KUNSTPRAAT
Machteld Leij
onder hun irritatie de liefde voor de kunst schuilgaat. Dat vakjargon geeft ze ongetwijfeld het gevoel dat de kunst niet voor hen is. Dat er autoriteiten zijn die de kunst claimen met hun formuleringen en theorieën. En dat terwijl tentoonstellingsmakers toch echt willen dat de kunst en de maatschappij niet los van elkaar staan. Ergens is verzet tegen vakjargon een goede zaak. Het betekent dat er een groep mensen hartstikke geïnteresseerd is, maar dat ze ergens door afgeremd worden. Je zou wel gek zijn als museum, tentoonstellingsruimte of recensent om dat te negeren.
in Knack. Maar in de praktijk is achtergrondinformatie bij beeldende kunst belangrijk. Je hoort weleens beweren dat een kunstwerk voor zichzelf moet kunnen spreken, zonder uitleg van de kunstenaar, zonder dat er weer zo’n wetenschapper tekstbrij bij produceert. En toch, achtergrondinformatie bij Rothko’s schilderijen bijvoorbeeld maakt dat je zo’n kleurvlak niet alleen zintuiglijk kunt beleven, maar ook inhoudelijk. Anders kom je er nooit achter dat hij esoterisch wilde zijn in een tijd van rationele vooruitstrevendheid. Toch leuk om te weten.
HELDERHEID EN VAKKENNIS Kunst van nu vraagt overigens wel wat van de toeschouwer: achtergrond, kennis en inlevingsvermogen. Het gaat allang niet meer alleen om de schildertechniek van de kunstenaar en de schoonheid van het kunstwerk. Soms meet de kunstenaar zich de rol aan van de onderzoeker en wetenschapper, soepel de taal sprekend van deskundigen. De theoretisch angehauchte incrowd snelt van symposium naar workshop en vormt een wereld op zichzelf. Deze incrowd is een belangrijk onderdeel van de kunst, de avant-garde humuslaag. Af en toe is er iemand die in die wereld thuishoort en toch helder kan tonen hoe waardevol die complexe kunst kan zijn. Zo iemand is Ann Demeester, directeur van De Appel, een van die instituten die maar moeizaam afscheid nemen van ingewikkeld geformuleerde zaalbrieven. Zij verkondigt op televisie bij Avro’s Kunstuur bijvoorbeeld, hoe Lawrence Weiner haar fascineert maar ook irriteert. Waardering omdat hij diepfilosofische waarheden kan spuien, irritatie omdat hij een pakje rizlavloei tot een abstract imponerend kunstwerk verheft. Je kijkt met haar mee, ze laat haar twijfels zien. Dat is sympathiek. En het zorgt voor een gevoel van toegankelijkheid. Maar er is ook de vakkennis, waarmee alles in het juiste perspectief gezet wordt. Precies een goede mix dus, ideaal voor op televisie. Kunsttaal straalt autoriteit uit. En autoriteit is lastig. Bijna iedereen wil zich daar instinctief tegen af zetten. Ergens is dat goed: denk vooral zelf, laat je niet van alles aanpraten. Wees kritisch, ook tegenover de criticus en de theoreticus. Dat deed Komrij en daartoe ondernam Zwagerman een poging
International Art English Keunstner David Levine en keunstkritika Alix Rule brochten yn 2012 it taalgebrûk yn de keunstwrâld yn kaart troch hûnderten parseberjochten fan keunstgaleries troch in taalanalyzeprogramma te heljen. Se neamden it keunsttaaltsje International Art English. De publikaasje fan harren fynsten op it Amerikaanske keunstblog Triple Canopy waard dêrnei ien fan de meast lêzen stikken út de online kultuerkrityk. Levine en Rule skriuwe oer IAE op komyske, jargonfrije wize. Se neame it in “unike taal”, dy’t “alles te meitsjen hat mei Ingelsk, mar dat is it mei klam net. It is op frjemde wize pornografysk: wy werkenne it as wy it sjogge.” IAE brûkt altyd leaver mear as minder wurden. Bytiden brûkt it dy mei absurde frijheid: gewoane wurden krije net-spesifike, ûnbekende funksjes. “Realiteit,” skriuwt keunstner Tania Bruguera bygelyks, “fungearret as myn fjild fan aksje.” Bytiden wurde guon wurden mei in moadieuze presyzje brûkt: ‘spekulatyf’ wie tige populêr yn 2009, 2011 brocht in foarkar foar ‘breuk’ (rupture) en 2012 stie yn it teken fan ‘transversaal’. Hoewol’t IAE om te gnizen wêze kin foar bûtensteanders, kin it skriuwen of praten yn IAE in potint teken wêze fan in insiderstatus. Dochs is it artikel oer IAE it meast posityf ûntfongen troch minsken mei Mastertitels yn ’e keunst, jout Rule oan. Se foarsizze dan ek dat de alluere fan IAE as in eksklusive priveetaal weitane sil. Begryplik sil it lykwols net gau wurde. De keunstelite, sizze de ûndersikers, sil wol wer nije taalfoarmen fine om it publyk taaltechnysk yn ûnstjoer te bringen. (GK)
Lexicon/Leksikon
15