Terugblik jaarcongres Stichting LANGZS

Na 2 jaar geen congres te hebben georganiseerd, konden de leden dit jaar weer bijeenkomen in het Muntgebouw te Utrecht voor het jaarcongres van Stichting LANGZS (Landelijk AdvocatenNetwerk Gewelds- en Zedenslachtoffers, richt zich op de juridische bijstand aan slachtoffers van gewelds- en zedenmisdrijven).

Het thema van dit jaar: ‘Wat als de overheid faalt?’ waarbij werd ingehaakt op de aansprakelijke derde en de zoektocht naar rechtvaardigheid. In de afgelopen jaren hebben diverse ernstige levensdelicten het nieuws gehaald, waarbij de vraag gesteld kan worden of en, in hoeverre, de overheid gefaald heeft? Denk hierbij aan zaken als de ‘metromoord’, waarbij de moord door een psychiatrisch patiënt het gevolg was van falende instanties. Of recenter, de strafzaak tegen Bekir E., de stalker die het 16-jarige meisje Humeyra doodschoot tegen wie meerdere aangiften waren gedaan, maar waarin niet werd gehandeld. En tot slot de zaak van Thijs Hermans, waar instanties niet tijdig werden ingeschakeld, hetgeen uiteindelijk leidde tot een drievoudige moord.

Stichting LANGZS wilde met het congres vanuit verschillende invalshoeken de falende overheid in kaart brengen en daarbij onderzoeken op welke wijze dit aangepakt en verbeterd zou kunnen worden. Hiertoe waren diverse deskundigen uitgenodigd. Zo sprak mr. Nelleke Stolk, slachtofferadvocaat van onder meer de nabestaanden van het meisje Humeyra. Tijdens het congres verzorgde zij een inleiding over het verloop van deze zaak, welke eindigde met de dood van Humeyra en gaf inzicht in de verschillende momenten waarop de overheid, Politie en Justitie, gefaald hebben.

Na haar inleiding werd een videoregistratie vertoond van het toneelstuk ‘Niet gezien, Niet gehoord’. Een indrukwekkend toneelstuk van het

toneelgezelschap Likeminds, dat is gebaseerd op de zaak Humeyra en wordt verteld vanuit het perspectief van Humeyra zelf.

De directeur van het Fonds Slachtofferhulp, Ineke Sybesma, sprak over het belang van strafrechtelijke aansprakelijkheid van de overheid. Sybesma besprak in haar bijdrage onder andere de Wet Versterking Positie Slachtoffers, een wet die het slachtoffer rechten toekent en daarmee een formele positie in het strafrecht geeft. Het zijn in totaal 14 rechten welke met grote regelmaat niet worden nageleefd, zo is het algemene gevoel onder de deelnemers.

Daarnaast gaf ze inzicht in de cijfers, waar het gaat om het oppakken van zaken door de overheid. In de eerste negen maanden van 2021 werd 51% van de zedenaangiftes onderzocht; daarvan werd 34% door het Openbaar Ministerie strafrechtelijk vervolgd en kwam 72% echt op zitting. Van dit percentage strafzaken werd vervolgens 70% door het Openbaar Ministerie afgedaan via ZSM (= Zorgvuldig, Snel en op Maat reageren op criminaliteit), waarbij de rechten van slachtoffers niet zijn gegarandeerd. Ook werd het sepot door de rechtbank Oost-Nederland van 1.500 zaken benoemd wegens overbelasting.

De volgende spreker, mr. Henk Korvinus, is Inspecteur-generaal van de Inspectie Justitie en Veiligheid. De Inspectie Justitie en Veiligheid houdt toezicht op de toepassing van slachtofferrechten door de organisaties die onder dat toezicht vallen en binnen welk werkgebied slachtoffers centraal staan.

Zij doet onderzoek naar slachtofferrechten, waarbij zij zich richt op de negatieve effecten van de falende overheid en op de procedures en richtlijnen gericht op slachtoffers. Zo heeft de Inspectie onder meer onderzoek gedaan naar aanleiding van de strafzaak Michael P., de strafzaak Bekir E. (de zaak Humeyra) en de metromoord. Onderzoeken richten zich met name op zaken met grote maatschappelijke onrusten zijn niet bedoeld om ‘schuldigen aan te wijzen’.

Heden houdt de inspectie zich bezig met vervolgonderzoeken zoals de praktijktoepassing van beleidsveranderingen. Daarnaast loopt er een onderzoek naar de zaak Donny M. en naar de Toeslagenaffaire. Bij dit laatst genoemde onderzoek worden gedupeerde ouders en kinderen betrokken in de voorbereiding en uitvoering van onderzoek.

Met het toezicht van de inspectie zou de kans op een incident verkleind kunnen worden, dat is aldus de gedachte van de Inspectie zelf.

Ineke Sybesma | Fotograaf Serge Ligtenberg

Edwin Bosch | Fotograaf G.J. Vlekke

Jos de Keijser

Professor dr. Jos de Keijser, onderzoeker bij de Rijksuniversiteit Groningen en praktiserend klinisch psycholoog bij het GGZ Friesland, besprak het perspectief van nabestaanden waaronder erkenning en ontkenning van leed. Hij vertelde over het onderscheid van soorten verlies en de soorten reacties daarop. Er is namelijk een verschil tussen natuurlijk overlijden, ongevallen door natuurrampen en epidemieën en de man-made oorzaken zoals moord/doodslag, aanslagen en verkeersovertreders.

Een man-made oorzaak, waar het overlijden het gevolg is van opzettelijk handelen, leidt vaker tot complexe rouw en ptss bij nabestaanden. Daarnaast sprak hij over een persisterenderouwstoonis, waar iemand tenminste één jaar na een verlies in zeer ernstige mate lijdt aan ‘een persisterend kwellend verlangen naar de overledene’.

Ook kwam het begrip secundaire vicitimisatie aan bod, hetgeen inhoudt dat slachtoffers opnieuw slachtoffer worden maar nu van de reactie van de omgeving en/of van officiële instanties.

Slachtoffers/nabestaanden hebben behoefte aan erkenning en genoegdoening en ontwikkelen een bepaald verwachtingspatroon. In geval van grote teleurstelling voelt iemand zich dan, bovenop het geleden verlies, opnieuw slachtoffer, met name als de dader niet of onvoldoende gestraft wordt. Maar ook omdat verzekeringstechnische en juridische procedures vaak langdurig zijn en zwaar.

De Keijser sprak in dat verband over het belang van erkenning van het geleden verlies met voorbeelden uit de MH17 zaak. Uit een onderzoek onder de nabestaanden van MH17 naar de verwerking van het verlies komt naar voren dat, ondanks ongunstige omstandigheden (ontkennende daders die niet meewerken aan het strafproces), de omvang van secundaire victimisatie van de nabestaanden van MH17 lijkt mee te vallen. Daaraan lijken de mogelijkheid van uitoefening van spreekrecht, de bejegening vanuit de rechtbank, het Openbaar Ministerie, de Nederlandse overheid, de familie rechercheurs, Slachtoffer Hulp Nederland, dorpsgenoten en Nederlanders die steun betuigden een positieve bijdrage te leveren*.

Ervaringsdeskundige Sasia Wolter verloor in juli 2017 haar broer Joost. Hij werd in de metro in Amsterdam zonder enige aanleiding doodgestoken door een psychiatrisch patiënt van wie achteraf bleek dat hij al herhaaldelijk geweld had gebruikt. Later werd duidelijk dat deze dader niet op vrije voeten had mogen zijn. Door verschillende betrokken instanties als het OM, de reclassering, het ziekenhuis AMC en de rechtbank, waren grove

inschattingsfouten gemaakt. Instanties hadden nauwelijks overzicht en werkten langs elkaar heen, waardoor deze dader vrij rond kon lopen.

Tijdens haar zoektocht naar antwoorden zijn de nabestaanden van Joost geholpen door Mark Schrader, journalist bij Nieuwsuur. Hij sprak op het congres over het onderzoek naar aanleiding van de moord op Joost, hoe deze voorkomen had kunnen worden en over de rol van de journalistiek bij een strafzaak. Zo kan een journalist soms informatie boven tafel krijgen welke relevant kan zijn tijdens een proces.

De heer Bosch, letselschadeadvocaat en partner bij Vogelaar Bosch Spijer Advocaten, sloot het congres af met een ‘kijk’ op secundaire aansprakelijkheid. Bij secundaire aansprakelijkheid spreekt de gedupeerde niet alleen de directe veroorzaker aan, maar ook de partij die het veroorzaken van de schade mede mogelijk maakt. Denk hierbij aan toezichthouders, kwalitatieve aansprakelijkheid en zaakwaarneming. Een bekende zaak waarin sprake was van toezicht falen is de Ridderhofzaak waarbij in een winkelcentrum in Alphen aan den Rijn zes mensen zijn gedood door een schutter. 

• letselschade door ski-,bergsport en verkeersongevallen • strafrecht in verband met ski-bergsport en verkeersongevallen

Stephan Wijnkamp is Nederlands sprekende advocaat gevestigd in Oostenrijk. Naast advocaat is Stephan Wijnkamp Oostenrijks-Landes-skileraar, lid van de Oostenrijkse Bergrettung en ervaren alpinist. Daardoor weet hij als geen ander de ongevalssituatie te analyseren en de juridische vertaalslag te maken. Ook voor ski-en bergsportgevallen in andere landen dan Oostenrijk wordt vaak gebruik gemaakt van zijn expertise.

Voor meer informatie www.bergsportrecht.eu

Wijnkamp Rechtsanwaltskanzlei Lawfirm • Gewerbegebiet 3 / Top 5 6493 Mils bei Imst • Tirol • Austria • T: +43 (0)5418 20 400 E: office@wlawfirm.eu • www.bergsportrecht.eu

*Op pagina 22 t/m 26 van deze uitgave van LetselschadeNEWS leest u het artikel ‘Spreekrecht voor nabestaanden: (hoe) draagt het bij aan genoegdoening en erkenning? over het onderzoek onder leiding van o.a. Prof. Dr. Jos de Keijser.

Advertenties