Pro°Found~FEHLEN by Mats Dekock

Pro-found Fehlen. Tirana, 14 februari 2011. Het mausoleum van Enver Hoxha, de communistische dictator die de hardste tirannie in Europa sinds Stalin op zijn naam mag schrijven, wordt klaar gemaakt. Niet voor festiviteiten naar aanleiding van 100 jaar onafhankelijk albanië in 2012. Niet voor de herdenking van 20 jaar post-communistisch tijdperk. Wel voor de sloop. Het mausoleum moet en zal verdwijnen. “Nostalgie voor een dictatuur is absurd”. “Tirana moet vooruit”, zo klinkt het. Het grootste,duurste, en meest iconische architectuur van Albanië moet weg. Het geheugen van Albanië, zo blijkt, blijkt nietherinnerbaar te zijn.

Post-Traumatische Architectuur Die dwangmatige drang naar destructie van het geheugen

kan geduid worden vanuit een freudiaanse interpretatie van de term Trauma. Het trauma betekent enerzijds heel letterlijk een wonde. De plek die overblijft na de vernietiging van het geheugen wordt een open wonde in het stedelijk kader. Die actie dwingt dan heel letterlijk tot nadenken over een architectuur die omgaat met die wonde. Of hoe een antwoord kan geformuleerd worden op die wonde. Net zoals het hele discours dat ontstond op 9/11 in New York. Het ontstane Trauma roept een Architect tot stellingname. Veeg je het trauma weg? En dreig je het zo te onderdrukken... Laat je het litteken open? En tracht je zo een duurzame omgang met trauma in te stellen. Anderzijds duidt de term ‘trauma’ ook op een vorm van onderdrukt geheugen. Repressie van traumatische ervaringen, zoals een geheugen aan een

communistische isolatie, wordt toegedekt. Alle referenties aan dat trauma worden verdrongen. In plaats van zich te confronteren met traumatische ervaringen, vlucht men weg in het nieuwe. Trauma wordt zo een thema in de Architectuur. De vernietiging van het mausoleum wordt zo een blinde vlek in het publiek geheugen, en de vraag ontstaat naar de omgang met dat stedelijk litteken in een historische praxis.

Fehlen Failure heeft meerdere betekenissen. Traditioneel betekent het een mislukking, een error. Niet behalen wat men voor ogen heeft. Maar anderzijds betekent het, ontologisch gefundeerd in het duitse “fehlen”, een ontbreking, een afwezigheid. Failure betekent afwezig zijn. Als Tirana niet kan herinneren, en het monument een wonde wordt, dan bereidt een masterproef die failure interpreteert vanuit een ontbreking, een post-traumatische

architectuur voor. Het monument wordt zo im-memoriaal, en blijkt buiten het bereik van het commemoratieve te liggen, of wat dus niet herinnerd kan worden.

ontstane leegte, voorbij het ontstane trauma van de implosie van het monument.

Architectuur van de leegte

Een architecturale omgang met de leegte is geen rechtlijnig procede van vraag naar antwoord, maar is een zoektocht naar stedelijkheid en publiek geheugen.

De leegte. 100 historische jaren door de hardste en determinerendste machtsstromen lieten maar weinig zichtbare sporen na. Toch is Tirana er door getekend. Geheugen blijkt moeilijk, zo bijzonder onmogelijk. Het blijkt voor tirana onmogelijk om zijn eigen geschiedenis in zich te dragen. Eerder wordt ze keer op keer uitgevlakt. Weggewist. Er heerst een tirannie van het nieuwe. Het “effacer”, of het ontnemen van een gelaat aan die stad, betekent een aanleiding voor een masterproef, die erop gericht is de betekenissen van dat “effacer” te onderzoeken, en op zoek tracht te gaan naar een omgang met de

Porous Urban Impulses

Een herintroductie van het publieke dringt zich immers op. Tirana verschijnt als een gekolonialiseerd veld vol geclaimde private architectuur, waarbij elke notie van het publieke verdwenen is. Deze gekolonialiseerde ruimtes clusteren samen tot een hyperdens conglomeraat van private, individuele stedelijkheid. In dat hyperindividueel veld wordt gezocht naar een herintroductie van een notie van het publieke. Termen als ‘publiekheid’ en ‘identiteit’ kunnen op vele

manieren benaderd worden. Een relevante omgang hiermee wordt door Tschumi beschreven vanuit de introductie van ‘events & scenario’s’. (1) Of ‘mental byomdannelse’, een term uit de deense architectuur, die stelt dat steden nood hebben aan ‘people,events & stories’ om te kunnen zoeken naar publiekheid en identiteit, of ‘mental urban revitalization’, zoals het vertaald klinkt. (2) Vanuit die optiek word het begrip ‘publiek’ als zoektocht naar een publieke architectuur beschouwd vanuit een concept van publieke impulsen. De bebouwde omgeving wordt het speelveld voor het herdenken, herkadreren en hertekenen van het publieke. Stedelijke regenaratie introduceert impulsen, evenementen en uitwisselingszones aan de stedelijke omgeving, waardoor de stedelijkheid verschijnt als een matrix aan mogelijke ‘events & scenario’s, om het met Tschumi te stellen.

Het monofunctioneel blok, of het versilt conglomeraat, wordt poreus gemaakt, waardoor publieke uitwisselingszones ontstaan. Het in-breken in de facade, in de koloniale gevel van het blok, introduceert dus publieke intensificatiezones. Het ont-nemen, of ‘effacer’, het wegnemen van de facade om het blok open te breken voor publieke intensificatie levert zo een netto-resultaat op van een index aan individueel verschillende venster, facade-elementen die stedelijkheid in zich dragen, en ontnomen zijn van hun functie.

Pro-Found Architecture Waar het venster stond als venster op de wereld, als gelaat of uitizcht, geldt, komt het in de leegte van de krater terug als inzicht. De individueel verschillende vensters vormen een schacht die in-zichten genereert. Die geïnternaliseerde blik werkt zoals een mise-en-abyme. Een in zichzelf herhalend beeld. En-abyme betekent

letterlijk ook ‘in de afgrond’ ofte een afgrondstructuur. Een schacht in de diepte van de leegte ageert profound. In de diepte. Ze graaft naar de diepte van de stedelijke identiteit. Vanuit de diepte is ze een ‘de profundis’. ze roept om het ondenkbare, om het onherinnerbare een plaats te geven. Pro-found staat ‘voor’ het ‘vinden’. Ze gaat het vinden van een stedelijke identiteit vooraf, en geeft er geen rechtstreeks antwoord op. Ze roept uit de diepte de stad aan. En net zoals het ‘de profundis’ uit de laat-polyfonie komt, zo is deze architectuur polyfoon, is ze meerstemmig. Dit ontwerp tracht binnen te dringen in de failure, in datgene wat ontbreekt. Of vanuit de deconstructieve architectuur diept ze uit wat niet mag herinnerd worden, en genereert ze pro-found een penetrerend in-zicht.

(1) TSCHUMI Bernard , EVENT-CITIES, MIT press, 2004 (2) ARMITAGE Sarah, Mental Byomdannalse, Indenrigs OG socialministriet, 2009

PATERNAL 1912 INDEPENDENCE 1912

GOVT.

MONARCHY 1914

REPUBLIC 1925

ITALIAN 1939

COLONY

COMMUNISM 1944

DEMOCRACY 1992 MONARCHY 1928

GERMAN 1939

COLONY

1917

1923 regulatory plan

1957

Communist Dictator

Communism Falls

Self-Organizing network

Suburbian sprawl: Plant a flag and win some land!

Claim your Domain

URBAN PRIVATIZATION THEATRE OF THE URBAN STRUCTURE

1982

2002

Case Study TID Tower Multi-Purpose Hollowness

Create an Urban Sculpture ...and see what happens..

solid empty empty

Urban Impulses

public intensification

Liberate

TIRANA v/t<1 v/t<2 v/t<3 v/t<4 v/t<5 v/t>5

TAKE BACK THE CITY

density spread diagrams

+ silted urbanism v/t<1

v/t<2

v/t<3

v/t<5

v/t>5

v/t<1

v/t<3

v/t<5

v/t<2

v/t<4

distillated density spread clusterisation along river/ringway

8 prominent zones

Distillation towards impulse zones

1 REGION 1 2 3 4 5 6 7 8

5 8

BUILDING

BUILT

AREA

V/T

26682 13515 56826 36729 83930 9842 10864 2616

34440 16352 27027 9208 21000 2600 15300 50830

79434 26190 6723 29008 3012 18018 29975 47385

26922 19344 44869 8491 35966 67958 28850 51156

115765 91780 10374 22716 112065 3891

60151

136642

22208

84508,27

4605 6979 7722 26130

17465

17376

10842

502244 167181 167889 113131 263695 243725 84989 180205

5,94 7,75 6,99 7,56 10,72 6,42 6,91 6,63

56570

58716

21578,8

24025,4 14961,5 24606,3 37967,02 12298,48 27164,27

BLLOKU DISTRICT

“playground of the young Albania”

HOUSING HOUSING HOUSING

OFFICE OFFICE OFFICE

BAR

HOUSING HOUSING HOUSING HOUSING HOUSING HOUSING

OFFICE OFFICE OFFICE OFFICE OFFICE OFFICE

BAR

SHOPPING SHOPPING

...parasitic

HOUSING HOUSING HOUSING

OFFICE OFFICE OFFICE

BAR SHOP

HOUSING HOUSING HOUSING HOUSING HOUSING HOUSING

OFFICE OFFICE OFFICE

SHOP SHOP

HOUSING HOUSING HOUSING

OFFICE OFFICE OFFICE

SHOP

functional maximalisation...

public interaction introduction public layer

congested urban block

introduction public layer

insertion into block

retail

theatre

bar

retail retail

casino

casino resto

bar Urban Intervention Program Distribution

resto

cage

football

resto

Fehlend Monument Fehlend Memory

RESEARCH exhibition

performance

horeca

service

Plan & Geometry research 1.0 fragmentation of program

Plan & PERFORMANCE

Geometry research 2.0 EXHIBITION

WORKSHOP

HORECA

THINK TANK

FOYER

RESEARCH

level -1 streets & squares

level -2 streets & squares

level -3 streets & squares

level -4

Street