Theme 2.2:
Materials & Fashion > FUTURE & FASHION
Lianne Janssen
0975389
18 maart 2020
2
Theme 2.2:
Materials & Fashion > FUTURE & FASHION
Lianne Janssen
0975389
18 maart 2020
1.
INTRODUCTIE Tijdens mijn vorige projecten en opdrachten ging het veel al over sustainability en activisme. Dit zijn ook de twee onderwerpen die mij erg liggen. Echter merk ik in mijn designs en ontwerp proces dat dit niet altijd te herleiden is in de materialen die ik gebruik. Met de topic ‘Materials and fashion’ wil ik verder onderzoek gaan doen naar de bestaande en nieuwe materialen in fashion, Hoe sustainabil ze zijn en hoe zij tot heden worden toegepast. Ik hoop uiteindelijk tot een conclusie te komen die mij verder kan helpen in mijn eigen ontwerp proces.
B.
4
chemicaliĂŤn: fossiele brandstoffen: grondstoffen:
Theme 2.2:
Materials & Fashion > FUTURE & FASHION
Lianne Janssen
0975389
18 maart 2020
2.
ALGEMEEN ONDERZOEK A.
Voor mijn algemeen onderzoek vroeg ik mij eerst af wat nou het meest populaire en meest voorkomende materialen zijn in fashion. Ook ben ik benieuwd waar deze materialen precies uit bestaan en hoe duurzaam ze zijn. Als volgt wil ik opzoek gaan naar nieuwe opkomende materialen in fashion.
market share of main fibers, 2016. (2020). [Image]. Retrieved from https://www.commonobjective.co/uploads/images//wysiwyg/Screen-Shot-2018-05-23-at-14-53-33-42a.png
1.Wat zijn de meest populaire en meest voorkomende materialen in fashion? Kleding wordt tegenwoordig gemaakt van een breed scala aan verschillende materialen. Traditionele materialen zoals katoen, linnen en leer zijn nog steeds afkomstig van planten en dieren. Maar de meeste kleding is eerder gemaakt van materialen en chemicaliĂŤn die zijn afgeleid van ruwe olie op basis van fossiele brandstoffen1. Volgens het uitgebreide onderzoek van Common Objective1 zijn er acht belangrijke soorten grondstoffen die tegenwoordig veel in kleding worden gebruikt.
1. (2020). Retrieved 2 March 2020, from https://www.commonobjective.co/article/what-are-our-clothes-made-from
B.
6
synthetisch: vezels:
Theme 2.2:
Materials & Fashion > FUTURE & FASHION
Lianne Janssen
0975389
18 maart 2020
2. A.
Raw Polyester (2020). [Image].Retrieved le-raw-material-15D-64mm-recycled.jpg
from
https://sc02.alicdn.com/kf/HTB1Nsf6cfBNTKJjSszeq6Au2VXaz/pet-bott-
SYNTHETISCHE MATERIALEN (POLYESTER, NYLON EN ACRYL) De bron van synthetische vezels en weefsels is de ruwe olie op fossiele brandstof. Naar schatting is 65% van alle vezels die in de mode-industrie worden gebruikt gemaakt van een synthetisch materiaal - voornamelijk polyester, maar ook nylon, acryl, polypropyleen en elastaan2. Ongeveer 98% van alle toekomstige vezel groei zal naar verwachting plaatsvinden in synthetische vezels, waarvan 95% in polyester3.
Raw Cotton (2020). [Image]. Retrieved from https://s3-ap-southeast-1.amazonaws.com/p2swebsite/images/smeKhabar/ news/TextileFirmWorriedOverRisingCottonPrices_1554271779824_256.jpg
KATOEN Een van de oudste gebruikte vezels en het belangrijkste non-food gewas ter wereld is katoen. Momenteel maakt katoen ongeveer 21% uit van al het vezel gebruik wereldwijd - ongeveer 21 miljoen ton4 - maar zijn marktaandeel neemt af door concurrentie van synthetische alternatieven. Katoen productie is vooral belangrijk voor boeren in landen met lage inkomens, waar ongeveer 350 miljoen mensen betrokken zijn bij de teelt en verwerking5.
2. Textile Exchange. (2020). Retrieved 8 March 2020, from https://www.textileexchange.org/ 3.(2020). Retrieved 8 March 2020, from http://www.orbichem.com/userfiles/APIC%202014/APIC2014_Yang_Qin.pdf 4. Textile Exchange. (2020). Retrieved 8 March 2020, from https://www.textileexchange.org/ 5. About Cotton. (2020). Retrieved 8 March 2020, from http://www.fairtrade.org.uk/Farmers-and-Workers/Cotton/About-Cotton
B.
8
cellulose: celluloseweefsel: Ruwe wol:
Theme 2.2:
Materials & Fashion > FUTURE & FASHION
Lianne Janssen
0975389
18 maart 2020
2. A.
(2020). [Image]. Retrieved from https://img2.storyblok.com/2000x1200/filters:focal(0x0:2000x1200)/f/56947/5472x3648/2d55fa1940/shutterstock_1061263589.jpg
CELLULOSEVEZELS / VISCOSE Deze materialen beginnen als cellulose, gewonnen uit een natuurlijke hulpbron (zoals bamboe of bomen), die vervolgens wordt vermalen, verpulverd en omgezet in vezels met een vergelijkbaar proces als voor het maken van polyester. Het meest voorkomende celluloseweefsel is viscose, gewaardeerd om zijn zijde-achtige eigenschappen (rayon, het eerste type viscose stof dat is uitgevonden, is gemaakt om zijde na te bootsen). Jaarlijks wordt ongeveer 6 miljoen ton cellulosevezel geproduceerd voor de textielmarkt en heeft een waarde van ongeveer $ 9,1 miljard. Dit aandeel zal naar verwachting met ongeveer 8% per jaar groeien tot 2025. De belangrijkste verwerking centra voor cellulose zijn China, Japan, Zuid-Korea, Pakistan, Taiwan en Indonesië6.
(2020). [Image]. Retrieved from https://echo-valley-farm.com/wordpress/wp-content/uploads/2018/08/IMG_2200-1.jpg
WOL Wol is een traditionele vezel, vooral in koudere klimaten, die een klein en afnemend marktaandeel heeft (ongeveer 1%). Uit een wereldwijde kudde van ongeveer 1,16 miljard schapen wordt jaarlijks ongeveer 2 miljard kilo ruwe wol geproduceerd. Dit komt ruwweg neer op één wollen trui per persoon per jaar voor iedereen op de planeet7. Deze cijfers zijn inclusief wollen textiel dat wordt gebruikt voor andere items dan kledingstukken, zoals meubels of tapijten. 6. Cellulose Fiber Market Size & Share | Industry Report, 2018-2025. (2020). Retrieved 8 March 2020, from https://www.grandviewresearch.com/ industry-analysis/cellulose-fibers-market 7. Wool Industry. (2020). Retrieved 8 March 2020, from http://www.iwto.org/wool-industry
B.
10
natuurlijke vezels: ontwikkelingslanden:
Theme 2.2:
Materials & Fashion > FUTURE & FASHION
Lianne Janssen
0975389
18 maart 2020
2. A.
raw silk. (2020). [Image]. Retrieved from https://www.textileschool.com/wp-content/uploads/2011/02/1024px-Silkworm_cocoons_in_Japan_for_Yuki_tsumugi.jpg
ZIJDE Een oude, zeer gewaardeerde stof, zijde is afgeleid van de draad die wordt geproduceerd door de zijderupsensoort Bombyx Mori. Elk jaar wordt in meer dan 60 landen ongeveer 202.000 ton zijde geproduceerd (ongeveer 0,24% van de totale vezel8), maar het grootste deel van de productie is geconcentreerd in een handvol: China, India, Oezbekistan, Brazilië, Japan, Korea, Thailand en Vietnam9. In vergelijking met andere natuurlijke vezels is zijde ongelooflijk waardevol en kost het ongeveer $ 15 per kilo, wat de waarde van de productie ongeveer $ 3,03 miljard per jaar maakt.
Raw leather. (2020). [Image]. Retrieved from https://i.pinimg.com/originals/9b/c2/34/9bc2344e2889520c8cf170e22a6a1ff4. jpg
LEER Dit is een van de oudste vormen van materiaal dat door mensen als kleding wordt gebruikt en het blijft een belangrijke stof, vooral voor schoenen en accessoires. Jaarlijks worden in de leerproductie-industrie ongeveer 3,8 miljard koeien en andere runderen, schapen en geiten gebruikt10 - ongeveer één dier voor elke twee mensen op aarde. Meer dan de helft van de wereldvoorraad aan leergrondstoffen komt uit ontwikkelingslanden, met China als dominante koper en verwerker11. De wereldhandel in ruw leer bedraagt ongeveer 30 miljard dollar per jaar. 8. Silk Situation-Speeches-International Silk Union-. (2020). Retrieved 8 March 2020, from http://en.worldsilk.com.cn/content/13502.html 9. Statistics | INTERNATIONAL SERICULTURAL COMMISSION. (2020). Retrieved 8 March 2020, from http://inserco.org/en/statistics 10. EST: Hides & Skins. (2020). Retrieved 8 March 2020, from http://www.fao.org/economic/est/est-commodities/hides-%20skins/en/ 11.(2020). Retrieved 8 March 2020, from https://labourbehindthelabel.org/the-struggle-of-labour-rights-in-the-chinese-shoe-industry/
B.
12
experimenteel:
Theme 2.2:
Materials & Fashion > FUTURE & FASHION
Lianne Janssen
0975389
18 maart 2020
2. A.
raw flax. (2020). [Image]. Retrieved from https://previews.123rf.com/images/lior2/lior21702/lior2170200027/72199316-rawflax-fiber.jpg
BAST VEZELS Bastvezels zoals vlas (voor linnen), hennep en brandnetel zijn een traditionele bron die al duizenden jaren door mensen wordt gebruikt, hoewel ze momenteel slechts een klein deel uitmaken van het totale textiel gebruik. Deze vezels bevinden zich in de binnenste schors laag (floëem) van de plant die tussen de houtachtige kern (xyleem) en de buitenste laag (epidermis) zit. De lange floëemcellen moeten van het xyleem en de opperhuid worden gescheiden voordat ze verder worden behandeld om ze klaar te maken om te weven of in weefsels te breien12, als een pure vezel of in een mix met andere vezels zoals katoen. De meeste bastvezels worden gebruikt voor andere producten zoals papier, touwen en tapijten.
(2020). [Image]. Retrieved from https://www.researchgate.net/profile/Serena_Camere/publication/323749568/figure/fig1/AS :668875918168074@1536483854551/Mycelium-Based-Composite-left-and-Pure-Mycelium-right.png
EXPERIMENTELE STOFFEN Dit is een brede categorie vezels en materialen die divers zijn, maar slechts een klein deel uitmaken van de totale hoeveelheid gebruikte stoffen. Veel hiervan zijn experimenteel van aard - ze kunnen bijvoorbeeld zijn gemaakt van materialen die oorspronkelijk zijn afgeleid van champignons13, ananas14 of melk15.
12. Bast Fibres Processing. (2020). Retrieved 8 March 2020, from http://sff.arts.ac.uk/Fibre%20Processing/bastfibresproces.html 13. Fabric Made From Fungi. (2020). Retrieved 5 March 2020, from https://www.the-sustainable-fashion-collective.com/2016/08/24/fabric-made-fungi/ 14. Piñatex, B. (2020). Buy Piñatex - Piñatex. Retrieved 5 March 2020, from https://www.ananas-anam.com/sales-sampling/ 15. Qmilk - Du lait bien frais!. (2020). Retrieved 8 March 2020, from https://www.qmilk.eu/?lang=en
18 maart 2020 0975389 Lianne Janssen Materials & Fashion > FUTURE & FASHION Theme 2.2:
kunststof: milieu: biologisch afbreekbaar: petrochemische industrie: methaanemissies: biodiversiteit: fabricage: microvezels: ecosysteem: B.
14
2. A. 2.Hoe duurzaam zijn al deze materialen?
Oil leak in ocean (2020). [Image]. https://www.lowyinstitute.org/sites/default/files/dok.-walhi-kaltim.jpg.
SYNTHETISCH MATERIALEN (POLYESTER, NYLON EN ACRYL) Hoewel op kunststof gebaseerde vezels geen landbouwgrond nodig hebben en weinig water gebruiken bij de productie en verwerking, hebben ze op andere manieren een negatieve invloed op het milieu. Niet alleen zijn synthetische stoffen niet biologisch afbreekbaar, ze vertrouwen allemaal op de petrochemische industrie voor hun grondstof, wat betekent dat dit hoofdbestanddeel van de mode-industrie afhankelijk is van de winning van fossiele brandstoffen.15 Afgezien van de milieu-impact die wordt opgelopen tijdens de winning, productie en verzending van synthetische kleding en materiaal, brengt het gebruik van fossiele brandstoffen andere nadelige problemen met zich mee, zoals olielekkages, methaanemissies en verstoring van de natuur en verlies van biodiversiteit. Het houdt ook niet op bij de fabricage, elke keer dat je een polyester kledingstuk wast, komen er microvezels vrij in onze waterwegen die enorme schade toebrengen aan het zeeleven en het vitale ecosysteem16
15.Beheshti, S., Ghassemi, H., & Shahsavan-Markadeh, R. (2016). An advanced biomass gasification–proton exchange membrane fuel cell system for power generation. Journal Of Cleaner Production, 112, 995-1000. doi: 10.1016/j.jclepro.2015.05.106 16. Hor, K., Chee, J., Chong, M., Jin, B., Saint, C., Poh, P., & Aryal, R. (2016). Evaluation of physicochemical methods in enhancing the adsorption performance of natural zeolite as low-cost adsorbent of methylene blue dye from wastewater. Journal Of Cleaner Production, 118, 197-209. doi: 10.1016/j. jclepro.2016.01.056
B.
biologisch afgebreekbaar: Gewassen: cultiveren: pesticiden: chemicaliĂŤn:
16
Theme 2.2:
Materials & Fashion > FUTURE & FASHION
Lianne Janssen
0975389
18 maart 2020
2. A.
cotton field (2020). [Image]. Retrieved from https://cottonleads.org/wp-content/uploads/2018/02/Australian-Cotton-Water-Field-Image.jpg
KATOEN Hoewel katoen een natuurlijke vezel is die aan het einde van zijn levensduur biologisch kan worden afgebroken, is het ook een van de meest milieu-veeleisende gewassen. Katoen is zeer waterintensief om te cultiveren en te verwerken, waarbij er tussen de 10.000 en 20.000 liter water nodig is om een spijkerbroek te maken en tot 3.000 liter om een T-shirt te maken.17 De katoenteelt maakt ook veel gebruik van pesticiden en giftige chemicaliën die in de aarde en de watervoorziening sijpelen. Volgens Fashion For Good18 is de katoen productie verantwoordelijk voor een zesde van alle pesticiden die wereldwijd worden gebruikt, waardoor boeren en lokale gemeenschappen worden blootgesteld aan schadelijke chemicaliën een bewering die wordt ondersteund door cijfers van de Wereldgezondheidsorganisatie19, die aantonen dat in ontwikkelingslanden ongeveer 20.000 individuen sterven aan kanker en lijden aan miskramen als gevolg van chemicaliën die op katoen worden gespoten.
17. Chapagain, A., Hoekstra, A., Savenije, H., & Gautam, R. (2006). The water footprint of cotton consumption: An assessment of the impact of worldwide consumption of cotton products on the water resources in the cotton producing countries. Ecological Economics, 60(1), 186-203. doi: 10.1016/j. ecolecon.2005.11.027 18. Resource Library — Fashion For Good. (2020). Retrieved 10 March 2020, from https://fashionforgood.com/news/resource-library/ 19. WHO | Toxic hazards. (2020). Retrieved 10 March 2020, from https://www.who.int/heli/risks/toxics/chemicals/en/
B.
18
eiwitten: methaan: broeikasgas: CO2: vee: chroom
Theme 2.2:
Materials & Fashion > FUTURE & FASHION
Lianne Janssen
0975389
18 maart 2020
2. A.
Crocodile skin (2020). [Image]. Retrieved from https://www.petaindia.com/wp-content/uploads/2016/11/vietnam_crocodile_skin_trade_investigation_screenshot_10.jpg
LEER Volgens international wool textile organisation20 zijn vezels op basis van eiwitten zoals wol goed voor minder dan twee procent van alle gebruikte vezels en worden ze geproduceerd zonder gebruik of behoud van zorgwekkende stoffen, kunnen ze veilig biologisch worden afgebroken. Materialen zoals leer zijn echter verantwoordelijk voor de enorme output van methaan. Methaan is minstens 20 keer zo sterk als broeikasgas dan CO2 en de Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties (FAO)21 schat dat vee verantwoordelijk is voor ongeveer 14,5 procent van de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen. Naast de CO2-voetafdruk die gepaard gaat met het houden van vee en het transporteren van het materiaal, is de impact op vee en werknemers in de leerindustrie enorm. People for the Ethical Treatment of Animals (PETA)22 stelt dat elk jaar een miljard dieren worden gedood voor leer, terwijl 85 procent van ‘s werelds leer wordt gelooid met chroom, een uiterst giftige stof die leerlooieraars vaak met kanker en huidaandoeningen achterlaat.
20. Wool Sustainability. (2020). Retrieved 10 March 2020, from https://www.iwto.org/sustainability 21. EST: Hides & Skins. (2020). Retrieved 10 March 2020, from http://www.fao.org/economic/est/est-commodities/hides-%20skins/en/ 22. Leather | Animals Are Not Ours to Wear | PETA UK. (2020). Retrieved 10 March 2020, from https://www.peta.org.uk/issues/animals-not-wear/ leather/
B.
20
alternatieven: gekweekt: pesticiden:
Theme 2.2:
Materials & Fashion > FUTURE & FASHION
Lianne Janssen
0975389
18 maart 2020
2. A.
Vlas oogst (2020). [Image]. Retrieved from https://craftscouncil.nl/wordpress/wp-content/uploads/2019/06/VlasOogst-foto_050-kopie-1.jpg
BAST VEZELS Bastvezels zoals hennep, vlas, brandnetel en jute zijn van groot belang vanwege hun kleine voetafdruk in vergelijking met andere natuurlijke vezels, hun lage waterverbruik en winterhardheid tegen ziekten en plagen.23 Renee Jhonsen24 beweert dat hennep een van de beste alternatieven is voor katoen omdat het “veel minder water gebruikt, over de hele wereld in veel verschillende omgevingen kan worden gekweekt, gedijt zonder de noodzaak van pesticiden en ongeveer de helft van de ecologische voetafdruk bijdraagt�.
23. Bast Fibres Processing. (2020). Retrieved 10 March 2020, from http://sff.arts.ac.uk/Fibre%20Processing/bastfibresproces.html 24. Johnson, r. (2018). Hemp As An Agricultural Commodity, Specialist in Agricultural Policy. Retrieved from https://fas.org/sgp/crs/misc/RL32725.pdf
B.
22
close loop productieproces: gerecycled:
Theme 2.2:
Materials & Fashion > FUTURE & FASHION
Lianne Janssen
0975389
18 maart 2020
2. A.
Cellulose cycle (2020). [Image]. Retrieved from https://www.lenzing.com/fileadmin/content/Bilder/03_Nachhaltigkeit/circular_economy_EN.jpg
CELLULOSEVEZELS / VISCOSE Dit materiaal kan ofwel rechtstreeks worden gewonnen uit planten, zoals katoen, of chemisch worden behandeld om cellulose te extraheren en te verwerken. Als ze worden geproduceerd zonder gebruik of behoud van zorgwekkende stoffen, kunnen vezels op cellulosebasis veilig biologisch worden afgebroken.25 De stof is gemaakt door middel van een “close loop productieproces”26, wat betekent dat het gebruikte water wordt gerecycled, dat er tijdens de productie minder chemicaliën nodig zijn en dat de gebruikte bomen onder strikte regels worden beheerd.
25. Miao, Q., Chen, L., Huang, L., Tian, C., Zheng, L., & Ni, Y. (2014). A process for enhancing the accessibility and reactivity of hardwood kraft-based dissolving pulp for viscose rayon production by cellulase treatment. Bioresource Technology, 154, 109-113. doi: 10.1016/j.biortech.2013.12.040 26. Lenzing Group. (2020). Retrieved 12 March 2020, from https://www.lenzing.com/sustainability
18 maart 2020 0975389 Lianne Janssen Materials & Fashion > FUTURE & FASHION Theme 2.2:
micro-organismen: bacteriĂŤn: gisten: algen: schimmels: bio-engineeringproces: geĂŤxtrudeerd: gekweekt: DNA B.
24
2. A. 3.Wat zijn nieuwe en opkomende materiaal inovaties in fashion?
(2020). [Image]. Retrieved from https://fabtextiles.org/wp-content/uploads/2018/05/bioshades-workshop-tests.jpg
BIO-TEXTIEL Bio-textiel zijn materialen die zijn gekweekt uit levende micro-organismen, zoals bacteriën, gisten, algen en wortel structuren van schimmels.27 Door middel van een bio-engineeringproces kunnen deze micro-organismen worden ontworpen om biopolymeren te produceren die met een spindop kunnen worden geëxtrudeerd om garen te maken of in een mal kunnen worden gekweekt om een materiaal te creëren dat zonder afval kan worden geoogst. De structuur, dikte, kleur en textuur van het afgewerkte materiaal kunnen allemaal worden geprogrammeerd in het DNA van de micro-organismen cellen. Deze organismen worden gevoerd met substraten zoals suiker afkomstig van maïs of algen, waardoor ze in biologische vezels worden omgezet.
27. What Are Biofabrics & How Sustainable Are They?. (2020). Retrieved 12 March 2020, from https://www.commonobjective.co/article/what-are-biofabrics-and-how-sustainable-are-they
B.
26
bijproduct: industrie: veganistisch: gecertificeerd:
Theme 2.2:
Materials & Fashion > FUTURE & FASHION
Lianne Janssen
0975389
18 maart 2020
2. A.
Cactus leer (2020). [Image]. Retrieved from https://fashionunited.com/images/201910/r/810/1Desserto_4.jpg
LEER VAN GROENTEN, FRUIT EN PLANTEN Ananas leer is een natuurlijk, niet gewoven en gepatenteerd materiaal gemaakt van ananasbladvezels, dat wordt geprezen omdat het duurzaam, ademend en buigzaam is. Ananas leer is een bijproduct van de ananasoogst en daarom is er geen extra land, kunstmest of pesticiden nodig bij de productie. Het zorgt ook voor een extra inkomstenstroom voor ananasboeren in de Filipijnen en creëert een levendige nieuwe industrie voor ananasteeltlanden.28 Naast ananas leer bestaat er ook cactus leer. De rijpe bladeren worden gesneden uit biologisch geteelde cactusplanten, schoongemaakt, gepureerd en vervolgens drie dagen in de zon gelegd om te drogen voordat ze worden verwerkt. Vervolgens kan het op natuurlijke wijze worden geverfd. Dit zorgt voor veganistisch leer dat biologisch gecertificeerd is en bijna tien jaar lang gebruikt kan worden.29
28. Piñatex, B. (2020). Buy Piñatex - Piñatex. Retrieved 5 March 2020, from https://www.ananas-anam.com/sales-sampling/ 29. HOME | DESSERTO. (2020). Retrieved 12 March 2020, from https://desserto.com.mx/
B.
bananenplantstengels: waardevolle grondstof: de tropen: kokosvezel: resistente:
28
Theme 2.2:
Materials & Fashion > FUTURE & FASHION
Lianne Janssen
0975389
18 maart 2020
2. A.
Bannana fiber (2020). [Image]. Retrieved from https://cdn.shopify.com/s/files/1/2717/6766/products/S0760081_1024x1024. JPG?v=1520689956
BANAAN EN KOKOSNOOT VEZELS Bananenvezel is een natuurlijke vezel met een hoge sterkte. Afkomstig van bananen plant stengels, een deel van de plant dat meestal wordt gedumpt of verbrand nadat het fruit is afgesneden, waardoor vervuiling ontstaat. Omdat ze een afvalproduct zijn van de voedingsindustrie, worden deze stengels die ooit vaak gewoon werden weggegooid, gebruikt als een nieuwe waardevolle grondstof. Bananenplanten hebben vaak geen pesticiden of kunstmest nodig als ze in de tropen worden gekweekt.30 Kokosvezel is de natuurlijke vezel die wordt gewonnen uit de schil van de kokosnoot. De kokosvezel is de dikste en meest resistente van alle commerciĂŤle natuurlijke vezels. Wanneer het wordt verwerkt in vezels en stoffen, is het resultaat een kledingstuk dat snel droogt, geur absorbeert, koel blijft en UV-bescherming biedt, wat het ideaal maakt voor sportkleding.31
30. Fibers, B. (2020). Banana Fibers - Natural Plant/Bast Fibers. Retrieved 12 March 2020, from https://www.textileschool.com/131/banana-fibers-natural-plant-bast-fibers/] 31. SAPUAN, S. (2018). NATURAL FIBRE REINFORCED VINYL ESTER AND VINYL POLYMER COMPOSITES (p. 2 Natural fiber reinforced vinyl polymer composites). [S.l.]: WOODHEAD.
18 maart 2020 0975389 Lianne Janssen Materials & Fashion > FUTURE & FASHION Theme 2.2:
(2020). [Image]. Retrieved from https://cortex.persona.co/w/600/q/94/i/edc562eea88881cd659b0def1850f4b59159bf32281315149ed4a6961d9faf21/ventri-billie-katwijk.jpg
Koeienmagen: bijproducten: afval: afgedankte materiaal: lange levensduur: esthetische: details: B.
30
3.
DESIGN ONDERZOEK
+
A.
COW STOMACH- VENTRI -BILLIE VAN KATWIJK
B.
Koeienmagen zijn geen materiaal dat doorgaans wordt geassocieerd met mooie handtassen. De Eindhovense ontwerper Billie van Katwijk32 heeft echter vraagtekens gezet bij de voedselproductie door de vierdelige koeienmaag (pens, reticulum, omasum en lebmaag) hiervoor aan te passen. De vlees- en zuivelindustrie die van oudsher wordt geassocieerd met koeienhouderij, wordt tegenwoordig kritisch bekeken op basis van de enorme hoeveelheid bijproducten en afval die ze produceren. De magen van de dieren worden meestal verwerkt tot pens om als ingrediënt in hondenvoer te worden gebruikt. Maar de hoeveelheid beschikbare pens is veel groter dan wat nodig is voor de productie van hondenvoer. Van Katwijk wilde dit vaak afgedankte materiaal anders benaderen door het om te zetten in iets met een lange levensduur.
(2020). [Image]. Retrieved from https://cortex.persona.co/w/1807/q/67/i/74ce0ac842de00b6fa27b6c2938a57bbfa3884591f25841602b4add395cd0dac/Ventri_BvK_01.jpg
Elk maagcompartiment bezit esthetische eigenschappen: ze lijken op bont, hebben diepe plooien, hebben een honingraatachtige structuur of dragen oppervlaktepatronen van verschillende spieren. Deze details waren voor Van Katwijk aanleiding om een divers productassortiment te ontwerpen dat de fysieke en esthetische kenmerken van de verschillende magen erkent.33
32. Studio Billie van Katwijk. (2020). Retrieved 12 March 2020, from https://www.billievankatwijk.com/ventri 33. Solanki, S. (2018). Why materials matter (pp. 18-21). Munich: Prestel.
18 maart 2020 0975389 Lianne Janssen Materials & Fashion > FUTURE & FASHION Theme 2.2:
(2020). [Image]. Retrieved from https://static.dezeen.com/uploads/2017/10/ventri-cow-stomach-billievan-katwijk-dutch-design-week_dezeen_2364_col_8.jpg
leer: looiproces: transformeerde: waarnemen: perceptie veranderen: luxe producten: B.
32
3. +
A. B.
(2020). [Image]. Retrieved from https://static.dezeen.com/uploads/2017/10/ventri-cow-stomach-billie-van-katwijk-dutch-design-week_dezeen_2364_col_1.jpg
‘Voordat ik ze schoonmaakte, was de geur walgelijk’, zei ze. ‘Maar nu is het materiaal helemaal schoon, net als normaal leer, en het ruikt gewoon naar het looiproces.’ “Door ze te looien, bewaarde ik ze en transformeerde ze in een nuttig materiaal.”34 ‘Het project gaat over hoe we afval waarnemen en hoe materialen als waardevol kunnen worden beschouwd.’ ‘Ik vind het leuk dat het gaat van slachtafval - het laagste van het laagste - tot iets dat je wilt aanraken en bezitten.’ ‘Ik wil de perceptie veranderen en laten zien dat het gebruikt kan worden in luxe producten.’35
34. van katwijk, b. (2017). Billie van Katwijk transforms discarded cow stomachs into leathery material [In person]. 35. Morby, A. (2020). Billie van Katwijk transforms discarded cow stomachs into leathery material. Retrieved 12 March 2020, from https://www.dezeencom/2017/10/23/billie-van-katwijk-cow-stomachs-leather-like-material-bags-design-academy-eindhoven-dutch-design-week/
18 maart 2020 0975389 Lianne Janssen Materials & Fashion > FUTURE & FASHION Theme 2.2:
(2020). [Image]. Retrieved from https://media.itsnicethat.com/images/13-INT-OTW-NatsaiChieza_1. width-1440_S6pTKgEqupzTdnNq.jpg
materiaalontwerper: systeemdenker: convergentie: chemische fixeermiddelen: Streptomyces: pigmentatie: malafide stukjes schimmel: bacteriĂŤn: B.
34
3. +
A. B.
BACTERIAL PIGMENT- RISE AND FALL OF A MICROPOLISNATSAI AUDREY CHIEZA De in Zimbabwe geboren, in Oslo gevestigde materiaalontwerper en systeemdenker Natsai Audrey Chieza onderzoekt de convergentie van biologie, technologie en ontwerp in een poging textiel te creëren dat geverfd is met bacteriën en zonder chemische fixeermiddelen. Hiervoor impregneert ze zijde met een kleine hoeveelheid van de pigmentproducerende bacterie Streptomyces coelicolor. Na ongeveer 816 uur (34 dagen) incubatie vormen levendige roze, blauwe, groene en gele tinten organische abstracte vormen op haar delicate zijden sjaals. Maar ze zijn niet getekend door Chieza of gezeefdrukt in een printstudio - in plaats daarvan tonen de patronen de levens- en doodscyclus van de Streptomyces. Onvolkomenheden in de pigmentatie zijn het gevolg van malafide stukjes schimmel die zich vermengen met de bacteriën.36
(2020). [Image]. Retrieved from https://tlmagazine.com/wp-content/uploads/2018/10/screen-shot-2018-10-06-at-4-45-47pm.png
Het ontstaan van bacteriële kleur is een samenwerking tussen design en wetenschap waarbij de Streptomyces worden gekweekt onder strikte, nauwlettend gecontroleerde laboratoriumomstandigheden. Omdat de bacterie een levend pigment is, is er weinig tot geen water nodig in het aanbrengproces - dit is revolutionair, omdat bij chemische verftechnieken daarentegen aanzienlijke hoeveelheden water betrokken zijn, met ernstige ecologische gevolgen. Eenmaal uit de broedmachine verwijderd, sterven de levende bacteriën - maar hun pigment leeft voort door de persoon die het kledingstuk draagt.37
36. About (2020). Retrieved 12 March 2020, from https://www.natsaiaudrey.co.uk/ 37. Solanki, S. (2018). Why materials matter (pp. 114-117). Munich: Prestel.
18 maart 2020 0975389 Lianne Janssen Materials & Fashion > FUTURE & FASHION Theme 2.2:
(2020). [Image]. Retrieved from https://tlmagazine.com/wp-content/uploads/2018/10/screen-shot2018-10-06-at-4-45-47-pm.png B.
36
biochemie: systemen: processen:
3. +
A. B.
(2020). [Image]. Retrieved from https://www.researchgate.net/profile/Nithikul_Nimkulrat/publication/325284359/figure/ fig26/AS:669366542663690@1536600828791/Faber-Futures-Void-experimental-sample-Natsai-Audrey-Chieza-2017.png
‘Stel je een wereld voor waarin onze materialen leven of zijn afgeleid van levende systemen’38 “Elke maker zal de biochemie van de door hen gekozen soort goed kennen en zal nieuwe manieren vinden om het gedrag van die organismen om te zetten in werkelijk unieke producten en processen. We zullen andere levende systemen en zelfs samenvoegende lagen van digitale technologie gebruiken om biofabricage te maken.”39
38. Natsai Audrey Chieza rethinks how designers and scientists can solve the world’s toughest problems. (2020). Retrieved 12 March 2020, from https://www.itsnicethatcom/features/ones-to-watch-2019-faber-futures-natsai-audrey-chieza-miscellaneous-250219 39. Fashion has a pollution problem -- can biology fix it? | Natsai Audrey Chieza. (2020). Retrieved 13 March 2020, from https://youtu.be/bZsn1_DARRs
18 maart 2020 0975389 Lianne Janssen Materials & Fashion > FUTURE & FASHION Theme 2.2:
(2020). [Image]. Retrieved from https://cdn.livekindly.co/wp-content/uploads/2018/05/coconut-water-leather-portrait-e1526445401663.jpg B.
38
huidlaag: kokoswater:
3. +
A.
BACTERIAL CELLULOSE- COCONUT WATER LEATHER- MALAI
B.
Het meest bekend om zijn gebruik in de Indiase keuken, wordt malai gevormd nadat de melk is verwarmd en vervolgens voorzichtig is afgekoeld, waardoor een huidlaag ontstaat die van de bovenkant wordt afgeroomd. Ontwerpstudio Malai, gevestigd in Kerala, Zuid-India, heeft zichzelf genoemd naar deze stof die is gevormd uit gecoaguleerde eiwitten en vet, en heeft een soortgelijk principe gebruikt om bacteriële cellulose te maken. Samen met lokale kokosnootboeren en verwerkingseenheden verzamelt Malai kokoswater - dat overvloedig maar meestal wordt weggegooid, waardoor de grond wordt beschadigd - en transformeert het in een niet geweven materiaal dat stevig genoeg is om kleine accessoires van te maken.40
(2020). [Image]. Retrieved from https://cdn.livekindly.co/wp-content/uploads/2018/05/coconut-water-leather.jpg
De vloeistof wordt in een groot vat gedaan en gesteriliseerd; in het vochtige klimaat groeit het mengsel en een laag cellulose, vermenigvuldigt zich over een periode van twaalf tot eenentwintig dagen tot een geleiachtige substantie. Hoe langer het wordt bewaard, hoe dikker het materiaal wordt en uiteindelijk een leerachtige kwaliteit krijgt. Een kleine kokosverwerkingseenheid kan 4.000 liter kokoswater per dag produceren, waaruit ongeveer 320 vierkante meter kokos ‘malai’ of bacteriële cellulose kan worden gemaakt. Deze laag wordt vervolgens verfijnd tot een stevig plaatmateriaal dat Malai met behulp van vormtechnieken in naadloze, bruikbare objecten verandert. Een verscheidenheid aan kleuren die zijn afgeleid van lokaal beschikbare natuurlijke kleurstoffen voor planten kunnen aan het vel worden toegevoegd, wat een natuurlijke glans en natuurlijke veroudering na verloop van tijd bevordert, net zoals bij echt leer.41
40. About – Made from Malai. (2020). Retrieved 12 March 2020, from http://made-from-malai.com/about/ 41. Solanki, S. (2018). Why materials matter (pp. 118-119). Munich: Prestel.
18 maart 2020 0975389 Lianne Janssen Materials & Fashion > FUTURE & FASHION Theme 2.2:
(2020). [Image]. Retrieved from https://media.architecturaldigest.in/wp-content/uploads/2019/01/malai-13-866x1082.jpg B.
40
afvalproductie: circulair materiaal: ecologisch: sociaal:
3. +
A. B.
(2020). [Image]. ge-2048x1440.jpg
Retrieved
from
https://www.materialconnexion.com/wp-content/uploads/blog-leather-featured-ima-
“Om zo’n project te starten en uit te voeren, heb je vastberadenheid en geduld nodig. Ik denk dat ons project zo onderscheidend was dat het verder ging met het vinden van een oplossing voor afvalproductie. We proberen afvalproductie te voorkomen door een materiaal te leveren dat niet in afval verandert. Malai is standaard een circulair materiaal. Het komt voort uit landbouwafval en eindigt zijn leven als voedingsstof voor de bodem”42 “Malai ontstond als een poging om materiaal te maken op basis van bacteriële cellulose dat milieuvriendelijk is en bruikbaar voor commerciële producten. Onze criteria waren om het zo duurzaam mogelijk te houden, zowel ecologisch als sociaal” “Een aantal van deze producten zullen we binnenkort op voorraad hebben bij enkele retailers in India en daarbuiten. Maar onze belangrijkste focus ligt op materiaalontwikkeling”43 “We moeten onszelf er constant aan herinneren dat we lenen van de natuur en we zijn verplicht om het terug te geven aan de natuur in een vorm die de natuur kan gebruiken”
42. Barrett, V. (2020). Bio Leather from Coconut Water. Retrieved 12 March 2020, from https://bioplasticsnews.com/2020/02/26/bio-leather-coconut-water/ 43. https://www.livekindly.co/vegan-leather-created-from-coconut-water-to-reduce-food-waste/
42
Theme 2.2:
Materials & Fashion > FUTURE & FASHION
Lianne Janssen
0975389
18 maart 2020
4.
EIGEN MENING
+
A. B.
Ik vind het erg schokkend om te zien dat katoen en synthetische stoffen de materialen zijn die wij op dit moment het meest gebruiken in fashion. Terwijl deze stoffen samen met leer juist het meest milieu onvriendelijk zijn. De beste stoffen voor het milieu die op dit moment het meest worden toegepast zijn door de mens gemaakte cellulose en bastvezels. Wat tijdens mijn onderzoek het meest opviel was dat nieuwe en opkomende materialen alle een natuurlijke achter grond hebben. Het is interessant om te zien hoe er een nieuw soort materiaal design ontstaat wat bestaat uit technologie en het natuurlijke. Ik vind dat het meest te vergelijken is met cellulose/viscose, wat een natuurlijke basis heeft maar wat met de kennis van de mens is bewerkt.
(2020). [Image]. Retrieved from https://www.materialconnexion.com/ wp-content/uploads/blog-leather-featured-image-2048x1440.jpg
(2020). [Image]. Retrieved from https://cortex.persona.co/w/1807/ q/67/i/74ce0ac842de00b6fa27b6c2938a57bbfa3884591f25841602b4add395cd0dac/Ventri_BvK_01.jpg
(2020). [Image]. Retrieved from https://2.imimg.com/data2/KR/HQ/ MY-5834440/coir-peat-blocks-500x500.jpg
Bannana fiber (2020). [Image]. Retrieved from https://cdn.shopify. com/s/files/1/2717/6766/products/S0760081_1024x1024.JPG?v=1520689956
1.Als ik kijk naar de designers die ik heb onderzocht valt het op dat twee van hen met materialen werken wat normaal als afval word gezien. Het zelfde geld voor de banaan en kokosnoot vezels uit mijn algemeen onderzoek. 2.Ik ben zelf ook van mening dat dit soort materiaal uitvindingen erg belangrijk zijn voor de toekomst van fashion. We gooien vaak zoveel mooie materialen weg, waar we niet eens naar omkijken en nog zoveel uit kunnen halen.
44
Theme 2.2:
Materials & Fashion > FUTURE & FASHION
Lianne Janssen
0975389
18 maart 2020
4. +
A. B.
(2020). [Image]. Retrieved from https://static.dezeen.com/uploads/2017/10/ventri-cow-stomach-billie-van-katwijk-dutch-design-week_dezeen_2364_col_1.jpg
Wat ik nog wel iets vind om over na te denken zijn de koeien maag tassen van designer Billie van Katwijk. Zij werkt natuurlijk met afval van de slacht van een koe, wat in het eerste opzicht niet milieu vriendelijk is en daarnaast moet ze het nog steeds zo looien als met echt leer waar ook chemische middelen bij komen kijken. Is zij op dat moment nog wel milieu bewust bezig? Ik vind het zelf goed dat er wat met het afval word gedaan maar ben echt tegen de slacht. Mij zal je nooit zien lopen of werken met dierlijk afval. Dit omdat ik de slacht, waar het afval vandaan komt heel milieu onvriendelijk is. In de basis klopt het al niet.
46
Theme 2.2:
Materials & Fashion > FUTURE & FASHION
Lianne Janssen
0975389
18 maart 2020
5.
EVALUATIE A.
Toen ik begon aan mijn materiaal onderzoek wist ik nog niet eens de helft van wat ik nu weet. Zo wist ik niet dat katoen zo vervuilend was en dat bio design zo ver is in zijn ontwikkeling dat het al echt toe pas baar is in een kleding stuk of design. Ook vind ik (wat ik eerder ook al heb benoemd) het heel opvallend dat veel designers nieuwe materialen ontwikkelen uit wat voor heen afval was. Ik was mij altijd wel bewust van recycling en up-cycling en dacht dan altijd voornamelijk aan stof of plastic, maar niet aan bananen schillen, kokos haar en al helemaal niet aan koeien magen.
B.
Ik heb veel gehad aan mijn theorie onderzoek voor mijn futur and fashion project van mijn major. Het is nu dat ik inzie hoe ik mijn theorie en mijn praktijk met elkaar kan verwerken. Ik vond het we moeilijk helemaal omdat er zo veel te vinden is en ik soms niet kon stoppen met informatie zoeken. Het liefst had ik nog veel meer teksten willen lezen en voorbeelden willen onderzoeken. Dit is voor mij wel een teken dat ik ook echt daadwerkelijk geĂŻnteresseerd ben naar materialen en dan vooral met een duurzame blik.
48
Theme 2.2:
Materials & Fashion > FUTURE & FASHION
Lianne Janssen
0975389
18 maart 2020
6.
WOORDENLIJST afgedankte materiaal: afval: afvalproductie: algen: alternatieven: bacteriën: bananenplantstengels: bijproduct: bijproducten: bio-engineeringproces: biochemie: biodiversiteit: biologisch afbreekbaar: broeikasgas: cellulose: celluloseweefsel: chemicaliën: chemische: chroom: circulair materiaal: close loop productieproces: CO2: convergentie: cultiveren: de tropen: details: DNA: ecologisch: sociaal: ecosysteem: eiwitten: esthetische: experimenteel fabricage: fixeermiddelen: fossiele brandstoffen: gecertificeerd: geëxtrudeerd: gekweekt: gerecycled: gewassen: gisten: grondstoffen: huidlaag: industrie koeienmagen: kokosvezel: kokoswater: kunststof: lange levensduur: leer: looiproces: luxe producten: malafide stukjes schimmel: materiaalontwerper: methaan: methaanemissies: micro-organismen: microvezels:milieu: natuurlijke vezels: ontwikkelingslanden: perceptie: pesticiden: petrochemische industrie: pigmentatie: processen: resistente: ruwe wol: schimmels: streptomyces: synthetisch: systeemdenker: systemen: transformeerde: vee: veganistisch: veranderen: vezels: waardevolle grondstof: waarnemen:
50
Theme 2.2:
Materials & Fashion > FUTURE & FASHION
Lianne Janssen
0975389
18 maart 2020
6.
BIBLIOGRAFIE BOEKEN: Solanki, S. (2019). Why materials matter. lefteri, C. (2014). Materials for design. laurence king publishing. WEBSITE: (2020). Retrieved 2 March 2020, from https://www.commonobjective.co/article/whatare-our-clothes-made-from Textile Exchange. (2020). Retrieved 8 March 2020, from https://www.textileexchange. org/ (2020). Retrieved 8 March 2020, from http://www.orbichem.com/userfiles/APIC%20 2014/APIC2014_Yang_Qin.pdf Textile Exchange. (2020). Retrieved 8 March 2020, from https://www.textileexchange. org/ About Cotton. (2020). Retrieved 8 March 2020, from http://www.fairtrade.org.uk/Farmers-and-Workers/Cotton/About-Cotton Cellulose Fiber Market Size & Share | Industry Report, 2018-2025. (2020). Retrieved 8 March 2020, from https://www.grandviewresearch.com/industry-analysis/cellulose-fibers-market Wool Industry. (2020). Retrieved 8 March 2020, from http://www.iwto.org/wool-industry Silk Situation-Speeches-International Silk Union-. (2020). Retrieved 8 March 2020, from http://en.worldsilk.com.cn/content/13502.html Statistics | INTERNATIONAL SERICULTURAL COMMISSION. (2020). Retrieved 8 March 2020, from http://inserco.org/en/statistics EST: Hides & Skins. (2020). Retrieved 8 March 2020, from http://www.fao.org/economic/ est/est-commodities/hides-%20skins/en/ (2020). Retrieved 8 March 2020, from https://labourbehindthelabel.org/the-struggle-oflabour-rights-in-the-chinese-shoe-industry/ Bast Fibres Processing. (2020). Retrieved 8 March 2020, from http://sff.arts.ac.uk/ Fibre%20Processing/bastfibresproces.html Fabric Made From Fungi. (2020). Retrieved 5 March 2020, from https://www.the-sustainable-fashion-collective.com/2016/08/24/fabric-made-fungi/ Piñatex, B. (2020). Buy Piñatex - Piñatex. Retrieved 5 March 2020, from https://www. ananas-anam.com/sales-sampling/ Qmilk - Du lait bien frais!. (2020). Retrieved 8 March 2020, from https://www.qmilk. eu/?lang=en Resource Library — Fashion For Good. (2020). Retrieved 10 March 2020, from https:// fashionforgood.com/news/resource-library/ WHO | Toxic hazards. (2020). Retrieved 10 March 2020, from https://www.who.int/heli/ risks/toxics/chemicals/en/ Wool Sustainability. (2020). Retrieved 10 March 2020, from https://www.iwto.org/sustainability
52
Theme 2.2:
Materials & Fashion > FUTURE & FASHION
Lianne Janssen
0975389
18 maart 2020
6.
REFRENTIES EST: Hides & Skins. (2020). Retrieved 10 March 2020, from http://www.fao.org/economic/est/est-commodities/hides-%20skins/en/ Leather | Animals Are Not Ours to Wear | PETA UK. (2020). Retrieved 10 March 2020, from https://www.peta.org.uk/issues/animals-not-wear/leather/ Bast Fibres Processing. (2020). Retrieved 10 March 2020, from http://sff.arts.ac.uk/ Fibre%20Processing/bastfibresproces.html Lenzing Group. (2020). Retrieved 12 March 2020, from https://www.lenzing.com/sustainability What Are Biofabrics & How Sustainable Are They?. (2020). Retrieved 12 March 2020, from https://www.commonobjective.co/article/what-are-biofabrics-and-how-sustainable-are-they Piñatex, B. (2020). Buy Piñatex - Piñatex. Retrieved 5 March 2020, from https://www. ananas-anam.com/sales-sampling/ HOME | DESSERTO. (2020). Retrieved 12 March 2020, from https://desserto.com.mx/ Fibers, B. (2020). Banana Fibers - Natural Plant/Bast Fibers. Retrieved 12 March 2020, from https://www.textileschool.com/131/banana-fibers-natural-plant-bast-fibers/] SAPUAN, S. (2018). NATURAL FIBRE REINFORCED VINYL ESTER AND VINYL POLYMER COMPOSITES (p. 2 Natural fiber reinforced vinyl polymer composites). [S.l.]: WOODHEAD. Studio Billie van Katwijk. (2020). Retrieved 12 March 2020, from https://www.billievankatwijk.com/ventri Morby, A. (2020). Billie van Katwijk transforms discarded cow stomachs into leathery material. Retrieved 12 March 2020, from https://www.dezeencom/2017/10/23/ billie-van-katwijk-cow-stomachs-leather-like-material-bags-design-academy-eindhoven-dutch-design-week/ About (2020). Retrieved 12 March 2020, from https://www.natsaiaudrey.co.uk/ Natsai Audrey Chieza rethinks how designers and scientists can solve the world’s toughest problems. (2020). Retrieved 12 March 2020, from https://www.itsnicethatcom/features/ones-to-watch-2019-faber-futures-natsai-audrey-chieza-miscellaneous-250219 About – Made from Malai. (2020). Retrieved 12 March 2020, from http://made-from-malai.com/about/ Barrett, V. (2020). Bio Leather from Coconut Water. Retrieved 12 March 2020, from https://bioplasticsnews.com/2020/02/26/bio-leather-coconut-water/ https://www.livekindly.co/vegan-leather-created-from-coconut-water-to-reduce-food-waste/ INTERVIEW: van katwijk, b. (2017). Billie van Katwijk transforms discarded cow stomachs into leathery material [In person]. TEDTALK: Fashion has a pollution problem -- can biology fix it? | Natsai Audrey Chieza. (2020). Retrieved 13 March 2020, from https://youtu.be/bZsn1_DARRs
54
Theme 2.2:
Materials & Fashion > FUTURE & FASHION
Lianne Janssen
0975389
18 maart 2020
6.
REFRENTIES ARTIKELS: Crewe, L. (2018). Fast fashion, global spaces, and bio-commodification. In The Geographies of Fashion: Consumption, Space, and Value (pp. 37–65). London: Bloomsbury Academic. Retrieved march 8 2020, from http://dx.doi.org.ezproxy.hro.nl/10.5040/9781474286091. ch-003 Riello, G. (2010). Materials. In L. Skov (Ed.). Berg Encyclopedia of World Dress and Fashion: West Europe (pp. 81–85). Oxford: Berg. Retrieved march 8 2020, from http:// dx.doi.org.ezproxy.hro.nl/10.2752/BEWDF/EDch8014a Brooks, A., Fletcher, K., Francis, R., Rigby, E., & Roberts, T. (2018). Fashion, Sustainability, and the Anthropocene. Utopian Studies, 28(3), 482-504. doi:10.5325/utopianstudies.28.3.0482 Beheshti, S., Ghassemi, H., & Shahsavan-Markadeh, R. (2016). An advanced biomass gasification–proton exchange membrane fuel cell system for power generation. Journal Of Cleaner Production, 112, 995-1000. doi: 10.1016/j.jclepro.2015.05.106 Hor, K., Chee, J., Chong, M., Jin, B., Saint, C., Poh, P., & Aryal, R. (2016). Evaluation of physicochemical methods in enhancing the adsorption performance of natural zeolite as low-cost adsorbent of methylene blue dye from wastewater. Journal Of Cleaner Production, 118, 197-209. doi: 10.1016/j.jclepro.2016.01.056 Chapagain, A., Hoekstra, A., Savenije, H., & Gautam, R. (2006). The water footprint of cotton consumption: An assessment of the impact of worldwide consumption of cotton products on the water resources in the cotton producing countries. Ecological Economics, 60(1), 186-203. doi: 10.1016/j.ecolecon.2005.11.027 Johnson, r. (2018). Hemp As An Agricultural Commodity, Specialist in Agricultural Policy. Retrieved from https://fas.org/sgp/crs/misc/RL32725.pdf Miao, Q., Chen, L., Huang, L., Tian, C., Zheng, L., & Ni, Y. (2014). A process for enhancing the accessibility and reactivity of hardwood kraft-based dissolving pulp for viscose rayon production by cellulase treatment. Bioresource Technology, 154, 109-113. doi: 10.1016/j.biortech.2013.12.040