Tabi-tabi Po.

Mga Saling-Dila ng mga Kababalaghan

Mga Saling-Dila ng Kababalaghan

TABI-TABI PO Mga Nilalaman o Contents Sigbin Ronel Osias

4

santuwaryong makabago

6

Ultimo kaluskos, bawal

8

BalintatAw ng Makiling

10

tabi-tabi po Jerald Sayat

12

ANONG LAMAN NG LUPA? Jed Nykolle Harme

16

aswang Jed NykolleHarme

20

Berberoka

24

Kwaderno Lawrenze Empleo

26

sa Gitna ng dating dagat Jerald Sayat

31

Alaga ng aswang

32

Laglag Ronel Osias

35

Shelumiel Beltran Eunice Ang

Lawrenze Empleo

Shelumiel Beltran

Eunice Ang

PAUNANG SALITA Ang Tabi-Tabi Po ay isang koleksiyon ng mga kuwento kung saan nagsasalubong ang noon at ngayon.

Bawat piyesa ay dadalhin ka sa mga katotohanang iyong kinatatakutan.

Bawat piyesa ay ipapakilala ka sa mga kababalaghang maiintindihan mo lamang, pag sila ay taos-pusong pinakinggan.

Bawat piyesa ay tinuturo ang daan pabalik, sa ating mga nililigaw ng mga kasinungalingan.

Ang koleksiyon na ito ay pinagsama-samang puwersa ng mga nilalang na pagod nang magmasid sa dilim. Bitbit nila ang liwanag at pag-asa sa kanilang mga salita.

Ito ang kinabukasan ng ating panitikan. Ito ang mga kuwento na huhulma ng ating mga panibagong alamat.

Words Anonymous

SIGBIN ni Ronel Osias Nang matutuhang kumatok ng sigbin, Gabi-gabing may napupunit Na bisagra’t kumikislot na laman Ng bangkay. Nagsibabaan silang dala-dala Ang hiwaga ng alamat, Patungkol sa kung paano sila Pumaslang nang walang ebidensya, Nang walang nagtataka, At pumuslit nang tila hangin sa mata.

Tulala’t bigla sa pagragasa Ng mga sigbin sa bawat bayan Ang mga kalye, poste at kamerang Bitbit lagi sa pagsusuma Ng mga detalye ng bawat biktima.

Isang signos ng malawakang Pagpaslang ang pagbukas Ng libritong pagmamay-ari Ng sigbinan sa Malacañang.

Tumungkab ang takip ng banga, Nagsilabasan ang mga alagang Walang kasingbilis. At sa pagtagal, Nagiging normal na sa iilan Ang kanilang pagbisita Sa balita.

4

Sa bulong-bulongan, ang katangian, Napalilibutan ng sangsang.

Asul ang balat, sumisilip mula rito Ang tilamsik ng mga dugong Pagmamay-ari ng maling bintang.

Rumonda man magdamag Ang awtoridad kung nakikisakay At nagbabalat-kayo ang hinahanap, Parang nililigaw na rin nila Ang sarili sa kawalang-nalalaman.

Gayong, kilang-kilala naman Ng kanilang mga tanong Ang sagot—mga asong Hinahabol ang buntot.

Nang Makalusot sa Portal Shelumiel Beltran Digital Art

Santuwaryong Makabago ni Shelumiel Beltran Habang pauwi sana sa kanilang tahanan, sumambulat sa mga Aeta Ang noo’y pinag-uusapan lamang na siyudad Ang sinasabing may mga estrukturang ‘di pa nila nakikita Mga malalawak na daan at mga gusaling dambohala Na sabi sa mga kuwento’y Pasimuno ng isang pangulo— Ito raw ang kaniyang pamana Ang naglalarawan sa progreso’t kaunlaran sa kaniyang nasasakupan Naging bahagi ng kaniyang katanyagan Ay pagbabago sa mga itinuring na luma ng panahon Ang binuong santuwaryong Kung tutulan man noon, pagkitil ang laging tugon Kaya’t sagrado nila itong itinuring Walang nais na ito’y pag-usapan Sa takot na baka sa kanila’y may mawala Dahil talamak daw sa kanilang mga lumalaban Na ayon sa kuwento’y tinatangay sila sa gabi nang walang nakakikita Hahainan sa kanilang kaharian ng mga bala Masuwerte na ang ilang uuwi bilang labi subalit ang iba’y naging alaala Kaya’t wala ang nais sa kanila’y magsalita Maski ito’y itinayo sa lupang sa kanila’y bumubuhay At simbolo ng pagkawala ng kanilang identidad Subukan mang bawiin ay kailangan pang makipagpatayan Buhay raw ang pantubos ngunit ilan ba ang kailangan?

Ngunit walang halaga ang pagtangis Na dinilot ng pagkawala ng kanilang inaalagaang lupain Naging dilig sa lupa’y luha’t hinagpis Ang nagpatubo sa poot at pagnanasang ito’y bawiin Subalit wala siyang pakialam kung may nasira; Kung may pinaslang o may pagkakakilanlang nawala Mas matimbang pa rin ang kaniyang nabuo – Makabagong siyudad na santuwaryo para sa kaniya Subalit impyerno sa itinuturing nilang mga LUMA[d]

7

Ultimo Kaluskos, Bawal ni Eunice Ang

Kikitlin daw ng Kuraret ang hindi magtitikom ng bibig. Halos mamuti tuloy ang mapupulang tambok ng aking mga labi mula sa mahigpit na pagkakaimpit. Unti-unti ay mistula na itong linyang manipis dahil sa pwersado kong paglakip. ‘Huwag gagawa ng ingay, mga hijo at hija.

Ultimo kaluskos ay hindi nakaaalpas sa kaniyang pandinig.’ Bunyag sa distrito ang kaniyang mga pagpaslang. Lubos niya pa itong ihinahambog kaya parati niyang bitbit ang koleksiyon niya ng mga hindi tumuman.

May banayad na tunog ng sumasagadsad na gulong sa aspalto—senyales na paparating na siya. Malamang ay guyod pa rin ang karitong pinunan ng bungo ng mga nangahas magsalita. Isa na doon si Ka Randy, na siyang hindi sinanto ng lintik. Sa isang tabyog ay nakuha ang kaniyang kaluluwa nang walang nakapapansin o nakaririnig. Sa una at huling pagkakataon, si Ka Randy ay naumid.

Ang balita ay nagdulot ng kiliti sa aking batok, paakyat sa anit, habang may nakapapasong kabang humahagod sa dibdib. Nais kong umalma.

Ayaw ko nang matuod. Ayaw kong masanay sa busal ngunit ang tapang ko ay piniling magtaklob. Naririnig ko ang boses ng mga pumanaw—mahihinang bulong ngunit mabigat ang alingawngaw. Nais nilang makawala sa kariton nitong mapagpaslang na nilalang. Wala akong magawa, lalo pa at lumiliit na ang distansiya niya sa sawali’t tiklad na aming tahanan.

Bago pa mapigilan ay bumulwak na ang duwal na kanina pang nakaabang sa aking lalamunan. Siguradong narinig niya iyon. Wala kaming kahit anong proteksiyon. Hindi rin siya tinatablan ng kahit anong orasyon.

Sinong mag-aakalang ngayong gabi pala ay ako ang madadagdag sa kaniyang koleksiyon. Naisuka ko nga ang aking pagkasuya, kapalit naman nito ay mapabilang sa mga ngumangawang kaluluwa. Hindi na bale, ang bungo ko naman ay magdadagdag ng bigat sa kariton niya.

8

Kolektor Juan Antonio Ynigo M. Ocampo Pen on Paper

Muhing Paraluman Clai Tianco Digital Art

Balintatáw ng Makiling ni Lawrenze Empleo

Binaybay ko ang masukal na gubat sa kabila ng dalang panganib Ang masaksihan ang iyong marilag na balintatáw ay maghahandog ng ginhawa Binigyan mo ako ng pagkakataon na sakupin, at manirahan sa iyong dibdib Araw-araw ay handog mo sa kanayunan ang kalupaang mayabong at masagana Ebidensya ng pagmamahal ay nakaburdang ngiti sa mga diamante Sa pag-aakalang hawak ko ang iyong mga kamay ay hindî ka na maghuhulagpos Inalipusta ko ang kasunduan, at nilapastangan ang ikaw na tinatangi Yamang inihandog ay ipinagkibit-balikat, isinantabi ang bigay na panibagong kilay Agarang naging gahaman sa punla at nakisilong sa estranghero na pag-aaruga ‘Di ka nagdalawang isip na bawiin ang yaman at lasunin ang bukid Ibinaon ang mga alaala at iginapos ang mga labí Bagaman ako ang nagsimula, ikaw pa rin ang ugat ng panganib Alat ng pighati ay pinaranas, kaya’t ang dibdib mo ay ‘di na dapat binisita Boses mong punô ng lumbay ay nararapat na magpasanib Alpas na ang halimaw sa mga ugat mong nagsilbing hawla Ebidansya ay binaluktot, kaya’t hindi ka na magiging inosente Labanan mo man ang madla, sa kanilang mga mata ay mananatili kang asarol Abswelto ay malayo, kaya’t pinili mong ibaon ang sarili sa lupa Ngalan mo ang laging itinuturong rason sa alpas na halimaw sa kanayunan Gayunpaman, ako naman talaga ang nag-angat sa tarangkahan ng gaol na sagisag

10

Tabi-Tabi Po ni Jerald Sayat Bago ako sumakay sa bus papuntang Lucena, bumili muna ako ng biskuwit na nakalagay sa isang lata na kasing laki ng timba. Ipapasalubong ko ito kay nanay Celia.

Tumawag siya sa akin sa opisina noong nakaraang araw. Kailangan niya raw ako sa probinsya dahil kinukulit siya ng isang lamang lupa. Nais daw nitong makuha ang bukid namin para pagtayuan ng punso.

Mahalaga kay nanay Celia ang bukid dahil ito na lang ang naiwan ni tatay Rey bago ito namayapa kaya hindi siya pumayag sa alok ng nuno. Inalok nito si nanay ng mga diamante pero humindi siya rito. Sapagkat alam niya na ang mga nuno ay mapaglaro, pilyo, at sinungaling.

Ginagamitan ng nuno si nanay ng puwersa at kapangyarihan. Sa gabi, dumadalaw ito sa kanyang panaginip. Tinatakot. Pinagbabantaan na mamalasin daw siya kapag hindi niya ibinigay ang lupa.

Hindi ko alam kung totoo ‘to, pero ramdam ko ang takot ni nanay Celia habang kausap ko siya sa telepono. Sa katunayan, makailang ulit siyang bumubulong ng “tabi-tabi po.”

Bilin nito, na sa pagdating ko: katayin na agad ang puting manok na binili niya sa bayan para ihandog sa lamang lupa na aaligid-aligid sa bahay.

Walang pinagbago ang bayan ng Lucena.

Progresibong bayan pa rin ito sa probinsya ng Quezon.

Nang makarating ako sa bahay nadatnan ko ang isang babae na palaging lulan ng balita. Kausap niya si nanay Celia na nagkikintaban ang buhok dahil sa kanyang uban.

“Hijo ikaw ba ang anak ni aling Celia?”

Tanong nito pagkatapos kong iabot kay nanay ang biskuwit na pasalubong.

“Opo, ako nga ‘ho.” Sagot ko naman.

“Ay, ayaw ibenta ni aling Celia ang bukid niyo. Ang sabi ko naman babayaran ko ito kahit magkano. Aba’y ang sagot sa akin, lumayas daw ako kasi nuno raw ako sa punso.” Haing nito.

“E, Senator, sinabi naman na pala po ni nanay ang pasiya niya. Hindi po namin ibebenta ang lupa kasi wala po itong presyo. Ang meron lang ito ay halaga. Ang presyo po at halaga ay magkaiba. At saka po pala, tama si nanay isa po kayong nuno sa punso. Gahaman din sa lupa.”

Nakita ko ang pagkainis nito sa mga sinabi ko dahilan para lubayan kami pero sigurado ako na babalik at babalik siya. Sa pagbalik niya, hindi na kami bubulong ng “tabi-tabi po.” Sapagkat lupa namin ito at siya lamang ay nakikiraan.

Ang puting manok na dapat iaalay sa nuno Likha ni Shelumiel Beltran

12

Matanda na si nanay at ulyanin na, baka samantalahin ito ng mga nuno kaya umuwi na rin agad ako at lumiban muna sa trabaho.

ay naging tinola na pinagsaluhan namin sa hapunan.

Ang Santuwaryong Makabago ni Shelumiel Beltran

Nuno sa Punso Maria Jicelle Magpayo Ink on Paper/Gouache

BIRINGAN CITY Hindi pangkaraniwan ang syudad ng Biringan, pinaninirahan umano ito ng mayayamang engkanto. Ayon sa mga kwento ng matatanda na umano’y nakapasok rito, maunlad at pinalilibutan ng matataas na gusali ang Biringan.

Isa itong lugar na nababalot ng misteryo at panganib. Pinaniniwalaang may mga pasukan at paglabas sa pamamagitan ng ilang mga portal.

Hindi nakikita sa mapa ng Pilipinas ang Biringan at ang ibig-sabihin ng Biringan sa salitang Waray ay ‘Hanapan ng mga Nawawala.’

KASKAS Ito ay isang uri ng ibon. Kakaiba ito sapagkat wala itong mata, walang butas ang ilong at permanenteng nakasara ang tuka. Pinaniniwalaang alagad ito ng aswang. Bago umano umatake ang aswang ay ipinadadala niya ang ibong ito upang tiktikan ang kanilang susunod na biktima.

Minsan ay palipadlipad ito sa ibabaw ng bubong o di naman ay paikot-ikot sa ilalim ng mga kubo. Kaskas ang tawag dito dahil sa tunog na kaniyang nililikha.

ANONG LAMAN NG LUPA? Jed Nykolle Harme

16

KURARET Kilala sa Bangar, La Union ang Kuraret. Kinukuha nito at kinakain ang mga kaluluwa ng mga tao sa pamamagitan ng pagputol ng kanilang mga ulo. Habang naglalakbay sa gabi, kinukuha nito ang karitong bakal na naglalaman ng mga bungo ng nauna nitong mga biktima. Dumaraan ito sa nayon at kapag nakarinig siya ng ingay galing sa mga bahay na naroroon, pinapasok at pinapatay niya ang mga ito.

BERBEROKA

TAMAWO

Isa itong opurtunistang halimaw sa sapa o ilog.

Walang eksaktong depiksyon ang Berberoka ngunit mayroon umano itong berdeng balat na sing gaspang ng bato. Kadalasan ay kumakain sila ng mga batang namamangka na napapadpad sa kanilang teritoryo. Hinihigop rin nito ang tubig sa ilog dahilan para madaling makita ang mga isda at maakit ang mga ito na pumunta sa kanilang kinaroroonan.

Maituturing na engkanto ang nilalang na ito.

Naninirahan sa mga anyong tubig at nagbabalatkayo bilang isang gwapong lalaki. Kinikilala sila bilang sexual predators of the underworld.

Kinatatakutan man ang nilalang na ito, subalit natatakot din ito sa talangka at alimango.

Nandurukot sila ng mga babae sa pamamagitan ng panliligaw dito. Pinahihina nila ang katawan hanggang sa mamatay tsaka nila dinadala sa kanilang kaharian upang gawing asawa. Ayon pa sa ibang kwento, nakatira umano sila sa puno ng Nunok at nangunguha ng bata. Binibigyan nila ito ng itim na bigas at dilaw na ugat na kapag kanilang tinanggap, hindi na sila pa muling makikita.

MANANANGGAL

TIYANAK

Madalas ikwento ng mga lola at lolo ang Manananggal – isang uri ng aswang na may kakayahang lumipad at mahati ang katawan.

Hindi namamatay ang mga ito hangga’t walang napagpapasahan. Sabi-sabi pa’y may itim na sisiw ito sa loob ng kanilang katawan na siyang ipinapasa sa kanilang anak o apo. Noong 1927 unang lumabas ang kwento ng mga manananggal sa isang horror film sa Philippine TV.

Isa sa pinakakinatatakutang mitolohikal na nilalang sa Pilipinas. Isang demonyong nilalang na nagpapanggap bilang sanggol. Lingid sa kaalaman ng marami, marami ring uri ng Tiyanak sa Pilipinas.

SIGBIN

MANGKUKULAM

Kung bibilangin ang iba’t-ibang kwentong hayop sa Pilipinas, kulang ang daan-daang bibig para isalaysay ito. Katulad na lamang ng isang hayop na pinaniniwalaang matatagpuan lamang sa Visayas at Mindanao – ang Sigbin.

Madalas silang ikumpara sa kambing, subalit mas mahaba ang buntot nito. Sabi ng iba, kampon sila ng demonyo at sugo ng aswang. Bukod sa mahilig sila sa hayop at dugo, madalas din silang kumain ng mga patay na tao at hayop, dahilan kung bakit masangsang at nakasusulasok ang kanilang amoy.

Ayon sa Creatures of Philippine Lower Mythology na isinulat ni Maximo Ramos, ang mga tiyanak raw ay halos katulad ng mga duwende na kulubot ang balat, may mahabang bigote at balbas. Mas maikli rin umano ang isang paa nito kumpara sa isa dahilan para lumundag-lundag ito o gumapang sa sahig.

Mangkukulam ang talamak na kalaban ng mga albularyo.

Mayaman ito sa kultura, tradisyon at paniniwala na nagmula pa umano sa kani-kanilang mga ninuno. Halos karamihan sa mga mangkukulam ay magagaling sa halamang gamot. Madalas silang kumukuha ng kapangyarihan sa kalikasan. Inggit ang isa sa dahilan ng pangkukulam. Kasama sa orasyon nila ang pagkuha ng buhok o larawan ng kukulamin.

Gumagawa rin ang mga ito ng gayuma.

AMALANHIG Isang uri ng aswang na namatay ngunit muling nabuhay. Bumabangon sila mula sa kanilang libingan matapos mabigo na maipasa ang kanilang kapangyarihan sa isang kamag-anak. Ang kanilang presensya ay karaniwang napapansin sa pamamagitan ng baho ng kanilang nabubulok na laman.

ASWANG SA TALON Isang matanda at malakas na aswang nagkukubli sa kagubatan at sa mga bundok.

Hindi ito nakikihalubilo sa mga tao. Malalamang nariyan sila kapag amoy dugo ang hangin sa paligid. Kapag mas matapang ang amoy, mas malapit ang aswang.

BINALIW

ASWANG Ang pinakakilalang nilalang na kinatatakutan sa Pilipinas. Ang hitsura nito ay nag-iiba-iba dahil sa iba’t ibang paglalarawan na ibinigay ng mga tao na nagsasabing nakita na nila ang halimaw. Narito ang ilan sa mga uri ng Aswang:

Ang Binaliw ay isang aswang na mayroong mukha ng isang ordinaryong tao. Pumapasok ito sa mga bahay ng taong may sakit nang hindi namamalayan. Ang pinagkaiba nito sa ibang aswang ay ang kakayahang maging invisible.

KUBOT Isang nilalang na may napakahabang buhok na siyang ginagamit upang pumatay ng tao.

Ang pangalan nito ay nangangahulugang “kumapit” o “upang bumalot”.

KIWIG

SARUT

Isang aswang sa lalawigan ng Aklan na nagiging isang malaking aso sa gabi. Baluktot ang buntot nito. Kapag nasa anyong tao, karamihan sa kanila ay nakayuko dahil sa pagala-gala ito sa ilalim ng isang mataas na bahay, lalo na sa mga kanayunan upang magdilait ng isang may sakit na tao.

Ang pangalan nito ay literal na nangangahulugang “peste� o salot sa Tagalog. Isang nilalang na katulad ng aso. Inaatake nito ang mga manlalakbay. Kinakain nito ang mga hayop sa sakahan sa kanayunan, dahilan upang malugi ang may-ari. Tinawag silang salot dahil dito.

GABUNAN

TIYU-AN

Kinikilala sila bilang pinakamalakas at pinaka tusong aswang. Malakas sila sa araw at kaya nilang salakayin ang biktima kahit hindi pa sumasapit ang gabi. Mabilis ito kung kumilos at hindi namamalayan kapag dumarating. Lumipad sila kahit walang pakpak. Sa kabila ng kanilang natatanging kakayahan, kumakain lamang ang mga Gabunan ng lamanloob ng tao isa o dalawang beses sa isang taon.

Isang manananggal sa Capiz na hindi nakalilipad. Wala itong pakpak at hindi nahahati ang katawan. Sinasabing ang Tiyu-an ay mga babae lamang. May alaga itong tuta na hindi tumatanda ma ipinapasa sa susunod pang henerasyon. Sabi pa ng ilan, ang tutang ito ang itinuturing niyang amo. Kapag dinidilaan sila ng tutang ito, ibig sabihin ay kailangan na nitong maghanap ng pagkain.

MAMUMUYAG Ang mamumuyag ay may mga mata na katulad ng isang pusa o butiki kapag tinatamaan ng sikat ng araw at ang imaheng makikita sa kanilang mata ay baliktad. Kilala sila bilang mahiyain at nag-iisa, natatakot na tumingin nang diretso sa mata ng ibang tao dahil baka matuklasan silang aswang.

TANGGAE Ang Tanggae o Tanggal ay isang uri ng aswang sa Aklan na katulad ng isang manananggal. May kakayahan itong baguhin ang kalahati ng kaniyang katawan bilang punso, ito rin ang pinagkaiba niya sa ibang manananggal. Nabibilang ang aswang na ito sa grupo ng Aswang Hubot.

Aswang ni Jed Nykolle Harme

Naging panakot ng matatanda sa amin ang paglalagalag ng mga aswang sa bangketa, sa eskinita ng aming baryo.

Nakatatakot umano ang kanilang huni; halimaw ang kanilang mukha at daan-daang dila ang bumabaluktot kapag sila ay nakikita.

Sabi-sabi pa’y mabibilang lamang sa daliri ang himalang nabubuhay pa ang kanilang biktima.

Hindi pa ako nakakikita ng aswang, kaya’t walang gabing hindi ko hinintay na bumisita ang akyat-bahay na ito sa aming kubo, o magparamdam man lang sa ibabaw ng bubong.

Isang gabi, sumilip ako sa siwang at naroon ang aswang!

Mabilis nitong kinutkot ang laman Ng adik, ng paslit, at ng napagkamalan.

Umurong ang ilong ko sa lansa ng dugo ngunit umuusad ang aking pagtataka, bakit hindi kumakapit ang dugo sa kaniyang mga kamay, ganoon ba kapag pumapagpag ng pulbura?

Nagpahid ng langis ang aswang, nag-iba ang kaniyang anyo.

Humahagikhik na umalis at naiwan ang katawang lasog-lasog; pusod, bituka at lamanloob.

Gabi-gabi itong nangyayari sa aming baryo.

Bawat umaga’y may lumalantad na katawan, bulagta sa lansangan at pumipitik-pitik pa ang laman.

Ngunit hindi na bago sa mga tagarito ang pag-aalmusal ng mga ganitong sabi-sabi, alam nila kung kaninong laway ang nasa balat ng bawat biktima.

20

Matagal na nilang kabisado ang dila ng namamaslang, kilala nila ang aswang ngunit pinipiling magkibit-balika sa mga kwentong-bayan kahit na kumakalat ang dugo, umaalingasaw

kahit saan, nilalangaw ang bangkay sa bang winawalis ng kapitbahay ang nilalangaw na dugo sa kalsa nilalangaw ang radyo sa balitang hindi tumugma sa nasaksihan ko noong gabing pinuwing ng sangs ang hilaw kong mga mata.

Totoo pala sila.

at

gketa

ada, g o sang

Manugeambi Denz Gian Perucho 8B Pencil

Nandiyan lamang sila sa tabi-tabi.

Nandiyan lamang sila sa tabi-tabi.

Nandiyan lamang sila sa tabi-tabi.

Nandiyan lamang sila sa tabi-tabi.

Nandiyan lamang sila sa tabi-tabi.

Nandiyan lamang sila sa tabi-tabi.

Nandiyan lamang sila sa tabi-tabi.

Nandiyan lamang sila sa tabi-tabi.

Nandiyan lamang sila sa tabi-tabi.

Nandiyan lamang sila sa tabi-tabi.

Nandiyan lamang sila sa tabi-tabi.

Nandiyan lamang sila sa tabi-tabi.

Nandiyan lamang sila sa tabi-tabi.

Nandiyan lamang sila sa tabi-tabi.

Nandiyan lamang sila sa tabi-tabi.

Nandiyan lamang sila sa tabi-tabi.

Nandiyan lamang sila sa tabi-tabi.

Nandiyan lamang sila sa tabi-tabi.

Nandiyan lamang sila sa tabi-tabi.

Nandiyan lamang sila sa tabi-tabi.

Berberoka ni Shelumiel Beltran Sa kapanatagan Kahit maula’y’ inihanda niya ang lambat Isinilid sa bangka ang mga buslo Nangako sa mga minamahal – “Hintayin niyo ng aking pagbabalik” Pabaon ng kaniyang anak ay halik “Mag-ingat ka”, tugon ng kaniyang asawa At itinulak ang bangka Hinigpitan ang pagkapit sa sagwan Ito na lang ang natitirang paraan Kahapo’y ikatlong araw ng pangangalam ng sikmura Nagtungo siya ilog at sapa Ngunit sa kasamaang palad ay walang mahuling isda Kaya’t dagat ang itinuring na natitirang pag-asa Magbabakasakaling may maiuwi sa pamilya Kay bait ng Maykapal!

Tumila ang malakas na ulan Nagingmapagbigay ang hangin at huminahon Ligtas niyang narating ang gitna ng laot At ito na sa wakas ang kaniyang pinakahihintay Ang makahuli para sa mga naghihintay Pagdungaw sa ilalim ay kaniyang natanaw Sandamakmak na mga isda At ang kasiyahan ay nag-umapaw Isinaboy ang lambat Naupong hawak ang pamingwit At biglang napahinto saglit “Wala naman sigurong Berberoka sa dagat Sa sapa’t ilog lang ang nabanggit sa mga kuwento”

24

At habang ninanamnam ang kapanatagan May biglang sumulpot sa kaniyang likuran Bago pa man niya ito makita siya ay binugahan Walang tigil ang pagbuga ng tubig Tumaob ang kaniyang bangka Nalunod siyang nabigla’t nagtataka— “Anong nangyari sa isang kisapmata?”

Lumangoy siya pailalim at sinubuk Nangangapos sa hingingang pilit hi Natatakot dahil naisip baka ito’y isa Ngunit nang idilat ang kaniyang m Nakatutok sa kaniya ang bunganga bala

At nagising nalang siyang puno ng Mga awtoridad ang sa kaniya’y pum “Inatake ako ng isang bark…”

“Berberoka” pagputol ng isang pul Sabay abot ng sobreng laman ay sa “Pantikom sa iyong bibig”

At pag-uwi niya’y may bitbit na pas Isang kabang bigas at isang kilong Kinausap siya ng asawa’t tinanong At siya’y tumugon— “Ang kakainin natin ay ang aking s

At hindi na nawala sa kaniyang isip Kung paanong naging mabisang pa Sa bibig na may mga salitang mara

kan umahon inahabol ang berberoka mga mata a ng kanyong tubig ang

galos ang buong katawan mapalibot

lis sa kaniyang linya alapi

salubong manok kung anong nangyari

salita�

pan antapal ang salapi arapat pakinggan

Oportunista Shelumiel Beltran Digital Art

Kwaderno ni Lawrenze Empleo

Tahimik lamang na nagsusulat si Leticia sa may sapa Binubulungan niya ng mga hinihiling na mga pagbabago ang bawat pahina ng kwaderno Mapayapa niyang nailalathala ang bawat kuwento ng pighati Bawat letra ay simbolo ng pagpapakatatag at pagtutol sa inhustisya Katahimikan at kapayapaan ang bulong niya Ngunit sabay sa paglapat ng pluma sa kwaderno ay ang siyang pagalpas ng alon sa sapa Kasabay ng pagdampi ng tinta ay ang paghaplos ng malakas na hangin sa kaniyang mukha Lumitaw ang isang Tamawo na nakarinig sa mga binulong niya Nagmistulang radรกr ang mahaba nitong mga tainga Boses niya ang nakapukaw sa engkanto Tinig niya ang naging dahilan sa pagkabighani ng Tamawo Nang napansin niyang may umahon na sa sapa, wala naman siyang ibang nagawa kung hindi ang sumigaw Ang lakas ng agos ng tubig at ang pagsipol ng hangin ay nangibabaw Wala siyang naging laban sa malaki at maskulado nitong katawan Madaling siyang nabitbit ng engkanto patungo sa malayong kaharian Ang dating sinusulat lamang niya, ngayon siya na mismo ang paksa Kinabukasan ay payapa na ang alon sa sapa Tahimik ang paligid at maririnig na ang huni ng mga kuliglig Walang ibang bakas niya ang makikita kung hindi ang kaniyang sinusulatan na kwaderno Payapa man ang paligid, maririnig naman ang alingawngaw ng sigaw niya sa bawat letra Usap-usapan lamang dati sa kanayunan ang biglaang pagkawala ng mga dalaga Totoo. Totoo pala ang mga pagkawala.

26

Sabi nila bayani ng pagmamahal kung matuturing ang Tamawo Dahil gawa lamang ng pagmamahal kaya siya nakakagawa ng ganito Ngunit mayroon bang bayani na makakayang kumitil sa kalayaan ng ilan?

Anong klaseng bayani ang nasisiyahan tuwing nakakarinig ng mga sigaw?

Buti na lamang din ay may naiwang kwaderno si Leticia Kwadernong nagsisilbing dambana sa mga nawala Kwadernong nagmistulang lapida kung saan nakaukit ang mga alaala Dahil kung walang naiwang bakas, baka ang storyang ito ay matagal nang nagwakas

singilin ang inutang na dugo -Never Again-

Hindi mo ba naririnig ang mga sigaw?

Hindi mo ba naririnig ang mga sigaw?

Hindi mo ba naririnig ang mga sigaw?

Hindi mo ba naririnig ang mga sigaw?

Hindi mo ba naririnig ang mga sigaw?

Hindi mo ba naririnig ang mga sigaw?

Hindi mo ba naririnig ang mga sigaw?

Hindi mo ba naririnig ang mga sigaw?

Hindi mo ba naririnig ang mga sigaw?

Hindi mo ba naririnig ang mga sigaw?

Walang Natira Maria Jicelle Magpayo Ink on Paper/Water Color

Sa Gitna ng Dating Dagat ni Jerald Sayat Sabik akong palaging naghihintay sa dalampasigan tuwing Sabado. Ito ay pag-uwi ni tatay mula sa mahabang paglalayag sa laot. Sabik ako na makita siya ngunit higit akong nasasabik sa mga kwento niya. Nakakasindak balahibo ang mga mangkukulam pero gustong-gusto ko ang mga kwento niya patungkol dito. Sila raw ay hindi na makikita sa mga liblib na gubat at sa halip sila ay matatagpuan sa gitna ng dating dagat.

Dilaw ang kanilang balat, singkit ang mga mata at higit sa lahat sila ay makapangyarihan. Tinataglay nila ang itim na mahika at may maitim na pagnanais na agawin ang iniingatang Perlas ng Silanganan.

Sabi ni tatay: hindi nila kailangan ng buhok, litrato o orasyon. Sila ay higit na naiiba. Kakaibiganin ka nila at pagkatapos unti-unti nilang kukunin ang iyong kaluluwa at isisilid ito sa mga manika. At kapag nangyari ‘yon ang mga ayaw mong gawin ay siya mong gagawin at ang ayaw mong ibigay ay siya mong ibibigay sa kanila.

Ang bilin ni tatay sa akin ay maghintay sa dalampasigan. Sapagkat sa pagbalik niya, hindi sariwang isda ang dala niya kung hindi anunsyo na ang dagat ay sa atin na. Sa madaling salita, hindi siya pumalaot para mangisda kung hindi para lumaban.

Ngunit ito na ang ikatlong sabado na nag-aabang ako sa dalampasigan. Halos ilang araw na akong nakatayo dito. Naabutan ko na ang pagkati at pagtaib ng tubig ngunit wala pa rin ang bangka ni tatay o kahit na ang... bangkay nito.

Umuwi na ang mga kasama ni tatay pero hindi na sila ang mga mangingisda na kakilala ko. Ang kanilang mga kaluluwa ay nakasilid na sa mga manika.

Kaya ganoon na lamang kung isuko nila ang dagat kahit na ayaw nila itong gawin. Iniasa na lang nila ito sa mga albularyo. Mga albularyong nakabarong na sa halip na magpalayas sa mga mangkukulam ay inalagaan pa ang mga ito.

Ang magagawa ko na lamang ay maghintay na matapos ang natitirang dalawang taon. Kahit na mahigpit ang kanilang pagkapit sa ating mga leeg at kahit matalim ang mga karayom na nakatarak sa ating dibdib. Dalawang taon na lang at pipili na ulit tayo ng mga albularyo. Sana ang piliin natin ay kaya tayong ilaban sa mga mangkukulam at kayang ipaglaban ang sa atin: Ang dagat na sa una palang naman ay sa atin na.

31

Alaga ng Aswang ni Eunice Ang

Umaaligid sa sunod na biktima, ang Kaskas sa baluarteng nipa.

Alagad na walang mata, sabwat sa bawat pagtuligsa.

Hapunan ng amo, siya’ng taga-marka.

Bantay sarado’t sinisigurong, wala na silang kawala.

Alagad na walang mata, sabwat sa busalsal na paninikmat.

Sinasapit ng naapuhap, hindi nakikita, ni hindi nasisipat.

Garalgal ang pagpalahaw, ng nagpupumiglas.

Ngunit hindi napupukaw, atensiyon nitong Kaskas.

Kahit gaano kalakas, ang panaghoy ng hinahapunan, at kahit pa magasgas, ang humahapding lalamunan, hindi niyan matitinag, itong alaga ng aswang.

Likas na hindi tinubuan, ng tainga, hindi nakaririnig iyan.

Maingay ang pag-aklas ng karneng buhay, wala siyang pakialam.

32

Pang-amoy’ depektibo, ilong ay sarado, nakapaninibughong, walang sangsang na umaabot, sa kaniyang sentido.

Lansa ng dugo, sa alimuom humahalo.

Bagama’t ininom, sinimot ng liderato, sumisingaw pa rin ang anggo, sa bibig ng abusadong berdugo.

Nang mabusog na ang lumantak, walang imik ang alagad.

Palamuti yata ang tuka, na permanenteng nakasara.

Itikom daw lagi ang bibig, alalahanin ang silbi.

Masalimuot ang sasapitin, ng hindi mananatili.

Sanay naman ang sabwat, na maging sunud-sunurang hindi sasalungat.

Sa pagiging tapat nga niya’y, tila wala nang tatapat.

Kaya’t natapos man ang lagim, ng kampon ngayong gabi, sa mga susunod pang pagkagat ng dilim, ay magapapaalila siyang muli.

Dibuho niAlipin Ynigo Ocampo Juan Antonio Ynigo M. Ocampo Pen on Paper

Tiyanak Yosi

Laglag ni Ronel Osias

• May nakatanghod na tiyanak.

Nagbabantay. Nagbabalak.

Nanghuhuli ng liwanag, Nagpapalaya ng iyak.

• Karga-karga ng mga bakal, Pinasususo ng pulbura.

Nag-aasó ang bintana, T’wing may biktimang bumubulagta.

• Ayon sa agos ng bibig, Wari’y alikabok lang sa liit.

Nagdadalang-tao’y malimit Mura-murahin ang langit.

Sa wangis ng may bitbit, ‘Di maaninag ang bangis.

Pagsilang ang pagkalabit.

Ang uha ay senyales Ng may napatahimik.

• Anak ng demonyo, Ng balasubas na sekyu, Ng sundalong pikon, Ng pulis na naghahamon, Ng mamang ibinalot ang benteAnyos sa sako at limot, Ng lalaking nagpaluhod Sa inosenteng dinampot, Ng walang hiyang amang Panay pananakot, • At ng asawang naglihi Sa salot.

35