UczMy listopad-grudzień

Kreatywni 2 Kujawsko-Pomorski Przegląd Oświatowy UczMy

nr 1/2013

Redaktorzy: Magdalena Brewczyńska KPCEN we Włocławku Danuta Potręć KPCEN w Toruniu Anna Rupińska KPCEN w Bydgoszczy Zespół redakcyjny: Aneta Gabryelczyk Ewa Kondrat Małgorzata Kowalczyk-Przybytek Ilona Zduńczuk Tadeusz Wański (projekt okładki) Korekta: Jadwiga Czub-Rojewska Opracowanie graficzne i skład: Hanna Wiśniewska Wydanie cyfrowe: Magdalena Brewczyńska Przyjmowanie materiałów: e-mail: m.brewczynska@cen.info.pl e-mail: DanutaPotrec@kpcen-torun.edu.pl e-mail: anna.rupinska@cen.bydgoszcz.pl Wydawca: Kujawsko-Pomorskie Centrum Edukacji Nauczycieli w Bydgoszczy Kujawsko-Pomorskie Centrum Edukacji Nauczycieli w Toruniu Kujawsko-Pomorskie Centrum Edukacji Nauczycieli we Włocławku Skład i druk: Kujawsko-Pomorskie Centrum Edukacji Nauczycieli w Bydgoszczy ul. Jagiellońska 9, 85-067 Bydgoszcz

Redakcja zastrzega sobie prawo adiustowania i skracania tekstów oraz niezwracania materiałów Czasopismo „UczMy” ukazuje się na licencji Creative Commons BY – uznanie autorstwa (CC-BY) Zdjęcie na okładce: Wybory do Samorządu Uczniowskiego w Zespole Szkół Ogólnokształcących nr 2 w Toruniu.

Autor zdjęcia: Mariusz Jamiński

Mirosława Otlewska Edukacja obywatelska w praktyce szkolnej Dorota Majchrowicz O projekcie Młody Obywatel słów kilka Elżbieta Straszewska „Czym skorupka za młodu nasiąknie…”

Jolanta Osińska Młodzieżowa Rada Gminy Płużnica na rzecz edukacji obywatelskiej Zofia Spalińska Promujemy postawy obywatelskie Zofia Spalińska Z Toruńskim Urzędem dla Młodzieży w dorosłe życie Zofia Spalińska Samorząd uczniowskiego w edukacji obywatelskiej – echa seminarium Patryk Krzemiński Dlaczego warto nauczać dzieci o ich prawach?

Jolanta Piętowska, Maria Żukierska, Anna Herling Polsko-niemieckie partnerstwo szkół Karolina Wysocka Jak rozwijać kompetencje społeczne?

Małgorzata Rosińska Biesiada europejska „Unia do nas zawitała – bawi się rodzina cała”

5 7 9 11

Spis treści

Edukacja obywatelska

12 15 16 17 20 22 24

Oblicza edukacji Maria Przytuła-Blonkowska Garść refleksji na temat wychowania Katarzyna Przegiętka, Elżbieta Ragan, Agnieszka Woźniak, Paweł Zieliński Harcerze - odkrywcy. Warsztaty z Centrum Nowoczesności Michał Bielicki W harcerstwie zakochaj się jeszcze raz…

Aneta Gabryelczyk Odkrywanie świata wartości – Regionalna Olimpiada Wiedzy o Wielkich Polakach Iwona Rostankowska Gala Kujawsko-Pomorskiego Festiwalu Gimnazjalnych Projektów Edukacyjnych Jolanta Niwińska Akcja „Narodowe Czytanie”. Bydgoszcz czyta Fredrę

27 29 33

31

35 37

Z praktyki nauczyciela Robert Preus Infografika – myślenie obrazami?

Barbara Jendrzejewska Uczeń dogania mistrza swego Magdalena Cybulska-Stasiak Poezjowanie – pisadeł z szuflady wyjmowanie Beata Kocoń, Anna Szopa, Katarzyna Sypniewska Projekty edukacyjne w szkole szpitalnej Anna Kluska, Elżbieta Kwiecińska Eksperymenty Skrzatów, czyli jesień, zima, wiosna, lato w zabawach badawczych

39 43 44 47

49

Regionalne okno Elżbieta Niedziałkowska, Sławomira Kowalska Projekt „Tu mieszkam” Elżbieta Olejnik Przedszkole miejscem kultywowania tradycji

50 52

Biblioteki pedagogiczne dla edukacji Ewa Pronobis-Sosnowska, Ewa Bedełek, Beata Cieślińska, Agnieszka Krawczyk Konferencja „Nauczyciel – obywatel Unii Europejskiej” Ewa Pronobis-Sosnowska, Ewa Bedełek, Beata Cieślińska, Agnieszka Krawczyk „Jak to jest być obywatelem Unii Europejskiej?” – konkurs dla uczniów gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych Anna Wiligalska Uczmy także poza szkołą Anna Wiligalska Edukacja obywatelska: wybór literatury

53 54 55 58

3 Kujawsko-Pomorski Przegląd Oświatowy UczMy

nr 2/2013

OBYWATEL… ale jaki?

Głosujemy, uczestniczymy w wyborach, sortujemy śmieci i parkujemy samochody tak, aby zająć jedno miejsce… Czy to wystarczy, żeby poczuć się dobrym obywatelem?

Parlament Europejski ogłosił rok 2013 Europejskim Rokiem Obywateli. Edukacja obywatelska (wychowanie obywatelskie) jest przedmiotem edukacji wprowadzonym na przełomie XX i XXI wieku w wielu krajach. W Polsce stanowi część przedmiotu wiedza o społeczeństwie.

Postawę obywatelską kształtujemy już u małych dzieci. Idea i działalność samorządu uczniowskiego, wybieranego przez społeczność uczniowską, również wpisuje się w zakres edukacji obywatelskiej.

Jak nauczyciele rozwijają kompetencje społeczne u uczniów? W jaki sposób nauczyciele konsultanci wspierają pedagogów w ich pracy? Jakie projekty w ramach edukacji obywatelskiej są realizowane? – to tylko niektóre zagadnienia poruszone w drugim numerze „UczMy”.

Zapraszamy do lektury czasopisma i do jego współtworzenia. Czekamy na materiały od Państwa.

Danuta Potręć Anna Rupińska Magdalena Brewczyńska

Szanowni Państwo, licząc na owocną współpracę oraz w trosce o poziom merytoryczny pisma, redakcja uprzejmie prosi o uwzględnienie wymagań edytorskich stawianych materiałowi przeznaczonemu do wydania: • wszystkie materiały powinny być dostarczone w wersji elektronicznej, w formacie *doc, *docx • zapis zdjęć w formacie *jpg, *tif, ze wskazaniem na miejsce w artykule, gdzie dany materiał graficzny ma być zamieszczony (prosimy o zdjęcia tylko dobrej jakości) • do publikacji można załączyć opinie metodyczne lub recenzje (np. specjalisty w danej dziedzinie, dyrektora szkoły, nauczyciela dyplomowanego, wyniki ewaluacji przeprowadzonej wśród uczniów, rodziców) • jeżeli w publikacji zostały wykorzystywane materiały źródłowe, należy na końcu artykułu zamieścić bibliografię, z zachowaniem następujących zasad opisu bibliograficznego: - książka: nazwisko i imię autora, tytuł, nazwa wydawnictwa, miejsce i rok wydania - artykuł, referat, fragment książki lub czasopisma: autor, tytuł, [w:] tytuł książki lub czasopisma i dalsze elementy opisu bibliograficznego (można zastosować przypisy) • zdjęcia i inne elementy graficzne należy opatrzyć opisem (autor, opis źródłowy, treść podpisu pod zdjęciem) • redakcja zastrzega sobie prawo dokonywania niezbędnych poprawek, uzupełniania i skracania artykułów oraz nadawania własnych tytułów bez naruszania zasadniczych myśli autorów.

Inne informacje: Autorzy publikacji nie otrzymują za nie żadnych honorariów.

Prawo autorskie Czasopismo „UczMy” ukazuje się na licencji Creative Commons BY - uznanie autorstwa (CC-BY).

Więcej czytaj: http://creativecommons.org Licencje Creative Commons pozwalają twórcom utworów zachować własne prawa i jednocześnie dzielić się swoją twórczością z innymi. Zasada „wszelkie prawa zastrzeżone” zostaje zastąpiona zasadą „pewne prawa zastrzeżone”.

Jeśli decydujecie się Państwo publikować w naszym czasopiśmie, prosimy o zapoznanie się z warunkami tej licencji - http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/pl/ Redakcja

W następnym numerze: Języki obce w szkole

Edukacja obywatelska w praktyce szkolnej Wiedza o społeczeństwie to przedmiot, któzorganizowanie społeczności szkolnej w sprawy wyry łączy przekazywanie wiedzy z kształtowaniem kraczające poza mury placówki. Dzięki takim dziaumiejętności i postaw obywatelskich. Jest to spójłaniom, jak: udział w sesjach Rady Gminy, wizyty ne z celami kształcenia ogólnego i odpowiada zalew urzędach, m.in. w Urzędzie Miasta Bydgoszczy, ceniom Rady Europy i Parlamentu Europejskiego w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Kujaww zakresie kompetencji kluczowych spoczywających sko-Pomorskiego w Toruniu, wycieczki do Sejmu na szkolnej edukacji obywatelskiej. Zgodnie z podi Senatu uczniowie poznają reguły i problemy życia stawą programową kształcenia ogólnego szkoła pospołecznego, nabywają elementarną wiedzę z dziewinna kształtować u uczniów postawy warunkujące dziny socjologii, uczą się rozumieć otaczającą rzeczysprawne i odpowiedzialwistość. Dowiadują się, ne funkcjonowanie we jak funkcjonuje spoKażdy młody człowiek może mieć wpływ współczesnym świełeczność lokalna i jej na życie klasy, szkoły, społeczności lokalnej. władze, jakie są zasady cie, zwracając uwagę na rozwój indywidualdemokratycznego pańny i społeczny młodego człowieka. W jego edukacji stwa i formy udziału obywateli w życiu publicznym. mówi się m.in. o uczciwości, odpowiedzialności, poZdobywają wiedzę o prawach człowieka i prawach czuciu własnej wartości, przedsiębiorczości, gotowoobywateli oraz sposobach ich ochrony. Dowiadują ści do podejmowania inicjatyw i pracy zespołowej, się też o obowiązkach obywateli i ich odpowiedziala głównie o postawie obywatelskiej. Przekazywanie ności za indywidualne i wspólne działania. Poznają tych umiejętności i postaw spoczywa na nauczycielu rolę i podstawowe zasady prawa w państwie demoprzedmiotu wiedza o społeczeństwie. Jego działanie kratycznym, uczą się rozumienia prostych przepisów ma wyposażyć ucznia nie tylko w wiedzę, ale także prawnych. w umiejętności pozwalające na aktywne uczestnictwo Jako nauczyciel w szkole wiejskiej zwracam szczew życiu publicznym. Dzięki wszechstronnym dziagólną uwagę na udział młodzieży w życiu lokalnej łaniom nauczyciel skłania ucznia do zainteresowania społeczności. Dzieje się to choćby poprzez uczestnicsię sprawami publicznymi, angażuje w debaty i dystwo uczniów w imprezach o charakterze masowym – kusje, uczy formułowania własnych poglądów a tak„Dożynki”, „Święto Ziemniaka w Ostromecku”, że wysłuchiwania, rozumienia i uwzględniania opinii „Piernik Napoleoński”, „Szwedzi w Ostromecku”, odmiennych niż własne. Rozwija szacunek do innych „Wybory Samorządowe”, aktywność Lokalnej Grupy ludzi, grup społecznych, kultur i narodów. PrzygoDziałania w Dąbrowie Chełmińskiej czy Koła Gotowuje do samodzielnego i niezależnego myślenia spodyń Wiejskich w Ostromecku. Lokalne impreo wydarzeniach i procesach zachodzących w lokalnej zy i działalność wiejskich stowarzyszeń dostarczają społeczności, w kraju i na świecie. uczniom wiedzy o podstawowych prawidłowościach, W trakcie swojej długoletniej praktyki pedagoregułach i instytucjach życia publicznego. gicznej doszłam do wniosku, że rozwijanie kompeIstotne jest również stawianie przed młodym tencji obywatelskich nie może ograniczać się do wieczłowiekiem takich zadań, by uczył się współpradzy, powinno być wspierane całym doświadczeniem cy z innymi w rzeczywistym działaniu społecznym szkolnym ucznia. Niemożliwe jest wychowanie dooraz sprawnego funkcjonowania w sytuacjach pubrych obywateli w szkole, w której reguły życia spoblicznych (np. umiejętność prowadzenia dyskusji, łecznego i atmosfera sprzeczne są z zasadami otwartej zebrania, zorganizowania klasowego głosowania czy komunikacji i prawami człowieka. Ważny jest sposób szkolnych wyborów). Doskonałym przykładem bętraktowania młodych ludzi na wszystkich lekcjach, dzie tutaj prowadzenie kampanii podczas wyborów jasne reguły współdziałania nauczycieli i uczniów, do samorządu uczniowskiego czy prawybory parlaprocedury odwoławcze w sytuacji konfliktów, a także mentarne i samorządowe.

(

Edukacja obywatelska

Mirosława Otlewska Zespół Szkół w Ostromecku

)

5 Kujawsko-Pomorski Przegląd Oświatowy UczMy

nr 2/2013

Edukacja obywatelska

Kluczowe znaczenie dla młodych obywateli ma fakt, że ktoś liczy się z ich zdaniem, każdy może mieć wpływ na życie swojej klasy, szkoły, społeczności lokalnej, a najważniejsze, że dorośli są w stanie im zaufać i powierzyć za coś odpowiedzialność. To właśnie w wyniku takich doświadczeń rodzi się kapitał społeczny – zaufanie do innych, gotowość współpracy i uczestnictwa w życiu publicznym, zdolność do samoorganizacji i inne obywatelskie kompetencje, które nie zawsze można wynieść z domu.

Odrębną kwestią w edukacji obywatelskiej jest kształtowanie patriotyzmu. Patriotyzm taki obejmuje różne wymiary więzi: od społeczności lokalnej, poprzez regionalną, narodową i europejską.

Wiedza o społeczeństwie wzmacnia postawy patriotyczne wśród młodzieży, którzy, stając się Europejczykami, nie przestają być częścią swego regionu, wrastają w lokalną społeczność, są dumni z jej osiągnięć i dokonań.

Demokrację można promować w różny sposób – także poprzez projekty edukacyjne. Takie samodzielnie planowane i wykonywane działania, w których uczestniczą moi uczniowie, dają im więcej korzyści niż uczenie się wielu szczegółów, wzorów, reakcji. Działania w obrębie projektów sprzyjają rozwijaniu kompetencji obywatelskich, zachęcają do współuczestniczenia w podejmowaniu i realizowaniu decyzji ważnych dla społeczności szkolnej i lokalnej. Corocznie uczestniczę wraz z uczniami w Festiwalu Projektów Edukacyjnych z cyklu „Moja mała Ojczyzna” ogłoszonych przez Marszałka Województwa Kujawsko-Pomorskiego, zajmując czołowe lokaty.

Uważam, że dzięki tej pracy wykształciłam wśród młodzieży szereg postaw obywatelskich, które angażują do działania społecznego, i odczuwania więzi ze społecznością lokalną.

Treści edukacji obywatelskiej realizuję także, podejmując tematykę miejsc pamięci narodowej.

W okresie świąt państwowych młodzież uczestniczy w gminnych patriotycznych uroczystościach, kształtując tym samym wzorce i postawy obywatelskie.

Na uwagę zasługuje również współpraca ze środowiskiem lokalnym, samorządowym oraz instytucjami zajmującymi się propagowaniem wiedzy obywatelskiej, np. lokalna prasa, w której cyklicznie umieszczam artykuły o dokonaniach młodzieży i własnych.

Aktywne uczestnictwo w życiu małej ojczyzny to także tworzenie Młodzieżowej Rady Gminy, w której działają uczniowie naszej szkoły.

Istotną rolę w edukacji obywatelskiej pełni organizowanie wystaw, które towarzyszą każdej uroczystości i podejmowanych przeze mnie działań w szkole. Szeroki wachlarz tematyki sprzyja kształtowaniu postaw i wzorów osobowych wśród młodzieży. Za tym idą również inicjonowanie przeze

mnie spotkania z ciekawymi ludźmi. Szacunek dla odległych pokoleń to główna intencja, jaka towarzyszy tym działaniom.

Jedną z najważniejszych ról w realizacji treści edukacji obywatelskiej odgrywa bezpośredni kontakt uczniów z otoczeniem, czyli wycieczki. Stanowią aktywną i atrakcyjną formę zdobywania wiedzy przez samodzielne odkrywanie śladów przeszłości.

Wycieczki kształtują zasady harmonijnego współistnienia w zespole, uczą samorealizacji, tolerancji, wzorców zachowania. Oprócz tego mają niewątpliwe walory poznawcze. Oto kilka przykładów wycieczek po mieście i najbliższej okolicy: - do miejsc pamięci narodowej: tablice pamiątkowe, pomnik Walki i Męczeństwa w Bydgoszczy, Dolina Śmierci w Fordonie, Stary Rynek w Bydgoszczy i Fordonie, cmentarz przy ul. Artyleryjskiej, na Wzgórzu Wolności - do Muzeum Okręgowego im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy, zwiedzanie wystaw, spotkania z przewodnikiem, żywe lekcje w muzeum - do Eksploseum – DAG Fabrik Bromberg, muzeów: Etnograficznego, Wojsk Lądowych, Archeologicznego, Pieniądza, Sztuki Współczesnej - do Archiwum Państwowego – zwiedzanie wystawy, spotkanie z kierownikiem archiwum, możliwość poznania dokumentów - do Gminnych Ośrodków Kultury, spotkania z twórcami ludowymi.

Innym elementem promującym edukację obywatelską są uroczystości szkolne. Zajmują one poczesne miejsce w życiu placówki, niejednokrotnie stają się dla uczniów głębokim przeżyciem duchowym. Wywołują pożądane zachowania i kształtują odpowiednie postawy.

W związku z tym, że edukacja obywatelska ma przygotować do udziału w życiu publicznym, moim zamierzeniem jest, aby uczniowie już w ramach zajęć edukacyjnych podejmowali rzeczywiste działania, o których wcześniej wspomniałam. W ten sposób młodzi uczą się współpracy, planowania własnego działania i odpowiedzialnego wywiązywania się z indywidualnych i zespołowych zadań. Dowiadują się także, jak w praktyce podejmuje się decyzje dotyczące szerszej społeczności.

Szczególnie cennym elementem edukacji obywatelskiej jest uczestnictwo w wyborach, możliwość głosowania w sprawach dotyczących życia klasy lub szkoły. Natomiast korzystając z analizy rzeczywistych wydarzeń i zjawisk (prasówka), uczniowie najlepiej rozwijają umiejętności poszukiwania informacji, krytycznego myślenia, dyskutowania i działania na rzecz wartości i spraw, które uważają za ważne. Uczą się formułować wnioski i sądy na podstawie zdobytych informacji, intepretować wypowiedzi i zachowania innych osób.

Tylko poprzez aktywne działanie możemy osiągać cele, jakie stawia przed nami reforma programowa w dziedzinie rozwoju młodego pokolenia.

6 Kujawsko-Pomorski Przegląd Oświatowy UczMy

nr 2/2013

O projekcie Młody Obywatel słów kilka Każdy wychowawca dzieci i młodzieży zadał sobie Wielką zaletą programu były niewątpliwie barzapewne chociaż raz pytania: Co zrobić, aby zaszczedzo atrakcyjne sposoby realizacji założonych celów. pić swoim podopiecznym miłość oraz szacunek dla Pracujący nad poszczególnymi zadaniami uczniowie małej i wielkiej ojczyzny? Jak w niebanalny sposób, przeprowadzali wywiady z ciekawymi ludźmi i przedbez truizmów, skutecznie przekonywać młodych stawicielami lokalnych władz, wspólnie z opiekunami ludzi do tego, że trzeba organizowali dla swoich i warto być przyzwoitym szkolnych kolegów debaty, człowiekiem, obywatelem? spotkania z przedstawicieJak budzić w świadomości lami różnych organizacji ucznia, nastawionego dziś oraz instytucji, wystawy do życia konsumpcyjnie, i pokazy. Wymienione elementarne chociaż cnoty działania są na pewno dla obywatelskie? młodzieży atrakcyjniejsze Niełatwe to zadanie niż klasyczna lekcja. Poszczególnie we współczenadto pozwalały one rozwisnym społeczeństwie poljać pasje i zainteresowania skim, które chętnie krytymłodzieży takie, jak: fotokuje wszystko, co polskie grafowanie, filmowanie czy i rodzime, a wielbi bez- Wizyta w Urzędzie Miasta, wywiad ze Stanisławem Wawrzonkoskim próby dziennikarskie. krytycznie to, co obce. przewodniczącym Rady Miasta Włocławek.

Stwarzając podopieczJak w tej wiecznie niezadowolonej z życiowej sytuacji nym możliwość samorealizacji, mogliśmy przy okaspołeczności kształcić właściwe, a więc optymistyczne zji rozbudzać także uczucia obywatelskie. Praca nad i twórcze, postawy obywatelskie? Jest to niewątpliwie projektem Młody Obywatel to niezwykle ciekawe trudne, ale nie niemożliwe. doświadczenie dydaktyczne. Nauczyciele pracujący Dla grupy nauczycieli z Zespołu Szkół Elektryczz grupami projektowymi zostali zaopatrzeni w wiele nych we Włocławku szansą na pokonanie opisywacennych materiałów, które będzie można wykorzynych wyżej trudności stał się projekt zaproponowany stać w dalszej pracy. Znajdowały się wśród nich konprzez Centrum Edukacji Obywatelskiej w Warszawie spekty, zbiory wskazówek i zasad przeprowadzania pod nazwą Młody Obywatel. Uczniowie „Elektryka” wywiadu, organizacji wystawy tematycznej. Jednak wraz z opiekunami przystąpili do drugiej edycji tenajcenniejszą według mnie rzeczą było obserwowanie gorocznego projektu. Zgodnie z jego założeniami ci, zmian zachodzących w podopiecznych, ich zdziwiektórzy wzięli w nim udział, mieli dokładnie poznać ronia, zachwytu, a później poczucia dumy płynących dzinne miasto, śledząc wszelkie aspekty jego życia. Pod z dokonywania kolejnych odkryć, realizacji własnych kierunkiem nauczycieli przeprowadzali oni wnikliwe pomysłów, budowania więzi z otoczeniem. badania socjologiczne lokalnej społeczności. Ich celem Praca nad projektem w Zespole Szkół Elektryczbyło ustalenie, jakie są poglądy i najważniejsze potrzenych we Włocławku podzielona została na etapy. by mieszkańców Włocławka oraz próba rozwiązania W pierwszym semestrze roku szkolnego cała grupa niektórych problemów. Tego typu działania miały buprojektowa (uczniowie z różnych klas) pracowała radzić w uczniach poczucie świadomości obywatelskiej. zem, realizując zadania badawcze przygotowujące do Poznanie środowiska, w którym się żyje, odkrycie działań drugiego etapu. jego tajemnic i pragnień, to przecież najlepszy spoW pierwszej części projektu uczniowie przeprosób, aby pobudzać poczucie przynależności do lokalwadzili szereg rozmów oraz wywiadów, starając się nej społeczności oraz dumy z jej przeszłych i obecustalić, co dla mieszkańców Włocławka jest ważne, nych dokonań. z czego są dumni, jak postrzegają swoją historię,

Edukacja obywatelska

Dorota Majchrowicz Zespół Szkół Elektrycznych we Włocławku

7 Kujawsko-Pomorski Przegląd Oświatowy UczMy

nr 2/2013

Edukacja obywatelska

które miejsca czy miejskie instytucje mają dla nich największe znaczenie. Uczniowie rozmawiali z rodzicami, sąsiadami i przyjaciółmi, przeprowadzili także wywiady z osobami publicznymi. Na podstawie zebranych wiadomości stworzyliśmy mapę miejsc ważnych dla włocławskiej społeczności. Stanowiła ona punkt wyjścia dla kolejnego etapu pracy.

Zbierając wiadomości i prowadząc rozmowy z najbliższymi oraz znajomymi, realizujący projekt zdobyli bezcenną wiedzę na temat poglądów, emocji, i przekonań członków lokalnej społeczności, zacieśniając z nią więzi. Rozmowa bowiem to najlepszy sposób na to, aby budować przyjazne i poprawne relacje, a dzięki takim związkom z innymi ludźmi czujemy się częścią społeczności, którą znamy i na której nam zależy. Wiedza przekazywana przez najbliższych, sąsiadów i znajomych jest silnie zabarwiona emocjami, a te są bardziej przekonujące niż najbardziej nawet rzetelnie przygotowany wykład. Były to więc wspaniałe lekcje wiedzy obywatelskiej. A ich zasadniczą cechę stanowiło zdobywanie wiedzy przez działanie, a nie bierne uczestnictwo w standardowych zajęciach dydaktycznych. Uczestnicy projektu mieli także okazję doskonalić różne metody gromadzenia oraz formy utrwalania zdobytych informacji.

Po ustaleniu mapy ważnych dla włocławian miejsc wybrani członkowie zespołu projektowego odwiedzili miejsca najczęściej wskazywane przez przedstawicieli lokalnej społeczności, aby dokładniej je poznać. I tu także korzystano z różnych sposobów i form zapisu tych wizyt. Powstały filmy rejestrujące wywiady, fotorelacje, opisy, artykuły, sprawozdania.

Uczestnicy projektu tworzyli je zależnie od własnej inwencji i zgodnie z własnymi upodobaniami czy zdolnościami. Dzięki temu praca nad projektem stała się pasjonującą przygodą.

Ostatecznie grupa projektowa sformułowała temat oraz określiła materiał, który został zaprezentowany na konkursowym pokazie. Projekt uczniów Zespołu Szkól Elektrycznych we Włocławku zatytułowano Przeszłość, współistnienie, kultura, religia, współczesność - przez pryzmat sylwetek włocławian.

W każdym z określonych w temacie obszarów wybraliśmy reprezentatywną dla niego osobę, którą przedstawiliśmy w prezentacji na tle dziedziny, jaką uosabiała.

W ten sposób chcieliśmy pokazać, jak ważni są ludzie, obywatele, członkowie społeczności tworzący jej historię i kształtujący przyszłość. Według nas to najlepszy sposób promocji postaw obywatelskich, które młodzi ludzie być może będą chcieli naśladować.

W drugiej części realizacji projektu młodzież podzieliła się na kilka grup, z których każda przygotowywała prezentację wybranego zagadnienia.

Przeszłość… to prezentacja historii Włocławka ze szczególnym uwzględnieniem lat wojny oraz bio-

grafii Stanisława Felickiego, którego uczniowie szkoły uhonorowali, sadząc na terenie placówki Dąb Pamięci. W ramach realizacji zadań projektu udało się nawiązać kontakt z jego synem prof. Janem Felickim i rodziną. Prof. Jan Felicki przyjechał na spotkanie z młodzieżą „Elektryka” i opowiedział ciekawie zarówno o swoim ojcu oraz o Włocławku, jaki pamiętał z dzieciństwa, które tu spędził. Ta bardzo wzruszająca i emocjonalna relacja stanowiła dla wszystkich wspaniałą lekcję żywej historii.

Współistnienie… celem tej części prezentacji było pokazanie historii oraz kultury włocławskich Żydów oraz protestantów, sąsiadów naszych przodków oraz ludzi, którzy mieli ogromny wpływ na przemysł naszego miasta przed II wojną światową. Zaprezentowano sylwetki kilku włocławskich przedsiębiorców, o których dziś wiemy niewiele. Realizujący projekt nie chcieli jednak ograniczyć się do wiedzy „papierowej”, przeprowadzili więc szereg rozmów z osobami, które je pamiętały bądź posiadały wiedzę o tamtych czasach. Nawiązano także kontakt z proboszczem Parafii Ewangelicko - Augsburskiej we Włocławku, który jest znanym propagatorem kultury mniejszości protestanckiej. Młodzież naszej szkoły uczestniczyła w wykładach w kościele ewangelickim, podczas których poznawała historię i kulturę tej społeczności.

Kultura… tu uczestnicy projektu dokonali przeglądu najważniejszych wydarzeń życia kulturalnego miasta i skupili się na biografii oraz pracy Stanisława Zagajewskiego. Odwiedzili miejsca z nim związane, poznali fakty z jego życia oraz obejrzeli dzieła mistrza.

Religia… Włocławek to miasto biskupie, od wieków związane z kościołem katolickim, oczywistym jest więc, że znalazł on swoje miejsce w obywatelskim projekcie. Uczniowie „Elektryka” odwiedzili włocławską katedrę oraz zebrali wiele ciekawych wiadomości na temat tego zabytku. Poznali także sylwetki biskupów: Stanisława Karnkowskiego oraz Michała Kozala.

Teraźniejszość… w tym module projektowym uczniowie realizowali zadania najbardziej typowe dla przedmiotu wiedza o społeczeństwie, opisywali strukturę władzy miejskiej, odwiedzili Urząd Miasta we Włocławku i przeprowadzili wywiady z miejskimi urzędnikami.

Efektem pracy grup projektowych była prezentacja, na którą złożyły się fotorelacje, zapisy filmowe, opisy zebranego materiału. Zaprezentowano ją społeczności szkolnej, społeczności miasta (pokaz w Muzeum Ziemi Kujawskiej) oraz komisji konkursowej w Warszawie na Zamku Królewskim.

Czy praca nad projektem Młody Obywatel uczyniła z naszych uczniów lepszych obywateli? Chcę wierzyć, że tak, ponieważ to, co pięknie, odkrywcze i nietuzinkowe zawsze pozostawia w nas jakiś ślad, a nasza praca niewątpliwie była eksperymentem i niezapomnianą przygodą.

8 Kujawsko-Pomorski Przegląd Oświatowy UczMy

nr 2/2013

„Czym skorupka za młodu nasiąknie…”

Jednym z priorytetowych zadań szkoły jest przygotowanie młodego człowieka do świadomego i odpowiedzialnego życia w społeczeństwie. Kształtowanie takiej postawy dokonuje się m.in. poprzez realizację treści z zakresu edukacji obywatelskiej. Jej fundamentów należy upatrywać już w szkole podstawowej.

To tutaj dziecko wychodzące z domu rodzinnego, pierwszej szkoły cnót obywatelskich, ma szansę pod kierunkiem instytucjonalnych już nauczycieli i wychowawców utrwalać te postawy moralne i społeczne, które służą odpowiedzialnemu życiu wspólnotowemu. Jedną z podstawowych postaw, którą wychowawcy pragną wykształcić u swych wychowanków w ramach edukacji obywatelskiej jest patriotyzm.

Centralne obchody rocznicy śmierci J. Piłsudskiego w Warszawie

W Szkole Podstawowej nr 14 im. Marszałka Józefa Piłsudskiego we Włocławku działaniami, które służą osiągnięciu powyższego celu są przedsięwzięcia podejmowane w ramach realizacji zadań wynikających ze Szkolnego Programu Wychowania Patriotycznego. Placówka ta, nosząc imię Wielkiego Polaka Marszałka Józefa Piłsudskiego – twórcy niepodległego państwa polskiego, wychowuje dzieci i młodzież w duchu poszanowania tradycji i kultury narodowej, kształtuje postawy patriotyczne, uczy poprzez poznawanie historii, miłości zarówno do małej ojczyzny jak i do Rzeczpospolitej Polskiej.

Nauczyciele, wychodząc naprzeciw naturalnej ciekawości uczniów, starają się zaspakajać ją nie tylko w tradycyjny sposób – w systemie klasowo-lekcyj-

nym, ale szukają nowych, atrakcyjnych form. Jedną z nich jest organizowanie przy współpracy PTTK oddział Włocławek pieszych wycieczek po naszym mieście. Nieocenioną pomoc w tym zakresie wyświadcza nam od wielu lat przewodnik PTTK, który nieodpłatnie wprowadza uczniów w tajniki historii naszej małej ojczyzny. Troską dyrekcji i wychowawców jest, aby uczniowie drugiego etapu edukacyjnego mieli możliwość cyklicznego uczestniczenia w następujących wycieczkach: - do Pomnika Obrońców Wisły - na Cmentarz Komunalny - na zaporę wodną - szlakiem kościołów włocławskich.

Wyjście z sal lekcyjnych, przemierzanie różnych zakątków miasta, któremu towarzyszy gawęda przewodnika, to cenna lekcja historii, doskonała okazja do wejścia w głąb dziejów małej ojczyzny. Daje również uczniom możliwość poznania znaczących osób, które w przeszłości kształtowały oblicze naszego miasta czy też ginęły w walkach o jego wolność. Jednym ze znaczących efektów tych wycieczek jest odnalezienie na Cmentarzu Komunalnym tablicy Janusza Kiełczewskiego - legionisty Marszałka Józefa Piłsudskiego, nad którą nasza szkoła sprawuje opiekę. Uczniowie z okazji uroczystości Wszystkich Świętych i Narodowego Święta Niepodległości odwiedzają to miejsce, zapalają tam znicze i składają kwiaty.

Społeczność szkoły jest otwarta na inicjatywy o charakterze patriotycznym powstające w środowisku lokalnym i z zaangażowaniem włącza się w ich realizację. Jednym z takich projektów było współtworzenie z Wydziałem Edukacji UM i Teatrem Impresaryjnym cyklu pt. „Żywe lekcje historii”. Polegał on na prezentacji przez uczniów na deskach teatru przedstawienia o tematyce patriotycznej. Było to niezwykle ważne wydarzenie w życiu szkoły. Pozwoliło zarówno wychowankom, jak i nauczycielom zaangażowanym w jego realizację wzbogacić się o nowe doświadczenia, pochylić się nad dziejami Ojczyzny i nadać tej refleksji artystyczny wyraz.

Edukacja obywatelska

Elżbieta Straszewska Szkoła Podstawowa nr 14 we Włocławku

9 Kujawsko-Pomorski Przegląd Oświatowy UczMy

nr 2/2013

Edukacja obywatelska

W Szkole Podstawowej nr 14, w której nauczyciele z pasją realizują zadania zawarte w Szkolnym Programie Wychowania Patriotycznego, zajęcia nie kończą się wraz z ostatnim dzwonkiem. Cenną inicjatywą, która skupiła społeczność szkolną oraz środowisko lokalne wokół słusznej sprawy, było przystąpienie do ogólnopolskiego projektu edukacyjnego „Katyń… ocalić od zapomnienia”. Jego celem jest kultywowanie w narodzie polskim pamięci o ofiarach zbrodni w Katyniu, Charkowie, Starobielsku, Ostaszkowie. Akcja miała na celu posadzenie na 70. rocznicę zbrodni katyńskiej 21 473 Dębów Pamięci. Każde drzewko oznacza jedno nazwisko z listy katyńskiej.

kowych zdjęć oraz informacji biograficznych na podstawie wywiadu przeprowadzonego przez uczniów z Lilianąc Leitgeber – bratanicą zamordowanego żołnierza – przystąpiono do organizowania uroczystości posadzenia pamiątkowego dębu. Miała ona miejsce w 71. rocznicę zbrodni katyńskiej. Uświetniła ją swoją obecnością rodzina majora Kiełczowskiego.

Rozpoczęty w 2008 roku projekt jest kontynuowany do chwili obecnej. Zadaniem uczniów jest troska o posadzone Dęby Pamięci oraz czczenie na terenie szkoły bohaterów, których one upamiętniają.

Działalność patriotyczna podejmowana w tej placówce wychodzi również poza jej mury i przybiera kształt konkretnej oferty dla mieszkańców miasta.

W związku z pełnieniem przez uczniów SP nr 14 opieki nad Pomnikiem Żołnierzy AK, którą powierzyła im w 2008 roku Przewodnicząca Komitetu Ochrony Walk i Męczeństwa, stał się on miejscem spotkań patriotycznych społeczności szkolnej i lokalnej. Wśród nich należy wymienić spotkania z okazji kolejnych rocznic zbrodni katyńskiej, agresji Związku Radzieckiego na Polskę, a także „Ognisko Patriotyzmu” w Narodowe Święto Niepodległości i w rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 maja.

Obchody rocznicy zbrodni katyńskiej

Uczniowie SP nr 14, pod kierunkiem opiekuna samorządu uczniowskiego, we współpracy z Wydziałem Kultury Urzędu Miasta Włocławek, dotarli do życiorysów żołnierzy zamordowanych na Wschodzie, którzy wcześniej związani byli z naszym miastem. Następnie spośród wielu postaci wybrane zostały dwie osoby: generał brygady Franciszek Sudoł i ksiądz pułkownik Edmund Nowak. Dla uczczenia ich pamięci we wrześniu 2009 roku, w rocznicę wkroczenia wojsk radzieckich do Polski, posadzone zostały przez uczniów i nauczycieli naszej szkoły dwa Dęby Pamięci. Znajdują się one przy Pomniku Żołnierzy Armii Krajowej w Parku im.

Władysława Łokietka. Były to pierwsze Dęby Pamięci we Włocławku.

Akcja ta była możliwa dzięki znaczącej pomocy proboszcza parafii Najświętszego Zbawiciela we Włocławku, który wspomógł projekt finansowo (zakup drzewek i pamiątkowych tablic pod Dęby Pamięci). Niemały wkład finansowy mieli również uczniowie SP nr 14, którzy zbierali środki, organizując m.in. dyskoteki charytatywne. W uroczystości posadzenia Dębów Pamięci brali udział kombatanci – żołnierze Armii Krajowej, Sybiracy, Żołnierze-Górnicy.

W 2011 roku realizatorom projektu udało się dotrzeć do rodziny zamordowanego w Charkowie majora Mariana Kiełczewskiego. Po zebraniu pamiąt-

Spotkanie patriotyczne przy Pomniku Żołnierzy AK

Kolejną inicjatywą, którą placówka realizuje już od 14 lat jest Międzyszkolny Konkurs Poezji i Pieśni Patriotycznej „Moja Ojczyzna”. Jego adresatami są uczniowie włocławskich szkół oraz zaprzyjaźnionych placówek z regionu noszących imię Marszałka Józefa Piłsudskiego. Honorowy patronat nad tym konkursem na przestrzeni lat sprawował Prezydent Miasta Włocławek, a następnie Przewodnicząca Komitetu Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. Inicjatywa ta jest z powodzeniem realizowana dzięki wsparciu Honorowego Patrona, Rady Rodziców, środków własnych szkoły oraz prywatnych sponsorów.

Wszystkie przedstawione powyżej inicjatywy mają na celu rozbudzenie w młodym pokoleniu ducha patriotyzmu i budowanie poczucia tożsamości narodowej, aby w przyszłości potrafiło ono pozostać Polakami w zglobalizowanym świecie, ludźmi otwartymi na inne narody i kultury, a jednocześnie świadomymi swoich korzeni.

10 Kujawsko-Pomorski Przegląd Oświatowy UczMy

nr 2/2013

Młodzieżowa Rada Gminy Płużnica na rzecz edukacji obywatelskiej Młodzież z Płużnicy nie przygląda się bezczynnie działaniom w gminie. Sama bierze w nich czynny udział.

Młodzieżowa Rada Gminy Płużnica powstała w 2012 roku. Kadencja radnych trwa rok, bierne i czynne prawo wyborcze posiadają uczniowie gimnazjum. Kandydaci na radnych biorą udział w kampanii wyborczej, w ramach której wykonują plakaty.

Prawo głosowania w wyborach mają wszyscy uczniowie. Lokale wyborcze są otwarte także w godzinach popołudniowych tak, aby każdy uprawniony miał możliwość zagłosowania.

Młodzieżowa Rada konsultuje zadania, które są realizowane w gminie. W dwuletniej kadencji młodzi radni brali udział w tworzeniu Strategii Gminy Płużnica. W ramach pracy młodzież uczestniczyła w sześciu spotkaniach warsztatowych razem z dorosłymi przedstawicielami różnych środowisk z terenu gminy. Zadanie związane z tworzeniem strategii było wielkim wyzwaniem dla młodych ludzi, którzy nie tylko poznawali mechanizmy rządzenia gminą i planowania, ale uczyli się współodpowiedzialności za przyszłość lokalnego środowiska.

Podczas pierwszej kadencji przedstawiciele MRG sprawdzali, jak mieszkańcy oceniają Urząd Gminy i pracę jego urzędników. Zadanie było realizowane w ramach akcji „Urząd na 5” organizowanej przez Fundację Batorego. Akcja miała na celu zachęcenie mieszkańców do wypowiedzenia swojego zdania na temat UG i jego pracowników. Po wykonaniu zadania młodzież zebrała informacje i przekazała wyniki wójtowi gminy, który przedstawił je na zebraniu.

Udało się wprowadzić zmiany, które udoskonaliły funkcjonowanie urzędu.

Młodzieżowa Rada konsultowała program korkowy w ramach, którego sprawdzała jak funkcjonują świetlice środowiskowe oraz sale gimnastyczne na terenie gminy. Młodzież spotykała się z uczniami szkoły podstawowej oraz gimnazjum i zbierała propozycje na zajęcia, jakie mogą być organizowane w świetlicach. Informacje przekazano

do gminy. Propozycje młodzieży zostały uwzględnione przez władze w planowaniu przyszłych zajęć środowiskowych.

Raz w roku radni organizują debatę w Gimnazjum Publicznym w Nowej Wsi Królewskiej. Temat pierwszej brzmiał: „Czy warto wracać do Gminy Płużnica po skończonej szkole?”. Młodzi radni prezentowali różne poglądy. Debatę podsumowali zaproszeni eksperci. Następnie młodzież wypowiadała się, popierając argumenty jednej ze stron.

Przewodni temat drugiej debaty to: „Odnawialne Źródła Energii i możliwość zastosowania ich na terenie gminy”. Młodzież prezentowała poglądy na temat OZE. Na koniec decydowano, który rodzaj źródła jest możliwy do zastosowania na terenie Gminy Płużnica i dlaczego.

Przedstawiciele Młodzieżowej Rady brali udział w wyjeździe na Litwę w ramach projektu „The best Youth Council! Polish and Lithuanian good practices of Youth Councils”. Projekt realizowany był przez Fundację Civis Polonus z Warszawy. Radni poznawali na Litwie organizacje młodzieżowe i sposoby ich współpracy z władzami państwa oraz szkolili się z zakresu samorządności.

Młodzieżowa Rada Gminy Płużnica od dwóch lat bierze udział w akcji „Masz Głos. Masz Wybór” realizowanej przez Fundację Batorego. W pierwszym roku wybrała zadanie „Wspólna przestrzeń”.

W ramach zadania młodzież nawiązała współpracę z władzami gminy oraz jej mieszkańcami. Celem było zorganizowanie grupy reprezentatywnej do wykonania społecznej koncepcji projektu plaży na terenie gminy. W skład grupy wchodzili starsi mieszkańcy z terenu gminy oraz uczniowie szkoły podstawowej i gimnazjum. Zadanie zakończyło się sukcesem i w 2014 roku powstanie plaża nad jeziorem. W jej projekcie uwzględniono propozycje mieszkańców, którzy zaangażowali się w akcję.

Młodzieżowa Rada za to zadanie otrzymała nagrodę „Super Samorząd”, przyznawaną przez Fundację Batorego pod patronatem Prezydenta RP.

Edukacja obywatelska

Jolanta Osińska Gimnazjum Publiczne w Nowej Wsi Królewskiej

11 Kujawsko-Pomorski Przegląd Oświatowy UczMy

nr 2/2013

Edukacja obywatelska

W tym roku młodzi radni zajmują się funduszem sołeckim. Zadaniem młodzieży jest zachęcenie mieszkańców do wzięcia udziału w spotkaniach sołeckich, na których decyduje się o przeznaczeniu pieniędzy z funduszu. Młodzieżowa Rada zorganizowała trzy spotkania dla młodzieży i zebrała propozycje dotyczące przeznaczenia wspomnianych środków. Zadanie miało na celu przybliżenie młodym ludziom tematyki funduszu sołeckiego oraz rozbudzenie zainteresowania sprawami gminy. Ponadto radni przygotowali dla mieszkańców ulotki na temat funduszu sołeckiego, w których znalazły się podstawowe informacje o samym funduszu oraz sposobach jego przeliczania. W ramach tego zadania zbierano propozycje od mieszkańców, w Urzędzie Gminy oraz podczas Święta Rodziny, które jest corocznie organizowane w gminie. Podczas Święta Rodziny przedstawiciele Młodzieżowej Rady ob-

sługiwali stanowisko poświęcone funduszowi sołeckiemu, rozdawali ulotki oraz zbierali propozycje od odwiedzających stoisko.

Z Młodzieżową Radą Gminy nawiązała współpracę Fundacja Inicjatyw Społeczno-Ekonomicznych. Fundacja umieściła na swojej stronie działania MRGP jako przykłady dobrych praktyk. Młodzież wystąpiła w filmie na temat samorządności oraz edukacji obywatelskiej. Młodzi radni często wymieniają się swoimi doświadczeniami, przyjmując delegacje z kraju i zagranicy. Gościli między innymi młodzież z Gruzji, Niemiec oraz Białorusi.

Działalność młodych ludzi w radzie daje możliwość zrozumienia, w jaki sposób funkcjonuje gmina, pozwala na zaangażowanie się w sprawy lokalnego środowiska, rozbudza aktywność społeczną i uczy samorządności. Młodzież staje się świadomym uczestnikiem życia społecznego.

Zofia Spalińska KPCEN Toruń

Promujemy postawy obywatelskie W tym roku mija 65 rocznica podpisania przez ONZ Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka. Rok 2013 został ogłoszony przez Parlament Europejski Europejskim Rokiem Obywateli. Głównym zadaniem szkół i placówek oświatowych, zaplanowanym na ten rok, jest rozwijanie kompetencji społecznych i obywatelskich oraz upowszechnianie wiedzy o prawach człowieka. Chcąc zaakcentować wagę zagadnienia, Kujawsko-Pomorskie Centrum Edukacji Nauczycieli w Toruniu zorganizowało trzy wojewódzkie konferencje dla dyrektorów, nauczycieli – opiekunów samorządów uczniowskich i uczniów wszystkich typów szkół województwa kujawsko-pomorskiego na temat: „Szkoła Samorządności” - rozwijanie kompetencji społecznych, obywatelskich i postaw przedsiębiorczych uczniów i nauczycieli. Jest do inicjatywa zgodna z zaleceniami Parlamentu Europejskiego oraz z podstawą programową.

Zalecenie Parlamentu Europejskiego i Rady Europy z dnia 18 grudnia 2006 roku w sprawie kompetencji kluczowych w procesie uczenia się przez

całe życie „zaleca państwom członkowskim rozwijanie oferty kompetencji kluczowych dla wszystkich w ramach ich strategii uczenia się przez całe życie, w tym strategii osiągnięcia powszechnej alfabetyzacji, a także wykorzystanie dokumentu Kompetencje kluczowe w uczeniu się przez całe życie – Europejskie ramy odniesienia. Kształcenie i szkolenie mają oferować wszystkim młodym ludziom środki w celu rozwijania kompetencji kluczowych na poziomie dającym im odpowiednie przygotowanie do dorosłego życia oraz stanowiącym podstawę dla dalszej nauki i życia zawodowego”. W ramach odniesienia ustanowiono osiem kompetencji kluczowych, a wśród nich kompetencje społeczne i obywatelskie oraz inicjatywność i przedsiębiorczość.

Samorząd uczniowski Podstawa programowa wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół wśród zadań szkoły na wszystkich poziomach wymienia również kształtowanie u uczniów postaw

12 Kujawsko-Pomorski Przegląd Oświatowy UczMy

nr 2/2013

Podstawy przedsiębiorcze i obywatelskie Druga konferencja pt. Rozwój postaw przedsiębiorczych i obywatelskich u uczniów i nauczycieli odbyła się 27 maja 2013 roku w Nauczycielskim Kolegium Języków Obcych w Toruniu. Uczestniczyli w niej nauczyciele wychowawcy i szkolni opiekunowie samorządów uczniowskich województwa kujawsko-pomorskiego wraz z uczniami.

Składała się ona z dwóch części: wykładowej i warsztatowej. Uczestnicy, poza teoretycznym podejściem do kształtowania postaw, poprzez warsztaty nauczyli się, w jaki sposób o te postawy zadbać.

W pierwszej części uczestnicy wysłuchali wykładu Julity Majewskiej, doradcy metodycznego ODN w Olsztynie Przedsiębiorczość jako postawa obywatelska w kontekście podstawy programowej

i przepisów prawa. Prelegantka podkreśliła, że do zadań szkoły na wszystkich poziomach należy również kształtowanie u uczniów postaw sprzyjających ich dalszemu rozwojowi indywidualnemu i społecznemu, takich jak: kreatywność, przedsiębiorczość, gotowość do podejmowania inicjatyw oraz do pracy zespołowej. Kolejne wystąpienie Obywatel przedsiębiorczym konsumentem należało do Bożeny Sawickiej, rzecznika praw konsumenta.

Podsumowaniem części wykładowej był przykład z praktyki szkolnej Szkolna Giełda Wartości Wiedzy omówiony przez Beatę Wilmanowicz, nauczycielkę Szkoły Podstawowej nr 27 w Toruniu.

Pani Wilmanowicz jest autorką tego przedsięwzięcia i tak opisuje swój pomysł: Szkolna Giełda Wartości Wiedzy prowadzona jest w formie gry symulacyjnej. Uczestnicy na początku otrzymują stałą kwotę wirtualnych środków pieniężnych. Na potrzeby gry wprowadzona została waluta WilMoney. Środki mogą być inwestowane w jedną z trzech spółek – klas 4, 5 i 6, których wartości odzwierciedlają średnie ocen z ostatniej pracy klasowej danej klasy. Wyniki wartości publikowane są na szkolnej tablicy informacyjnej przed oddaniem sprawdzianu przez nauczyciela.

Dzięki temu nie dochodzi do „przecieków” na temat „sprawozdań ocenowych” danej spółki. Symulacja owocuje nie tylko rozwojem umiejętności analitycznych i większą skłonnością do podejmowania ryzyka, ale także pozytywnie wpływa na poziom przygotowania do prac klasowych, zwłaszcza wśród uczestników inwestujących w spółkę swojej klasy. Podsumowanie wyników graczy odbywa się poprzez spieniężenie wszystkich posiadanych akcji według aktualnego kursu pod koniec roku szkolnego. Dokonywany jest ranking według końcowej wartości środków pieniężnych uczestników i najlepszym przyznawane są nagrody rzeczowe”.

Na uwagę zasługuje fakt, że patronat nad Szkolną Giełdą Wartości Wiedzy objął Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania UMK. Druga część w formie warsztatów pozwoliła uczestnikom poznać działania, poprzez które można kształtować postawy. Nauczyciele uczestniczyli w warsztatach Edukacja ekonomiczna w praktyce szkolnej prowadzonych przez Julitę Majewską. Natomiast uczniowie byli uczestnikami gry symulacyjnej Czy warto handlować? poprowadzonej przez Zofię Spalińską i Agnieszkę Przybyszewską, nauczycielki konsultantki KPCEN w Toruniu. Nauczyciele i uczniowie pozytywnie ocenili konferencję, w szczególności wyrażali zadowolenie z warsztatów.

Edukacja obywatelska

sprzyjających ich dalszemu rozwojowi indywidualnemu i społecznemu, takich jak: kreatywność, przedsiębiorczość, gotowość do podejmowania inicjatyw oraz do pracy zespołowej. Sprawne i odpowiedzialne funkcjonowanie we współczesnym, skomplikowanym i szybko zmieniającym się świecie w dużej mierze zależy od wiedzy ekonomicznej i postawy przedsiębiorczości. Należy od najmłodszych lat kształtować postawy i umiejętności umożliwiające racjonalne planowanie swojej przyszłości, a także twórczy i aktywny udział w życiu obywatelskim.

Pierwsza konferencja pt. Samorząd uczniowski jako narzędzie rozwijania kompetencji obywatelskich odbyła się 18 kwietnia 2013 roku w Urzędzie Marszałkowskim. Wzięło w niej udział 180 osób.

Jej celem było wsparcie nauczycieli, zajmujących się pracą z samorządem uczniowskim poprzez zaproponowanie konkretnego sposobu działań SU, pozwalającego na zwiększenie udziału uczniów w życiu szkoły. Szkolni opiekunowie samorządów uczniowskich oraz zainteresowani nauczyciele i dyrektorzy placówek oświatowych województwa kujawsko-pomorskiego zdobyli informacje na temat modelu pracy samorządu uczniowskiego i animowania jego działań.

W pierwszej części spotkania dr Olga Napiontek, Prezes Zarządu Fundacji Civis Polonus omówiła wymogi prawne oraz edukacyjne, dotyczące samorządów uczniowskich, zapisane w podstawie programowej i ustawie o systemie oświaty. Dobre praktyki przedstawiła w drugiej części konferencji Katarzyna Karwacka, studentka socjologii w Instytucie Stosowanych Nauk Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego. Podczas spotkania nauczyciele mieli możliwość utwierdzenia się w przekonaniu, jak ważny jest wpływ szkoły na promowanie zaangażowania obywatelskiego, który odbywa się na dwóch poziomach: jeden to przekaz teoretyczny podczas lekcji, drugi to sposób funkcjonowania szkoły.

Debata Trzecia, konferencja pt. Prowadzenie debat w szkole odbyła się 27 września 2013 roku w Na13

Kujawsko-Pomorski Przegląd Oświatowy UczMy

nr 2/2013

Edukacja obywatelska

uczycielskim Kolegium Języków Obcych w Toruniu.

Wzieło w niej udział 25 nauczycieli-opiekunów samorządów uczniowskich oraz 50 uczniów z różnych typów szkół województwa kujawsko-pomorskiego.

Konferencja miała dwie części: wykładową i warsztatową. Nauczyciele wysłuchali teoretycznego wstępu o SU i debacie w szkole oraz poznali aktualną rolę opiekuna samorządu szkolnego, który przedstawiła dr Olga Napiontek, prezes Fundacji Civis Polonus.

Uczniowie w tym samym czasie pracowali na warsztatach pod kierunkiem trenerów: Urszuli Hebrich oraz Michała Owczarka w dwóch grupach (szkoła podsta-

wowa i gimnazjum oraz gimnazjum i szkoła ponadgimnazjalna). Stworzyli wizję idealnego samorządu szkolnego oraz dokonali wyboru tematów wartych przedyskutowania w szkołach podczas debat. W dalszej części warsztatowej (grupy mieszane: uczniowie i nauczyciele) uczestnicy mieli okazję zorganizować i przeprowadzić debatę oraz zaproponować sposoby realizacji wniosków z debaty. Ostatnim elementem szkolenia było podsumowanie pracy w grupach.

Przedsięwzięcie zrealizowano dzięki dofinansowaniu ze środków Samorządu Województwa Kujawsko-Pomorskiego.

Konferencja dotycząca debat w szkole

Autor zdjęć: Tadeusz Wański

14 Kujawsko-Pomorski Przegląd Oświatowy UczMy

nr 2/2013

Z Toruńskim Urzędem dla Młodzieży w dorosłe życie Młodzież toruńskich szkół ma możliwość wzięcia udziału w projekcie edukacyjnym: Toruński Urząd dla Młodzieży. Przedsięwzięcie jest efektem współpracy toruńskich ,,samorządowców” i Kujawsko-Pomorskiego Centrum Edukacji Nauczycieli w Toruniu. Młodzi torunianie mogą odwiedzić Urząd Miasta Torunia, mając za zadanie rozwiązanie konkretnej sprawy w poszczególnych wydziałach urzędów.

Uczniowie, pomimo zajęć z przedmiotów takich, jak: wiedza o społeczeństwie czy przedsiębiorczość, nie znają często praktycznej strony funkcjonowania administracji państwowej.

Celem projektu jest zwiększenie aktywnego udziału młodzieży w życiu publicznym oraz rozwój postaw obywatelskich.

Celem praktycznym projektu są działania, które wyposażą uczniów w nowe umiejętności w zakresie kształtowania kompetencji społecznych i obywatelskich, a w szczególności przygotują ich do edukacji obywatelskiej. Uczestnicy projektu poznają struktury samorządu lokalnego. Mają możliwość budowania społeczeństwa obywatelskiego, świadomego swoich praw i obowiązków.

Powyższe cele będą realizowane poprzez zaangażowanie się grup uczniowskich III i IV etapu edukacyjnego (gimnazja i szkoły ponadgimnazjalne) w wykonanie konkretnego zadania (załatwienia sprawy), np. w Wydziale Spraw Administracyjnych, Wydziale Ewidencji i Rejestracji oraz Wydziale Środowiska i Zieleni. Uczniowie odwiedzą urząd i poznają procedury obowiązujące przy wyrabianiu potrzebnych dokumentów takich, jak: np. dowód osobisty, prawo jazdy, dowód rejestracyjny pojazdu lub dokonają rejestracji działalności gospodarczej, uzyskają pozwolenie na zbiórkę publiczną.

Reforma oświaty i związana z tym zmiana podstaw programowych sugeruje większe zaangażowanie uczniów i nauczycieli w pracę nad projektami szkolnymi. Młodzież powinna praktycznie angażować się w poznawanie życia społecznego i funkcjonowania urzędów. Pierwszym elementem projektu będzie seminarium dla nauczycieli uczących wiedzy o społeczeństwie oraz wszystkich zainteresowanych. Poznają założenia przedsięwzięcia i otrzymają zadania do wykonania dla swoich uczniów.

Młody człowiek musi umieć sobie poradzić z tzw. urzędowymi sprawami. Dlatego uczniowie klas gim-

nazjalnych i ponadgimnazjalnych mają możliwość wzięcia udziału w projekcie edukacyjnym Toruński Urząd dla Młodzieży.

Od 1 września 2009 roku w szkołach wdrażana jest nowa podstawa programowa wprowadzona Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 roku w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z 2009 r. Nr 4, poz.17). W zalecanych warunkach realizacji wskazano na metodę projektu.

Zgodnie z nową podstawą programową uczniowie powinni nabyć umiejętność sprawnego komunikowania się z innymi ludźmi i współdziałania oraz przygotować się do wykonywania różnych zadań, które niesie ze sobą życie osobiste, uczestnictwo obywatelskie i praca zawodowa Ze względu na cele przedmiotu wiedza o społeczeństwie na III etapie edukacyjnym około 20% treści nauczania określonych w podstawie programowej tego przedmiotu powinno być realizowanych w formie uczniowskiego projektu edukacyjnego, a na IV etapie edukacyjnym co najmniej 10%.

W związku z tym ważna jest inicjatywa nauczycieli, którzy realizują projekt edukacyjny, włączający młodzież do podejmowania zadań poprzez umożliwienie dostępu do różnorodnych źródeł informacji i poznanie różnych punktów widzenia.

Podopieczni będą mieli za zadanie załatwić typowe sprawy urzędowe, poznać funkcjonowanie poszczególnych wydziałów Urzędu Miasta Torunia, a potem pokazać wyniki swojej pracy w postaci prezentacji multimedialnej. Efekty działań zostaną zaprezentowane na uroczystym spotkaniu podsumowującym projekty uczniowskie w sali sesyjnej Rady Miasta Torunia.

(I edycja kończy się 31 grudnia 2013 r.).

Liczę, że udział uczniów toruńskich szkół w projekcie przyniesie im szereg korzyści w dorosłym życiu, pozwoli lepiej przyswoić wiadomości z przedmiotu wiedza o społeczeństwie. Mam również nadzieję, że kontakt urzędników z młodzieżą wpłynie na poprawę jakości pracy w urzędach i wizerunek administracji lokalnej.

Projekt Toruński Urząd dla Młodzieży uzyskał poparcie i akceptację Michała Zaleskiego Prezydenta Miasta Torunia.

Edukacja obywatelska

Zofia Spalińska KPCEN w Toruniu, koordynator projektu Toruński Urząd dla Młodzieży

15 Kujawsko-Pomorski Przegląd Oświatowy UczMy

nr 2/2013

Edukacja obywatelska

Zofia Spalińska KPCEN w Toruniu1

Samorząd uczniowski w edukacji obywatelskiej – echa seminarium „Szkoła to nie tylko miejsce przekazywania wiedzy, ale też kształtowania postaw” 2 - powiedziała prezydencka minister Irena Wóycicka, otwierając w Pałacu Prezydenckim seminarium „Samorządy uczniowskie mają głos”.

W spotkaniu zorganizowanym we współpracy z Koalicją na rzecz samorządów uczniowskich uczestniczyli m.in. kuratorzy oświaty, nauczyciele oraz przedstawiciele samorządów uczniowskich.

Województwo kujawsko-pomorskie reprezentowała Anna Łukaszewska Kujawsko-Pomorski Kurator Oświaty.

W dyskusji o tym, jak interdyscyplinarnie wspierać samorządy uczniowskie wzięła udział Agata Kubrycht, opiekunka SU z Zespołu Szkół we Wroniu, oraz delegacja uczniów tej szkoły.

Samorządy uczniowskie służą edukacji obywatelskiej, dlatego warto je wspierać. Stanowią ważne doświadczenie dla uczniów, które wpływa na ich późniejszą aktywność społeczną.

Irena Wóycicka przypomniała, że w szkole już od najmłodszych lat powinny być kształtowane takie postawy i umiejętności, jak: współpraca, współdziałanie i współodpowiedzialność. „Dlatego tak dużą nadzieję pokładamy w rozwój samorządności uczniowskiej” zaznaczyła.

Prezydencka minister powiedziała, że ważne jest, by samorządność szkolna była samorządnością rzeczywistą, by uczniowie współuczestniczyli w decyzjach i współkształtowali te, które ich dotyczą. To szczególnie ważne w Polsce, ponieważ jest ona krajem - potwierdza to wiele badań - o niskim kapitale społecznym, a więc o niskim poziomie zaufania, umiejętności współpracy, współdziałania i współodpowiedzialności.

Uczestniczka seminarium ,,Samorządy mają głos”, zaproszona przez Kancelarię Prezydenta Rzeczypospolitej, Warszawa, 10 czerwca 2013 r.

1

Cytaty w tekście pochodzą ze strony: www.oswiata.abc.com.pl/ czytaj/-/artykul/tworzenie-samorzadow-uczniowskich-to-waznyelement-edukacji-obywatelskiej 2

Michał Tragarz, koordynator Koalicji na rzecz samorządów uczniowskich, mówił, że z badań prowadzonych wśród uczniów wynika, iż postrzegają oni samorząd, jako niewielką grupę osób realizującą cele własne i nauczycieli, rzadko uznają jego członków za swoich rzeczywistych przedstawicieli. W efekcie uczniowie identyfikują samorząd z organem władzy działającym na poziomie szkoły, a nie z formą samoorganizacji wszystkich uczniów.

Olga Napiontek z Fundacji Civius Polonus stwierdziła, że ważne jest zapewnienie każdemu uczniowi możliwości wyłonienia przedstawicieli do samorządu uczniowskiego w demokratycznych wyborach, przeprowadzonych w sposób przejrzysty, przy zagwarantowaniu wszystkim szansy na poznanie i zrozumienie programów kandydatów oraz udział w głosowaniu. Podkreśliła też wagę zapewnienia samorządom uczniowskim prawa do rzeczywistego wpływu na życie szkoły. „Samorządy działają oddolnie i odpowiadają na potrzeby uczniów” - mówiła. „Samorząd przez swoich przedstawicieli współdecyduje o sprawach szkoły. Prowadzony jest dialog.

Ogromną rolę odgrywają konsultacje i referenda” - zaznaczyła. Zwróciła też uwagę na ważną rolę nauczyciela - opiekuna samorządu, który powinien być wybierany przez uczniów. „Kluczem do sukcesu są ludzie młodzi, zaangażowani w życie szkoły oraz nauczyciele i dyrektor, którzy stworzą im przestrzeń do działania” - powiedziała Lucyna Bojarska, autorka książki „Samorząd nie bibelot”. W podobnym tonie wypowiadało się wielu uczestników spotkania, akcentując silnie rolę dyrektora szkoły, od którego zależy to, czy zostaną stworzone warunki do powołania i działania samorządu uczniowskiego.

Jednocześnie zwracano uwagę na fakt, że nauczyciele i dyrektorzy nie zawsze doceniają rolę samorządności w procesie wychowania i edukacji obywatelskiej młodych ludzi. „Samorządność uczniowska w codziennym życiu szkoły wydaje się nie dość doceniana” - stwierdziła

16 Kujawsko-Pomorski Przegląd Oświatowy UczMy

nr 2/2013

uczniowskiej jest bardzo ważny z punktu widzenia resortu edukacji.

Warto dodać jeszcze kilka słów na temat często wspomnianej powyżej Koalicji na rzecz samorządów uczniowskich. To nieformalne zrzeszenie jedenastu organizacji pozarządowych (m.in. Instytutu Spraw Publicznych, Fundacji Edukacja dla Demokracji, Polskiej Rady Organizacji Młodzieżowych, Fundacji Civis Polonus), powstałe z inicjatywy Fundacji Centrum Edukacji Obywatelskiej. Celem działania koalicji jest wzmocnienie pozycji samorządów uczniowskich.

Patryk Krzemiński KPCEN we Włocławku

Edukacja obywatelska

Olga Napiontek. Stąd Koalicja na rzecz samorządów uczniowskich postuluje m.in. nadanie znaczenia samorządności uczniowskiej. „Zależałoby nam na tym, by Ministerstwo Edukacji Narodowej, jako główna instytucja kreująca politykę edukacyjną państwa, dało skuteczny i wyraźny sygnał, że samorząd uczniowski to jest ważny mechanizm w szkole, ważny mechanizm rozwijania kompetencji obywatelskich” - powiedziała.

Wiceminister edukacji Przemysław Krzyżanowski zadeklarował, że rozwój samorządności

Dlaczego warto nauczać dzieci o ich prawach?

Pierwszym, niespornym jest prawo dziecka do wypowiadania swych myśli, czynnego udziału w naszych o nim rozważaniach i wyrokach. Gdy dorośniemy do szacunku i ufności, gdy samo zaufa i powie, co jest jego prawem - mniej będzie zagadek i błędów.

Janusz Korczak

Każdemu człowiekowi, bez względu na rasę, kolor skóry, płeć, wyznanie, pochodzenie, kulturę czy przekonania, przysługują podstawowe prawa, wynikające już z samego faktu bycia istotą ludzką. Gwarantem poszanowania praw i godności ludzkiej powinien być drugi człowiek. Podstawową instytucją zapewniającą obywatelowi ochronę przed łamaniem jego praw jest państwo, a źródłem wiedzy na temat praw człowieka zapisy zawarte w aktach prawnych i procedury ich egzekwowania przez państwo. Każda dorosła jednostka powinna być świadoma swoich wszystkich praw i możliwości uzyskania odpowiedniej pomocy w przypadku ich naruszenia. Szczególnej ochrony wymagają dzieci, które nie potrafią zadbać same o siebie i samodzielnie wykształcić mechanizmów obronnych, a także nie mają jeszcze w pełni rozwiniętych kompetencji społecznych. Dlatego dziecko, prócz opieki i wsparcia ze strony rodziców/opiekunów oraz szkoły, potrzebuje również specjalnego zabez-

pieczenia w prawie stanowionym. Kształtowanie osobowości dziecka z pełnym poszanowaniem jego godności osobistej jest w procesie wychowania rzeczą priorytetową, a znajduje to wyraz w edukowaniu uczniów o prawach dziecka na lekcjach wiedzy o społeczeństwie.

W podstawie programowej wiedzy o społeczeństwie dla szkół ponadgimnazjalnych, realizowanej w zakresie podstawowym, określone są szczegółowe wymagania dotyczące realizacji treści nauczania związanych z prawami człowieka oraz ochroną praw i wolności: Uczeń podaje najważniejsze postanowienia Konwencji o Prawach Dziecka.

Uczeń opisuje działania Rzecznika Praw Dziecka.

Edukacja o prawach dziecka we współczesnej szkole stawia sobie za cel nie tylko rozwijanie wiedzy ucznia na temat jego własnych praw i wolności, najważniejszych postanowień Konwencji o Prawach Dziecka, znajomości wkładu 17

Kujawsko-Pomorski Przegląd Oświatowy UczMy

nr 2/2013

Edukacja obywatelska

Polski w powstanie tego dokumentu, a także Uczniowie układają 9 elementów według ich zadań Rzecznika Praw Dziecka. Dobór metod, hierarchii ważności tak, by stworzyły strukturę technik pracy i materiałów dydaktycznych w nadiamentu. Najważniejszy element powinien pouczaniu o prawach dziecka powinien być rówjawić się na górze, a pod nim obok siebie dwa nież ukierunkowany na kształtowanie pewnych kolejne pod względem wagi. Pod nimi należy postaw uczniów, zgodnie z zaleceniami podstaumiejscowić trzy o średniej ważności. Przedostatwy programowej. Chodzi o budowanie poczucia ni rząd powinien składać się z dwóch elementów, odpowiedzialności, solidarności, sprawiedliwości a w ostatnim trzeba umieścić uznany za najmniej i równości, a także rozwijanie umiejętności kryważny w hierarchii. tycznego odbierania informacji w konfrontacji z doświadczeniami życia codziennego. Ważne jest również uświadamianie wagi respektowania praw dziecka oraz podejmowania decyzji i działań w przypadku ich naruszania. Nauczyciel wiedzy o społeczeństwie powinien przedstawić na zajęciach dwa różne aspekty spojrzenia na prawa dziecka: w kontekście znajomości przez uczniów swoich własnych praw oraz pod kątem stania na straży przestrzegania praw dziecka i udziału w życiu społecznym. (Źródło: Komosa M., Jarosiński A., Prawa człowieka: edukacja, działanie, Stowarzyszenie Amnesty International, Gdańsk 2002) Rozróżniamy wiele skutecznych metod nauczania wiedzy o społeczeństwie. Jeśli chodzi o edukację W praktyce można tę technikę zastosować o prawach człowieka, a ściślej ujmując edukację w ten sposób, że nauczyciel dzieli uczniów na o prawach dzieci, w przeważającej formie są to małe trzyosobowe lub czteroosobowe grupy. Każmetody aktywizujące. Stanowią one dobry sposób da z nich otrzymuje kopertę, a w niej zawarte na pełne włączenie uczniów w proces poznawczy. dziewięć twierdzeń dotyczących praw dziecka.

Dzięki ich zastosowaniu, uczniowie stają się akNależy podkreślić, iż wszystkie grupy otrzymują tywnymi uczestnikami zajęć, a nie tylko biernymi taki sam zestaw twierdzeń. Zadaniem każdej jest odbiorcami słów nauczyciela, czują się swobodniej przedyskutowanie treści otrzymanych twierdzeń, i zwiększa się ich udział w lekcji. Gdy mówimy biorąc pod uwagę to, jak one odnoszą się do ich o prawach dziecka, analizując dany problem z różwłasnego życia. Kolejnym krokiem jest ułożenie nych punktów widzenia i gdy nie istnieje jedyna twierdzeń w zależności od uznania ich ważności słuszna odpowiedź, metody i techniki aktywizutak, by utworzyły strukturę diamentu. Po zakońjące są najwłaściwszym rozwiązaniem. Oprócz tak czeniu prac w małych grupach uczniowie przeznanych nauczycielom, jak: dyskusja, debata, mechodzą się po sali, by zapoznać się z efektami taplan czy praca w małych grupach, na szczególną pracy innych. Następnie wszyscy ponownie grouwagę zasługują dwie techniki: rankingu diamenmadzą się na podsumowanie. towego i wspólnej drogi.

A w jakim celu stosuje się technikę wspólnej Metody rankingowe sprawdzają się, gdy nadrogi? Dzięki jej zastosowaniu można zaplanouczyciel chce zainicjować dyskusję na konkretny wać zależne od nas działania, służące rozwiązatemat. Ranking powinien opierać się na założeniu ważnego problemu, istotnego dla naszego niu, że najmniej jest zawsze poglądów skrajnych, najbliższego otoczenia czy środowiska lokalnego a więc przez wszystkich akceptowanych lub uznaprzy wykorzystaniu potencjału osób pracujących wanych przez wszystkich za mało istotne, a najw grupie. W tej technice wyróżniamy trzy obwięcej takich, co do których nie ma się zdecydoszary działań: ja i moja rodzina, podwórko oraz wanej opinii. Istotne jest zachowanie właściwych państwo. Zadanie przeprowadzane jest od obszaproporcji elementów przeznaczonych do uszereru „Ja i moja rodzina” poprzez „Moje podwórgowania. Tak jest właśnie z techniką rankingu ko” aż do „Moje państwo”. Poszczególne obszary diamentowego.

18 Kujawsko-Pomorski Przegląd Oświatowy UczMy

nr 2/2013

udziałowi w szkoleniu nauczyciele zostali przygotowani do realizacji semestralnego programu z grupą uczniów, na przykład w ramach koła zainteresowań, szkolnego klubu wolontariatu czy spotkań z uczniami z samorządu uczniowskiego.

Znajomość praw i wolności przez dzieci i młodzież, nauczanie o nich przez nauczycieli w polskich szkołach, a także promowanie zasad zawartych Moje państwo w Konwencji o Prawach Dziecka w społeczeństwie Jak mogę się włączyć w dziaobywatelskim odgrywa Moje podwórko łania na poziomie ogólnokraważną rolę w budowaniu jowym i międzynarodowym?

Co mogę zrobić w mojej świadomości życia w poszkole, moim najbliższym Ja i moja rodzina szanowaniu dla godności środowisku lokalnym? własnej i innych ludzi, Co mogę zrobić w mojej zapewnienia sprawiedlirodzinie, w moim domu? wości w otaczającym nas świecie oraz kształtowa(Źródło: Białas J., Łojkowska M., Małek U., Podsiadło-Dacewicz I., Skrzypczak P., niu odpowiedniego sysOdkryj siłę praw człowieka, Stowarzyszenie Amnesty International, Warszawa 2010) temu wartości młodych ludzi. Poprzez edukację Nauczyciel wiedzy o społeczeństwie powinien o prawach dziecka można przekonać uczniów, iż uświadamiać również uczniom znaczenie organizawspólnoty takie, jak: rodzina, środowisko lokalcji pozarządowych, międzyrządowych oraz wolontane i ojczyzna stanowią ogromną wartość w życiu riatu w tworzeniu kultury praw dziecka. Mogą one każdego człowieka i że każdy z nas ma wobec nich bowiem być ważnym źródłem wsparcia i partnerapewne obowiązki i poczucie odpowiedzialności mi w realizacji zaplanowanego przez nich przedsięza nie. Tak więc o prawach dziecka można nawzięcia. Warto, by nauczyciel próbował zachęcić uczać, rozpatrując je w kontekście praw dziecka uczniów do zaplanowania i wdrożenia działania jako indywidualnej jednostki, ale także w wymiazwiązanego z rozwiązaniem jakiegoś ważnego dla rze szkolnym, lokalnym, regionalnym, krajowym środowiska lokalnego problemu, który dotyczyłby i światowym. Dzieci, których prawa będą w pełni przestrzegania i realizacji praw dziecka. Może to respektowane, zapewnią odpowiedni ład i bezpieprzyjąć formę projektu uczniowskiego tak, jak proczeństwo kolejnym pokoleniom. ponuje pozarządowa międzynarodowa organizacja Bibliografia Amnesty International. Efektem nawiązania przez 1. Białas J., Łojkowska M., Małek U., Podsiadło-Dacewicz I., KPCEN we Włocławku współpracy z tą organizacją Skrzypczak P., Odkryj siłę praw człowieka, Stowarzyszenie Amnesty International, Warszawa 2010. było przeprowadzenie 18 lutego 2013 roku przez 2. Grala E., Stosowanie aktywizujących metod nauczania, Społecztrenerów Amnesty International szkolenia dla nane Towarzystwo Oświatowe, Kraków 2005. uczycieli pod nazwą „Prawa człowieka: edukacja 3. Komosa M., Jarosiński A., Prawa człowieka: edukacja, działadziałanie - zmiana”. Podczas szkolenia liczna grunie, Stowarzyszenie Amnesty International, Gdańsk 2002.

4. Kompas.

Edukacja o prawach człowieka w pracy z młodzieżą, pa uczestników poznała założenia projektu „Prawa CODN i Stowarzyszenie dla Dzieci i Młodzieży Szansa, Warczłowieka: TERAZ! To jest w Twoich rękach” reszawa 2005. alizowanego przez Amnesty International. Projekt 5. Korczak J., Jak kochać dziecko: dziecko w rodzinie, Wyd. J. Mortkowicza, Warszawa 1929. miał na celu wesprzeć szkoły w efektywniejszej re6. Koszewska K., Prawa człowieka. Poradnik nauczyciela, CODN, alizacji podstawy programowej wiedzy o społeczeńWarszawa 2002. stwie w zakresie przygotowywania przez uczniów 7. Legan A., Soboń E. (red.), Pierwsze kroki. Jak uczyć o prawach człowieka, Amnesty International, Gdańsk 1997. projektów uczniowskich, promocji wolontariatu 8. Podstawa programowa z komentarzami: szkoła podstawowa, i współpracy w społeczności szkolnej. Obejmował gimnazjum, liceum. T.4. Edukacja historyczna i obywatelska on kilka etapów pracy: od identyfikacji problemu w szkole podstawowej, gimnazjum i liceum: historia i społeczeństwo, historia, wiedza o społeczeństwie, podstawy przedw społeczności lokalnej/szkolnej, poprzez kształtosiębiorczości, ekonomia w praktyce, wychowanie do życia w rowanie umiejętności formułowania celów, planowadzinie, etyka, filozofia, Ministerstwo Edukacji Narodowej, nia działań, współpracy w grupie aż do wcielenia Warszawa 2009. w życie własnego projektu uczniowskiego. Dzięki 9. www.amnesty.org

Edukacja obywatelska

symbolizują stopnie wpływające na rozwój młodego człowieka i jego świadomy udział w życiu społecznym, począwszy od najbliższych mu osób, po działania w środowisku rówieśniczym, aż po aktywność na poziomie ogólnokrajowym i międzynarodowym. Technikę tę można zilustrować następująco:

19 Kujawsko-Pomorski Przegląd Oświatowy UczMy

nr 2/2013

Edukacja obywatelska

Jolanta Piętowska, Maria Żukierska Zespół Szkół nr 10 w Bydgoszczy Anna Herling GHS Burgauer Allee w Düren/Niemcy

Polsko-niemieckie partnerstwo szkół W bydgoskim czasopiśmie „Wiadomości, Głosy, Rozmowy o Szkole” pisałyśmy o zawiązaniu partnerstwa klasy 1A Zespołu Szkół nr 10 w Bydgoszczy i uczniów klas 1 i 2 uczących się dodatkowo języka polskiego w niemieckim mieście Düren. Pragniemy kontynuować ten projekt i informować o naszych poczynaniach na łamach „UczMy”.

W międzyczasie uczniowie rozpoczęli kolejny rok szkolny, ale przeżycia minionych miesięcy pozostaną nam na długo w pamięci. Wspólny projekt wiosenny oscylował wokół tradycji Świąt Wielkanocnych. Dzieci z Bydgoszczy przysłały swoim niemieckim partnerom własnoręcznie wykonane prace - baranki z masy solnej i pisanki - oraz informacje o polskich tradycjach wielkanocnych: „Pytacie nas o tradycje związane z tymi świętami w naszej wspólnej Ojczyźnie. Oto niektóre z nich: Wielki Tydzień, Niedziela Palmowa, koszyczek wielkanocny – „święconka”, malowanie jajek – pisanki, kraszanki, „lany poniedziałek”... Może za rok, tak jak my, zasiądziecie wraz z rodzicami do wielkanocnego stołu i przeżyjecie nasze wspólne tradycje.”

Uczniowie z Düren przesłali bydgoszczanom kartkę wielkanocną oraz własnoręcznie wykonane prace.

W załączonym liście zawarte były informacje o niemieckich tradycjach i obrządkach związanych z tymi świętami. Otóż nieznana jest święconka, nieznane mazurki, babki i „śmigus dyngus”. Za to na tradycyjnym niemieckim stole pojawia się pieczeń z jagnięciny, a jako dekoracja – zielone gałązki przyozdobione wydmuszkami i ustawione w wazonie. Wielki Piątek – dzień upamiętniający śmierć Chrystusa jest wolny od pracy. Wśród wiernych to najważniejszy dzień Wielkanocy. W wielkanocną niedzielę natomiast pielęgnowana jest tradycja poszukiwania przez dzieci czekoladowych jajek, ukrytych uprzednio przez „zająca” – czyli przez ich rodziców - w ogrodzie lub mieszkaniu.

Rodzeństwo rywalizuje z sobą, starając się prześcignąć w ilości znalezionych słodkich łupów.

Polskie święta Dnia Matki i Dnia Ojca obiegają nieco czasowo od niemieckich. Klasy w Düren zorganizowały z tej okazji uroczystość w szkole, przedstawiając zaproszonym gościom program artystyczny poświęcony twórczości Juliana Tuwima. Najmłodsi

z zapałem „ciągnęli rzepkę” zasianą przez dziadka w ogrodzie, starsi natomiast deklamowali wiersz „Lokomotywa” w językach polskim, niemieckim oraz dialekcie śląskim. Pierwszoklasiści ponadto wręczyli rodzicom wykonane z krepiny majowe kwiaty.

W maju klasa pani Marii i pani Joli przeżyła i opisała swoim partnerom z Niemiec bardzo ciekawą przygodę: „zieloną szkołę”. „Jak co roku uczniowie naszej szkoły wyjeżdżali na „zieloną szkołę” nad morze. Dla nas był to pierwszy samodzielny wyjazd bez rodziców. Każdy czekał na ten dzień z niecierpliwością. Po rozpakowaniu bagaży wyruszyliśmy nad morze i na spacer po okolicy.

Następnego dnia zwiedziliśmy w Osetniku latarnię morską Stilo, która znajduje się wysoko na zalesionej wydmie i ma 34 metry wysokości. Pani latarnik opowiedziała nam wiele ciekawostek związanych z tym miejscem. Kolejny dzień dostarczył nam nowych wrażeń: zwiedzaliśmy największy w Europie Park Dinozaurów, byliśmy w osadzie neandertalczyków, w indiańskiej wiosce, westernowym miasteczku, na basenie i ściance wspinaczkowej.”

Natalka w imieniu wszystkich dzieci wysyła pozdrowienia z Nowęcina do przyjaciół z Düren

Uczniowie z Düren nie organizują „zielonej szkoły”, ale i oni przeżyli wspaniały Dzień Dziecka w skansenie w Kommern. Uczestniczyli w licznych zabawach na powietrzu. Zobaczyły zrekonstruowane stare osady i wioski, budynki mieszkalne, szkołę sprzed stu lat, kuźnię, oborę i wiatrak. Ponadto na

20 Kujawsko-Pomorski Przegląd Oświatowy UczMy

nr 2/2013

nung – topienie Marzanny, czyli witamy wiosnę” oraz „Sowa-mądra głowa, czyli otwieramy w Düren polską bibliotekę”. W ramach tych zajęć uczniowie wymienią się wykonanymi pracami i pomysłami oraz ocenią pracę swoich kolegów i koleżanek z klasy partnerskiej.

Zapraszamy do lektury naszych kolejnych sprawozdań!

Partnerskie klasy z Bydgoszczy i Düren

Szczęśliwi zdobywcy latarni morskiej

„Dinozaury nie są groźne” - stwierdziły dzieci

Zabawy na basenie oraz sukcesy wspinaczkowe Zosi i Natalii

Klasa partnerska z Düren wraz z wychowawcą

Edukacja obywatelska

zakończenie zwiedzania kosztowali świeżego chleba upieczonego według starej receptury przez ich kolegów i koleżanki ze starszych klas.

Na bieżący rok szkolny nauczycielki zaprzyjaźnionych klas zaplanowały przeprowadzenie czterech „zajęć partnerskich” na następujące tematy: „Poznajemy nasze kraje”, „U Andrzeja-czarodzieja, czyli podtrzymujemy staropolskie tradycje”, Nubbelverbren-

Piknik - uczniowie z Düren świętują zakończenie roku szkolnego

21 Kujawsko-Pomorski Przegląd Oświatowy UczMy

nr 2/2013

Edukacja obywatelska

Karolina Wysocka Koordynatorka projektu „Młodzież ma wpływ”, Fundacja Civis Polonus www.mlodziezmawplyw.org.pl

Jak rozwijać kompetencje społeczne?

Co mogą zrobić władze szkoły, aby sprawić, że zaangażowanie w działania samorządu uczniowskiego będzie pozytywnym i rozwijającym doświadczeniem dla uczniów? Fundacja Civis Polonus zachęca do wielu działań. Ich wartość polega na tym, że są systematyczne i proste oraz wpisują się w codzienne funkcjonowanie szkoły. Uważamy, że aktywne obywatelstwo to proces, a nie wydarzenie. Dzięki pracy z samorządem uczniowskim możemy rozwijać u uczniów kompetencje społeczne, które są wymagane i zapisywane w podstawie programowej, a których nie rozwiną oni podczas lekcji. Zachęcamy do tego, aby działania proponowane przez Fundację Civis Polonus stały się praktyką w Państwa szkole.

1. Lekcje i dyskusje w klasach na temat samorządu uczniowskiego.

Zachęcamy nauczycieli do korzystania ze scenariuszy lekcji dostępnych na stronie: http:// www.mlodziezmawplyw.org.pl/scenariusze-lekcji.

Zajęcia, prowadzone w ukazany w scenariuszach sposób, pomagają uczniom zrozumieć, czym jest samorząd uczniowski i jaka jest jego rola. Pokazują możliwą skalę działania, angażują uczniów do osobistej refleksji i zachęcają do aktywności w szkole. Dzięki dyskusji na temat celów, potrzeb i roli samorządu uczniowskiego wzrasta w młodych ludziach poczucie, że każdy z nich go współtworzy.

2. Coroczne uaktualnianie przez ogół uczniów regulaminu działania samorządu uczniowskiego.

Ustawa o systemie oświaty mówi, że regulamin samorządu uczniowskiego powinien być przyjęty w głosowaniu tajnym przez ogół uczniów. Co roku uczniowie powinni mieć szansę, aby od nowa zdefiniować cele i sposób działania swojego samorządu. W tym procesie nie chodzi o wypracowanie jak najlepszego dokumentu, lecz o ćwiczenie dyskusji na temat celów i metod działania. Proces współpracy nad tworzeniem regulaminu jest ważniejszy od samego dokumentu. To ćwiczenie warto powtarzać każdego roku, by dać uczniom szansę na rozwijanie

ich kompetencji społecznych. Co zmieniają w regulaminie? Ciekawym przykładem jest wymyślanie od nowa zakresów zadań i związanych z nimi nazw funkcji w reprezentacji samorządu uczniowskiego. Zamiast klasycznego (i mało atrakcyjnego) trio: przewodniczący, sekretarz i skarbnik uczniowie potrafią wymyślić funkcję „Artman” lub zamiast komisji powołać swoje „ministerstwa”. Dzięki takiemu planowaniu zadań samorząd staje się sprawą im bliską i motywującą do działania. Zachęcamy do skorzystania ze scenariusza projektu edukacyjnego, który pokazuje, jak można zaangażować uczniów we współtworzenie regulaminu samorządu uczniowskiego: http://www.mlodziezmawplyw.org. pl/projekty-edukacyjne 3. Organizacja przejrzystych wyborów reprezentacji samorządu uczniowskiego.

Wybory reprezentacji powinny budować w uczniach poczucie, że to od nich zależy, jakich będą mieli przedstawicieli. Jest to też okazja, aby rozwijać umiejętność komunikacji, planowania i rozliczania działań swoich reprezentantów. Niestety wybory często prowadzą do frustrującego poczucia, że nic od nas nie zależy. Dzieje się tak, gdy nauczyciele wpływają na to, kto kandyduje i jak uczniowie głosują. Apelujemy, aby nie ograniczać możliwości zaangażowania w działania samorządu uczniowskiego młodych ludzi, którzy mają słabe wyniki w nauce lub sprawiają problemy wychowawcze. Dla nich praca w samorządzie to największa szansa na rozwój i uwierzenie w swoje możliwości – jeśli uda im się przekonać rówieśników, by im zaufali i dali szansę.

Zachęcamy do pomocy uczniom w wyciąganiu wniosków i ocenie konsekwencji własnych wyborów zamiast definiowania barier w dostępie do funkcji w samorządzie. Jeśli młodzi ludzie wybiorą nieodpowiednich reprezentantów, to zawsze mogą ich odwołać w trakcie kadencji lub następnym razem zagłosować inaczej, w ten sposób rozwijają swoje kompetencje społeczne.

22 Kujawsko-Pomorski Przegląd Oświatowy UczMy

nr 2/2013

5. Przeprowadzenie co roku przynajmniej dwóch konsultacji z uczniami, dotyczących wybranych kwestii związanych z funkcjonowaniem szkoły.

Zachęcamy do dyskusji z uczniami o sprawach związanych z funkcjonowaniem szkoły. Przykładowe tematy, które można konsultować z młodymi ludźmi: • udział szkoły w ogólnopolskich programach i akcjach organizowanych przez zewnętrznych partnerów placówki, m.in. organizacje pozarządowe • lista i tematyka zajęć pozalekcyjnych • tematy i sposób organizacji apeli szkolnych • zmiany w systemie oceniania • wybór nagród dla najlepszych uczniów • zmiany w statucie szkoły • zmiany związane z aranżacją wnętrz, wystrojem szkoły i otoczenia • zasady zmiany obuwia • długość przerw.

6. Organizacja dwóch debat ogólnoszkolnych na tematy interesujące uczniów i/lub ważne dla społeczności szkolnej.

Debaty mają podwójną wartość: pomagają kształtować umiejętność formułowania własnego zdania i komunikacji, a równocześnie mogą być narzędziem konsultacji i dostarczać pomysły na rozwiązywanie problemów i wspólne dbanie o to, aby szkoła funkcjonowała jak najlepiej.

7. Wspieranie samorządu uczniowskiego w realizacji oddolnych działań wybranych przez uczniów w drodze konsultacji.

Samorząd uczniowski tworzą wszyscy uczniowie, a ich reprezentacja (np. trójki klasowe lub grupy robocze) powinna działać w celu zaspokajania potrzeb całej społeczności. Otwartość grona

pedagogicznego szkoły na inicjatywy podejmowane przez uczniów to bezcenny wkład w budowanie społeczeństwa, w którym ludzie się wspierają i działają dla dobra ogółu. Potrzeby uczniów mogą być różne, np. lustro w toalecie, ławka, aby usiąść, czekając na autobus, debata szkolna na interesujący ich temat. Od tego, czy nauczyciele życzliwie reagują na drobne pomysły i inicjatywy uczniów, zależy zaufanie młodych ludzi do nich i chęć zwracania się do dorosłych w innych sprawach także w przyszłości.

Taki model pracy z samorządem uczniowskim rozwija 50 szkół uczestniczących w projekcie „Młodzież ma wpływ. Model włączania młodych ludzi do procesów podejmowania decyzji w szkole i społeczności lokalnej”. Projekt jest współfinansowany przez Szwajcarię w ramach szwajcarskiego programu współpracy z nowymi krajami członkowskimi Unii Europejskiej. Zachęcamy też Państwa do takich działań i do korzystania ze scenariuszy dostępnych na stronie www.mlodziezmawplyw.org.pl.

Będziemy wdzięczni, jeśli skorzystają Państwo z przygotowanych przez nas materiałów i zechcą podzielić się z nami swoim doświadczeniem.

Już teraz serdecznie zapraszamy na konferencję 7 marca 2014 roku w Warszawie, która będzie podsumowaniem wspomnianego wyżej projektu.

Edukacja obywatelska

4. Cykliczne, comiesięczne spotkania samorządu uczniowskiego z dyrekcją szkoły.

Taka regularna komunikacja stopniowo rozwija wzajemne zrozumienie i współpracę. Ważne, by rozmawiać szczerze i otwarcie. Zwykle wystarczy po prostu wysłuchać dzieci czy młodzieży, aby poczuli się ważni i zmotywowani do troski o sprawy szkoły.

Zachęcamy do spotkań nie tylko wtedy, gdy jest jakiś problem, lecz regularnie tak, by stały się one szkolną tradycją, wpisaną w plan pracy samorządu uczniowskiego i dyrekcji. Scenariusze projektów edukacyjnych dostępne na stronie http://www.mlodziezmawplyw.org.pl/projekty-edukacyjne podpowiadają, jak przygotować dzieci do rozmowy z dyrektorem oraz jak zachęcać do refleksji nad doświadczeniem zdobytym przez udział w takiej rozmowie.

Tematy wiodące Pragniemy, aby każdy numer „UczMy” poświęcony był konkretnej tematyce. I tak: w poprzednim publikowaliśmy szereg materiałów na temat kreatywności, w obecnym przeważająca część artykułów dotyczy edukacji obywatelskiej.

W następnym pochylimy się nad problematyką nauczania języków obcych. Jeszcze później zajmiemy się funkcjonowaniem dziecka młodszego w przedszkolu i szkole.

O tematyce kolejnego numeru informujemy zawsze na czwartej stronie czasopisma. Prosimy Państwa o materiały. Chętnie je opublikujemy.

W piśmie z przyjemnością zamieścimy także ciekawe przykłady dobrych praktyk, które nie będą dotyczyły wiodącej tematyki danego numeru. Będzie nam miło, jeśli zechcą Państwo współtworzyć nasze czasopismo.

Redakcja

23 Kujawsko-Pomorski Przegląd Oświatowy UczMy

nr 2/2013

Edukacja obywatelska

Małgorzata Rosińska Przedszkole Publiczne nr 19 „Bajka” we Włocławku

Biesiada europejska „Unia do nas zawitała – bawi się rodzina cała” Edukacja obywatelska w przedszkolu należy do trudniejszych i bardziej skomplikowanych zagadnień w wychowaniu społeczno-moralnym dziecka. Opiera się ona często na sformułowaniach dla niego abstrakcyjnych. W tym względzie, licząc się z psychiką dziecka, w myśl koncepcji wszechstronnego rozwoju i wychowania, należy przyjąć za generalną wytyczną stopniowe rozszerzanie zasobu doświadczeń społecznych. Zaczynamy od treści najbliższych wychowankom – rodzina, dom, miejscowość, w której mieszka, poszerzając krąg zainteresowań poza obszar sięgający bezpośredniej obserwacji i doświadczenia. Rozwijamy następnie zainteresowanie ojczyzną, a dalej życiem ludzi w innych krajach, na innych kontynentach, także w odległych epokach.

Dzieci chętnie pytają, szukają informacji. Nauczyciele, ukazując im różnorodność świata, zaspokajają tę ciekawość, a jednocześnie pobudzają do solidarności międzyludzkiej, do wychowania świadomego i empatycznego mieszkańca Polski, Europy i świata.

Dzieci w przedszkolu uczą się wskazywania podobieństw i różnic między ludźmi z różnych stron świata.

Zdecydowanie wzmacniane jest poczucie tożsamości kulturowej, ale kształtowane są też postawy tolerancji wobec innych kultur. Edukacja obywatelska buduje zatem otwartość wobec innych. Nauczyciel widząc, że dzieci, oczywiście z grup starszych, opanowały już treści dotyczące znajomości swojego miasta i kraju, może rozszerzyć krąg ich zainteresowań. W swojej praktyce zawodowej przekonałam się, że ciekawą inicjatywą jest „podróż po krajach Unii Europejskiej”.

Wychodząc naprzeciw zainteresowaniom naszych przedszkolaków, wykorzystując ich naturalną ciekawość, wspólnie z dyrektorem i gronem pedagogicznym Przedszkola Publicznego nr 19 „Bajka” we Włocławku stwierdziłyśmy, że interesującym pomysłem byłoby opracowanie projektu edukacyjnego „Poznajemy kraje Unii Europejskiej”. Tradycją naszego przedszkola jest organizacja biesiad literackich o różnorodnej tematyce. Wpisały się one na stałe w kalendarz imprez i uroczystości placówki. Podsumowaniem projektu stała się zatem biesiada „Unia do

nas zawitała - bawi się rodzina cała”. Opracowałyśmy scenariusz uroczystości, przygotowałyśmy dekoracje i stroje dla małych aktorów. W przygotowania chętnie włączyli się wszyscy pracownicy przedszkola oraz rodzice. Nie zabrakło również tradycyjnych potraw kuchni niemieckiej, greckiej, włoskiej i polskiej.

Dzieci, bardzo zaangażowane podczas realizacji projektu, chętnie zaprezentowały program artystyczny i dzielnie opanowały tremę. Impreza dostarczyła wiele radości, zadowolenia i uśmiechu występującym oraz zaproszonym gościom, a to jest dla nas podstawowym wyznacznikiem podejmowanych działań.

W kronice przedszkolnej znalazło się wiele „ciepłych” wpisów od rodziców i dziadków. Potrawy prezentowały się apetycznie i smakowały wyśmienicie. Degustowały nawet nasze „niejadki”.

Przedstawiam scenariusz naszej biesiady i zachęcam nauczycieli przedszkoli do organizowania imprez niestandardowych, wychodzących poza stałe, tradycyjne ramy „kalendarza uroczystości”.

Scenariusz biesiady literackiej 1. Miejsce: Przedszkole Publiczne nr 19 „Bajka” we Włocławku 2. Forma: uroczystość przedszkolna 3. Cele: Dziecko: - rozpoznaje i nazywa symbole Unii Europejskiej - poszerza wiadomości na temat krajów Unii Europejskiej - potrafi nazwać wybrane kraje Unii Europejskiej - rozwija ciekawość i tolerancję wobec innych kultur - współdziała w grupie dla osiągnięcia wspólnego celu - prezentuje program artystyczny - kulturalnie zachowuje się podczas występu.

4. Pomoce: dekoracja tematyczna - mapa Europy, flagi, ilustracje strojów ludowych, ilustracje przedstawiające budowle charakterystyczne dla poszczególnych krajów, płyty CD i śpiewnik „Śpiewające brzdące”.

24 Kujawsko-Pomorski Przegląd Oświatowy UczMy

nr 2/2013

Ludzie żyją w wielu landach, Elba, Ren i Dunaj płynie.

Lubimy jeść frankfurterki, golonki, sosy, kapustę.

A wszystko jest bardzo smaczne, bardzo obfite i tłuste.

Jesteśmy wszyscy oszczędni, solidni i pracowici, chętnie podróżujemy i na nas możesz liczyć.

Kupisz tutaj mercedesa, to samochód jest nie lada, na wycieczkę i do pracy, do wszystkiego wam się nada.

I. Program artystyczny Powitanie (wejście dzieci z flagami przy piosence „Jedzie pociąg…”)

Dziecko - Narrator I: Pytasz mnie – co to jest Unia?

Unia to połączenie.

Chcecie dziś zwiedzić Europę?

Spełnię wam to życzenie.

Zaproszę was w wielką podróż, po pięknych unijnych krajach.

Poznacie nowe tradycje i zwyczaje.

Piosenka „Europo nasza”.

Dziecko – Narrator II: Dziś o Unii każdy mówi.

Mały, średni oraz duży.

Chcąc przybliżyć wam ten świat, Chcemy zrobić dzisiaj plan.

Plan podróży po Europie, Śpiewaj zatem z nami ten refrenik, który znamy: Unia do nas zawitała, Bawi się rodzina cała.

(Przerywnik - powtarzają wszyscy zaproszeni goście) Nauczyciel przebrany za wróżkę Unię: (w niebieskiej pelerynie z żółtymi gwiazdkami) Jestem wróżka Unia.

Chętnie wszystko wam wyjaśnię, jeśli macie życzenie.

Lubię podróże małe i duże, a że jestem ciekawa, wyruszam na wyprawy.

Zwiedzam dalekie kraje, poznaję ludzi i ich zwyczaje.

Gdzie byłam?

Odgadniecie sami, te kraje są wam dobrze znane.

Plecak na plecy zakładam (wróżka zakłada plecak, w tle melodia bawarska). To, że na Boże Narodzenie choinkę ubieramy, im właśnie zawdzięczamy.

Do mercedesa wsiadam, by się poznać z sąsiadami, a kraj ten nazywamy … (Niemcami) Dzieci – Niemcy: Mieszkamy w bardzo dużym kraju, stolica nasza w Berlinie.

Wróżka Unia: Unia do nas zawitała, Bawi się rodzina cała.

(Przerywnik - powtarzają wszyscy) Tam tulipany i wiatraki, Tam ludzie noszą chodaki.

Ten kraj to kwiatolandia A zwiemy go … (Holandia)

Edukacja obywatelska

5. Przebieg:

Dzieci – Holendrzy: Na zachodzie Europy jest Holandia – państwo kwiatów.

Tu hiacynty, tulipany, ujrzysz też z tysiąc wiatraków.

Holenderka w swych chodakach poczęstować cię dziś może smacznym serem w wielu smakach, wędrującym aż za morze.

A na całym świecie każdy chce smakować te przysmaki.

Bo z Holandii ser najlepszy, wyrób to nie byle jaki.

W Amsterdamie możesz spotkać mnóstwo interesujących ludzi.

Gdy chcesz zwiedzić tę stolicę, to na pewno się nie znudzisz.

Kamieniczki Amsterdamu swym urokiem zachwycają, po kanałach płyną barki, ludzie wciąż się uśmiechają.

Znani także są malarze, co w Holandii się rodzili: zdolny Rembrandt oraz van Gogh, piękne dzieła swe tworzyli.

Piosenka „Holandia” Wróżka Unia: Unia do nas zawitała, Bawi się rodzina cała.

(Przerywnik - powtarzają wszyscy) 25

Kujawsko-Pomorski Przegląd Oświatowy UczMy

nr 2/2013

Edukacja obywatelska

Radosny, zimowy kraj, Ze śniegiem, z prezentami.

Mikołaj właśnie tutaj, Sunie srebrnymi saniami. (Finlandia) Dzieci – Finowie: My w Finlandii mieszkamy sobie, tam stolicą są Helsinki.

Wśród lasów, jezior, pagórków żyjemy w mroźnym klimacie.

Tu polarne są niedźwiedzie, tu saniami z prezentami w noc Mikołaj Święty jedzie.

W Rovaniemi mieszka sobie.

Gdzie to miasto? Chcecie wiedzieć?

A w Finlandii, przy biegunie.

Tyle możemy wam powiedzieć.

W kraju tym jest cud zjawisko, co oświetla nockę czarną.

Gdy przyjedziesz do Finlandii, ujrzysz tam zorzę polarną.

W kraju tym coś dla dzieci jeszcze znajdziesz - piękną bajkę o Muminkach, z Włóczykijem świat obejrzysz.

Piosenka „Finlandia”.

Wróżka Unia: Unia do nas zawitała, Bawi się rodzina cała.

(Przerywnik powtarzają wszyscy) Jak zimno się zrobiło, mróz przemknął po naszej sali.

A może na południu byśmy się trochę ogrzali. (Włochy) Dzieci – Włosi: O, jak ciepło, jak przyjemnie, Wszystko tu gorące!

Ciepły piasek, piękne plaże, No i wielkie słońce!

Tu nie trzeba was zapraszać, Chętnie tu bywacie.

Rzym, Neapol i Wenecję, doskonale znacie.

Włoch to człowiek muzykalny, Śpiew i taniec dobrze zna.

Wieczorami w kawiarence pije kawę, tańczy, gra.

Wróżka Unia: Unia do nas zawitała, Bawi się rodzina cała.

(Przerywnik - powtarzają wszyscy) Czas na kolebkę Europy, prastarą, piękną krainę.

Tutaj historia nasza, burzliwe dzieje zaczyna. (Grecja) Dzieci – Grecy: Piasek, plaże, oliwki, Akropol i pomarańcze, Greka Zorby melodie, wieczorem wspólne tańce.

Warto przybyć do Grecji odpocząć na pustej plaży, odwiedzić świątynię Zeusa o dawnych czasach pomarzyć.

Taniec grecki.

Wróżka Unia: Unia do nas zawitała, Bawi się rodzina cała (Przerywnik - powtarzają wszyscy) Zapraszam teraz do kraju, gdzie Wisła i Warszawa, gdzie Tatry pną się ku górze, a wolność to ważna sprawa. (Polska) Dzieci – Polacy: My pilnujemy obrzędów i szanujemy zwyczaje.

Kochamy polską tradycję, bo wiele radości daje.

Każdy Polak jest dumny, kocha wolność, swobodę.

Docenia smak polskich potraw, małych miasteczek urodę.

Wie też, co znaczy honor, wszędzie czuje się Polakiem.

Choć chce być Europejczykiem tradycja jest jego znakiem.

Wróżka Unia: Żyjemy razem w Europie, potrzeba nam teraz wiary, że lepiej będzie na świecie dla europejskich dzieci.

II. Zaproszenie na degustację tradycyjnych potraw kuchni niemieckiej, greckiej, włoskiej i polskiej.

III. Wpisy do kroniki przedszkolnej.

IV. Podziękowanie gościom za przybycie.

Literatura: 1. Domagała J. (red.), Przewodnik – podróże po krajach Unii Europejskiej, Toruń 2005.

2. Sawicka A., Z problematyki wychowania patriotycznego w przedszkolu, Warszawa 1980.

3. Ziemski F., Korzeniowska W., Dymara B., Dziecko w świecie tradycji, Kraków 2002.

26 Kujawsko-Pomorski Przegląd Oświatowy UczMy

nr 2/2013

koordynator kampanii społecznej „Cała Polska czyta dzieciom”, moderator e-learningowego kursu „Wychowanie przez czytanie” z ramienia Fundacji „ABC XXI-Cała Polska czyta dzieciom”, autorka programu „Wychowanie przez czytanie – w gimnazjum”

Garść refleksji na temat wychowania Poniższe „podpowiedzi” zebrałam z myślą o wspieraniu rodziców w wychowaniu dzieci. Zaczerpnęłam je zarówno z literatury podejmującej tę problematykę, jak i z własnych doświadczeń.

Materiał ten może stanowić pomoc dla wychowawców w przygotowaniu tematycznych zebrań z rodzicami.

Przede wszystkim dzieci potrzebują jasnych i uczciwych zasad, rozsądnych granic, chcą wsparcia dorosłych, nie rodzica - kumpla. To przekonanie rozwija i przybliża rodzicom Michael Winterhoff w swojej książce Twoje dziecko nie musi być tyranem.

Nietrudno zauważyć, że wiele współczesnych filmów, prymitywnych seriali komediowych, prezentuje tzw. antypedagogikę – dorosły jawi się w nich jako osoba ograniczona i niemądra, bezkarnie manipulowana przez dzieci. Rozmawiajmy na ten temat z naszymi pociechami, aby nie interpretowały takich zachowań jako akceptowaną normę.

Kolejny ważny problem podejmuje Sean Covey w książce pt. 7 nawyków skutecznego nastolatka.

Pisze on wprost, że najpierw my kształtujemy nasze nawyki, potem one kształtują nas. I wielu dorosłych nie zdaje sobie sprawy, jaki mają wpływ na jakość naszego życia. Trudno zatem wymagać takiej świadomości od dzieci czy młodzieży. Autor podpowiada nastolatkom, jakie nawyki są korzystne zarówno z punktu widzenia „tu i teraz”, jak i „kiedyś w przyszłości”. Forma przekazu jest atrakcyjna, m.in. dzięki obrazowaniu prawd życiowych ciekawymi przykładami oraz ze względu na inteligentny dowcip piszącego.

Warto podkreślić, że autor szczególną uwagę zwraca na konieczność regenerowania sił, odpoczynku – co w obecnych czasach jest lekceważone, a sztuka prawdziwego odpoczywania jest znana nielicznym.

Kolejną sprawą, o której przypomina Sean Covey, jest szukanie złotego środka rozwoju osobistego. Autor powołuje się na Arystotelesa, wielkiego greckiego filozofa, który zalecał utrzymywanie równowagi pomiędzy wszystkimi wymiarami życia. Wszechstron-

Oblicza edukacji

Maria Przytuła-Blonkowska Gimnazjum nr 1 w Wąbrzeźnie

ny rozwój obejmuje zarówno wymiar fizyczny (ciało), umysłowy, emocjonalny (serce) oraz duchowy.

Wszystkie te płaszczyzny wpływają na siebie wzajemnie i wspólnie budują jakość naszego życia.

Po Bronson i Ashley Merryman, autorzy prowokacyjnej książki Rewolucja w wychowaniu, zwracają z kolei uwagę na zróżnicowaną wartość pochwał. Zauważają, że lepsze rezultaty dają pochwały akcentujące wkład pracy, wysiłek i zaangażowanie dziecka, niż te podkreślające jego inteligencję i wrodzone talenty.

Autorzy argumentują: „Podkreślając wysiłek, dajemy dziecku zmienną, którą może kontrolować. Zaczyna wierzyć, że może kontrolować własny sukces. Kładąc nacisk na wrodzoną inteligencję, odbieramy dziecku kontrolę, a to nie pomaga w radzeniu sobie z niepowodzeniami”.

Ciekawe spostrzeżenia dotyczące dyscypliny, nagradzania i karania przekazuje Thomas Gordon w książce Wychowanie w samodyscyplinie. Autor jest zwolennikiem rozwijania samodyscypliny u dzieci, czyli kontroli wewnętrznej i przeciwstawia ją kontroli zewnętrznej (dyscyplinie), którą dorośli wobec nich stosują.

Natomiast Nathaniel Branden, autor książki 6 filarów poczucia własnej wartości, zauważa częsty brak zrozumienia, czym jest poczucie własnej wartości. Autor wskazuje, że termin ten stał się modny, przez co jest nadużywany, a jego znaczenie zniekształcane. Wskazuje sześć zasad budujących samoocenę: praktyka świadomego życia, samoakceptacja, odpowiedzialność za siebie, asertywność, życie celowe i praktyka integralności osobistej, czyli spójność deklarowanych przez nas wartości z naszym postępowaniem, uczciwość wobec samego siebie, prawość.

Ross Campbell w książce Sztuka akceptacji – czyli jak po prostu kochać swego nastolatka porusza m.in. temat tzw. biernej agresji, czyli zachowań pasywno-agresywnych, mających toksyczny wpływ zarówno na osobę zmagającą się z tym problemem, jak i jej środowisko. Autor uważa, że to powszechne zjawisko, ponieważ większość ludzi odczytuje gniew jako coś złego, 27

Kujawsko-Pomorski Przegląd Oświatowy UczMy

nr 2/2013

Oblicza edukacji

coś co trzeba z dziecka wykorzenić. W konsekwencji zamiast przy wsparciu rodziców uczyć się wyrażać te trudne emocje, rozładowywać napięcie, dziecko tłumi gniew, który jednak nie znika, ale zostaje zepchnięty do podświadomości i szuka okazji, aby uzewnętrznić się właśnie w pasywno-agresywnym zachowaniu, np. w złośliwości, ciągłym oporze i arogancji. Takie zachowanie dobrze obrazuje znane powiedzenie: „Na złość babci odmrożę sobie uszy”.

Jako rodzic i nauczyciel polonista jestem przekonana, że nie sposób przecenić roli książek w rozwoju i wychowaniu dzieci. Prezes Fundacji „ABC XXI – Cała Polska czyta dzieciom” Irena Koźmińska i Elżbieta Olszewska w książkach Z dzieckiem w świat wartości i Wychowanie przez czytanie przekonują rodziców, że „dzieci rodzą się takie same, z takimi samymi potrzebami emocjonalnymi jak kiedyś. Dorastają jednak w zupełnie innym świecie niż ich dziadkowie, a nawet rodzice. Otrzymują coraz mniej tego, co jest im niezbędne do zdrowego rozwoju: czasu i miłości rodziców, stymulacji intelektualnej, kontaktów z wysoką kulturą i pozytywnych wzorców zachowań, a coraz więcej: samotności, skierowanej przeciwko nim przemocy, przykładów agresji i prostactwa, antywzorców. Ich potrzeby emocjonalne – psychiczne, umysłowe i moralne – są zaniedbywane. Dzieci poddawane są wszechobecnej demoralizacji.” Autorki przekonują, że „zwykłe” czytanie dziecku ma niezwykłą moc i zachęcają, żeby zagościło we wszystkich domach.

Niestety, nie wszyscy rodzice są świadomi, że tzw. funkcjonalny analfabetyzm stanowi realne zagrożenie dla ich dziecka, jeśli nawyk czytania będzie mu obcy.

My, rodzice i nauczyciele często doświadczamy, że młodzi nie chcą słuchać naszych, choćby najlepszych rad, dlatego warto skorzystać z pomocy dobrze dobranej literatury, mogącej wspierać niełatwy proces dorastania. Czytanie dziecku oraz lektura tych samych książek, które czytają wychowankowie daje wspólną płaszczyznę do rozmów, dzielenia się przemyśleniami, emocjami, a tym samym wzmacnia więzy. Na tym przekonaniu opiera się program „Wychowanie przez czytanie”. Jest to ciekawe rozwiązanie dla wszystkich, którym zależy na wszechstronnym rozwoju dzieci i młodzieży.

Detoksykacja dzieciństwa jest w rękach rodziców – przekonuje Sue Palmer, autorka książek Toksyczne dzieciństwo i Detoksykacja dzieciństwa radząc, jak „oczyścić” dorastanie z otaczających je toksyn i uzależnień. Autorka poproszona o wybranie jednego działania najważniejszego w detoksykacji dzieciństwa, bez wahania odpowiedziała, że usunęłaby z pokojów dzieci i młodzieży telewizory oraz komputery. Plaga naszych czasów, jaką jest samotne, wielogodzinne przesiadywanie dzieci przed tymi ekranami, zdaniem autorki przyniesie tragiczne skutki dla ich rozwoju.

W pierwszej wymienionej książce wskazuje cechy współczesnego dzieciństwa, natomiast w drugiej podaje konkretne rozwiązania, które mogą uzdrowić dzieciństwo. Wskazuje, że zmiany powinny dotyczyć żywienia dzieci, ponieważ nadmiar cukru, tłuszczy przetworzonych, konserwantów, sztucznych aromatów i barwników przyczynia się m.in. do zmiany chemii mózgu, a tym samym do zaburzeń zachowania.

Zaleca natomiast dobrą dietę wzbogaconą o kwasy omega (np. popularny tran). Zwraca także uwagę, że dzieci powinny mieć zapewnioną odpowiednią ilość ruchu, zabawę na świeżym powietrzu. Kolejnym zadaniem jest zapewnienie dzieciom wystarczającej ilości zdrowego snu (obecność w dziecięcym pokoju komputera i TV stanowi pokusę przesiadywania do późnych godzin bez wiedzy rodzica, zwiększa impulsywność, pobudliwość).

Autorka podkreśla, że niezwykle ważne jest rozwijanie umiejętności komunikacyjnych i społecznych dzieci. Niestety, coraz częściej różnorodne komunikatory internetowe, czaty oraz SMS-y zastępują młodym prawdziwą rozmowę. I stają się oni po prostu samotni. Jeśli dodać do tego brak wystarczającego zainteresowania ze strony dorosłych i chaos codziennego życia, to realnie zwiększa się zagrożenie nastolatka depresją, zachowaniami autodestrukcyjnymi. Sue Palmer zachęca także, aby nauczyć dzieci krytycznego spojrzenia na przekazy reklam, wszechobecny konsumpcjonizm, aby umiały się obronić przed nachalnością tych zjawisk.

Szczególnie do rodziców i opiekunów chłopców skierowana jest książka Steva Biddulpha pod przejrzystym tytułem Wychowanie chłopców, zwracająca uwagę na różne aspekty rozwoju, dorastania – dzięki temu pozycja ta z pewnością pomoże zrozumieć chłopięcą naturę, kształtować męskość w pozytywny sposób, wspierać przemianę chłopca w wartościowego mężczyznę.

Do powyższej garści refleksji na temat wychowania dodam, że na co dzień warto pamiętać o optymizmie, który ma ogromny wpływ na jakość naszego życia. A optymizmu można się nauczyć, jak przekonuje nas Martin Seligman w swojej książce pod tym samym tytułem.

Na zakończenie zachęcam do szczerej refleksji na temat sytuacji dzieci we współczesnym świecie, na temat ich kondycji w naszych domach. My, dorośli musimy każdego dnia pamiętać, że młodzi uczą się przez przykład, a kluczem otwierającym drzwi do wzajemnego zrozumienia i porozumienia jest szacunek.

Mówimy, że dzieci są najważniejsze, jednak co innego pokazuje prosty rachunek ilości, a przede wszystkim jakości, czasu i uwagi, jaką im poświęcamy. Zbyt często to, co najważniejsze odkładamy na jutro.

28 Kujawsko-Pomorski Przegląd Oświatowy UczMy

nr 2/2013

Harcerze - odkrywcy.

Warsztaty z Centrum Nowoczesności Harcerze i studenci uczestniczący w zlocie „Wicek 2013” w dniach 8 - 10 sierpnia 2013 roku brali udział w czterech rodzajach warsztatów zorganizowanych przez Centrum Nowoczesności Młyn Wiedzy. W warsztatach uczestniczyło łącznie 270 osób, po 90 w ciągu jednego dnia. Harcerze, w ramach ścieżki technologicznej, mogli samodzielnie wykonywać doświadczenia z biologii, chemii i fizyki, stając się przez to prawdziwymi odkrywcami.

W kolejnej odsłonie warsztatów uczestnicy mieli okazję zbudować swój mechaniczny teatr z różnorodnych artykułów dekoracyjnych, poznając jednocześnie sposoby zastosowania przekładni.

Koncepcję przeprowadzonych zajęć stworzyli pracownicy działu naukowo-dydaktycznego Centrum Nowoczesności Młyn Wiedzy.

DNA na talerzu Podczas pierwszych warsztatów, smacznie nazwanych „DNA na talerzu”, uczestnicy pod czujnym okiem animatorów wyizolowali DNA z owocu kiwi.

Doświadczenie to nie jest trudne, jednak zajmuje sporo czasu. Przy grupie 30 osób jego wykonanie, od obrania owocu do nawinięcie niteczek DNA na wykałaczkę, zajmuje około 60 minut.

Przebieg warsztatów prezentuje się następująco: • uczestnicy obierają owoc kiwi, może to być również cebula lub truskawki • przygotowują bufor ekstrakcyjny składający się z wody, detergentu oraz soli • do buforu ekstrakcyjnego wrzucają owoce i czekają trzy minuty, co jakiś czas mieszając • dalej zlewkę z owocową pulpą umieszczają w wodzie z lodem na kolejne trzy minuty • przygotowaną mieszaninę przelewają przez filtr do kawy, a do otrzymanego przesączu dodają szczyptę saletry potasowej • przy pomocy pipetki Pasteura przenoszą przesącz do probówek i dodają schłodzonego wcześniej 98% alkoholu etylowego

Oblicza edukacji

Katarzyna Przegiętka, Elżbieta Ragan, Agnieszka Woźniak, Paweł Zieliński Centrum Nowoczesności Młyn Wiedzy w Toruniu

kiedy DNA wytrąci się w postaci cienkich niteczek, nawijają je na patyczek.

•

Zlewkę z owocową pulpą trzeba umieścić w wodzie z lodem na trzy minuty.

Harcerze otrzymali również instrukcję, przy pomocy której będą mogli wyizolować własne DNA ze śliny. W doświadczeniu tym kluczowym elementem będzie przeniesienie materiału badawczego do mieszaniny ekstrakcyjnej (detergent, woda, sól).

Kolorowy zawrót głowy Kolejną chemiczną przygodą, w którą zabraliśmy harcerzy, były warsztaty „Kolorowy zawrót głowy”.

Podczas ich trwania uczestnicy poznawali niezwykle barwny świat chemii. W doświadczeniu pierwszym przy pomocy acetonu izolowali grupę związków chlorofili z zielonych części roślin. Następnie używając bardzo uproszczonej postaci chromatografii cienkowarstwowej na paskach bibuły, wykorzystując ponownie aceton (jako eluen), rozdzielali je, uzyskując tym samym żółte, brązowe, pomarańczowe zabarwienie papierka.

Uczestnicy mogli również przekonać się, jak wygląda zjawisko luminescencji, a konkretnie fluorescencji, podświetlając latarką UV uzyskaną wcześniej mieszaninę. Chlorofile w świetle UV mają przepiękny rubinowo-czerwony kolor, kiedy w normalnym świetle ich ekstrakt ma ciemnozieloną barwę.

29

Kujawsko-Pomorski Przegląd Oświatowy UczMy

nr 2/2013

Oblicza edukacji

Postępując analogicznie, harcerze mogli dokonać rozdziału barw składowych zwykłych pisaków.

W drugim doświadczeniu przy zachowaniu szczególnych środków ostrożności uczestnicy odszyfrowywali tajemnicze informacje. Do tego doświadczenia użyto 1% roztworu heksacyjanożelazianu (II) potasu jako niewidocznej bazy atramentu sympatycznego, wykonując rysunek pędzelkiem. Rysunki zostały wysuszone przez prowadzących, a następnie spryskano prace z niewielkiej odległości 1% roztworem chlorku żelaza (III) oraz 1% roztworem siarczanu (VI) miedzi. Uzyskane w ten sposób związki dały piękne obrazki o czerwonej i niebieskiej barwie.

było wykonanie własnego projektu, a ponieważ warsztaty odbywały się pod hasłem „Mechaniczny teatr”, mechanizm miał być artystycznie ozdobiony.

Utworzone maszynki – teatrzyki prezentowały się znakomicie, a uczestnicy poświęcili wiele czasu, serca i zaangażowania, aby działały perfekcyjnie. Tym sposobem w trakcie czterogodzinnych zajęć młodzi odkrywcy poznali zasady działania maszyn prostych.

„Tinkering”, czyli majsterkowanie. Warsztaty „Mechaniczny teatr”.

Czym jest Centrum Nowoczesności Młyn Wiedzy? „Kolorowy zawrót głowy” - uczestnicy poznawali niezwykle barwny świat chemii.

Elektryzująca fizyka Warsztaty „Elektryzująca fizyka” dały wiedzę o podstawach elektrostatyki (na przykład: dlaczego balon się elektryzuje i jakie rodzaje ładunków elektrycznych wyróżniamy). Podczas części praktycznej trzeba było zbudować własny elektroskop. Urządzenie do wykrywania ładunku elektrycznego składało się z plastikowej butelki z nakrętką, spinacza oraz dwóch listków folii aluminiowej. Zadaniem uczestników było znalezienie odpowiedzi na pytanie, jak elektryzuje się szkło. Poradzili sobie znakomicie, wykorzystując zdobytą wcześniej wiedzę. Na zakończenie zaprezentowano występowanie zjawisk elektrostatycznych w przyrodzie. Harcerzy szczególnie interesowało powstawanie piorunów i zabawa z kulami plazmowymi.

Centrum Nowoczesności Młyn Wiedzy przygotowało także pionierskie warsztaty, których ideę zaczerpnięto z najstarszego centrum nauki na świecie Exploratorium w San Francisco. Zgodnie z myślą „tinkeringu”, która z języka angielskiego oznacza majsterkowanie, uczestnicy mieli do wykonania trzy zadania. Po pierwsze, musieli zgadnąć, jakie mechanizmy znajdują się w środku czterech, przedstawionych im, zaklejonych maszynek. Po drugie, kiedy przekonali się, co maszynki zawierają, projektowali własne mechanizmy. Trzecim, głównym zadaniem

Centrum Nowoczesności Młyn Wiedzy to pierwsze centrum nauki w regionie kujawsko-pomorskim.

Centrum zostanie otwarte w listopadzie 2013 roku.

Siedziba instytucji to dawne młyny Richtera, budynki zbudowane na przełomie XIX i XX. Teraz całkowicie odrestaurowane będą służyły nauce i zabawie. Na przestrzeni 5 tys. m2, na sześciu kondygnacjach znajdzie się przestrzeń wystawiennicza, pracownie naukowe, sale ekspozycyjne dla dzieci, salka szkoleniowa i biura. Obecnie trwają prace nad wyposażaniem obiektu. Głównym rekwizytem i wizytówką instytucji jest Wahadło Foucaulta, najdłuższe zamontowane na stałe w Polsce, umożliwia obserwację zjawiska obrotu Ziemi wokół własnej osi. Sercem toruńskiego eksponatu jest 35-kilogramowa, chromowana kula wypełniona piaskiem, zawieszona na 33-metrowej linie, biegnącej od dachu po parter placówki przez wszystkie kondygnacje. Dzięki temu wahadło jest widoczne z każdego piętra. W Centrum oglądać będzie można dwie stałe wystawy: „O Obrotach” – poświęconą idei koła i ruchu obrotowego, także odnoszącą się do dzieła Mikołaja Kopernika „O obrotach sfer niebieskich” oraz „Rzeka” – nawiązującą do przepływającej przez Toruń Wisły, obejmującą model rzeki od źródeł po ujście. Zwiedzający będą mieli też do dyspozycji wystawy czasowe. Celem Centrum Nowoczesności jest przekazywanie wiedzy w sposób interaktywny - osobiście przeprowadzać eksperymenty i stać się na chwilę prawdziwym naukowcem to najlepsza i najciekawsza forma nauki.

30 Kujawsko-Pomorski Przegląd Oświatowy UczMy

nr 2/2013

W harcerstwie zakochaj się jeszcze raz…

Od kiedy pamiętam, harcerstwo było obecne w moim życiu. Na początku z fascynacją obserwowałem tę formę z perspektywy dziecka, którego najbliżsi pełnili w ZHP określone funkcje. Potem przez pewien czas harcerski świat jakby zapadł w sen.

Wyraźnie nastał dłuższy moment ciszy, niewiele się działo – przynajmniej nie angażowali się w nie tak mocno jak dawniej moi bliscy i znajomi. Ale to już przeszłość. Od jakiegoś czasu jesteśmy świadkami prężnego i mocnego rozkwitu idei ZHP. Do organizacji zgłasza się coraz więcej młodych ludzi. Można powiedzieć, parafrazując tekst popularnej harcerskiej pieśni promującej ten ruch, w harcerstwie zakochaliśmy się jeszcze raz…

fot. archiwum hufca Członkowie Hufca Włocławskiego ZHP

Dlaczego właśnie teraz na nowo odżywają te idee, skąd fenomen popularności ZHP wśród młodzieży? Myślę, że najistotniejszą rolę odgrywają ludzie, którzy tworzą tę komórkę społeczną, którą można postrzegać wręcz jako bliską sobie rodzinę.

Uważam, iż wszyscy tworzący Hufiec Włocławski przyciągają kolejnych harcerzy swoją osobowością i autentycznym zaangażowaniem. Pokazują oni, jak świetnie można się razem bawić, ale też jak wspaniałe, prawdziwie wielkie rzeczy można wspólnie tworzyć. Uważam, iż jesteśmy spadkobiercami pokolenia „Rudego”, „Zośki” i „Alka”.

Przyszło nam na szczęście żyć w zdecydowanie innych czasach. Jednak podobnie jak oni stawiamy na takie wartości, jak: lojalność, braterstwo, umiłowanie ojczyzny.

Aby jakaś idea przypadła do gustu współczesnym nastolatkom, musi być żywa, atrakcyjna, bezinteresowna. Młodzi szybko wyczuwają bowiem fałsz. Zadaniem harcerskiej formacji jest przede wszystkim wychowanie młodzieży i pomoc w rozwoju jej pasji oraz umiejętności tak, by stały się one użyteczne w przyszłym, dorosłym życiu.

W maju tego roku grupa harcerzy z naszego miasta udała się na międzynarodowy zlot skautów z całego świata do Holandii, co pozwoliło poznać inną kulturę, inne sposoby pracy i dało okazję praktycznego posługiwania się językami obcymi.

Z radością mogę poinformować, iż nasi reprezentanci zwyciężyli na trasie 55. Rajdu Świętokrzyskiego - jednej z największych i najważniejszych tego typu imprez organizowanych w Polsce.

Udanych działań jest więcej: przeprowadzono kurs przewodnikowski, w którym udział wzięło 17 osób z czterech różnych hufców (w tym z Bydgoszczy i Inowrocławia). Podczas wakacji zorganizowaliśmy aż dwa obozy, gdzie kadrą były osoby, które jeszcze nie tak dawno stawiały pierwsze kroki w swoich drużynach, a teraz są w pełni wykształconymi wychowawcami młodych ludzi.

Działamy wszędzie, nie tylko we Włocławku.

W czasie wakacji nasz hufiec był odpowiedzialny za Pomarańczowe Gniazdo podczas „Wicka 2013”, czyli za jeden z podobozów wielkiego, międzynarodowego zlotu harcerzy i skautów ze świata, który odbył się w Toruniu. Zjechali nań przedstawiciele ZHP i ZHR z całej Polski, oraz z takich krajów, jak: Argentyna, Białoruś, Litwa, Czechy czy Stany Zjednoczone. O prestiżu tej harcerskiej imprezy świadczy na pewno gość specjalny - Bronisław Komorowski Prezydent RP, który odwiedził wspomniane Pomarańczowe Gniazdo. Spotkał się on z uczestnikami zlo-

Oblicza edukacji

Michał Bielicki Zespół ds. Promocji Hufca Włocławskiego ZHP 147 Włocławska Drużyna Wędrownicza Scatter

31 Kujawsko-Pomorski Przegląd Oświatowy UczMy

nr 2/2013

Oblicza edukacji

tu, porozmawiał z przedstawicielami kadry naszego hufca, a co ciekawe - śpiewał z wszystkimi druhnami i druhami przy ognisku. Dla mnie to dowód, że znaczenie ZHP dostrzegają nawet najwyższe władze państwowe.

Prezydent Bronisław Komorowski z małżonką z wizytą w Pomarańczowym Gnieździe - zlot „Wicek 2013”

Czy młodzież ma się na kim wzorować? Czy patrząc na starszych od siebie wiekiem i stażem harcerzy z Włocławka, może obrać sobie czyjąś życiową drogę jako wzór do naśladowania? Jak najbardziej! Osoby stanowiące trzon naszego hufca mogą być autorytetami dla młodych ludzi. W czerwcu tego roku odbyła się uroczysta zbiórka Hufca ZHP Włocławek, podczas której druhowie: hm. Eugeniusz Rożek, hm. Paweł Bielicki (we wrześniu wyróżniony Srebrną Odznaką Kadry Kształcącej) i hm. Piotr Bielicki zostali odznaczeni Srebrnymi Krzyżami za zasługi dla ZHP. Jest to bardzo ważne i prestiżowe wyróżnienie w harcerskich kręgach. Świetnie podsumowuje fakt, że ci trzej druhowie wypracowali sobie uznanie we Włocławku.

Na przestrzeni kilkudziesięciu lat wychowali niezliczoną liczbę młodych ludzi, budując, rozbudo-

wując i utrzymując hufiec w jak najsprawniej działającej postaci.

O atrakcyjności skautingu decyduje wiele rzeczy. Są wśród nich z pewnością imprezy organizowane przez harcerzy, w których można wziąć udział i zapamiętać je do końca życia jako pozytywny i pouczający czas. Są sytuacje prestiżowe i unikatowe, jak choćby spotkanie z prezydentem, których nie doświadczy się, siedząc w domu przy komputerze albo oglądając telewizję. Są też ludzie, którzy po prostu inspirują swoim podejściem do świata, osobowością. Nad harcerstwem rozciąga się aura niezwykłości. A młodzi ludzie mają możliwość spędzenia wolnego czasu w niezwykle atrakcyjny sposób. Na wstąpienie w szeregi ZHP zdecydowała się także najbardziej rozpoznawalna w ostatnim czasie włocławska nastolatka, Natalia Idzikiewicz, którą znamy z serialu TVP2 pt. „Ja to mam szczęście”.

Sądzę, że najistotniejszą przyczyną wstępowania w szeregi harcerstwa, która sprawia, że Hufiec ZHP Włocławek przeżywa drugą młodość, są przede wszystkim ludzie tworzący tę naszą wielką rodzinę. Najzwyczajniej w świecie ludzie przyciągają ludzi. Nawet jeśli różnią się czasem zdaniem czy poglądami, cel pozostaje ten sam – dobre wychowywanie kolejnych pokoleń. Współpraca i braterstwo to wartości, które od zawsze były fundamentem Związku Harcerstwa Polskiego. A niestety w dzisiejszym świecie wartości te zaczynają być deficytowe…

fot. archiwum hufca hm. Eugeniusz Rożek, hm. Paweł Bielicki i hm. Piotr Bielicki odznaczeni Srebrnymi Krzyżami za zasługi dla ZHP

Plakat promocyjny ZHP

32 Kujawsko-Pomorski Przegląd Oświatowy UczMy

nr 2/2013

Odkrywanie świata wartości – Regionalna Olimpiada Wiedzy o Wielkich Polakach We współczesnym świecie wiele mówi się konieczności powrotu do świata wartości. Młodzi ludzie potrzebują, jak nigdy dotąd, autentycznych wzorów postaw, dowodów na funkcjonowanie w ich najbliższym otoczeniu ludzi, którzy byli i są nosicielami tychże wartości. Dlatego tak cenną okazała się inicjatywa michality, ks. dra Pawła Nowogórskiego, dyrektora Centrum Edukacji Młodzieży im. ks. Jerzego Popiełuszki w Górsku przeniesienia na teren naszego województwa Regionalnej Olimpiady Wiedzy o Wielkich Polakach. Podobny konkurs z powodzeniem udał się na Podkarpaciu, gdzie wcześniej pracował ks. Nowogórski. W tym roku odbywa się tam już jego trzynasta edycja.

Powróćmy do edycji z zeszłego roku, która była jednocześnie pierwszą na naszym terenie. Pomysł od razu bardzo spodobał się patronom honorowym, zarówno władzom kościelnym - księżom biskupom, na których terenie odbywać miał się konkurs oraz ojcu Generałowi Zgromadzenia Świętego Michała Archanioła, a także władzom świeckim: Ewie Mes Wojewodzie Kujawsko-Pomorskiemu, Piotrowi Całbeckiemu Marszałkowi Województwa Kujawsko-Pomorskiego, a także Annie Łukaszewskiej Kuratorowi Oświaty w Bydgoszczy.

Do organizacji przedsięwzięcia zostały zaproszone: Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego, Kuratorium Oświaty w Bydgoszczy, Kujawsko-Pomorskie Centrum Edukacji Nauczycieli w Bydgoszczy, Toruniu i Włocławku oraz Toruński Ośrodek Doradztwa Metodycznego i Doskonalenia Nauczycieli w Toruniu.

Spotkania organizacyjne i wstępne przedstawienie postaci wielkiego Polaka, który miał być bohaterem pierwszej edycji w województwie kujawsko-pomorskim, wywołały u współorganizatorów powszechny entuzjazm. Wszyscy byli jednomyślni, że tą postacią powinien być Mikołaj Kopernik. Kon-

Oblicza edukacji

Aneta Gabryelczyk KPCEN we Włocławku

kurs miał być w założeniu wojewódzki, dlatego powołano aż 6 komisji rejonowych. A potem przyszła praca związana z dotarciem do gimnazjów z najdalszych krańców naszego województwa. W obszarze działania Kujawsko-Pomorskiego Centrum Edukacji Nauczycieli we Włocławku, znalazły się dwie komisje obejmujące Włocławek, a także powiaty: lipnowski i radziejowski oraz brodnicki, rypiński, golubsko-dobrzyński. Cieszy nas fakt, że młodzież z tego terenu tak licznie wzięła udział w konkursie i ostatecznie znalazła się w ścisłym gronie laureatów i finalistów.

Przez cały czas przygotowań i trwania konkursu jego pomysłodawca ks. Paweł Nowogórski podkreślał konieczność docenienia pracy młodzieży, ale także opiekunów, rodziców i wszystkich, którzy dla tej inicjatywy tworzą jak najlepszy klimat. Dlatego wszyscy zaangażowani w organizację i biorący udział w olimpiadzie zarówno na etapie szkolnym, jak i późniejszych – rejonowym i wojewódzkim zostali nagrodzeni okolicznościowymi dyplomami.

Ogromną wartością była możliwość intelektualnej przygody, jaką z pewnością stało się poznawanie biografii Mikołaja Kopernika.

Cieszy nas fakt tak licznego udziału gimnazjalistów w Wojewódzkim Konkursie Interdyscyplinarnym Mikołaj Kopernik i jego epoka. Dlatego zgodnie z sugestiami organizatora wraz z Małgorzatą Kowalczyk-Przybytek jako przewodniczące komisji rejonowych nr 3 i nr 5 dołożyłyśmy wszelkich starań, by podsumowanie etapu rejonowego stało się dla jego uczestników niezwykłym wydarzeniem. Odbyło się ono 8 lutego 2013 roku w Przedstawicielstwie Urzędu Marszałkowskiego we Włocławku. Laureaci pierwszych miejsc otrzymali profesjonalne rowery, natomiast za drugie miejsce uczniów nagrodzono albumami. Uroczystość miała wyjątkowy charakter, obecni byli nagrodzeni laureaci, rodzice uczniów, ich 33

Kujawsko-Pomorski Przegląd Oświatowy UczMy

nr 2/2013

Oblicza edukacji

opiekunowie, dyrektorzy szkół, a także członkowie i przewodniczący komisji rejonowych.

W imieniu Przedstawicielstwa Urzędu Marszałkowskiego zebranych powitała Dorota Dzięgelewska. Następnie głos zabrał Wojciech Ziółkowski dyrektor KPCEN we Włocławku. O istocie konkursu opowiedział jego pomysłodawca ks. dr Paweł Nowogórski CSMA, który z ochotą przybył tego dnia do Włocławka. W słowach skierowanych do laureatów podkreślił, iż nie miejsce zajęte w olimpiadzie, ale sam fakt udziału w niej czyni już młodych ludzi zwycięzcami. W konkursie bowiem nie musieli, a chcieli wziąć udział. Fakt ten jest najlepszą rekomendacją dla przyszłych uczestników, udział w Wojewódzkim Konkursie Interdyscyplinarnym to niezwykła przygoda intelektualna, ale także sposób na kształtowanie postaw obywatelskich młodego pokolenia Polaków.

To był niezwykły konkurs, mocno zaangażowali się w niego uczniowie, ale także ich opiekunowie i rodzice młodych odkrywców wiedzy. W etapie szkolnym konkursu uczestniczyło łącznie 715 uczniów z 45 gimnazjów. Do etapu rejonowego zakwalifikowało się 142 uczniów, spośród których do finału awansowało 16 osób.

Zwycięzcami Wojewódzkiego Konkursu Interdyscyplinarnego z serii Regionalnych Olimpiad Wiedzy o Wielkich Polakach – Mikołaj Kopernik i jego epoka zostali: • Paweł Boike z Gimnazjum Towarzystwa Salezjańskiego w Toruniu • Jan Jakub Janiszewski z Gimnazjum Akademickiego UMK w Toruniu.

Drugie miejsce zajął Krzysztof Tołpa również z Gimnazjum Towarzystwa Salezjańskiego w Toruniu.

Laureatami zostali: • Paweł Jacek Błeszyński z Gimnazjum nr 3 w Toruniu • Jakub Gradowski z Gimnazjum w Lubiczu • Mateusz Marek Jeziński z Gimnazjum Akademickiego UMK w Toruniu • Herdzin Krzysztof z Gimnazjum Towarzystwa Salezjańskiego w Toruniu • Julia Lewandowska z Publicznego Gimnazjum nr 1 w Radziejowie • Paulina Piotrowska z Gimnazjum im. Mikołaja Kopernika w Jabłonowie Pomorskim • Wojciech Sikorski z Gimnazjum Akademickiego UMK w Toruniu • Klaudia Walasik z Publicznego Gimnazjum nr 1 w Radziejowie.

Tytuł finalisty otrzymali natomiast: • Mateusz Kostrzewski - Gimnazjum nr 1 w Szubinie • Rafał Jaskulski - Gimnazjum im. Mikołaja Kopernika w Jabłonowie Pomorskim

• Sebastian Szymański - Gimnazjum nr 1 w Kruszwicy • Maria Krystek - Zespół Szkół w Górsku • Julian Różewicz - Gimnazjum 4 z Oddziałami

Dwujęzycznymi w Inowrocławiu.

Dla zwycięzców organizatorzy przygotowali cenne nagrody. Trzech najlepszych gimnazjalistów wzięło udział w dziewięciodniowej pielgrzymce do Rzymu, Monte Sant’Angelo i innych miast włoskich.

Pozostali uczestnicy finału, w zależności od zajętych miejsc, otrzymali rowery, albumy, książki i inne cenne pamiątki.

fot. Witold Broda

Gala laureatów Wojewódzkiego Konkursu Interdyscyplinarnego Mikołaj Kopernik i jego epoka

Uroczyste wręczenie nagród laureatom konkursu odbyło się w toruńskim Centrum Sztuki Współczesnej Znaki Czasu. Swoją obecnością zaszczycił uczestników gali Piotr Całbecki Marszałek Województwa Kujawsko-Pomorskiego. Gościem specjalnym gali był Ludwik Dorn Marszałek Sejmu.

Obecni na uroczystości byli także: Przełożony Generalny Zgromadzenia Świętego Michała Archanioła, Andrzej Siemianowski Kujawsko-Pomorski Wicekurator Oświaty, Sylwia Sobczak Wicedyrektor Departamentu Oświaty i Sportu Urzędu Marszałkowskiego w Toruniu, profesorowie toruńskich uczelni, duchowni, dyrektorzy szkół laureatów, ich opiekunowie i rodzice.

W roku szkolnym 2013/2014 bohaterami konkursu zostaną dwaj Wielcy Polacy, jakże bliscy sercu każdego z nas – błogosławiony Jan Paweł II (15 lat od wizyty w naszym województwie) oraz ks. Jerzy Popiełuszko (30 rocznica uprowadzenia na terenie naszego województwa). Tytuł konkursu brzmi: Życie i działalność Jana Pawła II i księdza Jerzego Popiełuszki na tle historii Kościoła w Polsce w latach 1920-2011. „Pa­mięć o przeszłości oz­nacza zaan­gażowa­nie w przyszłość” – to stwierdzenie naszego papieża Jana Pawła II doskonale oddaje, czym jest dla uczniów i ich opiekunów, ale także nas – organizatorów udział w Regionalnej Olimpiadzie Wiedzy o Wielkich Polakach.

Mamy wspaniałą młodzież, która odpowiednio pokierowana, chce odkrywać świat wiedzy i wartości. To bardzo cieszy. Z radością czekamy na kolejną edycję tego mądrego, kształtującego postawy konkursu.

34 Kujawsko-Pomorski Przegląd Oświatowy UczMy

nr 2/2013

Gala Kujawsko-Pomorskiego Festiwalu Gimnazjalnych Projektów Edukacyjnych W roku szkolnym 2012/2013 odbyła się III edycja Kujawsko-Pomorskiego Festiwalu Gimnazjalnych Projektów Edukacyjnych. Konkurs realizowany jest przez Samorząd Województwa w ramach programu edukacji regionalnej i służy popularyzacji wiedzy o Kujawsko-Pomorskiem.

Uczestniczyli w nim uczniowie gimnazjów z województwa kujawsko-pomorskiego zainteresowani spuścizną regionu, tradycjami małej ojczyzny, historią najbliższego otoczenia. Celem konkursu jest promowanie dobrych praktyk w zakresie kształtowania tożsamości regionalnej. Uczniowie pracują metodą projektu, pogłębiając wiedzę oraz rozwijając umiejętności z różnych dziedzin. Samodzielna praca skoncentrowana jest na realizacji konkretnego zadania.

Tematyka projektów zgłoszonych na festiwal nawiązywała do etnografii, przyrody, krajoznawstwa, historii, kultury.

Z pasją i olbrzymim zaangażowaniem zaprezentowano zrealizowane pomysły. Nadesłane prace charakteryzowały się bardzo wysokim poziomem merytorycznym i oryginalną, atrakcyjną formą.

Laureatów festiwalu wyłonili członkowie Kapituły Kujawsko-Pomorskiego Festiwalu Gimnazjalnych Projektów Edukacyjnych w składzie: • Czesław Ficner – Przewodniczący Kapituły, dyrektor Departamentu Edukacji i Sportu Urzędu Marszałkowskiego Województwa Kujawsko-Pomorskiego • Anna Hołub, Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego • Ewa Ignaszak, Kuratorium Oświaty w Bydgoszczy, Delegatura w Toruniu • Irena Zielińska, Kuratorium Oświaty w Bydgoszczy, Delegatura w Toruniu • Violetta Panfil-Smolińska, Kujawsko-Pomorskie Centrum Edukacji Nauczycieli w Bydgoszczy • Iwona Rostankowska, Kujawsko-Pomorskie

Oblicza edukacji

Iwona Rostankowska KPCEN w Bydgoszczy

Centrum Edukacji Nauczycieli w Bydgoszczy • Maria Aleksandra Gancarz, Kujawsko-Pomorskie Centrum Edukacji Nauczycieli w Toruniu • Zofia Spalińska, Kujawsko-Pomorskie Centrum Edukacji Nauczycieli w Toruniu • Aneta Gabryelczyk, Kujawsko-Pomorskie Centrum Edukacji Nauczycieli we Włocławku • Małgorzata Kowalczyk-Przybytek, Kujawsko-Pomorskie Centrum Edukacji Nauczycieli we Włocławku • Maria Jadczak, Centrum Kształcenia Ustawicznego - Toruński Ośrodek Doradztwa Metodycznego i Doskonalenia Nauczycieli • Elżbieta Tomaszewska, Centrum Kształcenia Ustawicznego - Toruński Ośrodek Doradztwa Metodycznego i Doskonalenia Nauczycieli.

Uroczyste wręczenie nagród laureatom III edycji Kujawsko-Pomorskiego Festiwalu Gimnazjalnych Projektów Edukacyjnych miało miejsce 25 września 2013 roku w siedzibie Urzędu Marszałkowskiego w Toruniu. Wśród zaproszonych gości znaleźli się Zofia Kilanowska dyrektor Delegatury w Toruniu reprezentująca Kujawsko-Pomorskiego Kuratora Oświaty oraz wicestarosta Torunia Dariusz Meller oraz przedstawiciele instytucji tworzących kapitułę festiwalu.

Zgromadzonych gości w imieniu Piotra Całbeckiego Marszałka Województwa Kujawsko-Pomorskiego przywitał Czesław Ficner dyrektor Departamentu Edukacji i Sportu Urzędu Marszałkowskiego w Toruniu. Złożył także gratulacje wszystkim uczniom, nauczycielom oraz rodzicom przybyłym na uroczystość. Zofia Kilanowska podkreśliła wysoki poziom zmagań konkursowych.

Podziękowała zarówno uczniom, jak i nauczycielom, pogratulowała uczestnictwa, działania zespołowego w nowych wyzwaniach stanowiących przygodę intelektualną.

W imieniu członków kapituły głos zabrała Ma35

Kujawsko-Pomorski Przegląd Oświatowy UczMy

nr 2/2013

Oblicza edukacji

ria Aleksandra Goncarz. Podkreśliła niezwykle wysoki poziom nadesłanych materiałów. Ciekawe tematy, oryginalne propozycje działań, poprawnie sformułowane cele, rzetelny sposób dokumentowania prac to elementy rzutujące na ocenę projektów. Wszystkie nadesłane i wyróżnione projekty charakteryzowały niezwykle wysokie walory edukacyjne.

Poniżej zestawienie projektów nagrodzonych podczas III edycji Kujawsko-Pomorskiego Festiwalu Gimnazjalnych Projektów Edukacyjnych: I miejsce Wierni tradycjom, 271 pkt Zespół Szkół w Ostromecku, Gimnazjum w Ostromecku, 16 uczniów.

Mirosława Otlewska – nauczyciel prowadzący i nauczyciele współdziałający: Magdalena Olszówka, Danuta Węgierska, Grażyna Szatkowska, Hanna German, Aleksandra Kamrowska-Nowak, Renata Klocek, Iwona Deja, Janina Ściagow.

fot. Aneta Gabryelczyk

Gimnazjum w Ostromecku

II miejsce Jam dwór polski, co walczy dzielnie i strzeże wiernie, 267 pkt Miejski Zespół Szkół w Radziejowie, 15 uczniów.

Nauczyciele prowadzący - Maria Eznarska, Barbara Rolirad

Pieśń kujawska, 257 pkt Zespół Szkół nr 4 we Włocławku, 7 uczniów.

Nauczyciel prowadzący - Bożena Karkosik www.legendypowiatuświeckiego.pl, 247 pkt Gimnazjum w Jeżewie, 6 uczniów.

Nauczyciel prowadzący - Elżbieta Brózdowska Powstanie styczniowe w „żywych” obrazach A. Grottgera. Udział mieszkańców kujawsko-pomorskiego w powstaniu, 244 pkt Gimnazjum nr 16 w Bydgoszczy, 11 uczniów.

Nauczyciele prowadzący - Alicja Jastrzębska, Małgorzata Wąsikowska Zgromadzeni obejrzeli nagrodzone projekty.

Po raz kolejny okazało się, że w naszych uczniach i współczesnej szkole tkwi ogromny potencjał. Wystarczy tylko go znaleźć. Na podkreślenie zasługuje fakt, że działania projektowe integrują lokalne środowisko: władze gminy, mieszkańców, ludowych artystów, pasjonatów …

W czasie uroczystości autorzy najlepszych projektów otrzymali dyplomy i cenne nagrody rzeczowe. Trafiły one zarówno do rąk uczniów, jak i opiekunów grup.

Należy podkreślić, że tegoroczna edycja zadaje kłam twierdzeniu, że polska szkoła jest byle jaka.

Uczniom i nauczycielom chce się pracować, chce się angażować, chce się myśleć kreatywnie i działać na rzecz swojej placówki i lokalnej społeczności.

Podczas gali specjalne podziękowania usłyszeli także członkowie kapituły, którzy z niezwykłą starannością ocenili wszystkie nadesłane prace.

Zapraszamy do udziału w IV edycji Kujawsko-Pomorskiego Festiwalu Gimnazjalnych Projektów Edukacyjnych. Wszystkie informacje można znaleźć na stronie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Kujawsko-Pomorskiego w Toruniu.

III miejsce Śladami przeszłości, 265 pkt Zespół Szkół nr 31 w Toruniu, 9 uczniów.

Nauczyciel prowadzący - Anna Ptak-Smutek Wyróżnienia: Moda na Kujawach, 264 pkt Gimnazjum w Choceniu, 13 uczniów.

Nauczyciele prowadzący - Sylwia Pietrzak, Magdalena Domżał

fot. Aneta Gabryelczyk

Gimnazjum w Radziejowie

36 Kujawsko-Pomorski Przegląd Oświatowy UczMy

nr 2/2013

Akcja „Narodowe Czytanie”.

Bydgoszcz czyta Fredrę Narodowe Czytanie literatury polskiej to akcja obejmująca swym zasięgiem cały kraj. Zainicjowana przez Prezydenta RP, który w ubiegłym roku odczytał epopeję narodową, staje się symbolem miłości do słowa pisanego oraz dbałości o jego wieczny żywot.

Wszechobecność i wielowymiarowość projektu stanowi dowód na potrzebę obcowania z literaturą.

Bohaterem drugiej edycji akcji był Aleksandr Fredro. Od narodzin tego wybitnego polskiego poety mija właśnie dwieście dwadzieścia lat.

W sobotę, 7 września, utwory mistrza czytane były w ponad 700 miastach i miejscowościach całego kraju. Do Narodowego Czytania aktywnie włączyła się Bydgoszcz.

Od godz. 1200 w zabytkowym tramwaju linii nr 10 na trasie Wilczak-Bałtycka można było usłyszeć fragmenty dzieł twórcy, które z pasją odczytali: Jolanta Baziak, Wiesława Barbara Jendrzejewska, Jolanta Niwińska, Alina Rzepecka, Jarosław Stanisław Jackiewicz, Stefan Pastuszewski oraz młodzież z bydgoskich szkół.

Amfiteatr przy ulicy Grodzkiej niczym bijące serce rozbrzmiał na wiele sposobów. Fraszki, bajki, fragmenty pamiętników i komedii. Mnogość literackich perełek musiała zachwycić entuzjastów głośnego czytania. A czytali wszyscy: władze miasta i województwa, posłowie i radni, nauczyciele i uczniowie, pisarze, aktorzy, dziennikarze, przedstawiciele

instytucji kultury, mieszkańcy, a także oficerowie Centrum Szkolenia Sił Połączonych NATO. Utwory Fredry zaprezentowali m.in. Zbigniew Ostrowski Wicewojewoda Kujawsko-Pomorski, Jan Szopiński Wiceprezydent Bydgoszczy, Anna Mackiewicz wiceprzewodnicząca Rady Miasta, ks. dr Mariusz Kuciński dyrektor Centrum Studiów Ratzingera, mjr Marek Sudyk z Centrum Szkolenia Sił Połączonych NATO, Ewa Dąbska z Radia PiK, poetka Alina Rzepecka, Jolanta Baziak, Stefan Pastuszewski, aktor Paweł Gilewski, Ewa Ankiewicz-Jasińska dyrektor ZSM nr 1 w Bydgoszczy.

Aktor Marian Czerski w roli Papkina

Jan Szopiński Wiceprezydent Bydgoszczy

Oblicza edukacji

Jolanta Niwińska TNBSP Oddział Bydgoszcz Ogólnopolski koordynator Akcji Wolnych Książek Fundacja Bookcrossing.pl

Zbigniew Ostrowski Wicewojewoda Kujawsko-Pomorski

37 Kujawsko-Pomorski Przegląd Oświatowy UczMy

nr 2/2013

Oblicza edukacji

Do projektu zaproszeni zostali także nauczyciele i uczniowie. Aż dwadzieścia bydgoskich szkół wyraziło chęć uczestnictwa w tym wydarzeniu. Nadesłane propozycje imponowały różnorodnością form. Wydarzeniu towarzyszyły projekcje filmów, konkursy, wystawy literatury, malarstwa, akcje plastyczne oraz muzyka nawiązująca do epoki. Czytanie odbywało się w bibliotekach i na boiskach szkolnych, w księgarniach i w przestrzeni miejskiej.

I tak, przy wtórze orkiestry dętej ZSM nr 1, mistrz Aleksander Fredro powędrował do amfiteatru przy ulicy Grodzkiej, zajrzał na plażę bydgoskiego Myślęcinka, odpoczął w parku Kazimierza Wielkiego i wyruszył na skwer przy ulicy Gdańskiej i Śniadeckich, by u kresu swej podróży na ławeczce obok Mariana Rejewskiego posłuchać „Zemsty” w interpretacji uczniów ZS nr 12 w Bydgoszczy.

Akces uczestnictwa w akcji Narodowego Czytania dzieł Fredry wyraziły następujące szkoły: ZSO nr 1, ZSO nr 4, ZSO nr 5, ZSO nr 6, ZSE-A, Zespół Szkół Handlowych, ZSM nr 1, ZS nr 12, ZS nr 14, ZS nr 23, ZS nr 8, ZS nr 10, ZS nr 1, Gimnazjum nr 20, Gimnazjum nr 25, Gimnazjum Niepubliczne im.

Kolumba, SP nr 41, SP nr 20, SP nr 26, SOS-W nr 3, Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Bydgoszczy.

SOS-W nr 3, biblioteka szkolna - czytanie uczniom wybranych bajek i fraszek Fredry przez nauczycieli

Gdzie czytaliśmy?

1. Myślęcinek przy plaży – czytanie „Ślubów panieńskich” – ZSO nr 6.

2. Skwer przy Ławeczce Mariana Rejewskiego, zbieg ulic Gdańskiej i Śniadeckich – czytanie „Zemsty” – ZS nr 12.

3. Stary Tramwaj, ul. Długa – czytanie wybranych bajek A. Fredry oraz fragmentów „Zemsty” – ZS nr 23.

4. Księgarnia Ówczesna, ul. Długa – czytanie „Ślubów panieńskich” – ZS Ekonomiczno-Administracyjnych.

5. Park Nad Kanałem Bydgoskim, ul. Nakielska – czytanie „Zemsty”- ZS nr 1.

6. Park Kazimierza Wielkiego przy Fontannie „Potop” – czytanie „Zemsty” – ZSO nr 1.

7. Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna. Filia nr 16, ul. Broniewskiego – czytanie bajek, fraszek i frag-

mentów komedii A. Fredry, konkurs wiedzy „Sprawdź się z Fredry”, „Teatralny Youtube” – ZSO nr 4.

8. Zabytkowy tramwaj, linia nr 10 i amfiteatr – czytanie fragmentów pamiętników „Trzy po trzy” – ZS Handlowych

Bajkę „Dwa Koguty” czyta podróżnym Jolanta Niwińska (zabytkowy tramwaj linii nr 10)

9. ZSM nr 1 – przestrzeń przed szkołą, płyta Starego Rynku, amfiteatr: występ szkolnej orkiestry dętej, przejazd rikszami, czytanie „Zemsty”.

10. ZS nr 14 – przestrzeń przed szkołą: czytanie wybranych utworów, prezentacja życia i twórczości pisarza.

11. ZS nr 8 – szkoła: czytanie „Zemsty”, prezentacja fragmentów filmu w reżyserii A.Wajdy, menuet w wykonaniu przedszkolnej grupy „Andersenki” oraz zespołu tanecznego z gimnazjum, występ teatrzyku muzycznego „To i Owo”.

12. SP 41 – amfiteatr: czytanie wybranych bajek A. Fredry przez uczniów i rodziców.

13. SP nr 26 – biblioteka szkolna: czytanie wybranych fragmentów utworów pisarza uczniom klas I-III i IV- VI, wystawa dotycząca życia i twórczości Fredry, inscenizacja.

14. Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy nr 3 – biblioteka szkolna: czytanie wybranych bajek i fraszek przez nauczycieli, pokaz multimedialny, konkurs rysunkowy.

15. Gimnazjum nr 20 – szkoła – sala teatralna: czytanie wybranych utworów Fredry przez aktora Bydgoskiego Teatru Lalek Buratino.

16. Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka i Zespół Szkół nr 10: czytanie „Ślubów panieńskich”, wystawa zbiorów bibliotecznych, muzyka epoki, inscenizacje bajek pisarza przygotowane przez uczniów.

17. Gimnazjum Niepubliczne im K. Kolumba - czytanie wybranych fragmentów dzieł Fredry - Rondo Grunwaldzkie.

Narodowe Czytanie dzieł Fredry zakończone. Za rok czeka nas spotkanie z twórczością Henryka Sienkiewicza.

Wyrażamy serdeczne podziękowania dyrektorom szkół, nauczycielom i uczniom za włączenie się do akcji Narodowego Czytania dzieł Aleksandra Fredry – organizatorzy: Miejskie Centrum Kultury i Fundacja bookcrossing.pl .

38 Kujawsko-Pomorski Przegląd Oświatowy UczMy

nr 2/2013

Infografika – myślenie obrazami?

Wprowadzenie Internet to ogromne źródło informacji osiąganych natychmiast po zaledwie jednym kliknięciu.

Dzisiaj otrzymujemy pięć razy więcej informacji niż w roku 1986, a średnia ich ilość, z którą przychodzi nam się zderzyć na co dzień, to około 34 GB (źródło: http://infografika-polska.blogspot.com/) i ciągle rośnie. Człowiek nie jest w stanie tego przetworzyć.

W naturalny sposób szuka więc możliwości ich wizualizacji, która jest sposobem na atrakcyjne prezentowanie i porządkowanie treści. Sygnałem do rozwoju różnych typów wizualizacji były już symbole, ikony, rysunki. Zdecydowanie mniej czasu potrzebujemy na odkodowanie informacji ze znaku drogowego w porównaniu z czytaniem długiego tekstu, który opisywałby jego znaczenie. Można powiedzieć, że właśnie duża ilość treści zmusiła nas do jeszcze większych poszukiwań wizualizacji, w tym przede wszystkim dynamicznych, internetowych.

Ciekawe informacje na temat znaczenia wizualizacji w życiu człowieka przedstawiła firma NOAMI.

Na podstawie własnych badań i źródeł naukowych opracowała ona infografikę pt. Dlaczego twój mózg łaknie infografik (prezentuję fragment). W wizualnie pięknej formie, z wykorzystaniem nowoczesnej technologii odsłania przed nami krok po kroku uzasadnienie dla potrzeby stosowania infografik zarówno w tradycyjnych przekazach, jak i tych nowoczesnych (internetowych).

Okazuje się, że w tych pierwszych (publikacjach papierowych: książkach, komiksach) od 1990 roku zanotowano wzrost formy wizualnej o 400%, a w informacjach internetowych (od 2007) aż o 9900%. Z przytoczonej pracy możemy też dowiedzieć się, że niemal 50% naszego mózgu angażuje się do przetworzenia informacji w formie wizualnej i prawie 70% receptorów naszego wzroku. Jeśli do tego przypomnimy sobie, że ludzie zapamiętują 80% z tego, co widzą i robią, to nie będziemy mieli już żadnych wątpliwości, w jakim kierunku zmierzamy. Nikt też nie będzie miał „żalu”, że pod naszymi skrzydłami wyrosło pokolenie obrazkowe.

Myślenie obrazami jest już koniecznością, powiedziałbym nawet przymusem, a nie modą czy lenistwem. Obrazy są formą zapisu, jakie niesie współczesna cywilizacja, są wymogiem, który jest uzasadniony edukacyjnie. W niedalekiej przyszłości może dojść do takiej sytuacji, w której zapisy wymagające tradycyjnych wyjaśnień będą trudne do zrozumienia i zapamiętania. Można więc powiedzieć, że już teraz mamy do czynienia z inwazją obrazów.

Z praktyki nauczyciela

Robert Preus KPCEN w Bydgoszczy

Co to jest infografika?

Fragment infografiki objaśniającej (źródło: http://neomam.com/interactive/13reasons/) Kujawsko-Pomorski Przegląd Oświatowy UczMy

nr 2/2013

Okazuje się, że mamy mnóstwo trudności z wyjaśnieniem tego pojęcia. W każdym miejscu, w którym czytałem o infografice traktowano ją inaczej i definiowano różnie. Jedni autorzy traktują ją bardzo wąsko, inni bardzo szeroko. Infografika to obrazy – przeczytałem na jednym z portali, który zajmuje się tą sztuką (http://infografika.pl/ ). Dopowiedziałbym – obrazy, które są nośnikiem informacji. Ktoś powie: każdy obraz niesie za sobą informację. To prawda, ale w infografice chodzi o obrazy (liczba mnoga) skomponowane zgodnie z jakąś koncepcją i przekazujące określoną myśl. Przy czym wyrazu obrazy nie należy rozumieć dosłownie (np. tylko jako zdjęcia czy rysunki). Mogą to być schematy, wykresy, symbole, ikony, filmy, dźwięk, a także tekst. Trzeba jeszcze wiedzieć, 39

Z praktyki nauczyciela

że infografika może być statyczna, przekazywana w formie tradycyjnej (papierowej) i dynamiczna (np. zamieszczana w Internecie). W niniejszym artykule będę zajmował się tą drugą.

W tej sytuacji może łatwiej byłoby powiedzieć, że infografika to obiekty multimedialne, które wspólnie przekazują jakąś treść. No tak, ale czym w takim razie różniłaby się prezentacja multimedialna od infografiki. A może właśnie to, że nie różniłaby się niczym, stawiałoby ją na tym samym poziomie, co prezentację (np. jako jedną z jej form). W Słowniku języka polskiego (http://sjp.pl/infografika) można przeczytać, że infografika to kategoria sztuki ilustracyjnej wykorzystująca diagramy, mapki, wykresy itp. w celu uwidocznienia skali i struktury określonych zjawisk. Żywo na słownikowe wyjaśnienie zareagowali internauci, którzy – czując niedostatek – próbowali sami nadać sens temu pojęciu. Jeden z nich (Jacek Babicki) napisał tak: Infografiką nazywamy wszelkie ilustracje, które coś objaśniają, o czymś informują i coś ukazują poza estetyką i wrażeniowością. Trudno się z tym nie zgodzić, chociaż sądzę, że spłyca to trochę ambitne aspiracje twórców. Zupełnie inaczej traktuje ją Wikipedia, która do infografik zalicza m.in. znaki drogowe, a nawet plansze bhp.

Grafika informacyjna (infografika) służy obrazowemu przedstawianiu informacji w możliwie prosty i czytelny sposób. Z tego względu jest wykorzystywana przy projektowaniu znaków, map terenu, redakcji artykułów prasowych oraz w celach edukacyjnych.

Język symboliczny umożliwia porozumienie się specjalistów z różnych dziedzin, np. informatyków, matematyków, badaczy przyrody i statystyków.

Infografiki towarzyszą nam w życiu codziennym, ilustrując koncepcje, których opisanie słowami byłoby skomplikowane i czasochłonne. W gazetach za ich pomocą przedstawia się prognozę pogody, mapki poglądowe i wykresy statystyczne. Niektóre publikacje (np. podręczniki użytkownika, encyklopedie ilustrowane) opierają się na nich w całości. Mapy terenu zawierają legendę ułatwiającą odczytanie wszystkich istotnych informacji. Znaki drogowe, plansze bhp i podobne komunikaty umożliwiają w szybki i intuicyjny sposób odnalezienie drogi, dostrzeżenie zagrożenia lub przekazanie informacji technicznych. Ich przydatność uzależniona jest od stopnia konwencjonalności: powinny wykorzystywać symbole i znaczenia najbardziej rozpowszechnione w społeczeństwie. (http://pl.wikipedia.org/wiki/Wizualizacja ) Jeśli przyjęlibyśmy takie podejście, to musielibyśmy odrzucić graficzne piękno informacji, które niewątpliwie ten rodzaj prezentowania treści posiada.

Czym zatem jest infografika? Łatwiej byłoby nam powiedzieć, czym nie jest. Różnorodność przytoczonych wcześniej objaśnień tkwi prawdopodobnie w trudności uporządkowania jej rodzajów. Gdyby się nam to w przyszłości udało byłoby znacznie łatwiej

odpowiedzieć na postawione pytanie. Mówimy przecież o infografice korporacyjnej, społecznościowej czy objaśniającej. Każda z nich pełni nieco inną rolę.

Infografikę rozumiem jako ilustrację skomponowaną zgodnie z dowolną koncepcją przekazującą jakąś ideę. Całość budowana jest przede wszystkim przy pomocy obiektów graficznych jako nośników treści i ma służyć do wyjaśniania, zrozumienia lub odkrywania (zob. propozycję w Słowniku języka polskiego, http://sjp.pl/infografika ).

Ponieważ interesuje mnie to pojęcie w kontekście dynamicznych prezentacji, a nie statycznych (plansze, czy znaki drogowe nie będą mnie interesowały), dlatego dalszą część rozważań poświęcę tym pierwszym.

A jeśli tak, to chciałbym napisać kilka słów o tym, jak – w moim przekonaniu – powinna wyglądać dynamiczna prezentacja, którą nazwałbym infografiką.

Synteza myśli Pierwszy termin, który przychodzi mi do głowy, to synteza. Sądzę, że ma ona kluczowe znaczenie, bo jak powiedzieliśmy wcześniej, infografika jest ilustracją zbudowaną z wielu prostszych elementów, które wspólnie przekazują jakąś treść. Dopiero ta złożoność może przed nami coś odkrywać czy wyjaśniać. Całość, a więc wszystkie obiekty razem inspirują nas do tego. Nie myślimy pojedynczymi obrazami, tylko całą ilustracją.

Sztuką w tym zakresie jest przedstawienie treści obrazami, umiejętne zestawienie elementów, odpowiednie ich połączenia, aby powstała spójna myśl. To wcale nie oznacza, że ma być to dzieło trudne, skomplikowane, zarezerwowane dla najlepszych. Wręcz przeciwnie. Integracja słowa z obrazem powinna być powszechnie zrozumiała, posługiwać się symbolami, które są łatwe i powszechne w odbiorze, niemal intuicyjne. Ale jednocześnie infografika nie może być tylko nośnikiem informacji. Na to zgody nie ma. To za mało! Gdybyśmy takie błędne założenie przyjęli, wówczas mielibyśmy chaos w wyjaśnianiu innych pojęć z zakresu różnych form wizualizacji, do których infografikę moglibyśmy zaliczyć.

Maksimum obrazu, minimum tekstu W infografice najważniejszą rolę pełni… grafika w każdej postaci. Jednym z – ciekawych i równocześnie rygorystycznych – proponowanych kryteriów odróżniających infografikę od innych prezentacji graficznych danych jest test polegający na usunięciu z niej wszystkich napisów. Jeśli po tej operacji ma jeszcze ona sens, to na pewno jest to infografika. (źródło: I.Pulak, M.Wieczorekk-Tomaszewska: Infografika – graficzne piękno informacji, Uniwersytet Pedagogiczny, Kraków 2011). Nie oznacza to jednak, że z infografiki musimy wykluczyć tekst. Może się pojawić, ale w postaci słów kluczowych, faktów, haseł, które dyskretnie wspierają obrazy. Pełnią bowiem w ilustrowaniu koncepcji drugorzędną rolę. Całość ma służyć konstruowaniu wniosków.

40 Kujawsko-Pomorski Przegląd Oświatowy UczMy

nr 2/2013

Infografika w dydaktyce

Przykład infografiki: Płaca minimalna i stopa bezrobocia w Unii Europejskiej. Źródło: http://infografika.pl/placa-minimalna-i-stopabezrobocia-w-unii-europejskiej/

Kompozycja Drugim – prócz syntezy – kluczem do sukcesu w infografikach jest kompozycja. Żeby uzyskać harmonijną całość, musimy pamiętać o zachowaniu odpowiednich relacji między obiektami, a także umiejętności łączenia różnych grup treści, gradacji elementów. Ważny jest dobór kolorów podkreślający informacje, kształtów, proporcji, a więc tego, co we wszystkich formach wizualizacji odgrywa znaczącą rolę. Cała struktura przekazu musi być uporządkowana.

Dzięki infografice mamy do czynienia ze zmianą sposobu prezentowania idei i ich rozumienia. Patrząc bliżej, odkrywamy szczegóły, patrząc szerzej, możemy odkryć prawidłowości zachodzące między elementa-

Z różnych form wizualnej prezentacji, jaką nauczyciele stosują w szkołach, najmniej znana jest infografika. Trudno się temu dziwić, bo w obszarze edukacyjnym gotowych rozwiązań nie ma albo występują w ilościach śladowych (najczęściej dotyczą wydarzeń politycznych, społecznych i historycznych). Oczywiście mówimy tu o infografice dynamicznej, którą możemy znaleźć w sieci. W tradycyjnych przekazach (podręcznikowych) istnieje. Ta piękna forma, która mogłaby uzupełniać proces nauczania przy wykorzystaniu nowoczesnych technologii i lepiej docierać do cyfrowego pokolenia, rzadko jest opracowywana w kontekście zastosowania szkolnego (tj. na konkretnym przedmiocie). Dużo natomiast jest infografik prasowych, korporacyjnych i społecznościowych. Skoro nie ma infografik do użytku szkolnego, to możemy je opracować sami. Internet jest znakomitą przestrzenią informacyjną i źródłem bardzo wielu ciekawych materiałów, w tym bezpłatnych obrazów, ikon, symboli, wykresów, które mogą posłużyć nam za pomoc dydaktyczną. Warto więc mieć pod ręką kilka takich stron internetowych. Będzie nam na pewno łatwiej.

Infografiki może opracować nauczyciel na potrzeby realizowanej lekcji. Sądzę, że dobrze sprawdzi się w każdym momencie procesu dydaktycznego. Widzę wykorzystanie ich zarówno we wprowadzeniu, jak i podsumowaniu omawianych zagadnień. Jestem przekonany, że chętnie wykonają je sami uczniowie, na przykład przy realizacji projektu. Tworzenie wspólnej koncepcji w grupie, zbieranie materiałów, modułowe budowanie całości, dbałość o warstwę estetyczną, to nieliczne korzyści, które płyną z tej pracy. Ciekawym rozwiązaniem byłoby opracowywanie infografik przez samego nauczyciela. Wiem, że nie jest to zadanie łatwe, często czasochłonne, ale efekt może okazać się znakomitym pretekstem do dyskusji i motywowania uczniów do nauki.

W szkole infografiki można wykorzystać na zajęciach dydaktycznych konkretnych przedmiotów, ale także jako element reklamujący szkołę. Jej sukcesy, możliwości, współpraca z rodzicami oraz różnymi instytucjami mogą stanowić wizualnie piękną, interaktywną infografikę. Interesującym rozwiązaniem byłoby również podjęcie tematu Bezpieczeństwo w mojej szkole. Pomysłów na infografikę na pewno nikomu nie zabraknie.

Z praktyki nauczyciela

mi, zostaje na nas wymuszony sposób patrzenia analitycznego i problemowego jednocześnie, bazujący na wzmożonej uwadze i percepcji wizualnej. (źródło: I. Pulak, M. Wieczorek-Tomaszewska, Infografika – graficzne piękno informacji, Uniwersytet Pedagogiczny, Kraków 2011).

Gdzie szukać wzorcowych rozwiązań?

W Internecie znajdziemy ogromne zasoby, ale tylko część z nich można wykorzystać na zajęciach dydaktycznych. Trudno bowiem dostosować je do podstawy 41

Kujawsko-Pomorski Przegląd Oświatowy UczMy

nr 2/2013

Z praktyki nauczyciela

programowej. Wiele z nich nie będzie mieściło się w ramach treści, które realizujemy na lekcji. Do tego jeszcze infografiki są obiektami zamkniętymi, co uniemożliwia ich modyfikowanie czy dostosowanie do omawianych zagadnień lekcyjnych. Stąd pomysł na utworzenie swoich. Zanim jednak ruszymy do pracy nad nimi chciałbym zaproponować obejrzenie ciekawych infografik znalezionych w Internecie. Zapewniam, że warto.

1. http://www.creativebloq.com/graphic-design-tips/ information-graphics-1232836 (70 najlepszych infografik w Internecie) 2. http://360interactive.pl/ (interaktywne infografiki z różnych dziedzin) 3. http://infografika.pl/nasz-blog/ (infografiki podzielone na kategorie: ekologia, gospodarka, nauka i technika, polityka i wojsko, praca i edukacja, sport, styl życia, zdrowie) 4. http://infografika.wp.pl/query,edukacja,szukaj.html?ticaid=1112d6 (zbiór infografik podzielonych na kategorie: wydarzenia, sport, finanse, nauka, moto) 5. http://www.ceo.org.pl/pl/cyfrowaszkola/news/wykorzystanie-tik-w-szkole-infografika (infografika dotycząca wyposażenia szkół i wykorzystania TIK w szkole) 6. http://www.infografika.co/, http://infografika. net/, http://infografiki.pl (zbiór infografik z różnych dziedzin).

Czy opracowanie infografik jest trudne?

Trudno jednoznacznie na to pytanie odpowiedzieć.

To zależy od idei, jaką chcemy zaprezentować. Widziałem infografiki, które są dziełami sztuki wizualnej.

I na pewno wymagały nie tylko talentu, ale również ogromu pracy. W tym zakresie najlepszą interaktywną infografiką, którą miałem przyjemność oglądać, jest przywołana już wcześniej pięknie zaprojektowana praca Dlaczego Twój mózg łaknie infografik (trzynaście powodów). Warto zwrócić w niej uwagę na nowatorskie efekty przewijania. Praca jest oparta na badaniach i publikacjach. Dane są więc rzetelne i wiarygodne, odwołujące się do konkretnych źródeł (opatrzone przypisami). Interesującą infografikę zaproponowała też firma Intel, która przedstawiła temat Co dzieje się w trakcie jednej minuty w Internecie? Ciekawe, czy wizję potopu danych ujętą w pracy jest w stanie wytrzymać infrastruktura sieciowa w przyszłości. Ale to już zupełnie inny problem. W Internecie można znaleźć mnóstwo podobnych prac, doskonałych graficznie i będących nośnikiem takich idei (np. http:// internet.gadzetomania.pl/2013/08/05/co-dzieje-siew-internecie-w-ciagu-60-sekund-infografika, http:// antyweb.pl/co-sie-dzieje-w-sieci-w-ciagu-minutyinfografika-domo-odpowiada-na-wiele-pytan/).

Jeśli nie mamy szczególnych zdolności graficznych czy edytorskich, to warto sięgnąć po narzędzia, które będą wspierać nas w tworzeniu własnej infografiki. Tym samym pominiemy niezwykle cza-

sochłonny proces projektowania każdego elementu.

Wykorzystamy istniejące obiekty i będziemy mogli skoncentrować się na jej idei. Może nie będzie to arcydzieło, ale jestem przekonany, że w znaczny sposób uatrakcyjni proces lekcyjny. Poza tym wprowadzi do niego nową, atrakcyjną formę wizualnej wypowiedzi, która dotąd była rzadko wykorzystywana. Jakimi narzędziami dysponujemy? Muszę przyznać, że w sieci znajdziemy już kilka interesujących rozwiązań, a co ważne – bezpłatnych. Dla naszych potrzeb spróbuję je zaprezentować i porównać tak, aby każdy mógł zadecydować, jakie wybrać.

źródło: http://www.komputerswiat.pl/nowosci/internet/2012/19/60sekund-z-zycia-globalnej-sieci-(infografika).aspx

Jakie wybrać narzędzia?

Jest mnóstwo narzędzi do opracowywania infografik. Wprawdzie nie spotkałem jeszcze takiego, które można byłoby zainstalować na komputerze lokalnym, ale nic dziwnego, ponieważ dzisiaj jest wyraźna tendencja do tworzenia interaktywnych materiałów w Internecie. Dlatego nie dziwi wiele wspaniałych propozycji w tym zakresie: http://piktochart.com/, http:// infogr.am/, http://www.easel.ly/, http://vizualize. me/, https://venngage.com/. Krótkie opisy tych programów znajdą Państwo na stronach (http://freeisoft. pl/2013/06/narzedzia-i-programy-do-tworzenia-infografiki/, http://antyweb.pl/zrob-to-sam-3-proste-patenty-na-infografike/). Jakimi dysponują możliwościami? Okazuje się, że niektóre z nich ogromnymi W sieci możnaa znaleźć także przykłady wideo-infografik (np. http://webhosting.pl/Wideo_infografika.

Stuxnet._.anatomia.wirusa). Sądzę, że w niedalekiej przyszłości będą one dominować w przestrzeni internetowej.

Zaproszenie Jeśli zachęciłem Państwa do opracowywania infografik, to zapraszam na zajęcia online Interaktywne plakaty i infografiki. Nowoczesne sposoby prezentowania treści.

Informacje i zapisy: Robert Preus, KPCEN w Bydgoszczy, rp@cen.bydgoszcz.pl, tel. 52 349-31-50, w. 22 lub 603 365 324

42 Kujawsko-Pomorski Przegląd Oświatowy UczMy

nr 2/2013

Uczeń dogania mistrza swego Kierowanie twórczym rozwojem dziecka wymaności warsztatowe. Taka współpraca uczeń – mistrz ga od nauczyciela opanowania podstawowej wiedzy przynosi znaczące sukcesy. Natalia Nagierska z klao człowieku, jego rozwoju, o mechanizmach działasy VI b i jej nauczycielka mgr sztuki Aleksandra nia przy jednoczesnym zachowaniu możliwości kreKaszowska to przykład takiej współpracy - w ciągu acyjnych w pracy zawodowej i codziennym życiu. trzech lat edukacji plastycznej uczennica otrzymaEdukacja plastyczna dzieci, a później młodzieży, z rała wiele nagród w pozaszkolnych konkursach placji swojej specyfiki, należy do złożonych przedmiostycznych. tów w pracy dydaktycznej nauczyciela.

Warto je wymienić: I nagroda i wydruk pracy w forNauczyciel powinien być nie tylko dobrym pemie plakatu w „Czarze 2 kółek” , I nagroda w „Poldagogiem, ale przede wszystkim plastykiem z własko – kocham Cię”, III nagroda w „Bez uzależniesnym doświadczeniem artystycznym. Powinien jednia – tyle rzeczy do zrobienia”, I nagroda w „Wiosna nocześnie umiejętnie z Leroy-Merlin”, nagroda równorzędna kierować procesem w „Miasta Europy”, W procesie dydaktycznym nie chodzi tylko twórczym dzieci, I nagroda i wykoo czynnik wiedzy, ale o czynnik emocjonalny, dostarczając im nanie odznak na twórczy, inspirujący, który sprawia, że dzieciągłych, zmieniapodstawie jej projących się przeżyć jektu w „Bezpieczci otoczone profesjonalną opieką rozwijają emocjonalnych, ny rowerzysta – swoją osobowość, łatwiej przedzierają się prawidłowo sforprojekt odznaki”. przez wszelkie trudności, nabierają wiary mułować problem Wspomniane wyw siebie i swoje rzemiosło. plastyczny, motywożej nagrody Natalia wać i wspierać w podejuzyskała w konkursach mowaniu wielu prób twórczych, a także zarażać włao zasięgu miejskim, środowiskowym i międzyszkolsną pasją do sztuki. Powinien dawać uczniom możnym. Jednak największym osiągnięciem dla uczenliwość wyboru takiej formy ekspresji, która młodym nicy i jej nauczycielki był udział w Ogólnopolskich ludziom najbardziej odpowiada, starać się kształcić Konkursach Plastycznych na projekt medali pod intelekt, wyobraźnię i wrażliwość emocjonalną. nazwą „60-lecie udziału Wojsk Polskich w Misjach Tego niewątpliwie nie brakuje nauczycielce z SP Pokojowych ONZ” oraz „25-lecie nadania Siłom nr 66 im. Misji Pokojowych ONZ w Bydgoszczy, Zbrojnym ONZ Pokojowej Nagrody Nobla”. UczenAleksandrze Kaszowskiej. O tym, w jaki sposób nica została laureatką wyżej wymienionych konkurinspiruje uczniów do twórczego działania, pisałam sów, a na podstawie jej zwycięskich projektów pokilkakrotnie na łamach „Wiadomości, Głosów, wstały medale wymienionych rocznic, które przyRozmów o Szkole”. Wspomnę chociażby realizację padają w tym roku kalendarzowym. autorskich projektów, dzięki którym uczniowie plaDyrekcji Szkoły Podstawowej nr 66 im. Misji Pocówki mogą zaistnieć jako młodzi artyści. Nauczykojowych ONZ w Bydgoszczy należy pogratulować cielka założyła kilka stałych galerii obrazów dzieciętakiej Nauczycielki i takiej Uczennicy, ich wspaniałej cych od parteru po drugie piętro, które są piękną współpracy i znaczących sukcesów. ozdobą i wizytówką szkoły.

Dla każdego nauczyciela w pracy dydaktyczBarbara Jendrzejewska – autorka powyższego nej ważne jest poczucie satysfakcji z odnoszonych tekstu – 13 listopada 2013 roku otrzyma z rąk przez uczniów sukcesów. Dziecko pod kierunkiem Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oddobrego pedagoga może rozwijać swoją wyobraźznakę ZASŁUŻONY DLA KULTURY POLSKIEJ. nię, wrażliwość artystyczną i doskonalić umiejęt(red.)

(

Z praktyki nauczyciela

Barbara Jendrzejewska Bydgoszcz

)

43 Kujawsko-Pomorski Przegląd Oświatowy UczMy

nr 2/2013

Z praktyki nauczyciela

Magdalena Cybulska-Stasiak Szkoła Podstawowa w Ciechocinie

Poezjowanie – pisadeł z szuflady wyjmowanie Jeszcze niedawno nie przypuszczałabym, że tak potoczą się moje losy. Życie naprawdę jest nieprzewidywalne.

W listopadzie 2012 byłam w ferworze przygotowań do mojego pierwszego wieczoru poetyckiego pt. „Żyj nadzieją”. Borykałam się wówczas z całą plejadą najróżniejszych emocji: od lęku, niepokoju wewnętrznego po zaciekawienie i ogromną chęć stawienia czoła sobie samej. Z natury jestem osobą, która unika wystąpień publicznych, bo wywołują wewnętrzne napięcie, ale coś podpowiadało mi, że powinnam stanąć śmiało, aby przekazać innym odrobinę własnego postrzegania świata.

Tysiące razy w sytuacjach kryzysowych moja twórczość dawała mi siłę. Pozwalała najpierw dotknąć heroicznego krzyku, by potem dać moc i ujawnić sens życia. A co z innymi? Jakim prawem setki razy przemawiam do siebie? Jeśli wiersze mi pomagają, może potrafią działać także na innych. A może ktoś też je polubi…

Dzisiaj z całego serca dziękuję koledze Dariuszowi Jaskólskiemu, który, ustaliwszy z Dagmarą Chraplewską-Kołcz, dyrektorką szkoły, termin wieczoru, zaprosił mnie do współpracy. W ciągu dwóch dni opracowaliśmy wraz z Violettą Struczyńską, nauczycielką przyrody, wstępny scenariusz z piosenkami i odpowiednio dobranymi wierszami. To, co powstało, wydawało się nam czymś wartościowym, ale z niecierpliwością czekaliśmy na reakcję publiczności. Bałam się wręcz zapatrzonych we mnie kilkudziesięciu par oczu.

Obawy były ogromne, ale nadzieja wciąż drzemała.

8 grudnia 2012 roku stanęliśmy przed grupą zaproszonych gości. Mieliśmy przyjemność powitać w swoich progach Jerzego Cieszyńskiego wójta Gminy Ciechocin, przedstawicieli Rady Gminy, emerytowanych nauczycieli, poetę Arkadiusza Irka i wielu innych wspaniałych ludzi. Jednak osobą mającą zdecydowany wpływ na nasze dalsze losy okazała się Agnieszka Brzezińska dyrektorka

Ośrodka Chopinowskiego w Szafarni. Jej obecność uświetniła wieczór.

Zgromadzonych przywitała dyrektorka szkoły.

Jej słowa dodały nam otuchy i odwagi, łagodząc tremę. Potem była już tylko poezja. Czułam wzrok gości, który mówił „nie przestawaj”. Oni naprawdę mnie słuchali. Łzy wzruszenia, delikatnie ocierane z rozpalonych policzków, dawały nadzieję, że nie jest źle. A potem brawa… i te na stojąco oraz niekończące się głosy podziwu i uznania, przemiłe wpisy do księgi pamiątkowej. Wydawało mi się, że śnię. Czy to możliwe? I wreszcie zaproszenie pani Brzezińskiej do wystąpienia w Ośrodku Chopinowskim w Szafarni … - niezwykłe przeżycie.

Mój wieczór poetycki nie zakończyłby się sukcesem, gdyby nie wspaniała oprawa muzyczna. Violetta Struczyńska wraz z Dariuszem Jaskólskim prezentowali utwory Edyty Gepert, Leonarda Cohena, Jacka Kaczmarskiego. Zebrani z zachwytem słuchali starych, dobrych piosenek.

Wytworności i elegancji naszemu przedsięwzięciu dodał układ baletowy w wykonaniu 11-letniej Aleksandry Kołcz. Dziewczynka zaprezentowała własny układ do utworu Fryderyka Chopina Walc h-moll.

Po wieczorze pełnym emocji wróciłam do domu i chwyciwszy za długopis, zapisałam:

44 Kujawsko-Pomorski Przegląd Oświatowy UczMy

nr 2/2013

Dzisiaj nie potrafimy swobodnie mówić o tym, co nas smuci, co sprawia wielką przyjemność. W natłoku spraw, wynikających z rozbieganego świata, pędzimy na oślep, nie mając czasu na zastanowienie się nad sensem: (…) a życie wciąż podpowiada - prędzej!

I pędzisz… - a potem stajesz!

I znów swoją własną bezmyślność łajesz…

Czy w tej sferycznie dawkowanej rzeczywistości jest miejsce dla sprawiedliwości?

Niewiele rozumiemy, ale nadzieję mieć musimy, bo to ona pozwala przetrwać najgorsze chwile, pokonać przeciwności losu i podejmować czasem bardzo trudne zadania. Dzięki niej człowiek dostrzega wartość życia, która motywuje, pcha do czynów wielkich, niegdyś przerastających wyobraźnię. Warto dać odrobinkę siebie, by zmotywować innych do zadumy. Nam się chyba to udało. A echa występu słyszalne były jeszcze długo.

Poezjowanie - podziękowanie 17 lutego stanęliśmy na scenie dworku w Szafarni, który niegdyś gościł w swoich progach Fryderyka Chopina. Nasza prawdziwa garderoba, klimat XIX wieku, smak kawy, unoszący się znad porcelanowej filiżanki i niepokój, który wzrastał z każdą minutą, przybliżającą nas do zmierzenia się z wymagającą publicznością. Gości wciąż przybywało, zaczęto dostawiać dodatkowe krzesła.

Obserwując krzątaninę pracowników ośrodka, nerwowo zerkaliśmy na siebie, mając świadomość nieuchronności losu. W takich sytuacjach zawsze towarzyszy nam Modlitwa – utwór, który uspokaja, daje energię i pewność siebie: Panie, pomóż nam jedną chwilę mam, taką chwilę co pomieści jeden wątek albo tysiąc opowieści.

Utul w bólu mnie w tej goryczy złej, niech nie czuję już zwątpienia ono przecież nic nie zmienia.(…)

Z praktyki nauczyciela

Uznali, że warto je wyjąć z szuflady, więc chyba nie są przyczyną mojej samozagłady.

Gdy łza kręci się w oku, to znaczy, że człek nie jest obojętny, nie stoi z boku, że go obchodzi – co w innym się rodzi.

A może należy zrozumieć wreszcie, że wszyscy siedzimy w emocjonalnym areszcie, że każdy z nas tak samo, zaczynając od słowa „mamo!”… przeżywa smutki, nadzieje i radości tylko w innej kolejności (…)

Byliśmy już gotowi, by przedstawić nasz program, który 8 grudnia wzruszył słuchaczy do łez. Nazwani lokalnymi artystami, zaprosiliśmy widzów na wieczerzę emocji. Ucztowaliśmy wszyscy i ci, którym przyszło degustować, i my, którym przyszło częstować.

Znaleźli się tacy, którzy delektowali się obecnością w tym miejscu i tacy, w których prostota słów obudziła nadzieję. I znów zatańczyła Ola, zachwycając ciepłem, które emanowało z jej skromnej postaci.

A potem brawa, kwiaty i miłe słowa Jerzego Cieszyńskiego wójta Gminy Ciechocin.

Wszystko potoczyło się bardzo szybko, kolejny występ w Bibliotece Gminnej w Elgiszewie, a potem przemiła współpraca z Adamem Drągiem, grającym niegdyś w zespole „Wały Jagiellońskie”, który w ramach wspaniałego przedsięwzięcia „Dodatkowe Tory” zaprosił nas do występu w Domu Kultury w Golubiu-Dobrzyniu 21 marca 2013 roku. Przedstawiliśmy tam dwa utwory: „Maleńką” Leonarda Cohena w wykonaniu Dariusza Jaskólskiego, przeplataną z tekstem mojego utworu, oraz wiersz „Zaklęte dłonie”, mówiący o młodym Fryderyku Chopinie przebywającym w Szafarni. Zaskoczeniem dla publiczności był występ Agnieszki Brzezińskiej dyrektorki Ośrodka w Szafarni, która w przepiękny sposób wykonała Walca a-moll, uzupełniając moją recytację. Czujemy się bardzo wyróżnieni, że mogliśmy po raz kolejny stanąć na scenie z tak wielką osobowością. Dziękujemy za tę możliwość.

45

Kujawsko-Pomorski Przegląd Oświatowy UczMy

nr 2/2013

Z praktyki nauczyciela

utwory Edyty Gepert, Leonarda Cohena i „Wyrwij murom zęby krat…” Jacka Kaczmarskiego.

Siedzę zaczarowana w trzecim rzędzie i nie mogę oprzeć się wrażeniu, że scena przede mną, ta chwila to wyspa cudowności w oceanie codzienności. To, co rozgrywa się wokół mnie, nie ma nic z komercyjności, ponieważ – myślę sobie – na szczęście nasze dusze są niekomercyjne. Nikt nie bada oglądalności, poczytności i efektów, a jednak grupa zgromadzonych gości… nie oddycha! Z powodu zamyślenia? Przeżycia?

Myślałam, że nikt już nie przystaje w drodze, żeby zadumać się nad życiowym drobiazgiem, dotknąć myślą i uczuciem tego, co nie jest proste, szukać rozwiązania problemów, na które nie ma recept. Tak myślałam.

A słyszę: (…) ale jedno pytanie dręczy mnie szczerze, Czy jeśli mierząc jedną miarą źle zmierzę…

nie tak: zinterpretuję, skonstruuję, przeanalizuję…

to właśnie wszystko zepsuję…?

I za chwilę:

Wszystkie osoby zainteresowane odsyłam do „youtube.pl”, gdzie można zobaczyć reportaż z wieczoru w Szafarni, zrealizowany przez AKI – Studio Produkcji, Telewizyjnej i Muzycznej, wpisując: „Wieczór poetycki Żyj nadzieją – Magdaleny Cybulskiej-Stasiak”.

Dziękuję za wsparcie Dagmarze Chraplewskiej-Kołcz dyrektorce Szkoły Podstawowej w Ciechocinie, Violetcie Struczyńskiej i Dariuszowi Jaskólskiemu za wspaniałą współpracę oraz wszystkim, którzy przyczynili się do sukcesu, bo niewątpliwie wydarzenia minionych miesięcy wzmocniły moją wiarę w sens pisania nie tylko do szuflady.

*** Poetycka wyspa cudowności Na scenie stoi stolik, na nim filiżanka, dzbanek do kawy i kwiaty. Magdalena Cybulska-Stasiak recytuje wiersze, których jest autorką. Delikatnym głosem, trafiającym prosto w serce, mówi o sprawach, jak sama określa, „takich tam…rozmaitych”: samotności, miłości, sprawiedliwości, pokorze, radości i nadziei, przede wszystkim nadziei – stąd tytuł wieczoru „Żyj nadzieją”.

Autorce towarzyszą Violetta Struczyńska, która uświetnia spotkanie śpiewem i Dariusz Jaskólski, grający na gitarze, ale również, kiedy potrzeba, śpiewający. Płyną

Z zasady nie bywam w lombardach, nie lubuję się w zbyt drogich kokardach, ale czasami mam ochotę użycia, tego co na co dzień nie stanowi mego bycia (…)

Jednak jest w nas coś, co potrzebuje poezji życia.

Czegoś, co wyrwie nas z uśpienia, co pozwoli rano wstać z myślą, że warto, co pozwoli nam uśmiechnąć się do siebie i innych, co wyzwoli w nas tęsknotę za pięknem.

Czuję powiew „Pieśni” Jana Kochanowskiego. Pobrzmiewają założenia filozofii stoickiej, spokojnej akceptacji wyroków losu, ale i echa epikurejskiego pytania o to, jak być szczęśliwym.

Wszystko ukazane tak, jak gdyby malować piękno piórkiem. Autorka nie narzuca odbiorcom swojej poezji, nic ze swojego spojrzenia na świat. To jest jej sposób na przeżycie.

Oprócz piękna słowa, które tego wieczoru króluje w nastrojowej sali Domu Harcerza w Toruniu, zwraca uwagę synergia i duchowa bliskość trzech osób, znajomych, może przyjaciół z pracy. Atmosfera, którą wspólnie tworzą na scenie, musi się pojawić, gdy łączy ludzi podobna wrażliwość.

Dziękuję Im za ten niezwykły wieczór i myślę sobie, że w małej Szkole Podstawowej w Ciechocinie pracują Wielcy Ludzie.

Danuta Potręć KPCEN w Toruniu, uczestniczka wieczoru poetyckiego Magdaleny Cybulskiej-Stasiak „Żyj nadzieją”, który odbył się 10 maja 2013 roku w Domu Harcerza w Toruniu

46 Kujawsko-Pomorski Przegląd Oświatowy UczMy

nr 2/2013

Projekty edukacyjne w szkole szpitalnej Nie to jest najważniejsze, aby każde dziecko czegoś nauczyć, ale to, by wzbudzić w każdym dziecku pragnienie nauczenia się czegoś.

Nikomu nie trzeba tłumaczyć, że szkoła szpitalna to placówka specyficzna. Dotyczy to zarówno miejsca, w którym pracujemy, jak i uczniów. Dzieci chore można, z grubsza, podzielić na te, które podczas choroby chcą od szkoły odpocząć i te, którym nie brak ambicji i zapału, by kontynuować rozpoczęte w szkole macierzystej zdobywanie wiedzy (dotyczy to zwłaszcza dzieci długoleżących i powracających).

Niemałym wyzwaniem jest zatem praca w takiej szkole. Należy sprostać wymaganiom związanym z realizacją programów nauczania i wychowania, jak i oczekiwaniom dzieci.

Zespół Szkół Specjalnych nr 33 w Bydgoszczy obejmuje swoją działalnością dzieci na 14 oddziałach w 5 szpitalach w mieście. Na oddziale onkologii, psychiatrii, kardiologii, pneumonologii, chirurgii spotykamy się z dziećmi długoleżącymi i powracającymi.

Nie bez znaczenia jest zatem dobór metod aktywizujących uczniów zgodnie z ich potrzebami, oczekiwaniami i możliwościami psychofizycznymi.

Nauczyciele naszej szkoły piszą i wdrażają własne programy nauczania zarówno dydaktyczne, jak i wychowawcze. Mimo specyfiki miejsc pracy ściśle współpracujemy ze środowiskiem lokalnym, organizując spotkania, imprezy, uroczystości. Udaje nam się także wychodzić z uczniami poza mury szpitali, czego dowodem są wycieczki, turnusy wypoczynkowo-rehabilitacyjne, wyjścia do muzeum, teatru, kina. Pragnąc umożliwić chorym dzieciom korzystanie z nowoczesnej technologii informatycznej, stale poszerzana i unowocześniana jest baza urządzeń multimedialnych (komputery, laptopy, tablice interaktywne).

Dużą popularnością cieszą się organizowane przez nauczycieli konkursy sprawdzające wiedzę przedmiotową i zdolności plastyczne o zasięgu szkolnym, jak i międzyszkolnym. Spotykają się one z zainteresowaniem uczniów naszej szkoły i innych placówek.

Wachlarz projektów W ostatnich latach nauczyciele naszej szkoły, chcąc bardziej zaangażować uczniów w proces dydaktyczno-wychowawczy, opracowują różnorodne projekty edukacyjne. W roku szkolnym 2012/2013 zaplanowano i przeprowadzono 13 takich projek-

John Lubbock

tów. Nauczyciele w znacznej mierze realizują projekty międzyprzedmiotowe, które uwzględniając indywidualne potrzeby i zainteresowania uczniów, integrują wiedzę szkolną i pozaszkolną oraz łączą proces nauczania z doświadczeniem i aktywnym działaniem. Tematyka projektów jest ściśle związana z założeniami szkoły, jej programem wychowania, a także programem profilaktyki. Corocznie realizowane są projekty dotyczące zdrowia oraz udzielania pierwszej pomocy, ekologii, patriotyzmu, bezpieczeństwa ucznia, jak również rozwijające umiejętności językowe.

Z praktyki nauczyciela

Beata Kocoń, Anna Szopa, Katarzyna Sypniewska Zespół Szkół Specjalnych nr 33 w Bydgoszczy

Uczestnicy projektu edukacyjnego z języka niemieckiego

W bieżącym roku szkolnym realizowano projekt z języka niemieckiego pt. Feste und Bräuche in Deutschland. Jego celem było przybliżenie wiedzy na temat religijnych świąt katolickich obchodzonych w Niemczech oraz obyczajów związanych ze świętami narodowymi i świeckimi. Podczas różnorodnych zajęć uczniowie mieli szansę zapoznać się z następującą tematyką: Oktoberfest w Monachium, Dzień Zjednoczenia Niemiec (kalendarium lat 1989-1990), karnawał i ostatki, czas adwentu, Boże Narodzenie i Wielkanoc. W ramach tego projektu odbyło się spotkanie z gościem z Niemiec, który przybliżył nam wiedzę na temat karnawału obchodzonego w jego kraju, a dokładnie w regionie o nazwie Schwarzwald, i opowiedział o odrębności kulturowej i walorach turystycznych Bawarii. Zainteresował nas też 47

Kujawsko-Pomorski Przegląd Oświatowy UczMy

nr 2/2013

Z praktyki nauczyciela

tematyką związaną z językiem, kulturą, geografią i tradycjami niemieckimi. Uczniowie wzięli również udział w imprezie Święta po niemiecku, czyli tradycje świąt bożonarodzeniowych za Odrą, której celem było przybliżenie wiedzy na temat świąt i tradycji Bożego Narodzenia w Niemczech oraz poznawanie walorów turystycznych Drezna. Podczas spotkania gimnazjaliści zaśpiewali najpiękniejsze kolędy niemieckie, takie jak: Stille Nacht, Kling Glöckchen klingelingeling oraz In der Weihnachtsbäckerei, a także zmagali się z rozwiązaniem zadań sprawdzających umiejętność rozumienia ze słuchu, pisania, czytania oraz wykorzystania słownika dwujęzycznego.

Realizując projekt Pod kulturalnym dachem Europy, uczniowie poznali historię, kulturę i obyczaje Włoch, Niemiec, Francji oraz Wielkiej Brytanii, uczyli się otwartości i szacunku wobec innych narodów. Przygotowali prezentację multimedialną dotyczącą najważniejszych i najciekawszych wydarzeń mających miejsce w wybranych państwach Unii Europejskiej, a także wykonali grę edukacyjną, której tematyka związana była z zabytkami omawianych krajów. Zaprojektowali również i wykonali prace plastyczne, między innymi płaskorzeźbę wieży Eiffla oraz portret królowej Wielkiej Brytanii.

„Pod kulturalnym dachem Europy” - projekt edukacyjny

W projektach ekologicznych i przyrodniczych staraliśmy się dać uczniom namiastkę obcowania z przyrodą, co w tym momencie było dla nich nieosiągalne.

Dzieci mogły obejrzeć prezentacje multimedialne, filmy edukacyjne, spotkać się z leśniczym, wyjść na teren przyszpitalny (aby choć przez chwilę spotkać się z naturą i zaobserwować zachodzące w niej zmiany), zbierać liście do zielników, obserwować pod mikroskopem życie w wodzie. Projekty realizowane są na jednym bądź kilku oddziałach szpitalnych. Podsumowaniem są zwykle konkursy tematyczne, quizy, wystawy, przedstawienia, spotkania z ciekawymi ludźmi, wycieczki krajoznawcze.

Metoda przyjazna uczniom Metoda ta jest bardzo przyjazna zarówno dla nauczycieli jak i uczniów. Ułatwia wspólną pracę

i osiąganie wysokich efektów: wychowawczych i dydaktycznych. W naszej szkole realizacja projektów jest bardzo potrzebna, gdyż urozmaica codzienną rzeczywistość szpitalną uczniów, aktywizuje życie szkoły, angażuje większą liczbę dzieci i nauczycieli, przez co bardziej się integrują i umieją z sobą współpracować. Specyfika funkcjonowania szkoły szpitalnej (nietypowe miejsce nauki, inne warunki do pracy oraz chory uczeń) nakłada na nas nauczycieli obowiązek realizowania procesu nauczania w taki sposób, aby nadrzędnym celem był ten terapeutyczny, który nadaje wszystkim zajęciom edukacyjno-wychowawczym niepowtarzalny i swoisty charakter. Wszystkie metody i formy pracy przewidziane w projekcie dostosowywane są do możliwości indywidualnych i zdrowotnych dzieci.

Projekty edukacyjne dają szansę chorym uczniom na uczynienie z procesu uczenia się wspólnej zabawy i pracy na gruncie znacznie bliższym niż treści zawarte w podręcznikach szkolnych. Badania prowadzone w bieżącym roku szkolnym wśród naszych podopiecznych, dotyczące realizowanych w szkole projektów, utwierdziły nas w przekonaniu, iż taka metoda pracy była dla nich bardzo atrakcyjna. Chętnie brali w nich udział i czuli satysfakcję z dobrze wykonanych zadań. Świadczy to oczywiście o szerokim wachlarzu propozycji tematycznych projektów przygotowywanych przez nauczycieli, z których każdy może coś interesującego wybrać dla siebie.

W realizowanych projektach bardzo często uczestniczą też rodzice przebywający razem z dziećmi na oddziale szpitalnym. Rodzina, która sprawuje opiekę nad dzieckiem, mimowolnie włącza się do licznych działań szkoły, wypełniając sobie tym czas pobytu w szpitalu, jak również zdobywając wraz ze swoimi dziećmi nowe doświadczenia, wiedzę, poznając własne możliwości i talenty. Podczas realizacji projektów często rozwijają się ważne dla uczniów kompetencje takie, jak: umiejętność współpracy w grupie, podejmowania decyzji, wyrażania własnych opinii i słuchania opinii innych, samooceny, samodzielności, samorządności oraz umiejętności organizacyjne, na które jest zapotrzebowanie na współczesnym rynku pracy. Nasze badania potwierdziły również, że młodzi ludzie, pracując tą metodą, przejmują odpowiedzialność za własną pracę, rozwijają swoje zainteresowania, uzdolnienia, twórcze myślenie. Nauczyciel pełni tu rolę dyskretnego przewodnika na drogach zdobywania wiedzy przez uczniów. Kluczem do sukcesu w tej metodzie jest przekonanie młodych ludzi, aby właśnie tę wyżej wspomnianą odpowiedzialność za własną pracę przyjęli. Jeżeli uda się to osiągnąć, rezultat kształcenia jest znacznie wyższy, niż w przypadku zastosowania tradycyjnych metod zdobywania wiedzy szkolnej, a przecież o to nam nauczycielom chodzi.

48 Kujawsko-Pomorski Przegląd Oświatowy UczMy

nr 2/2013

Eksperymenty Skrzatów, czyli jesień, zima, wiosna, lato w zabawach badawczych Zabawy badawcze są jednym ze sposobów rozwijania aktywności twórczej dzieci. Mają one okazję samodzielnie szukać odpowiedzi na nurtujące je problemy. Przed dzieckiem stają sytuacje, w których samodzielnie musi rozwiązywać problemy, szukać, badać i odkrywać nowe zjawiska. Pobudza to w nim aktywność poznawczą, która przejawia się w działaniach badawczych i w zadawaniu pytań.

Zadaniem nauczyciela jest tak kierować jego aktywnością, aby mogło w pełni się rozwijać. Realizując to zadanie, postanowiłyśmy już dzieciom trzyletnim umożliwić poznawanie świata poprzez eksperymentowanie. Przez cały rok grupa „Skrzaty” uczestniczyła w eksperymentach. W okresie od października do czerwca dzieci poznały 16 zabaw badawczych, które pozwoliły im odpowiedzieć na pytania: - Co może wiatr?

- Co może słońce?

- Co może woda?

Rodzice wyrazili aprobatę dla naszego projektu.

Na początku roku poinformowałyśmy o założeniach programu. Na gazetce dla rodziców przedstawiałyśmy treść zabaw, które będą realizowane w miesiącu.

W dniu przeprowadzanej zabawy dziecko nosiło „znaczek badacza”.

Skrzaty wsypały do słoika z wodą piasek i brokat. Dowiedziały się, że piasek jest cięższy i opada na dno słoika.

Skrzaty wprawiały w ruch skrzydła wiatraka. Dowiedziały się, że wiatrak obraca się pod wpływem ruchu powietrza. Obserwowały ruch obrotowy Skrzaty sprawdzały, czy śnieg jest czysty. Dowiedziały się, że chociaż jest biały, są w nim zanieczyszczenia.

Skrzaty obserwowały jak plastikowe przedmioty w wyniku pocierania o wełnę naładowały się elektrycznie. Dowiedziały się, że ziarna pieprzu są lżejsze niż ziarna soli i dlatego są przyciągane przez ładunki elektryczne.

Z praktyki nauczyciela

Anna Kluska, Elżbieta Kwiecińska Samorządowe Przedszkole nr 2 w Szubinie

Skrzaty obserwowały, jak w wyniku ocieplenia powietrze znajdujące się w butelce rozpręża się i potrzebuje więcej miejsca. Zobaczyły, jak wpływa do balonu i go nadmuchuje.

Eksperymenty dały dzieciom okazję do odkrywania i zgłębiania fascynującego świata przyrody i techniki. Umożliwiły zdobywanie informacji o otaczającym świecie, a przede wszystkim pobudziły do aktywnego działania. Zabawy te pozwalają na uporządkowanie posiadanych wiadomości, ich wzbogacenie i uściślenie.

A zatem odkrywanie świata poprzez zabawy badawcze jest najlepszą formą, jaką nauczyciele mogą zaproponować dzieciom w wieku przedszkolnym, gdyż stanowią podstawę ich wielokierunkowego rozwoju.

49

Kujawsko-Pomorski Przegląd Oświatowy UczMy

nr 2/2013

Regionalne okno

Elżbieta Niedziałkowska Sławomira Kowalska Szkoła Podstawowa w Dębołęce

Projekt „Tu mieszkam” ojczyzna to kraj dzieciństwa miejsce urodzenia to jest ta mała najbliższa ojczyzna T. Różewicz

1. Wykorzystanie różnych źródeł informacji.

I. Cel główny: Przybliżenie uczniom ciekawych 2. Udział wszystkich członków grupy w pracy miejsc regionu. nad projektem.

II. Cele szczegółowe:

3. Estetyka wykonanych folderów.

Uczeń:

4. Sposób prezentacji.

- zna historię swojego regionu VIII. Czas trwania projektu: trzy miesiące (luty- przygotowuje informacje o ciekawych miej-kwiecień). scach IX. Opis projektu: - wyraża własną opinię - dzieli się w grupie rolami i zada- Lp. Etapy realizacji Termin Odpowiedzialni niami 1. Zapoznanie uczniów luty nauczyciel X................

- opracowuje folder z projektem pt. „Tu miesznauczyciel Y.................

- korzysta z różnych źródeł inforkam” oraz z jego celami. nauczyciel Z................ macji.

2. Przydział zadań luty nauczyciel X................

III. Metody: praca w grupach, pokaz, i omówienie realizacji. nauczyciel Y................. kinestetyczne (zajęcia w terenie), 3. Praca grup luty/marzec uczniowie klasy VI projekt, referat.

- przygotowanie informacji, konsultacje z opiekuIV. Sposób realizacji: Projekt będzie folderów. nami grup oraz innymi realizowany przez uczniów klasy nauczycielami VI, dzieci zostaną podzielone na 4. Realizacja projektu kwiecień nauczyciel X................ grupy, każda z nich otrzyma do nauczyciel Y................. przygotowania zadania. Prezennauczyciel Z................ tacja nastąpi podczas wyjazdu do 5. Ewaluacja kwiecień uczniowie klasy VI miejsc, o których informacje przyi opiekunowie grup gotują uczniowie. Ewaluacją projektu będą albumy przygotowane X. Szczegółowa realizacja projektu (kwiecień) przez grupy, ankiety oraz zdjęcia z wycieczki.

1. Spotkanie w szkole o godz. 8.30.

V. Zadania dla grup: Nauczyciel dzieli uczniów na

• Grupa 1: grupy, które wybierają spośród swego grona li - wysłuchanie informacji o geografii naszego rederów. gionu.

Grupa 1. Kilka słów o geografii naszego regionu.

2. Wyjazd autobusem szkolnym o godz. 9.00 do

Grupa 2. Trochę wspomnień z historii – mogiła Nowej Wsi. powstańców styczniowych oraz pomnik.

• Grupa 2:

Grupa 3. Turysto wstąp do nas! – gospodarstwa

- złożenie kwiatów i zapalenie lampki na mogile agroturystyczne naszego regionu. powstańców styczniowych

Grupa 4. W Nadgoplańskim Parku Tysiąclecia –

- wysłuchanie informacji o przebiegu powstania obszar, zwierzęta, roślinność. styczniowego na naszych terenach

Grupa 5. Kościół – historia i zabytki.

- obejrzenie pomnika upamiętniającego bohaVI. Ustalenie trasy wycieczki terstwo powstańców.

VII. Ocenie podlegać będzie:

3. Przejazd do gospodarstwa agroturystycznego.

50 Kujawsko-Pomorski Przegląd Oświatowy UczMy

nr 2/2013

• Grupa 3:

- informacje na temat gospodarstw agroturystycznych naszego regionu - zwiedzanie gospodarstwa i oglądanie różnych zwierząt - zabawy i gry na świeżym powietrzu.

4. Połajewo.

• Grupa 4: - w Nadgoplańskim Parku Tysiąclecia - słów kilka o przyrodzie tego obszaru.

• Grupa 5: - spotkanie z proboszczem - zwiedzanie kościoła i oglądanie zabytków – referat.

5. Powrót do szkoły:

- ogłoszenie i przeprowadzenie konkursu na album z wycieczki za pomocą różnych technik plastycznych (zdjęcia, rysunki, wiersze)

- wypełnianie ankiety ewaluacyjnej.

XI. Ewaluacja.

1. Wytwór pracy grup – foldery.

2. Zdjęcia z wycieczki.

3. Ankieta. (załącznik 1) Literatura: 1. Praca zbiorowa pod redakcją D. Chwastek i E. Nowosielskiej, Jak oglądać świat w klasie szóstej?, Poradnik dla nauczyciela, Wydawnictwo ARKA, Poznań 2001 2. J. Nawrocka – Szmulewicz, E. Szczepańska, Poradnik metodyczny dla nauczycieli języka polskiego w szkole podstawowej w kl. IV – VI, Wydawnictwo Korepetytor, Płock 2003

Regionalne okno

Załącznik 1

Ankieta ewaluacyjna Ankieta przeprowadzona po realizacji projektu „Tu mieszkam” na trasie Dębołęka – Nowa Wieś – Przewóz – Połajewo – Dębołęka.

1. Co podobało Ci się w czasie realizacji projektu „Tu mieszkam”? (możesz zaznaczyć dwie odpowiedzi): a) pobyt przy mogile powstańców styczniowych, b) zwiedzanie kościoła, c) w Nadgoplańskim Parku Tysiąclecia, d) pobyt w gospodarstwie agroturystycznym.

2. Co dało Ci uczestnictwo w realizacji projektu? a) wzbogaciłem/am wiedzę o moim regionie, b) poznałem/am najbliższą okolicę, c) dowiedziałem/am się wielu ciekawych rzeczy na temat historii, d) spędziłem/am miło czas, e) nie musiałem/am uczestniczyć w lekcjach.

3. O co chciałbyś wzbogacić projekt? …………………………………………………………………………………

4. Czy Twoim zdaniem realizacja projektu to dobry pomysł? Uzasadnij swój sąd. …………………………………………………………………………………

5. Oceń realizację projektu w skali 1 – 6

1

2

3

5

4

6

Dziękujemy za wypełnienie ankiety.

51 Kujawsko-Pomorski Przegląd Oświatowy UczMy

nr 2/2013

Regionalne okno

Elżbieta Olejnik Przedszkole Samorządowe nr 3 im. Ewy Lewańskiej w Kruszwicy

Przedszkole miejscem kultywowania tradycji Przedszkolaki z naszej placówki od kilku już lat realizują utworzony przeze mnie program autorski z zakresu edukacji regionalnej: ,,Przedszkole miejscem kultywowania tradycji kujawskich”.

Dziecko od najmłodszych lat chłonie i zatrzymuje w swojej pamięci to, co dzieje się w jego najbliższym otoczeniu. Dlatego już od przedszkola powinniśmy prowadzić edukację regionalną. Od rzeczy i spraw najbliższych, do dostrzegania i rozumienia tego, co ważne dla całego kraju. Droga przekazu tradycji wiedzie zwykle od pokoleń starszych ku młodszym. Tradycje regionalne nie rodzą się z dnia na dzień. Składają się na nie całe długie lata wspólnych przeżyć i działań. Małe dziecko najpierw poznaje swoje miasto.

My rozpoczęliśmy swoją wędrówkę od wycieczki po naszym przedszkolu. Tradycją placówki jest urządzenie i ciągła modernizacja Izby Kujawskiej.

Przy współpracy z rodzicami gromadzimy przeróżne eksponaty ludowe, kujawskie. Dzieci stają się nie tylko odbiorcami kultury, ale również jej twórcami. Tworzą swoje prace zarówno w Izbie Kujawskiej, jak i pracowni plastycznej. Dzięki patronce naszego przedszkola – kruszwickiej malarce Ewie Lewańskiej utworzyliśmy Salonik Patronki, gdzie zgromadzone są meble współczesne patronce oraz obrazy przedstawiające piękno naszej małej ojczyzny. Jesteśmy też organizatorami gminnego konkursu plastycznego ,,Kujawy w oczach dziecka”.

Współpracujemy również z placówkami oświatowymi, między innymi Szkołą Podstawową nr 1 im.

Jana Kasprowicza (naszego regionalnego wieszcza) w Kruszwicy. Ostatnio wybraliśmy się tam z wizytą, aby odwiedzić absolwentów naszego przedszkola, uczęszczających już do szkoły.

Edukacja regionalna w przedszkolu

52 Kujawsko-Pomorski Przegląd Oświatowy UczMy

nr 2/2013

Konferencja „Nauczyciel – obywatel Unii Europejskiej” 8 czerwca 2013 roku Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka im. Mariana Rejewskiego w Bydgoszczy we współpracy z Punktem Informacyjnym Komisji Europejskiej Europe Direct - Bydgoszcz i Toruń przy Wyższej Szkole Gospodarki w Bydgoszczy zorganizowała konferencję „Nauczyciel – obywatel Unii Europejskiej”. Spotkanie, w którym wzięło udział ponad stu nauczycieli, miało zasięg wojewódzki.

Cele konferencji: • promocja 2013 roku jako Europejskiego Roku Obywateli Unii Europejskiej • wspieranie nauczycieli i szkół i poinformowanie o przykładach dobrych praktyk • zwiększenie świadomości nauczycieli jako obywateli Unii Europejskiej o przysługującym im prawie do swobodnego pobytu na terytorium Unii Europejskiej • podnoszenie świadomości nauczycieli jako obywateli Unii Europejskiej w zakresie korzystania z unijnych praw i prowadzonej polityki oraz mobilizowanie ich do aktywnego uczestnictwa w kształtowaniu unijnej polityki • podniesienie poziomu wiedzy nauczycieli, która ma przyczynić się do większego poczucia przynależności do Unii oraz większej aktywności i zaangażowania w realizację jej celów • wymiana doświadczeń (udział nauczycieli w realizacji programu Comenius).

Podczas konferencji odbyło się uroczyste wręczenie nagród i wyróżnień laureatom konkursu wojewódzkiego „Jak to jest być obywatelem Unii Europejskiej?”.

Następnie swoje wystąpienia zaprezentowali: • Edukacja obywatelska w demokratycznym państwie prawnym - dr Jacek Przybojewski • Kompetencje zawodowe nauczycieli w Unii Europejskiej w świetle wspólnej polityki edukacyjnej - Mirosława Marszałek • Białoruski nauczyciel w Unii Europejskiej: praktyka, doświadczenia, wrażenia - Leanid Silitski • Udział nauczycieli w realizacji programu Comenius - Małgorzata Kozielewicz.

W konferencji uczestniczyli nauczyciele szkół województwa kujawsko-pomorskiego.

Gośćmi specjalnymi byli: • Zbigniew Ostrowski Wicewojewoda Kujawsko-Pomorski • Beata Więckowska przedstawiciel Departamentu Edukacji i Sportu Urzędu Marszałkowskiego Województwa Kujawsko-Pomorskiego w Toruniu • Ewa Łapińska radna Sejmiku Województwa Kujawsko-Pomorskiego • Mirosława Glaza przedstawiciel Wydziału Edukacji Urzędu Miasta Bydgoszcz • Ireneusz Nitkiewicz dyrektor biura poselskiego eurodeputowanego Janusza Zemke • Czesław Wiszniewski przedstawiciel Lokalnego Punktu Informacji Funduszy Europejskich w Bydgoszczy.

Biblioteki pedagogiczne dla edukacji

Ewa Pronobis-Sosnowska, Ewa Bedełek, Beata Cieślińska, Agnieszka Krawczyk Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka im. Mariana Rejewskiego w Bydgoszczy

53 Kujawsko-Pomorski Przegląd Oświatowy UczMy

nr 2/2013

Biblioteki pedagogiczne dla edukacji

Ewa Pronobis-Sosnowska, Ewa Bedełek, Beata Cieślińska, Agnieszka Krawczyk Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka im. Mariana Rejewskiego w Bydgoszczy

„Jak to jest być obywatelem Unii Europejskiej?” – konkurs dla uczniów gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych Wraz z rozpoczynającym się rokiem 2013 Komisja Europejska otworzyła Europejski Rok Obywateli Unii Europejskiej. Obchodzony jest on w ważnym momencie integracji europejskiej. W 2013 roku przypada dwudziesta rocznica ustanowienia obywatelstwa UE, wprowadzonego Traktatem z Maastricht w 1993 roku. Jest to również rok poprzedzający wybory do Parlamentu Europejskiego. W związku z tym Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka im.

Mariana Rejewskiego w Bydgoszczy ogłosiła konkurs pod hasłem „Jak to jest być obywatelem Unii Europejskiej?”, skierowany do uczniów gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych województwa kujawsko-pomorskiego.

Prace konkursowe nadsyłano od stycznia do kwietnia 2013 roku.

Cele konkursu: • popularyzowanie w środowisku Europejskiego Roku Obywateli Unii Europejskiej • pomoc uczniom w zrozumieniu, jak obywatele wspólnoty UE mogą korzystać ze swoich praw • zwrócenie uwagi uczniów na ich prawa jako młodych Europejczyków • budzenie dumy z przynależności do wspólnoty poprzez możliwość wymiany własnych spostrzeżeń na temat Polski i Polaków w Unii Europejskiej • kształtowanie postaw obywatelskich wśród uczniów poprzez wskazywanie kwestii odpowiedzialności wszystkich mieszkańców wspólnoty za przyszłość Unii Europejskiej • rozwijanie kreatywności, wrażliwości i zainteresowań literackich (publicystycznych, dziennikarskich) uczniów.

Na konkurs wpłynęło 40 prac - wypowiedzi

w formie pisemnej. W kategorii gimnazja wyłoniono 3 laureatów oraz wyróżniono 12 osób, zaś w kategorii szkoły ponadgimnazjalne - 3 laureatów i wyróżniono 2 osoby.

Gimnazja I. Łukasz Buława – Gimnazjum nr 9 w Bydgoszczy II. Aleksandra Nowacka – Zespół Szkół w Jeżewie III. Marta Klimek – Gimnazjum w Złotnikach Kujawskich Szkoły ponadgimnazjalne I. Patryk Pankowski – Zespół Szkół Ogólnokształcących w Kruszwicy II. Magdalena Zając – Zespół Szkół Ogólnokształcących w Solcu Kujawskim III. Klaudia Burdzińska – Zespół Szkół Ogólnokształcących w Kruszwicy.

Fundatorami nagród byli: • Tadeusz Zwiefka – eurodeputowany • Janusz Zemke – eurodeputowany • Piotr Całbecki Marszałek Województwa Kujawsko-Pomorskiego • Rafał Bruski Prezydent Bydgoszczy • Anna Łukaszewska Kujawsko-Pomorski Kurator Oświaty • Punkt Informacji Europejskiej Europe Direct – Bydgoszcz i Toruń przy Wyższej Szkole Gospodarki.

Uroczystość wręczenia nagród odbyła się podczas konferencji „Nauczyciel – obywatel Unii Europejskiej”, zorganizowanej 8 czerwca 2013 roku w Wyższej Szkole Gospodarki przez Pedagogiczną Bibliotekę Wojewódzką im. Mariana Rejewskiego oraz Punkt Informacji Europejskiej Europe Direct - Bydgoszcz i Toruń przy Wyższej Szkole Gospodarki.

54 Kujawsko-Pomorski Przegląd Oświatowy UczMy

nr 2/2013

Uczmy także poza szkołą Biblioteka Pedagogiczna im. gen. bryg. prof. Elżbiety Zawackiej w Toruniu to nowoczesna placówka spełniająca wymagania nauczających i uczących się w XXI wieku. Dysponuje m.in. salami: wystawową, konferencyjną i dydaktyczną (wyposażoną w 16 stanowisk komputerowych z dostępem do Internetu).

Z jej zbiorów i usług korzystają głównie nauczyciele, studenci i uczniowie. Biblioteka często inicjuje przedsięwzięcia adresowane do tych grup, ale jest też otwarta na propozycje współpracy.

Nasze działania spełniają wymagania nowego rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej w sprawie zasad działania publicznych bibliotek pedagogicznych, nakładającego na te placówki obowiązek m.in. organizowania i prowadzenia wspomagania szkół (...) w realizacji zadań dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych oraz inspirowania i promowania edukacji czytelniczej i medialnej1.

Biblioteka może pochwalić się wieloma ciekawymi wydarzeniami, które miały miejsce w jej siedzibie, a były owocem współpracy z innymi placówkami.

Organizowaliśmy wystawy Prezentowaliśmy pokonkursowe wystawy prac nagrodzonych i wyróżnionych w konkursach literackich i plastycznych, adresowanych do dzieci i młodzieży ze szkół podstawowych, gimnazjów i placówek ponadgimnazjalnych.

Były one m.in. efektem trzech edycji Wojewódzkiego Konkursu im. gen. bryg. prof. Elżbiety Zawackiej Oni tworzyli naszą historię.

Biblioteka jest współorganizatorem tego konkursu.

Udział w nim to jednocześnie lekcja historii i języka polskiego. Cieszy się on niesłabnącym zainteresowaniem wśród młodzieży. Biblioteka przyjmuje zgłoszenia prac konkursowych, a następnie współorganizuje obrady kapituły konkursu. Nagrodzone i wyróżnione prace są uroczyście prezentowane w sali konferencyjnej, gdzie wszyscy zainteresowani mają do nich wolny dostęp.

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 lutego 2013 r. w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych bibliotek pedagogicznych (Dz.U. 2013 nr 0 poz. 369).

1

Byliśmy także, wraz z Toruńskim Ośrodkiem Doradztwa Metodycznego i Doskonalenia Nauczycieli, organizatorami konkursu literacko-plastycznego Bajka, przeznaczonego dla uczniów szkół podstawowych i gimnazjów. Uczniowie mieli za zadanie samodzielne napisanie bajki i jej zilustrowanie. U nas składali swoje prace, tu także odbyło się podsumowanie konkursu oraz wręczenie nagród i wyróżnień.

Wszystkie prace można było podziwiać w przestronnej sali wystawowej.

W bibliotece miało także miejsce podsumowanie szkolnego konkursu rysunkowego Toruń w zwierciadle filatelistyki. Został on ogłoszony przez Zarząd Okręgu Toruńskiego Polskiego Związku Filatelistów, a adresowany był do uczniów szkół podstawowych.

W naszej siedzibie nastąpiło odczytanie protokołu komisji konkursowej, wręczenie dyplomów i nagród.

Nagrodzone i wyróżnione prace tradycyjnie można było oglądać w sali wystawowej.

Od kilku lat odbywają się u nas półfinały Ogólnopolskiego Szkolnego Konkursu Filatelistycznego, w którym uczestniczą najmłodsi filateliści z Toruńskiego Okręgu PZF. Toruń melancholijnie – inspiracje – to wystawa prac plastycznych utalentowanej uczennicy Agaty Kowalskiej, zaprezentowana w sali wystawowej.

Autorka jest absolwentką Liceum Plastycznego im.

Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy i stypendystką Marszałka Województwa Kujawsko-Pomorskiego. Wystawa składała się z cyklu prac wykonanych w technice mieszanej: rysunek piórkiem, węglem, tuszem, gwasz na tekturze, akwarela, grafika w technice druku wklęsłego (akwaforta i akwatinta). Talent Agaty Kowalskiej został zauważony i nagrodzony w licznych konkursach w kraju i za granicą.

Wspieraliśmy realizację projektu Galeria portretów, czyli postacie literackie w obiektywie. Tym razem to uczniowie byli bohaterami prezentowanych prac. W bibliotece zaprezentowali się słuchacze Zespołu Szkół Gastronomiczno-Hotelarskich z Torunia. Z inicjatywy nauczycieli języka polskiego tejże szkoły mogliśmy oglądać galerię pięknych portretów wykonanych przez profesjonalistów, na których uwiecznieni zostali uczniowie wcielający się w postacie literackie. Podziwialiśmy więc Balladynę, Anię

Biblioteki pedagogiczne dla edukacji

Anna Wiligalska Biblioteka Pedagogiczna im. gen. bryg. prof. Elżbiety Zawackiej w Toruniu

55 Kujawsko-Pomorski Przegląd Oświatowy UczMy

nr 2/2013

Biblioteki pedagogiczne dla edukacji

z Zielonego Wzgórza, Lady Makbet i innych literackich bohaterów, z którymi uczniowie spotykają się na kartach lektur szkolnych. Liderem tego projektu edukacyjnego była polonistka Ewa Wierzbicka. Pomysłodawcy projektu postawili sobie za cel promocję czytelnictwa w niekonwencjonalny sposób.

Prezentowaliśmy także dorobek osób niepełnosprawnych. Poznajcie nas to wystawa prac uczniów szkoły Przysposabiającej do Pracy ze Specjalnego Ośrodka Szkolno-Wychowawczego im. Janusza Korczaka w Toruniu. Na wystawie prezentowano prace powstałe w trakcie szkolnych warsztatów. Na ekspozycję złożyły się przedmioty zdobione techniką decoupage, pięknie malowane obrazki na desce i kartonie, dekoracyjne zakładki do książek i pocztówki na różne okazje, wykonane w pracowni przedmiotów użytkowych. Podziwialiśmy także piękne eksponaty pochodzące z pracowni stolarskiej. Oglądający nie kryli zachwytu, a obecni na wystawie twórcy prac poczuli się usatysfakcjonowani pochwałami.

Na wystawie Inspiracje – Imaginacje – Interpretacje prezentowane były niezwykłe fotoobrazy, które powstały w ramach projektu realizowanego w Nauczycielskim Kolegium Języków Obcych w Toruniu. Celem projektu było zainspirowanie słuchaczy do twórczego rozwoju osobowości oraz do twórczego działania – również w ramach zdobywanych kompetencji językowych.

Wzięli w nim udział słuchacze NKJO ze wszystkich trzech specjalności (niemieckiej, angielskiej oraz francuskiej), nauczyciele oraz inni pracownicy szkoły. W czasie realizacji projektu, oprócz galerii fotoobrazów, powstały też ciekawe, różnojęzyczne teksty, które zostały zaprezentowane zgromadzonym w sali wystawowej po zakończeniu oficjalnej części wernisażu.

Uczniowie brali udział w nietypowych lekcjach, warsztatach, wykładach Pomogliśmy przeprowadzić nietypowe lekcje języka polskiego, użyczając pomieszczeń i sprzętu komputerowego nauczycielkom Zespołu Szkół Gastronomiczno-Hotelarskich w Toruniu.

W ramach opisanego wcześniej projektu Galeria portretów... nauczycielki języka polskiego z ZSGH przygotowały kilka nietypowych lekcji: Wywiad z lady Makbet; W saloniku panny Izabeli i Warsztaty poetyckie – tworzymy sonety do… Laury.

Lekcje te odbyły się w bibliotece. W sali wystawowej wysłuchaliśmy wywiadu z „krwawą lady”, a podczas pracy grupowej przeprowadzono test ze znajomości lektury. W sali dydaktycznej powstały uczniowskie sonety (potrzebny był dostęp do Internetu). W sali wystawowej zaaranżowano muzeum z eksponatami z „Lalki” Prusa. Jego „zwiedzanie” było dla uczniów okazją do powtórki wiedzy z tekstu lektury. Nauczycielki chwaliły warunki lokalowe i techniczne biblioteki. Mówiły o problemach, z którymi wiązałoby się przeprowadzenie tego typu zajęć w szkole.

Zaprosiliśmy maturzystów na wykład pt. Zuzanny Ginczanki – Non omnis moriar…: czy będziemy pamiętać o Holocauście.

Wykład wygłosiła dr Barbara Czarnecka – adiunkt w Instytucie Literatury Polskiej Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. Przybliżyła ona postać mało znanej żydowskiej poetki – ofiary Holocaustu i dokładnie przeanalizowała utwór Non omnis moriar…

Dla młodzieży była to swoista powtórka przed maturą z zagadnień często uwzględnianych w czasie uczniowskich prezentacji.

Z naszej inicjatywy odbyły się adresowane do młodzieży warsztaty Wolontariat drogą do lepszego poznania siebie i innych. Uczestniczyli w nich uczniowie z Torunia oraz studenci pedagogiki Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy. Warsztaty prowadzili terapeuci ze Stowarzyszenia „Jestem” Pomocy Dzieciom Niepełnosprawnym i Osobom Potrzebującym Wsparcia. Zajęcia miały zaprezentować działalność Stowarzyszenia „Jestem”, pokazać na czym polega praca i pomoc wolontariuszy oraz przedstawić korzyści, jakie wynikają z bycia wolontariuszem. Młodzież rozwiązywała test dotyczący zagadnień związanych z wolontariatem, aktywnie uczestniczyła w dyskusji i dzieliła się swoimi poglądami i przemyśleniami na temat integracji osób niepełnosprawnych.

Dzika Polska to wystawa i warsztaty ekologiczne, które mogliśmy zaproponować uczniom dzięki nawiązaniu współpracy ze stowarzyszeniem Pracownia na rzecz Wszystkich Istot z Bystrej.

Na wystawie pokazano piękne, wielkoformatowe zdjęcia przyrody znakomitych polskich fotografików, specjalizujących się w tej dziedzinie. Fotografie ukazywały najpiękniejsze, najdziksze, ale także najbardziej zagrożone, a cenne przyrodniczo, miejsca w Polsce.

W czasie tygodniowej wystawy odbyło się sześć edycji warsztatów. Uczestniczyło w nich ponad 120 uczniów.

Prowadząca zajęcia Iwona Kukowka (ekolożka reprezentująca stowarzyszenie) mówiła o znaczeniu ochrony środowiska i zagrożeniach, jakie stwarza współczesna cywilizacja. Celem wystawy było przede wszystkim zwrócenie uwagi na ginący obok nas świat przyrody i podjęcie działań służących jego ochronie. Warsztaty miały wzbudzić wrażliwość i pomóc w kształtowaniu wiedzy o znaczeniu i wartości przyrody.

Zaprosiliśmy uczniów na wykład profesora Jana Wroniszewskiego – Genealogia – podróż w przeszłość. Autor wykładu jest kierownikiem Zakładu Nauk Pomocniczych Historii w Instytucie Historii i Archiwistyki UMK i wiceprzewodniczącym Komisji Heraldycznej przy Ministrze Spraw Wewnętrznych i Administracji. Zajmu-

56 Kujawsko-Pomorski Przegląd Oświatowy UczMy

nr 2/2013

Organizowaliśmy spotkania z ciekawymi ludźmi Biblioteka Pedagogiczna w Toruniu gościła Małgorzatę Musierowicz, znaną autorkę i ilustratorkę książek dla dzieci i młodzieży. Spotkanie połączone było z promocją powieści pisarki z cyklu Jeżycjada, noszącej tytuł Sprężyna. Zaprosiliśmy na nie przede wszystkim nauczycieli bibliotekarzy ze szkół podstawowych i gimnazjów wraz z uczniami, ale także innych czytelników zainteresowanych twórczością Małgorzaty Musierowicz.

Zorganizowaliśmy spotkanie z Dariuszem Chrobakiem – poetą, nauczycielem, działaczem społecznym i regionalistą. W czasie wieczoru autorskiego poeta zaprezentował wiersze z najnowszego tomiku Słowobrazy.

Ilustrację do nich stanowiły grafiki Doroty Ścisłej – absolwentki Liceum Plastycznego w Bydgoszczy.

Nauczycieli historii zaprosiliśmy na spotkanie z historykiem Tomaszem Sylwiuszem Ceranem, autorem książki „Szmalcówka”. Historia niemieckiego obozu w Toruniu (1940–1943) na tle ideologii nazistowskiej. Było ono doskonałą okazją do poznania dziejów „Szmalcówki” – obozu, w którym zginęło 515 Polaków, w tym aż 317 dzieci, oraz do zainteresowania mieszkańców Torunia historią regionalną.

Janina Ochojska, założycielka i prezes Polskiej Akcji Humanitarnej, była gościem specjalnym Biblioteki Pedagogicznej. W spotkaniu z nią uczestniczyła zaproszona przez nas grupa młodzieży gimnazjalnej. Uczniowie zadawali interesujące pytania dotyczące niesienia pomocy i idei wolontariatu, wykazując żywe zainteresowanie tym problemem. Mamy nadzieję, że niektórzy z nich zastali „zarażeni” ideą pomocy innym i pójdą w ślady pani Ochojskiej.

Gościliśmy też Iwonę Chmielewską – znaną i cenioną w świecie autorkę i ilustratorkę. Spotkanie pod hasłem Pamiętnik Blumki – jak rozmawiać z dziećmi na trudne tematy zgromadziło zainteresowanych książką obrazową. To właśnie Pamiętnik Blumki autorka uznaje za swą najważniejszą pracę. Książka jest spisaną w formie pamiętnika opowieścią o Januszu Korczaku i jego wychowankach z Domu Sierot przy

ulicy Krochmalnej w Warszawie. Lektura Pamiętnika Blumki może pomóc w rozmowach z dziećmi na trudne tematy samotności, sieroctwa czy śmierci.

Uczniowie prezentowali u nas swoje umiejętności i mogli pochwalić się wiedzą Nasza patronka jest bohaterką konkursu Elżbieta Zawacka – życie i dzieło, adresowanego do toruńskich gimnazjalistów. Z jego inicjatywą wystąpili sami nauczyciele bibliotekarze Biblioteki Pedagogicznej w Toruniu. Konkurs przebiegał w dwu etapach.

Drugi – finałowy, w którym uczestniczyli uczniowie z pięciu toruńskich gimnazjów, odbył się w naszej bibliotece. Instytucja, z racji noszonego imienia, posiada i ciągle uzupełnia księgozbiór związany z Elżbietą Zawacką. Uczniowie przygotowujący się do konkursu mogli z niego korzystać. Na stronie WWW biblioteki dostępna jest też obszerna (na bieżąco aktualizowana) bibliografia dotycząca osoby naszej patronki.

Biblioteki pedagogiczne dla edukacji

je się genealogią, historią społeczną, heraldyką i sfragistyką (nauką o pieczęciach). Zaprezentowany wykład był nietypową lekcją historii.

W spotkaniu uczestniczyła młodzież toruńskich liceów. Prelekcja przybliżyła słuchaczom znaczenie genealogii oraz metody badawcze stosowane w tej nauce. Wierzymy, że dla części młodych ludzi wykład stanowił inspirację do pracy nad odkrywaniem historii własnej rodziny.

Od wielu lat zapraszamy uczniów na lekcje biblioteczne. Młodsi zwiedzają bibliotekę, zaś starsi poznają tajniki korzystania z elektronicznego katalogu, baz bibliograficznych oraz uczą się, jak występować publicznie.

Biblioteka zaprasza nauczycieli i uczniów szkół podstawowych, gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych z całego województwa, z małych i dużych placówek. Jest otwarta na propozycje dotyczące tematów i problemów, które mogą być inspiracją do kolejnych wystaw, zajęć, spotkań. Uczniowie mogą u nas zaprezentować swoje prace, wystąpić z ciekawą prezentacją maturalną czy projektem gimnazjalnym.

Odpowiadając na nasze zaproszenie, nauczyciele stworzą swoim wychowankom okazję zaistnienia również poza szkołą. Mogą do tego skutecznie zachęcić, zmotywować, pomóc uczniom uwierzyć we własne siły i jednocześnie umożliwić zaprezentowanie się przed liczniejszą publicznością. Taka nobilitacja sprawi, że uczniowie poczują się bardziej docenieni.

Po stosownych uzgodnieniach biblioteka może zagwarantować: pomieszczenia, sprzęt, dostęp do Internetu (16 stanowisk w sali dydaktycznej), komunikaty do lokalnych mediów, informację na własnej stronie WWW, relację i galerię fotografii z opisanych wydarzeń.

Biblioteka informuje także „grzecznościowo” o konkursach, akcjach, konferencjach adresowanych do uczniów i nauczycieli odbywających się poza naszą placówką.

57

Kujawsko-Pomorski Przegląd Oświatowy UczMy

nr 2/2013

Biblioteki pedagogiczne dla edukacji

Anna Wiligalska Biblioteka Pedagogiczna im. gen. bryg. prof. Elżbiety Zawackiej w Toruniu

Edukacja obywatelska: wybór literatury 1. Edukacja historyczna i obywatelska w szkolnictwie ponadgimnazjalnym / red. Joanna Wojdon, Grażyna Pańko. - Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2003.

2. Edukacja i sfera publiczna: idee i doświadczenia pedagogiki radykalnej / Henry A. Giroux, Lech Witkowski; przedm. Zbigniew Kwieciński, posł. Tomasz Szkudlarek, aneks Zbyszko Melosik, Bogusław Śliwerski. - Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”, 2010.

3. Edukacja obywatelska w Niemczech i Polsce: raport z badań / Krystyna Ewa Siellawa-Kolbowska (red.), Agnieszka Łada, Jarosław Ćwiek-Karpowicz; Instytut Spraw Publicznych. - Warszawa: Fundacja Instytut Spraw Publicznych: Fundacja Konrada Adenauera w Polsce, 2008.

4. Edukacja obywatelska w społeczeństwach wielokulturowych / pod red. nauk. Alicji Szerląg. - Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”, 2007.

5. Edukacja obywatelska w szkole: teoria i praktyka / Janusz Korzeniowski, Małgorzata Machałek.

- Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011.

6. Historia i społeczeństwo: efektywne lekcje kształcenie umiejętności: [klasy IV-VI] / red. Bernadeta Stępień. - Uzupełnienie -wrzesień 2009, wrzesień 2010. - Warszawa: Dr Josef Raabe Spółka Wydawnicza, cop. 2008.

dzieje się wokół mnie / Lidia Pasich, Jolanta Gwóźdź.

- Warszawa: Ośrodek Rozwoju Edukacji, 2013.

10. Psychologiczne portrety młodych obywateli: rozwojowe i podmiotowe uwarunkowania aktywności obywatelskiej młodzieży / Anna M. Zalewska, Beata Krzywosz-Rynkiewicz. - Warszawa: Wydawnictwo Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej, 2011.

11. Różne oblicza podmiotowości we współczesnej Polsce: analiza wybranych problemów w aspekcie pedagogicznym, socjologicznym i aksjologicznym / Małgorzata Orłowska, Mirosława Jaworowska, Helena Ciążela. - Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej, 2001.

12. Samorządność wczoraj i dziś: wychowanie do społeczeństwa obywatelskiego / pod red. nauk.

Andrzeja Murzyna. - Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”, 2011.

13. Szkoła milczenia: sprawozdanie z przeglądu treści szkolnych podręczników do biologii, wiedzy o społeczeństwie i wychowania do życia w rodzinie pod kątem przedstawienia w nich problematyki LGBTQ i treści homofobicznych / Jacek Kochanowski [et al.]. - Toruń: Stowarzyszenie Na Rzecz Lesbijek, Gejów, Osób Biseksualnych, Osób Transpłciowych Oraz Osób Queer „Pracownia Różnorodności”, 2013.

7. Multimedialny spacer po urzędzie [Dokument elektroniczny]. - Warszawa: Nowa Era, cop. 2012

14. W centrum uwagi [Dokument elektroniczny]. - [Warszawa]: Nowa Era, cop. 2012.

[Foliogramy multimedialne: materiały dydaktyczne do wiedzy o społeczeństwie: zakres podstawowy.]

8. Nastoletni uczniowie o demokracji: uwarunkowania społeczno-demograficzne i edukacyjne poglądów młodzieży / Anna Zielińska. - Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2008.

15. Wczoraj i dziś [Dokument elektroniczny]: foliogramy multimedialne: materiały dydaktyczne do historii i społeczeństwa dla klasy czwartej szkoły podstawowej. - [Warszawa]: Nowa Era, cop. 2012.

9. Praca z uczniem zdolnym na zajęciach lekcyjnych z wiedzy o społeczeństwie: poradnik dla nauczycieli: myślę jak obywatel, mam wpływ na to, co

16. Zrozumieć innych, czyli jak uczyć o uchodźcach / red. Katarzyna Koszewska. - Warszawa: Centralny Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli, 2001.

58 Kujawsko-Pomorski Przegląd Oświatowy UczMy

nr 2/2013

Biblioteki pedagogiczne dla edukacji 59 Kujawsko-Pomorski Przegląd Oświatowy UczMy

nr 2/2013

Biblioteki pedagogiczne dla edukacji 60 Kujawsko-Pomorski Przegląd Oświatowy UczMy

nr 2/2013