MAGGS Psychologie: Hechtingsstijlen

Hoe je hechtingsstijl je relaties beïnvloedt

Je liefdesleven onder de loep

Herken je dit? Je zit weer midden in een ruzie of hebt net een mislukte date achter de rug, en vraagt je af: Waarom overkomt dit mij altijd? Je bent zeker niet de enige. Psycholoog Mariska van der Sluis en relatie- en psychotherapeut Fatima Jelti krijgen deze vraag vaak gesteld in hun praktijk. In de podcast De Podcast Psycholoog duiken ze in het thema ‘hechting’. Want hoe je in je jeugd gehecht bent, bepaalt in je latere leven hoe je relaties aangaat, en wie je aantrekt. En in hoeverre je een fijne, gezonde relatie kunt opbouwen.

Tekst: Marjolein ter Braak

Hechting: de onzichtbare blauwdruk van je relaties

Iedereen heeft een hechtingsstijl, maar de meeste mensen staan daar niet bij stil. Hechting draait om de band die je als baby opbouwt met je ouders (of andere verzorgers). Voor een baby is dat net zo belangrijk als eten en drinken. Hoe je ouders reageerden op jouw behoeften, bepaalt welke hechtingsstijl je ontwikkelde – en dat heeft invloed op al je relaties. Niet alleen met een partner, maar ook met vrienden, collega’s en zelfs vreemden op straat. Het bepaalt hoe je met conflicten omgaat, grenzen stelt en hoe hoog je zelfwaarde en zelfvertrouwen zijn. Geen wonder dus dat je hechtingsstijl je soms behoorlijk in de weg kan zitten.

Je kunt je hechtingsstijl veranderen Het mooie is: zodra je je bewust bent van je hechtingsstijl, kun je eraan werken. Wat je hebt aangeleerd, kun je namelijk ook weer afleren, vertelt Jelti in de podcast. Ook handig: als je weet welke hechtingsstijl je partner of date heeft, kun je beter inschatten of jullie goed bij elkaar passen en hoe je elkaar kunt ondersteunen. Eerst maar eens inzoomen dus op de verschillende soorten hechting. Heb je ouders gehad die sensitief en beschikbaar waren? Dan heb je waarschijnlijk een veilige hechtingsstijl ontwikkeld. Waren hun reacties wisselend en onvoorspelbaar? Dan is er een kans dat je een angstige hechtingsstijl hebt. Als je ouders afstandelijk of star waren, kan dat leiden tot een vermijdende hechtingsstijl. En tot slot is er de gedesorganiseerde hechtingsstijl, die ontstaat als een ouder zowel een bron van veiligheid als van angst en pijn was –een verwarrende situatie voor een kind. We gaan wat dieper in op de drie meest voorkomende hechtingsstijlen:

Angstige hechting

Als kind kreeg je soms wel, soms geen aandacht. Liefde voelde niet vanzelfsprekend, dus je leerde om er hard voor te werken. Jelti legt uit dat dit de basis is van please-gedrag en moeite met grenzen stellen bij volwassenen met een angstige hechtingsstijl. Zo’n kind is constant bezig met hoe het met zijn ouders gaat: als zij gelukkig zijn, is alles goed. Later verschuift dat naar een partner: als het met hem of haar goed gaat, voel jij je ook beter.

In het boek ‘Verbonden’ van Amir Levine en Rachel Heller worden verschillende hechtingsstijlen beschreven. Iemand met een angstige hechtingsstijl richt zich extreem op de partner en ziet de relatie als de enige kans op liefde. Eigen talenten worden vaak onderschat, terwijl die van de ander juist worden opgehemeld. Dit gaat gepaard met een continue onrust die alleen verdwijnt bij contact met de partner.

Als je partner een angstige hechtingsstijl heeft en zich onzeker voelt (bijvoorbeeld na een ruzie), kan hij of zij blijven bellen en sms’en om het goed te maken, of zich juist totaal terugtrekken. Soms dreigt iemand met weggaan of probeert je jaloers te maken door met een ex af te spreken. Ook kan het zijn dat alles wordt bijgehouden: bijvoorbeeld hoe lang jij erover doet om te reageren, en dan hetzelfde patroon kopiëren. Levine en Heller noemen dat ‘de boekhouding bijhouden’.

‘Veilige hechting betekent dat je als kind gezien werd in je behoeften: je kreeg troost, aandacht en werd serieus genomen.’

Vermijdende hechting

Als je een vermijdende hechtingsstijl hebt, heb je waarschijnlijk weinig emotionele steun gekregen als kind. Misschien was een ouder angstig, depressief of gewoon emotioneel afwezig. Hierdoor leerde je dat troost niet vanzelfsprekend was. Maar ook in gezinnen waar vooral prestaties telden, kan deze hechtingsstijl ontstaan. Als je vaak bent afgewezen in je behoeften, leer je vanzelf om niets meer te vragen en je af te sluiten. Deze kinderen groeien op met het idee dat ze niemand nodig hebben. Als volwassene lijkt alles op rolletjes te lopen: een mooie carrière, ambitie, onafhankelijkheid. Maar in relaties houden ze vooral afstand. In plaats van gezonde grenzen te stellen, bouwen ze muren, zegt Jelti in de podcast. Ze kunnen star zijn en hechten meer waarde aan hun eigen behoeften dan aan die van een partner. Heb je een partner met een vermijdende hechtingsstijl? Dan herken je misschien deze patronen: ze willen zich niet binden (maar blijven tóch jaren hangen), idealiseren een ex of een ‘perfecte’ liefde, trekken zich juist terug als alles goed voelt tussen jullie, en houden dingen vaag. Emoties worden nauwelijks uitgesproken.

Veilige hechting

Als je ouders goed genoeg op je afgestemd waren (en dat betekent ongeveer 60% van de tijd, volgens Jelti), is de kans groot dat je veilig gehecht bent. Dit betekent dat je als kind gezien werd in je behoeften: je kreeg troost, aandacht en werd serieus genomen. Maar veilige hechting is geen garantie voor het leven, schrijven Levine en Heller. Relaties met onveilig gehechte partners of bepaalde levenservaringen kunnen je hechtingsstijl beïnvloeden. Toch hebben veilig gehechte mensen een beter instinct voor het kiezen van een stabiele partner. En andersom: een relatie met een veilig gehecht persoon kan helpen om zelf veiliger gehecht te raken.

Veilig gehechte partners hebben een natuurlijke balans tussen afstand en nabijheid. Ze voelen zich prettig bij intimiteit, maar gunnen je ook de ruimte. Geen spelletjes, geen manipulatie. Bij conflicten nemen ze dingen niet persoonlijk en hebben ze geen behoefte om je te kwetsen of te ‘straffen’. Hierdoor escaleren ruzies minder snel en komt er sneller een oplossing.

Je hechtingsstijl veranderen

Misschien herken je jezelf in een van deze stijlen, of in een mix ervan. Goed nieuws: je kunt je hechtingsstijl veranderen. Door je emoties beter te leren reguleren en aan je patronen te werken, kun je ook in moeilijke momenten beter in verbinding blijven met je partner. De eerste stap is inzicht: herken je eigen gedrag en ga na hoe een veilig gehecht persoon zou reageren. Jelti raadt verschillende boeken aan (zie het kader ‘Meer leren over liefde’). Een therapeut kan ook helpen, zeker als je kenmerken van een gedesorganiseerde hechtingsstijl herkent. Ook kun je iemand in je omgeving met een veilige hechtingsstijl vragen om je te begeleiden in je zoektocht.

Leren relateren = beter communiceren

Als je onveilig gehecht bent, lijkt een veilige partner in eerste instantie misschien ‘saai’. Maar veilige hechting betekent niet dat iemand voorspelbaar of eentonig iser zijn veilige partners in alle soorten en maten. De kunst is om er eentje te vinden die bij jou past.

Maar hoe kies je de juiste partner? Volgens Levine en Heller is effectieve communicatie dé sleutel tot een gezonde relatie. Door je wensen en grenzen vanaf het begin helder te verwoorden, weet je partner direct wat je belangrijk vindt. Dit voorkomt ook teleurstellingen: als je partner je behoeften afwijst, minimaliseert of je het gevoel geeft dat je ‘te veel vraagt’, weet je dat het waarschijnlijk geen goede match is. Maar als hij of zij je serieus neemt en moeite doet om jouw behoeften te begrijpen, weet je dat je beet hebt. <

5 communicatietips Praat je relatie sterker

Hoe doe je dat nou, effectief communiceren? Levine en Heller beschrijven een aantal richtlijnen die je kunt volgen. Deze tips kun je gebruiken als je gaat daten, of als je al jaren in een relatie zit.

1. Erken je behoeften Praat in ik-boodschappen: ik heb nodig, ik voel, ik wil, zonder dat je de beschuldigende vinger naar de ander wijst. Weet je niet precies wat je nodig hebt? Jelti geeft een handige tip: kijk waar je het vaakst over klaagt. Daar zitten vaak je onuitgesproken behoeften verstopt. Belangrijk om te onthouden: jouw wensen mogen je partner niet schaden. Want als wat jij wilt je partner kwetst, komt dat vroeg of laat ook bij jou terug. Liefde draait immers om balans.

2. Wees goudeerlijkEerlijk zijn over je gevoelens kan spannend zijn, maar het is cruciaal. Zeg wat je écht voelt, ook als het lastig is. Ja, dat vergt moed – maar het levert je een diepere connectie op.

3. Wees zo concreet mogelijkVermijd vage uitspraken als “Ik wil meer aandacht” en zeg in plaats daarvan: “Ik zou het fijn vinden als we één avond per week echt tijd voor elkaar maken.” Hoe concreter je bent, hoe kleiner de kans op misverstanden.

4. Houd het bij jezelfEffectieve communicatie gaat niet over het benadrukken wat de ander verkeerd doet. Als je begint met verwijten, beland je al snel in een eindeloze discussie. Vraag jezelf af of je rustig genoeg bent om het gesprek nu te voeren. Ben je boos of verdrietig? Wacht dan even tot je je emoties beter onder controle hebt.

5. Wees assertief Jouw behoeften zijn net zo belangrijk als die van je partner. Dat kan lastig zijn, vooral als je een angstige hechtingsstijl hebt. In onze maatschappij wordt zelfstandigheid vaak gezien als iets om na te streven, terwijl sommige mensen juist behoefte hebben aan nabijheid en geruststelling. Levine en Heller benadrukken: jouw behoeften zijn niet ‘te veel’ of ‘overdreven’ – ze zijn een essentieel onderdeel van jouw geluk. En dat mag er zijn.

Meer leren over liefde?

• Verbonden – Amir Levine & Rachel Heller: over hechting in liefdesrelaties.

• Liefdesbang – Hannah Cuppen: over bindings- en verlatingsangst.

• Houd me vast – Sue Johnson: praktische oefeningen voor koppels.

• De vijf talen van de liefde – Gary Chapman: helpt koppels elkaars liefdestaal te begrijpen.

• Podcast: De Podcast Psycholoog, aflevering 28: ‘Hechting’