Il-{add, 2 ta’ Frar, 2014
16
Opinjoni
RI{ TA’ SIEG{A
:unju 1971 – ‘Malta Marida, Medi/ina Mintoff’ (2) Il-famu] [ames distrett
Michael Falzon Opinjonist
Il-medi/ina Mintoff kienet wa[da qawwija tassew u l-pillola ma kinitx miksija biz-zokkor. Kienet medi/ina li kellha effetti serji mhux mistennija li fl-a[[ar mill-a[[ar g[amlu aktar deni mill-;id li l-medi/ina setg[et g[amlet.
Dak li finalment idde/ieda r-ri]ultat finali tal-elezzjoni tal1971 kien l-a[[ar g[add tal-[ames distrett li kien jinkorpora lil {ad-Dingli, {al Qormi, is-Si;;iewi u {a]-}ebbu;. Madankollu, fuq ba]i nazzjonali, il-Partit Laburista kien ;ab il-ma;;oranza tal-voti b’4,695 vot aktar minn dak li kien ;ab il-PN. I/-/ifri tal-ewwel preferenzi kienu: MLP: 85,448; PN: 80,753; PKP u o[rajn: 1,858. U[ud fil-Partit Nazjonalista kienu jg[idu li l-elezzjoni ntilfet g[al [ames voti, i]da fil-fatt kieku l-PN reba[ dawk il[ames voti kien jispi//a b’ma;;oranza ta’ si;;ijiet minkejja li kellu minoranza ta’ voti. Kien ikun ri]ultat pervers li fissistema elettorali tag[na minn dejjem seta’ ji;ri meta d-differenza ta’ voti bejn il-partiti ma tkunx [afna. Minkejja dak li kienu jg[idu fid-deher xi esponenti Nazzjonalisti, Borg Olivier kien jg[id privatament – darba anki quddiemi – li alla[ares il-PN reba[ il-ma;;oranza ta’ si;;ijiet f’dawk i/-/irkostanzi. Fid-dawl ta’ dak li kellu ji;ri g[axar snin wara, din l-attitudini ta’ Borg Olivier kienet wa[da tassew intriganti. Nhar l-Erbg[a 16 ta’ :unju 1971 spi//at it-taqtig[a talwirt tal-voti fil-[ames distrett u n-nutar Abela kien iddikjarat elett u b’hekk l-MLP reba[ 28 si ;;u g[as-27 mirbu[a millPN. Edizzjoni spe/jali ta’ l-orrizont li [ar ;et dakinhar stess irrappurtat li ‘Malta kollha ntilfet f’dellirju ta’ fer[ kbir kmieni dalg[odu meta ma’ kullimkien ;rit l-a[bar sabi[a li lPartit Laburista kien se jirba[ l-elezzjoni u jkun fil-Gvern.’ Id-dramm li se[[ fis-sala tal-g[add tal-voti hekk kien irrappurtat f’In-Nazzjon Tag[na ta’ ;urnata wara: ‘It-tensjoni baqg[et tikber u ti]died sa dalg[odu meta baqa’ jit[abbar g[add wara g[add. Matul il-lejl, [add ma seta’ jg[id fi/-/ert min se jirba[ dan is-si;;u g[aliex daqqa kien jidher li kien minn fuq il-Partit Nazzjonalista u daqqa kien jidher li kien minn fuq il-Partit Laburista.’ Kienet taqtig[a minn dawk li taf tag[ti s-sistema elettorali tag[na meta l-wirt ta’ ftit voti ’l hawn jew ’l hemm kien jidde/iedi minn ikun dikjarat elett. Beda jberraq Kont id-dar tieg[i – dak i]-]mien il-G]ira – insegwi lg[add tal-voti minn fuq ir-Rediffusion u t-televi]joni u ma domtx wisq ma bdejt nisma’ d-daqq tal-[ornijiet tal-karozzi u l-vetturi kollha imma;inabbli li fuqhom [ar;u l-partitarji Laburisti ji//elebraw ir-reb[a b’g[ajjat, storbju u sintendi insulti mmirati g[all-PN, insulti li kienu jinkludu l-;arr ta’ barrin fuq it-trakkijiet b’referenza vulgari g[as-sitwazzjoni matrimonjali u personali ta’ :or; Borg Olivier. Kienu s-sinjali ta]-]minijiet g[ax il-guffa;ni u l-vulgarità baqg[u dejjem l-aktar ]ew; karatteristi/i li jispikkaw tal-metodi ta’ Mintoff. F’[in minnhom /emplet iz-zija Jane u talbitna ti;i g[andna g[ax bl-e//itament li kellha ma fel[etx tibqa’ wa[edha fiddar tal-Qrendi. :iet u komplejna mag[ha… filwaqt li f’qalbi fe;;et il-mistoqsija: U issa? Bla ma kien im[abbar, il-{amis filg[odu Mintoff mar ilPalazz u [a l-;urament ta’ Prim Ministru quddiem Maurice Dorman il-Gvernatu :enerali u Sir Anthony Mamo, il-Prim Im[allef. Il-kelma ;riet u l-folla n;abret quddiem il-Palazz. Mintoff [are; u qabel ma da[al fil-karozza sabbatt tnejn mas-saqaf u qal lil kul[add imur lura g[ax-xog[ol kif kien se jag[mel hu. U baqa’ sejjer lejn l-Auberge D’Aragon li dak i]-]mien kienet isservi b[ala l-uffi//ju tal-Prim Ministru.
Il-{add Mintoff laqqa’ l-Konferenza :enerali tal-MLP u [abbar li l-g[ada t-Tnejn 21 ta’ :unju kien se jing[ata l-;urament lill-membri tal-Kabinett tieg[u. It-terremot tal-bidla
Sa dakinhar kien di;à beda jin[ass it-terremot tal-bidla. L-insulti u t-tg[ajjir immirati lejn in-Nazzjonalisti komplew g[addejjin. Il-Kummissarju tal-Pulizija, Vivian de Gray irre]enja mat-t[abbira tar-reb[a Laburista u Mintoff kien pront innomina lil Alfred Bencini Kummissarju, sa[ansitra anke qabel ma [atar il-Kabinett. Bencini mill-ewwel g[amel taqliba s[i[a fil-Korp tal-Pulizija. Fi ftit ;ranet segwew [afna affarijiet o[ra. Il-GWU rtirat l-azzjoni industrijali fit-tarzna ming[ajr ebda kundizzjoni u nsiet x’kienet it-taparsi ;ustifikazzjoni ta’ din l-azzjoni meta Mintoff assigura lill-[addiema li t-tarzna se jibdew imexxuha huma. Mintoff talab lil Sir Maurice Dorman jirri]enja u floku Sir Anthony Mamo sar Gvernatur :enerali – g[all-ewwel b[ala a;ent. Tke//a l-kap kmandant tan-NATO f’Malta, l-Ammiral Gino Birindelli. Saret ‘sejba’ ta’ dokumenti tal-gvern fid-dar ta’ Lawrence Cachia Zammit fl-Imdina. Hu u [uh, l-eks Ministru Alexander Cachia Zammit ;ew arrestati. Saret tfittxija wkoll fid-dar tal-eks Ministru Carmelo Caruana. Mintoff ikkonferma li kien irid jirrevedi l-ftehim malIngli]i u l-gazzetti Ingli]i g[amlu xalata jg[ajruh. Kull min kien isiefer bdew isirulu tfittxijiet g[all-flus li l-Maltin suppost kienu qed jo[or;u ’l barra mill-pajji]. Bdew it-transfers politi/i u n]erg[et i]-]errieg[a tal-intimidazzjoni li kellha tiffjorixxi sew aktar tard. L-atmosfera fil-pajji] kienet wa[da ta’ in/ertezza kbira. Ma kienx hemm sieg[a wa[da ta’ mistrie[ minn a[barijiet sorprendenti li [asdu lil kul[add, anki jekk [afna minnhom kienu mistennija. Fi ftit jiem nefa[ ri[ ;did li naddaf kull ma sab quddiemu, irrispettivament minn jekk kinux il-fdalijiet tal-passat li Malta tassew ma kellhiex b]onnhom jew it-tamiet tal-futur ta’ Malta li kienu g[adhom qishom xtieli ]g[ar u fra;li li g[adhom kemm nibtu u fil-b]onn ta’ minn jikkurahom jie[u [siebhom sakemm jissa[[u. Is-sa[[a u l-qilla ta’ Dom Mintoff kienu xi [a;a tassew terrifikanti. Il-Partit Nazzjonalista donnu da[al f’qoxortu u fiddeher kien jag[ti l-impressjoni li ma jafx x’se jaqbad jag[mel. B[al romblu, Mintoff baqa’ g[addej fuq kul[add bla [niena. Il-medi/ina Mintoff kienet wa[da qawwija tassew u l-pillola ma kinitx miksija biz-zokkor. Kienet medi/ina li kellha effetti serji mhux mistennija li fl-a[[ar mill-a[[ar g[amlu aktar deni mill-;id li l-medi/ina setg[et g[amlet. Ironikamnet il-qawwa u l-qilla Mintoffjana li [abet mag[ha r-reb[a Laburista ta’ :unju tal-1971 bi]-]mien kella twassal g[all-fossilizzazzjoni tal-Partit Laburista u g[al bidla radikali – kwa]i rifondazzjoni – tal-Partit Nazzjonalista f’partit ;did u modern. F’:unju tal-1971 infeta[ sta;un ;did ta’ vjolenza u intimidazzjoni, b’attakki fuq ka]ini tal-PN, bombi, attakki fuq stamperiji ta’ gazzetti li ma kinux jaqblu mar-re;im u viltajiet o[ra – sta;un b’‘li/enzja’ miftu[a li istituzzjonalizza l-vjolenza ta/-/orma b[ala g[odda f’idejn l-istat. Imma fit-tieni nofs tax-xahar ta’ :unju tal-1971, meta lLaburisti kienu bdew jifta[ru: ‘Dan is-seklu g[alina’, il-futur kien kaxxa mag[luqa u ]gur li ma kien ibassru [add.
Wara r-reb[a Laburista fl-1971 infeta[ kapitlu ta’ vjolenza u intimidazzjoni b’attakki fuq ka]ini Nazzjonalisti b[al dak ta’ Ra[al :did u b’attakki fuq l-istampa