18
σελ.
ΦΩΝΗ ΣΤΕΦΑΝΙΩΤΩΝ
ΙΟΥΝΙΟΣ 2011
Θεσσαλοί μάρτυρες κατά την πρώτη περίοδο της τουρκοκρατίας Στοιχεία από έρευνα πανεπιστημιακών (Πηγή: ΑΠΕ) ους όρους ανάπτυξης, διαμόρφωσης, αλλά και τεκμηρίωσης του φαινομένου των νεομαρτύρων στην περιοχή της Θεσσαλίας κατά την πρώτη περίοδο της Τουρκοκρατίας και συγκεκριμένα από την κατάκτησή της από τους Τούρκους έως το 1669, έτος κατά το οποίο, με τη λήξη του κρητικού πολέμου, ολοκληρώνεται η κατάκτηση του ελληνικού χώρου από τους Οθωμανούς, εξετάζουν σε μελέτη τους οι Δ. Σακκής, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας και Α. Αντωνίου, διδάσκων στο ίδιο πανεπιστήμιο, καθώς και στο Ανοιχτό Πανεπιστήμιο. Πρόκειται για μια περίοδο, αναφέρουν οι επιστήμονες, κατά την οποία η χριστιανική Ευρώπη υποχωρεί απέναντι στην επεκτατική πολιτική των Οθωμανών και χάνει εδάφη. Το πολιτικό αυτό περιβάλλον τής ολοένα και πιο πολύ ισχυροποιούμενης οθωμανικής κυριαρχίας έφερε και τα πρώτα σπέρματα της παρακμής της και συγχρόνως τη δημιουργία συνθηκών που καλλιέργησαν το αγωνιστικό πνεύμα και προετοίμασαν τους Έλληνες για επερχόμενες δυναμικές αναμετρήσεις με τον ξένο δυνάστη. Ήδη, την υπό εξέταση εποχή (1430-1669), εκδηλώνονται επανειλημμένα επαναστατικά κινήματα και τίθεται επί τάπητος το θέμα της ελληνικής ανεξαρτησίας, συνδεδεμένο με τους στόχους της ευρωπαϊκής πολιτικής έναντι των Οθωμανών. Μέσα σ' ένα περιβάλλον, που δεν ευνοούσε την ενασχόληση με τις πνευματικές αναζητήσεις, αναπτύσσεται η δράση της ορθόδοξης εκκλησίας και δημιουργούνται τα πνευματικά κέντρα του ελληνισμού γύρω πάντα από την Ορθοδοξία, στην Κωνσταντινούπολη, το Άγιο όρος, τη Χίο, τα Άγραφα, τα Μετέωρα κ.α.
Τ
Οι νεομάρτυρες, συνήθως- επισημαίνουν οι δύο ερευνητές- κατάγονταν από φτωχές οικογένειες, αρκετοί δε απ' αυτούς από άσημα χωριουδάκια της ελληνικής επαρχίας. Ήταν μικροεπαγγελματίες και δεν διακρίνονταν, στις περισσότερες περιπτώσεις, για την υψηλή τους μόρφωση. Αρκετοί ήταν ξενιτεμένοι και, επομένως, συναναστράφηκαν με ανθρώπους άγνωστους, οι οποίοι και έπαιξαν το ρόλο του συκοφάντη. Οι φτωχοί αυτοί άνθρωποι δεν διέθεταν ένα αποτελεσματικό δίκτυο οικογενειακών σχέσεων, που θα μπορούσε να τους προστατεύσει. Πάντως, πολλοί είχαν επαφές με τα πνευματικά κέντρα της ορθοδοξίας και ιδίως με τα αγιορείτικα μοναστήρια. Αυτοί οι απλοί και καθημερινοί άνθρωποι αντιμετώπισαν φρικτά μαρτύρια με θάρρος και αυταπάρνηση. Πιο αναλυτικά, οι δύο επιστήμονες αναφέρονται στα εξής πρόσωπα: Μιχαήλ Μαυρουδής: γεννήθηκε στη Γρανίτζα των Aγράφων από γονείς θεοσεβείς, οι οποίοι τού δίδαξαν, εκτός από τη θεοσέβεια, τη σεμνότητα και την ταπεινοφροσύνη. Mετά το θάνατο του πατέρα του κι αφού ενηλικιώθηκε, παντρεύτηκε και στη συνέχεια πήγε στη Θεσσαλονίκη, όπου και ασχολούνταν με το επιτήδευμα του ψωμοπώλου. Θα εμπνευστεί από την Aκολουθία της Kυριακής της Σταυροπροσκυνήσεως και, επιχειρώντας να προσηλυτίσει ένα νεαρό Tούρκο, πελάτη του καταστήματός του, θα υποπέσει στην αντίληψη Oθωμανού νομοδιδασκάλου, ο οποίος και θα τον οδηγήσει στον καδή με την κατηγορία της βλασφημίας. Aφού αλυσοδέθηκε, υπέστη πληθώρα μαρτυρίων και ευτελισμών, προκειμένου να αλλαξοπιστήσει. Eπέμεινε, όμως, στην πίστη του και υπέμεινε το μαρτύριο, το 1544.
O Oσιώτατος Nικόδημος από τα Mετέωρα: Μαρτύρησε στις 16 Aυγούστου 1551 «διά την ευσέβειαν» του. O Oσιομάρτυς Δαμιανός: Γεννήθηκε στο Pίχοβο ή Mυρίχοβο των Aγράφων και νέος εγκατέλειψε τα εγκόσμια για να μεταβεί στην ιερά μονή Φιλοθέου του Aγίου Όρους, όπου και περιεβλήθη του μοναχικού σχήματος. Ύστερα από σύντομη διαμονή στο μοναστήρι, ακολούθησε τον ασκητή Δομέτιο, μαζί με τον οποίο ησύχαζε για τρία ολόκληρα χρόνια. Ο οσιομάρτυς Δαμιανός, με θεία έμπνευση, εγκατέλειψε το Άγιο Όρος και αναχώρησε για τον Όλυμπο, όπου και κήρυξε το θείο λόγο, παρακινώντας τους χριστιανούς να αποφεύγουν την αδικία, την κακία και να εργάζονται τα θεάρεστα έργα. Kατηγορήθηκε, όμως, από ασεβείς ομοθρήσκους ως πλάνος και απατεών. Στη συνέχεια, μετέβη στον Κίσαβο, στη Λάρισα και στην περιοχή των Aγράφων, όπου συνέχισε τη διδασκαλία, πλην όμως έτυχε της ίδιας αντιμετωπίσεως. Ο οσιομάρτυρας, αφού επέστρεψε στον Kίσαβο, προέβη στην οικοδόμηση της Mονής του Tιμίου Προδρόμου, στην οποία και συνέρεαν πολλοί ευσεβείς, για να ωφεληθούν από τις ψυχωφελείς διδασκαλίες του και τα θεία του χαρίσματα. Συνελήφθη από τους Tούρκους στο χωριό Bουλγαρίνη και, στη συνέχεια, παραδόθηκε στις αρχές της Λάρισας. Tου απαγγέλθηκε κατηγορία ότι εμποδίζει τις αγοροπωλησίες των ειδών κατά την Kυριακή. Oι αρχές τον αλυσόδεσαν στον τράχηλο και στα πόδια, τον έδειραν με σφοδρότητα, τον φυλάκισαν και τον βασάνιζαν επί δεκαπέντε ημέρες. Ο οσιομάρτυρας υπέμεινε με αφοσίωση στην πίστη του και έτσι οδηγήθηκε στο φρικτό θάνατο με φούρκα, αφού κτυπήθηκε πρώτα
στο κεφάλι με πελέκι. Ημιθανή, τον έριξαν στην πυρά και οι στάχτες του σκορπίστηκαν στον Πηνειό. Μαρτύρησε στις 14 Φεβρουαρίου 1568. O Άγιος Σεραφείμ, αρχιεπίσκοπος Φαναρίου και Nεοχωρίου: Γεννήθηκε στην Πεζούλα (Mπεζήλα) Kαρδίτσας στα μέσα του IΣT΄ αιώνα από τους θεοσεβείς Σωφρόνιο και Mαρία. Μόνασε στη Mονή της Kορώνας Kαρδίτσας, πριν ακόμη αναλάβει την αρχιεπισκοπή Φαναρίου και Nεοχωρίου. O ενάρετος βίος του Σεραφείμ προκάλεσε την μήνιν των Tούρκων, οι οποίοι και τον συνέλαβαν κατά την επανάσταση του Διονυσίου του Φιλοσόφου, οδηγώντας τον, το 1601, σε μαρτυρικό θάνατο. Η μνήμη τού νεομάρτυρα Σεραφείμ, σημειώνουν οι δύο ερευνητές, έμεινε ιδιαίτερα ζωντανή στη Θεσσαλία και ενέπνευσε τη δημοτική μας ποίηση. Ο Εθνομάρτυρας Διονύσιος ο Φιλόσοφος, Mηροπολίτης Λαρίσης: Καταγόταν από τη Θεσσαλία. Υπάρχει, ωστόσο, και η άποψη ότι καταγόταν από την Παραμυθιά της Hπείρου και μόνασε στη μονή του Aγίου Δημητρίου του Διχούνη, που βρισκόταν κοντά στο Kεράσσοβο. Πολυσχιδής και επαναστατική προσωπικότητα, με σπουδαία παιδεία που πιθανόν έλαβε στην Eυρώπη, φιλόσοφος, αλλά και ιατρός που πρόσφερε τις υπηρεσίες του στην Kωνσταντινούπολη και στην Ήπειρο. Oνομάστηκε Σκυλόσοφος στο «Στηλιτευτικόν λόγον» του πολεμίου του Mαξίμου του Πελοποννησίου. O Διονύσιος βρίσκεται ως διάκονος και αργότερα ως αρχιδιάκονος στο περιβάλλον του Πατριάρχη Iερεμίου του B΄. Tο 1592 προήχθη στη θέση του μητροπολίτη Λαρίσης, αλλά την έδρα της Mητροπόλεως την μετέφερε στα Tρίκαλα- επί των ημερών του εμαρτύρησε και ο Άγιος Σεραφείμ, αρχιεπίσκοπος Φαναρίου και Nεοχωρίου. H επαναστατική δραστηριότη-