h – wysokość słupa roztworu 1. błona półprzepuszczalna 2. woda, lub roztwór o mniejszej koncentracji niż znajdujący się w osmometrze 3. roztwór
Rys. 37. schemat osmometru Wyznaczone ciśnienie osmotyczne ma realne wartości gdy pomiary wykonywane są dla roztworów bardzo rozcieńczonych Z badań van ’t Hoffa wynika, że do pomiarów ciśnienia osmotycznego można zastosować ogólne prawo gazowe. pV = nRT
(85)
gdzie: n– ilość moli gazu, V – objętość gazu, R – stała gazowa, T – temperatura w K. Wg prawa van’t Hoffa w roztworach rozcieńczonych ciśnienie osmotyczne jest równe ciśnieniu, jakie wywierałaby substancja rozpuszczona gdyby pod postacią gazu zajmowała tą objętość co roztwór. Po przekształceniu ogólnego prawa gazowego: n pV = n R T p = R T p = c R T V oznaczając p jako Π otrzymujemy wzór z którego możemy obliczyć ciśnienie osmotyczne. Π = i c R T
gdzie: Π – ciśnienie osmotyczne, i – współczynnik przy ektrolitach, uwzględniający dysocjację – współczynnik osmotyczny (rozdz. X), c – stężenie molowe (mol . dm-3) 139
(86)