Rozdział 3. Ekologia ekosystemów i organizmów. 3.1. Ekologia ekosystemów – synekologia Synekologia zajmuje się związkami między zbiorowiskami organizmów a środowiskiem, czyli tzw. ekologią ekosystemów. Ekosystem stanowi funkcjonalną całość, w której zachodzi wymiana materii pomiędzy biocenozą i biotopem. Ekosystem to największa jednostka funkcjonalna biosfery. Najważniejszą cechą ekosystemu i podstawą badań ekologii ekosystemów jest to, że charakteryzują się zróżnicowaniem w czasie i przestrzeni, co może mieć charakter cykliczny lub wieloletni. - - - -
Ekosystem ma kilkupoziomową strukturę pokarmową. Te poziomy to: środowisko abiotyczne – materia nieożywiona w środowisku, producenci – organizmy samożywne, konsumenci – organizmy cudzożywne – głównie zwierzęta, destruenci – bakterie i grzyby rozkładające materię organiczną.
W strukturze przestrzennej ekosystemu istnieje budowa warstwowa, w której zwykle najwyżej znajdują się producenci (np. korony drzew, powierzchnie oceanów), a najniżej destruenci (np. ściółka lasu, dno oceanu). 3.2. Produktywność biomasy Łączną masę wszystkich organizmów danego ekosystemu nazywamy biomasą, a przyrost biomasy w określonym czasie stanowi produktywność ekosystemu. Produktywność ekosystemu zależy od tempa metabolizmu ponieważ dla każdego organizmu tempo metabolizmu zależy od stosunku powierzchni ciała do jego masy (np. małe organizmy mają dużą powierzchnię w stosunku do masy, a ich metabolizm jest szybki). Zależna jest również od poziomu w łańcuchu pokarmowym, gdyż biomasa maleje wraz z wyższymi poziomami tych zależności, a stosunek produkcji na wyższym poziomie do produkcji na niższym poziomie nazywa się wydajnością ekologiczną. Ponadto produktywność ekosystemu zależy od dostępności substratów i klimatu (przede wszystkim światła i temperatury). Produkcja w oceanach cechuje się dostępnością wody i minerałów, przy czym - 22 -