodzenia zakończeń nerwowych. W odniesieniu do miejsca bólu określamy, które centrum koordynacji jednostki mp wyAdres maga leczenia.

Wraz z nabywaniem doświadczenia staje się oczywiste, Zawód wykonywany Sport uprawiany że większość pozornie segmentarnych zaburzeń w rzeczywistości nie pochodzi z jednego CC, dlatego w takiej Nr telefonu Diagnoza sytuacji potrzebne jest zrównoważenie globalne.

Miejsce bólu zapisujemy, używając skrótu nazwy segm.bólu seg. lok. chron. nawr. intens. mentu ciała (hu – ramię, cu – łokieć, ca – nadgarstek itd.). Zalecamy stosowanie tych skrótów, gdyż ułatwia to maks. cx er p.

3 l.

4 x r. ++ określenie jednostki mp wymagającej leczenia.

Należy także wskazać w obrębie segmentu dokładną b.ruch seg. ruch nasilający lokalizację bólu, którą zapisuje się w sposób następującx krzyżowanie nóg; maks. cy: la – po stronie bocznej, an – po stronie przedniej, czasami trzaski w stawie biodrowym re – po stronie tylnej, me – po stronie przyśrodkowej itd. Zaznaczamy również, czy ból odczuwany jest po praHipoteza wej (p.) czy po lewej (l.) stronie tułowia, bądź kończyny, Która jednostka mp? Gdzie jest zlokalizowane CC? czy obustronnie (bi. = bilateralny). Lokalizacja bólu (la, Weryfikacja an…) odpowiada często bolesnemu ruchowi. zob. tabele dotyczące weryfikacji ruchowej i palpacyjnej Wpisujemy także od jakiego czasu dokucza ból (chron.

Leczenie leczone CC wynik po 1 tyg. = chronologia). Ból trwający kilka dni (d. = dzień), dwa 1. sesja: er-cx p., la-cx p.* ++ ++ lub trzy tygodnie (tyg. = tydzień) lub krócej niż 3 mie2. sesja: 3. sesja: siące (m. = miesiąc) uważany jest za ból ostry. Jeśli ból dokucza od ponad 3 miesięcy lub od lat, uważany jest za ból przewlekły. Ból przewlekły ma często nawracający Ryc. 2.2. Przykładowy zapis danych w karcie pacjenta przebieg (nawr. = nawracający), z okresami remisji i za- w przypadku izolowanego bólu stawu biodrowego (zaburzenie segmentarne) ostrzeń. W przypadku bólu nawracającego warto odnotować częstotliwość występowania bólu: raz w tygodniu (1 x tyg.), dwa razy w miesiącu (2 x m.), trzy razy w roku bolesny ruch); pacjent najczęściej demonstruje nie „czys­ (3 x r.). Zapisanie tego jest ważne, gdyż zmniejszenie te” ruchy jednokierunkowe, lecz ruchy złożone lub gesty. częstości zaburzeń może oznaczać poprawę. Na przykład, Przeprowadzona później weryfikacja ruchowa pomojeśli pacjent, zgłaszający wcześniej ból głowy dwa razy że określić indywidualne nasilające dolegliwości ruchy. w tygodniu (2 x tyg.), twierdzi, że po leczeniu ból wys­ Nawet jeśli pacjent demonstruje ruch złożony, może być tępuje tylko raz w miesiącu (1 x m.), oznacza to, że le- on pomocny, w połączeniu z innymi danymi, do określeczenie zostało przeprowadzone w odpowiednim punkcie. nia dysfunkcyjnej jednostki mp.

Ostatnia część danych, odnosząca się do intensywnoCzasami ruch bolesny nie występuje lub przeciwnie: ści bólu (intens. = intensywność), jest wyrażana za po- ruchy wykonywane we wszystkich kierunkach są bolesne. mocą gwiazdek: jedną gwiazdką (*) oznacza się lekki ból W takich przypadkach zamiast bolesnego ruchu można występujący również podczas ciężkiej pracy, znacznego zanotować wszelkie widoczne zmiany zgłaszane przez obciążenia lub podczas intensywnego treningu sporto- pacjenta lub zaobserwowane przez terapeutę. Najczęściej wego; dwiema gwiazdkami (**) oznacza się silny ból, należą do nich: nieprzerywający jednak codziennej aktywności; trzema 1) zapalenie – zwykle zlokalizowane w miejscu bólu lub gwiazdkami (***) oznacza się bardzo silny ból, niepozwawokół stawu, lający na zwykłą codzienną aktywność (ryc. 2.2).

2) obrzęk – oceniany jest przez pomiar obwodu stawu, Po zgromadzeniu danych obiektywnych zapisujemy, 3) torbiele – często powstają nad określonymi ścięgnami jaki ruch prowokuje ból w największym stopniu (b.ruch = w celu kompensacji niewłaściwej czynności mięśni, PO T

E

NU

S

SA P

NS

S EN

IE

ST

MA

52

STRONY 53-58 NIEDOSTĘPNE

Rozdział 3 SEKWENCJA MIĘŚNIOWO-POWIĘZIOWA RUCHU PRZEDNIEGO

PŁASZCZYZNA STRZAŁKOWA Sekwencja ta porusza segmentami ciała w kierunku przednim; obejmuje następujące jednostki mięśniowo-powięziowe: w tułowiu ante-caput 1,2,3 an-cp 1,2,3 ante-collum an-cl ante-thorax an-th ante-lumbi an-lu ante-pelvis an-pv w kończynie górnej ante-scapula an-sc ante-humerus an-hu ante-cubitus an-cu ante-carpus an-ca ante-digiti an-di w kończynie dolnej ante-coxa an-cx ante-genu an-ge ante-talus an-ta ante-pes an-pe

Ryc. 3.1. Centra koordynacji sekwencji ruchu przedniego

60

manipulacja powięzi

Jednostki mięśniowo-powięziowe tułowia

Centra koordynacji ruchu przedniego głowy

an-cp 2 an-cp 1 nad mięśniem nad brzegiem dolnym jarzmowym oczodołu

powięź skroniowa (powięź głęboka)

czepiec ścięgnisty (powięź powierzchowna)

Ryc. 3.2. Widok głowy z boku. Skóra twarzy odciągnięta w dół, a owłosiona skóra głowy w górę

Struktura tkanki łącznej różni się w zależności od okolicy głowy i twarzy. W okolicy przyuszniczej i policzkowej układ mięśniowo-rozcięgnowy powierzchowny (ang. superficial musculoaponeurotic system – SMAS) zawarty jest pomiędzy dwiema warstwami tkanki tłuszczowej. Na poziomie warg i oczu powięź powierzchowna łączy się

z mięśniową powięzią głęboką. W okolicy skroniowej powięź powierzchowna (czepiec ścięgnisty) zawarta jest pomiędzy dwiema warstwami tkanki tłuszczowej, oddzielającymi ją od powierzchownie położonej skóry oraz głębiej położonej powięzi skroniowej.

STRONY 61-67 NIEDOSTĘPNE

68

manipulacja powięzi

Jednostka mp ante-lumbi

Ryc. 3.20. Miejsce bólu i jego przyczyna

Miejsce bólu: Przednia ściana brzucha wzdłuż przebiegu mięśnia prostego brzucha. Nierównowaga po stronie przedniej może manifestować się po stronie tylnej bólem pleców.

Przyczyna bólu (CC): W powięzi brzusznej, która staje się mniej elastyczna, gdy jest poddawana nadmiernym obciążeniom, co wpływa też negatywnie na włókna mięśniowe.

Ryc. 3.21. Weryfikacja ruchowa

Pacjent leży na plecach; odrywa od podłoża jednocześnie głowę, klatkę piersiową oraz kończyny dolne. W pozycji stojącej trudno jest przetestować tę jednostkę mp.

Ryc. 3.22. Leczenie

W zależności od budowy ciała pacjenta terapeuta manipuluje za pomocą łokcia lub kostki palca pochewkę mięśnia prostego brzucha, na poziomie pępka; ból może promieniować w kierunku kości łonowej lub wyrostka mieczykowatego.

an-lu

SEKWENCJA MIĘŚNIOWO-POWIĘZIOWA RUCHU PRZEDNIEGO

Jednostka mp ante-pelvis

an-pv

Ryc. 3.23. Miejsce bólu i jego przyczyna

Miejsce bólu: Część dolna brzucha, więzadło pachwinowe, staw krzyżowo-biodrowy.

Przyczyna bólu (CC): W powięzi biodrowej, która synchronizuje włókna jednostawowe (mięśnia biodrowego) z włóknami dwustawowymi (mięś­ nia lędźwiowego) łączącymi się w dole biodrowym.

Ryc. 3.24. Weryfikacja ruchowa

Pacjent leży na plecach z kończynami dolnymi ugiętymi w stawach biodrowych i kolanowych pod kątem 90°; odrywa od podłoża jedno biodro, a jeśli ból nie wystąpi, odrywa oba biodra jednocześnie, przybliżając kolana do klatki piersiowej. Ból może manifestować się w pachwinie lub okolicy krzyżowej.

Ryc. 3.25. Leczenie

Terapeuta przykłada łokieć lub kostkę palca do powięzi biodrowej, przyśrodkowo od kolca biodrowego przedniego górnego; po uzyskaniu rozluźnienia tkanek przystępuje do głębszej manipulacji.

69

STRONY 70-84 NIEDOSTĘPNE

Rozdział 4 SEKWENCJA MIĘŚNIOWO-POWIĘZIOWA RUCHU TYLNEGO

PŁASZCZYZNA STRZAŁKOWA Sekwencja ta porusza segmentami ciała w kierunku tylnym; obejmuje następujące jednostki mięśniowo-powięziowe: w tułowiu retro-caput 1,2,3 re-cp 1,2,3 retro-collum re-cl retro-thorax re-th retro-lumbi re-lu retro-pelvis re-pv w kończynie górnej retro-scapula re-sc retro-humerus re-hu retro-cubitus re-cu retro-carpus re-ca retro-digiti re-di w kończynie dolnej retro-coxa re-cx retro-genu re-ge retro-talus re-ta retro-pes re-pe

Ryc. 4.1. Centra koordynacji sekwencji ruchu tylnego

86

manipulacja powięzi

Jednostki mięśniowo-powięziowe tułowia

Centra koordynacji ruchu tylnego głowy i szyi

re-cp 2 szczyt czoła, nad mięśniem czołowym powięź powierzchowna czaszki (czepiec ścięgnisty) re-cp 1 nad częścią przyśrodkową brzegu górnego oczodołu

re-cp 3 bocznie od guzowatości potylicznej

powięź powierzchowna twarzy (SMAS)

re-cl bocznie od VI kręgu szyjnego

Ryc. 4.2. Widok głowy z boku, z czepcem ścięgnistym i mięśniem potylicznym

Warstwa tkanki tłuszczowej leży pod skórą głowy i szyi. tografii warstwa tkanki tłuszczowej została usunięta wraz Ułatwia to ruch ślizgowy pomiędzy skórą a powięzią po- ze skórą. W okolicy potylicznej widoczny jest mięsień wierzchowną. Z preparatu widocznego na powyższej fo- potyliczny zawarty w powięzi powierzchownej.

SEKWENCJA MIĘŚNIOWO-POWIĘZIOWA RUCHU TYLNEGO

Centra koordynacji ruchu tylnego tułowia

re-th nad brzuścem prostownika grzbietu, na poziomie wyrostka kolczystego IV kręgu piersiowego

przegroda międzymięśniowa oddzielająca mięsień najdłuższy (re) od mięśnia biodrowo-żebrowego (la)

re-lu nad brzuścem prostownika grzbietu, na poziomie wyrostka kolczystego I kręgu lędźwiowego

powięź piersiowo-lędźwiowa po stronie prawej

re-pv nad więzadłem biodrowo-lędźwiowym, na wysokości I kręgu krzyżowego

Ryc. 4.3. Prostownik grzbietu po stronie lewej po usunięciu powięzi piersiowo-lędźwiowej, mięśnia czworobocznego, mięśni równoległobocznych, mięśnia najszerszego grzbietu

87

STRONY 88-109 NIEDOSTĘPNE

110

manipulacja powięzi

PRZYKŁAD LECZENIA W PRZYPADKU NIERÓWNOWAGI W PŁASZCZYŹNIE STRZAŁKOWEJ

Ryc. 4.59. Kompensacje w płaszczyźnie strzałkowej

Ból typu rwa kulszowa jest jedną z najczęściej spotykanych dolegliwości, z którą zmagają się terapeuci. Ból tego typu rozciąga się od okolicy lędźwiowej aż do stopy, najczęściej po stronie tylnej. Przyczyną wzmożonego napięcia wzdłuż sekwencji mp ruchu tylnego często jest densyfikacja w powięzi przykrywającej mięsień czworogłowy uda (sekwencja antagonistyczna). Historia chorobowa pacjenta może obejmować ból kolana lub jego uraz. Podczas zbierania wywiadu należy zadawać okreś­ lone pytania, uwzględniając to, że pacjent może nie pamiętać dawnych epizodów. Pacjenci często są zaskoczeni, gdy podczas manipulacji CC ante-genu odzywa się ich „stary” ból. W takim przypadku objęty densyfikacją punkt po stronie przedniej jest cichym CC, ponieważ nie jest on przyczyną bólu spontanicznego; jest natomiast kompensowany poprzez zwiększenie napięcia po stronie tylnej. Po przeprowadzonej manipulacji CC ante-genu

należy ponownie przeprowadzić weryfikację ruchową – często po leczeniu tego punktu dochodzi do znacznego zmniejszenia napięcia po stronie tylnej.

W stanie chronicznym, w wyniku wzmożonego napięcia tylnego, często dochodzi do densyfikacji w jednostkach mp re-lu, re-cx oraz re-ta. Weryfikacja palpacyjna CC tych jednostek mp potwierdzi, czy punkty te wymagają leczenia. W przypadku densyfikacji czy bolesności należy poddać je manipulacji w celu zmniejszenia napięcia wzdłuż sekwencji ruchu tylnego.

Jak można zauważyć, efektywne leczenie powięzi wymaga dokładnej analizy napięcia strukturalnego wywołującego dysfunkcję. Największą trudnością jest nie samo postępowanie manualne, a zrozumienie, które CC należy poddać leczeniu, aby zlikwidować aktualne napięcia kompensacyjne.

Czasem na terapię zgłaszają się pacjenci z bólem zstępującym wzdłuż strony bocznej uda i podudzia.

W takim przypadku może się okazać, na podstawie weryfikacji ruchowej i palpacyjnej, że agonistyczne i antagonistyczne CC, związane z płaszczyzną czołową, wymagają leczenia. Natomiast tylno-boczna lokalizacja bólu może wskazywać zaangażowanie CC rotacji zewnętrznej i wewnętrznej.

Przypadek kliniczny: Do gabinetu zgłosił się pacjent skarżący się na ból prawostronny, obejmujący tylną część miednicy, uda, kolana i pięty. Ból dokuczał mu od sześciu miesięcy, przy czym znacznie się nasilił w ciągu ostatnich dwóch tygodni. Dwa lata wcześniej pacjent doznał złamania rzepki po stronie prawej, ale wszystko wróciło do normy po dwóch miesiącach. Weryfikacja ruchowa ujawniła bóle podczas ruchów wykonywanych w płaszczyźnie strzałkowej. Leczeniem objęto CC an-ge p. z pozytywnym wynikiem; ze względu na chroniczność prob­lemu manipulacji zostały poddane również CC re-pv oraz re-ta (ryc. 4.59).

Przebieg badania i leczenie zapisano w sposób następujący:

Zapis danych w karcie pacjenta

Zapis leczenia

pv, cx, ge, ta re p. 6 m. < 15 d. ***, złamanie ge an p. 2 l.

an-ge p. +++ re, re-pv, ta p. +

Rozdział 5 SEKWENCJA MIĘŚNIOWO-POWIĘZIOWA RUCHU DOŚRODKOWEGO

PŁASZCZYZNA CZOŁOWA Sekwencja ta porusza segmentami ciała w kierunku dośrodkowym; obejmuje następujące jednostki mięśniowo-powięziowe: w tułowiu medio-caput 1, 2, 3 medio-collum medio-thorax medio-lumbi medio-pelvis

me-cp 1, 2, 3 me-cl, me-cl r me-th, me-th r me-lu, me-lu r me-pv, me-pv r

w kończynie górnej medio-scapula me-sc medio-humerus me-hu medio-cubitus me-cu medio-carpus me-ca medio-digiti me-di w kończynie dolnej medio-coxa me-cx medio-genu me-ge medio-talus me-ta medio-pes me-pe

Ryc. 5.1. Centra koordynacji sekwencji ruchu dośrodkowego

112

manipulacja powięzi

Jednostki mięśniowo-powięziowe tułowia

Centra koordynacji ruchu dośrodkowego głowy i szyi

me-cp 2 szew żuchwowo-gnykowy kość gnykowa

me-cp 3 przyczep potyliczny więzadła karkowego

szew pomiędzy dwoma mięśniami podgnykowymi

mięsień mostkowo-obojczykowo-sutkowy, odsunięty w dół

me-cl pomiędzy ścięgnami głów przyśrodkowych mięśni mostkowo-obojczykowo-sutkowych

Ryc. 5.2. Blaszka środkowa powięzi głębokiej szyi widoczna po odsunięciu w dół mięśni mostkowo-obojczykowo-sutkowych

Blaszka środkowa powięzi szyi nie jest jedynie cienką blaszką tkanki łącznej luźnej, oddzielającą mięśnie mostkowo-obojczykowo-sutkowe od mięśni podgnykowych; stanowi także otoczkę dla mięśni podgnykowych, obejmując ich omięsną i śródmięsną. Jedynie taka struktu-

ra tłumaczy koordynacyjną funkcję powięzi głębokiej.

Tkanka łączna luźna jest równie istotna w utrzymaniu motorycznej niezależności różnych mięśni, ale nie ma kontaktu z ich wrzecionkami nerwowo-mięśniowymi.

SEKWENCJA MIĘŚNIOWO-POWIĘZIOWA RUCHU DOŚRODKOWEGO

Centra koordynacji ruchu dośrodkowego tułowia me-cl r na przyczepie więzadła karkowego do VII kręgu szyjnego

więzadło nadkolcowe stanowiące ciągłość z więzadłem karkowym

me-th r na więzadle nadkolcowym odcinka piersiowego kręgosłupa

kąt dolny łopatki przykryty mięśniem najszerszym grzbietu

powięź powierzchowna

me-lu r na więzadle nadkolcowym odcinka lędźwiowego Ryc. 5.3. Powięź powierzchowna okolicy grzbietu; prześwituje przez nią mięsień równoległoboczny zawarty w rozdwojeniu powięzi głębokiej

W ciele ludzkim takie struktury, jak mięśnie i nerwy, osłonięte są różnymi warstwami tkanki łącznej; pierwszą warstwą pod skórą jest tkanka tłuszczowa, pod którą przebiega, złożona z dwóch warstw (jednej luźniejszej,

a drugiej bardziej zbitej), powięź powierzchowna, a najgłębiej – powięź głęboka. Pokazuje to, jak jednostka mp jest chroniona przed czynnikami zewnętrznymi, aby mogła prawidłowo funkcjonować.

113

STRONY 114-119 NIEDOSTĘPNE

120

manipulacja powięzi

Jednostka mp medio-lumbi

Ryc. 5.20. Miejsce bólu z przodu i z tyłu

Miejsce bólu z przodu (me-lu): Napięcie lub obrzmienie okolicy nadpępkowej.

Miejsce bólu z tyłu (me-lu r): Wzdłuż więzadła nadkolcowego odcinka lędźwiowego; podczas siedzenia ból może sprawiać kontakt z twardym oparciem krzesła.

Ryc. 5.21. Leczenie me-lu

Pacjent leży na plecach; terapeuta manipuluje kresę białą; w karcie pacjenta zapisuje: me-lu 1 – CC poniżej wyrostka mieczykowatego, me-lu 2 – CC w połowie odległości pomiędzy wyrostkiem mieczykowatym a pępkiem, me-lu 3 – CC powyżej pępka.

Nota bene: Powodem bólu brzucha mogą być nie tylko zaburzenia trzewne, ale również wzmożone napięcie mięśniowo-powięziowe ściany brzucha, co może zaburzać funkcję jelit.

Ryc. 5.22. Leczenie me-lu r

W przypadku nadmiernej tkliwości więzadła nadkolcowego należy podczas pierwszej sesji leczyć je pośrednio, manipulując mięśnie łączące się z tym więzadłem poprzez więzadła międzykolcowe; w wyniku normalizacji napięcia mięśniowego często dochodzi do nagłego zmniejszenia tkliwości więzadeł i okostnej kręgów.

me-lu, me-lu r

SEKWENCJA MIĘŚNIOWO-POWIĘZIOWA RUCHU DOŚRODKOWEGO

Jednostka mp medio-pelvis

me-pv, me-pv r

Ryc. 5.23. Miejsce bólu z przodu i z tyłu

Miejsce bólu z przodu (me-pv): Poniżej pępka – ból lub wrażenie obrzmienia.

Miejsce bólu z tyłu (me-pv r): Okolica krzyżowo-guziczna; trudność w utrzy­maniu pozycji siedzącej przez dłuższy czas.

Ryc. 5.24. Leczenie me-pv

Pacjent leży na plecach; terapeuta opuszkami palców manipuluje kresę białą w kierunku bardziej ograniczonym; w karcie pacjenta zapisuje: me-pv 1 – CC poniżej pępka, me-pv 2 – CC w połowie odległości pomiędzy pępkiem a spojeniem łonowym, me-pv 3 – CC nad spojeniem łonowym.

Ryc. 5.25. Leczenie me-pv r

Pacjent leży na brzuchu; terapeuta manipuluje więzadło krzyżowo-guziczne.

W przypadku rozciągnięcia więzadła krzyżowo-guzicznego, w wyniku po­ura­zowego zwichnięcia kości guzicznej, normalizacja napięcia następuje po przeprowadzeniu zewnętrznej manipulacji; kość guziczna może wrócić do fizjologicznej pozycji po pracy z tkankami miękkimi.

121

STRONY 122-155 NIEDOSTĘPNE

156

manipulacja powięzi

Jednostka mp latero-pes

Ryc. 6.38. Miejsce bólu i jego przyczyna

Miejsce bólu: Najczęściej w antagonistycznej jednostce mp (me-pe), czyli na stronie podeszwowej stopy; drugi i trzeci palec stopy – dość rzadko.

Przyczyna bólu (CC): W powięzi mięśni międzykostnych grzbietowych, które odwodzą palce; mięśnie międzykostne podeszwowe natomiast przywodzą palce; obie grupy mięśniowe pozostają w ścisłym kontakcie.

Ryc. 6.39. Weryfikacja ruchowa

Weryfikację można przeprowadzić aktywnie, prosząc pacjenta o przejście na palcach lub pasywnie – ściskając jego przodostopie w celu uzyskania efektu ciasnych butów.

Ryc. 6.40. Leczenie

Pacjent leży na plecach z kończyną dolną zgiętą w stawach biodrowym i kolanowym, z podeszwą stopy przylegającą do kozetki. Terapeuta manipuluje kostką palca pomiędzy drugą a trzecią lub trzecią a czwartą kością śródstopia u podstawy palców. Manipulacja tego CC przywraca elastyczność powięzi, która może uciskać nerw (metatarsalgia Mortona).

la-pe

STRONY 157-226 NIEDOSTĘPNE

MOBILIZACJA POWIĘZI

Ryc. 9.4. Przyczepy wielu włókien mięśni kłębu kciuka do troczka zginaczy

Ryc. 9.5. Ciągłość włókien kolagenowych troczka w powięzi przedramienia

Troczki

we skierowane do mięśni ramienia dostosowujących się do siły i ruchu wykonywanego przez rękę.

Troczek prostowników nadgarstka napinany jest głównie przez przebiegające pod nim ścięgna oraz w wyniku rotacji kości łokciowej i promieniowej.

Ostatnie badania7, dotyczące zależności pomiędzy ścięgnami i troczkami, wykazały, że przecięcie troczków spowodowało: – skrócenie włókien mięśniowych z powodu zmniejszenia odległości pomiędzy przyczepem początkowym a przyczepem końcowym; – zwiększenie ramienia dźwigni mięśnia względem stawu.

Z badań tych można wyciągnąć wniosek, że rolą troczków jest nie tylko przytrzymywanie ścięgien, ale rów-

Troczki zawdzięczają swoją nazwę temu, że wyglądem przypominają krzyżujące się włókna kolagenowe tworzące układ podobny do sieci (ryc. 9.1). W rzeczywistości włókna kolagenowe są rozmieszczone w różnych warstwach, ślizgających się jedna względem drugiej. W każdej warstwie włókna kolagenowe przebiegają równolegle do siebie w różnych kierunkach względem włókien warstw sąsiednich. Po rozdzieleniu podczas sekcji różnych warstw troczka zginaczy nadgarstka ukazują się włókna kolagenowe głębokiej warstwy troczka; włókna te stanowią ciągłość z niektórymi włóknami mięśni kłębu kciuka, przez które są wprowadzane w napięcie (ryc. 9.4). Gdy ręka chwyta jakiś przedmiot, w wyniku skurczu mięśni kłębu kciuka rozciągane są także wspomniane włókna kolagenowe. Rozciągnięcie to przenosi się wzdłuż skośnych (przebiegających spiralnie) włókien kolagenowych powięzi głębokiej przedramienia (ryc. 9.5) na wrzecionka nerwowo-mięśniowe, które generują impulsy nerwo-

7

Przecięcie troczków powoduje nie tylko zmiany adaptacyjne włókien mięśniowych, ale również reorganizację komponentów macierzy zewnątrzkomórkowej powięzi i szkieletu mięśniowego. (P.A. Huijing 2001)

227

228

manipulacja powięzi

Ryc. 9.6. Krzyżujące się włókna kolagenowe powięzi głębokiej na poziomie dołu podkolanowego

nież uczestniczenie w organizacji motorycznej mięśni.

Interakcja pomiędzy ścięgnami, troczkami i narządami ścięgnistymi Golgiego może uczestniczyć w obwodowej kontroli motorycznej, oprócz kontroli sprawowanej przez centralny układu nerwowy8.

Centralny układ nerwowy sam nie byłby w stanie kontrolować wszystkich zmiennych, nawet tych uczestniczących podczas takiej prostej czynności motorycznej, jak nalewanie wody z butelki do szklanki. Kończyna trzymająca szklankę obciążana jest z coraz większą siłą, podczas gdy obciążenie kończyny trzymającej butelkę zmniejsza 8 Najbardziej istotnymi reprezentantami modelu układowego są Gibson i Bernstein (1968) oraz Turvey i Kelso (1980). Przez słowo „układ” rozumieć należy oddziałujący wzajemnie na siebie kompleks komponentów, utworzony z części połączonych ze sobą w określony sposób. Bernstein rozpoznał, że rola określonego mięśnia w danym ruchu jest zmienna i zależy od kontekstu i okoliczności, w jakich ten mięsień jest używany. Turvey przedstawił koncepcję struktury koordynacyjnej (czyli grupy mięśni przechodzącej nad kilkoma stawami) działającej jako pojedyncza jednostka funkcjonalna. W odniesieniu do powyższych teorii interesujące jest rozważenie roli powięzi. (L. Cossarini 2005)

się stopniowo wraz z ubywaniem w niej wody; czynność ta może być wykonywana nawet bez świadomej kontroli.

Dowodem na istnienie tej obwodowej organizacji motorycznej jest przypadek uszkodzenia okołostawowych tkanek miękkich – pacjent początkowo wykonuje jedynie powolne ruchy, ponieważ każdy ich etap wymaga świadomej kontroli i uwagi.

Istnieją również inne troczki, o tych samych właściwościach, jak te najczęściej opisywane.

Na przykład na poziomie kolana najczęściej opisywany jest troczek rzepki9, natomiast rzadko wspomina się o krzyżujących się włóknach kolagenowych obecnych w dole podkolanowym (ryc. 9.6).

Krzyżujące się włókna kolagenowe możemy też znaleźć na poziomie łokcia – po stronie przedniej oraz tylnej (ryc. 9.14), w powięzi piersiowo-lędźwiowej, na poziomie kości łonowej, nad wyrostkiem mieczykowatym (ryc. 9.25). Być może troczki te nie są brane pod uwagę, ponieważ nie są traktowane jak struktury przytrzymujące ścięgna tak jak troczki nadgarstka i okolicy stawu skokowego.

Włókna kolagenowe troczków znajdują się bezpośrednio pod powięzią powierzchowną, gdzie często łączą się ze sobą obie powięzie.

Innym rodzajem troczka jest troczek skóry. Jego podskórne włókna kolagenowe rozciągają się od skóry do powięzi powierzchownej i od powięzi powierzchownej do powięzi głębokiej. Troczek skóry jest dobrze rozwinięty w okolicy piersiowej (więzadło wieszadłowe sutka, łac. ligamentum suspensorium mammae), na dłoniowej stronie ręki oraz na podeszwowej stronie stopy.

Centrum fuzji Centrum koordynacji (CC) znajduje się w obrębie powięzi, w miejscu zbiegania się trakcji wywieranych przez włókna mięśniowe, natomiast w obrębie troczków znajduje się centrum fuzji (CF), które odgrywa istotną rolę w napinaniu ścięgien.

Centrum koordynacji (CC) uczestniczy na poziomie segmentarnym, synchronizując aktywność jednokierunkowych włókien mięśniowych poprzez aktywację wrzecionek nerwowo-mięśniowych.

Centrum fuzji (CF) synchronizuje aktywność dwóch lub większej liczby jednostek mp, w celu realizacji sche-

9 Powięź szeroka jest wzmocniona w części bocznej przez włókna ścięgniste biegnące od naprężacza powięzi szerokiej i mięśnia pośladkowego wielkiego, a od dołu – przez włókna kolagenowe troczka rzepki. (D. Hertling 2005)

MOBILIZACJA POWIĘZI

A

B

rzony ślizg pomiędzy ścięgnem a troczkiem w obwodowej koordynacji motorycznej11. Koordynacja ta jest aktywowana w momencie, w którym segment przechodzi z jednej płaszczyzny do drugiej (schemat motoryczny).

Na przykład podczas chodu ścięgna przebiegające pod troczkiem prostowników muszą ciągle przechodzić z pozycji ruchu przedniego do pozycji ruchu bocznego.

Można z tego wywnioskować, że dochodzi do płynnej modulacji impulsów motorycznych, w wyniku czego siła kurczliwa mięśni ruchu przedniego zmniejsza się stopniowo na korzyść zwiększania się siły kurczliwej mięśni ruchu bocznego (ryc. 9.8). Podczas czynności motorycznej troczki modulują napięcie ścięgien zarówno mechanicznie, jak i neurologicznie.

A B C Ryc. 9.7. Troczki przenoszą ruchy wykonywane przez ścięgna, tak jak w układzie bloczków; siła zmienia się wraz ze zmianą średnicy bloczka (A, B, C)

matu motorycznego w danym stawie, za pośrednictwem organów ścięgnistych Golgiego.

Pod troczkami nadgarstka, w okolicy stawów skokowych oraz palców, przebiegają ścięgna tak jak linki za systemem bloczków (krążków linowych) – ryc. 9.7.

Wraz ze zmianą kąta pomiędzy linką a bloczkiem zmienia się również siła10 niezbędna do wykonania danego zadania ruchowego, tak samo jak np. zmienia się siła zgięcia grzbietowego stopy wraz ze zmianą kąta w stawie skokowym. Ten mechanizm biomechaniczny wpływa na realizowany ruch niezależnie od kontroli układu nerwowego.

Z tego krótkiego opisu wynika, jak istotny jest niezabu10

Podsumowując, możemy stwierdzić, że na transmisję siły w mechanice mięśniowo-szkieletowej wpływają struktury powięziowe, znajdujące się wewnątrz i na zewnątrz mięśnia. (A. Can 2003)

Ryc. 9.8. Centrum fuzji an-la reguluje zmniejszanie się sił ante i zwiększanie sił latero

11

Precyzyjna interakcja pomiędzy układem kostnym a układem więzadłowym zapewnia stabilność nadgarstka. Siły poprzeczne są neutralizowane dzięki okrężnemu rozmieszczeniu troczków. Uszkodzenie choćby jednego elementu wiąże się z poważnymi konsekwencjami dla stabilności całego układu. (B. Morriggl 1999)

229

230

manipulacja powięzi

Troczki, dzięki podziałowi na przedziały, częściowej elastyczności i przyczepom kostnym, regulują przejście ścięgien z adaptacją wpływającą na biomechanikę lub siłę mięśniową.

Troczki są niczym woźnica, który reguluje siłę różnych koni, przemieszczając stopniowo segment z jednej pozycji do drugiej.

Punkty w obrębie troczków nazywają się centrami fuzji (CF), ponieważ łączą siły dwóch jednostek mp w celu zrealizowania schematu motorycznego.

Na fotografiach pokazujących miejsca bólu każde CF (rozdziały 11–14) wskazane jest przez dwa wektory odchodzące od dwóch centrów koordynacji zaangażowanych w ruch pośredni (schemat motoryczny) danego segmentu. Trzecia siła – rotacyjna nie została uwzględniona, ponieważ występuje zawsze; w każdym schemacie motorycznym musi uczestniczyć komponent rotacji zewnętrznej lub wewnętrznej.

Nazwy centrów fuzji Ponieważ każde centrum fuzji (CF) ma określoną lokalizację i funkcję, otrzymało indywidualną nazwę, dzięki czemu możliwe jest zapisywanie go w karcie pacjenta.

Najprostszym sposobem nazwania CF było połączenie nazw dwóch jednostek mp, które ten punkt koordynują podczas określonej czynności motorycznej. Na przykład CF, które koordynuje przejście stopy z ruchu przedniego do ruchu bocznego, nazywa się CF ante-latero-pes. Tak jak w przypadku segmentarnych centrów koordynacji, również centra fuzji można przedstawiać w postaci skrótu – dla powyższego przypadku: an-la-pe. Nazwę każdego CF tworzą skróty dwóch kierunków ruchu, które to CF koordynuje, oraz segmentu, w którym to CF się znajduje. Pierwszy kierunek zawsze dotyczy płaszczyzny strzałkowej, a drugi – płaszczyzny czołowej (tab. 9.1, 9.2, 9.3). W pierwszej kolumnie każdej tabeli podano pełne nazwy schematów motorycznych, a po nich – nazwy segmentów. Druga kolumna zawiera skróty nazw wszystkich CF, a kolumna trzecia – odpowiadające im punkty akupunkturowe. Na końcu książki znajduje się pełny wykaz punktów akupunkturowych wraz z odpowiadającymi im centrami koordynacji oraz centrami fuzji.

Centra fuzji retro-medio tułowia mogłyby odpowiadać punktom nadzwyczajnym (EX), które są wymieniane w niektórych publikacjach akupunkturowych.

Zdecydowaliśmy się jednak powiązać je z punktami meridianu pęcherza moczowego (PM), przesuwając je nieco dośrodkowo. Centra fuzji w tabelach zostały podane według przebiegu przekątnych mp, natomiast na końcu

Tab. 9.1. Centra fuzji i punkty akupunkturowe kończyny górnej Nazwy CF retro-latero scapula humerus cubitus carpus digiti retro-medio scapula humerus cubitus carpus digiti ante-latero scapula humerus cubitus carpus digiti ante-medio scapula humerus cubitus carpus digiti

Skróty

Punkty akupunkturowe

re-la-sc 1, 2 re-la-hu re-la-cu re-la-ca 1, 2 re-la-di

SI 12, LI 16 TE 13 TE 9 LI 6, 7 LI 5

re-me-sc re-me-hu re-me-cu 1, 2 re-me-ca 1, 2 re-me-di

SI 13 SI 11 TE 11, SI 8 TE 5-7, SI 6 TE 4, SI 4

an-la-sc 1, 2 an-la-hu an-la-cu 1, 2 an-la-ca 1, 2 an-la-di

LI 17, ST 12 LI 14 LI 13, LU 5 LU 7, 8 LU 9

an-me-sc 1, 2 an-me-hu 1, 2 an-me-cu an-me-ca 1, 2 an-me-di

ST 15, 16 GB 22, SP 19 HT 3 PC 5, HT 6 PC 7

Tab. 9.2. Centra fuzji i punkty akupunkturowe tułowia Nazwy CF retro-latero caput collum thorax lumbi pelvis retro-medio caput collum thorax lumbi pelvis ante-latero caput collum thorax lumbi pelvis ante-medio caput collum thorax lumbi pelvis

Skróty

Punkty akupunkturowe

re-la-cp 1, 2, 3 re-la-cl re-la-th re-la-lu re-la-pv

GB 13, 17, 19 TE 17 BL 44 BL 49 BL 53

re-me-cp 1, 2, 3 re-me-cl re-me-th 1, 2, 3 re-me-lu 1, 2 re-me-pv 1, 2

BL 5, BL 7, CV 19 BL 10 BL 13, 17, 19 BL 23, 25 BL 31, BL 29

an-la-cp 1, 2, 3 an-la-cl an-la-th 1, 2 an-la-lu 1, 2 an-la-pv 1, 2

SI 18, ST 7, SI 19 SI 17 SP 18, 17 SP 16, ST 23 ST 27, ST 30

an-me-cp 1, 2, 3 an-me-cl an-me-th 1, 2, 3 an-me-lu 1, 2, 3 an-me-pv 1, 2, 3

LI 20, GV 26, CV 24 ST 10 KI 26, KI 24, KI 22 KI 21, KI 19, KI 16 KI 15, KI 13, KI 11

rozdziału – według przebiegu spiral mp. Interesujące jest to, że przebieg spiral mp jest podobny do przebiegu meridianów ścięgnisto-mięśniowych oraz że większość CF odpowiada tak zwanym akupunkturowym miejscom wprowadzania igły.

STRONY 231-236 NIEDOSTĘPNE

MOBILIZACJA POWIĘZI

Spirala ante-latero an-la-cp re-me-cl re-me-sc re-me-hu an-la-cu re-me-ca an-la-di

Ryc. 9.16. Troczek dolny prostowników stanowi ciąg­ łość z troczkiem dolnym mięśni strzałkowych

re-me-th re-me-lu re-me-pv re-me-cx an-la-ge re-me-ta an-la-pe

Ryc. 9.18. Spirala ante-latero

Ryc. 9.17. Powierzchowna i głęboka część troczka zginaczy nadgarstka

Spirala ta rozpoczyna się w przednio-bocznej okolicy ręki i stopy; od stopy kieruje się ku tylno-przyśrodkowej okolicy podudzia, skąd przechodzi do przednio-bocznej okolicy kolana, a następnie kieruje się ku tylno-przyśrodkowej okolicy biodra. Krzyżujące się włókna kolagenowe powięzi piersiowo-lędźwiowej (re-me) łączą tę spiralę kończyny dolnej z kontraleteralną kończyną górną.

Od tylno-przyśrodkowej okolicy łopatki spirala kieruje się w górę ku przednio-bocznej okolicy głowy włóknami więzadła karkowego, przekraczających linię pośrodkową ciała (ryc. 9.18).

237

238

manipulacja powięzi

Spirala ante-medio an-me-cp re-la-cl re-la-sc re-la-hu an-me-cu re-la-ca an-me-di

re-la-th re-la-lu re-la-pv

Ryc. 9.19. Krzyżujące się włókna kolagenowe (troczek) w okolicy tylno-bocznej przedramienia

re-la-cx an-me-ge re-la-ta an-me-pe

Ryc. 9.21. Spirala ante-medio

Ryc. 9.20. Rotacja podudzia wprowadza w napięcie włókna o przebiegu spiralnym w udzie

Spirala ta rozpoczyna się w przednio-przyśrodkowej okolicy ręki i stopy; od stopy kieruje się ku tylno-bocznej okolicy podudzia, skąd przechodzi do przednio-przyśrodkowej okolicy kolana, a następnie kieruje się ku tylno-bocznej okolicy biodra. Krzyżujące się włókna kolagenowe powięzi piersiowo-lędźwiowej (re-la) łączą tę spiralę kończyny dolnej z kontralateralną spiralą kończyny górnej o tej samej nazwie (ryc. 9.21). Od tylno-bocznej okolicy łopatki spirala kieruje się ku przednio-przyśrodkowej okolicy głowy po stronie przeciwnej, poprzez troczek powięzi karku. Termin „troczek” odnosi się również do krzyżujących się włókien kolagenowych jednej strony z włóknami strony przeciwnej, tworzących układ podobny do sieci.

STRONY 239-250 NIEDOSTĘPNE

Rozdział 11 CENTRA FUZJI RETRO-LATERO

pRZEKĄTNA MIĘŚNIOWO-POWIĘZIOWA RETRO-LATERO Przekątna ta porusza segmentami ciała w kierunku tylno-bocznym; obejmuje następujące centra fuzji: w tułowiu retro-latero-caput re-la-cp retro-latero-collum re-la-cl retro-latero-thorax re-la-th retro-latero-lumbi re-la-lu retro-latero-pelvis re-la-pv w kończynie górnej retro-latero-scapula re-la-sc retro-latero-humerus re-la-hu retro-latero-cubitus re-la-cu retro-latero-carpus re-la-ca retro-latero-digiti re-la-di w kończynie dolnej retro-latero-coxa re-la-cx retro-latero-genu re-la-ge retro-latero-talus re-la-ta retro-latero-pes re-la-pe

Ryc. 11.1. Centra fuzji retro-latero

252

manipulacja powięzi

Weryfikacja ruchowa przekątnej retro-latero

Ryc. 11.2. Weryfikacja ruchowa kończyny górnej

Pacjent zgina, odwodzi i rotuje ramię na zewnątrz, z jednocześnie wyprostowanym lub częściowo zgiętym stawem łokciowym; ruch może być wykonany czynnie lub przeciwko oporowi.

Ryc. 11.3. Weryfikacja ruchowa tułowia

Pacjent przykłada rękę stroną dłoniową do pośladka i przesuwa ją wzdłuż uda w kierunku kolana. W przy­ padku dysfunkcji tej przekątnej ból lokalizuje się bocznie od kręgosłupa.

Ryc. 11.4. Weryfikacja ruchowa kończyny dolnej

Pacjent opuszcza testowaną kończynę dolną poza brzeg kozetki. Ten ruch tylno-boczny (re-la) wiąże się z jednoczesnym zgięciem w stawie kolanowym; może być wykonany czynnie lub przeciwko oporowi, zaczynając od pozycji zgięcia i przywiedzenia w stawie biodrowym (an-me) z wyprostowanym stawem kolanowym.

STRONY 251-256 NIEDOSTĘPNE

CENTRA FUZJI RETRO-LATERO

Centrum fuzji retro-latero-cubitus

re-la-cu

Ryc. 11.13. Centrum fuzji i powiązane z nim centra koordynacji

Miejsce bólu: Przedramię, łokieć, w szczególności miejsce zbiegania się dwóch linii sił naniesionych na fotografii.

Przyczyna bólu (CF): Dysfunkcja każdego z centrów fuzji może powodować bóle w różnych miejscach, ponieważ związane są one z różnymi jednostkami mp i z troczkami łączącymi różne okolice ciała.

Ryc. 11.14. Weryfikacja palpacyjna

W bruździe za prostownikami promieniowym długim i krótkim nadgarstka – na troczku utworzonym przez poprzeczne i skośne włókna powięzi przedramienia, po stronie tylnej.

Ryc. 11.15. Leczenie

Pacjent leży na brzuchu z kończyną górną wzdłuż tułowia, wyprostowaną w stawie łokciowym; w przypadku zapalenia nadkłykcia bocznego kości ramiennej często mobilizowane jest to CF wraz z CC la-cu i CC re-cu.

257

STRONY 258-288 NIEDOSTĘPNE

CENTRA FUZJI RETRO-MEDIO

Centrum fuzji retro-medio-lumbi

re-me-lu

Ryc. 12.33. Centrum fuzji i powiązane z nim centra koordynacji

Miejsce bólu: Okolica lędźwiowa; może występować sztywność kręgosłupa lędźwiowego.

Przyczyna bólu (CF): To CF synchronizuje wydłużanie i skracanie więzadła nadkolcowego (me) z aktywnością mięśni przykręgosłupowych (re).

Ryc. 12.34. Weryfikacja palpacyjna

1) w bruździe pomiędzy wyrostkami kolczystymi I i II kręgu lędźwiowego a prostownikiem grzbietu; 2) w bruździe pomiędzy wyrostkami kolczystymi III i IV kręgu lędźwiowego a prostownikiem grzbietu.

Bolesny ruch: Unoszenie w pozycji siedzącej kończyny dolnej wyprostowanej w stawie kolanowym (test Slump w celu wykrycia zaburzonej neuromechaniki), co nasila ból typu rwa kulszowa.

Ryc. 12.35. Leczenie

Pacjent leży na brzuchu; terapeuta za pomocą łokcia wykonuje poprzeczną mobilizację przyśrodkowo od masy mięśniowej prostownika grzbietu, ale nie bezpośrednio nad nią (zob. re-lu).

289

STRONY 290-350 NIEDOSTĘPNE

TABLICE POGLĄDOWE

Centra koordynacji (CC) i centra fuzji (CF) kończyny górnej – strona tylna

re-la-sc

re-la-hu

re-la-cu

re-la-ca

re-la-di

Ryc. 15.3. Centra fuzji przekątnej retro-latero (rl); centra koordynacji sekwencji ruchu tylnego (R), bocznego (L) oraz rotacji zewnętrznej (E)

Centra koordynacji rotacji zewnętrznej przedstawione są wraz z centrami koordynacji sekwencji ruchu tylnego i bocznego, ponieważ schemat motoryczny retro-latero-extra realizowany jest najczęściej. Centra koordynacji

rotacji wewnętrznej przedstawione są wraz centrami koordynacji ruchu przedniego i dośrodkowego, ponieważ schemat motoryczny ante-medio-intra jest antagonistą wspomnianego wyżej schematu.

351

352

manipulacja powięzi

Centra koordynacji (CC) i centra fuzji (CF) kończyny górnej – strona przyśrodkowa

re-me-di

re-me-ca

re-me-cu

re-me-hu

re-me-sc

Ryc. 15.4. Centra fuzji przekątnej retro-medio (rm); centra koordynacji sekwencji ruchu tylnego (R) oraz dośrodkowego (M)

Na powyższej fotografii zostały zakreślone wszystkie widoczne centra koordynacji i centra fuzji danych segmentów, z wyjątkiem segmentu łopatki (sc) ponieważ połą-

czenia pomiędzy jednostkami mp ruchu dośrodkowego (medio) i ruchu tylnego (retro) przechodzą pod łopatką.

STRONY 353-363 NIEDOSTĘPNE

364

manipulacja powięzi

WERYFIKACJA RUCHOWA JEDNOSTEK MP SEGMENTU LĘDŹWI (LUMBI)

Płaszczyzna strzałkowa

Fig. 15.31. Ante-lumbi

Fig. 15.32. Retro-lumbi

Płaszczyzna czołowa

Fig. 15.33. Medio-lumbi

Fig. 15.34. Latero-lumbi

Płaszczyzna poprzeczna

Fig. 15.35. Intra-lumbi

Fig. 15.36. Extra-lumbi

Weryfikacja ruchowa jednostki mp intra-lumbi uważana jest za pozytywną, gdy ból manifestuje się w okolicy podżebrowej podczas rotacji; ten sam test uważany jest

za pozytywny dla jednostki mp extra-lumbi, jeśli ból manifestuje się po stronie bocznej części lędźwiowej.

TABLICE POGLĄDOWE

WERYFIKACJA RUCHOWA JEDNOSTEK MP SEGMENTU MIEDNICY (PELVIS)

Płaszczyzna strzałkowa

Fig. 15.37. Ante-pelvis

Fig. 15.38. Retro-pelvis

Płaszczyzna czołowa

Fig. 15.39. Medio-pelvis

Fig. 15.40. Latero-pelvis

Płaszczyzna poprzeczna

Fig. 15.41. Intra-pelvis

Fig. 15.42. Extra-pelvis

Weryfikacja ruchowa jednostki mp retro-pelvis wymaga dynamicznego wypchnięcia jednej strony miednicy

do przodu w celu przezwyciężenia obronnej sztywności ograniczającej ruch.

365

366

manipulacja powięzi

WERYFIKACJA RUCHOWA JEDNOSTEK MP SEGMENTU BIODRA (coxa)

Płaszczyzna strzałkowa

Fig. 15.43. Ante-coxa

Fig. 15.44. Retro-coxa

Płaszczyzna czołowa

Fig. 15.45. Medio-coxa

Fig. 15.46. Latero-coxa

Płaszczyzna poprzeczna

Fig. 15.47. Intra-coxa

Fig. 15.48. Extra-coxa

Weryfikacja jednostki mp ante-coxa często ujawnia ból po stronie tylnej; sugeruje to, że ból typu rwa kulszowa

może wynikać z nadmiernego napięcia w jednostce mp ante-coxa lub ante-genu.

STRONY 367-376 NIEDOSTĘPNE

TABLICE POGLĄDOWE

PODOBIEŃSTWA POMIĘDZY CENTRAMI KOORDYNACJI, CENTRAMI FUZJI a PUNKTAMI AKUPUNKTUROWYMI Tab. 15.2. Meridian płuc (LU)

Tab. 15.3. Meridian jelita grubego (LI)

LU 1 AN-SC LU 2 AN-HU LU 3 AN-LA-HU LU 4 AN-HU LU 5 AN-LA-CU 2 LU 6 AN-CA LU 7 AN-LA-CA 1 LU 8 AN-LA-CA 2 LU 9 AN-LA-DI LU 10 AN-DI LU 11 AN-DI

LI 1 LA-DI LI 2 LA-DI LI 3 LA-DI LI 4 LA-DI LI 5 RE-LA-DI LI 6 RE-LA-CA 2 LI 7 RE-LA-CA 1 LI 8 LA-CA LI 9 LA-CA LI 10 LA-CU LI 11 LA-CU LI 12 AN-LA-CU 1 LI 13 AN-LA-CU 1 LI 14 AN-LA-HU LI 15 LA-HU LI 16 RE-LA-SC 2 LI 17 AN-LA-SC 1 LI 18 LA-CL LI 19 AN-ME-CP 2 LI 20 AN-ME-CP 1

Tab. 15.4. Meridian żołądka (ST) ST 1 AN-CP 1 ST 2 AN-CP 1 ST 3 AN-CP 2 ST 4 AN-CP 2 ST 5 AN-CP 3 ST 6 LA-CP 3 ST 7 AN-LA-CP 2 ST 8 LA-CP 2 ST 9 AN-CL ST 10 AN-ME-CL ST 11 IR-CL ST 12 AN-LA-SC 2 ST 13 IR-SC ST 14 AN-ME-SC 1 ST 15 AN-ME-SC 1 ST 16 AN-ME-SC 2 ST 17 AN-ME-SC 2 ST 18 IR-TH ST 19 AN-TH ST 20 AN-TH ST 21 AN-LA-LU 2 ST 22 AN-LA-LU 2 ST 23 AN-LU ST 24 AN-LU ST 25 AN-LU ST 26 AN-LA-PV 1 ST 27 AN-LA-PV 1 ST 28 AN-LA-PV 1 ST 29 AN-LA-PV 2 ST 30 AN-LA-PV 2 ST 31 LA-CX ST 32 AN-GE ST 33 AN-LA-GE 1 ST 34 AN-LA-GE 1 ST 35 AN-LA-GE 2 ST 36 AN-LA-GE 3 ST 37 AN-TA ST 38 AN-TA ST 39 LA-TA ST 40 LA-TA ST 41 AN-LA-PE 1 ST 42 AN-PE ST 43 LA-PE ST 44 LA-PE ST 45 LA-PE

Tab. 15.5. Meridian śledziony (SP) SP SP SP SP SP SP SP SP SP SP SP SP SP SP SP SP SP SP SP SP SP

1 IR-PE 2 IR-PE 3 IR-PE 4 AN-ME-PE 3 5 AN-ME-PE 2 6 AN-ME-TA 2 7 AN-ME-TA 1 8 AN-ME-GE 3 9 AN-ME-GE 2 10 IR-GE 11 ME-GE 12 AN-CX 13 AN-CX 14 AN-PV 15 AN-LU 16 AN-LA-LU 1 17 AN-LA-TH 2 18 AN-LA-TH 1 19 AN-ME-HU 1 20 AN-ME-HU 1 21 ME-SC

Tab. 15.6. Meridian serca (HT) HT 1 ME-HU HT 2 ME-CU HT 3 AN-ME-CU HT 4 ME-CA HT 5 AN-ME-CA 2 HT 6 AN-ME-CA 2 HT 7 AN-ME-DI HT 8 ME-DI HT 9 ME-DI

377

STRONY 378-380 NIEDOSTĘPNE

ZAKOŃCZENIE

Na zakończenie chcielibyśmy zaznaczyć, że przedstawiona w tej książce metoda wymaga od terapeuty nie tylko znajomości procedur manualnych, ale również syntonii, zrozumienia, synchronii, synergii i symbiozy z pacjentem.

Syntonia oznacza zestrojenie, harmonię częstotliwoś­ ci. Podczas manipulacji musi istnieć stała syntonia pomiędzy pacjentem a terapeutą. Dotyczy to dostosowania siły nacisku do poziomu tolerancji bólu przez pacjenta, jak również dostosowania manipulacji łokciem (lub kostką palca), do odczuć zgłaszanych przez pacjenta. Musi istnieć także zgodność intencji – chęć bycia wyleczonym musi pokrywać się z zamiarami terapeuty.

Zrozumienie wiąże się ze wzajemnym szacunkiem obu osób. Pacjent wybrał manipulację powięzi, ponieważ wierzy w tę metodę, a przede wszystkim wierzy w umiejętności terapeuty, który ją stosuje. Szacunek powinien być bodźcem stymulującym i zachęcającym terapeutę do pełnego zaangażowania się w rozwiązanie problemu pacjenta. W pewnym sensie owo zrozumienie może również pomóc pacjentowi tolerować ból prowokowany manipulacją, skłaniając go nawet do stwierdzenia „to boli, ale jest to dobry ból”.

Synchronia odnosi się do jednoczesnego wykonywania różnych czynności. Manipulacja jest aktem terapeutycznym podejmowanym w odpowiedzi na sygnały bólowe z ciała. Potrzeba pomocy może być nagła (ból ostry), lub może rozciągać się w czasie (ból chroniczny).

Manipulacja powięzi może być wykorzystywana również w fazie ostrej, ponieważ jest skierowana nie bezpośrednio na miejsce objęte stanem zapalnym, lecz na przyczynę,

zlokalizowaną często w segmencie proksymalnym lub dystalnym.

Synergia jest wspólnym działaniem zmierzającym do jednego celu. Aby wysiłek terapeuty przyniósł długotrwałe efekty, potrzebna jest współpraca pacjenta.

W kolejnych dniach po zabiegu pacjent musi tolerować umiarkowany stan zapalny obejmujący leczone punkty i unikać ich drażnienia. Ważne jest również, aby nie przeciążać części ciała objętych leczeniem. Niemniej jednak umiarkowana aktywność ruchowa jest pożądana (sport, praca w ogrodzie, taniec itp.). Nie ma znaczenia też forma aktywności sportowej, ważne jest, aby przynosiła zadowolenie i odprężenie.

Symbioza wiąże się z wzajemną korzyścią dla obu stron. Korzyścią pacjenta z przeprowadzonego leczenia jest rozwiązanie jego problemów, a korzyścią terapeuty jest zdobycie kolejnego doświadczenia. Terapeuta przeprowadzający manipulację powięzi jest nie pasywnym wykonawcą, ale aktywnym uczestnikiem w procesie leczenia. Po zakończeniu leczenia pacjent jest wdzięczny terapeucie z powodu rozwiązania problemu, zaś terapeuta jest wdzięczny pacjentowi za satysfakcjonujące i wzbogacające doświadczenie.

Manipulacja powięzi jest techniką wynikającą z wielu lat praktyki. W książce tej przedstawiono pewne wskazówki ułatwiające terapeutom uzyskanie pozytywnych wyników terapeutycznych. Niemniej jednak wskazówki te muszą być indywidualnie dostosowane do konkretnych potrzeb pacjentów.

BIBLIOGRAFIA

1. Adamo S. Comoglio P. et al. Istologia, Piccin ed. Padova 2006.

2. Baldissera F, Fisiologia e biofisica medica. Poletto ed, Milano 1996.

3. Barker PJ, Briggs CA, Bogeski G, Tensile transmission across the lumbar fasciae in unembalmed cadavers: effects of tension to various muscular attachments, Spine, 2004 Jan 15; 29 (2): 129-38.

4. Bennett KM, Lemon RN. The influence of single monkey cortico-motoneuronal cells at different levels of activitiy in target muscles. J Physiol 1994; 477: 291-307.

5. Bernstein N. The coordination and regulation of movements. Oxford: Pergamon. 1967.

6. Bogduk N. Garth J, Spalding D, The morphology and biomechanics of latissimus dorsi. Clinical Biomech, 1998; 13: 377-385.

7. Butler DL, et al. Effects of structure and strain measurement technique on the material properties of young human tendons and fascia. J Biomech. 1984; 17(8):579-96.

8. Can A et al. Effects of inter and extramuscular myofascial force transmission on adjacent synergistic muscles: assessment by experiments and finiteelement modelling. J Biomech. 2003; (36):17971811.

9. Cossarini L. Il ruolo della Fascia Corporis nella realizzazione e coordinazione dell’atto motorio. Tesi di laurea, 2005 Bologna.

10. Dufour M, Anatomia dell’apparato locomotore; ed Marrapese, 2003 Roma.

11. Fredericson M, Wolf C. Iliotibial band syndrome in runners: innovation in treatment. Sports Med. 2005; 35 (5): 451-9.

12. Gagey O, et al. Biomechanics of the deltoideus. Surg Radiol Anat. 2006 Mar;28(1):76-81.

13. Gerlach U.J. Lierse W. Functional Contruction of the superficial and deep fascia system of the lower limb in Man. Acta Anat. 1990; 139: 11-25.

14. Grobli C, Dommerrholt J, Punti trigger miofasciali: patologia e possibilità di trattamento. Scienza Riab. (da Manuelle Medizin), Lug. 2003;6(1).

15. Guidetti G. Diagnosi e terapia dei disturbi dell’equilibrio.

Roma: Editrice Marrapese, 1997.

16. Hammer WI, Pferer MT. Treatment of a case of subacute lumbar compartment syndrome using the Graston

technique. J Manipulative Physiol Ther. 2005 Mar-Apr;28(3):199-204.

17. Hammer WI. The use of transverse friction massage in the management of chronic bursitis of the hip or shoulder.

J Manipulative Physiol Ther. 1993 Feb;16(2):107-11.

18. Hertling D. Management of Common Musculoskeletal Disorders: Physical Therapy Principles and Methods, Lippincott Williams & Wilkins, 2005.

19. Hubbard DR, Bergkoff GM, Myofascial trigger points show spontaneous needle EMG activity. Spine 1993, 18:1803-07.

20. Huijing PA, Baan GC, Myofascial force transmission causes interaction between adjacent muscles and connective tissue: effects of blunt dissection and compartmental fasciotomy on length force characteristics of rat extensor digitorum longus muscle. Arch Physiol Biochem. 2001 Apr;109(2):97-109.

21. Hwang M, Kang YK, King Dh, Referred pain pattern of the pronator quadratus muscle. Pain. 2005 Aug; 116 (3): 238-42.

22. Kandel E.R. Schwartz J. H. Jessell T. M. Principi di Neuroscienze, 2° edizione, ed. Ambrosiana, Milano 1994.

23. Kawamata S, Ozawa J, Hashimoto M, Kurose T, Shinohara H, Structure of the rat subcutaneous connective tissue in relation to its sliding mechanism. Arch Histol Cytol.

2003, Aug; 66 (3): 273-9.

24. Kawamitsu T, Serisawa M, Historical notes on anatomy of the transversalis fascia. Kaibogaku Z. 1997 Oct; 72(5):425-31.

25. Knize DM, An anatomically based study of the mechanism of eyebrow ptosis. Plast. Reconst. Surg. 1996 Jun;97(7):1321-33.

26. Kragh JF Jr et al. Epimysium and perimysium in suturing in skeletal muscle lacerations. J Trauma. 2005 Jul; 59 (1):209-12.

27. Lacquaniti F, Grasso R, Zago M, Motor Patterns in Walking, News Physiol Sci 1999; 14: 168-174.

28. Lai Sheng, Huang Yong, A comparative study on the acupoints of specialty of Baihui, Chin. J. Integr. Med. 2005 Sept: 11 (3): 161-166.

29. Lang J. Anatomia Pratica, Piccin ed. Padova, 1988.

384

manipulacja powięzi

30. Macchi V, Tiengo C, Porzionato A, Stecco C, Parenti A, Mazzoleni F, Ger R, De Caro R. Correlation between the course of the medial plantar artery and the morphology of the abductor hallucis muscle. Clin Anat. 2005 Nov;18(8):580-8.

31. Marquart-Elbaz C, et al. Le tissu cellulaire sous-cutané.

Ann. Dermatol. Venereol. 2001, 128: 1207-13.

32. McCombe D, Brown T, Slavin J, Morrison WA. The histochemical structure of the deep fascia and its structural response to surgery. J Hand Surg. 2001 Apr; 26(2):89-97.

33. Moriggl B, Putz RV. The carpus in the conflict between stability and mobility, Orthopade. 1999 Oct;28(10):82232.

34. Nash LG, Phillips MN, Nicholson H, Barnett R, Zhang M. Skin ligaments: regional distribution and variation in morphology, Clin Anat. 2004 May;17(4):287-93.

35. Nava T. La riabilitazione integrata delle malattie reumatiche. Masson, Milano 2006.

36. Ninos JC, Irrgans J, Burdett R, Weiss J, Electromyographic analysis of the squat performed in self-selected lower extremity; 1997, May JOSPT, 25 (5):307-15.

37. Rulli MDM, Saraceni VM. Il sistema di controllo posturale in Riabilitazione, Sci Riabilitaz, 2005; 6 (1-2): 5-20.

38. Sakamoto Y. Histological features of endomysium, perimysium and epimysium in rat lateral pterygoid muscle.

J. Morphol. 1996 Jan; 227 (1): 113-9.

39. Sato T. Hashimoto M. Morphological analysis of the fascial lamination of the trunk. Bull Tokyo Med Dent Univ.

1984 Mar; 31(1):21-32.

40. Schleip R, et al. Passive muscle stiffness may be influenced by active contractility of intramuscular connective tissue.

Med. Hypotheses, 2006; 66 (1): 66-71.

41. Schleip R, Fascial plasticity, a new neurobiological explanation. J Bodywork and Mov T, 2003, 7 (1):11-19.

42. Schmied A, Ivarsson C, Fetz EE, Short-term syncronization of motor units in human extensor digitorum communis muscle: relation to contractile properties an voluntary control. Exp Brain Res. 1993; 97: 159-172.

43. Sheehy P, et al, An electromyographic study of vastus medialis oblique and vastus lateralis activity while ascending and descending steps. JOSPT, 1998 Jun, 27 (6), 423-29.

44. Skandalakis PN, Soras O, Skandalakis JE, Mirilas P, Transversalis, endoabdominal, endothoracic fascia: who’s who?

Am Surg. 2006 Jan;72(1):16-8.

45. Smeulders MJ, et al. Spastic muscle properties are affected by length changes of adjacent structures. Muscle Nerv, 2005 Aug, 32 (2): 208-15.

46. Snow SW, Bohne WH. Observations on the fibrous retinacula of the heel pad. Foot Ankle Int. 2006 Aug; 27(8): 632-5.

47. Stecco C., Macchi V, et al. Histotopographic study of the rectovaginal septum, Ital J Anat Embryol. 2005 Oct-Dec;110(4):247-54.

48. Stecco L, Sequenze neuro-mio-fasciali e meridiani agopunturei, Febb. 1988, Arzignano.

49. Stecco L, Neuro-myo-fascial Unit. 1st Intern. Symposium on myofascial pain and fibromyalgia. Minneapolis, may 8-10, 1989.

50. Stecco L, Il dolore e le sequenze neuro-mio-fasciali, Ipsa ed, 1990, Palermo.

51. Stecco L, La manipolazione neuroconnettivale, Marrapese ed, 1996, Roma.

52. Stecco L, Stecco C. Fascia corporis, Riflessioni anatomiche, fisiologiche, e terapeutiche. La Riabilitazione, 1997, 30 (4): 189-196.

53. Stecco L, B. Brigo, M. Michax, La manipulation du fascia dans le traitement des douleurs situées dans la région du cou. Ann Kinésitèr. 1999, 26, n°7, 322:328.

54. Stecco L, Manipolazione della fascia, Piccin ed. Padova 2002. Fascial Manipulation, 2004 55. Tesh KM, Shaw D, Evans JH, The abdominal muscles and vertebral stability, Spine, 1987; 12 (5):501-508.

56. Threlkeld AJ. The effects of manual therapy on connective tissue. Phys Ther. 1992; 72:893-902.

57. Tiengo C, Macchi V, Stecco C, Bassetto F, De Caro R, Epifascial accessory palmaris longus muscle. Clin Anat. 2006 Aug 17;19(6):554-557.

58. Travell JG, Simons DG, Dolore muscolare, Ghedini ed, Milano 1998.

59. Vleeming A, et al. The posterior layer of the thoracolumbar fascia. Spine, vol 20, n° 7 pp 753-758, 1995.

60. Yahia LH, Pigeon P, DesRosiers EA, Viscoelastic properties of the human lumbodorsal fascia. J. Biomed. Eng. 1993, Sept; 15:425-29.

61. Zigiotti GL, Liverani MB, Ghibellini D. The relationship between parotid and superficial fasciae. Surg. Radiol. Anat.

1991; 14(4):293-300.

Alfabetyczny WYKAZ centr贸w koordynacji i centr贸w fuzji

ante-caput 1 63 ante-caput 2 64 ante-caput 3 65 ante-carpus 82 ante-collum 66 ante-coxa 72 ante-cubitus 81 ante-digiti 83 ante-genu 73 ante-humerus 80 ante-lumbi 68 ante-latero-caput 310 ante-latero-carpus 304 ante-latero-collum 311 ante-latero-coxa 320 ante-latero-cubitus 305 ante-latero-digiti 303 ante-latero-genu 319 ante-latero-humeurs 306 ante-latero-lumbi 313 ante-latero-pelvis 314 ante-latero-pes 317 ante-latero-scapula 307 ante-latero-talus 318 ante-latero-thorax 312 ante-medio-caput 334 ante-medio-carpus 328 ante-medio-collum 335 ante-medio-coxa 344 ante-medio-cubitus 329 ante-medio-digiti 327 ante-medio-genu 343 ante-medio-humerus 330 ante-medio-lumbi 337 ante-medio-pelvis 338 ante-medio-pes 341 ante-medio-scapula 331 ante-medio-talus 342 ante-medio-thorax 336 ante-pelvis 69 ante-pes 75 ante-scapula 79 ante-talus 74 ante-thorax 67

extra-cubitus 218 extra-digiti 220 extra-genu 210 extra-humerus 217 extra-lumbi 204 extra-pelvis 205 extra-pes 212 extra-scapula 216 exta-talus 211 extra-thorax 203

extra-caput 1 199 extra-caput 2 200 extra-caput 3 201 extra-carpus 219 extra-collum 202 extra-coxa 209

medio-caput 1 115 medio-caput 2 116 medio-caput 3 117 medio-carpus 135 medio-collum 118 medio-coxa 125

intra-caput 1 171 intra-caput 2 172 intra-caput 3 173 intra-carpus 191 intra-collum 174 intra-coxa 181 intra-cubitus 190 intra-digiti 192 intra-genu 182 intra-humerus 189 intra-lumbi 176 intra-pelvis 177 intra-pes 184 intra-scapula 188 intra-talus 183 intra-thorax 175 latero-caput 1 143 latero-caput 2 144 latero-caput 3 145 latero-carpus 163 latero-collum 146 latero-coxa 153 latero-cubitus 162 latero-digiti 164 latero-genu 154 latero-humerus 161 latero-lumbi 148 latero-pelvis 149 latero-pes 156 latero-scapula 160 latero-talus 155 latero-thorax 147

386

manipulacja powiÄ&#x2122;zi

medio-cubitus 134 medio-digiti 136 medio-genu 126 medio-humerus 133 medio-lumbi 120 medio-pelvis 121 medio-pes 128 medio-scapula 132 medio-talus 127 medio-thorax 119 retro-caput 1 89 retro-caput 2 90 retro-caput 3 91 retro-carpus 108 retro-collum 92 retro-coxa 98 retro-cubitus 107 retro-digiti 109 retro-genu 99 retro-humerus 106 retro-lumbi 94 retro-latero-caput 262 retro-latero-carpus 256 retro-latero-collum 263 retro-latero-coxa 272 retro-latero-cubitus 257 retro-latero-digiti 255

retro-latero-genu 271 retro-latero-humerus 258 retro-latero-lumbi 265 retro-latero-pelvis 266 retro-latero-pes 269 retro-latero-scapula 259 retro-latero-talus 270 retro-latero-thorax 264 retro-medio-caput 286 retro-medio-carpus 280 retro-medio-collum 287 retro-medio-coxa 296 retro-medio-cubitus 281 retro-medio-digiti 279 retro-medio-genu 295 retro-medio-humerus 282 retro-medio-lumbi 289 retro-medio-pelvis 290 retro-medio-pes 293 retro-medio-scapula 283 retro-medio-talus 294 retro-medio-thorax 288 retro-pelvis 95 retro-pes 101 retro-scapula 105 retro-talus 100 retro-thorax 93

Alfabetyczny WYKAZ fotografii anatomicznych

Blaszka głęboka części tylnej powięzi goleni (ryc. 9.23) 239 Blaszka środkowa powięzi głębokiej szyi (ryc. 5.2) 112 Blaszki głęboka, środkowa i powierzchowna powięzi głębokiej grzbietu (ryc. 8.3) 197 Czepiec ścięgnisty i mięsień potyliczny (ryc. 4.2) 86 Część przednia powięzi przedramienia (ryc. 3.42) 77 Część przednia powięzi ramienia połączona z powięzią naramienną (ryc. 3.41) 76 Krzyżujące się włókna kolagenowe nad wyrostkiem mieczykowatym (ryc. 9.25) 240 Krzyżujące się włókna kolagenowe w powięzi głębokiej dołu podkolanowego (ryc. 9.6) 228 Krzyżujące się włókna kolagenowe w powięzi przedramienia (ryc. 14.5) 325 Mięsień najszerszy grzbietu zawarty w rozdwojeniu powięzi (ryc. 9.26) 240 Mięsień trójgłowy łydki i jego powięź namięsna (ryc. 23) 32 Mięsień biodrowo-żebrowy i jego powięź namięsna (ryc. 6.3) 141 Odnoga ścięgnista mięśnia najszerszego grzbietu połączona z częścią tylną powięzi ramienia (ryc. 1.11) 48 Pęczki włókien kolagenowych okolicy tylnej przedramienia (ryc. 9.19) 238 Pęczki włókien kolagenowych w powięzi głębokiej podudzia (ryc. 14.40) 340 Pęczki włókien kolagenowych w powięzi ramienia (ryc. 14.6) 326 Pęczki włókien kolagenowych o przebiegu spiralnym w okolicy przedniej ramienia (ryc. 13.6) 302 Pęczki włókien kolagenowych o przebiegu spiralnym w udzie (ryc. 9.20) 238 Pochewka mięśnia prostego brzucha i mięsień poprzeczny brzucha (ryc. 7.3) 169 Pochewki mięśnia krawieckiego i smukłego (ryc. 7.26) 178 Połączenia międzypowięziowe okolicy przedniej biodra (ryc. 1.1) 40 Powierzchowna i głęboka część troczka zginaczy nadgarstka (ryc. 9.17) 237 Powięzie głęboka i namięsna ręki i przedramienia (ryc. 13.5) 301 Powięzie głębokie i namięsne okolicy tylnej uda (ryc. 8.26) 206 Powięzie namięsne mięśni najszerszego grzbietu i pośladkowego wielkiego (ryc. 12.23) 285 Powięź głęboka (powięź szeroka) okolicy przedniej uda (ryc. 3.26) 70 Powięź głęboka (powięź szeroka) okolicy tylnej uda i kolana (ryc. 4.26) 96 Powięź głęboka brzucha (ryc. 14.23) 333

Powięź głęboka brzucha (ryc. 3.3) 61 Powięź głęboka goleni okolicy tylnej kolana (ryc. 19) 31 Powięź głęboka goleni, okolica boczna (ryc. 11.39) 267 Powięź głęboka goleni, okolica przyśrodkowa (ryc. 5.27) 123 Powięź głęboka nadgarstka, kłębu i kłębika (ryc. 5.43) 130 Powięź głęboka okolicy bocznej kolana i podudzia (ryc. 8.27) 206 Powięź głęboka okolicy bocznej podudzia i stopy (ryc. 6.27) 151 Powięź głęboka okolicy bocznej stopy (ryc. 8.28) 207 Powięź głęboka okolicy grzbietowej ręki (ryc. 8.43) 214 Powięź głęboka okolicy grzbietowej stopy (ryc. 13.39) 315 Powięź głęboka okolicy łonowej i dolnej części brzucha (ryc. 13.23) 309 Powięź głęboka okolicy piersiowej (ryc. 14.22) 332 Powięź głęboka okolicy przedniej barku i ramienia (ryc. 13.6) 302 Powięź głęboka okolicy przedniej brzucha (ryc. 13.22) 308 Powięź głęboka okolicy przyśrodkowej ramienia (ryc. 5.42) 130 Powięź głęboka okolicy tylnej podudzia (ryc. 4.27) 96 Powięź głęboka okolicy tylnej ramienia i łopatki (ryc. 8.42) 213 Powięź głęboka przedramienia (ryc. 14.6) 326 Powięź głęboka uda i kolana – okolica przednio-przyśrodkowa (ryc. 5.26) 122 Powięź głęboka (namięsna) mięśnia czworobocznego i mięśnia najszerszego grzbietu (ryc. 11.23) 261 Powięź grzbietowa okolicy grzbietowej ręki (ryc. 4.42) 103 Powięź międzyzębata (ryc. 12.22) 284 Powięź namięsna prostownika grzbietu (ryc. 4.3) 87 Powięź naramienna (głęboka) – strona boczna (ryc. 6.41) 157 Powięź obojczykowo-piersiowa z więzadłem Gerdy’ego (ryc. 5.41) 129 Powięź okolicy tylnej przedramienia (ryc. 11.6) 254 Powięź okolicy tylnej ramienia (ryc. 11.5) 253 Powięź piersiowo-lędźwiowa (ryc. 11) 26 Powięź powierzchowna grzbietu, na poziomie mięśnia czworobocznego (ryc. 22) 32 Powięź powierzchowna i powięź głęboka okolicy bocznej głowy (ryc. 8.2) 196 Powięź powierzchowna i powięź głęboka okolicy tylnej łopatki i ramienia (ryc. 4.41) 102 Powięź powierzchowna okolicy grzbietu (ryc. 5.3) 113 Powięź powierzchowna okolicy przedniej podudzia (ryc. 327) 70 Powięź powierzchowna okolicy przyśrodkowej podudzia i stopy (ryc. 7.27) 179 Powięź powierzchowna okolicy tylnej podudzia (ryc. 9) 27 Powięź powierzchowna podudzia i stopy (ryc. 3.27) 70

388

manipulacja powięzi

Powięź powierzchowna szyi z zawartym w niej mięśniem szerokim szyi (ryc. 6.2) 140 Powięź powierzchowna twarzy i mięsień okrężny oka (ryc. 7.2) 168 Powięź przedramienia – strona tylna (ryc. 6.42) 158 Powięź skroniowa (głęboka) (ryc. 3.2) 60 Powięź skroniowa pod czepcem ścięgnistym (ryc. 11.22) 260 Powięź szeroka i część bliższa powięzi goleni (ryc. 11.40) 268 Powięź szeroka okolicy bocznej uda (ryc. 6.26) 150 Powięź szeroka okolicy przedniej uda i kolana (ryc. 13.40) 316 Powrózek naczyniowo-nerwowy jamy pachowej (ryc. 12.6) 278 Przyczep mięśni ręki do troczka zginaczy (ryc. 9.1) 225 Przyczep mięśnia piersiowego większego do powięzi ramienia (ryc. 7.41) 185 Przyczep mięśnia półścięgnistego do części przyśrodkowej powięzi goleni (ryc. 17) 29 Przyczepy wielu włókien mięśni kłębu kciuka do troczka zginaczy (ryc. 94) 227 Przyczepy zginacza promieniowego nadgarstka do powięzi (ryc. 1.9) 46

Rozcięgno mięśnia dłoniowego długiego (ryc. 7.43) 186 Rozcięgno mięśnia dwugłowego ramienia (ryc. 1.8) 46 Ścięgno mięśnia piszczelowego przedniego i powięź stopy (ryc. 14.39) 339 Tkanka podskórna okolicy tylnej podudzia (ryc. 8) 24 Troczek dolny prostowników i troczek dolny mięśni strzałkowych (ryc. 9.16) 237 Troczek podkolanowy zawarty w powięzi głębokiej (ryc. 12.40) 292 Troczek prostowników (ryc. 9.22) 239 Troczek prostowników (ryc.12.5) 277 Troczek zginaczy głęboki (ryc. 9.3) 226 Troczek zginaczy powierzchowny (ryc. 9.2) 226 Troczek zginaczy ręki (ryc. 94) 227 Warstwa powierzchowna powięzi mięśnia piersiowego większego (ryc. 21) 32 Włókna kolagenowe powięzi okolicy łopatki (ryc. 1.2) 41 Włókna kolagenowe powięzi ramienia o przebiegu spiralnym (ryc. 9.14) 234

dr Robert Schleip dyrektor Fascia Research Project Uniwersytet w Ulm, Niemcy

ISBN 978-83-939274-6-3

www.manipulacjapowiezi.pl

9 788393 927463

Część praktyczna

ISBN 978-83-939274-6-3

MANIPULACJA POWIĘZI w zespołach bólowych układu ruchu

[…] Autorzy przedstawiają nowatorski model udziału powięzi w koordynacji nerwowo-mięśniowej poprzez topograficzne określenie specyficznych, położonych w obrębie powięzi, centrów (centrów koordynacji, centrów percepcji, centrów fuzji). Ten całkowicie nowy model został przedstawiony w niezwykle przekonujący sposób. Zawarte w książce dowody potwierdzające ów nowy intrygujący model, obejmują nie tylko szczegóły filogenetyczne i neurofizjologiczne, ale również wyniki tysięcy godzin badań anatomicznych zwłok, wykonanych osobiście przez twórcę metody Luigiego Stecco, jego córkę dr Carlę Stecco i syna dr. Antoniego Stecco. Ich wnikliwe badania sekcyjne zwłok doprowadziły do wielu nowych odkryć, opublikowanych w recenzowanych czasopismach anatomicznych. Ktokolwiek śledził pojawiające się w ciągu ostatnich kilku lat publikacje na temat powięzi, musiał zauważyć ten istotny wpływ. Rodzinny zespół naukowców badał szczegółowo morfologię powięzi i jej topografię w sposób, który nie tylko zrobił wielkie wrażenie, ale również pozwolił przedstawić nowoczesne opisy i odkrycia przemawiające za nowym modelem koordynacji mięś­niowo-powięziowej, który został opisany w tej książce. […]

LUIGI STECCO

CARLA STECCO

MANIPULACJA POWIĘZI w zespołach bólowych układu ruchu Część praktyczna