sLauter: Lauro Smart-Water School by lauronexk

SLAUTER: LAURO SMART-WATER SCHOOL?

Egileak: Lucia Chirapozu, Ariana Molinos, Leire Pereda, Naroa Sanchez, Nerea Trespaderne, Unax Unzueta Maila: 3. DBH

Esker onak eman nahi dizkiogu Lauro Ikastolako gure FLL-ko entrenatzaileei Amaia Pérez eta Oihane Uriarte, eta Unai Egia Irakasleari, haien ezinbesteko laguntzagatik. Unairi eskerrrak ematen dikiogu gure diseinuak (posterra eta logoa) hobetzen lagundu gaituelako.

Aurkibidea 1. Abstract

2. Sarrera

3. Helburua

4. Uraren kontsumoa

4.1 Urarekiko etxeko ohiturak

4.2 Lauroko ur kontsumoa

4.2.1 Lauroko uraren ibilbidea

4.2.2 Polikiroldegiko ur kontsumoa

4.2.3 Agenda 21

5. Hiri adimentsua: Smart City

6. Hipotesiak

7. Lauro “smart-water school”

7.1 Teknologia automatizatuaren erabilera 7.1.1 Kontadore digitalak jartzea 7.2 Jasangarria izan

15 16

7.2.1 Igerilekuko uraren berrerabilpena

7.2.2 Euri ura erabili

7.2.3 Mikro turbinak tuberietan jarri

7.2.3.1 Prototipoa eta neurketa elektrikoak 7.3 Biztanleriaren (ikasleen) inplikazioa 7.3.1 Komunetan markagailuak jarri

7.3.2 Lauroko ur kanpainia

8. Proiektuaren dibulgazioa

9. Ondorioak eta hobelerroak

10. Webgrafia

1-Abstract Azken urteetan ezagunak dira berotegi-efektuak ekartzen dituen ondorioak, adibidez glaziarren urketa eta itsas-mailaren igoera. Horrela jarraituz gero, daukagun ur edangarriaren parte bat galdu egingo da. Hori dela eta, zientzialari eta ikertzaile askok ura aurrezteko eta berrerabiltzeko metodoen bilaketari ekin diote. Arazo honi begira, ura aurrezteko metodo berrien bila hasi ginen baita Uraren kontsumoaren azterketa egin genuen eta Lauro Smart Water School bilakatzen aritu gara. Gure proiektua etxeko eta gure ikastolako ur kontsumoaren arloan oinarritu dugu, ura aurrezteko erabiltzen diren metodoak aztertuz eta hobetzeko asmoz: 1. Igerilekuko ura berrerabiltzeko sistemak aztertu eta ubide berrien proposamena komunetako uren erabilpenerako. 2. Mikroturbinak erabiliz energia elektrikoa lortzea. 3. Komunetako

ur-txorroten

kontrola,

neurketa

eta

ur-kanpainaren

sentsibilizazioa lehen hezkuntzan egitea.

2-Sarrera Gure planetaren %2,5a bakarrik ur geza da, baina gure kontsumorako prest dagoena askoz txikiagoa da. Kontsumitzen dugun ura nagusiki iturri naturaletatik dator: iturburuetatik, ibaietatik, aintziretatik, lurrazpiko uretatik, etab. Klima aldaketak, uholdeek, lehorteek, basamortutzeak eta deforestazioek iturri naturalen desagerpena ekarri dituzte. Uraren urritasunak gizakien ongizatearen hiru ataletan eragin dezake: elikagaien ekoizpena, osasuna eta egonkortasun politiko eta soziala. Arazo hau kudeatzean arazo egoerak saihestu behar dira, urritasuna, gehiegizko ustiapena eta kutsadura dela eta; zentzuzko erabileraren eta kontserbazioaren bidez. Gure etxeetan ur kantitate handia kontsumitzen dugu. Erabiltzen dugun uraren %1a baino gutxiago edateko edo sukaldatzeko erabiltzen dugu. Beste guztia dutxan, komunean, hortzak garbitzeko, arropa garbitzeko, etab. erabiltzen da. Dutxan, 5 minututan 95-190 litro artean kontsumitzen ditugu. Komunak 7,5-26,5 litro artean kontsumitzen dira bonbara ematen dugun bakoitzean. 2012 an, INEren (Instituto Nacional de España) arabera, pertsona bakoitzeko 137 litro gastatzen dira egunero. Munduko herrialde azpigaratuenetan ura ez dago eskura herrialde garatuetan dugun bezala. Herrialde garatuetan iturriak edozein lekutan aurkitu dezakezu. Horrek ez gaitu uraren urritasunarekin daukagun arazoarekin kontzientziatzen laguntzen. 2002an ONUk egindako estatistika baten arabera, Afrikako 258 milioi biztanlek ez zuten ur potablerik,hau da, ia Mexikoko biztanleriaren bikoitza. Dauzkaten ia ibai eta

aintzira guztiak kutsatuta daude, gizakien gehiegizko ustiapenarengatik. 6

3-Helburua Egunean zehar kontsumitzen dugun uraren kantitateaz ez gara ohartzen eta horregatik askotan behar dugun ura baino askoz ere gehiago erabiltzen dugu, hala nola dutxa luzeegia izaten edo txorrota irekita uzten. Hau, dugun uraren kontsumo txarra dela eta gertatzen da eta faktore honek arazo larriak ekarriko ditu etorkizunean. Etxeko ur kontsumoarekin lotuta ikerketa bat egitea gure helburuetariko bat da, jendea nolabait kontzientziatzeko. Arazo hau kontuan izanda gure ikastolako ur kontsumoa hobetu behar zela pentsatu genuen, hori gure helburu gisa izanez.

4- Uraren kontsumoa

Ura egunerokoan erabiltzen dugun likido usaingabe, zaporegabea eta gardena da. Hainbat gauzatarako erabiltzen dugu, hala nola, edateko, dutxatzeko… Egunean zehar pertsona batek erabiltzen duen bataz besteko ura 137 litrokoa da Espainian, INEk 2013an esan zuenaren arabera.

137 l horietatik 2-3 l dira beharrezkoenak, horiek edateko erabiltzen ditugunak baitira. Hau jakin eta gero gure eguneroko ur kontsumoari buruz jakin behar dugula pentsatu genuen, kontzientziatzeko. Horretarako etxeko ur ohiturak aztertu genituen. 4.1- Urarekiko etxeko ohiturak Gure etxeetan erabiltzen dugun uraren kantitate nagusi bat, askotan, alferrik agortutakoa da, hori frogatzeko inkesta bat egin genien 78 pertsonei 12 eta 15 urteen bitartekoak zirenei.

Jende gehiena egunero dutxatzen da eta %65,38a dutxako ura uzten du berotzen, hau da, ur hori alferrik gastatzen dute. %57a 5minutu baino gehiagoko dutxa bat hartzen du baina kontuan izan behar dugu, gutxienez, %73a txorrota isten du behar ez denean. Honi esker ur gehiena dutxan agortzen zela konturatu ginen eta esperimentu bat egin genuen: dutxan zenbat ur gastatzen den ikusteko. Emaitzak ondokoak izan ziren: 9

7 segundotan 1,5 l gastatu genituen eta ura berotzen zenera arte 21 segundo igaro ziren, hau da, 4,5 l ur guztira gastatu ziren. Gastatzen dugun ur hori guztia ondo kudeatzen gure hezkuntzak irakatsi behar digu, baita nola ur kontsumo txarra saihetsi eta horregatik Lauroko ur kontsumoa ikertu genuen. 4.2- Lauro Ikastolaren ur kontsumoa

Lauro Ikastola Lauroeta Auzoa – Lauros, Loiu, BI-3709 errepidean (Larrakoetxe-Boteola), Loiu kilometroaren 12.7 desbiderapenean kokatuta dagoen gure ikastola da. Honetan 2350 pertsona lan egiten edo ikasten dute. 10

4.2.1.- Lauroko uraren ibilbidea Lauroko zuzendaritzari galdetuz datu hauek jaso genituen, Lauroko ura nondik datorren jakin ahal izateko: ● Igerilekuari urtean behin aldatzen zaio ura baina egunero berriztapen bat egiten zaio, 10m3-koa igerileku handian eta 2m3-koa igerileku txikian. Ura “Basaburu” ibaian egindako ur-kaptaziotik dator. Igerileku handia osorik betetzeko 600 m3 (600.000 litro) ur behar dira eta igerileku txikian 40 m3 (40.000). ● Lauro Ikastolak ur kaptazio sistema bat dauka igerilekuko ur eskariak asetzeko. “BOE-A-2001-14276”[1] legeak dioenez, ur kaptazio bat egiteko hainbat ikerketa egin behar dira, hala nola: inguruaren lehorte tasa, behar izango den ur kantitatea, kaptazioak ingurumenean izango duen inpaktua... ● Futbol zelaia ureztatzen 200 Litro inguru erabiltzen ditugu eta honek ere gure ur kaptaziotik erabiltzen ditugu. Egunero ureztatu behar da zeren bestela kautxua kaltetu egiten da. Sukaldean egunero sukaldatzeko 900L inguru erabiltzen dituzte (sukaldatu eta garbiketa lanak egiteko). Office-ean 2500 litro inguru erabiltzen dituzte 4.2.2.- Polikiroldegia Polikiroldegian, dutxa bakoitzak 2 litro botatzen ditu botoiari sakatzen diogun bakoitzean eta behekosoloan 56 dutxa daude (36 kantxetan eta 20 igerilekuan). Txorrota bakoitza sakatzen den bakoitzean litro erdia botatzen du eta behekosoloan 21 pileta daude, eta zisterna bakoitzak botoia zakatzerakoan 4 Litro inguru botatzen ditu. Behekosoloan 28 komun daude.

4.2.3.- Agenda 21 LH-ko mutilen komunak, ikasturte honetan esperientzia pilotoa jarri dugu martxan “San Mames-en dauden komun batzuk bezalakoak. Esperientzia pilotorako ez da urik behar garbitzeko, likido bat du barruan ez du usainik uzten. Garbitzeko trapu buzti batekin eta jaboiarekin garbitzen da.

Bridak jarri zituzten txorrotetan, aldi baten pultsatutakoan ur gutxiago botatzeko, eta bonbetan 1,5l-ko botilak jarri zituzten, horrela, bonbara ematerakoan litro bat gutxiago gastatzeko. Horrela urte batean 319.725L aurreztu ziren.

Lehen hezkuntzan 27 brida jarri zituzten txorrotetan, derrigorrezko bigarren hezkuntzan 57 brida jarri zituzten eta batxilergoan 8 brida jarri zituzten. Lehen hezkuntzan 780 irakasle daude, behin sakatzean 520ml aurrezten dira eta egunean 1217L aurrezten dira. Derrigorrezko bigarren hezkuntzan 570 ikasle daude,, behin sakatzean 310ml aurrezten dute eta egunero 350L. Batxillergoan 200 ikasle daude, behin sakatzean 200ml aurrezten dute eta egunero 80L. 5- Hiri adimentsua: Smart City

"Hiri adimentsua" terminoa "Smart City" ingelesezko itzulpena eta egokitzapena da. Batzuetan "hiri garbia" edo "hiri eraginkorra" deitzen zaie, erakundeek, enpresek eta negozioen oinarrizko beharrak modu egokian erantzuteko gai den iraunkortasunean

oinarritutako

hirigintza-garapenari,

bertako

biztanleek,

ekonomikoki, baita eragile, gizarte eta ingurumen alderdiei ere. Smart City kontzeptua, deitzen dugun Digital Cities-en eboluzioagatik sortu zen, 2004an Espainian jaiotakoak, herrialde horretako Industria Ministerioak egindako lanaren ostean, munduko Hiri Digitalen lehenengo programa garatzen hasi zen.

Hiri bat “Smart” bihurtzeko hiru ezaugarri bete behar dira: ● Jasangarria izatea. Aurkezten diren proiektuak hirietako bizi-kalitatea hobetzeko izan behar dira eta hobekuntza bat azaldu. ● Teknologia automatikoaren erabilera. Teknologia pertsonen zerbitzurako gako-elementua da hiriaren demokratizazioarentzat. Hiri bateko giza azpiegiturek sortzen dituzten datu guztiak plataforma batean bildu beharko ziren denbora errealean kontrolatzeko helburuarekin, biztanleek mugikor baten bidez, adibidez, ikusi ahal zezaten. Teknologia digitala aplikatzea ezinbestekoa da biztanleriarengan gardentasuna lortzeko; izan ere, hori Smart City bat izatearen parte da. ● Biztanleriaren inplikazioa. Smart kontzeptuan zerbait bilakatzeko biztanleria ere inplikatu behar da, hau baitza proiektua aurrera eramango duena. Smart City batek bost eremu-estrategiko tratatzen ditu: Smart Water - ura (guk gehien tratatu duguna), Smart Energy - energia , Smart Mobility - mugikortasuna, Smart Buildings & Homes - eraikinak eta etxeak eta Smart Waste - hondakinak. 6- Hipotesiak

● Lauro Ikastolako ur kontsumoa eraginkorragoa izango da. ● Ikasle eta irakasleak kontzientziatu egingo dira uraren kontsumoaren arloan. ● Sistema osoak kostu handiak izango ditu; ala ere, denbora luzera mereziko du, payback.

7- Lauro “smart-water school” “Smart City” baten helburuetan oinarrituz, “Smart School” terminoa sortuko genuke. Horretarako hiru ezaugarri betetzen saiatuko gara “smart

water”

eremu-estrategikoan sartuz: ● Teknologia automatizatuaren erabilera. ● Jasangarritasuna. ● Biztanleriaren inplikazioa 7.1-Teknologia automatizatuaren erabilera Honetan oinarrituta teknologia berriak eta aurreratuak erabiliko genituen urarekin zerikusiak dutenak. 7.1.1 Kontadore digitalak jartzea Orain lauron dauden kontadoreak eta hauek digitalizatzeko izango zen hoberena. Horrela informazioa ordenagailu bidez partekatu ahal izango zen.

7.2 Jasangarria izan Lauro ur asko erabiltzen du dauden pertsona guztiak direla eta. Horregatik jasangarria izan behar du ur asko ez agortzeko. 7.2.1 Igerilekuko uraren berrerabilpena

Gure lehen proposamena igerilekuko ura beste funtzio batzuetarako berrerabiltzea izan zen. Bi funtzio horiek futbol zelaiaren ureztapenerako eta bainugeletarako izan ziren. Ea futbol zelaiaren ureztapena posiblea zen galdetu genuenean, proiektu konplexua eta garestia izango zela azaldu ziguten. Alde batetik, zelaia belar artifizialez dago estalita eta ez du belar organikoak beste ur behar; baina, kautxoak lurrera itsatsita jarraitzeko ureztatze erregularra behar du. Ala nola, kautxoa degradatu egiten da bromoarekin eta horren ondorioa kalitate txarreko futbol zelai bat da. Arazo horren irtenbidea tratamendu sistema bat instalatzea izango litzateke, baina payback prozesua astiroegia izango litzateke. Bigarren proposamena, igerilekuko ura bainugeletan erabiltzea izan zen. Komunetako ura ez-edangarria izan daitekeneez.

7.2.2- Euri ura erabili Euri-ur-errekuperazioa azalera zehaztuan hartutako euri-ura iragaztea da, gehienetan teilatua edo zabaltza, eta hura gordailu batean biltegiratzea. Gero tratatutako

ura

banatzen

hidraulikoa

edateko

ur-sareko

zirkuitu

independentean zehar. Zeintzuk dira euri-ura hartzearen abantailak? ● Uretako fakturako aurrezki nabari eta hazkorra. Ur-guztizkoaren % 80 ekar dezake ● Doako baliabide|errekurtso ekologikoko erabilera. ● Erraza da ur-bilketa instalazio ona eta, beraz, matxuren arrisku minimoak daude eta mantenua nekez behar du.

7.2.3- Mikro turbinak tuberietan jarri Euri kaptazioarekin batera, tuberietan mikro turbinak jarriz euriko ura erabiliko genuke energia elektrikoa lortzeko. Energia hori argirako erabiliko zen. Honek biraketa sistema mekaniko bat du eta barruan darama sorgailu elektrikoa.

Horrelakoa izango zen hodia mikro turbina sartu eta gero. Klepsidra izeneko erloju greko baten eredua jarraitu dugu eta uraren presioa kontutan hartu dugu. Inbutu bat jarri dugunez, ura pilatuta geldituko da inbutuan. Hoditik beso bat aterako da, inbutuak presio handiak sortzen duelako urez ez betetzeko tuberia, horrela arazorik ez izateko.

Mikro turbina batek 10l/s-ko kaudalarekin lan egiten du eta gehienezko presio hidrualikoa 4kg/cm3-koa da. Horregatik, Lauroko tuberia bateko kaudala eta presio hidraulikoa kalkulatu genuen. Hori erabili ahal izango bagenu ikusteko. Bi egunetan kalkulatu genuen tuberia baten emaria: Eguna

Emaria

Euri gutxiko egun bat

1,5l/40s, hau da, 0,0375l/s

Euri nahikotxo eguna

1,5l/33s, hau da, 0,045l/s

7.2.3.1- Prototipoa eta neurketa elektrikoa Prototipoa plastikozko ur botilaz egin dugu. Honetan, alde hodi bat ipini dugu, hau gehiegizko ura dagoenean presioa jarri dugu ur asko gelditzen bada arazorik ez izateko. Gainera, horrela ur emaria konstantea izango zen.

7.3- Biztanleriaren (ikasleen) inplikazioa 7.3.1 Komunetan markagailuak jarri

Bainuetan egunero kontsumitutako ura adierazten duen markagailu bat jarriko genuke. Bainugelen hormetan instalatu beharko litzateke markagailu gisa, eta presio / pultsu-sentsore baten bidez eta arduino plaka sistema baten bidez txorrotari emandako aldiak zenbatu.

7.3.1.1- Lauroko ur kanpainia (URIX kanpaina) Markagailu hauek erabiliz DBH-ko 1.mailan kanpaina bat sortuko genuke ahal dugun ur guztia aurrezteko, haurrak kontzientziatuz. Lehiaketa bat egingo da kurtso horretan dauden 5 gelen artean. Txorrotari ematen zaion bakoitzean botoi bat sakatuz gastatutako litroak adieraziko ziren markagailuan. Honen alboan semaforo bat jarriz adieraziko genuke ur kontsumo ona edo gehiegizkoa egiten ari diren. Litro gutxien adierazita duen klasea izango zen irabazlea.

Horretaz gain, “Urix” izeneko maskota bat sortu dugu, haurrak uraren garrantzia kontuan izateko, eta, ikasleak txorrotaren ikerketan parte hartzeko, jolas bat egin dugu: hiru Urix ikastolako DBH-ko patioan birtualki ezkutatzea eta, aurasma aplikazioaren bitartez, ikasleek bilatzea. Modu honetan, hirurak aurkitzen dituen lehen gela irabazlea izango da. Hori uraren egunean egingo zen, martxoak 22an.

Urix urdina ura erabiltzen lekuetan izkutatuko zen, gorria ura xahutzen den tokietan eta berdea ura aurrezten den lukuetan aurkitu egingo zen. Urix bakoitza aurkitzerakoan bertso bat errezitatuko luke. Bertso bakoitza uraren garrantzia adierazten du. Hauek dira dauden bertsoak: Urix

Ura batzuentzat da,

urdinarekin

benetako luxu, zuk iturriak hemen

https://drive.google.com/file/d /1wQrNR1Zx9TJ_R4boZRU-nIuQ 5k1QxQ0q/view?usp=sharing

eta han dituzu. Baina etorkizunean pentsatzen al duzu? Nik hitza ematen dizut, entzun zazu, aizu! Zuk ni zaindu ezkero nik zainduko zaitut zu. Zuk ni zaindu ezkero nik zainduko zaitut zu.

Urix

Aupa gazte zer moduz?

gorriarekin

Ni ez nago txarto.

https://drive.google.com/file/d /10b7E60eUDjtRon_8a1DFYE74h sdWHTND/view?usp=sharing

Mezu txiki bat daukat hemen zuretzako: gaur egin ahal duzuna ez utzi biharko. Ez nazazu xahutu zure kalterako, ni gabe bizitzarik ez dagoelako, ni gabe bizitzarik ez dagoelako. Urix

Kaixo lagun, Urix naiz,

https://drive.google.com/file/d /1YzrhN8leu9eRwpU_vCr4EDgG By6vro0x/view?usp=sharing

berdearekin zelan zabiltza zu? Nirekiko jarrera ona al daukazu? Beharrezko nauzu ta egidazu kasu,

aurrerantzean mimoz tratatu behar nauzu ta erankizunez erabil nazazu, ta erankizunez erabil nazazu.

8- Proiektuaren dibulgazioa Proiektua dibulgatzeko, Zaloa Campillori, smart kontzeptuan aditua denari, aurkeztu genion lana eta hark hobekuntzak proposatu zizkigun. Lauroko ikasle batzuen aurrean ere aurkeztu genuen baita zuzendaritzaren aurrean.

9- Ondorioak eta hobelerroak Ikastolan uraren kontsumoko inguruko analisia egin da eta Lauro Smart Water bat bihurtzeko hondoko proposamenak egin dira: Ikasleen sentsibilizazioa eta inplikazioa sustatzeko URIX kanpaina burutu da. Jasangarritasuna bermatzeko mikroturbinak ezartzea euri kanaloietan eta ibaian. Igerilekuko ura berrerabiltzea eta euri kaptazioak egitea. Teknologia automatizatuaren erabilera kontadore digitaleen erregistroak era automatikoan kontolatzean kontsumoaren gastu zehatza izan ahal izateko. Honek Lauro Ikastola SMART WATER SCHOOL bat bihurtzeko lehenengo urratsak dira. Bakoitzaren prototipoa sortuko da eta beraien bideragarritasuna egiaztatuko da ikerketa sakon bat eta gero. Mikroturbinaren kontzeptua prototipatu eta esperimentatu egin da. Ikastolako

zuzendaritzaren

aurrean

proiektua

aurkeztu egin da

biderragarritasuna aztertu dezaten. URIX kanpaina uraren egunean egingo da, Martxoaren 22an HOBELERROAK: Mikroturbinaren ezaugarriak aztertu eta egokiena aukeratu. Potentzia elektrikoaren kalkulu zehatzagoak egin, kaudalen esperimentua…. Piszinako ura bromo gabe errekara bueltatzearen ikerketa.

10- Webgrafia -

https://www.boe.es/buscar/doc.php?id=BOE-A-2001-14276

https://blog.ferrovial.com/es/2015/03/sabes-cuantos-litros-de-agua-ne cesita-una-persona-al-dia/

http://www.ambientum.com/enciclopedia_medioambiental/aguas/el-co nsumo-de-agua-en-porcentajes.asp

https://m.youtube.com/watch?feature=youtu.be&v=bI5B6BJrPwk

https://www.smartscities.com/es/articulos/7-requisitos-ciudad-inteligen te

https://inarquia.es/7-claves-para-ser-una-smart-city

http://www.provincia.com.mx/web/Crean_una_microturbina_para_captar _agua_de_lluvia_y_de_ah%C3%AD_generar_electricidad-84260

https://corteinformativo.com/2017/12/14/crean-microturbina-para-capta r-agua-de-lluvia-y-generar-electricidad/

https://ecoinventos.com/hidrotor-microturbina-hidraulica/

http://www.elmundo.es/economia/2014/07/30/53d7e040ca4741c46d8b 45a3.html

https://desenchufados.net/picohidraulica-en-los-canales-argentinos/

http://www.elperiodico.com/es/viladecans/20140307/la-escuela-enxan eta-sera-la-primera-smart-school-de-viladecans-3164670

https://www.iagua.es/noticias/smartwater

https://www.wearewater.org/es/smart-water-smart-cities_275972

http://www.elperiodico.com/es/barcelona-smart-city/20131219/el-agua -clave-en-la-configuracion-de-las-ciudades-inteligentes-2942049

http://www.sumatealretodelagua.com/huella-hidrica.aspx

https://www.playgroundmag.net/food/Inventos-olviden-desarrollo-apre ndan-sobrevivir_0_1961803832.html

http://www.buendiario.com/una-ciudad-de-glaciares-que-usa-agua-par a-crear-energia/

http://www.buendiario.com/nueva-bombilla-descontamina-el-agua-ayu dando-a-africanos/Â

26Â