IN-NAZZJON Il-{amis, 26 ta’ Jannar, 2012
16 Feature
L-iskavar qed jinvolvi l-kxif ta' art orizzontali, li tixhed l-ippjanar ta' belt orizzontali u strutturi importanti. J.P. Joshi, storiku mag[ruf, wettaq [afna xog[ol fl-1962. Kienu nstabu erba' swar, fortifikazzjonijiet, xi bini residenzjali u o;;etti antiki b[al brazzuletti u bnadar tar-ram
Aktar skavar g[a/-/ivilizzazzjoni qadima ta' Harappa minn Charles B. SPITERI charles.spiteri@media.link.com.mt
I/-/ivilizzazzjoni tal-Wied ta’ Indus, li ilha tkun mag[rufa b[ala dik Harappan, Indus, jew Indus-Saraswati, kienet kontemporanja ma//ivilizzazzjonijiet tal-E;izzjani u l-Mesopotami. Madankollu, f’bosta aspetti, hi differenti minnhom ilkoll. Fost iddifferenzi nsibu s-sistema talkitba, l-ippjanar tal-belt u t-
twemmin reli;ju]. Din i/-/ivilizzazzjoni twaqqfet min-nies li madwar is-sena 5,000 qabel Kristu ;arrew minn ta[t il-muntanji tal-Lvant f’Baluchistan g[allwidien tax-xmara tal-Indus u s-Saraswati. Il-fdalijiet ta’ din i/-/ivilizzazzjoni enormi nstabu g[all-ewwel darba bejn l-1921 u l-1922, meta sar l-
iskavar ta’ Harappa, u sena wara, ta’ Mohenjodaro. Minn dak i]-]mien, aktar minn 1,400 sit, li kienu jappartjenu lil din i/-/ivilizzazzjoni, instabu fl-Indja u l-Pakistan. Minn dawn, madwar 24 kienu skavati. Wara x-xog[ol fl-Indja, meta kienu se jkunu skavati lewwel ]ew; siti, Harappa u
Mohenjodaro, bdiet [idma o[ra fil-Pakistan. L-arkeologi Indjani [admu iebes u skavaw bosta siti importanti fl-Indja, b[al Lothal (S.R. Rao), Kalibangan (B.B. Lal u B.K. Thapar), Surkotada (J.P. Joshi), Banawali u Dholavira (R.S. Bisht) u Rakhingarhi (Amarendra Nath). Il-passa;; niexef li jwassal g[ax-xmara
Saraswati, kien esplorat minn Sir Aurel Stein, A. Fhosh u M.R. Mughal, li taw xhieda li kien hemm aktar minn 500 sit ie[or. S’issa, l-
F'Jannar ta' din is-sena kellha ssir it-tieni fa]i ta' skavar esplorazzjonijiet fil-wied Indus kixfu madwar 150 sit. Din hi prova konklu]iva li //ivilizzazzjoni Harappan kienet dotata minn ]ew; xmajjar, l-Indus u s-Saraswati, u mhux l-Indus biss. I/-/ivilizzazzjoni Harappan hi maqsuma fi tliet fa]ijiet: ilFa]i tal-Qedem (3,500-2,600 qabel Kristu); il-Fa]i Matura (2,600-2,000 qabel Kristu) u lA[[ar Fa]i (2,000-1,500 qabel Kristu). Kul[add fi djar mill-aqwa L-evidenza turi li /-
/ivilizzazzjoni Harappan kibret bil-mod il-mod kemm fi]-]mien u fl-ispazju. Minn
Spe/i ta' kal/ijiet tat-terrakotta, li nstabu fl-iskavar
g[al pa;na 17