Einhver naprasta sýn á tilveru mannsins sem um getur Melkorka Tekla Ólafsdóttir ræðir við Benedict Andrews leikstjóra
Hvað er það við leikritið Macbeth sem veldur því að þú vilt setja það á svið hér í Þjóðleikhúsinu nú?
Samstarf Benedicts Andrews og Þjóðleikhússins hófst fyrir tveimur árum með uppsetningu hans á Lé konungi eftir Shakespeare. Sýningin hlaut alls sex Grímuverðlaun, meðal annars var hún valin sýning ársins og Benedict Andrews var valinn leikstjóri ársins. Benedict Andrews hefur sett upp fjölda sýninga í Evrópu og Ástralíu á klassískum verkum, meistaraverkum 20. aldarinnar og samtímaverkum, og hefur áður tekist á við tólf af leikritum Shakespeares, í fimm leiksýningum. Hann setti upp Júlíus Sesar (2005) og Rósastríðin (2009) hjá Sydney Theatre Company og Draum á Jónsmessunótt (2004) og Líku líkt (2010) hjá Belvoir Street Theatre í Sydney. Rósastríðin er átta tíma leikgerð leikstjórans byggð á átta konungaverkum eftir Shakespeare. Fyrir Rósastríðin hlaut Benedict Andrews helstu leiklistarverðlaun Ástralíu, Helpmann Awards og Sydney Theatre Awards sem besti leikstjóri ársins, auk þess sem sýningin hlaut Sydney Theatre Awards sem besta sýning ársins.
Uppsetningin á Macbeth er í vissum skilningi eðlilegt framhald af sviðsetningu minni á Lé konungi hér fyrir tveimur árum. Macbeth er næsti mikli harmleikur Shakespeares á eftir Lé konungi, og greina má ýmsa þræði sem tengja verkin. Þau eru skrifuð á miklu blómaskeiði í harmleikjaritun höfundarins, en á undan Lé konungi hafði hann samið Óþelló. Bæði í Lé konungi og Macbeth fylgjumst við með falli titilpersónunnar, og á vissan hátt fylgir allt samfélagið henni ofan í hyldýpið. Þegar ég sviðsetti Lé konung fannst mér sálin eða andinn í verkum Shakespeares njóta sín vel hér á landi. Óheflaður húmor, karlmennska, erótík, sterk líkamsvitund og náin tengsl við landið, landslagið, eru mikilvægir þættir í verkum Shakespeares og einnig mikilvægir þættir í ykkar samfélagi. Í leikritum hans hrífst ég sérstaklega af því sem er hrjúft, beinskeytt, kynþokkafullt, fallegt, tilfinningalega hrátt. Valið á Macbeth ræðst einnig af því að mér finnst leikararnir ykkar og Shakespeare eiga vel saman. Þegar ég var að vinna með Margréti Vilhjálmsdóttur í Lé konungi laust því niður í mig hvað það myndi hæfa þessari mögnuðu leikkonu vel að túlka lafði
Macbeth á sviði. Margrét lék Góneríl, eina af dætrum Lés, og í þeirri persónu má greina frækorn sem síðar vaxa upp í lafði Macbeth. Það er því líkast sem lafði Macbeth spretti upp úr Góneríl. Margrét er leikkona sem smellpassar í hlutverkið og hefur burði til að túlka í senn grimmd, viðkvæmni, vald, kynþokka og skarpa greind lafðinnar. Mig langaði líka til að vinna aftur með fleiri leikurum úr Lé konungi og svo hef ég kynnst enn fleiri spennandi leikurum núna í Macbeth. Það hefur til dæmis verið virkilega spennandi að vinna með Birni Thors, leikara sem þyrstir í að takast á við sitt fyrsta aðalhlutverk í leikriti eftir Shakespeare, og er tilbúinn til þess. Í hlutverk Macbeths þarf þróttmikinn leikara sem hefur til að bera andríki, næmi og ímyndunarafl, og hann þarf að vera reiðubúinn að leyfa okkur að sjá inn í dimmustu afkima sálarinnar.
Til þess að spá nornanna rætist þarf Macbeth að myrða konunginn, og leikritið fjallar um þann tíma í lífi mannsins sem líður á milli hugmyndarinnar um voðaverk og verknaðarins sjálfs. Þetta er tími sem líður eins og hryllilegur draumur. En það er einmitt þetta hik, á milli hugmyndar og verknaðar, sem gerir okkur að manneskjum. Macbeth hikar í fyrstu, en er hvattur áfram af konu sinni og ákveður að láta til skarar skríða. Eftir þetta fyrsta voðaverk, morðið á konunginum, verður tíminn, hikið, á milli hugmyndar og verknaðar, sífellt styttri hjá Macbeth. Að endingu er þessi tími orðinn að engu. Þegar manneskjan er komin á þann stað hefur hún glatað mennsku sinni; Macbeth breytist úr tragískri hetju í slátrara.
Því er gjarnan haldið fram að blindur metnaður sé meginumfjöllunarefnið í Macbeth.
Macbeth glatar öllu sem honum þótti vænt um og var honum einhvers virði, vináttu, ást, valdi og einnig tilfinningum sínum. Þegar honum berast fregnir af dauða eiginkonu sinnar, sem hefur verið honum afar náin, svarar hann bara: “Hún hefði allténd einhverntíma dáið”. Í Macbeth fylgjum við titil persónunni á vegferð þar sem allt glatar merkingu sinni og lífið verður tilgangslaust.
Vissulega er metnaðurinn mikilvægt umfjöllunar efni, en í mínum huga fjallar Macbeth fyrst og fremst um tímann, afstöðu mannshugans til tímans og þátt tímans í lífi manneskjunnar. Þetta kann að hljóma abstrakt og kalt, en það sem ég á við er að í Macbeth er stillt upp aðalpersónum sem eru helteknar af fram tíðinni; Macbeth-hjónin beinlínis lifa í framtíðinni. Þegar þau heyra spádóm nornanna um að Macbeth muni verða konungur, kviknar hjá þeim löngun til að komast inn í framtíðina í einu stökki. Lafði Macbeth segir: Bréf þín hafa fært mig til í tíma, nútíð hörfar fávís og ég finn framtíð hér sem örskot.
Í Macbeth, líkt og í Lé konungi, missir titilpersónan allt.
Leikritið miðlar á köflum algjörri tómhyggju, og þessi frægi texti Macbeths vitnar um einhverja nöprustu sýn á tilveru mannsins sem um getur: Reikull skuggi er lífið, leikaragrey sem geiflar sig og glennir uppi á sviði um stund en hljóðnar síðan, það er saga sem fáráðlingur þylur, óp og ofsi og innihaldið ekkert.